📜

၅။ စမ္မက္ခန္ဓကံ

သောဏကောဠိဝိသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ဥဏ္ဏပါဝါရဏန္တိ ဥဏ္ဏာမယံ ပါဝါရဏံ။ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယန္တိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဆာယာယံ။ ဝိဟာရဿ ဝဍ္ဎမာနစ္ဆာယာယန္တိပိ ဝဒန္တိ။

သောဏဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ သုတ္တတ္ထော ပန သုတ္တဝဏ္ဏနာတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထာယံ သုတ္တဝဏ္ဏနာ။ သီတဝနေတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆။၅၅) ဧဝံနာမကေ ဝနေ။ တသ္မိံ ကိရ ပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနိ မာပိတာနိ၊ တေသု ထေရော အတ္တနော သပ္ပာယံ စင်္ကမနံ ဂဟေတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ တဿ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဟုတွာ စင်္ကမတော ပါဒတလာနိ ဘိဇ္ဇိံသု၊ ဇာဏူဟိ စင်္ကမတော ဇာဏုကာနိပိ ဟတ္ထတလာနိပိ ဘိဇ္ဇိံသု၊ ဆိဒ္ဒါနိ အဟေသုံ။ ဧဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရန္တော ဩဘာသနိမိတ္တမတ္တကမ္ပိ ဒဿေတုံ နာသက္ခိ။ တဿ ဝီရိယေန ကိလမိတကာယဿ စင်္ကမနကောဋိယံ ပါသာဏဖလကေ နိသိန္နဿ ယော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓဝီရိယာတိ ပရိပုဏ္ဏပဂ္ဂဟိတဝီရိယာ။ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ‘‘သစေ အဟံ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝါ ဝိပဉ္စိတညူ ဝါ နေယျော ဝါ၊ န မေ စိတ္တံ န ဝိမုစ္စေယျ၊ အဒ္ဓါ ပန ပဒပရမော၊ ယေန မေ စိတ္တံ န မုစ္စတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပနာ’’တိအာဒီနိ စိန္တေသိ။ တတ္ထ ဘောဂါတိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။

ပါတုရဟောသီတိ ထေရဿ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘အယံ သောဏော အဇ္ဇ သီတဝနေ ပဓာနဘူမိယံ နိသိန္နော ဣမံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ဂန္တွာဿ ဝိတက္ကံ သဟောဍ္ဎံ ဂဏှိတွာ ဝီဏောပမကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဿာမီ’’တိ သီတဝနေ ပါတုရဟောသိ။ ပညတ္တေ အာသနေတိ ပဓာနိကဘိက္ခူ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဩဝဒိတုံ အာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နိသီဒနတ္ထံ ယထာလာဘေန အာသနမ္ပိ ပညပေတွာဝ ပဓာနံ ကရောန္တိ ၊ အညံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ သင်္ဃရိတွာ ဥပရိ သင်္ဃာဋိံ ပညပေန္တိ။ ထေရောပိ အာသနံ ပညပေတွာဝ ပဓာနံ အကာသိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ’’တိ။

တံကိံ မညသီတိ သတ္ထာ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော အဝသေသကမ္မဋ္ဌာနေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ အယံ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပေ ဆေကော စိဏ္ဏဝသီ၊ အတ္တနော ဝိသယေ ကထိယမာနေ ခိပ္ပမေဝ သလ္လက္ခေဿတီ’’တိ ဝီဏောပမံ ကထေတုံ ‘‘တံ ကိံ မညသီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝီဏာယ တန္တိဿရေ ကုသလတာ နာမ ဝီဏာယ ဝါဒနကုသလတာ၊ သော စ တတ္ထ ကုသလော။ မာတာပိတရော ဟိဿ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော အညံ သိပ္ပံ သိက္ခန္တော ကာယေန ကိလမိဿတိ၊ ဣဒံ ပန အာသနေ နိသိန္နေနေဝ သက္ကာ ဥဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ။ တဿ –

‘‘သတ္တ သရာ တယော ဂါမာ၊ မုစ္ဆနာ ဧကဝီသတိ၊

ဌာနာ ဧကူနပညာသ၊ ဣစ္စေတေ သရမဏ္ဍလာ’’တိ။ –

အာဒိကံ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပံ သဗ္ဗမေဝ ပဂုဏံ အဟောသိ။ အစ္စာယတာတိ အတိအာယတာ ခရမုစ္ဆနာ။ သရဝတီတိ သရသမ္ပန္နာ။ ကမ္မညာတိ ကမ္မက္ခမာ ကမ္မယောဂ္ဂါ။ အတိသိထိလာတိ မန္ဒမုစ္ဆနာ။ သမေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌိတာတိ မဇ္ဈိမေ သရေ ဌပေတွာ မုစ္ဆိတာ။

