📜

၄။ နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍံ

၁။ စီဝရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၉။ သမိတာဝိနာတိ ¶ ¶ သမိတပါပေန။ ဂေါတမကေ စေတိယေတိ ဂေါတမယက္ခဿ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရော ဝုစ္စတိ။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတံ ဟောတီတိ ဘဂဝတာ ဂဟပတိစီဝရေ အနုညာတေ ဗဟူနိ စီဝရာနိ လဘိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ သီသေပိ ခန္ဓေပိ ကဋိယာပိ ဌပေတွာ အာဂစ္ဆန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ စီဝရေ သီမံ ဗန္ဓန္တေန တိစီဝရံ ပရိဘောဂတ္ထာယ အနုညာတံ၊ န ပန အဓိဋ္ဌာနဝသေန။ နဟာယန္တိ ဧတ္ထာတိ နဟာနံ၊ နဟာနတိတ္ထံ။

၄၆၀။ ဧကော ကိရ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ ‘‘ဗုဒ္ဓရတနဿ စ သင်္ဃရတနဿ စ ပူဇာ ပညာယတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဓမ္မရတနံ ပူဇိတံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ အာဟ ‘‘သစေပိ ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မရတနံ ပူဇေတုကာမော၊ ဧကံ ဗဟုဿုတံ ပူဇေဟီ’’တိ။ ဗဟုဿုတံ ဘန္တေ အာစိက္ခထာတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆာတိ။ သော ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဗဟုဿုတံ ဘန္တေ အာစိက္ခထာ’’တိ အာဟ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဗြာဟ္မဏာတိ။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ သဟဿဂ္ဃနကေန စီဝရေန ပူဇေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိလာဘဝသေန ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ ဥပ္ပန္န-သဒ္ဒေါ နိပ္ဖန္နပရိယာယောပိ ဟောတီတိ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘နော နိပ္ဖတ္တိဝသေနာ’’တိ။ ပဌမမေဝ ဟိ တံ တန္တဝါယကမ္မေန နိပ္ဖန္နံ။

ထေရဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ သယံ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ ကရောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကမေကေန အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပိတာနိ ¶ ပဉ္စ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ။ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အတိဝိယ မမာယတီတိ အာနန္ဒတ္ထေရော တာဝ မမာယတု အခီဏာသဝဘာဝတော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကထန္တိ? န ဣဒံ မမာယနံ ဂေဟဿိတပေမဝသေန၊ အထ ခေါ ဂုဏသမ္ဘာဝနာဝသေနာတိ နာယံ ဒေါသော။ နဝမံ ဝါ ဒိဝသံ ဒသမံ ဝါတိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ¶ ၊ နဝမေ ဝါ ဒသမေ ဝါ ဒိဝသေတိ အတ္ထော။ သစေ ဘဝေယျာတိ သစေ ကဿစိ ဧဝံ သိယာ။ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝုတ္တဒိဝသမေဝါ’’တိပိ ပဌန္တိ။ ဓာရေတုန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အာဟာ’’တိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၄၆၂-၄၆၃။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိန္တိ ဘုမ္မဝစနဿ လောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိ’’န္တိ၊ စီဝရဿ ကရဏပလိဗောဓေ ဥပစ္ဆိန္နေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါသပဋ္ဋဂဏ္ဌိကပဋ္ဋပရိယောသာနံ ယံ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ၊ တံ ကတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သူစိယာ ပဋိသာမနန္တိ ဣဒံ သူစိကမ္မဿ သမ္မာ ပရိနိဋ္ဌိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ သူစိကမ္မနိဋ္ဌာနမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ဧတေသမ္ပီတိ ဝိနဋ္ဌာဒိံ ပရာမသတိ။

ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတသ္မိန္တိ ယံ သင်္ဃဿ ကထိနံ အတ္ထတံ၊ တသ္မိံ ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတေတိ အတ္ထော။ ဒုတိယဿ ပလိဗောဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတီတိ အာဝါသပလိဗောဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ’’တိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ အဘာဝဒဿနေန အတ္ထတကထိနဿ ပဉ္စမာသဗ္ဘန္တရေ ယာဝ စီဝရပလိဗောဓော အာဝါသပလိဗောဓော စ န ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဝ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ အတိရေကစီဝရံ ဒသာဟတော ပရမ္ပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ အတ္ထတကထိနဿ ဟိ ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာ အနာမန္တစာရော အသမာဒါနစာရော ယာဝဒတ္ထစီဝရံ ဂဏဘောဇနံ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါတိ ဣမေ ပဉ္စာနိသံသာ လဗ္ဘန္တိ။ ပက္ကမနံ အန္တော အဿာတိ ပက္ကမနန္တိကာ။ ဧဝံ သေသာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ခေါမန္တိ ခေါမသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ခေါမပဋစီဝရံ၊ တထာ သေသာနိ။ သာဏန္တိ သာဏဝါကသုတ္တေဟိ ကတစီဝရံ။ ဘင်္ဂန္တိ ခေါမသုတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ဧကစ္စာနိ ဝါ မိဿေတွာ ကတစီဝရံ။ ဘင်္ဂမ္ပိ ဝါကမယမေဝါတိ ကေစိ။ ဒုကူလံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ သောမာရပဋံ စီနပဋံ ဣဒ္ဓိဇံ ဒေဝဒိန္နန္တိ ဣမာနိ ပန ဆ စီဝရာနိ ဧတေသံယေဝ အနုလောမာနီတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနိ။ ဒုကူလဉှိ သာဏဿ အနုလောမံ ဝါကမယတ္တာ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒေသေ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ။ ‘‘ပဋ္ဋုဏ္ဏကောသေယျဝိသေသော’’တိ ဟိ အဘိဓာနကောသေ ဝုတ္တံ။ သောမာရဒေသေ စီနဒေသေ စ ဇာတဝတ္ထာနိ သောမာရစီနပဋာနိ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိဇံ ဧဟိဘိက္ခူနံ ¶ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ၊ တံ ခေါမာဒီနံ ¶ အညတရံ ဟောတီတိ တေသံ ဧဝ အနုလောမံ။ ဒေဝတာဟိ ဒိန္နံ စီဝရံ ဒေဝဒိန္နံ၊ တံ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ ဇာလိနိယာ ဒေဝကညာယ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဒိန္နဝတ္ထသဒိသံ၊ တမ္ပိ ခေါမာဒီနံယေဝ အနုလောမံ ဟောတိ တေသု အညတရဘာဝတော။

မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဝိဒတ္ထိံ သန္ဓာယ ‘‘ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဒီဃတော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဝိတ္ထာရတော တတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏံ ဝိကပ္ပနုပဂန္တိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သုဂတဝိဒတ္ထိ နာမ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ဝိဒတ္ထိယော၊ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော ဟောတီ’’တိ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၈-၃၄၉) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သုဂတင်္ဂုလေန ဒွါဒသင်္ဂုလံ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထောတိ သိဒ္ဓံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သုဂတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထပ္ပမာဏန္တိ ဣဒံ အာဂတမေဝါတိ။

တံ အတိက္ကာမယတောတိ ဧတ္ထ တန္တိ စီဝရံ ကာလံ ဝါ ပရာမသတိ။ တဿ ယော အရုဏောတိ တဿ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသဿ ယော အတိက္ကန္တော အရုဏော။ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသေန သဒ္ဓိန္တိ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသဿ အတိက္ကန္တအရုဏေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ဒိဝသသဒ္ဒေန ဟိ တံဒိဝသနိဿိတော အရုဏော ဝုတ္တော။ ဗန္ဓိတွာတိ ရဇ္ဇုအာဒီဟိ ဗန္ဓိတွာ။ ဝေဌေတွာတိ ဝတ္ထာဒီတိ ဝေဌေတွာ။

ဝစနီယောတိ သင်္ဃံ အပေက္ခိတွာ ဝုတ္တံ။ အညထာပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ပဒပဋိပါဋိယာ အဝတွာပိ အတ္ထမတ္တေ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေနာတိ အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တေန။ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ‘‘ပဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ ဒဿေတိ ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ။ ပုန ပဋိဂ္ဂါဟကေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနမာဟ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပုန ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု သံဝရိဿာမီ’’တိ။ ဣမိနာ အတ္တနော အာယတိံ သံဝရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒွီသု ပန သမ္ဗဟုလာသု ဝါတိ ဒွီသု သမ္ဗဟုလာသု ဝါ အာပတ္တီသု ပုရိမနယေနေဝ ဝစနဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဉတ္တိယံ အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတီတိ ဧတ္ထ ဒွေ အာပတ္တိယောတိ ဝါ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယောတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ စီဝရဒါနေပီတိ နိဿဋ္ဌစီဝရဿ ဒါနေပိ။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ စီဝရဂဏနာယ။ ဂဏဿ ဝုတ္တာ ပါဠိယေဝေတ္ထ ပါဠီတိ ဒွီသု ဣမာဟံ အာယသ္မန္တာနံ နိဿဇ္ဇာမီတိ ဝစနေ ဝိသေသာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဧဝံ…ပေ… ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဣတော ¶ ဂရုကတရာနီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣတောတိ ဣတော နိဿဋ္ဌစီဝရဒါနတော။ ဉတ္တိကမ္မတော ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဂရုကတရန္တိ အာဟ ‘‘ဣတော ဂရုကတရာနီ’’တိ။ ဣမာဟံ စီဝရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။

၄၆၈။ န ¶ ဣဓ သညာ ရက္ခတီတိ ဣဒံ ဝေမတိကံ အနတိက္ကန္တသညဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယောပိ ဧဝံသညီ၊ တဿပီတိ န ကေဝလံ အတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညိဿ၊ အထ ခေါ ဝေမတိကဿ အနတိက္ကန္တသညိဿပီတိ အတ္ထော။ ‘‘န ဣဓ သညာ ရက္ခတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ သေသတ္တိကေပိ အတိဒိသတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာတိ ဧသ နယော အဝိနဋ္ဌာဒီသုပီတိ အညေသံ စီဝရေသု ဥပစိကာဒီဟိ ခါယိတေသု ‘‘မယှမ္ပိ စီဝရံ ခါယိတ’’န္တိ ဧဝံသညီ ဟောတီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အနဋ္ဌတော အဝိလုတ္တဿ ဝိသေသမာဟ ‘‘ပသယှာဝဟာရဝသေနာ’’တိ။ ထေယျာဝဟာရဝသေန ဂဟိတဉှိ နဋ္ဌန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ ပသယှာဝဟာရဝသေန ဂဟိတံ ဝိလုတ္တန္တိ။ အနာပတ္တိ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဣဒံ နိသီဒနသန္ထတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ယေန ဟိ ပုရာဏသန္ထတဿ သာမန္တာ သုဂတဝိဒတ္ထိံ အနာဒိယိတွာ အညံ နဝံ နိသီဒနသန္ထတံ ကတံ၊ တဿ တံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘အနာပတ္တိ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ပရဿ နိဿဂ္ဂိယံ အပရဿ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမမတ္ထံ သာဓေတိ။ ပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အနတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညိဿ ဝေမတိကဿ စ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿေဝ ဒုက္ကဋံ၊ န ပန အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဌပေန္တဿာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၆၉။ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတုံ။ န ဝိကပ္ပေတုန္တိ နာမံ ဝတွာ န ဝိကပ္ပေတုံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တသ္မာ တိစီဝရာဒီနိ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိနာ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိ’’န္တိအာဒိနာ တဿ တဿ စီဝရဿ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာဝ ‘‘ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ တိစီဝရံ ဝါ ဟောတု အညံ ဝါ၊ ယဒိ တံ တံ နာမံ ဂဟေတွာ ဝိကပ္ပေတိ၊ အဝိကပ္ပိတံ ဟောတိ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုန္တိ ‘‘စတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ယာဝ အာဂါမိသံဝစ္ဆရေ ဝဿာနံ စာတုမာသံ၊ တာဝ ဌပေတုံ အနုညာတ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ အနုဇာနာမီတိ ဧတ္တာဝတာ ဝဿိကသာဋိကံ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိဉ္စ ¶ တံ တံ နာမံ ဂဟေတွာ ဝိကပ္ပေတုံ အနုညာတန္တိ ဧဝမတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော တတော ပရံ ဝဿိကသာဋိကာဒိနာမဿေဝ အဘာဝတော။ တသ္မာ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေန္တေနပိ နာမံ ဂဟေတွာ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘောဂဿ အနုညာတတ္တာ တထာ ဝိကပ္ပိတံ အညနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

ပစ္စုဒ္ဓရာမီတိ ဌပေမိ၊ ပရိစ္စဇာမီတိ ဝါ အတ္ထော။ ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမံ စီဝရံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဧဝမ္ပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠံ ¶ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဣမိနာ သမေတိ။ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေနာတိ ဟတ္ထေန စီဝရံ ပရာမသန္တေန ဝါ စာလေန္တေန ဝါ။ ဒုဝိဓန္တိ သမ္မုခပရမ္မုခဘေဒေသု ဒုဝိဓံ။ ဟတ္ထပါသေတိ ဣဒံ ဒွါဒသဟတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ ‘‘ဣမ’’န္တိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ‘‘ဧတ’’န္တိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပနေတ္ထ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ဟတ္ထပါသော’’တိ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝိသေသဝိကပ္ပနာယ ကာရဏံ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ သာမန္တဝိဟာရော နာမ ယတ္ထ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတုံ သက္ကာ။ ‘‘သာမန္တဝိဟာရေ’’တိ ဣဒံ ဒေသနာသီသမတ္တံ၊ တသ္မာ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာတိ စ ဣဒံ ဌပိတဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ စီဝရသလ္လက္ခဏမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။

အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟီတိ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ။ အဓိဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေ သင်္ဃာဋိအာဒိဝေါဟာရဿ အဘာဝတော ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပရိက္ခာရစောဠဿ ဝိသုံ ပစ္စုဒ္ဓါရဝိဓိံ ဒဿေတိ။ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန ပန အဓိဋ္ဌိတတ္တာ ‘‘ဣမံ ပရိက္ခာရစောဠံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝုတ္တေပိ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ ဝိညာယတိ။ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီတိ ဣဒဉ္စ သင်္ဃာဋိအာဒိစီဝရနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိက္ခာရစောဠနာမေနေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပန ပုဗ္ဗေကတအဓိဋ္ဌာနမေဝ အဓိဋ္ဌာနံ။ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဣမိနာ ကပ္ပဗိန္ဒုဒါနကိစ္စမ္ပိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိတိစီဝရပ္ပမာဏယုတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘တိစီဝရံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ ပရိက္ခာရစောဠံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတုံ။ ဗဒ္ဓသီမာယံ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိသဗ္ဘာဝတော စီဝရဝိပ္ပဝါသေပိ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ န တတ္ထ ဒုပ္ပရိဟာရတာတိ အာဟ ‘‘အဗဒ္ဓသီမာယံ ဒုပ္ပရိဟာရ’’န္တိ။

အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာတိ ¶ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဒီဃသော ဆ ဝိဒတ္ထိယော တိရိယံ အဍ္ဎတေယျဝိဒတ္ထိဉ္စ အနတိက္ကန္တပ္ပမာဏာတိ အတ္ထော။ နနု စ ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနာတိက္ကမေန၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓဝူပသမေန အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေနပိ၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓဝူပသမေနပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ သတိ ဟိ အဓိဋ္ဌာနေ ပစ္စုဒ္ဓါရော ယုတ္တောတိ? ဧတ္ထ တာဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရိတွာတိ ဣဒံ ပစ္စုဒ္ဓရဏံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ၊ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာတိ ပန ဝဿိကသာဋိကဘာဝတော အပနေတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ဟေမန္တဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ¶ အန္တောဒသာဟေ ဝဿိကသာဋိကဘာဝတော အပနေတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ကေစိ ပန ‘‘ယထာ ကထိနမာသဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နစီဝရံ ကထိနမာသာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ ဧဝမယံ ဝဿိကသာဋိကာပိ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ တတော ပရံ ဟေမန္တဿ ပဌမဒိဝသေ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ပဒယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ စ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ကထိနမာသေ ဥပ္ပန္နဉှိ စီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ အဝသာနဒိဝသေ အနဓိဋ္ဌိတံ ကထိနမာသာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ အယံ ပန ဝဿိကသာဋိကာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတတ္တာ န တေန သဒိသာတိ ဝဿာနာတိက္ကမေ ကထံ နိဿဂ္ဂိယာ ဟောတိ။ အနဓိဋ္ဌိတအဝိကပ္ပိတမေဝ ဟိ တံတံကာလာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဟေမန္တေပိ ဝဿိကသာဋိကာ ဒသာဟံ ပရိဟာရံ လဘတိယေဝ။ ဧဝံ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိပိ အာဗာဓဝူပသမေန အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ၊ တသ္မာ တတော ပရံ ဒသာဟံ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ဒသာဟံ ပန အနတိက္ကမိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ။

ကေစိ ပန ‘‘အဓိဋ္ဌာနဘေဒလက္ခဏေ အဝုတ္တတ္တာ ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေပိ၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓေ ဝူပသန္တေပိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ တသ္မာ ‘တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ’တိ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ သမန္တပါသာဒိကာယ ပန သမေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေနပိ၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ ¶ အာဗာဓဝူပသမေနပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီ’’တိ ဣဒံ သမန္တပါသာဒိကာယံ နတ္ထိ၊ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဂိမှေ’’တိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဝိကပ္ပေတွာ ဌပိတံ ဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေန္တော ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ သုဝုတ္တံ။ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုန္တိ ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၃)။

တတ္ထ မဟာအဋ္ဌကထာယံ နိဝါသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန အပစ္စုဒ္ဓါရပစ္စယာ။ တသ္မာ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေပိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ ပညာယတိ။ ကုရုန္ဒိယဉှိ ‘‘ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဝစနတော ယဒိ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ န ပစ္စုဒ္ဓရေယျ၊ အဝိဇဟိတာဓိဋ္ဌာနာ ဝဿိကသာဋိကာ ဟေမန္တံ သမ္ပတ္တာ ဝိကပ္ပနက္ခေတ္တေ အဓိဋ္ဌာနသဗ္ဘာဝတော ဒုက္ကဋံ ဇနေတိ၊ တသ္မာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ဧဝ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ ¶ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နဟာနတ္ထာယ အနုညာတတ္တာ ‘‘ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒွိန္နံ အဓိဋ္ဌာနာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ‘‘သစေ ဝဿာနေ အပရာ ဝဿိကသာဋိကာ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ ပုရိမဝဿိကသာဋိကံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတွာ စ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပမာဏယုတ္တန္တိ ဒီဃသော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော၊ ဝိတ္ထာရတော ဒိယဍ္ဎာ၊ ဒသာ ဝိဒတ္ထီတိ ဣမိနာ ပမာဏေန ယုတ္တံ။ ပမာဏိကာတိ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဒီဃသော စတဿော ဝိဒတ္ထိယော၊ တိရိယံ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယောတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပမာဏယုတ္တာ။ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘သကိံ အဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ၊ ပုန န ပစ္စုဒ္ဓရီယတိ ကာလပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ဧကဝစနေနပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘သကိံ အဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌိတမေဝါ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဥဘယတ္ထာပိ အဿ ဝစနဿ ဣဓ ဝစနေ အပုဗ္ဗံ ပယောဇနံ န ဒိဿတိ၊ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘သကိံ အဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ပဒံ န ဝုတ္တံ။

‘‘အတ္တနော ¶ သန္တကဘာဝတော မောစေတွာ ဌပိတံ သန္ဓာယ မဟာပစ္စရိယံ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣမိနာ ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေဿာမိ၊ ဣဒံ မာတုယာ ဒဿာမီတိ ဌပေန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဘေသဇ္ဇဿ၊ ဣဒံ မာတုယာတိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သကသန္တကဘာဝတော မောစိတေ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေတိ ဧတ္ထ ‘‘အနိဝါသေတွာ အပါရုပိတွာ စ ကေဝလံ မဉ္စပီဌေသုယေဝ အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ ပစ္စတ္ထရဏံ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ အနဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ‘‘ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော သန္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေနာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ အညဿ ဒါနေ ဝိယ စီဝရေ နိရာလယဘာဝေနေဝ ပရိစ္စတ္တတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ဘိက္ခုနိယာ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေနာ’’တိ ဧဝမတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘ဘိက္ခု ပန ဝိဗ္ဘမန္တောပိ ယာဝ သိက္ခံ န ပစ္စက္ခာတိ၊ တာဝ ဘိက္ခုယေဝါတိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဟီနာယာဝတ္တနေနာ’’တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ။ ဘိက္ခုနိယာ ဟိ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ တဿာ ဝိဗ္ဘမနေနေဝ အဿမဏီဘာဝတော။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေနာတိ ပန ဣဒံ သစေ ဘိက္ခုလိင်္ဂေ ဌိတောဝ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ ¶ ၊ တဿ ကာယလဂ္ဂမ္ပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခဝသေနာတိ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ပမာဏစီဝရဿာတိ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒွေ စီဝရာနိ ပါရုပန္တဿာတိ အန္တရဃရပ္ပဝေသနတ္ထာယ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန သင်္ဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂဉ္စ ဧကတော ကတွာ ပါရုပန္တဿ။ သင်္ဃရိတဋ္ဌာနေတိ ဒွီသုပိ အန္တေသု သင်္ဃရိတဋ္ဌာနေ။ ဧသ နယောတိ ဣမိနာ ပမာဏယုတ္တေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ၊ မဟန္တေသု ပန တတော ပရေန ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ သဗ္ဗေသူတိ တိစီဝရာဒိဘေဒေသု သဗ္ဗစီဝရေသု။

အညံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ နာမ နတ္ထီတိ သုတ္တေ အာဂတံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ အတိက္ကမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘တတော ဥတ္တရိ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ’’တိ။ တံ န သမေတီတိ ပရိက္ခာရစောဠဿ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏန္တိ ဂဟေတွာ ဣတရေသံ တိစီဝရာဒီနံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဘေဒံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ သန္ဓာယ ‘‘ဧသ ¶ နယော’’တိအာဒိဝစနံ န သမေတိ တာဒိသဿ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏဿ သုတ္တေ အဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ န သမေတီတိ ဣမိနာဝ ပဋိက္ခေပေန ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမဿ အန္တော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ အယမ္ပိ နယော ပဋိက္ခိတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တိစီဝရဉှိ ဌပေတွာ သေသစီဝရေသု ဆိဒ္ဒေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတေသု သေသစီဝရေသု ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမံ အပ္ပဟောန္တံ ကတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္နေသုပိ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ နတ္ထိ။ သစေ ပန အဓိဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေယေဝ တာဒိသံ ဟောတိ၊ အစီဝရတ္တာ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ခုဒ္ဒကံ စီဝရန္တိ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဘေဒပ္ပမာဏတော အနူနမေဝ ခုဒ္ဒကစီဝရံ။ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ စတူသု ပဿေသု ယသ္မိံ ပဒေသေ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ တသ္မိံ ပဒေသေ သမန္တတော ဆိန္ဒိတွာ ခုဒ္ဒကံ ကရောန္တဿ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာတိ ဧတ္ထ သမ္မုခေန ဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခေန ဝိကပ္ပနာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝန္တိ အာသန္နဒူရဘာဝံ။ အာသန္နဒူရဘာဝေါ စ အဓိဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌာနဿပိ အန္တောဂဓတ္တာ သစေ သင်္ဃာဋိအာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ န ကာတဗ္ဗံ၊ ဝိကပ္ပနမေဝ ပမာဏံ၊ တသ္မာ အတိရေကစီဝရံ နာမ န ဟောတိ။ မိတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမိတ္တော နာတိဒဠှမိတ္တော။ ဝိကပ္ပိတဝိကပ္ပနာ နာမေသာ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိဋ္ဌိတအဓိဋ္ဌာနံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော အဝိသေသေန ဝုတ္တဝစနန္တိ တိစီဝရာဒိံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိဉ္စ ¶ ဝိကပ္ပေတီတိ အဝတွာ သဗ္ဗစီဝရာနံ အဝိသေသေန ဝိကပ္ပေတီတိ ဝုတ္တဝစနံ။ တိစီဝရသင်္ခေပေနာတိ တိစီဝရနီဟာရေန၊ သင်္ဃာဋိအာဒိအဓိဋ္ဌာနဝသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တုယှံ ဒေမီတိအာဒီသု ‘‘တသ္မိံ ကာလေ န ဂဏှိတုကာမောပိ သစေ န ပဋိက္ခိပတိ၊ ပုန ဂဏှိတုကာမတာယ သတိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတ္ထန္နာမဿာတိ ပရမ္မုခေ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယထာ ပရတော ‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’တိ ဝုတ္တေ ဒုဒ္ဒိန္နမ္ပိ ‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဂဏှာမီ’တိ ဝစနေန ‘သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’တိ ဝုတ္တေ သုဒိန္နတ္တာ ¶ ‘မယှံ ဂဏှာမီ’တိ အဝုတ္တေပိ ‘သုဒိန္နမေဝါ’’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဂဏှာဟီတိ စ အာဏတ္တိယာ ဂဟဏဿ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတာကရဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ တဒါ ဂဏှာမီတိ စိတ္တေ အနုပ္ပာဒိတေ ပစ္ဆာ ဂဟေတုံ န လဘတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

တံ န ယုဇ္ဇတီတိ ဝိနယကမ္မဿ ကရဏဝသေန ဂဟေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပရော သစ္စတောယေဝ ဝိဿာသံ ဂဏှာတိ၊ ပုန ကေနစိ ကာရဏေန တေန ဒိန္နံ တဿ န ဝဋ္ဋတီတိ နတ္ထိ။ နိဿဂ္ဂိယံ ပန စီဝရံ ဇာနိတွာ ဝါ အဇာနိတွာ ဝါ ဂဏှန္တံ ‘‘မာ ဂဏှာဟီ’’တိ နိဝါရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗအဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနံ အကတတ္တာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကာယဝါစာတော သမုဋ္ဌာတီ’’တိ။ စီဝရဿ အတ္တနော သန္တကတာ၊ ဇာတိပ္ပမာဏယုတ္တတာ၊ ဆိန္နပလိဗောဓဘာဝေါ၊ အတိရေကစီဝရတာ၊ ဒသာဟာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၇၁-၄၇၃။ ဒုတိယေ အထာနန္ဒတ္ထေရော ကထံ ဩကာသံ ပဋိလဘတိ၊ ကိံ ကရောန္တော စ အာဟိဏ္ဍတီတိ အာဟ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ။ အဝိပ္ပဝါသေတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ အဝိပ္ပဝါသတ္ထန္တိ အတ္ထော၊ ဝိပ္ပဝါသပစ္စယာ ယာ အာပတ္တိ၊ တဒဘာဝတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၇၅-၄၇၆။ ဧဝံ ဆိန္နပလိဗောဓောတိ ဧဝံ ဣမေဟိ စီဝရနိဋ္ဌာနကထိနုဗ္ဘာရေဟိ ဆိန္နပလိဗောဓော။ အဓိဋ္ဌိတေသူတိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနနယေန အဓိဋ္ဌိတေသု။ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတီတိ ‘‘ရုက္ခော ဆိန္နော၊ ပဋော ဒဍ္ဎော’’တိအာဒီသု ဝိယ အဝယဝေပိ သမုဒါယဝေါဟာရော လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ။

၄၇၇-၄၇၈။ ပရိခါယ ¶ ဝါ ပရိက္ခိတ္တောတိ ဣမိနာ စ သမန္တာ နဒီတဠာကာဒိဥဒကေန ပရိက္ခိတ္တောပိ ပရိက္ခိတ္တောယေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန။ အာကာသေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဃရဿ ဥပရိ အာကာသေ အဍ္ဎတေယျရတနပ္ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ¶ ဥဋ္ဌာပေတိ။ ဃရံ နိဝေသနုဒေါသိတာဒိလက္ခဏမေဝ၊ န ပန ပါဋိယေက္ကံ ဃရံ နာမ အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။

၄၇၉။ ပါဠိယံ ဝုတ္တနယေန ‘‘သဘာယေ’’တိ အဝတွာ ‘‘သဘာယ’’န္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ သဘာယ-သဒ္ဒဿ နပုံသကလိင်္ဂတာဝိဘာဝနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သဘာ-သဒ္ဒပရိယာယောပိ ဟိ သဘာယ-သဒ္ဒေါ နပုံသကလိင်္ဂယုတ္တော ဣဓ ဝုတ္တောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘လိင်္ဂဗျတ္တယေန သဘာ ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ စီဝရဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ စီဝရဟတ္ထပါသေယေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ။ ယံ တဿာ…ပေ… န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ တဿာ ဝီထိယာ သမ္မုခဋ္ဌာနေ သဘာယဒွါရာနံ ဂဟဏေနေဝ တတ္ထ သဗ္ဗာနိပိ ဂေဟာနိ သာ စ အန္တရဝီထိ ဂဟိတာယေဝ ဟောတိ။ အတိဟရိတွာ ဃရေ နိက္ခိပတီတိ တံ ဝီထိံ မုဉ္စိတွာ ဌိတေ အညသ္မိံ ဃရေ နိက္ခိပတိ။ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဟတ္ထပါသေတိ ဃရဿ ဟတ္ထပါသံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

နိဝေသနာဒီသု ပရိက္ခိတ္တတာယ ဧကူပစာရတာ၊ အပရိက္ခိတ္တတာယ နာနူပစာရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတေနေဝုပါယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိဝေသနာဒီနိ ဂါမတော ဗဟိ သန္နိဝိဋ္ဌာနိ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အန္တောဂါမေ ဌိတာနဉှိ ဂါမဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ ဂါမပရိဟာရောယေဝါတိ။ သဗ္ဗတ္ထာပီတိ ဂါမာဒီသု အဇ္ဈောကာသပရိယန္တေသု ပန္နရသသု။ ပရိက္ခေပါဒိဝသေနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပရိက္ခေပဿေဝ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဧကကုလာဒီနမ္ပိ။

၄၈၀-၄၈၇။ ဩဝရကော နာမ ဂဗ္ဘဿ အဗ္ဘန္တရေ အညော ဂဗ္ဘောတိပိ ဝဒန္တိ။ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါတိ စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တော ပါသာဒေါ။

၄၈၉။ သတ္ထောတိ ဇင်္ဃသတ္ထော သကဋသတ္ထော ဝါ။ ပရိယာဒိယိတွာတိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘အန္တောပဝိဋ္ဌေန…ပေ… ဌိတော ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ အန္တောပဝိဋ္ဌေနာတိ ဂါမဿ နဒိယာ ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန။ နဒီပရိဟာရော စ လဗ္ဘတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝိသုံ နဒီပရိဟာရဿ အဝုတ္တတ္တာ ဂါမာဒီဟိ အညတ္ထ ဝိယ စီဝရဟတ္ထပါသောယေဝ နဒီပရိဟာရော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရသီမန္တိ အဝိပ္ပဝါသသီမံ သန္ဓာယာဟ။ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗန္တိ အန္တောသီမာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသိတဗ္ဗံ။ သတ္ထသမီပေယေဝါတိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တအဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဝသေန ¶ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ နာနာကုလဿ ¶ သတ္ထော ဟောတိ၊ သတ္ထေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဟတ္ထပါသော နာမ သတ္ထဿ ဟတ္ထပါသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၉၀။ ဧကကုလဿ ခေတ္တေတိ အပရိက္ခိတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယသ္မာ ‘‘နာနာကုလဿ ပရိက္ခိတ္တေ ခေတ္တေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ခေတ္တဒွါရမူလေ ဝါ တဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒွါရမူလတော အညတ္ထ အန္တောခေတ္တေပိ ဝသန္တေန စီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။

၄၉၁-၄၉၄။ ‘‘ဝိဟာရော နာမ သပရိက္ခိတ္တော ဝါ အပရိက္ခိတ္တော ဝါ သကလော အာဝါသော’’တိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မိံ ဝိဟာရေတိ ဧတ္ထ ပန ဧကံ ဂေဟမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧကကုလနာနာကုလသန္တကတာ စေတ္ထ ကာရာပကာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသဿ အန္တော ဧဝါတိ ယဒါ မဟာဝီထိယံ ဥဇုကမေဝ ဂစ္ဆန္တံ သူရိယမဏ္ဍလံ မဇ္ဈနှိကံ ပါပုဏာတိ၊ တဒါ ယံ ဩကာသံ ဆာယာ ဖရတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဂမနပထေတိ ယံ တဒဟေဝ ဂန္တွာ ပုန အာဂန္တုံ သက္ကာ န ဟောတိ၊ တာဒိသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၉၅။ နဒိံ ဩတရတီတိ ဟတ္ထပါသံ မုဉ္စိတွာ ဩတရတိ။ န အာပဇ္ဇတီတိ ပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ နာပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ။ အပရိဘောဂါရဟတ္တာတိ ဣမိနာဝ နိဿဂ္ဂိယစီဝရံ အနိဿဇ္ဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ အစိတ္တကန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဗဟူနံ သဉ္စာရဋ္ဌာနေ ဧဝံ အကတွာ ဂမနံ န သာရုပ္ပန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဗဟိဂါမေ ဌပေတွာ…ပေ… ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိယ ပရမ္မုခါ ဌိတမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယံ စီဝရံ နိဿဇ္ဇိတုံ နိဿဋ္ဌစီဝရဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂမနေ သဥဿာဟတ္တာ ‘‘နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မုဟုတ္တံ သယိတွာ…ပေ… နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဿာဟေ အပရိစ္စတ္တေပိ ဂမနဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ပုန ဥဋ္ဌာယ သဥဿာဟံ ဂစ္ဆန္တာနမ္ပိ အန္တရာ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရတော မုဟုတ္တံ ဌတွာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အညမညဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂတာတိ ဧတ္ထ သစေ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာ ‘‘ပုရာရုဏာ အညမညံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဥဿာဟံ ဝိနာဝ ဂတာ ဟောန္တိ၊ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ န ဝတ္တဗ္ဗာ ပဌမတရံယေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနတော။ အထ ‘‘ပုရာရုဏာ ပဿိဿာမာ’’တိ သဥဿာဟာဝ ¶ ဂစ္ဆန္တိ၊ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယေဝ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဝုစ္စတေ – သဥဿဟတ္တာ ပဌမတရံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ န ဝုတ္တာ။ သတိပိ ¶ စ ဥဿာဟဘာဝေ ဧကတော ဂမနဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ‘‘မုဟုတ္တံ ဌတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယေဝ ဝုတ္တာ။

အန္တောသီမာယံ ဂါမန္တိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိယာ ပစ္ဆာ ပတိဋ္ဌာပိတဂါမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ ဂါမံ အန္တော ကတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိယာ အဘာဝတော။ နေဝ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ န နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ သဥဿာဟဘာဝတော။ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ စ နေသံ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂစ္ဆန္တာနံ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ အဿတိယာ ဂစ္ဆတီတိ အဿတိယာ အတ္တနော စီဝရံ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ထေရဿ စီဝရံ အပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဂတေ တသ္မိံ ပစ္ဆာ ထေရေန သရိတွာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတိ ‘‘အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဒဟရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဌပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အာဂတကိစ္စံ နိဋ္ဌပေတွာ ဝိဟာရံ ဂတေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတိ။ အနဓိဋ္ဌိတစီဝရတာ၊ အနတ္ထတကထိနတာ၊ အလဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၉၇-၄၉၉။ တတိယေ ပါဠိယံ စီဝရပစ္စာသာ နိက္ခိပိတုန္တိ ဧတ္ထ စီဝရပစ္စာသာယ သတိယာ နိက္ခိပိတုန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဘဏ္ဍိကာဗဒ္ဓါနိ ဘဏ္ဍိကဗဒ္ဓါနီတိပိ ပဌန္တိ၊ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ဗဒ္ဓါနီတိ အတ္ထော။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာတိ ဧတ္ထ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ သာမိဝသေနေဝ ကရဏဝစနဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၀၀။ အနတ္ထတေ ကထိနေ စီဝရမာသေ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နစီဝရံ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ တသ္မိံ မာသေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဧကံ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသံ ဌပေတွာ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ၊ ဧတံ အကာလစီဝရန္တိ ¶ ဝစနတော အနတ္ထတေ ကထိနေ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသသင်္ခါတေ စီဝရမာသေ ဥပ္ပန္နစီဝရဿပိ ပစ္စာသာစီဝရေ အသတိ ဒသာဟပရိဟာရောယေဝ၊ တတော ပရံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ တထာ ဟိ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၄၆-၆၄၉ အာဒယော) ‘‘ပဝါရဏမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိယံ ဥပ္ပန္နဿ အစ္စေကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ ပရိဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တမေဝ စ ပရိဟာရံ သန္ဓာယ ¶ ‘‘ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥပ္ပန္နံ အနစ္စေကစီဝရမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဌပိတစီဝရမ္ပိ ဧတံ ပရိဟာရံ လဘတိယေဝါ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၄၆-၆၄၉) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ စီဝရမာသေ ဒသာဟတော ပရမ္ပိ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတမ္ပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယဒိ ဧဝံ ‘‘ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ၊ ဧတံ အကာလစီဝရ’’န္တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စေ? အကာလစီဝရသာမညတော အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ ပဌမာနိယတေ သောတဿ ရဟော ဝိယ။ ဧကာဒသမာသေ သတ္တမာသေ စ ဥပ္ပန္နဉှိ စီဝရံ ဝုတ္ထဝဿေဟိ သေသေဟိ စ သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတုံ လဗ္ဘတီတိ အကာလစီဝရံ နာမ ဇာတံ။ ကာလေ ပန ‘‘သင်္ဃဿ ဣဒံ အကာလစီဝရံ ဒမ္မီ’’တိ အနုဒ္ဒိသိတွာ ‘‘သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ဝုတ္ထဝဿေဟိယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ န အညေဟီတိ ကာလစီဝရန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဒိဿ ဒိန္နံ ပန သမ္မုခီဘူတေဟိ သဗ္ဗေဟိယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ အကာလစီဝရံ၊ တသ္မာ ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နဿ ဝုတ္ထဝဿေဟိ သေသေဟိ စ သမ္ပတ္တေဟိ ဘာဇနီယတ္တာ အကာလစီဝရသာမညတော ‘‘ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ၊ ဧတံ အကာလစီဝရ’’န္တိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီတိ ဒိန္န’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ပုဂ္ဂလဿ အာဒိဿ ဒိန္နံ ကေနစိ ဘာဇနီယံ ဟောတီတိ? နာယံ ဝိရောဓော အာဒိဿ ဝစနသာမညတော လဗ္ဘမာနမတ္ထံ ဒဿေတုံ တထာ ဝုတ္တတ္တာ။

ဧဝံ ပန အဝတွာတိ ‘‘တတော စေ ဥတ္တရိ’’န္တိ ဣမဿ ‘‘မာသပရမတော ဥတ္တရိ’’န္တိ ပဒဘာဇနံ အဝတွာ။ တာဝ ဥပ္ပန္နံ ပစ္စာသာစီဝရန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ ‘‘အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတီ’’တိ ကရဏကိရိယာယ ကတ္တုဘာဝတော။ အန္တရာ ဥပ္ပန္နဉှိ ပစ္စာသာစီဝရံ မာသပရမံ မူလစီဝရံ ဌပေတုံ အဒတွာ အတ္တနော ဒသာဟပရမတာယ ဧဝ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ။ တတော ဥဒ္ဓံ မူလစီဝရန္တိ ဧတ္ထ ပန မူလစီဝရန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဝီသတိမဒိဝသတော ဥဒ္ဓဉှိ ဥပ္ပန္နံ ¶ ပစ္စာသာစီဝရံ ဒသာဟပရမံ ဂန္တုံ အဒတွာ မူလစီဝရံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ကရဏသမ္ဗန္ဓတာမတ္တေန သကကာလဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ။ ပစ္စာသာစီဝရေ ပန လဘိတွာ ဝိသုံ ဌပေန္တဿ ဒသာဟံ အနတိက္ကန္တေ နတ္ထိ တပ္ပစ္စယာ အာပတ္တိ။ ပါဠိယံ ဒသာဟာ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဒသာဟာတိ ကရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ၊ ဒသာဟေနာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စာဟုပ္ပန္နေတိအာဒိံ ရဿံ ကတွာပိ ပဌန္တိ။ ဧကဝီသေ ဥပ္ပန္နေ…ပေ… နဝါဟာ ကာရေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ပစ္စာသာစီဝရဿ ဥပ္ပန္နဒိဝသံ ဌပေတွာ ဝုတ္တံ။

အညံ ပစ္စာသာစီဝရံ…ပေ… ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သတိယာ ဧဝ ပစ္စာသာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ စီဝရံ န လဘိဿာမီ’’တိ ပစ္စာသာ ဥပစ္ဆိန္နာ၊ မူလစီဝရမ္ပိ ¶ ဒသာဟံ စေ သမ္ပတ္တံ၊ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ပစ္စာသာစီဝရမ္ပိ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ပဌမတရံ ဥပ္ပန္နံ ဝိသဘာဂပစ္စာသာစီဝရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညမညန္တိ အညံ အညံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အင်္ဂံ ပနေတ္ထ ပဌမကထိနေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ဒသာဟာတိက္ကမော၊ ဣဓ မာသာတိက္ကမောတိ အယံ ဝိသေသော။

တတိယကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၃။ စတုတ္ထေ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂန္တိ ပါဠိပဒဿ ဘတ္တကိစ္စန္တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ‘‘ဘတ္တသံဝိဓာန’’န္တိပိ ကေစိ။ တတ္ထ နာမ တွန္တိ ဣမဿပိ သော နာမ တွန္တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ‘‘တာယ နာမ တွ’’န္တိ ကေစိ။

၅၀၅။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော၊ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ၊ တေသံယေဝ ယုဂေါ ပိတာမဟယုဂေါ၊ တသ္မာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ ပိတာမဟဒွန္ဒာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ မာတာမဟောပိ ဂဟိတောတိ။ ‘‘ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဝစနတော ဟေဋ္ဌာ စ ဥဒ္ဓဉ္စ အဋ္ဌမယုဂေါ ဉာတိ နာမ န ဟောတိ။ ဒေသနာမုခမေဝ စေတန္တိ ပိတာမဟယုဂါတိ ပိတာမဟ-ဂ္ဂဟဏံ ဒေသနာမုခံ ပိတာမဟီမာတာမဟီအာဒီနမ္ပိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ပိတု မာတာ ပိတာမဟီ။ မာတု ပိတာ မာတာမဟော ¶ ။ မာတု မာတာ မာတာမဟီ။ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဉ္စသတသာကိယာနီနံ ဝသေန ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါယ ဘိက္ခုနိယာ စ ဝသေန ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဘိက္ခုနီ လဗ္ဘတိ၊ တထာပိ ပကတိနိယာမေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနီ နာမ ဥဘတောသင်္ဃေ ဥပသမ္ပန္နာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကပ္ပံ ကတွာတိ ဝစနတော ဒိန္နကပ္ပမေဝ ပါစိတ္တိယံ ဇနေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပုရာဏစီဝရံ နာမ သကိံ နိဝတ္ထမ္ပိ သကိံ ပါရုတမ္ပီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အန္တမသော ပရိဘောဂသီသေနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ကာယေန ဖုသိတွာ ပရိဘောဂေါယေဝ ပရိဘောဂေါ နာမာ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ အဓိပ္ပာယော။

၅၀၆။ ကာယဝိကာရံ ကတွာတိ ဣဒံ ယာဝ ‘‘ဩရတော ဌပေတီ’’တိ ပဒံ၊ တာဝ သဗ္ဗပဒေသု သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ယထာ သာ ‘‘ဓောဝါပေတုကာမော အယ’’န္တိ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ကာယဝိကာရံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယဝိကာရံ ကတွာ’’တိ ဝစနတော ကာယဝါစာဟိ ကဉ္စိ ဝိကာရံ အကတွာ ဟတ္ထေန ဟတ္ထေ ဒေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေတိ ဣဒံ ဝိသေသနံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တထာ ¶ ဟိ ဟတ္ထေန ဟတ္ထေ ဒေန္တဿ ပါဒမူလေ စ ဌပေတွာ ဒေန္တဿ ‘‘အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ’’တိ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ အညထာ အသမ္ဘဝတော။ သတိ ဟိ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ ဟောတိ။ ဥပရိ ‘‘ခိပတီ’’တိအာဒီနိ ပန သန္ဓာယ ဣဒံ ဝိသေသနံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ ဌတွာ ဥပရိ ခိပန္တဿ အညဿ ဟတ္ထေ ပေသေန္တဿ စ အာပတ္တိ။ ဥပစာရံ ပန မုဉ္စိတွာ ကာယဝါစာဟိ ဝိကာရံ ကတွာ အာဏာပေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ ဥပစာရေတိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထမေဝ ဩကာသံ ဝဒတိ။ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရံ မုဉ္စိတွာ။

