📜

၆။ သေနာသနက္ခန္ဓကံ

ဝိဟာရာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၄။ သေနာသနက္ခန္ဓကေ သေနာသနံ အပညတ္တံ ဟောတီတိ ဝိဟာရသေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စတုဗ္ဗိဓဉှိ (မ။ နိ။ အဋ္ဋ။ ၁။၂၉၆) သေနာသနံ ဝိဟာရသေနာသနံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ သန္ထတသေနာသနံ ဩကာသသေနာသနန္တိ။ တတ္ထ ‘‘မဉ္စောပိ သေနာသနံ၊ ပီဌမ္ပိ ဘိသိပိ ဗိမ္ဗောဟနမ္ပိ ဝိဟာရောပိ အဍ္ဎယောဂေါပိ ပါသာဒေါပိ ဟမ္မိယမ္ပိ ဂုဟာပိ အဋ္ဋောပိ မာဠောပိ လေဏမ္ပိ ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ ရုက္ခမူလမ္ပိ မဏ္ဍပေါပိ သေနာသနံ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၇) ဝစနတော ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာတိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနန္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ စိမိလိကာ စမ္မခဏ္ဍော တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမ။

ရုက္ခမူလေတိအာဒီသု ရုက္ခမူလသေနာသနံ နာမ ယံကိဉ္စိ သန္ဒစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတော နာမ သေလော။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နာ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ ကန္ဒရေတိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတော ဥဒကေန ဘိန္နော ပဗ္ဗတပ္ပဒေသော ကန္ဒရံ။ ယံ ‘‘နိတမ္ဗ’’န္တိပိ ‘‘နဒီကုဉ္ဇ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောတိ၊ မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ၊ မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ၊ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတံ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နာ တေ ဘိက္ခူ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ ဂိရိဂုဟာ နာမ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရာ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။

‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၅၃၁) ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ၊ တာဒိသံ မနုဿာနံ ဥပစာရဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတံ အရညကသေနာသနံ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အဇ္ဈောကာသော နာမ ကေနစိ အစ္ဆန္နော ပဒေသော။ အာကင်္ခမာနာ ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသန္တိ။ ပလာလပုဉ္ဇေတိ ပလာလရာသိမှိ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ၊ ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပရိက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စ လေဏာနီတိ ပဉ္စ လီယနဋ္ဌာနာနိ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထ ဘိက္ခူတိ လေဏာနိ၊ ဝိဟာရာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ သုပဏ္ဏဝင်္ကဂေဟန္တိ ဂရုဠပက္ခသဏ္ဌာနေန ကတဂေဟံ။

၂၉၅။ အနုမောဒနဂါထာသု သီတန္တိ အဇ္ဈတ္တဓာတုက္ခောဘဝသေန ဝါ ဗဟိဒ္ဓဥတုဝိပရိဏာမဝသဧန ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇနကသီတံ။ ဥဏှန္တိ အဂ္ဂိသန္တာပံ၊ တဿ ဝနဒါဟာဒီသု ဝါ သမ္ဘဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဋိဟန္တီတိ ဗာဓတိ။ ယထာ တဒုဘယဝသေန ကာယစိတ္တာနံ ဗာဓနံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကရောတိ။ သီတုဏှဗ္ဘာဟတေ ဟိ သရီရေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘိက္ခု ယောနိသော ပဒဟိတုံ န သက္ကောတိ။ ဝါဠမိဂါနီတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိဝါဠမိဂေ။ ဂုတ္တသေနာသနဉှိ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိသိန္နဿ တေ ပရိဿယာ န ဟောန္တိ။ သရီသပေတိ ယေ ကေစိ သရန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဒီဃဇာတိကေ။ မကသေတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ ဍံသာဒီနမ္ပိ ဧတေနေဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သိသိရေတိ သိသိရကာလဝသေန သတ္တာဟဝဒ္ဓလိကာဒိဝသေန စ ဥပ္ပန္နေ သိသိရသမ္ဖဿေ။ ဝုဋ္ဌိယောတိ ယဒါ တဒါ ဥပ္ပန္နာ ဝဿဝုဋ္ဌိယော။