အစ္စာရဒ္ဓန္တိ အတိဂါဠှံ။ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတီတိ ဥဒ္ဓတဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။ အတိလီနန္တိ အတိသိထိလံ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝတ္ထာယ။ ဝီရိယသမထံ အဓိဋ္ဌာဟီတိ ဝီရိယသမ္ပယုတ္တံ သမထံ အဓိဋ္ဌာဟိ၊ ဝီရိယံ သမထေန ယောဇေဟီတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတံ အဓိဋ္ဌာဟီတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမတံ သမဘာဝံ အဓိဋ္ဌာဟိ။ တတ္ထ သဒ္ဓံ ပညာယ၊ ပညဉ္စ သဒ္ဓါယ၊ ဝီရိယံ သမာဓိနာ၊ သမာဓိဉ္စ ဝီရိယေန ယောဇယတာ ဣန္ဒြိယာနံ သမတာ အဓိဋ္ဌိတာ နာမ ဟောတိ။ သတိ ပန သဗ္ဗတ္ထိကာ၊ သာ သဒါပိ ဗလဝတီယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ပန နေသံ ယောဇနာဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆၀-၆၂) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တသ္မိဉ္စ သမဘာဝေ သတိ ယေန အာဒါသေ မုခဗိမ္ဗေနေဝ နိမိတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ သမထနိမိတ္တံ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဖလနိမိတ္တဉ္စ ဂဏှ နိဗ္ဗတ္တေဟီတိ ဧဝမဿ သတ္ထာ အရဟတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။

တတ္ထ စ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ သမထနိမိတ္တဉ္စ ဝိပဿနာနိမိတ္တဉ္စ အဂ္ဂဟေသိ။ ဧကောတိ အသဟာယော။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝတ္ထုကာမေဟိ စ ကိလေသကာမေဟိ စ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ဝူပကဋ္ဌော။ အပ္ပမတ္တောတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ သတိံ အဝိဇဟန္တော။ အာတာပီတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယာတာပေန အာတာပေါ။ အာတပ္ပတိ ကိလေသေဟီတိ အာတာပေါ၊ ဝီရိယံ။ ပဟိတတ္တောတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပေသိတတ္တော ဝိဿဋ္ဌအတ္တဘာဝေါ၊ နိဗ္ဗာနေ ဝါ ပေသိတစိတ္တော။ န စိရဿေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနာရမ္ဘတော န စိရေနေဝ။ အညတရောတိ ဧကော။ အရဟတန္တိ ဘဂဝတော သာဝကာနံ အရဟန္တာနံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော မဟာသာဝကော အဟောသီတိ အတ္ထော။

၂၄၄။ ဝုသိတဝါတိ ဝုတ္ထဗြဟ္မစရိယဝါသော။ ကတကရဏီယောတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကတွာ ဌိတော။ ဩဟိတဘာရောတိ ခန္ဓဘာရံ ကိလေသဘာရံ အဘိသင်္ခါရဘာရဉ္စ ဩတာရေတွာ ဌိတော။ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထောတိ သဒတ္ထော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ၊ တံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနောတိ ခီဏဘဝဗန္ဓနော။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တောတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ကာရဏေန ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တော။ ဆ ဌာနာနီတိ ဆ ကာရဏာနိ။ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ၊ တေဟေဝ ပဝိဝိတ္တတ္တာ ပဝိဝေကော၊ ဗျာပဇ္ဇာဘာဝတော အဗျာပဇ္ဇံ၊ ဥပါဒါနဿ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယော၊ တဏှာယ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ တဏှက္ခယော၊ သမ္မောဟာဘာဝတော အသမ္မောဟောတိ စ ဝုစ္စတိ။

ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ပဋိဝေဓရဟိတံ ကေဝလံ ပဋိဝေဓပညာယ အသမ္မိဿံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ ပဋိစယန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဝဍ္ဎိံ။ ဝီတရာဂတ္တာတိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေန ရာဂဿ ဝိဟတတ္တာယေဝ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော ဟောတိ၊ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဝိဟရတိ၊ တန္နိန္နမာနသောယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ စတုပစ္စယလာဘဉ္စ တေသံယေဝ သုကတဘာဝဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနဉ္စ။ နိကာမယမာနောတိ ဣစ္ဆမာနော ပတ္ထယမာနော။ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တောတိ ‘‘ပဝိဝေကေ အဓိမုတ္တော အဟ’’န္တိ ဧဝံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။

သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတဂ္ဂဟဏမတ္တံ။ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ သာရဘာဝေန ဇာနန္တော။ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တောတိ အဗျာပဇ္ဇံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတိ။ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ‘‘နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိ ဣမသ္မိံယေဝ အရဟတ္တံ ကထိတံ၊ သေသေသု ပဉ္စသု နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဧကေ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘‘အသမ္မောဟာဓိမုတ္တောတိ ဧတ္ထေဝ နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ၊ သေသေသု အရဟတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ သာရော – ‘‘သဗ္ဗေသွေဝေတေသု အရဟတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ကထိတမေဝါတိ။

ဘုသာတိ ဗလဝန္တော ဒိဗ္ဗရူပသဒိသာ။ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဧတဿ ခီဏာသဝဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကိလေသာ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စိတ္တံ ဂဏှန္တိ နာမ။ အမိဿီကတန္တိ အမိဿကတံ။ ကိလေသာ ဟိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ မိဿံ ကရောန္တိ၊ တေသံ အဘာဝါ အမိဿီကတံ။ ဌိတန္တိ ပတိဋ္ဌိတံ။ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ အစလနပ္ပတ္တံ။ ဝယဉ္စဿာနုပဿတီတိ တဿ စေသ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒမ္ပိ ဝယမ္ပိ ပဿတိ။ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌီတိ ဗလဝါ ဝါတက္ခန္ဓော။ နေဝ နံ သင်္ကမ္ပေယျာတိ ဧကဘာဂေန စာလေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ န သမ္ပကမ္ပေယျာတိ ထူဏံ ဝိယ သဗ္ဗဘာဂတော ကမ္ပေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ န သမ္ပဝေဓေယျာတိ ဝေဓေတွာ ပဝေဓေတွာ ပါတေတုံ န သက္ကုဏေယျ။

နေက္ခမ္မံ အဓိမုတ္တဿာတိ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတဿ။ သေသပဒေသုပိ အရဟတ္တမေဝ ကထိတံ။ ဥပါဒါနက္ခယဿ စာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသမ္မောဟဉ္စ စေတသောတိ စိတ္တဿ စ အသမ္မောဟံ အဓိမုတ္တဿ။ ဒိသွာ အာယတနုပ္ပာဒန္တိ အာယတနာနံ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဣမာယ ဝိပဿနာယ ပဋိပတ္တိယာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဣမိနာ ခီဏာသဝဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ကထိတာ။ တဿ ဟိ အာယတနုပ္ပာဒံ ဒိသွာ ဣမာယ ဝိပဿနာယ အဓိဂတဿ အရိယမဂ္ဂဿ အာနုဘာဝေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဧဝံ တဿ သမ္မာ ဝိမုတ္တဿ…ပေ… န ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ သန္တစိတ္တဿာတိ နိဗ္ဗုတစိတ္တဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သောဏဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဗ္ဗနီလိကာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၆။ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အဘိနဝါရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ။ ဥဒကေန တိန္တကာကပတ္တဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။

အဇ္ဈာရာမေ ဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၈။ အဘိဇီဝန္တိ ဧတေနာတိ အဘိဇီဝနိကံ။ ကိန္တံ? သိပ္ပံ။ တေနာဟ ‘‘ယေန သိပ္ပေနာ’’တိအာဒိ။

ကဋ္ဌပါဒုကာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၁။ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာတိ ဥဏ္ဏာလောမမယကမ္ဗလေဟိ၊ ဥဏ္ဏာလောမေဟိ ဧဝ ဝါ ကတပါဒုကာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂါဝီနံ ဝိသာဏေသု ဂဟေတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ‘‘မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ဝိသာဏာဒီသု ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

ယာနာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၃။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသယုတ္တံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထဝဋ္ဋက’’န္တိ ဧဝံ ပစ္စေကဝါကျပရိသမာပနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိသယုတ္တံ ဣတ္ထိသာရထိ ဝါ…ပေ… ပုရိသာ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။ ပီဌကသိဝိကန္တိ ပီဌကယာနံ။ ပါဋင်္ကိန္တိ အန္ဒောလိကာယေတံ အဓိဝစနံ။

ဥစ္စာသယနမဟာသယနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၄။ ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ။ ‘‘အကပ္ပိယရူပါကုလော အကပ္ပိယမဉ္စော ပလ္လင်္ကော’’တိ သာရသမာသေ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမော ကာဠကောဇဝေါ။ ‘‘စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနီ’’တိ ဝစနတော စတုရင်္ဂုလတော ဟေဋ္ဌာ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဥဏ္ဏာမယလောဟိတတ္ထရဏော။ ပကတိတူလိကာတိ ရုက္ခတူလလတာတူလပေါဋကီတူလသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏာ တူလိကာ။ ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ဝုတ္တံ၊ သာရသမာသေ ပန ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသေယျကသဋမယ’’န္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပနေတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ တူလိက’’န္တိ ဧတေန ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတာပိ တူလိကာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပန ယာနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ၊ တာနိ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ယထာနုရူပံ မဉ္စာဒီသု စ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုတ္တန္တိကဒေသနာယံ ပန ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ တေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ…ပေ… ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အပရေ။