ဧကေန ဝတ္ထုနာတိ ပဌမံ ကတွာ နိဋ္ဌာပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရဇနေ အနာပတ္တီတိ ရဇနံ ပစ္စာသီသန္တဿပိ ‘‘ဓောဝိတွာ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာပတ္တိ အနာဏတ္တိယာ ကတတ္တာ။ ‘‘အဝုတ္တာ ဓောဝတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အဝုတ္တာ ရဇတိ၊ အဝုတ္တာ အာကောဋေတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘အဝုတ္တာ ဓောဝတီတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန အနာပတ္တီ’’တိ။ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒွေ ဒုက္ကဋာနိ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ နိဿဂ္ဂိယမေဝါတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ သတာနိ ပရိမာဏမေတာသန္တိ ပဉ္စသတာ။

၅၀၇။ စီဝရံ ¶ ဓောဝါတိ…ပေ… အာဏာပေန္တဿာတိ ဧတ္ထ တာယ ဓောဝနံ ပစ္စာသီသန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ ပုရာဏစီဝရတာ၊ ဥပစာရေ ဌတွာ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အာဏာပနံ၊ တဿာ ဓောဝနာဒီနိ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ ပဉ္စမေ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ဂဏမှာ ဩဟီယနသိက္ခာပဒေ အပညတ္တေ။ ဝိဟာရဝါရန္တိ ဝိဟာရပဋိဇဂ္ဂနဝါရံ။ ကောဋ္ဌာသသမ္ပတ္တီတိ သကလာ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမ္ပတ္တိ။ သဗ္ဗပရိယန္တန္တိ ဆဋ္ဌဿ အညစီဝရဿ အဘာဝါ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ ဧကမေကံ သဗ္ဗေသံ ပရိယန္တန္တိ သဗ္ဗပရိယန္တံ။ အန္တရဝါသကာဒီသု ဟိ ပဉ္စသု ဧကမေကံ အညဿ ဆဋ္ဌဿ အဘာဝါ ပဉ္စန္နံ အန္တမေဝ ဟောတိ။ အထဝါ ပဉ္စသု စီဝရေသု ဧကမေကံ အတ္တနော အညဿ ဒုတိယဿ အဘာဝါ အန္တမေဝ ဟောတီတိ သဗ္ဗမေဝ ပရိယန္တန္တိ သဗ္ဗပရိယန္တံ၊ သဗ္ဗသော ဝါ ပရိယန္တန္တိ သဗ္ဗပရိယန္တံ။ တေနာဟ – ‘‘အညံ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ ယထာ တဿ မနောရထော န ပူရတီတိ ‘‘သရီရပါရိပူရိံ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ တဿ ဥပ္ပန္နော မနောရထော ယထာ န ပူရတိ။ ဧဝံ ဟတ္ထတလေယေဝ ဒဿေတွာတိ သရီရံ အဒဿေတွာဝ ဒါတဗ္ဗစီဝရံ ဟတ္ထတလေ ‘‘ဟန္ဒာ’’တိ ဒဿေတွာ။

၅၁၀။ ဝိဟတ္ထတာယာတိ ဝိဟတဟတ္ထတာယ၊ အဂဏတာယ အပ္ပစ္စယတာယ အပ္ပဋိသရဏတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမဘိတုန္နတ္တာတိ ပီဠိတတ္တာ။ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ ပရိဝတ္တံ၊ ပရိဝတ္တမေဝ ပါရိဝတ္တကံ၊ ပရိဝတ္တေတွာ ဒီယမာနန္တိ အတ္ထော။

၅၁၂။ ဥပစာရေတိ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဥပစာရံ ဝါ မုဉ္စိတွာ ခိပန္တီတိ ဒွါဒသဟတ္ထံ မုဉ္စိတွာ ဩရတော ဌပေန္တိ၊ န ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အညတြ ပါရိဝတ္တကာတိ ယံ အန္တမသော ဟရီတကခဏ္ဍမ္ပိ ဒတွာ ဝါ ဒဿာမီတိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ ပါရိဝတ္တကံ ဂဏှာတိ၊ တံ ဌပေတွာ။ အစိတ္တကဘာဝေန န သမေတီတိ ယထာ အညာတိကာယ ဉာတိကသညိဿ ဝေမတိကဿ စ ဂဏှတော အစိတ္တကတ္တာ အာပတ္တိ ¶ ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ သန္တကံ ဣဒ’’န္တိ အဇာနိတွာ ဂဏှတောပိ အာပတ္တိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတီတိ ပုဂ္ဂလိကံ ကတွာ ဒေတိ။ ပံသုကူလံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဌပိတဘာဝံ ဇာနိတွာ ဂဏှန္တေနပိ အညဿ သန္တကံ ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘သစေ ပန သင်္ကာရကူဋာဒီသူ’’တိအာဒိ။ အသာမိကဉှိ ပံသုကူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပံသုကူလံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘အသာမိကံ ဣဒ’’န္တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ဧဝံ ပန ပံသုကူလသညံ အနုပ္ပာဒေတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၅၁၃။ အညာတိကာယ အညာတိကသညီတိ တိကပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ တီဏိ ပရိမာဏမဿာတိ တိကံ၊ တိကဉ္စ တံ ပါစိတ္တိယဉ္စာတိ တိကပါစိတ္တိယံ၊ တီဏိ ပါစိတ္တိယာနီတိ အတ္ထော။

၅၁၄။ ပတ္တတ္ထဝိကာဒိံ ယံကိဉ္စီတိ အနဓိဋ္ဌာနုပဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘စီဝရံ နာမ ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တတ္တာ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ယံကိဉ္စိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏ’’န္တိအာဒိ။ ယသ္မာ ဘိသိစ္ဆဝိ မဟန္တာပိ သေနာသနသင်္ဂဟိတတ္တာ စီဝရသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီတိ နေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂါ န ဝိကပ္ပနုပဂါ စ၊ တသ္မာ အနဓိဋ္ဌာနုပဂသာမညတော ဝုတ္တံ။ သစေပိ မဉ္စပ္ပမာဏာ ဘိသိစ္ဆဝိ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ။ ကော ပန ဝါဒေါ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီသူတိ မဟတိယာပိ တာဝ ဘိသိစ္ဆဝိယာ အနဓိဋ္ဌာနုပဂတ္တာ အနာပတ္တိ၊ တတော ခုဒ္ဒကတရေသု အနဓိဋ္ဌာနုပဂေသု ပတ္တတ္ထဝိကာဒီသု ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကိရိယာ၊ ¶ အပရိဝတ္တနံ အကိရိယာ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ ပါရိဝတ္တကာဘာဝေါ၊ အညာတိကာယ ဟတ္ထတော ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၁၅။ ဆဋ္ဌေ ပတိကိဋ္ဌောတိ နိဟီနော၊ လာမကောတိ အတ္ထော။ လောလဇာတိကောတိ လောလသဘာဝေါ။ ပဋုယေဝ ပဋ္ဋော။ တေနာဟ ‘‘ဆေကော’’တိအာဒိ။ ကိသ္မိံ ဝိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကိသ္မိံ ဝိယာ’’တိ နိပါတဝသေန သမာနတ္ထံ ‘‘ကိံသု ဝိယာ’’တိ နိပါတပဒန္တိ အာဟ ‘‘ကိံသု ဝိယာ’’တိ၊ ကိံ ဝိယာတိ ¶ အတ္ထော၊ ဒုက္ခံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ကိလေသော ဝိယာ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မဝသေန ဥပစာရဝသေန နိမန္တနာ ဓမ္မနိမန္တနာတိ ပါဠိပဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘ဝဒေယျာထ၊ ဘန္တေ၊ ယေနတ္ထော’’တိ ဣဒံ သစ္စမေဝ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ပဝါရိတောယေဝ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ပဝါရေတွာပိ အဒါတုကာမော အပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ပဝါရိတာပဝါရိတဘာဝံ အဝိစာရေတွာ ‘‘ဉာတကော တေ၊ ဥပနန္ဒ၊ အညာတကော’’တိ ဉာတကအညာတကဘာဝံယေဝ ဝိစာရေသိ။ မုသိံသူတိ ဝိလုမ္ပိံသု။

၅၁၇။ အနုပုဗ္ဗကထာတိ အနုပုဗ္ဗေန ဝိနိစ္ဆယကထာ။ သေသပရိက္ခာရာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေဟိ ဂဟိတတ္တာ နိဝါသနပါရုပနမတ္တမေဝ အဝသိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘နိဝါသနပါရုပနမတ္တံယေဝ ဟရိတွာ’’တိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ တာဝ အာဂမနဿ ဝါ အနာဂမနဿ ဝါ အဇာနနတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ထေရေဟိ နေဝ တာဝ…ပေ… ဘဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တီတိ အတ္တနော စီဝရံ ဒဒမာနာ သယံ သာခါဘင်္ဂေန ပဋိစ္ဆာဒေန္တီတိ တေသံ အတ္ထာယပိ ဘဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ။ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဤဒိသေသု ဘူတဂါမပါတဗျတာပိ အနုညာတာယေဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီ’’တိ။ န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋန္တိ တေသံ တိတ္ထိယဒ္ဓဇာနံ ဓာရဏေပိ ဒုက္ကဋံ နတ္ထိ။

ယာနိ စ နေသံ ဝတ္ထာနိ ဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ထေရာနံ သယမေဝ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ’’တိ။ ယဒိ လဒ္ဓိံ ဂဏှာတိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ။ ‘‘နော စေ ဟောတိ သင်္ဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ…ပေ… အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣမိနာ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဝိဋ္ဌဝိဟာရတော နိက္ခမိတွာ အညတ္ထ အတ္တနော အဘိရုစိတဋ္ဌာနံ ¶ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ ‘‘ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဌိတဝိဟာရမ္ပိ သစေ နဂ္ဂေါ ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ တတ္ထ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? အနောကာသတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ…ပေ… စီဝရံ ဝိညာပေတု’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓေန သင်္ဃိကမ္ပိ စီဝရံ နိဝါသေတုံ ပါရုပိတုဉ္စ အနုဇာနန္တော ‘‘ယံ အာဝါသံ ပဌမံ…ပေ… ဂဟေတွာ ပါရုပိတု’’န္တိ အာဟ၊ တသ္မာ တတ္ထ အနောကာသတ္တာ ဒုက္ကဋံ န ဝုတ္တံ။

ဝိဟာရစီဝရန္တိ ¶ သေနာသနစီဝရံ။ စိမိလိကာဟီတိ ပဋပိလောတိကာဟိ။ တဿ ဥပရီတိ ဘူမတ္ထရဏဿ ဥပရိ။ ဝိဒေသဂတေနာတိ အညံ စီဝရံ အလဘိတွာ ဝိဒေသဂတေန။ ဧကသ္မိံ…ပေ… ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘လေသေန ဂဟေတွာ အဂတတ္တာ ဌပေန္တေန စ သင်္ဃိကပရိဘောဂေနေဝ ဌပိတတ္တာ အညသ္မိံ သေနာသနေ နိယမိတမ္ပိ အညတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိဘောဂေနေဝါတိ အညံ စီဝရံ အလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနေန။

၅၁၉-၅၂၁။ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏန္တိ ယထာ တေန စီဝရေန သရီရံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ ဇိဏ္ဏံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေနာတိ ကယဝိက္ကယာပတ္တိတော မောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိညာပေန္တဿာ’’တိ ဣမဿေဝ အတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘စေတာပေန္တဿ ပရိဝတ္တာပေန္တဿာ’’တိ။ အတ္တနော ဓနေန ဟိ ဝိညာပနံ နာမ ပရိဝတ္တနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတာနံ ဝိညာပနေ ဝတ္တံ ဒဿေတိ ‘‘ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သင်္ဃဝသေန ဟိ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏတ္တာ အဓိကံ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ယံ ပဝါရေတီတိ ယံ ယံ စီဝရာဒိံ ဒဿာမီတိ ပဝါရေတိ။ ဝိညာပနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝိနာ ဝိညတ္တိယာ ဒီယမာနတ္တာ ဝိညာပေတွာ ကိံ ကရိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အညဿတ္ထာယာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣဒံ အနုဝတ္တတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတေ’’တိအာဒိ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၂။ သတ္တမေ ပါဠိယံ ပဂ္ဂါဟိကသာလန္တိ ဒုဿဝါဏိဇကာနံ အာပဏံ။ ‘‘ပဂ္ဂါဟိတသာလ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။

၅၂၃-၅၂၄။ အဘီတိ ¶ ဥပသဂ္ဂေါတိ တဿ ဝိသေသတ္ထာဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဟရိတုန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ဝရ-သဒ္ဒဿ ဣစ္ဆာယံ ဝတ္တမာနတ္တာ အာဟ ‘‘ဣစ္ဆာပေယျာ’’တိ။ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန အနုနာသိကလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သအန္တရန္တိ အန္တရဝါသကသဟိတံ။ ဥတ္တရန္တိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ။ အဿ စီဝရဿာတိ သာဒိတဗ္ဗစီဝရဿ။ အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေနာတိ အစ္ဆိန္နာနိ ¶ သဗ္ဗာနိ တီဏိ စီဝရာနိ အဿာတိ အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရော၊ တေနာတိ အတ္ထော။ ယဿ ဟိ အစ္ဆိန္ဒနသမယေ တီဏိ စီဝရာနိ သန္နိဟိတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိ အစ္ဆိန္နာနီတိ သော ‘‘အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ ‘‘အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန တိစီဝရကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိစီဝရကေနာတိ ဟိ အစ္ဆိန္ဒနသမယေ တိစီဝရဿ သန္နိဟိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဝိနယတေစီဝရိကဘာဝံ ဓုတင်္ဂတေစီဝရိကဘာဝံ ဝါ သန္ဓာယ။ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ‘‘သန္တရုတ္တရပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တဝိဓိနာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အညေနာတိ အစ္ဆိန္နအသဗ္ဗစီဝရေန။ ယဿ တီသု စီဝရေသု ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ စီဝရာနိ အစ္ဆိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ တေနာတိ အတ္ထော။ အညထာပီတိ ‘‘သန္တရုတ္တရပရမ’’န္တိ ဝုတ္တဝိဓာနတော အညထာပိ။ ယဿ ဟိ တီသု ဒွေ စီဝရာနိ အစ္ဆိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ ဧကသ္မိံ အစ္ဆိန္နေ န သာဒိတဗ္ဗန္တိ န တဿ သန္တရုတ္တရပရမသာဒိယနံ သမ္ဘဝတိ၊ အယမေဝ စ အတ္ထော ပဒဘာဇနေန ဝိဘာဝိတော။ တေနာဟ ‘‘တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတု’’န္တိ။

ကေစိ ပန ‘‘တိစီဝရကေနာတိ ဝုတ္တတ္တာ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠဝသေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော တသ္မိံ နဋ္ဌေ ဗဟူနိပိ ဂဟေတုံ လဘတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဒဘာဇနဿ ဟိ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေန္တေန ယသ္မာ ပန ‘‘အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန…ပေ… တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပဒဘာဇနေ စ န တာဒိသော အတ္ထော ဥပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ယမ္ပိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ယဿ အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿ တီဏိ နဋ္ဌာနီ’’တိ၊ တတ္ထာပိ အဓိဋ္ဌိတဂ္ဂဟဏံ သရူပကထနမတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ပန တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿေဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ တထာ အတ္ထဿ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿေဝ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဟိ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ အညာတကဝိညတ္တိယာ အနုညာတတ္တာ ပမာဏံ အဇာနိတွာ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပမာဏတော သာဒိယနံ အနုဇာနန္တေန ဘဂဝတာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠိကဿ ဗဟုမ္ပိ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အယမတ္ထော နေဝ ပါဠိယာ သမေတိ၊ န စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ အနုလောမေတိ။

ယဿ တီဏိ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနီတိ ဧတ္ထ ယဿ တိစီဝရတော အဓိကမ္ပိ စီဝရံ အညတ္ထ ¶ ဌိတံ အတ္ထိ၊ တဒါတဿ စီဝရဿ အလဗ္ဘနီယဘာဝတော တေနပိ ¶ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပကတိယာဝ သန္တရုတ္တရေန စရတီတိ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝသေန ဝါ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိဝသေန ဝါ တတိယဿ အလာဘေန ဝါ စရတိ။ ‘‘ဒွေ နဋ္ဌာနီ’’တိ အဓိကာရတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဧကံ သာဒိယန္တေနေဝ သမော ဘဝိဿတီတိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ ဒွီသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိယန္တေန သမော ဘဝိဿတိ ဥဘိန္နမ္ပိ သန္တရုတ္တရပရမတာယ အဝဋ္ဌာနတော။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတီတိ အညေန ကေနစိ ကာရဏေန ဝိနဋ္ဌသေသစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၂၆။ ‘‘သေသကံ တုယှေဝ ဟောတူတိ ဒေန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပမာဏယုတ္တံ ဂဏှိဿာမ၊ သေသကံ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဂဟေတွာ ဂမနသမယေပိ ‘‘သေသကမ္ပိ တုမှာကညေဝ ဟောတူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ လဒ္ဓကပ္ပိယမေဝ။ ပဝါရိတာနန္တိ အစ္ဆိန္နကာလတော ပုဗ္ဗေယေဝ ပဝါရိတာနံ။ ပါဠိယာ န သမေတီတိ သန္တရုတ္တရပရမတော ဥတ္တရိ သာဒိယနေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ‘‘အနာပတ္တိ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ န သမေတိ။ သန္တရုတ္တရပရမံ သာဒိယန္တဿ ဟိ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေါယေဝ နတ္ထိ၊ သတိ စ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေ အနာပတ္တိ ယုတ္တာ ဒဿေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ သလ္လေခဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ယသ္မာ ပနိဒံ…ပေ… န ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ ဝုစ္စမာနေ အညေသံ အတ္ထာယ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာပိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ဝတ္ထုနာ သံသန္ဒိယမာနံ န သမေတိ။ န ဟိ ယံ ဝတ္ထုံ နိဿာယ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တသ္မိံယေဝ အနာပတ္တိဝစနံ ယုတ္တန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ‘‘ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော သာဒိယနပဋိဗဒ္ဓတာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ‘အညဿတ္ထာယာ’တိ ဝတ္တုံ ဩကာသောယေဝ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န ဝုတ္တ’’န္တိ ကထိတံ။ ဣဓ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ အညေသံ အတ္ထာယ ဉာတကပဝါရိတေသု အဓိကံ ဝိညာပေန္တဿ အာပတ္တီတိ စေ? န၊ တတ္ထ ပုရိမသိက္ခာပဒေနေဝ အနာပတ္တိသိဒ္ဓိတော။ တတုတ္တရိတာ၊ အစ္ဆိန္နာဒိကာရဏတာ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၇။ အဋ္ဌမေ ¶ ¶ အပိ မယျာတိ ပါဌေပိ သောယေဝတ္ထော။ အယျာတိ ပန ဗဟုဝစနေန အာမန္တနံ ကတံ။

၅၂၈-၅၂၉။ အပဒိဿာတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ အပဒိသိတွာ။ ပစ္စယံ ကတွာတိ ကာရဏံ ကတွာ။ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဧတ္ထ ယော ကတ္တာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿာ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တဥဒ္ဒိသနကိရိယာယ ယော ကတ္တာ။ စီဝရံ စေတာပေန္တိ ပရိဝတ္တေန္တိ ဧတေနာတိ စီဝရစေတာပန္နံ။ န-ကာရာဂမံ ကတွာ စီဝရစေတာပန္နန္တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘စီဝရစေတာပန’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ပစုရဝေါဟာရဝသေနာတိ ယေဘုယျဝေါဟာရဝသေန။ ယေဘုယျဝသေန ဟိ ဃရသာမိကံ ဒဋ္ဌုကာမာ တဿ ဃရံ ဂစ္ဆန္တီတိ တထေဝ ဗဟုလံ ဝေါဟာရော။ ဗျဉ္ဇနမတ္တမေဝါတိ အတ္ထော နေတဗ္ဗော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၃၁။ သမကေပိ ပန အနာပတ္တီတိ ယဒဂ္ဃနကံ သော ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တဒဂ္ဃနကေ အနာပတ္တိ မူလံ ဝဍ္ဎေတွာ အဓိကဝိဓာနံ အနာပန္နတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဒါတုကာမောမှီ’’တိ အတ္တနော သန္တိကေ အဝုတ္တေပိ ဒါတုကာမတံ သုတွာ ယဒဂ္ဃနကံ သော ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တဒဂ္ဃနကံ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဂ္ဃဝဍ္ဎနကဉှိ ဣဒံ သိက္ခာပဒန္တိ ဧတ္ထ အဂ္ဃဝဍ္ဎနံ ဧတဿ အတ္ထီတိ အဂ္ဃဝဍ္ဎနကံ၊ အဂ္ဃဝဍ္ဎနံ သန္ဓာယ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ စီဝရံ ဒေဟီတိ သင်္ဃာဋိအာဒီသု ယံကိဉ္စိ စီဝရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ စီဝရေ ဘိယျောကမျတာ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၂။ ဒုတိယဥပက္ခဋေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