ဝါတာတပေါ ဃောရောတိ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ ဥမ္မူလဘဉ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ဃောရော သရဇအရဇာဒိဘေဒေါ ဝါတော စေဝ ဂိမှပရိဠာဟသမယေသု ဥပ္ပတ္တိယာ ဃောရော သူရိယာတပေါ စ ပဋိဟညတိ ပဋိဗာဟီယတိ။ လေဏတ္ထန္တိ နာနာရမ္မဏတော စိတ္တံ နိဝတ္တေတွာ ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထံ။ သုခတ္ထန္တိ ဝုတ္တပရိဿယာဘာဝေန ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ။ ဈာယိတုန္တိ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တံ ဥပနိဇ္ဈာယိတုံ။ ဝိပဿိတုန္တိ အနိစ္စာဒိတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတုံ။

ဝိဟာရေတိ ပတိဿယေ။ ကာရယေတိ ကာရာပေယျ။ ရမ္မေတိ မနောရမေ နိဝါသသုခေ။ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေတိ ကာရေတွာ ပန ဧတ္ထ ဝိဟာရေသု ဗဟုဿုတေ သီလဝန္တေ ကလျာဏဓမ္မေ နိဝါသေယျ။ တေ နိဝါသေန္တော ပန တေသံ ဗဟုဿုတာနံ ယထာ ပစ္စယေဟိ ကိလမထော န ဟောတိ၊ ဧဝံ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နေသု ကမ္မဖလာနံ ရတနတ္တယဂုဏာနဉ္စ သဒ္ဒဟနေန ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

ဣဒါနိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ အညမညုပကာရိတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေ တဿာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ တေတိ တေ ဗဟုဿုတာ။ တဿာတိ ဥပါသကဿ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခာပနူဒနံ သဒ္ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယာတိ သော ပုဂ္ဂလော ယံ သဒ္ဓမ္မံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇနေန ဇာနိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အနာသဝေါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။

သော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတီတိ အာဝါသဒါနသ္မိံ ဒိန္နေ သဗ္ဗဒါနံ ဒိန္နမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၂) ဒွေ တယော ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ အာဂတဿပိ ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ အာရာမံ ပဝိသိတွာ နဟာယိတွာ ပတိဿယေ မုဟုတ္တံ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နဿ ကာယေ ဗလံ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ကာယေ ဝဏ္ဏဓာတု ဝါတာတပေဟိ ကိလမတိ၊ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ မုဟုတ္တံ နိပန္နဿ ဝိသဘာဂသန္တတိ ဝူပသမ္မတိ၊ သဘာဂသန္တတိ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဝဏ္ဏဓာတု အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တာ ဝိယ ဟောတိ၊ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ပါဒေ ကဏ္ဋကော ဝိဇ္ဈတိ၊ ခါဏု ပဟရတိ၊ သရီသပါဒိပရိဿယာ စေဝ စောရဘယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိပန္နဿ သဗ္ဗေ ပရိဿယာ န ဟောန္တိ၊ သဇ္ဈာယန္တဿ ဓမ္မပီတိသုခံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တဿ ဥပသမသုခဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟိဒ္ဓါဝိက္ခေပါဘာဝတော၊ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ အက္ခီနိ ဖန္ဒန္တိ၊ သေနာသနံ ပဝိသနက္ခဏေ မဉ္စပီဌာနိ န ပညာယန္တိ၊ မုဟုတ္တံ နိသိန္နဿ ပန အက္ခိပသာဒေါ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ဒွါရဝါတပါနမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညာယန္တိ၊ ဧတသ္မိဉ္စ အာဝါသေ ဝသန္တံ ဒိသွာ မနုဿာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတိ၊ ယော ဒဒါတိ ဥပဿယ’’န္တိ။

၂၉၆။ အာဝိဉ္ဆနစ္ဆိဒ္ဒန္တိ ယတ္ထ အင်္ဂုလိံ ပဝေသေတွာ ဒွါရံ အာကဍ္ဎန္တာ ဒွါရဗာဟံ ဖုသာပေန္တိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုန္တိ ကဝါဋေယေဝ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ တတ္ထ ပဝေသေတွာ ယေန ရဇ္ဇုကေန ကဍ္ဎန္တာ ဒွါရံ ဖုသာပေန္တိ၊ တံ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုကံ။ သေနာသနပရိဘောဂေ အကပ္ပိယစမ္မံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သစေပိ ဒီပိနင်္ဂုဋ္ဌေန ကတာ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ စေတိယေ ဝေဒိကာသဒိသန္တိ ဝါတပါနဗာဟာသု စေတိယေ ဝေဒိကာယ ဝိယ ပဋ္ဋိကာဒီဟိ ဒဿေတွာ ကတံ။ ထမ္ဘကဝါတပါနံ နာမ တိရိယံ ဒါရူနိ အဒတွာ ဥဇုကံ ဌိတေဟိ ဧဝ ဝေဏုသလာကာဒီဟိ ကတံ။

ဝိဟာရာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဉ္စပီဌာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၇။ ပေါဋကိတူလန္တိ ဧရကတိဏတူလံ။ ပေါဋကိဂဟဏဉ္စေတ္ထ တိဏဇာတီနံ နိဒဿနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာန’’န္တိ။ ပဉ္စဝိဓံ ဥဏ္ဏာဒိတူလမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဗိမ္ဗောဟနေ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘တူလပူရိတံ ဘိသိံ အပဿယိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ အပရေ။ ဥပဒဟန္တီတိ ဌပေန္တိ။ သီသပ္ပမာဏန္တိ ယတ္ထ ဂလဝါဋကတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသီသံ ဥပဒဟန္တိ၊ တံ သီသပ္ပမာဏံ။ တဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော တိရိယံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဗိမ္ဗောဟနဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ တိရိယတော မုဋ္ဌိရတနပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ မသူရကေတိ စမ္မမယဘိသိယံ။ ဖုသိတာနိ ဒါတုန္တိ သညာကရဏတ္ထံ ဗိန္ဒူနိ ဒါတုံ။

၂၉၈။ န နိဗန္ဓတီတိ အနိဗန္ဓနီယော၊ န အလ္လီယတီတိ အတ္ထော။ ပဋိဗာဟေတွာတိ မဋ္ဌံ ကတွာ။

ဣဋ္ဌကာစယာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ရုက္ခံ ဝိဇ္ဈိတွာတိ ရုက္ခဒါရုံ ဝိဇ္ဈိတွာ။ ခါဏုကေ အာကောဋေတွာတိ ဒွေ ဒွေ ခါဏုကေ အာကောဋေတွာ။ တံ အာဟရိမံ ဘိတ္တိပါဒန္တိ ဝုတ္တနယေန ခါဏုကေ အာကောဋေတွာ ကတံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတုန္တိ မူလေန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဘိတ္တိပါဒဿ ဥပတ္ထမ္ဘနဝသေန ဥဿာပေတွာ ခါဏုကေဟိ ဘိတ္တိပါဒံ ဥဿာပေတွာ ဌပေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဥဘတော ကုဋ္ဋံ နီဟရိတွာ ကတပဒေသဿာတိ ယထာ အန္တောဒွါရသမီပေ နိသိန္နေဟိ ဥဇုကံ ဗဟိ ဩလောကေတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ကုဋ္ဋံ နီဟရိတွာ အဘိမုခေ ဘိတ္တိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ကတပဒေသဿ။ သမန္တာ ပရိယာဂါရောတိ သမန္တတော အာဝိဒ္ဓပမုခံ။ ဥဂ္ဃာဋနကိဋိကန္တိ ဒဏ္ဍေဟိ ဥက္ခိပိတွာ ဌပနကပဒရကိဋိကံ။

အနာထပိဏ္ဍိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထုမှိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၄၂) ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ဝါဏိဇ္ဇကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ကိရ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ စ အညမညံ ဘဂိနိပတိကာ ဟောန္တိ။ ယဒါ ရာဇဂဟေ ဥဋ္ဌာနကဘဏ္ဍံ သမဂ္ဃံ ဟောတိ၊ တဒါ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ တံ ဂဟေတွာ သကဋသတေဟိ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ယောဇနမတ္တေ ဌိတော အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ တဿ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ဧကံ ယာနံ အာရောပေတွာ သာဝတ္ထိံ ပဝိသတိ။ သော သစေ ဘဏ္ဍံ လဟုကံ ဝိက္ကီယတိ၊ ဝိက္ကိဏာတိ။ နော စေ၊ ဘဂိနိဃရေ ဌပေတွာ ပက္ကမတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ တထေဝ ကရောတိ။ သွာယံ တဒါပိ တေနေဝ ကရဏီယေန အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