အဇိနစမ္မေဟီတိ အဇိနမိဂစမ္မေဟိ။ တာနိ ကိရ စမ္မာနိ သုခုမတရာနိ၊ တသ္မာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပဝေဏီ’’တိ။ ဥတ္တရံ ဥပရိဘာဂံ ဆာဒေတီတိ ဥတ္တရစ္ဆဒေါ၊ ဝိတာနံ၊ တဉ္စ လောဟိတဝိတာနံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေနာ’’တိ။ ‘‘ရတ္တဝိတာနေသု စ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကုသုမ္ဘာဒိရတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မဟာဥပဓာနန္တိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဥပဓာနံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ‘‘အလောဟိတကာနိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ၊ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညေသံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ လဘတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ၊ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ပန ‘‘အဂိလာနဿ သီသုပဓာနဉ္စ ပါဒုပဓာနဉ္စာတိ ဒွယမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနဿ ဗိမ္ဗောဟနာနိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂိလာနောယေဝ မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥစ္စာသယနမဟာသယနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂိဟိဝိကတာနုညာတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၆။ အဘိနိဿာယနိသီဒိတုန္တိ အပဿာယ နိသီဒိတုံ။

သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၇။ ပပတကေ ပဗ္ဗတေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဝတ္တေ ပဗ္ဗတေ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ ပဝတ္တနာမကေ ပဗ္ဗတေတိ အတ္ထော။ သောဏော ဥပါသကောတိအာဒီသု (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၆) နာမေန သောဏော နာမ၊ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနေန ဥပါသကော၊ ကောဋိအဂ္ဃနကဿ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနဿ ဓာရဏေန ‘‘ကောဋိကဏ္ဏော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ ဧဝံ အဘိညာတော၊ န သုကုမာရသောဏောတိ အဓိပ္ပာယော။ အယဉှိ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နော သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌိတော ပပတကေ ပဗ္ဗတေ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ ဌာနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ထေရံ တတ္ထ ဝသာပေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီ’’တိ။

သော ကာလေန ကာလံ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ထေရော စဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တေန သံဝေဂဗဟုလော ဓမ္မစရိယာယံ ဥဿာဟဇာတော ဝိဟရတိ။ သော ဧကဒါ သတ္ထေန သဒ္ဓိံ ဝါဏိဇ္ဇတ္ထာယ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ သတ္ထေ နိဝိဋ္ဌေ ရတ္တိယံ ဇနသမ္ဗာဓဘယေန ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ နိဒ္ဒံ ဥပဂဉ္ဆိ။ သတ္ထော ပစ္စူသဝေလာယံ ဥဋ္ဌာယ ဂတော၊ န ဧကောပိ သောဏံ ပဗောဓေသိ၊ သဗ္ဗေ ဝိဿရိတွာ အဂမိံသု။ သော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ပဗုဇ္ဈိတွာ ဥဋ္ဌာယ ကဉ္စိ အပဿန္တော သတ္ထေန ဂတမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဝဋရုက္ခံ ဥပဂဉ္ဆိ။ တတ္ထ အဒ္ဒသ ဧကံ မဟာကာယံ ဝိရူပဒဿနံ ဗီဘစ္ဆံ ပုရိသံ အဋ္ဌိတော မုတ္တာနိ အတ္တနော မံသာနိ သယမေဝ ခါဒန္တံ၊ ဒိသွာန ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ပေတောသ္မိ၊ ဘန္တေတိ။ ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီတိ? အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မေနာတိ။ ကိံ ပန တံ ကမ္မန္တိ? အဟံ ပုဗ္ဗေ ဘာရုကစ္ဆနဂရဝါသီ ကူဋဝါဏိဇော ဟုတွာ ပရေသံ သန္တကံ ဝဉ္စေတွာ ခါဒိံ၊ သမဏေ စ ဘိက္ခာယ ဥပဂတေ ‘‘တုမှာကံ မံသံ ခါဒထာ’’တိ အက္ကောသိံ၊ တေန ကမ္မေန ဧတရဟိ ဣမံ ဒုက္ခံ အနုဘဝါမီတိ။ တံ သုတွာ သောဏော အတိဝိယ သံဝေဂံ ပဋိလဘိ။