၁၀။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၇-၅၃၉။ ရာဇသိက္ခာပဒေ ပန ‘‘အဇ္ဇဏှော’’တိ ပါဌေ ‘‘အဇ္ဇုဏှော’’တိပိ ပဌန္တိ။ ဘောဂေါတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ယံ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣမိနာ ¶ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီတိ ဣဒံ အာဂမနသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ ‘ဣဒံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’တိ ပေသေယျ၊ အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနာ ¶ ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျာ’’တိ၊ တတ္ထ အာဂမနဿ သုဒ္ဓိယာ ဝါ အသုဒ္ဓိယာ ဝါ ဝိသေသပ္ပယောဇနံ န ဒိဿတိ။ သတိပိ ဟိ အာဂမနဿ အသုဒ္ဓဘာဝေ ဒူတော အတ္တနော ကုသလတာယ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝဒတိ၊ ‘‘ကပ္ပိယကာရကော န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ နတ္ထိ၊ န စ ဒူတေန ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တေ ဒါယကေန ဣဒံ ကထံ ပေသိတန္တိ ဤဒိသီ ဝိစာရဏာ ဥပလဗ္ဘတိ၊ အဝိစာရေတွာ စ တံ န သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ ယဒိ ပန အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျ၊ စီဝရာနံ အတ္ထာယ ဒူတဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုသ္မိံ ပေသိတေ သဗ္ဗတ္ထ ဒါယကေန ကထံ ပေသိတန္တိ ပုစ္ဆိတွာဝ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဘဝေယျ။ တသ္မာ အသတိပိ အာဂမနသုဒ္ဓိယံ သစေ သော ဒူတော အတ္တနော ကုသလတာယ ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ဝဒတိ၊ ဒူတဿေဝ ဝစနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ အာဂမနသုဒ္ဓိယေဝေတ္ထ ပမာဏံ၊ မူလသာမိကေန ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ပေသိတဿ ဒူတဿ အကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ဝဒတောပိ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ ဒူတဝစနမေဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေနာတိအာဒိနာ ပန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ကပ္ပိယ ဝသေန အာဂတမ္ပိ စီဝရမူလံ ဤဒိသေန ဒူတဝစနေန အကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘တေန ဘိက္ခုနာ သော ဒူတော ဧဝမဿ ဝစနီယော’’တိအာဒိ။ သုဝဏ္ဏံ၊ ရဇတံ၊ ကဟာပဏော၊ မာသကောတိ ဣမာနိ ဟိ စတ္တာရိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူနိ၊ မုတ္တာ၊ မဏိ၊ ဝေဠုရိယော၊ သင်္ခေါ၊ သိလာ၊ ပဝါဠံ၊ လောဟိတင်္ကော၊ မသာရဂလ္လံ၊ သတ္တ ဓညာနိ၊ ဒါသိဒါသံ၊ ခေတ္တံ၊ ဝတ္ထု၊ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣမာနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနိ စ အတ္တနော ဝါ စေတိယသင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ တံ သာဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘န ခေါ မယံ၊ အာဝုသော၊ စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ ဣဒံ ပန အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ အာဘတတ္တာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ကပ္ပိယဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ အနုညာတံ။ သစေ ပန ဒူတော ‘‘ကော ဣမံ ဂဏှာတီ’’တိ ဝါ ¶ ‘‘ကဿ ဒေမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ‘‘အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ’’တိ ဣဒံ သာရုပ္ပတာယ ဝုတ္တံ၊ ဌပေတွာ ပန ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ ယော ကောစိ ကပ္ပိယကာရကော ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧသော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခုဿ ကပ္ပိယဝစနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝ ဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတဿ ဒေဟီ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သော ဝါ စေတာပေဿတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဧကော ဝါ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏော၊ ‘‘သညတ္တော သော မယာ’’တိအာဒိ ပန ဒူတေန ဧဝံ အာရောစိတေယေဝ တံ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နေဝါဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဂတမတ္တကာရဏေနာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ဧတာနိ ¶ ဟိ ဝစနာနိ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧဝံ ဝဒန္တော ပဋိက္ခိတ္တဿ ကတတ္တာ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ စောဒနာ ပန ဟောတိယေဝါ’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌစောဒနာပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာတိ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ဒဿေတွာ။ ပုစ္ဆိယမာနောတိ ဧတ္ထ ပုစ္ဆိယမာနေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစန’’န္တိ။ အာဂတကာရဏံ ဘဉ္ဇတီတိ အာဂတကာရဏံ ဝိနာသေတိ။

ဧတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘အာဂတကာရဏံ နာမ စီဝရဂ္ဂဟဏံ၊ တံ ဘဉ္ဇတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပုန တံ စီဝရံ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘အာဂတကာရဏံ နာမ ကာယဝါစာဟိ စောဒနာ၊ တံ ဘဉ္ဇတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပုန တံ ယေန ကေနစိ အာကာရေန စောဒေတုံ န လဘတိ။ သစေ သယမေဝ ဒေတိ၊ မူလသာမိကော ဝါ ဒါပေတိ၊ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘အာဂတကာရဏံ နာမ ဌာနံ၊ တံ ဘဉ္ဇတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာ ‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’တိ ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဘဉ္ဇတိ၊ ဧဝမိဓာပိ သစေ အာသနေ နိသီဒတိ၊ ဧကာယ နိသဇ္ဇာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဘဉ္ဇတိ။ အာမိသံ စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟဏေန ဒွေ ဌာနာနိ ဘဉ္ဇတိ။ ဓမ္မံ စေ ဘာသတိ၊ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါယ ဧကာယ ဝါစာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဘဉ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣမေသံ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါဒံ ‘‘အယုတ္တ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘အာဂတကာရဏံ နာမ ဌာနမေဝ၊ တသ္မာ ‘န ကတ္တဗ္ဗ’န္တိ ဝါရိတဿ ကတတ္တာ နိသဇ္ဇာဒီသု ကတေသု ဆသု ဌာနေသု ဧကံ ဌာနံ ဘဉ္ဇတီ’’တိ။

တတြ ¶ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဣဒံ စောဒကဿ ဌိတဋ္ဌာနတော အပက္ကမ္မ တတြ တတြ ဥဒ္ဒိဿ ဌာနံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဒူတော ဝါ ပါဟေတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ သဘာဝတော စောဒေတုံ အနိစ္ဆန္တေနပိ ကာတဗ္ဗမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ မုခံ ဝိဝရိတွာ သယမေဝ ကပ္ပိယကာရကတ္တံ ဥပဂတောတိ မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော။ အဝိစာရေတုကာမတာယာတိ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဣဒံ ‘‘တာဒိသံ ကရောန္တော ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။

‘‘မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တံ မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဣဒမေဝ ဟိ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိအာဒိဝစနံ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ မေဏ္ဍကဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ ၂၉၉) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ မေဏ္ဍကေန နာမ သေဋ္ဌိနာ –

‘‘သန္တိ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ မဂ္ဂါ ကန္တာရာ အပ္ပောဒကာ အပ္ပဘက္ခာ၊ န သုကရာ အပါထေယျေန ဂန္တုံ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါထေယျံ အနုဇာနာတူ’’တိ –

ယာစိတေန ဘဂဝတာ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါထေယျံ ပရိယေသိတုံ။ တဏ္ဍုလော တဏ္ဍုလတ္ထိကေန၊ မုဂ္ဂေါ မုဂ္ဂတ္ထိကေန၊ မာသော မာသတ္ထိကေန၊ လောဏံ လောဏတ္ထိကေန၊ ဂုဠော ဂုဠတ္ထိကေန၊ တေလံ တေလတ္ထိကေန၊ သပ္ပိ သပ္ပိတ္ထိကေနာ’’တိ –

ဝတွာ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ တေ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ ဥပနိက္ခိပန္တိ ‘ဣမိနာ အယျဿ ယံ ကပ္ပိယံ၊ တံ ဒေထာ’တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တတော ကပ္ပိယံ၊ တံ သာဒိတုံ၊ န တွေဝါဟံ ဘိက္ခဝေ ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။

ဟိရညံ ¶ ဥပနိက္ခိပန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဘိက္ခုဿ အာရောစနံ အတ္ထိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကတ္တံ ဘဇတီတိ န စောဒေတဗ္ဗော သိယာ။ ယဒိ မူလံ သန္ဓာယ စောဒေတိ၊ တံ သာဒိတမေဝ သိယာတိ အာဟ ‘‘မူလံ အသာဒိယန္တေနာ’’တိ။

‘‘အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အတ္တနာ စောဒနာဌာနဉ္စ န ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အညံ ပန ကပ္ပိယကာရကံ ပေသေတွာ လောကစာရိတ္တဝသေန အနုယုဉ္ဇိတွာပိ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခိတ္တဿ အတ္တနော သန္တကတ္တာ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ သယမေဝ စီဝရံ အာနေတွာ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ ကိဉ္စိ န ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။ န ဟိ အညာတကအပ္ပဝါရိတံ သယံ အဝိညာပေတွာ အညေန ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န စ ယတ္ထ အညံ ပေသေတွာ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ သယံ ဂန္တွာ န အာဟရာပေတဗ္ဗန္တိ သက္ကာ ဝတ္ထုံ။ ယဒိ စေတ္ထ အညေန အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနမေဝ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ‘‘ဒူတေနာ’’တိ ဣမဿ ဗျဘိစာရံ ဒဿေတိ ‘‘သယံ အာဟရိတွာပီ’’တိ။ ဒဒန္တေသူတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယာတိ ဣမိနာ ပန ‘‘စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ ဣမဿ ဗျဘိစာရံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နေပိ ဌာနစောဒနာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာတဗ္ဗံ။

ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပါစိတ္တိယံ၊ ပရိဘောဂေ ဒုက္ကဋံ။ သွေဝ သာပတ္တိကောတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒဉ္စ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပရဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝဒဿနတ္ထံ သွေဝ သာပတ္တိကော သဒေါသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘စောဒေတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပန အာပတ္တိယာ စောဒေတီတိ ကတွာ သွေဝ သာပတ္တိကောတိ ဣဒံ ဒုက္ကဋံယေဝ သန္ဓာယ ဝတ္တုံ ယုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒုက္ကဋမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဠာကဿပိ ခေတ္တသင်္ဂဟိတတ္တာ တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ စတ္တာရော ပစ္စယေ သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူတိ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္စတု၊ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထံ တဠာကံ ¶ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘ဣတော တဠာကတော ဥပ္ပန္နေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

အမှာကံ ဧကံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေထာတိ ဝုတ္တေတိ ဣဒံ ဤဒိသံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကပ္ပိယက္ကမေန သမ္ပဋိစ္ဆိတေသု ခေတ္တတဠာကာဒီသု ပန အဝုတ္တေပိ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ လဗ္ဘတိယေဝ။ ယသ္မာ ပရသန္တကံ နာသေတုံ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘န သဿကာလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဇနပဒဿ သာမိကောတိ ဣမိနာဝ ယော တံ ဇနပဒံ ဝိစာရေတိ၊ တေနပိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥဒကဝါဟကန္တိ ဥဒကမာတိကံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝိဓာနံ ဝက္ခာမာ’’တိ ပါဌသေသော။ ဥဒကဝသေနာတိ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထံ။ သုဒ္ဓစိတ္တာနန္တိ ကေဝလံ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အလဇ္ဇိနာ ကာရာပိတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇီဘိက္ခုနာ’’တိ။ ပကတိဘာဂေါ နာမ ဣမသ္မိံ ရဋ္ဌေ စတုအမ္ဗဏမတ္တံ။ အကဋ္ဌပုဗ္ဗံ နဝသဿံ နာမ။ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေတိ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ ဧတ္တကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ။

ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ပါဒေဟိပိ မိနိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ခလေ ဝါ ဌတွာ ရက္ခတီတိ ဧတ္ထ ပန ထေနေတွာ ဂဏှန္တေ ဒိသွာ ‘‘မာ ဂဏှထာ’’တိ နိဝါရေန္တော ရက္ခတိ နာမ။ သစေ ပန အဝိစာရေတွာ ကေဝလံ တုဏှီဘူတောဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တသ္မိံ တုဏှီဘူတေ စောရိကာယ ဟရန္တိ၊ ‘‘မယံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစေဿာမာ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ နီဟရာပေတိ ပဋိသာမေတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သစေ ပရိယာယေန ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ¶ ဝဒန္တိ။ အပုဗ္ဗဿ အနုပ္ပာဒိတတ္တာ အညေသံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘တဿေဝ တံ အကပ္ပိယ’’န္တိ။

နနု စ ဒုဗ္ဗိစာရိတမတ္တေန တဿေဝ တံ အကပ္ပိယံ၊ န သဗ္ဗေသံ ရူပိယသံဝေါဟာရေ စတုတ္ထပတ္တော ဝိယ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၉) ‘‘ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘ဣမေ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’တိ ကဟာပဏေ ဒါပေတွာ ဂဟိတော၊ အယံ ပတ္တော ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ’’တိ။ တသ္မာ ¶ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ဧတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ကဟာပဏေ သာဒိယိတွာ ဝိစာရိတံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ သင်္ဃိကတ္တာ စ နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတီတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘အသာဒိယိတွာပိ ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ ရူပိယသံဝေါဟာရော ကတော ဟောတိ၊ သင်္ဃိကတ္တာ စ နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘စတုတ္ထပတ္တော ဂိဟိသန္တကာနံယေဝ ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ အညေသံ ကပ္ပတိ၊ ဣဓ ပန သင်္ဃိကာနံ ဝိစာရိတတ္တာ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတီ’’တိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါဒေါ တေန တေန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိယေဝ။

စတုသာလဒွါရေတိ ဘောဇနသာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာတိ ‘‘ဂဏှာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သီမာ ဂတာ’’တိ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာ။ ပကတိဘူမိကရဏတ္ထံ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတံ ပံသု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါသံ ဒမ္မီတိ ဧတ္ထ ‘‘မနုဿံ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုက္ကုဋသူကရာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ကုက္ကုဋသူကရေသု ဒီယမာနေသု ‘‘ဣမေဟိ အမှာကံ အတ္ထော နတ္ထိ၊ သုခံ ဇီဝန္တု၊ အရညေ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) ခေတ္တာဒီနံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အယံ သဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော။ ကပ္ပိယကာရကဿ ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဘာဝေါ၊ ဒူတေန အပ္ပိတတာ၊ တတုတ္တရိ ဝါယာမော၊ တေန ဝါယာမေန ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော စီဝရဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ကောသိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၄၂။ ပါဠိယံ ¶ ‘‘ကောသိယကာရကေ’’တိ ဧတ္ထ ကောသံ ကရောန္တီတိ ကောသကာရကာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရာနံ ပါဏကာနံ ကောသတော နိဗ္ဗတ္တံ ကောသိယံ၊ တံ ကရောန္တီတိ ကောသိယကာရကာ၊ တန္တဝါယာ။ သံဟနနံ သင်္ဃာတော ¶ ၊ ဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ကောသိယမိဿကန္တိ ကောသိယတန္တုနာ မိဿံ။ ‘‘အဝါယိမ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝါယိတွာ စေ ကရောန္တိ၊ အနာပတ္တိ။ အနာပတ္တိ ဝိတာနံ ဝါတိအာဒိနာ ဝိတာနာဒီနံ အတ္ထာယ ကရဏေပိ တေနာကာရေန ပရိဘောဂေပိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။

ဧဝမ္ပိ မိဿေတွာ ကတမေဝ ဟောတီတိ ဣမိနာ ဝါတေန အာဟရိတွာ ပါတိတေပိ အစိတ္တကတ္တာ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒဿေတိ။ ကောသိယမိဿကတာ၊ အတ္တနော အတ္ထာယ သန္ထတဿ ကရဏံ ကာရာပနံ၊ ပဋိလာဘော စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၄၇။ သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၃။ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၂။ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒေ ပန ဒွေ ဘာဂါတိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ ကာဠကာနံ အဓိကဂ္ဂဟဏဿ ပဋိက္ခေပဝသေန သိက္ခာပဒဿ ပညတ္တတ္တာ။ တတိယံ ဩဒါတာနံ စတုတ္ထံ ဂေါစရိယာနန္တိ အယံ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါ တေသံ အဓိကဂ္ဂဟဏေ ပဋိက္ခေပါဘာဝတော၊ တသ္မာ ကာဠကာနံ ဘာဂဒွယတော အဓိကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေသာနံ ပန ဝုတ္တပ္ပမာဏတော အဓိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကာဠကာနံယေဝ စ အဓိကဂ္ဂဟဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ကာဠကာနံ ဥပဍ္ဎံ ဩဒါတာနံ ဝါ ဂေါစရိယာနံ ဝါ ဥပဍ္ဎံ ဂဟေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အနာပတ္တိ ဗဟုတရံ ဩဒါတာနံ ဗဟုတရံ ဂေါစရိယာနံ အာဒိယိတွာ ကရောတိ၊ သုဒ္ဓံ ဩဒါတာနံ သုဒ္ဓံ ဂေါစရိယာနံ အာဒိယိတွာ ကရောတီ’’တိ ဣမိနာ တံ သမေတိ။ ‘‘ကာဠကေ ဩဒါတေ စ ဌပေတွာ သေသာ ဂေါစရိယေသုယေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒွေ ¶ ကောဋ္ဌာသာ ကာဠကာနန္တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဧကဿပိ ကာဠကလောမဿ အတိရေကဘာဝေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) တ္တံ၊ တံ ‘‘ဓာရယိတွာ ဒွေ တုလာ အာဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနတော တုလာဓာရဏာယ န သမေတိ ¶ ။ န ဟိ လောမေ ဂဏေတွာ တုလာဓာရဏာ ကရီယတိ၊ အထ ဂဏေတွာဝ ဓာရယိတဗ္ဗံ သိယာ၊ ကိံ တုလာဓာရဏာယ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ယုတ္တော သိယာ – အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ ပုဗ္ဗေ တုလာယ ဓာရယိတွာ ဌပိတေသု ဧကမ္ပိ လောမံ တတ္ထ ပတေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယန္တိ။ အညထာ ဒုဗ္ဗိညေယျဘာဝတော ဒွေ တုလာ နာဒါတဗ္ဗာ၊ ဦနကတရာဝ အာဒါတဗ္ဗာ သိယုံ။

ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၇။ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒေ ပန ‘‘ယေသံ နော သန္ထတေ ဒါရကာ ဥဟဒန္တိပိ ဥမ္မိဟန္တိပိ၊ ယေသံ နော သန္ထတာ ဥန္ဒူရေဟိပိ ခဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧဝံ ပါဠိပဒါနံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟဒ ကရီသောဿဂ္ဂေ၊ မိဟ သေစနေတိ ပနိမဿတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဝစ္စမ္ပိ ပဿာဝမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ။ ပဝါရဏာဥပေါသထပါဋိပဒဒိဝသေသု သန္ထတံ ကရိတွာ ပုန ဆဋ္ဌေ ဝဿေ ပရိပုဏ္ဏေ ပဝါရဏာဥပေါသထပါဋိပဒဒိဝသေသု ကရောန္တော ‘‘ဆဗ္ဗဿာနိ ကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ကရောန္တော ပန အတိရေကဆဗ္ဗဿာနိ ကရောတိ နာမ။

ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၆၅-၆။ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒေ ပန ပညာယိဿတီတိ သစေ သာ ကတိကာ မနာပါ ဘဝိဿတိ၊ မနာပတာယ ဘိက္ခုသင်္ဃော သန္ဒိဿိဿတိ။ သစေ အမနာပါ၊ အမနာပတာယ သန္ဒိဿိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ အာရညကင်္ဂါဒီနိ တီဏိ ပါဠိယံ ပဓာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ သေသာနိပိ တေ သမာဒိယိံသုယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သန္ထတေ စတုတ္ထစီဝရသညိတာယာ’’တိ။ ဥဇ္ဈိတွာတိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ။

၅၆၇။ နိသီဒနသန္ထတတ္တာ ¶ နိဝါသနပါရုပနကိစ္စံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သကိံ နိသိန္နဉ္စေဝ နိပန္နဉ္စာ’’တိ ¶ ။ ဝိဒတ္ထိမတ္တန္တိ သုဂတဝိဒတ္ထိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒဉ္စ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိတာနာဒီနံယေဝ အတ္ထာယ ကရဏေ အနာပတ္တိဝစနတော သစေ နိပဇ္ဇနတ္ထာယ ကရောန္တိ၊ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယတ္တာ ပန ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ နိသီဒနသန္ထတံ နာမ နိသီဒနစီဝရမေဝ၊ နာညန္တိ ဝဒန္တိ။ နိသီဒနသိက္ခာပဒေပိ နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီတိ စ အဋ္ဌကထာယဉ္စဿ ‘‘သန္ထတသဒိသံ သန္ထရိတွာ ဧကသ္မိံ အန္တေ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဝိဒတ္ထိမတ္တေ ပဒေသေ ဒွီသု ဌာနေသု ဖာလေတွာ တိဿော ဒသာ ကရီယန္တိ၊ တာဟိ ဒသာဟိ သဒသံ နာမ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၁) ဝစနတော ဣဓာပိ ‘‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’’တိ စ ‘‘သန္ထတေ စတုတ္ထစီဝရသညိတာယာ’’တိ စ ဝစနတော တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ကေစိ ပန ‘‘နိသီဒနသန္ထတံ ဧဠကလောမာနိ သန္ထရိတွာ သန္ထတံ ဝိယ ကရောန္တိ၊ တံ အဝါယိမံ အနဓိဋ္ဌာနုပဂံ၊ နိသီဒနစီဝရံ ပန ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရေန ကရောတိ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ၊ တံ ကရောန္တာ စ နန္တကာနိ သန္ထရိတွာ သန္ထတသဒိသံ ကရောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၇၁။ ဧဠလောမသိက္ခာပဒေ ပန အာသုမ္ဘီတိ ဧတ္ထ ‘‘အသုမ္ဘီ’’တိ ပဌန္တိ။ ကိလန္တာတိ ဣမိနာ ကိလန္တတာယ တေ ဩနမိတွာ ပါတေတုံ န သက္ကောန္တီတိ ဒဿေတိ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿာတိ ဣဒံ ဝတ္ထုမတ္တဒီပနဝသေန ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပန ဓမ္မေန လဘိတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တိယောဇနပရမန္တိ စ ဂဟိတဋ္ဌာနတော တိယောဇနပ္ပမာဏံ ဒေသန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၅၇၂။ သဟတ္ထာတိ ကရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘သဟတ္ထေနာ’’တိ။ အသန္တေ ဟာရကေတိ ပါဠိယံ ဘိက္ခုနော အနုရူပတာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဟာရကေ ဝိဇ္ဇမာနေ တိယောဇနဗ္ဘန္တရေ သဟတ္ထာ ဟရန္တဿ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ။ တိယောဇနတော ဗဟိ ဗဟိတိယောဇနန္တိ အာဟ ‘‘တိယောဇနတော ဗဟိ ပါတေတီ’’တိ။ တေန ဟရိတေပိ အာပတ္တိယေဝါတိ သဥဿာဟတ္တာ အနာဏတ္တိယာ ဟဋတ္တာ စ။ သတိပိ ဟိ သဥဿာဟဘာဝေ အာဏတ္တိယာ ¶ စေ ဟရတိ၊ အနာပတ္တိ ‘‘အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ဝစနတော။ အညော ဟရိဿတီတိ အဓိပ္ပာယာဘာဝတော ‘‘သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဥဿာဟတ္တာတိ တိယောဇနာတိက္ကမနေ သဥဿာဟတ္တာ။ ဣဒဉ္စ ‘‘အညော ဟရိဿတီ’’တိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ၊ အစိတ္တကတ္တာတိ ဣဒံ ပန သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတံ သန္ဓာယ။ အနာပတ္တိ ပါဠိယာ န သမေတီတိ ‘‘တိယောဇနံ ဟရတီ’’တိအာဒိပါဠိယာ၊ ဝိသေသတော ‘‘အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ပါဠိယာ စ န သမေတိ။