တံ ဒိဝသံ ပန ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ ယောဇနမတ္တေ ဌိတေန အနာထပိဏ္ဍိကေန အာဂတဘာဝဇာနနတ္ထံ ပေသိတံ ပဏ္ဏံ န သုဏိ၊ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သော ဓမ္မကထံ သုတွာ သွာတနာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ အတ္တနော ဃရေ ဥဒ္ဓနခဏာပနဒါရုဖာလနာဒီနိ ကာရေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿတိ၊ ဣဒါနိ ကရိဿတီ’’တိ ဃရဒွါရေပိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အလဘိတွာ အန္တောဃရံ ပဝိဋ္ဌော ပဋိသန္ထာရမ္ပိ န ဗဟုံ အလတ္ထ။ ‘‘ကိံ မဟာသေဋ္ဌိ ကုသလံ ဒါရကရူပါနံ၊ နသိ မဂ္ဂေ ကိလန္တော’’တိ ဧတ္တကောဝ ပဋိသန္ထာရော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ ဧတဒဟောသီ’’တိအာဒိ။

ဗုဒ္ဓါတိ တွံ ဂဟပတိ ဝဒေသီတိ တဿ ကိရ မုခတော ဗုဒ္ဓသဒ္ဒံ သုတွာ အနာထပိဏ္ဍိကော ပဉ္စဝဏ္ဏံ ပီတိံ ပဋိလဘတိ၊ သာ တဿ သီသေ ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ၊ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဥဋ္ဌာယ ယာဝ သီသာ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဘတော ဥဋ္ဌာယ မဇ္ဈေ ဩသရတိ၊ မဇ္ဈေ ဥဋ္ဌာယ ဥဘတော ဂစ္ဆတိ။ သော ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋော ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ တွံ ဂဟပတိ ဝဒေသီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိ။ အကာလော ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဣမံ ကာလံ တံ ဘဂဝန္တံဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုန္တိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဒုရာသဒါ အာသီဝိသသဒိသာ ဟောန္တိ၊ သတ္ထာ စ သိဝထိကာယ သမီပေ ဝသတိ၊ န သက္ကာ တတ္ထ ဣမာယ ဝေလာယ ဣမိနာ ဂန္တု’’န္တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ နိပဇ္ဇီတိ အညံ ကိဉ္စိ အစိန္တေတွာ ဗုဒ္ဓဂတာယ ဧဝ သတိယာ နိပဇ္ဇိ။ တံ ဒိဝသံ ကိရဿ ဘဏ္ဍသကဋေသု ဝါ ဥပဋ္ဌာကေသု ဝါ စိတ္တမ္ပိ နုပ္ပဇ္ဇိ၊ သာယမာသမ္ပိ န အကာသိ။ သတ္တဘူမိကံ ပန ပါသာဒံ အာရုယှ သုပညတ္တာလင်္ကတဝရသယနေ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါ’’တိ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တောဝ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တိက္ခတ္တုံ ဝုဋ္ဌာသိ ပဘာတံ မညမာနောတိ ပဌမယာမေ တာဝ ဝီတိဝတ္တေ ဥဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရိ၊ အထဿ ဗလဝပ္ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ၊ ပီတိအာလောကော အဟောသိ၊ သဗ္ဗတမံ ဝိဂစ္ဆိ၊ ဒီပသဟဿုဇ္ဇလနံ ဝိယ စန္ဒုဋ္ဌာနသူရိယုဋ္ဌာနံ ဝိယ စ ဇာတံ။ သော ‘‘ပမာဒံ အာပန္နောမှိ၊ ဝဉ္စိတောမှိ၊ သူရိယော ဥဂ္ဂတော’’တိ ဥဋ္ဌာယ အာကာသတလေ ဌတွာ စန္ဒံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဧကောဝ ယာမော ဂတော၊ အညေ ဒွေ အတ္ထီ’’တိ ပုန ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ၊ ဧတေနုပါယေန မဇ္ဈိမယာမာဝသာနေပိ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေပိ တိက္ခတ္တုံ ဥဋ္ဌာသိ။ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ ပန ဗလဝပစ္စူသေယေဝ ဥဋ္ဌာယ အာကာသတလံ အာဂန္တွာ မဟာဒွါရာဘိမုခေါ အဟောသိ၊ သတ္တဘူမိကဒွါရံ သယမေဝ ဝိဝဋံ အဟောသိ၊ ပါသာဒါ ဩရုယှ အန္တရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိ။