တတော ပရံ ဂစ္ဆန္တော မုခတော ပဂ္ဃရိတကာဠလောဟိတေ ဒွေ ပေတဒါရကေ ပဿိတွာ တထေဝ ပုစ္ဆိ၊ တေပိဿ အတ္တနော ကမ္မံ ကထေသုံ။ တေ ကိရ ဘာရုကစ္ဆနဂရေ ဒါရကကာလေ ဂန္ဓဝါဏိဇ္ဇာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ အတ္တနော မာတရိ ခီဏာသဝေ နိမန္တေတွာ ဘောဇေန္တိယာ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘အမှာကံ သန္တကံ ကသ္မာ သမဏာနံ ဒေသိ၊ တယာ ဒိန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇနကသမဏာနံ မုခတော ကာဠလောဟိတံ ပဂ္ဃရတူ’’တိ အက္ကောသိံသု။ တေ တေန ကမ္မေန နိရယေ ပစ္စိတွာ တဿ ဝိပါကာဝသေသေန ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တဒါ ဣမံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ တမ္ပိ သုတွာ သောဏော အတိဝိယ သံဝေဂဇာတော အဟောသိ။

သော ဥဇ္ဇေနိံ ဂန္တွာ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ကုရရဃရံ ပစ္စာဂတော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ထေရောပိဿ ပဝတ္တိနိဝတ္တီသု အာဒီနဝါနိသံသေ ဝိဘာဝေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဂေဟံ ဂတော သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ သယနံ ဥပဂတော ထောကံယေဝ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဗုဇ္ဈိတွာ သယနတလေ နိသဇ္ဇ ယထာသုတံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတုံ အာရဒ္ဓါ။ တဿ တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခတော တေ စ ပေတတ္တဘာဝေ အနုဿရတော သံသာရဒုက္ခံ အတိဝိယ ဘယာနကံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ထေရံ ဥပဂန္တွာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ အာရောစေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သောဏော ဥပါသကော…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ၊ ဘန္တေ၊ အယျော မဟာကစ္စာနော’’တိ။

တတ္ထ ယထာ ယထာတိအာဒိပဒါနံ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယေန ယေန အာကာရေန အယျော မဟာကစ္စာနော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာစိက္ခတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ပကာသေတိ၊ တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ၊ သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတု’’န္တိ။

ဧဝံ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကိတံ သောဏော ဥပါသကော ထေရဿ အာရောစေတွာ တံ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမော ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ ထေရော ပန ‘‘န တာဝဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတ’’န္တိ ဥပဓာရေတွာ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော ‘‘ဒုက္ကရံ ခေါ’’တိအာဒိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ နိဝါရေသိ။ တတ္ထ ဧကသေယျန္တိ အဒုတိယသေယျံ။ ဧတ္ထ စ သေယျာသီသေန ‘‘ဧကော တိဋ္ဌတိ၊ ဧကော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော နိသီဒတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ စတူသု ဣရိယာပထေသု ကာယဝိဝေကံ ဒီပေတိ၊ န ဧကိကာ ဟုတွာ သယနမတ္တံ။ ဧကဘတ္တန္တိ ‘‘ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃ အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဝိကာလဘောဇနာ ဝိရတိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိဗြဟ္မစရိယံ၊ သိက္ခတ္တယာနုယောဂသင်္ခါတံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ဝါ။ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ တတ္ထေဝါတိ ဂေဟေယေဝ။ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ အနုယုဉ္ဇာတိ နိစ္စသီလဥပေါသထသီလနိယမာဒိဘေဒံ ပဉ္စင်္ဂံ အဋ္ဌင်္ဂံ ဒသင်္ဂဉ္စ သီလံ တဒနုရူပဉ္စ သမာဓိပညာဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇ။ ဧတဉှိ ဥပါသကေန ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓသာသနံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ကာလယုတ္တံ ဧကသေယျံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ။

တတ္ထ ကာလယုတ္တန္တိ စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒ္ဒသီအဋ္ဌမီပါဋိဟာရိကပက္ခသင်္ခါတေန ကာလေန ယုတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တကာလေ ဝါ တုယှံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ ယုတ္တံ ပတိရူပံ သက္ကုဏေယျံ၊ န သဗ္ဗကာလံ သဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ။ သဗ္ဗမေတံ ဉာဏဿ အပရိပက္ကတ္တာ တဿ ကာမာနံ ဒုပ္ပဟာနတာယ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယံ ယောဂျံ ကာရာပေတုံ ဝဒတိ၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ နိဝါရေတုံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိသင်္ခါရောတိ ပဗ္ဗဇိတုံ အာရမ္ဘော ဥဿာဟော။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘီတိ ဣန္ဒြိယာနံ အပရိပက္ကတ္တာ သံဝေဂဿ စ နာတိတိက္ခဘာဝတော ဝူပသမိ။ ကိဉ္စာပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ၊ ထေရေန ဝုတ္တဝိဓိံ ပန အနုတိဋ္ဌန္တော ကာလေန ကာလံ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသန္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒုတိယမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ထေရဿ စ အာရောစေသိ၊ ဒုတိယမ္ပိ ထေရော ပဋိက္ခိပိ။ တတိယဝါရေ ပန ဉာဏဿ ပရိပက္ကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ နံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ကာလော’’တိ ထေရော ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ပဗ္ဗဇိတဉ္စ တံ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကမိတွာ ဂဏံ ပရိယေသိတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သောဏော…ပေ… ဥပသမ္ပာဒေသီ’’တိ။

တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကောတိ ကတိပယဘိက္ခုကော။ တဒါ ကိရ ဘိက္ခူ ယေဘုယျေန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဝသိံသု၊ တသ္မာ တတ္ထ ကတိပယာ ဧဝ အဟေသုံ ။ တေ စ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဧကော၊ ဧကသ္မိံ နိဂမေ ဒွေတိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝသိံသု။ ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန။ ကသိရေနာတိ အာယာသေန။ တတော တတောတိ တသ္မာ တသ္မာ ဂါမနိဂမာဒိတော။ ထေရေန ဟိ ကတိပယေ ဘိက္ခူ အာနေတွာ အညေသု အာနီယမာနေသု ပုဗ္ဗေ အာနီတာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကမိံသု၊ ကဉ္စိ ကာလံ အာဂမေတွာ ပုန တေသု အာနီယမာနေသု ဣတရေ ပက္ကမိံသု။ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ အာနယနေန သန္နိပါတော စိရေနေဝ အဟောသိ။ ထေရောပိ တဒါ ဧကဝိဟာရီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ…ပေ… သန္နိပါတာပေတွာ’’တိ။

ဝဿံဝုတ္ထဿာတိ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝုသိတဝတော။ ဧဒိသော စ ဧဒိသော စာတိ ဧဝရူပေါ စ ဧဝရူပေါ စ။ ‘‘ဧဝရူပါယ နာမ ရူပကာယသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော၊ ဧဝရူပါယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော’’တိ သုတောယေဝ မေ သော ဘဂဝါ။ န စ မယာ သမ္မုခါ ဒိဋ္ဌောတိ ဧတ္ထ ပန ပုထုဇ္ဇနသဒ္ဓါယ ဧဝ အာယသ္မာ သောဏော ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ပန သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ ပစ္စူသသမယံ အဇ္ဈိဋ္ဌော သောဠသ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနိ သတ္ထု သမ္မုခါ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ အတ္ထဓမ္မပဋိသံဝေဒီ ဟုတွာ ဘဏန္တော ဓမ္မုပသဉှိတပါမောဇ္ဇာဒိမုခေန သမာဟိတော သရဘညပရိယောသာနေ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိဿ ဘဂဝတာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝါသော အာဏတ္တောတိ ဝဒန္တိ။

ကေစိ ပနာဟု ‘‘န စ မယာ သမ္မုခါ ဒိဋ္ဌောတိ ဣဒံ ရူပကာယဒဿနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာယသ္မာ ဟိ သောဏော ပဗ္ဗဇိတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အနုပသမ္ပန္နောဝ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ‘ဥပါသကာပိ သောတာပန္နာ ဟောန္တိ၊ အဟမ္ပိ သောတာပန္နော၊ ကိမေတ္ထ စိတ္တ’န္တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အန္တောဝဿေယေဝ ဆဠဘိညော ဟုတွာ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာယ ပဝါရေသိ။ အရိယသစ္စဒဿနေန ဘဂဝတော ဓမ္မကာယော ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတီ’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇)။ တသ္မာဿ ဓမ္မကာယဒဿနံ ပဂေဝ သိဒ္ဓံ၊ ပဝါရေတွာ ပန ရူပကာယံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသီ’’တိ။