သစေ သာမိကံ ဇာနာပေတွာ ဌပေတိ၊ အာဏတ္တိယာ ဟရာပေတိ နာမာတိ အာဟ ‘‘သာမိကဿ အဇာနန္တဿေဝါ’’တိ။ အဂစ္ဆန္တေပီတိ ဂမနံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌိတယာနေပိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဂစ္ဆန္တောတိ ဘူမိယံ ဂစ္ဆန္တော။ အညံ ဟရာပေတီတိ ဧတ္ထ အည-ဂ္ဂဟဏေန သာမညတော တိရစ္ဆာနဂတာပိ သင်္ဂဟိတာတိ အာဟ – ‘‘အညံ ဟရာပေတီတိ ဝစနတော အနာပတ္တီ’’တိ။ သုင်္ကဃာတေ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အညံ ဟရာပေန္တဿ အာပတ္တိ။ တတ္ထ အနာပတ္တီတိ အညဝိဟိတဿ ထေယျစိတ္တာဘာဝတော အနာပတ္တိ။

၅၇၅။ ‘‘တံ ဟရန္တဿာတိ ပုန တိယောဇနံ ဟရန္တဿာ’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ တံ ပန မာတိကာဋ္ဌကထာယံ အင်္ဂေသု ‘‘ပဌမပ္ပဋိလာဘော သတိ ဣမိနာ ဝစနေန န သမေတိ။ ‘‘ပဌမပ္ပဋိလာဘော’’တိ ဟိ ဣဒံ ဒုတိယပ္ပဋိလာဘော အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝိသေသာဘာဝတော အစ္ဆိန္နံ ပဋိလဘိတွာ ဟရန္တဿ ပုန တိယောဇနာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ အညထာ အစ္ဆိန္နံ ပဋိလဘိတွာ ပုန တိယောဇနံ ဟရတီတိ ဝဒေယျ။ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနာပတ္တိ ကတဘဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကမ္ဗလကောဇဝါဒိကတဘဏ္ဍမ္ပိ။ ပကတိစီဝရေ လဂ္ဂလောမာနိ အာပတ္တိံ ဇနေန္တိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ တနုကပတ္တတ္ထဝိကန္တရေ အဃဋ္ဋနတ္ထံ ပက္ခိပန္တိ။ ပက္ခိတ္တန္တိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိတ္တံ။ နိဓာနမုခံ နာမာတိ ဣမိနာ ကတဘဏ္ဍသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ ဧဠကလောမာနံ အကတဘဏ္ဍတာ၊ ပဌမပ္ပဋိလာဘော၊ အတ္တနာ အာဒါယ ဝါ အညဿ အဇာနန္တဿ ယာနေ ပက္ခိပိတွာ ဝါ တိယောဇနာတိက္ကမနံ၊ အာဟရဏပစ္စာဟရဏံ၊ အဝါသာဓိပ္ပာယတာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၇၆။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒံ ¶ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၈။ ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၃-၅၈၄။ ရူပိယသိက္ခာပဒေ ပန သတ္ထုဝဏ္ဏောတိ သတ္ထုနာ သမာနဝဏ္ဏော။ သတ္ထုနော ဝဏ္ဏော သတ္ထုဝဏ္ဏော၊ သတ္ထုဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော အဿာတိ သတ္ထုဝဏ္ဏောတိ မဇ္ဈပဒလောပီသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါကတိကော ¶ နာမ ဧတရဟိ ပကတိကဟာပဏော။ ရုက္ခဖလဗီဇမယောတိ တိန္တိဏိကာဒိရုက္ခာနံ ဖလဗီဇေန ကတော။ ဣစ္စေတံ သဗ္ဗမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တဘေဒံ သဗ္ဗမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇာတရူပမာသကောတိ သုဝဏ္ဏကဟာပဏော။

ဂဏှေယျာတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဒီယမာနံ ဝါ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဝါ နိပ္ပရိဂ္ဂဟံ ဒိသွာ သယံ ဂဏှေယျ။ ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အတ္ထိ၊ တံ တုယှံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဌိတံ ဝါ ကေဝလံ ဝါစာယ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ ‘‘တုယှ’’န္တိ ဝတွာ ပရိစ္စတ္တဿ ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန သာဒိယနံ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနံ နာမ။ ‘‘သာဒိယတီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဂဏှိတုကာမော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ပစ္စယပရိဘောဂံယေဝ သန္ဓာယ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီတိ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ပရတော ‘‘ဣမံ ဂဏှာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတမေဝ ဟောတီတိ ယသ္မာ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတံ။ ယသ္မာ ပန ဒုဗ္ဗိစာရဏာယ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါပိ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတန္တိ ဧတ္ထ စေတာပိတံ စေ၊ နတ္ထိ ပရိဘောဂုပါယော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယဉှိ နိဿဂ္ဂိယံ ဝတ္ထုံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တံ အနိဿဇ္ဇိတွာဝ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌမ္ပိ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ နိဿဂ္ဂိယံ ဝတ္ထုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇာမီတိ နိဿဋ္ဌံ ဝိနာဝ ဥပါယံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ¶ ‘န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂန္တိ ဣဒံ ဂိဟီနံ ဟတ္ထဂတောပိ သောယေဝ ဘာဂေါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တေန အညံ ပရိဝတ္တေတွာ အာရာမိကာ ဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ တတော ဟရိတွာတိ အညေသံ ပတ္တဘာဂတော ဟရိတွာ။ ကသိဏပရိကမ္မန္တိ အာလောကကသိဏပရိကမ္မံ။ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘တတော ဂဟိတမဉ္စပီဌာဒီနိ ပရိဝတ္တေတွာ အညံ စေ ဂဟိတံ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဆာယာပီတိ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဆာယာပိ။ ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကန္တာတိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တာ၊ ဆာယာယ ဂတဂတဋ္ဌာနံ ဂေဟံ နာမ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မဂ္ဂေနပီတိ ဧတ္ထ ‘‘သစေ အညော မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကီတာယာတိ တေန ဝတ္ထုနာ ကီတာယ။ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ သစေ ဥပါသကော ‘‘အတိဗဟု ဧတံ ဟိရညံ၊ ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇေဝ န ဝိနာသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ သယံ ¶ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတိ၊ အညေန ဝါ ဌပါပေတိ၊ ဧတံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ တတော ဥဒယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၅၈၅။ ပတိတောကာသံ အသမန္နာဟရန္တေန ပါတေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ နိရပေက္ခဘာဝဒဿနပရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ပတိတဋ္ဌာနေ ဉာတေပိဿ ဂူထံ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝိယ နိရပေက္ခဘာဝေါယေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသန္တသမ္ဘာဝနာယာတိ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ အနရဟဿ ပရိဘောဂေါ။ ဘဂဝတာ ဟိ အတ္တနော သာသနေ သီလဝတော ပစ္စယာ အနုညာတာ၊ န ဒုဿီလဿ။ ဒါယကာနမ္ပိ သီလဝတော ဧဝ ပရိစ္စာဂေါ၊ န ဒုဿီလဿ အတ္တနော ကာရာနံ မဟပ္ဖလဘာဝဿ ပစ္စာသီသနတော။ ဣတိ သတ္ထာရာ အနနုညာတတ္တာ ဒါယကေဟိ စ အပရိစ္စတ္တတ္တာ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ။ ဣဏဝသေန ပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝတော ဣဏံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ ဝိယာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ‘‘သီလဝတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ကာယတော မောစေတွာ မောစေတွာ ပရိဘောဂေ။ ပုရေဘတ္တ…ပေ… ပစ္ဆိမယာမေသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာ အသက္ကောန္တေန ယထာဝုတ္တကာလဝိသေသဝသေန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ စတုက္ခတ္တုံ တိက္ခတ္တုံ ဒွိက္ခတ္တုံ သကိံယေဝ ဝါ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။

သစဿ ¶ အပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟိယျော ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တံ၊ တံ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ…ပေ… ဟိရိကောပီနပ္ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ၊ ဟိယျော ယော မယာ ပိဏ္ဍပါတော ပရိဘုတ္တော၊ သော နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိနာ သစေ အတီတပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏံ န ကရေယျ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ပဝေသေ ပဝေသေ။ ဧဝံ ပန အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တာဒီသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ သတိပစ္စယတာတိ သတိယာ ပစ္စယဘာဝေါ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ပရိဘောဂဿ စ ပစ္စဝေက္ခဏသတိယာ ပစ္စယဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ၊ ပစ္စဝေက္ခိတွာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဉ္စာတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘သတိံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒိပိ ဒွီသုပိ ဌာနေသု ပစ္စဝေက္ခဏာ ယုတ္တာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘သတိပစ္စယတာတိ သတိဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဿ ပစ္စယဘာဝေ ပစ္စယေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ပစ္စယေ သတိပီ’’တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ တထာ ဟိ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ န ပစ္စယသဗ္ဘာဝမတ္တေန။

နနု စ ‘‘ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ¶ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿ စ ကော ဝိသေသောတိ? ဝုစ္စတေ – ပုရိမေသု တာဝ တီသု ပစ္စယေသု ဝိသေသော ပါကဋောယေဝ၊ ဂိလာနပစ္စယေ ပန ယထာ ဝတိံ ကတွာ ရုက္ခမူလေ ဂေါပိတေ တဿ ဖလာနိပိ ရက္ခိတာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလေ ရက္ခိတေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမ္ပိ နိပ္ဖန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဂိလာနပစ္စယံ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ သီလံ ဘိဇ္ဇမာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပန ပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမာဒီသု ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ အပစ္စဝေက္ခန္တဿေဝ ဘိဇ္ဇတိ။ ပုရေဘတ္တဉှိ အပစ္စဝေက္ခိတွာပိ ဂိလာနပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ၊ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။

ဧဝံ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ ဝိသုဒ္ဓိံ ဒဿေတွာ တေနေဝ ပသင်္ဂေန သဗ္ဗာပိ သုဒ္ဓိယော ဒဿေတုံ ‘‘စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သုဒ္ဓိ၊ ယထာဓမ္မံ ဒေသနာဝ သုဒ္ဓိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ ဝုဋ္ဌာနဿပိ စေတ္ထ ဒေသနာယ ဧဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆိန္နမူလာပတ္တီနံ ပန အဘိက္ခုတာပဋိညာဝ ဒေသနာ။ အဓိဋ္ဌာနဝိသိဋ္ဌော သံဝရောဝ သုဒ္ဓိ သံဝရသုဒ္ဓိ။ ဓမ္မေန သမေန ¶ ပစ္စယာနံ ပရိယေဋ္ဌိ ဧဝ သုဒ္ဓိ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ။ စတူသု ပစ္စယေသု ဝုတ္တဝိဓိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာဝ သုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ။ ဧသ တာဝ သုဒ္ဓီသု သမာသနယော။ သုဒ္ဓိမန္တေသု သီလေသု ဒေသနာ သုဒ္ဓိ ဧတဿာတိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမီတိ ဧတ္ထ ဧဝန္တိ သံဝရဘေဒံ သန္ဓာယာဟ။ ပဟာယာတိ ဝဇ္ဇေတွာ၊ အကတွာတိ အတ္ထော။ ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါယံ၊ တံ အာဒိယန္တီတိ ဒါယာဒါ၊ အနနုညာတေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိဘောဂါဘာဝတော အနုညာတေသုယေဝ စ ပရိဘောဂသဗ္ဘာဝဘာဝတော ဘိက္ခူဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗပစ္စယာ ဘဂဝတော သန္တကာ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကန္တိ –

‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထ၊ မာ အာမိသဒါယာဒါ။ အတ္ထိ မေ တုမှေသု အနုကမ္ပာ၊ ‘ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဓမ္မဒါယာဒါ ဘဝေယျုံ၊ နော အာမိသဒါယာဒါ’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၉) –

ဧဝံ ပဝတ္တံ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သာဓကံ။

အဝီတရာဂါနံ တဏှာပရဝသတာယ ပစ္စယပရိဘောဂေ သာမိဘာဝေါ နတ္ထိ၊ တဒဘာဝေန ဝီတရာဂါနံ တတ္ထ သာမိဘာဝေါ ယထာရုစိ ပရိဘောဂသဗ္ဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ပဋိကူလမ္ပိ အပ္ပဋိကူလာကာရေန အပ္ပဋိကူလမ္ပိ ပဋိကူလာကာရေန တဒုဘယမ္ပိ ဝဇ္ဇေတွာ အဇ္ဈုပေက္ခနာကာရေန ပစ္စယေ ¶ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဒါယကာနဉ္စ မနောရထံ ပရိပူရေန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ ယော ပနာယံ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ၊ သော ဣဏပရိဘောဂဿ ပစ္စနီကတ္တာ အာဏဏျပရိဘောဂေါ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဣဏာယိကော အတ္တနော ရုစိယာ ဣစ္ဆိတဒေသံ ဂန္တုံ န လဘတိ၊ ဧဝံ ဣဏပရိဘောဂယုတ္တော လောကတော နိဿရိတုံ န လဘတီတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ အာဏဏျပရိဘောဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ နိပ္ပရိယာယတော စတုပရိဘောဂဝိနိမုတ္တော ဝိသုံယေဝါယံ ပရိဘောဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တော၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ။ သီလဝါပိ ဟိ ဣမာယ သိက္ခာယ သမန္နာဂတတ္တာ သေက္ခောတွေဝ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗေသန္တိ အရိယာနံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ။

ကထံ ¶ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဣမေ ပရိဘောဂါ သမ္ဘဝန္တီတိ? ဥပစာရဝသေန။ ယော ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿပိ သလ္လေခပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတဿ ပစ္စယဂေဓံ ပဟာယ တတ္ထ အနုပလိတ္တေန စိတ္တေန ပရိဘောဂေါ၊ သော သာမိပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတိ။ သီလဝတော ပန ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတိ ဒါယကာနံ မနောရထဿ အဝိရာဓနတော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ပရိဘောဂေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ တဿ သေက္ခသင်္ဂဟတော။ သေက္ခသုတ္တဉှေတဿ အတ္ထဿ သာဓကံ။

လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ နာမ လဇ္ဇိဿ သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေသုယေဝ အာသင်္ကာ န ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ အတ္တနော ဘာရဘူတာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗောတိ ယော ပဿတိ၊ တေန နိဝါရေတဗ္ဗော။ ယသ္မာ အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါ နာမ လဇ္ဇိနော ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ ဥဘိန္နမ္ပိ အလဇ္ဇီဘာဝတော၊ ‘‘အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါ’’တိ ဣဒံ နာမမတ္တမေဝ န လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အာပတ္တိ ပန အတ္ထိယေဝါတိ ဝဒန္တီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

အဓမ္မိယောတိ အနေသနာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ ဓမ္မိယောတိ ဘိက္ခာစရိယာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ သင်္ဃဿေဝ ဒေတီတိ ဘတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓသလာကံယေဝ ဒေတိ။ သစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှာတိ…ပေ… အန္တရဓာပေတီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ ပဂ္ဂဏှိတုကာမတာယ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဓမ္မဿ ပန သာသနဿ သောတူနဉ္စ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမနယေန ‘‘သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣမဿ အာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဓမ္မဿ ပရိဘောဂေါ ဓမ္မပရိဘောဂေါ။ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဂဏှန္တဿ အာပတ္တိယာ အဘာဝေပိ ထေရော တဿ အလဇ္ဇိဘာဝံယေဝ ¶ သန္ဓာယ ‘‘ပါပေါ ကိရာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿ ပန သန္တိကေတိ မဟာရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ။

၅၈၆။ ရာဇောရောဓာဒယောတိအာဒိ ‘‘ဣဒံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စေတနာမတ္တသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ အဿတိယာ ဒိန္နန္တိ ဧတ္ထ အဿတိယာ ဒိန္နံ နာမ အပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒသန္တေ ဗဒ္ဓကဟာပဏာဒိ အဿတိယာ ဒိန္နံ ဘိက္ခုနာ ¶ ဝတ္ထသညာယ ပဋိဂ္ဂဟိတဉ္စ၊ တတော နေဝ ရူပိယံ ဒိန္နံ၊ နာပိ ပဋိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီတိ ဧတ္ထ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တံ ပန ဒါယကာနမေဝ ပဋိဒါတဗ္ဗံ။ တေန အကပ္ပိယဝတ္ထုနာ တေ စေ ဒါယကာ သပ္ပိအာဒီနိ ကိဏိတွာန သင်္ဃဿ တဿ စ ဘိက္ခုနော ဒေန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပတိ ဒါယကာနံယေဝ သန္တကတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပုညကာမေဟိ ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပုညကာမာ…ပေ… ရူပိယေ အရူပိယသညီ ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နံ ဝတ္ထသညာယ ဂဏှတောပိ နိဿဂ္ဂိယမေဝ။ တေန ယဒိ တေ ဒါယကာ နော အာဂန္တွာ ဂဏှန္တိ၊ ဒါယကေ ပုစ္ဆိတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ စေ ပရိစ္စတ္တံ၊ သင်္ဃေ နိဿဇ္ဇိတွာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ တဝ စောဠကံ ပဿာဟီဟိ ဣမိနာ ဂိဟိသန္တကေပိ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိအကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝိဓာနံ ဘိက္ခုနော န ကပ္ပတီတိ ဒီပေတိ။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ ကိရိယာကိရိယဘာဝတော ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ။ ဇာတရူပရဇတဘာဝေါ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ ကဟာပဏာဒီသု အညတရဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၇။ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒေ ဇာတရူပါဒိစတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဣဓ ရူပိယဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတရူပရဇတပရိဝတ္တန’’န္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟိတပရိဝတ္တနေတိ သာဒိတရူပိယဿ ပရိဝတ္တနေ၊ အသာဒိယိတွာ ဝါ ကပ္ပိယေန ဂါဟေန ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယပရိဝတ္တနေ။

၅၈၉။ ဂ-ကာရဿ က-ကာရံ ကတွာ ‘‘သီသူပက’’န္တိ လိခိတံ၊ ပဒဘာဇနေ ဃနကတန္တိ ပိဏ္ဍံ ကတံ။ သတ္ထုဝဏ္ဏောတိအာဒီသု ‘‘သတ္ထုဝဏ္ဏော စ ကဟာပဏော စ…ပေ… ယေ စ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သမုစ္စယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရူပိယေ ရူပိယသညီတိ သကသန္တကံ ဝဒတိ။ ရူပိယံ စေတာပေတီတိ ပရသန္တကံ ဝဒတိ။ ‘‘နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ဝါ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ စေတာပေန္တဿပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န ¶ ဟိ ‘‘ရူပိယေ ရူပိယသညီ အရူပိယံ စေတာပေတိ ¶ ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိတ္တိကော ပါဠိယံ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ။ တဿာနုလောမတ္တာတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ရူပိယသံဝေါဟာရော နာမ န ကေဝလံ ရူပိယေန ရူပိယပရိဝတ္တနမေဝ၊ အထ ခေါ ‘‘အရူပိယေ ရူပိယသညီ ရူပိယံ စေတာပေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အရူပိယေန ရူပိယစေတာပနမ္ပိ ရူပိယသံဝေါဟာရော နာမ ဟောတီတိ ဧတသ္မိံ ပက္ခေပိ ရူပိယေ သတိ ရူပိယသံဝေါဟာရောယေဝ ဟောတီတိ အယမတ္ထော အဝုတ္တောပိ ဝိညာယတီတိ။ အရူပိယံ နာမ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကပ္ပိယဝတ္ထူနိ။ ဧကန္တေန ရူပိယပက္ခေတိ ဧကေန အန္တေန ရူပိယပက္ခေတိ အယံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ဧကတော ရူပိယပက္ခေ’’တိ ဝါ ပါဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဧကရူပိယပက္ခေ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တတ္ထာပိ ဧကတော ရူပိယပက္ခေတိ အယမေဝတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ကပ္ပိယဝတ္ထုနော ကယဝိက္ကယေပိ တာဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော ကယဝိက္ကယေ ကသ္မာ န ဟောတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ…ပေ… အရူပိယေန စ ရူပိယစေတာပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒေ။ တတ္ထာတိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေ။ တေနေဝါတိ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာယေဝ။

ပုန ကပ္ပိယဘာဝံ နေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ‘‘မဟာအကပ္ပိယော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုန္တိ ဣဒံ ပဉ္စန္နံယေဝ သဟဓမ္မိကာနံ အန္တရေ ပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဂိဟီဟိ ပန ဂဟေတွာ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဒိန္နံ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတု’’န္တိ ပန ဣမိနာဝ ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယံ အနိဿဇ္ဇိတွာဝ တေန စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။