၃၀၅။ အမနုဿာတိ အဓိဂတဝိသေသာ ဒေဝတာ။ တထာ ဟိ တာ သေဋ္ဌိဿ ဘာဝိနိသမ္ပတ္တိံ ပစ္စက္ခတော သမ္ပဿမာနာ ‘‘အယံ မဟာသေဋ္ဌိ ‘ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော ဟုတွာ အသဒိသံ သင်္ဃာရာမံ ကတွာ စာတုဒ္ဒိသဿ အရိယသင်္ဃဿ အနာဝဋဒွါရော ဘဝိဿတိ၊ န ယုတ္တမဿ ဒွါရံ ပိဒဟိတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိံသု။ အန္တရဓာယီတိ ရာဇဂဟံ ကိရ အာကိဏ္ဏမနုဿံ၊ အန္တောနဂရေ နဝ ကောဋိယော ဗဟိနဂရေ နဝါတိ တံ ဥပနိဿာယ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော ဝသန္တိ။ အဝေလာယ မတမနုဿေ ဗဟိ နီဟရိတုံ အသက္ကောန္တာ အဋ္ဋာလကေ ဌတွာ ဗဟိဒွါရေ ခိပန္တိ။ မဟာသေဋ္ဌိ နဂရတော ဗဟိ နိက္ခန္တမတ္တောဝ အလ္လသရီရံ ပါဒေန အက္ကမိ၊ အပရမ္ပိ ပိဋ္ဌိပါဒေန ပဟရိ၊ မက္ခိကာ ဥပ္ပတိတွာ ပကိရိံသု၊ ဒုဂ္ဂန္ဓော နာသာပုဋံ အဘိဟနိ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပသာဒေါ တနုတ္တံ ဂတော။ တေနဿ အာလောကော အန္တရဓာယိ အန္ဓကာရော ပါတုရဟောသိ ပီတိဝေဂဿ တနုဘာဝေ တံသမုဋ္ဌိတရူပါနံ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော ။ သဒ္ဒမနုဿာဝေသီတိ ‘‘သေဋ္ဌိဿ ဥဿာဟံ ဇနေဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏကိင်္ကိဏိကံ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိယ မဓုရဿရေန သဒ္ဒံ အနုဿာဝေသိ။

သတံ ကညာသဟဿာနီတိ ပုရိမပဒါနိပိ ဣမိနာဝ သဟဿ-ပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗာနိ။ ယထေဝ ဟိ သတံ ကညာသဟဿာနိ၊ ဧဝံ သတံ သဟဿာနိ ဟတ္ထီ၊ သတံ သဟဿာနိ အဿာ၊ သတံ သဟဿာနိ ရထာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော၊ ဣတိ ဧကေကံ သတသဟဿံ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ပဒဝီတိဟာရဿာတိ ပဒံ ဝီတိဟရတိ ဧတ္ထာတိ ပဒဝီတိဟာရော။ သော ဒုတဝိလမ္ဗိတံ အကတွာ သမဂမနေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အန္တရေ မုဋ္ဌိရတနမတ္တံ။ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိန္တိ တံ ဧကံ ပဒဝီတိဟာရံ သောဠသ ဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကော ကောဋ္ဌာသော ပုန သောဠသဓာ၊ တတော ဧကော သောဠသဓာတိ ဧဝံ သောဠသ ဝါရေ သောဠသဓာ ဘိန္နဿ ဧကော ကောဋ္ဌာသော သောဠသီ ကလာ နာမ၊ တံ သောဠသိံ ကလံ ဧတာနိ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ န အဂ္ဃန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သတံ ဟတ္ထိသဟဿာနိ သတံ အဿသဟဿာနိ သတံ ရထသဟဿာနိ သတံ ကညာသဟဿာနိ၊ တာ စ ခေါ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ သကလဇမ္ဗုဒီပရာဇဓီတရောဝါတိ ဣမသ္မာ ဧတ္တကာ လာဘာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ တသ္မိံ သောဠသိကလာသင်္ခါတေ ပဒေသေ လင်္ဃနသာဓနဝသေန ပဝတ္တစေတနာဝ ဥတ္တရိတရာတိ။ ပဒံ ဝါ ဝီတိဟရတိ ဧတေနာတိ ပဒဝီတိဟာရော၊ တထာပဝတ္တာ ကုသလစေတနာ၊ တဿာ ဖလံ သောဠသဓာ ကတွာတိ စ ဝဒန္တိ။ ဣဒံ ပန ဝိဟာရဂမနံ ကဿ ဝသေန ဂဟိတန္တိ? ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အနန္တရာယေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟန္တဿ ဝသေန ဂဟိတံ။ ‘‘ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇံ ကရိဿာမိ၊ စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမိ၊ ဓမ္မံ သောဿာမိ၊ ဒီပပူဇံ ကရိဿာမိ၊ သင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒဿာမိ၊ သိက္ခာပဒေသု ဝါ သရဏေသု ဝါ ပတိဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတောပိ ဝသေန ဝဋ္ဋတိယေဝ။