ပါသာဒိကန္တိအာဒိပဒါနံ အတ္ထော အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဝိသူကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒိဋ္ဌိစိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကန္တိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၀) ဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာကေတုမာလာလင်္ကတာယ သမန္တပါသာဒိကာယ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ သမ္ပတ္တိယာ ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဿ ဇနဿ သဗ္ဗဘာဂတော ပသာဒါဝဟံ။ ပသာဒနီယန္တိ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသအာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မပ္ပဘုတိအပရိမာဏဂုဏဂဏသမန္နာဂတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ ပရိက္ခကဇနဿ ပသာဒနီယံ ပသီဒိတဗ္ဗယုတ္တံ ပသာဒကံ ဝါ။ သန္တိန္ဒြိယန္တိ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယလောလတာဝိဂမေန ဝူပသန္တပဉ္စိန္ဒြိယံ။ သန္တမာနသန္တိ ဆဋ္ဌဿ မနိန္ဒြိယဿ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝူပဂမနေန ဝူပသန္တမာနသံ။ ဥတ္တမဒမထသမထံ အနုပ္ပတ္တန္တိ လောကုတ္တရပညာဝိမုတ္တိစေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဥတ္တမံ ဒမထံ သမထဉ္စ အနုပ္ပတွာ အဓိဂန္တွာ ဌိတံ။ ဒန္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာယ ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စာဘာဝတော ဒဝါဒိအဘာဝတော စ ကာယေန ဒန္တံ။ ဂုတ္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာယ နိရတ္ထကဝါစာဘာဝတော ရဝါဒိအဘာဝတော စ ဝါစာယ ဂုတ္တံ။ ယတိန္ဒြိယန္တိ သုပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရတာယ အရိယိဒ္ဓိယောဂေန အဗျာဝဋအပ္ပဋိသင်္ခုပေက္ခာဘာဝတော စ မနိန္ဒြိယဝသေန ယတိန္ဒြိယံ။ နာဂန္တိ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂမနတော၊ ပဟီနာနံ ရာဂါဒိကိလေသာနံ အပုနာဂမနတော အပစ္စာဂမနတော ကဿစိပိ အာဂုဿ သဗ္ဗထာပိ အကရဏတော၊ ပုနဗ္ဘဝဿ စ အဂမနတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ နာဂံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပါသာဒိက’’န္တိ ဣမိနာ ရူပကာယေန ဘဂဝတော ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ၊ ‘‘ပသာဒနီယ’’န္တိ ဣမိနာ ဓမ္မကာယေန။ ‘‘သန္တိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒိနာ သေသေဟိ ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ၊ တေန စတုပ္ပမာဏိကေ လောကသန္နိဝါသေ အနဝသေသတော သတ္တာနံ ဘဂဝတော ပမာဏဘာဝေါ ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကဝိဟာရေတိ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ။ ဂန္ဓကုဋိ ဟိ ဣဓ ‘‘ဝိဟာရော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဝတ္ထုန္တိ ဝသိတုံ။

၂၅၈။ အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတွာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၆) အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ။ ‘‘ယသ္မာ ဘဂဝါ အာယသ္မတော သောဏဿ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော သာဝကသာဓာရဏာ သဗ္ဗာ သမာပတ္တိယော အနုလောမပဋိလောမံ သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ၊ တသ္မာ အာယသ္မာပိ သောဏော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ တဒနုရူပံ သဗ္ဗာ တာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ပဝိသိတွာ စ ဘဂဝတာ အနုညာတော စီဝရံ တိရောကရဏီယံ ကတွာပိ ဘဂဝတော ပါဒပဿေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။ အဇ္ဈေသီတိ အာဏာပေသိ။ ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတုန္တိ ဘိက္ခု တုယှံ ဓမ္မော ဘာသိတုံ ဥပဋ္ဌာတု ဉာဏမုခံ အာဂစ္ဆတု၊ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။

သဗ္ဗာနေဝ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနီတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ ကာမသုတ္တာဒီနိ (မဟာနိ။ ၁) သောဠသ သုတ္တာနိ။ သရေန အဘာသီတိ သုတ္တုဿာရဏသရေန အဘာသိ၊ သရဘညဝသေန ကထေသီတိ အတ္ထော။ သရဘညပရိယောသာနေတိ ဥဿာရဏာဝသာနေ။ သုဂ္ဂဟိတာနီတိ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတာနိ။ သုမနသိကတာနီတိ သုဋ္ဌု မနသိ ကတာနိ။ ဧကစ္စော ဥဂ္ဂဟဏကာလေ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ပစ္ဆာ သဇ္ဈာယာဒိဝသေန မနသိကရဏကာလေ ဗျဉ္ဇနာနိ ဝါ မိစ္ဆာ ရောပေတိ၊ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ဝါ ကရောတိ၊ န ဧဝမယံ။ ဣမိနာ ပန သမ္မဒေဝ ယထုဂ္ဂဟိတံ မနသိ ကတာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုမနသိကတာနီတိ သုဋ္ဌု မနသိ ကတာနီ’’တိ။ သူပဓာရိတာနီတိ အတ္ထတောပိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတာနိ။ အတ္ထေ ဟိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတေ သက္ကာ ပါဠိ သမ္မာ ဥဿာရေတုံ။ ကလျာဏိယာပိ ဝါစာယ သမန္နာဂတောတိ သိထိလဓနိတာဒီနံ ယထာဝိဓာနံ ဝစနေန ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယ ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော။ ဝိဿဋ္ဌာယာတိ ဝိမုတ္တာယ။ ဧတေနဿ ဝိမုတ္တဝါဒိတံ ဒဿေတိ။ အနေလဂလာယာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော၊ တံ န ပဂ္ဃရတီတိ အနေလဂလာ၊ တာယ နိဒ္ဒေါသာယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အနေလဂလာယာတိ အနေလာယ စ အဂလာယ စ၊ နိဒ္ဒေါသာယ အဂလိတပဒဗျဉ္ဇနာယ အပရိဟီနပဒဗျဉ္ဇနာယာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ ယဒိဒံ သောဏော ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၈၊ ၂၀၆) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာတိ ယထာဓိပ္ပေတံ အတ္ထံ ဉာပေတုံ သမတ္ထာယ။