ယေ ပန ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယံ အနိဿဇ္ဇိတွာပိ တေန ပရိဝတ္တိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ‘‘န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတု’’န္တိ ဣဒံ န ယုဇ္ဇတိ။ တေ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဝတ္ထုံ အနိဿဇ္ဇိတွာဝ ဥပရူပရိ အညံ အညံယေဝ ကတံ၊ တသ္မာ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော ဣဓ နိဿဇ္ဇိတုံ အဝတွာ ‘န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတု’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝတောယေဝ ‘မူလေ မူလသာမိကာနံ ¶ ၊ ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတီ’တိ စ န ဝုတ္တ’’န္တိ။ ယဒိ ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယံ အနိဿဇ္ဇိတွာ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ဣဓာပိ အဝသာနဝတ္ထုံ ဂဟေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ယော ပန ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ…ပေ… ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတီ’’တိ ဣမိနာပိ ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယံ ¶ အနိဿဇ္ဇိတွာ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ယဒိ တံ နိဿဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋေယျ၊ ‘‘မူလေ မူလသာမိကာနံ၊ ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတီ’’တိ န ဝဒေယျ။ အပရေ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တဿပိ ယထာ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဒဿနတ္ထံ ‘မူလေ မူလသာမိကာန’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝါတိ ဣမိနာ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ’’တိ။ အထ မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ တာဝ အကပ္ပိယော ဟောတု၊ သေသာနံ ပန ကသ္မာ န ကပ္ပတီတိ မညမာနော ပုစ္ဆတိ ‘‘ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီ’’တိ။ ကာရဏမာဟ ‘‘မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ’’တိ။ ပတ္တဿ ကပ္ပိယဘာဝေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတမူလဿ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ တေန ဂဟိတပတ္တော သေသာနမ္ပိ န ကပ္ပတိ။ ယဒိ ဟိ တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတမူလံ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဋ္ဌံ သိယာ၊ တေန ကပ္ပိယေန ကမ္မေန အာရာမိကာဒီဟိ ဂဟေတွာ ဒိန္နပတ္တော ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သေသာနံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရေ ပန ‘‘မူလံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဂဟိတပတ္တောပိ ယဒိ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌော၊ သေသာနံ ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘သင်္ဃဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ’’တိ ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာတိ ဣမိနာ ရူပိယသံဝေါဟာရော အနေန ကတောတိ ဒဿေတိ။ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ယသ္မာနေန ရူပိယသံဝေါဟာရမတ္တမေဝ ကတံ၊ န မူလံ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ၊ တသ္မာ ဝိနယကမ္မဝသေန သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အညေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ စ အတ္ထေ ပမာဏံ ဒဿေန္တော ‘‘မဟာသုမတ္ထေရဿ ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။ အပရေ ပန ‘‘ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာတိ ဣမိနာ ကေဝလံ ဂိဟိသန္တကဘာဝေန ဌိတေ ဒုဗ္ဗိစာရိတမတ္တံ ဝုတ္တံ၊ န ရူပိယသံဝေါဟာရာပဇ္ဇနံ၊ တသ္မာ ရူပိယသံဝေါဟာရာဘာဝတော သော ပတ္တော နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကာတိ တဿ န ကပ္ပတိ၊ အနိဿဋ္ဌောပိ အညေသံ ¶ ကပ္ပတိ။ အနိဿဋ္ဌဿေဝ စ အညေသံ ကပ္ပိယဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘မဟာသုမတ္ထေရဿ ကိရာ’တိအာဒိဝတ္ထူနိ ဥဒါဟဋာနိ။ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇီတိ ဣဒဉ္စ အညေသံ ကပ္ပိယတ္တာ ကေဝလံ သင်္ဃဿ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဝိနယကမ္မဝသေန သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌဘာဝံ။ ဣမဿ စ အတ္ထဿ သပ္ပိဿ ပူရေတွာတိ ဣဒံ ဝစနံ သာဓက’’န္တိ ဝဒန္တိ။

၅၉၁။ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏရူပိယသံဝေါဟာရေသု ယေန ဧကေကမေဝ ကတံ၊ တေန တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယေန ပန ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယေနေဝ သံဝေါဟာရော ကတော၊ တေန ကထံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? နယိဒံ ဒုက္ကရံ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ နာနပ္ပကာရကံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိ ဧဝမေဝ ¶ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေပိ ‘အရူပိယေ ရူပိယသညီ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိအာဒိတ္တိကဿ အဝသာနပဒေ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ ကပ္ပိယဝတ္ထုဝသေနေဝ ဣဒံ တိကံ ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အရူပိယဂ္ဂဟဏေန ကပ္ပိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထူနံ သင်္ဂဟောတိ ပုရိမပဒဒွယံ ကပ္ပိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထူနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ အဝသာနပဒမေဝ ကပ္ပိယဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ အနာပတ္တိမိဿိတေ အဝသာနတ္တိကေ သညာနာနတ္တံ ဌပေတွာ ဝတ္ထုနာနတ္တဿ အဘာဝတော။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပန ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော စေတာပနံ နေဝ ဣဓ၊ န တတ္ထ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ ဝစနမေတ္ထ သာဓကံ။ ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တတိ၊ တဿ ဝါ ဓနဿ ဝါ ရူပိယဘာဝေါ စေဝ၊ ပရိဝတ္တနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၉၃။ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေ ပါဠိယံ ဇာနာဟီတိ ဧတ္ထ ဥပဓာရေဟီတိ အတ္ထော၊ သုဋ္ဌု ဥပဓာရေတွာ ဂဏှ၊ ဣဒံ န မနာပန္တိ ပုန ဒါတုံ န သက္ခိဿသီတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၉၄-၅၉၅။ ကယန္တိ ပရဘဏ္ဍဿ ဂဟဏံ။ ဝိက္ကယန္တိ အတ္တနော ဘဏ္ဍဿ ဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ ကယိတံ နာမ ပရဿ ¶ ဟတ္ထတော ဂဟိတံ ဝုစ္စတိ၊ ဝိက္ကီတဉ္စ ပရဿ ဟတ္ထေ ဒိန္နံ၊ တသ္မာ ‘‘ကယိတဉ္စ ဟောတိ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကရောန္တေန၊ ဝိက္ကီတဉ္စ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ပရဟတ္ထဂတံ ကရောန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ပါဠိယံ ပရတော ‘‘ကယိတဉ္စ ဟောတိ ဝိက္ကယိတဉ္စာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ပရဟတ္ထဂတံ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ ဣမန္တိအာဒိဝစနာနုရူပတော ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣမိနာတိ ဟိ သကသန္တကံ ဝုတ္တံ။ တဒနုရူပတော ပါဠိယံ ပဌမံ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒဿိတံ၊ န ကယဝိက္ကယပဒါနုရူပတော။ တဉှိ ဝိပရီတတော ပရသန္တကဂ္ဂဟဏံ ပုရက္ခတွာ ဌိတံ။

ကာမံ သေသဉာတကေပိ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနဿပိ ပန အဘာဝံ ဒဿေတုကာမော ‘‘မာတရံ ပန ပိတရံ ဝါ’’တိ အာဟ။ ဝိညတ္တိ န ဟောတီတိ ဣဒံ ဝိသုံ ဝိညာပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အညံ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဧဝံ ဝဒန္တော အညာတကံ ဝိညာပေတိ နာမာတိ အာဟ – ‘‘အညာတကံ ‘ဣမံ ဒေဟီ’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တီ’’တိ။ ¶ အညံ ကိဉ္စိ အဝတွာ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဒိန္နံ အညာတကဿ ဒိန္နံ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတန’’န္တိ။ တိဿော အာပတ္တိယောတိ အညာတကဝိညတ္တိသဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနကယဝိက္ကယာပတ္တိသင်္ခါတာ တိဿော အာပတ္တိယော။

ဣမံ နာမ ကရောဟီတိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဘုတ္တောသိ၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ န ကရောသီတိ ဝတ္ထုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ကိဉ္စာပိ သတိယေဝ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ အသတိပိ ပန တသ္မိံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိဘုတ္တေတိ သပ္ပိအာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တေတိ၊ ယေန စ ပရိဝတ္တေတိ၊ တေသံ ကပ္ပိယဝတ္ထုတာ၊ အသဟဓမ္မိကတာ၊ ကယဝိက္ကယာပဇ္ဇနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ကောသိယဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ ပတ္တဝဂ္ဂေါ

၁။ ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၉၈-၆၀၂။ ပတ္တဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဘဏ္ဍန္တိ ဝိက္ကေတဗ္ဗဘဏ္ဍံ။ ယသ္မာ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ သဏ္ဌာနဇာတိရူပါယတနကာရဏပမာဏဂုဏပသံသာဒီသု ဒိဿတိ။ ‘‘မဟန္တံ သပ္ပရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၄၂) ဟိ သဏ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော၊ ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၄၀၂) ဇာတိ။ ‘‘ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၃) ရူပါယတနံ။

‘‘န ဟရာမိ န ဘဉ္ဇာမိ၊ အာရာ သိင်္ဃာမိ ဝါရိဇံ၊

အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ ဂန္ဓတ္ထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ဇာ။ ၁။၆။၁၁၆) –

အာဒီသု ¶ ကာရဏံ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၆၀၂) ပမာဏံ။ ‘‘ကဒါ သညုဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ ဣမေ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ဂုဏော။ ‘‘ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃) ပသံသာ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာတိ တီဏိ ပတ္တဿ ပမာဏာနီ’’တိ။

အဍ္ဎတေရသပလာ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘မာသာနံ အဍ္ဎတေရသပလာနိ ဂဏှာတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘မဂဓနာဠိ နာမ ဆပသတာ နာဠီ’’တိ ကေစိ။ ‘‘အဋ္ဌပသတာ’’တိ အပရေ။ တတ္ထ ပုရိမာနံ မတေန တိပသတာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော ဧကာ မဂဓနာဠိ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမာနံ စတုပသတာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော ဧကာ မဂဓနာဠိ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပန ‘‘ပကတိယာ စတုမုဋ္ဌိကံ ကုဍုဝံ၊ စတုကုဍုဝံ နာဠိကံ၊ တာယ နာဠိယာ သောဠသ နာဠိယော ဒေါဏံ၊ တံ ပန မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသ နာဠိယော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တေန နယေန ‘‘မဂဓနာဠိ နာမ ပဉ္စ ကုဍုဝါနိ ဧကဉ္စ မုဋ္ဌိံ ဧကာယ မုဋ္ဌိယာ တတိယဉ္စ ဘာဂံ ဂဏှာတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတောတိ ဇီရကာဒိသဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ သင်္ခတော။ အာလောပဿ အာလောပဿ အနုရူပန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဗျဉ္ဇနဿ မတ္တာ နာမ ဩဒနစတုတ္ထော ဘာဂေါ’’တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တဿ အဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၇) ဝုတ္တတ္တာ အာလောပဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏံ ဗျဉ္ဇနံ အာလောပဿ အနုရူပန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန သူပဿေဝ ဩဒနစတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏတံ ¶ ဒဿေတွာ ဧတဿ လက္ခဏေ ဒဿိတေ ဣတရဿပိ ဒဿိတမေဝ ဟောတီတိ ဗျဉ္ဇနဿ တထာ ဝိသေသေတွာ ပမာဏံ န ဒဿိတံ။

မဂဓနာဠိယာ ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော ဣဓ ပတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပတ္ထောဒနန္တိ မဂဓနာဠိယာ ဥပဍ္ဎနာဠိကောဒန’’န္တိ။ ဣမိနာ စ ‘‘ပတ္ထဒွယံ မဂဓနာဠီ’’တိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ပတ္ထော စ ‘‘စတုပလော ကုဍုဝေါ၊ စတုကုဍုဝေါ ပတ္ထော’’တိ ဣမိနာ လောကိယဝေါဟာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘာဇနပရိဘောဂေနာတိ ဥဒကာဟရဏာဒိနာ ဘာဇနပရိဘောဂေန။

၆၀၇။ ဓောတေတိ ပရိဘောဂါဝသာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဓောတေယေဝ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ တတော ပုရေတရံ ပရိဘောဂကာလေယေဝ အာပဇ္ဇနတော။

၆၀၈။ ပဉ္စဟိ ဒွီဟီတိ ဣဒံ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ကာဠဝဏ္ဏတာ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယဒိ ပန ဧကေနပိ ပါကေန ကာဠဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနုပဂေါယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဟတ္ထာနာဂတဿပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ယဒိဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ¶ ဝိကပ္ပေတုဉ္စ လဘတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏဉ္စ န ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုတွာ ဝါတိ ပတ္တကာရကေန ပေသိတဘိက္ခုနာ အနာဏတ္တော ကေဝလံ တဿ ကထေန္တဿ ဝစနမတ္တံ သုတွာ။ န ပမာဏန္တိ တေန အပေသိတတ္တာ။ သာမန္တဝိဟာရေတိ ဣဒံ ဥပစာရမတ္တံ၊ တတော ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဣဒမ္ပိ ဥပစာရမတ္တံ၊ ပတ္တသလ္လက္ခဏမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ပတ္တေ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဟောတီတိ မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလမတ္တောကာသတော ပဋ္ဌာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ပဌမကထိနေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၁၀။ ဒုတိယသိက္ခာပဒေ ဟတ္ထေသု ပိဏ္ဍာယ စရတီတိ ပါဠိပဒဿ ဟတ္ထေသု လဘိတဗ္ဗပိဏ္ဍတ္ထာယ စရတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၁၂-၆၁၃။ ‘‘တဿ ¶ သော အပတ္တောတိ ဝစနတော သော ပတ္တော အဓိဋ္ဌာနမ္ပိ ဝိဇဟတိ အပတ္တတ္တာ။ အပတ္တဘာဝတောယေဝ ဟိ ‘ပဉ္စဗန္ဓနံ ပတ္တံ စေတာပေတီ’တိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အပတ္တောတိ ဣဒံ ‘အညံ ပတ္တံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ သော ပန ပတ္တော အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ ‘‘ယဿ ပဉ္စ ဧကာယေဝ ဝါ ဒသင်္ဂုလာ၊ သော ဗဒ္ဓါပိ အဗဒ္ဓါပိ အပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ။ န ဟိ မုခဝဋ္ဋိယာ ပဉ္စသု ဌာနေသု ဒွင်္ဂုလမတ္တာဟိ ရာဇီဟိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဧကာယ ပန ရာဇိယာ ဒသင်္ဂုလာယ သစေ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပမာဏော ဆိဒ္ဒေါ ပညာယတိ၊ ဆိဒ္ဒေနေဝ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ သိယာတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။ ဗန္ဓနောကာသေ သတိ အသတိ ဝါ ဗန္ဓနဝိရဟိတော ပတ္တော အဗန္ဓနောတိ ဝုတ္တော၊ ဗန္ဓနောကာသဝိရဟိတောယေဝ ပန အဗန္ဓနောကာသောတိ ဝုတ္တော။

တိပုသုတ္တကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဗန္ဓိတဗ္ဗော’’တိ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုရာဏပေါတ္ထကေပိ ဟိ အယမေဝ ပါဌော ဒိဿတိ။ သုဒ္ဓေဟိ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ဥဏှဘောဇနေ ပက္ခိတ္တေ ဝိလီယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပါသာဏစုဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ဖာဏိတံ ပစိတွာ တထာပက္ကေန ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၁၅။ အနုကမ္ပာယ န ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ သော ပတ္တော န ရုစ္စတိ၊ တဿပိ ¶ အဂဏှန္တဿ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသီက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ထေရဿ ပတ္တော န ရုစ္စတိ၊ အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝါ န ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ပတ္တပရိယန္တောတိ ပရိယန္တပတ္တော၊ အဝသာနပတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ ပတ္တံ ဂါဟာပေန္တေန အလဇ္ဇိံ အဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာဓာရကန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပီဌာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာဓာရံ ဌပေတွာ တတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အာဓာရဌပနောကာသဿ အနိယမိတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရိဘောဂေနာတိ အယုတ္တပရိဘောဂေန။

၆၁၆။ ပါဠိယံ ‘‘အဗန္ဓနေန ပတ္တေန အဗန္ဓနံ ပတ္တံ။ ဧကဗန္ဓနံ ပတ္တံ… ဒွိဗန္ဓနံ ပတ္တံ… တိဗန္ဓနံ… စတုဗန္ဓနံ… အဗန္ဓနောကာသံ… ဧက… ဒွိ… တိ… စတုဗန္ဓနောကာသံ ပတ္တံ စေတာပေတီ’’တိ ဧဝံ ဧကေကေန ပတ္တေန ဒသဓာ ဒသဝိဓံ ပတ္တံ စေတာပနဝသေန ¶ ဧကနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသတံ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပမာဏယုတ္တံ အဂ္ဂဟိတကာဠဝဏ္ဏမ္ပိ ပတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဓိဋ္ဌာနုပဂပတ္တဿ ဦနပဉ္စဗန္ဓနတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ အကတဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၂၂။ တတိယသိက္ခာပဒေ ယေသံ မံသံ ကပ္ပတီတိ ဣဒံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ယေသံ မံသံ န ကပ္ပတိ၊ တေသံ သပ္ပိအာဒီနိ န ကပ္ပန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ။ မနုဿခီရာဒီနိပိ ဟိ နော န ကပ္ပန္တိ၊ ကုတော သသဿ သပ္ပီတိ အာဟ ‘‘ယေသဉှိ ခီရံ အတ္ထိ၊ သပ္ပိပိ တေသံ အတ္ထိယေဝါ’’တိ။ ‘‘ဣဒဉ္စ ယေဘုယျေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တန္တိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ သယမေဝ ဂဟေတွာ နိက္ခိတ္တံ။ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ တဒဟုပုရေဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အထ သယံကတံ နိရာမိသံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ကသ္မာ သာမံပါကော န ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘နဝနီတံ တာပေန္တဿ ဟိ သာမံပါကော န ဟောတီ’’တိ။ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတဿ ဝတ္ထုဂတိကတ္တာ အာဟ – ‘‘သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေဟီတိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရဒဓီဟိ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဘယေသမ္ပီတိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရဒဓီဟိ စ ပုရေဘတ္တံ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ စ ကတာနံ။ ဧသေဝ နယောတိ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အကပ္ပိယမံသသပ္ပိမှီတိ အကပ္ပိယမံသသတ္တာနံ ¶ သပ္ပိမှိ။ ကာရဏပတိရူပကံ ဝတွာတိ သဇာတိယာနံ သပ္ပိဘာဝတောတိ ကာရဏပတိရူပကံ ဝတွာ။

သပ္ပိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ နိရာမိသမေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ နဝနီတေ။ ဓောတံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓောတံ စေ၊ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဓောတံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ထေရာနံ အဓိပ္ပာယော။ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ခါဒိံသူတိ ဧတ္ထ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တံ အဓောတမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဓောဝိတွာ ပစိတွာ ¶ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိံသူတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ထေရဿ ဟိ ဒဓိဂုဠိကာဒိသဟိတမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပစ္ဆာ ဓောဝိတွာ ပစိတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနေဝ ထေရဿ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေန္တေန ‘‘တသ္မာ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန…ပေ… အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ခါဒိံသူ’’တိ ဝစနဿ အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တာ ‘‘တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တံ အဓောတမ္ပိ ဒဓိဂုဠိကာဒိသဟိတံ ဝိကာလေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဒဓိဂုဠိကာဒိအာမိသေန သံသဋ္ဌရသံ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေနာတိ အဓောဝိတွာ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန။ ဒဓိ ဧဝ ဒဓိဂတံ ယထာ ‘‘ဂူထဂတံ မုတ္တဂတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၉)။ ခယံ ဂမိဿတီတိ ဝစနတော ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကသပ္ပိအာဒိပိ ဝိကာလေ ကပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကုက္ကုစ္စာယန္တိ ကုက္ကုစ္စကာတိ ဣမိနာ အတ္တနာပိ တတ္ထ ကုက္ကုစ္စသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘နိဗ္ဗဋ္ဋိတသပ္ပိ ဝါ နဝနီတံ ဝါ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တာနိ ခီရဒဓီနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။

ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတဘေသဇ္ဇေဟီတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတယာဝဇီဝိကဘေသဇ္ဇေဟိ။ ဝုတ္တနယေန ယထာ တဏ္ဍုလာဒီနိ န ပစ္စန္တိ၊ တထာ လဇ္ဇီယေဝ သမ္ပာဒေတွာ ဒေတီတိ လဇ္ဇီသာမဏေရဂ္ဂဟဏံ၊ အပိစ အလဇ္ဇိနာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာပိ ဧဝမာဟ။ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလန္တိ အတ္တနာ ဘဇ္ဇနာဒီနိ အကတွာ ဂဟိတတေလံ။ တေနေဝ ‘‘သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗဋ္ဋိတတ္တာတိ ယာဝကာလိကဝတ္ထုတော ဝိဝေစိတတ္တာ။ ဥဘယမ္ပီတိ အတ္တနာ စ ပရေန စ ကတံ။ ယာဝ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဿဂ္ဂိယန္တိ သတ္တမဒိဝသေ ကတတေလံ သစေ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ။

၆၂၃။ အစ္ဆဝသန္တိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော ဝသာယ အနုညာတတ္တာ တံသဒိသာနံ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနံယေဝ အကပ္ပိယမံသသတ္တာနံ ဝသာ အနုညာတာ၊ န ထုလ္လစ္စယဝတ္ထူနံ မနုဿာနံ ဝသာတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ မနုဿဝသ’’န္တိ ¶ ။ သံသဋ္ဌန္တိ ပရိဿာဝိတံ။ ‘‘ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ အနုပသမ္ပန္နေနပိ နိပ္ပက္ကံ သံသဋ္ဌဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒွေပိ ဒုက္ကဋာနိ ဟောန္တိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ခီရဒဓိအာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ တေလံ ပစန္တိ၊ တသ္မာ ကသဋံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေလမေဝ ¶ ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပက္ကတေလကသဋေ ဝိယ ကုက္ကုစ္စာယတီ’’တိ။ ‘‘သစေ ဝသာယ သဒ္ဓိံ ပက္ကတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ ကသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ‘‘ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟံသု။ ဧတံ ဝဋ္ဋတီတိ နနု ဧတံ ဒဓိဂုဠိကာဒီဟိ ပက္ကံ နဝနီတံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။

‘‘မဓုကရီဟိ နာမ မဓုမက္ခိကာဟီတိ အယံ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာနံ ဘမရမက္ခိကာနဉ္စ သာမညနိဒ္ဒေသော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒဏ္ဍကေသု မဓုကရာ မဓုကရီ မက္ခိကာ နာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တာဟိ မဓုကရီအာဒီဟိ တီဟိ မက္ခိကာဟိ ကတံ မဓု နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘမရမက္ခိကာဟီတိ မဟာဘမရမက္ခိကာဟိ။ သိလေသသဒိသန္တိ ဃနပက္ကံ ဝုတ္တံ။ ဣတရန္တိ တနုကမဓု။ မဓုပဋလန္တိ မဓုရဟိတံ ကေဝလံ မဓုပဋလံ။ ‘‘သစေ မဓုသဟိတံ ပဋလံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နိက္ခိပန္တိ၊ ပဋလဿ ဘာဇနဋ္ဌာနိယတ္တာ မဓုနော ဝသေန သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘မဓုမက္ခိတံ ပန မဓုဂတိကမေဝါ’’တိ ဣမိနာ တံ န သမေတိ။

‘‘ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ပါဠိယံ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ…ပေ… အဝတ္ထုကာ ဥစ္ဆုဝိကတိ ‘ဖာဏိတ’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနတော ဥစ္ဆုရသောပိ နိက္ကသဋော သတ္တာဟကာလိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေနစိ ပန ‘‘မဓုမှိ စတ္တာရော ကာလိကာ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ ဥစ္ဆုမှိ စာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သမက္ခိကဏ္ဍသေဠကံ ယာဝကာလိကံ၊ အနေဠကံ ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ယာမကာလိကံ၊ အသမ္ဘိန္နံ သတ္တာဟကာလိကံ၊ မဓုသိတ္ထံ ပရိသုဒ္ဓံ ယာဝဇီဝိကံ၊ တထာ ဥစ္ဆု ဝါ ရသော ဝါ သကသဋော ယာဝကာလိကော၊ နိက္ကသဋော ဥဒကသမ္ဘိန္နော ယာမကာလိကော၊ အသမ္ဘိန္နော သတ္တာဟကာလိကော၊ သုဒ္ဓကသဋံ ယာဝဇီဝိက’’န္တိ စ ဝတွာ ဥတ္တရိပိ ဗဟုဓာ ပပဉ္စိတံ။ တတ္ထ ‘‘ဥဒကသမ္ဘိန္နံ မဓု ဝါ ဥစ္ဆုရသော ဝါ ဥဒကသမ္ဘိန္နော ယာမကာလိကော’’တိ ဣဒံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ယာဝကာလိကံ သမာနံ ဂရုတရမ္ပိ မုဒ္ဒိကာဇာတိရသံ အတ္တနာ သံသဋ္ဌံ လဟုကံ ယာမကာလိကဘာဝံ ဥပနေန္တံ ဥဒကံ လဟုတရံ သတ္တာဟကာလိကံ အတ္တနာ သံသဋ္ဌံ ဂရုတရံ ယာမကာလိကဘာဝံ ဥပနေတီ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ သောယေဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ သဗ္ဗတ္ထ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဥဒကသမ္ဘေဒေန ဂရုတရဿပိ လဟုဘာဝေါပဂမနံယေဝ ဒဿိတံ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဂုဠံ၊ အဂိလာနဿ ဂုဠောဒက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၈၄) ဝဒန္တေန ¶ အဂိလာနေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အယုတ္တောပိ ဂုဠော ဥဒကသမ္ဘိန္နော အဂိလာနဿပိ ဝဋ္ဋတီတိ အနုညာတော။

ယမ္ပိ ¶ စ ‘‘ဥစ္ဆု စေ ယာဝကာလိကော၊ ဥစ္ဆုရသော စေ ယာမကာလိကော၊ ဖာဏိတံ စေ သတ္တာဟကာလိကံ၊ တစော စေ ယာဝဇီဝိကော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ ဒဿေတွာ ‘‘ဥစ္ဆုရသော ဥဒကသမ္ဘိန္နော ယာမကာလိကော’’တိ အညေန ကေနစိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ တထာဝိဓဿ အဋ္ဌကထာဝစနဿ ဣမိဿာ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ အဘာဝတော န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ တတောယေဝ စ ‘‘ဥစ္ဆုရသော ဥဒကေန သမ္ဘိန္နောပိ အသမ္ဘိန္နောပိ သတ္တာဟကာလိကောယေဝါ’’တိ ကေစိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္ဆုရသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၀) ဧတ္ထ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု အဝိသေသေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာလိကော’’တိ။

သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ အပရိဿာဝိတံ ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ကရဏသမယေ ပရိဿာဝေတွာ ကသဋံ အပနေတွာဝ အတ္တနာ ကတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတန္တိ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎေ ဥစ္ဆုခေတ္တေ ဈာမဥစ္ဆုနာ ကတဖာဏိတံ။ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတန္တိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ ဆိန္ဒိတွာ ကောဋ္ဋေတွာ နိပ္ပီဠေတွာ ပက္ကံ ယေဘုယျေန စ သကသဋံ ဖာဏိတံ။ တာဒိသဿ စ ကသဋဿ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ ‘‘တံ ယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သီတုဒကေန ကတန္တိ မဓုကပုပ္ဖာနိ သီတောဒကေ ပက္ခိပိတွာ မဒ္ဒိတွာ ပုပ္ဖရသေ ဥဒကဂတေ သတိ တံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပစိတွာ ကတဖာဏိတံ။ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကတံ မဓုကဖာဏိတံ ယာဝကာလိကန္တိ ဧတ္ထ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကတေလံ ကသ္မာ ဝိကာလေ ဝဋ္ဋတီတိ စေ? တေလေ ပက္ခိတ္တခီရံ တေလမေဝ ဟောတိ၊ အညံ ပန ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကတံ ခီရဘာဝံ ဂဏှာတီတိ ဣဒမေတ္ထ ကာရဏံ။ ယဒိ ဧဝံ ခဏ္ဍသက္ခရမ္ပိ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကရောန္တိ၊ တံ ကသ္မာ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ခဏ္ဍသက္ခရံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ခီရဇလ္လိကန္တိ ခီရဖေဏံ။

ဘေသဇ္ဇောဒိဿံ ဒဿေန္တေန ‘‘သတ္တဝိဓဉှိ ဩဒိဿံ နာမာ’’တိအာဒိနာ ဣတရာနိပိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ဝိကဋာနီတိ အပကတိဘေသဇ္ဇတ္တာ ဝိကဋာနိ၊ ဝိရူပါနီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနမ္ပိ အကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာယ အနုညာတတ္တာ ‘‘ဝသောဒိဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩဠာရိကာနမ္ပိ အာဟာရတ္ထံ ဖရိတုံ သမတ္ထာနံ သပ္ပိအာဒီနံ ဘေသဇ္ဇနာမေန အနုညာတတ္တာ ‘‘ဘေသဇ္ဇောဒိဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတိ ပစ္စယေတိ ဝုတ္တတ္တာ ပဋိဂ္ဂဟိတဘေသဇ္ဇာနိ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပုရေဘတ္တမ္ပိ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ၊ န အာဟာရတ္ထံ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။

၆၂၄။ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋေသူတိ မဟာဒွါရဿ ဝါတပါနာနဉ္စ ကဝါဋဖလကေသု။ ကသာဝေ ပက္ခိတ္တာနိ တာနိ အတ္တနော သဘာဝံ ပရိစ္စဇန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘မက္ခေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဃုဏပါဏကာဒိပရိဟာရတ္ထံ မက္ခေတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ အဓိဋ္ဌေတီတိ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ န ဘဝိဿတိ ¶ ၊ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ ဂမိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ – ‘‘သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဝသဉ္စ မုဒ္ဓနိ တေလံ ဝါ အဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၆၂၅။ သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ မဇ္ဈေ ပါဌော ပရိဟီနော၊ ဧဝံ ပနေတ္ထ ပါဌော ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အညထာ ပန သဒ္ဒပ္ပယောဂေါပိ န သင်္ဂစ္ဆတိ။ ဂဏ္ဌိပဒေပိ စ အယမေဝ ပါဌော ဒဿိတော။ တတ္ထ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တီတိ ယထာ အညဿ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟာတိက္ကမေန နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ ပရသန္တကဘာဝတော၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အဝိဘတ္တတ္တာ ဥဘယသာဓာရဏမ္ပိ အဝိနိဗ္ဘောဂဘာဝတော နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ပဋိဂ္ဂဟိတသပ္ပိအာဒီနံ ပရိဘောဂဿ သတ္တာဟေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ ‘‘တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ဣဓ ပါဌဿ ပရိဟီနဘာဝံ အသလ္လက္ခေတွာ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ အန္တောသတ္တာဟေ ပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ သညာယ ဝိဿာသဂ္ဂါဟာဘာဝတော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဝုတ္တော၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗော။

အာဝုသော၊ ဣမံ တေလံ သတ္တာဟမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇ တွန္တိ ဣမိနာ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန အန္တောသတ္တာဟေယေဝ ပရဿ ဝိဿဇ္ဇိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ကဿ အာပတ္တီတိ ပဌမံ တာဝ ဥဘိန္နံ သာဓာရဏတ္တာ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဣဒါနိ ¶ ပန ဧကေန ဣတရဿ ဝိဿဋ္ဌဘာဝတော ဥဘယသာဓာရဏတာ နတ္ထီတိ ဝိဘတ္တသဒိသံ ဟုတွာ ဌိတံ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟိတဿ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဧကဿ အာပတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ မညမာနော ‘‘ကိံ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ အာပတ္တိ၊ ဥဒါဟု ယဿ သန္တကံ ဇာတံ၊ တဿာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ နိဿဋ္ဌဘာဝတောယေဝ စ ဣဓ ‘‘အဝိဘတ္တဘာဝတော’’တိ ကာရဏံ အဝတွာ ‘‘ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ဝိဿဋ္ဌဘာဝတော ဥဘယသာဓာရဏတံ ပဟာယ ဧကဿ သန္တကံ ဟောန္တမ္ပိ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တတော အညဿ သန္တကံ ဇာတံ၊ တသ္မာ ပရသန္တကပဋိဂ္ဂဟဏေ ဝိယ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ နတ္ထိ အာပတ္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ’’တိ ဝစနတော အဝိဿဇ္ဇိတေ သတိ အဝိဘတ္တေပိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အာပတ္တီတိ ဒဿနတ္ထံ အဝိဿဇ္ဇိတေ အဝိဘတ္တဘာဝတောယေဝ အနာပတ္တိယာ သိဒ္ဓတ္တာ။ သစေ ပန ဣတရော ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တဿေဝ အန္တောသတ္တာဟေ အတ္တနော ဘာဂမ္ပိ ¶ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သိယာ အာပတ္တိ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တဿေဝ သန္တကဘာဝမာပန္နတ္တာ ဣတရဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ဣမိနာ တဿ သန္တကဘာဝေပိ အညေန ပဋိဂ္ဂဟိတသကသန္တကေ ဝိယ တေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝတော အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဣဒံ ပန အဓိပ္ပာယံ အဇာနိတွာ ဣတော အညထာ ဂဏ္ဌိပဒကာရာဒီဟိ ပပဉ္စိတံ၊ န တံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။

အပရိဘောဂံ ဟောတီတိ ကဿစိ အမနုညဿ ပတိတတ္တာ ပရိဘောဂါရဟံ န ဟောတိ။ ယေန စိတ္တေနာတိ ယေန ပရိစ္စဇိတုကာမတာစိတ္တေန။ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ’’တိ အဓိကာရတ္တာ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အနပေက္ခော ဒတွာ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣမံ သမ္ဗန္ဓံ သန္ဓာယ မဟာသုမတ္ထေရေန ‘‘ဧဝံ အန္တောသတ္တာဟေ ဒတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေတီ’’တိ ဣမိနာဝ တံ သိဒ္ဓံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကန္တံ ပန နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တဿ ပရိဘောဂမုခဒဿနမိဒန္တိ အာဟ – ‘‘နယိဒံ ယာစိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ အညေန ဘိက္ခုနာတိ ဧတ္ထ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဒိန္နတ္တာ သယမ္ပိ အာဟရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သပ္ပိအာဒီနံ ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝေါ၊ အတ္တနော သန္တကတာ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၂၇။ စတုတ္ထေ ¶ သိဗ္ဗနရဇနကပ္ပပရိယောသာနေန နိဋ္ဌာပေတွာတိ သူစိကမ္မနိဋ္ဌာနေန သကိမ္ပိ ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရဇနေန ကပ္ပဗိန္ဒုကရဏေန စ နိဋ္ဌာပေတွာ။ သမယေတိ ဝဿာနသမယေ။

၆၂၈။ ကုစ္ဆိသမယောတိ အန္တောသမယော။ ‘‘အယမေကော အဍ္ဎမာသော ပရိယေသနက္ခေတ္တဉ္စေဝ ကရဏက္ခေတ္တဉ္စ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဝဿိကသာဋိကံ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ လဒ္ဓံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ နိဝါသေတုံ အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော အပါဌော။ ဧဝံ ပနေတ္ထ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ ‘‘အယမေကော အဍ္ဎမာသော ပရိယေသနက္ခေတ္တံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဝဿိကသာဋိကံ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ လဒ္ဓံ ကာတုံ နိဝါသေတုံ အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ န ဟိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသဿ ပဌမော အဍ္ဎမာသော ကရဏက္ခေတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဍ္ဎမာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ပန ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသဿ ပစ္ဆိမော အဍ္ဎမာသော ကရဏက္ခေတ္တဉ္စေဝ နိဝါသနက္ခေတ္တဉ္စ ဟောတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝဟိသကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမော မာသော ပရိယေသနက္ခေတ္တံ၊ ပစ္ဆိမော အဍ္ဎမာသော ¶ ကရဏနိဝါသနက္ခေတ္တမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပါဠိယာ မာတိကာဋ္ဌကထာယ စ အဝိရောဓံ ဣစ္ဆန္တေန ဝုတ္တနယေနေဝ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တေန ‘‘ပိဋ္ဌိသမယတ္တာ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တီ’’တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။ န ဟိ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ပိဋ္ဌိသမယေ သတုပ္ပာဒကရဏမတ္တေနပိ သမ္ဘဝန္တီ အာပတ္တိ တတော ဂရုကတရာယ ဝိညတ္တိယာ န ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တေနေဝ ဘဒန္တဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန ဝုတ္တံ –

‘‘ကတွာ ပန သတုပ္ပာဒံ၊ ဝဿိကသာဋိစီဝရံ၊

နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဘိက္ခုဿ၊ သမယေ ပိဋ္ဌိသမ္မတေ။

‘‘ဟောတိ နိဿဂ္ဂိယာပတ္တိ၊ ဉာတကာဉာတကာဒိနော၊

တေသုယေဝ စ ဝိညတ္တိံ၊ ကတွာ နိပ္ဖာဒနေ တထာ’’တိ။

ကေနဿ ¶ ဟောတိ အာပတ္တီတိ အဿ မာတရံ စီဝရံ ယာစန္တဿ ကေန သိက္ခာပဒေန အာပတ္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ပရိဏတံ ဝိညာပေန္တဿ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒေန အာပတ္တီ’’တိ စောဒနာဘာဝံ ဒဿေတိ နော စ သင်္ဃေ ပရိဏတန္တိ။ အထ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေနာတိ စေ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အနာပတ္တိ စ ဉာတကေ’’တိ။ ‘‘ဉာတကေ ဝိညာပေန္တဿာ’’တိ ပါဌသေသော။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာတိ ပိဋ္ဌိသမယေ ဝဿိကသာဋိကတ္ထံ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ သတုပ္ပာဒကရဏေန အာပတ္တိံ၊ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိဉ္စ သန္ဓာယ။

အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော…ပေ… ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ ဝဿိကသာဋိကံ အဒိန္နပုဗ္ဗေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝေတ္ထ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဒိန္နပုဗ္ဗေသု ပန ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယေ မနုဿာ…ပေ… ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထီ’’တိ။ ဣဒန္တိ ယထာဝုတ္တနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယံ။ ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿာတိ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ။ ပကတိယာ ဝဿိကသာဋိကဒါယကာ နာမ သင်္ဃဝသေန ဝါ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝါ အပဝါရေတွာ အနုသံဝစ္ဆရံ ဝဿိကသာဋိကာနံ ဒါယကာ။ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ဣမိနာပိ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကုစ္ဆိသမယေ ဟိ အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ‘‘ဒေထ မေ ဝဿိကသာဋိက’’န္တိအာဒိနာ ဝိညာပေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗာ ဒေထ မေတိ ဣဒဉှိ ပရိယေသနကာလေ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဧဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယဉှိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ¶ ‘‘အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ပန ‘ဒေထ မေ ဝဿိကသာဋိကစီဝရ’န္တိအာဒိကာယ ဝိညတ္တိယာပိ ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ။

၆၂၉။ ‘‘အာကာသတော ပတိတဥဒကေနေဝါတိ ဝစနတော ဆဒနကောဋိယာ ပတိတဥဒကေန နဟာယန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

၆၃၀။ ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတီတိ ဧတေန အန္တောဝဿေပိ ယာဝ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမဒိဝသာ အကတာ ပရိဟာရံ လဘတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ယသ္မာ မူလစီဝရံ ကရောန္တေန ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမုပေါသထဒိဝသေယေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဂိမှာနတော ဧကူနတိံသဒိဝသေ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ¶ အပ္ပကံ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ ကတွာ ‘‘တတော ပရမ္ပိ…ပေ… ဧကမာသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန…ပေ… လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာတိ ဣမိနာ ဧကာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ၊ ဒွီဟာနာဂတာယ…ပေ… ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ၊ အန္တောဝဿေ ဝါ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ တတ္ထ အာသာဠှိမာသဿ ဇုဏှပက္ခပုဏ္ဏမိယံ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ဝဿိကသာဋိကာ ‘‘ဧကာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေနေဝ နယေန ဇုဏှပက္ခဿ ဆဋ္ဌိယံ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယာဝ ပဌမကတ္တိကတေမာသပုဏ္ဏမီ၊ တာဝ အန္တောတေမာသေ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ‘‘အန္တောဝဿေ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဌမကတ္တိကတေမာသပုဏ္ဏမိတော ပရဉှိ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ယာဝ စီဝရကာလော နာတိက္ကမတိ၊ တာဝ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ န တတြာယံ ဝိစာရဏာ သမ္ဘဝတိ။

တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေပိ ဝဿာနတော ပုဗ္ဗေ ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန အနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ တေဟိ ဒိဝသေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသာဟံ အနတိက္ကမန္တေန ဝဿူပနာယိကဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တံ သမ္ပတ္တာယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ န တတော ပုဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌာနဿ အခေတ္တတ္တာ။ အန္တောဝဿေ ပန လဒ္ဓါ တသ္မိံယေဝ အန္တောဝဿေ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အနတိက္ကာမေတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။

နနု စ ဝဿာနတော ပုဗ္ဗေ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ တသ္မာ အဓိဋ္ဌာနဿ အခေတ္တဘူတေပိ ဒိဝသေ ဂဟေတွာ ‘‘အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ယထာ ‘‘အန္တောဝဿေ လဒ္ဓါပိ ယာဝ န နိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အကတာယ ¶ အနဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တသဒိသာပိ အတိက္ကန္တဒိဝသာ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတွာ နိဋ္ဌိတာယ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တီတိ နိဋ္ဌိတဒိဝသေယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ ဧဝမိဓာပိ ဝဿာနတော ပုဗ္ဗေ အနဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တဘူတာပိ ဒိဝသာ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ ¶ ဆဋ္ဌိယံ လဒ္ဓါ ပုဏ္ဏမိယံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ‘‘စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ ဝစနေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာယာ’’တိ ဣမိနာ ကိံ ပယောဇနန္တိ စေ? ဝဿာနတော ပုဗ္ဗေယေဝ ဒသာဟေ အတိက္ကန္တေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ နိဋ္ဌိတာ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဣဒမေတ္ထ ပယောဇနံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဒသာဟာတိက္ကမေ နိဋ္ဌိတာ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ။

ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာတိ တေမာသဗ္ဘန္တရေ ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ပဌမကတ္တိကတေမာသပုဏ္ဏမိတော ပုဗ္ဗေ သတ္တမိတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ဝဿိကသာဋိကာ ဒသာဟေ အနတိက္ကန္တေယေဝ စီဝရကာလံ ဩတိဏ္ဏတ္တာ တတ္ထ အနဓိဋ္ဌဟိတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဣမိနာ စ ဣမံ ဒီပေတိ – အကတာ စေ ဝဿိကသာဋိကာ၊ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အကတတ္တာယေဝ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ကတာယ ပန ဒသာဟပရမသိက္ခာပဒံ အဝိကောပေတွာ ပရိဟာရော ဝတ္တဗ္ဗောတိ။

ယဒါ ဝါ တဒါ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စာတုမာသဗ္ဘန္တရေ ဒသာဟေ အတိက္ကန္တေပိ နတ္ထိ ဒေါသောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကဒါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ…ပေ… ယဒိ နပ္ပဟောတိ၊ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ ဣမိနာပိ ကုရုန္ဒိဝစနေန အကတာယ ဝဿိကသာဋိကာယ စာတုမာသံ ပရိဟာရော၊ ကတာယ ဒသာဟမေဝ ပရိဟာရောတိ အယမတ္ထော ဒီပိတောယေဝါတိ အာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။

ပါဠိယံ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ နဋ္ဌစီဝရဿာတိအာဒိနာ နိဿဂ္ဂိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဥဒါဟု နဂ္ဂဿ နဟာယတော ဒုက္ကဋေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ? ကိမေတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ဟိ ယတ္ထ ယတ္ထ မူလသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေါ၊ တတ္ထ တတ္ထ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ အနာပတ္တိဝါရော အာရဘီယတီတိ ဣဓာပိ နိဿဂ္ဂိယေန အနာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။ န ဟိ မူလာပတ္တိယာ အနာပတ္တိံ အဒဿေတွာ အန္တရာ ဝုတ္တာယ ဧဝ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ အနာပတ္တိဝါရော အာရဘီယတီတိ။ တေနေဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿ နဋ္ဌစီဝရဿ စာတိ ဧတ္ထ အစ္ဆိန္နသေသစီဝရဿ နဋ္ဌသေသစီဝရဿ စ အသမယေ နိဝါသေန္တဿ ပရိယေသန္တဿ စ အနာပတ္တိ ¶ ။ အာပဒါသူတိ ဧတ္ထ အနိဝတ္ထံ စောရာ ¶ ဟရန္တီတိ အသမယေ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ နဋ္ဌစီဝရဿ ဝါ အနိဝတ္ထံ စောရာ ဟရန္တီတိ ဧဝံ အာပဒါသု ဝါ နိဝါသယတော ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တီ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နဂ္ဂဿ နဟာယတော ဒုက္ကဋေနေဝ အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿာတိ ဧတံ ဝဿိကသာဋိကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ နဂ္ဂါနံ ကာယောဝဿာပနေ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ စ မဟဂ္ဃဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ နဟာယန္တဿ စောရုပဒ္ဒဝေါ အာပဒါ နာမာ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

အထ ဥဘယေနပိ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓန္တိ ဧဝမဓိပ္ပာယော သိယာ၊ ဧဝမ္ပိ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿာတိ ဧတံ ဝဿိကသာဋိကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသေတွာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ‘‘အစ္ဆိန္နသေသစီဝရဿ နဋ္ဌသေသစီဝရဿ ဝါ အသမယေ နိဝါသေန္တဿ ပရိယေသန္တဿ စ နိဿဂ္ဂိယေန အနာပတ္တိ၊ အစ္ဆိန္နဝဿိကသာဋိကဿ နဋ္ဌဝဿိကသာဋိကဿ ဝါ နဂ္ဂဿ နဟာယတော ဒုက္ကဋေန အနာပတ္တိ၊ အာပဒါသု အနိဝတ္ထံ စောရာ ဟရန္တီတိ အသမယေ နိဝါသယတော နိဿဂ္ဂိယေန အနာပတ္တိ၊ မဟဂ္ဃဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ နဟာယန္တဿ စောရာ ဟရန္တိ၊ နဂ္ဂဿ နဟာယတော ဒုက္ကဋေန အနာပတ္တီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