ကတိဝဿောတိ သော ကိရ မဇ္ဈိမဝယဿ တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဌိတော အာကပ္ပသမ္ပန္နော စ ပရေသံ စိရတရပဗ္ဗဇိတော ဝိယ ခါယတိ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ပုစ္ဆီတိ ကေစိ၊ တံ အကာရဏံ။ ဧဝံ သန္တံ သမာဓိသုခံ အနုဘဝိတုံ ယုတ္တော၊ ဧတ္တကံ ကာလံ ကသ္မာ ပမာဒံ အာပန္နောသီတိ ပန အနုယုဉ္ဇိတုံ သတ္ထာ ‘‘ကတိဝဿောသီ’’တိ တံ ပုစ္ဆိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကိဿ ပန တွံ ဘိက္ခု ဧဝံ စိရံ အကာသီ’’တိ။ တတ္ထ ကိဿာတိ ကိံကာရဏာ။ ဧဝံ စိရံ အကာသီတိ ဧဝံ စိရာယိ၊ ကေန ကာရဏေန ဧဝံ စိရကာလံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုပဂန္တွာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသီတိ အတ္ထော။ စိရံ ဒိဋ္ဌော မေတိ စိရေန စိရကာလေန မယာ ဒိဋ္ဌော။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေသု စ။ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော။ အပိစာတိ ကာမေသု အာဒီနဝေ ကေနစိ ပကာရေန ဒိဋ္ဌေပိ န တာဝါဟံ ဃရာဝါသတော နိက္ခမိတုံ အသက္ခိံ။ ကသ္မာ? သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော၊ ဥစ္စာဝစေဟိ ကိစ္စကရဏီယေဟိ သမုပဗျူဠှော အဂါရိယဘာဝေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဗဟုကိစ္စော ဗဟုကရဏီယော’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ကာမေသု ယထာဘူတံ အာဒီနဝဒဿိနော စိတ္တံ စိရာယိတွာပိ ဃရာဝါသေ န ပက္ခန္ဒတိ၊ အညဒတ္ထု ပဒုမပလာသေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိနိဝတ္တတိယေဝါတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ပဝတ္တိံ နိဝတ္တိဉ္စ သမ္မဒေဝ ဇာနန္တော ပဝတ္တိယံ တံနိမိတ္တေ စ န ကဒါစိပိ ရမတီတိ ဣဒမတ္ထဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဒိသွာ အာဒီနဝံ လောကေတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ သင်္ခါရလောကေ ‘‘အနိစ္စော ဒုက္ခော ဝိပရိဏာမဓမ္မော’’တိအာဒီနဝံ ဒေါသံ ပညာစက္ခုနာ ပဿိတွာ။ ဧတေန ဝိပဿနာစာရော ကထိတော။ ဉတွာ ဓမ္မံ နိရူပဓိန္တိ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္တာ နိရုပဓိံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ယထာဘူတံ ဉတွာ၊ နိဿရဏဝိဝေကာသင်္ခတာမတသဘာဝတော မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ ‘‘ဒိသွာ ဉတွာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ‘‘ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတိ၊ သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၇၁) ဝိယ ဟေတုအတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အရိယော န ရမတီ ပါပေတိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယော သပ္ပုရိသော အဏုမတ္တေပိ ပါပေ န ရမတိ။ ကသ္မာ? ပါပေ န ရမတီ သုစီတိ သုဝိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာဒိတာယ သုစိ သုဒ္ဓပုဂ္ဂလော ရာဇဟံသော ဝိယ ဥစ္စာရဋ္ဌာနေ ပါပေ သံကိလိဋ္ဌဓမ္မေ န ရမတိ နာဘိနန္ဒတိ။ ‘‘ပါပေါ န ရမတီ သုစိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော – ပါပေါ ပုဂ္ဂလော သုစိံ အနဝဇ္ဇံ ဝေါဒါနဓမ္မံ န ရမတိ၊ အညဒတ္ထု ဂါမသူကရာဒယော ဝိယ ဥစ္စာရဋ္ဌာနံ အသုစိံ သံကိလေသဓမ္မံယေဝ ရမတီတိ ပဋိပက္ခတော ဒေသနံ ပရိဝတ္တေတိ။

သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၅၉။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝါနရဇာတိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။