အင်္ဂေသု ပန ဝဿိကသာဋိကာယ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ အသမယေ ပရိယေသနတာ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ တာဝ ပရိယေသနာပတ္တိယာ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သစီဝရတာ၊ အာပဒါဘာဝေါ၊ ဝဿိကသာဋိကာယ သကဘာဝေါ၊ အသမယေ နိဝါသနန္တိ ဣမာနိ နိဝါသနာပတ္တိယာ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၁။ ပဉ္စမေ ယမ္ပိ တျာဟန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ကာရဏဝစနံ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – မယာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိ ယံ ကာရဏံ နိဿာယ အဟံ တေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရံ အဒါသိံ၊ တံ န ကရောသီတိ ကုပိတော ¶ အနတ္တမနော အစ္ဆိန္ဒီတိ။ ယန္တိ ဝါ စီဝရံ ¶ ပရာမသတိ၊ တတ္ထ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိ ယမ္ပိ တေ အဟံ စီဝရံ အဒါသိံ၊ တံ စီဝရံ ဂဏှိဿာမီတိ ကုပိတော အနတ္တမနော အစ္ဆိန္ဒီ’’တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၆၃၃။ အာဏတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယန္တိ ‘‘စီဝရံ ဂဏှာ’’တိ အာဏတ္တိယာ ဧကစီဝရဝိသယတ္တာ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ အစ္ဆိန္နေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယောတိ ဣဒံ အစ္ဆိန္နေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဏတ္တိယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ပန ဒုက္ကဋံ ဧကမေဝ။

၆၃၄။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ‘‘ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနီ’’တိ ဣဒံ ပရာမသတိ။ ဧသေဝ နယောတိ သိထိလံ ဂါဠှဉ္စ ပက္ခိတ္တာသု အာပတ္တိယာ ဗဟုတ္တံ ဧကတ္တဉ္စ အတိဒိဿတိ။

၆၃၅။ အာဝုသော၊ မယန္တိအာဒီသု ဂဏှိတုကာမတာယ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ တေနေဝ ဒိန္နတ္တာ အနာပတ္တိ။ အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတီတိ ဣဒံ သာမဏေရဿပိ ဒါနံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘ဘိက္ခုဿ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အနုပသမ္ပန္နကာလေ ဒတွာပိ ဥပသမ္ပန္နကာလေ အစ္ဆိန္ဒန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အစ္ဆိန္ဒနသမယေ ဥပသမ္ပန္နဘာဝေါယေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။ ဒေတီတိ တုဋ္ဌော ဝါ ကုပိတော ဝါ ဒေတိ။ ရုန္ဓထာတိ နိဝါရေထ။ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဒိန္နံ န တာဝ တဿ သန္တကန္တိ အနဓိဋ္ဌဟိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ ဒိန္နံ ဘတိသဒိသတ္တာ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စဇိတွာ ဒိန္နန္တိ ဝုတ္တနယေန အဒတွာ အနပေက္ခေန ဟုတွာ တဿေဝ ဒိန္နံ။ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗောတိ သကသညာယ ဝိနာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရတာ၊ သာမံ ဒိန္နတာ၊ သကသညိတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ကောဓဝသေန အစ္ဆိန္ဒနံ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၆။ ဆဋ္ဌေ ¶ ပါဠိယံ စီဝရကာရသမယေတိ ဣမိနာ ဝဿံဝုတ္ထဘိက္ခူနံ စီဝရကမ္မသမယတ္တာ စီဝရမာသော ဝုတ္တော၊ အထညောပိ ပန စီဝရကမ္မကာလော စီဝရကာရသမယောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၃၈။ ပဉ္စဟိပိ ¶ မိဿေတွာတိ ခေါမာဒီဟိ ပဉ္စဟိ မိဿေတွာ။ ဝီတဝီတဋ္ဌာနံ ယတ္ထ သံဟရိတွာ ဌပေန္တိ၊ တဿ တုရီတိ အဓိဝစနံ။ သုတ္တံ ပဝေသေတွာ ယေန အာကောဋေန္တာ ဃနဘာဝံ သမ္ပာဒေန္တိ၊ တံ ဝေမန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ယန္တိ ယံ ယံ ပယောဂံ။ တန္တူနံ အတ္တနော သန္တကတ္တာ ဝီတဝီတဋ္ဌာနံ ပဋိလဒ္ဓမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒီဃတော…ပေ… ဝီတေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယာဝ စီဝရံ ဝဍ္ဎတိ၊ တာဝ ဣမိနာ ပမာဏေန အာပတ္တိယော ဝဍ္ဎန္တိ။

သေသော ကပ္ပိယောတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဒီဃသော ဝိဒတ္ထိမတ္တေ တိရိယံ ဟတ္ထမတ္တေ စ ဝီတေ နိဿဂ္ဂိယံ။ တေနေဝါတိ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန။ တထေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ပရိစ္ဆေဒေ ပရိစ္ဆေဒေ ဒုက္ကဋံ။ ကေဒါရဗဒ္ဓါဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အစ္ဆိမဏ္ဍလဗဒ္ဓါဒိ ဂဟိတံ။ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပစ္ဆာ ဝီတဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌိတဂတိကမေဝ ဟောတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ အန္တရန္တရာ အဝီတံ ဟောတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဝိကပ္ပနုပဂပ္ပမာဏမတ္တေ ဝီတေ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ စီဝရတ္ထာယ ဝိညာပိတသုတ္တံ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝါယာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပန ဝါယာပေယျာတိ ဧတ္ထ ‘‘စီဝရံ မေ၊ အာဝုသော၊ ဝါယထာတိ အကပ္ပိယဝိညတ္တိယာ ဝါယာပေယျာ’’တိ အတ္ထံ ဝတွာ အင်္ဂေသုပိ ‘‘အကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယဝိညတ္တိယာ ဝါယာပန’’န္တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ၊ တထာဝိဓံ ပန ဝိသေသဝစနံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ ဥပလဗ္ဘတိ။ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အနာပတ္တိဝါရေ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ သုတ္တတန္တဝါယာနမေဝ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝေန ဗဟုဓာ နယော ဒဿိတော ¶ ၊ န ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိညတ္တိဝသေနာတိ။ ‘‘အကပ္ပိယဝိညတ္တိယာ ဝါယာပေယျာ’’တိ စ ဝိသေသေတွာ ဝဒန္တေန အယံ နာမ ကပ္ပိယဝိညတ္တီတိ ဝိသုံ န ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၄၂။ သတ္တမေ ကိဉ္စိမတ္တံ အနုပဒဇ္ဇေယျာတိ ဣဒံ တဿ ကတ္တဗ္ဗာကာရမတ္တဒဿနံ၊ ဒါနံ ပနေတ္ထ ¶ အင်္ဂံ န ဟောတိ သုတ္တဝဍ္ဎနဝသေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ။ တေနေဝ ပဒဘာဇနေပိ ‘‘တဿ ဝစနေန အာယတံ ဝါ ဝိတ္ထတံ ဝါ အပ္ပိတံ ဝါ ကရောတိ၊ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ သုတ္တဝဍ္ဎနာကာရမေဝ ဒဿေတွာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘န ဘိက္ခုနော ပိဏ္ဍပါတဒါနမတ္တေန တံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ သစေ ပန တေ တဿ ဝစနေန စီဝရသာမိကာနံ ဟတ္ထတော သုတ္တံ ဂဟေတွာ ဤသကမ္ပိ အာယတံ ဝါ ဝိတ္ထတံ ဝါ အပ္ပိတံ ဝါ ကရောန္တိ၊ အထ တေသံ ပယောဂေ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ။ အာယတာဒီသု သတ္တသု အာကာရေသု အာဒိမှိ တယော အာကာရေ သုတ္တဝဍ္ဎနေန ဝိနာ န သက္ကာ ကာတုန္တိ အာဟ ‘‘သုတ္တဝဍ္ဎနအာကာရမေဝ ဒဿေတီ’’တိ။ သုဝီတာဒယော ဟိ အာကာရေ ဝိနာပိ သုတ္တဝဍ္ဎနေန သက္ကာ ကာတုံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အညာတကအပ္ပဝါရိတာနံ တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝိကပ္ပမာပဇ္ဇနတာ၊ စီဝရဿ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ တဿ ဝစနေန သုတ္တဝဍ္ဎနံ၊ စီဝရဿ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၄၆။ အဋ္ဌမေ အသမ္မောဟတ္ထန္တိ ဒသာဟာနာဂတပဒေ အသမ္မောဟတ္ထံ။ ပဌမပဒဿာတိ ဒသာဟာနာဂတပဒဿ။ တာနိ ဒိဝသာနီတိ တေသု ဒိဝသေသု။ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ သင်္ဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဥဇုကံ အတ္တနောယေဝ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ပဉ္စမိတောတိ ဧတ္ထ ဝဿံ ဝသန္တဿ သင်္ဃဿ ပဉ္စမိတော ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နံ ¶ အစ္စေကစီဝရံ ပဉ္စမိယံ ဝိဘဇိတွာ ဂဟိတံ အစ္စေကစီဝရပရိဟာရမေဝ လဘတိ။ ဥဇုကံ အတ္တနောယေဝ ဥပ္ပန္နံ စေ၊ ပဉ္စမိယံ ဥပ္ပန္နမေဝ အစ္စေကစီဝရပရိဟာရံ လဘတိ၊ န တတော ပုဗ္ဗေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ဓမ္မဿဝနာဒီဟိ တင်္ခဏုပ္ပန္နံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ အာရောစိတံ စီဝရန္တိ အာရောစေတွာ ဒိန္နစီဝရံ။ ဆဋ္ဌိယံ ဥပ္ပန္နစီဝရဿ ဧကာဒသမော အရုဏော စီဝရကာလေ ဥဋ္ဌာတီတိ အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ဌပိတစီဝရမ္ပီတိ ပဓာနစီဝရဒဿနမုခေန သဗ္ဗမ္ပိ အတိရေကစီဝရံ ဝုတ္တံ။ အထ ‘‘စီဝရမာသေပိ အတိရေကစီဝရံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ကုတော လဒ္ဓန္တိ စေ? ‘‘ဝိသုံ အနနုညာတေပိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ‘စီဝရကာလသမယော နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စ မာသာ’တိ ဝဒန္တေန တတိယကထိနသိက္ခာပဒေ ‘အကာလစီဝရံ နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသမာသေ ဥပ္ပန္နံ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ သတ္တမာသေ ဥပ္ပန္န’န္တိ ¶ ဝဒန္တေန စ အနုညာတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဋ္ဌကထာဝစနပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ စ ကေစိ။

၆၅၀။ ဣဒါနိ ပဌမကထိနာဒိသိက္ခာပဒေဟိ တဿ တဿ စီဝရဿ လဗ္ဘမာနံ ပရိဟာရံ ဣဓေဝ ဥပသံဟရိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိ အတိရေကစီဝရဿ ဒသာဟံ ပရိဟာရော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ’’တိ အယမေဝ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ကာမဉ္စေသ ‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’န္တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓါ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အပုဗ္ဗံ ဝိယ အတ္ထံ ဒဿေတွာ သိက္ခာပဒံ ဌပိတ’’န္တိ ပါဌံ ဝတွာ ‘‘ဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ ဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ တဿ ပမာဒပါဌတ္တာ။ န ဟိ ဒသာဟေန အသမ္ပတ္တာယ ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမာယ စီဝရကာလတော ပုဗ္ဗေ ဒသ ဒိဝသာ အဓိကာ ဟောန္တိ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘နဝါဟာနာဂတံ ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပဝါရဏမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နဿ စီဝရဿ နိဓာနကာလော ဒဿိတော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကာမဉ္စေသ ‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’န္တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓါ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အပုဗ္ဗံ ဝိယ အတ္ထံ ဒဿေတွာ သိက္ခာပဒံ ဌပိတ’’န္တိ ပါဌော ¶ ဒဿိတော၊ သောပိ ပမာဒပါဌောယေဝ။ ‘‘ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ တတ္ထေဝ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓောပိ သိယာ၊ ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဒသာဟပရမသိက္ခာပဒေနေဝ သိဒ္ဓ’’န္တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဣမမေဝ စ ပမာဒပါဌံ ဂဟေတွာ ဘဒန္တဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန စ –

‘‘တဿာစ္စာယိကဝတ္ထဿ၊ ကထိနေ တု အနတ္ထတေ၊

ပရိဟာရေကမာသောဝ၊ ဒသာဟပရမော မတော။

‘‘အတ္ထတေ ကထိနေ တဿ၊ ပဉ္စ မာသာ ပကာသိတာ၊

ပရိဟာရော မုနိန္ဒေန၊ ဒသာဟပရမာ ပနာ’’တိ။ –

ဝုတ္တံ။

အစ္စေကစီဝရကာလေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘‘အစ္စေကစီဝရသဒိသေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဉ္စမိယံ ဥပ္ပန္နံ အနစ္စေကစီဝရံ ¶ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော စီဝရကာလတော ပုဗ္ဗေယေဝ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ န စီဝရကာလာတိက္ကမေ၊ တသ္မာ စီဝရကာလာတိက္ကမေ ပုန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာယ အာပတ္တိယာ အဘာဝံ သန္ဓာယ ‘အနစ္စေကစီဝရေ အနစ္စေကစီဝရသညီ အနာပတ္တီ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏဿ အစ္စေကစီဝရဿ အတ္တနော သန္တကတာ၊ ဒသာဟာနာဂတာယ ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမာယ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ၊ အနဓိဋ္ဌိတအဝိကပ္ပိတတာ၊ စီဝရကာလာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၂။ နဝမေ အန္တရဃရေတိ အန္တရေ ဃရာနိ ဧတ္ထ၊ ဧတဿာတိ ဝါ အန္တရဃရန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေ ဂေါစရဂါမေ။ တေနာဟ ‘‘အန္တောဂါမေ’’တိ။ ပါဠိယံ ဝိပ္ပဝသန္တီတိ ဣဒံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တာ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပိံသု၊ တတော အညတ္ထ ဝသန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မိဉှိ ဝိဟာရေ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဝသိတုံ အနုညာတတ္တာ တတ္ထ ဝါသော ဝိပ္ပဝါသော နာမ န ဟောတိ။ ဒုဗ္ဗလစောဠာ ဒုစ္စောဠာ ဝိရူပစောဠာ ဝါ၊ ဒုစ္စောဠတ္တာ ဧဝ လူခစီဝရာ။

၆၅၃။ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗေ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇ’’န္တိ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ယော ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘော ပဋိလာဘော’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တိအာဒီသု ဝိယာ’’တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အနာပုစ္ဆံ ဝါ ပက္ကမေယျာ’’တိအာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပဂန္တွာတိ ဥပ-သဒ္ဒဿ အတ္ထမာဟ။ ဝသိတွာတိ အခဏ္ဍံ ဝသိတွာ။ ‘‘ယေန ယဿ ဟိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဒူရဋ္ဌမ္ပိ စ တဿ တ’’န္တိ ဝစနတော ‘‘ဣမဿ…ပေ… ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမဿာတိ ‘‘ဥပဝဿ’’န္တိ ပဒဿ။ နိက္ခိပေယျာတိ ဌပေယျ။

ဧတ္တာဝတာ စ ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ အခဏ္ဍံ ကတွာ ဝုတ္ထဝဿေန အာရညကေသု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တေန သကလံ ကတ္တိကမာသံ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတုံ အနုညာတံ ဟောတိ။ အနတ္ထတကထိနဿ ဟိ စီဝရမာသေ ဝိပ္ပဝါသော န ဝဋ္ဋတိ အတ္ထတကထိနာနံယေဝ အသမာဒါနစာရဿ အနုညာတတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘အနတ္ထတကထိနာနံ စီဝရမာသေပိ အသမာဒါနစာရော လဗ္ဘတီ’’တိ ဝတွာ ဗဟုဓာ ပပဉ္စေန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဗျဉ္ဇနဝိစာရဏန္တိ ‘‘ဥပဝဿ ဥပဝဿိတွာ’’တိအာဒိဝိစာရဏံ ¶ ။ တဿပီတိ ‘‘ဝုတ္ထဝဿာန’’န္တိ ဝိဘင်္ဂပဒဿ။ ဝုတ္ထဝဿာနန္တိ စ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ တေနာဟ – ‘‘ဧဝရူပါနံ ဘိက္ခူနံ အဗ္ဘန္တရေ’’တိ။ သေနာသနေသူတိ ဧတ္ထ တထာရူပေသူတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ နာမ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ပန ဂါမဿ ပရိယန္တေ ဌိတဃရူပစာရတော ပဋ္ဌာယ ဧကော လေဍ္ဍုပါတော ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနန္တိ ဣဒမေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ။ တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁) ဝုတ္တံ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ပဌမလေဍ္ဍုပါတတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ သဗ္ဗပဌမန္တိ ဂါမာဘိမုခဒိသာဘာဂတော သဗ္ဗပဌမံ။ တံ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာတိ တံ ပဌမသေနာသနာဒိံ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ ဣဒဉ္စ ဝိနယဓရာနံ မတေန ဝုတ္တံ၊ မဇ္ဈိမဘာဏကာနံ မတေန ပန ‘‘သေနာသနာဒီနံ ဥပစာရေ ဌိတဿ ဧကလေဍ္ဍုပါတံ မုဉ္စိတွာ မိနိတဗ္ဗ’’န္တိ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိဟာရဿပိ ဂါမဿေဝ ဥပစာရံ နီဟရိတွာ ဥဘိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တရာ မိနိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဓနုသတိကန္တိ အာရောပိတေန အာစရိယဓနုနာ ပဉ္စဓနုသတပ္ပမာဏံ။ တတော တတော မဂ္ဂံ ပိဒဟတီတိ တတ္ထ တတ္ထ ခုဒ္ဒကမဂ္ဂံ ပိဒဟတိ။ ဓုတင်္ဂစောရောတိ ဣမိနာ ဣမဿပိ သိက္ခာပဒဿ အင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝံ ဒီပေတိ။

‘‘သာသင်္ကာနီ’’တိ သမ္မတာနီတိ စောရာနံ နိဝိဋ္ဌောကာသာဒိဒဿနေန ‘‘သာသင်္ကာနီ’’တိ သမ္မတာနိ။ သန္နိဟိတဗလဝဘယာနီတိ စောရေဟိ မနုဿာနံ ဟတဝိလုတ္တာကောဋိတဘာဝဒဿနတော ¶ သန္နိဟိတဗလဝဘယာနီတိ အတ္ထော။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတိ။ ယတြ ဟိ ပိဏ္ဍာယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပမာဏမေဝ ဝိသေသေတွာ ဒဿေတိ။ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယမေဝါတိ ဧတ္ထ သာသင်္ကံ ဝါ သပ္ပဋိဘယံ ဝါ ဟောတု၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ပါဠိယံ ‘‘သိယာ စ တဿ ဘိက္ခုနော ကောစိဒေဝ ပစ္စယော တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝါသာယ၊ ဆာရတ္တပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ အညတ္ထ ဂမနကိစ္စေ သတိ ဝိဟာရတော ဗဟိ ဆာရတ္တံ ဝိပ္ပဝါသော အနုညာတော။ ဝသနဋ္ဌာနတော ဟိ အညတ္ထ ဆာရတ္တံ ဝိပ္ပဝါသော ဝုတ္တော၊ န တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ။ တေန စ ‘‘ပုန ဂါမသီမံ ဩက္ကမိတွာတိ ဧတ္ထ သစေ ဂေါစရဂါမတော ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သေနာသနံ၊ အယဉ္စ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတောယေဝ စ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသေယျာ’’တိ ¶ ဧတ္ထ ‘‘ဆာရတ္တတော ဥတ္တရိ တသ္မိံ သေနာသနေ သတ္တမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေယျာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဘဒန္တဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန ပန ပါကဋတရံ ကတွာ အယမေဝတ္ထော ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ တေန –

‘‘ယံ ဂါမံ ဂေါစရံ ကတွာ၊ ဘိက္ခု အာရညကေ ဝသေ၊

တသ္မိံ ဂါမေ ဌပေတုံ တံ၊ မာသမေကန္တု ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အညတ္ထေဝ ဝသန္တဿ၊ ဆာရတ္တပရမံ မတံ၊

အယမဿ အဓိပ္ပာယော၊ ပဋိစ္ဆန္နော ပကာသိတော’’တိ။

‘‘ကောသမ္ဗိယံ အညတရော ဘိက္ခု ဂိလာနော ဟောတီ’’တိ အာဂတတ္တာ ‘‘ကောသမ္ဗကသမ္မုတိ အနုညာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကောသမ္ဗကဿ ဘိက္ခုနော သမ္မုတိ ကောသမ္ဗကသမ္မုတိ။ သေနာသနံ အာဂန္တွာတိ ဝုသိတဝိဟာရဿေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ တသ္မိံ ဂါမူပစာရေပိ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝသိတွာတိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ။ ဂတဋ္ဌာနဿ အတိဒူရတ္တာ ‘‘ဧဝံ အသက္ကောန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ဂတဋ္ဌာနေ။

သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၇-၆၅၉။ ဒသမေ ¶ ဥဒ္ဒိဿ ဌပိတဘာဂေတိ အတ္တနော ဃရေပိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိသုံ ဌပိတကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ဧကံ မယှံ၊ ဧကံ ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဧကဝါစာယ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာပဇ္ဇေယျ ဧကတော’’တိ ဝုတ္တံ။ တုမှာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘတာနီတိ တုမှာကံ အတ္ထာယ အာဘတာနိ သပ္ပိအာဒီနိ။ ပရိဏတဘာဝံ ဇာနိတွာပိ ဝုတ္တဝိဓိနာ ဝိညာပေန္တေန တေသံ သန္တကမေဝ ဝိညာပိတံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာတိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၆၆၀။ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ပရိဏတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ စေတိယေ ပူဇိတံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ အညသ္မိံ စေတိယေ ပူဇေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဌိတံ ဒိသွာတိ သေသကံ ဂဟေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ။ ဣမဿ သုနခဿ မာ ဒေဟိ၊ ဧတဿ ဒေဟီတိ ဣဒံ ပရိဏတေယေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နေ ပန တံ ပလာပေတွာ အညံ ဘုဉ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာတိအာဒိနာ ဧကေနာကာရေန ပါဠိယံ အနာပတ္တိ ဒဿိတာ၊ ဧဝံ ပန အပုစ္ဆိတေပိ အပရိဏတံ ဣဒန္တိ ¶ ဇာနန္တေန အတ္တနော ရုစိယာ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဒေထာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘တုမှာကံ ရုစိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ဒါပေတုံ လဘတိ။ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝါတိ ‘‘ယတ္ထ တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မော’’တိအာဒိနာ နယေန။ သင်္ဃပရိဏတဘာဝေါ၊ တံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမနံ၊ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ

နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယော ဘာဂေါ နိဋ္ဌိတော။