အန္ဓကာရော အန္တရဓာယီတိ သော ကိရ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဧကကောတိ သညံ ကရောမိ၊ အမနုဿာ စ မေ အနုဂါမိနော သဟာယာ အတ္ထိ၊ ကသ္မာ ဘာယာမီ’’တိ သူရော အဟောသိ။ အထဿ ဗလဝါ ဗုဒ္ဓပ္ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ၊ တသ္မာ အန္ဓကာရော အန္တရဓာယိ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာလောကော ပါတုရဟောသီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု စိရကာလပရိစယသမ္ဘူတဿ ဗလဝတော ပသာဒဿ ဝသေန ဥပ္ပန္နာယ ဥဠာရာယ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏာယ ပီတိယာ သမုဋ္ဌာပိတော ဝိပဿနောဘာသသဒိသော သာတိသယော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော အာလောကော ပါတုရဟောသိ။ ဒေဝတာဟိ ကတောတိပိ ဝဒန္တိ၊ ပုရိမောယေဝေတ္ထ ယုတ္တတရော။ ဧဟိ သုဒတ္တာတိ သော ကိရ သေဋ္ဌိ ဂစ္ဆမာနောဝ စိန္တေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟူ ပူရဏကဿပါဒယော တိတ္ထိယာ ‘မယံ ဗုဒ္ဓါ၊ မယံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဝဒန္တိ၊ ကထံ နု ခေါ အဟံ သတ္ထု ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနေယျ’’န္တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘မယှံ ဂုဏဝသေန ဥပ္ပန္နံ နာမံ မဟာဇနော ဇာနာတိ၊ ကုလဒတ္တိယံ ပန မေ နာမံ အညတြ မယာ န ကောစိ ဇာနာတိ၊ သစေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ကုလဒတ္တိကနာမေန မံ အာလပိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ ဧဝမာဟ။

ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ အာသတ္တိယောတိ ရူပါဒီသု အာသဉ္ဇနဋ္ဌေန အာသတ္တိယော၊ တဏှာယော။ သန္တိန္တိ ကိလေသဝူပသမံ။ ပပ္ပုယျာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပတွာ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စေတ္ထ အနုတ္တာနမတ္ထံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။

၃၀၆။ ဝယမေဝ ဝေယျာယိကန္တိ အာဟ ‘‘ဝေယျာယိကန္တိ ဝယကရဏံ ဝုစ္စတီ’’တိ။

အနာထပိဏ္ဍိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဂ္ဂါသနာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၀-၃၁၁။ ဒက္ခိဏောဒကန္တိ အဂ္ဂတော ဥပနီယမာနံ ဒက္ခိဏောဒကံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၆ တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ) တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အတ္တနော အတ္တနော ရုစိဝသေန အဂ္ဂါသနာဒိရဟာနံ ကထိတကာလေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယှံ သာသနေ အဂ္ဂါသနာဒီနိ ပတွာ ခတ္တိယကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ပမာဏံ၊ န ဗြာဟ္မဏကုလာ၊ န ဂဟပတိကုလာ ပဗ္ဗဇိတော၊ န ဝိနယဓရော၊ န သုတ္တန္တိကော၊ န အာဘိဓမ္မိကော၊ န ပဌမဇ္ဈာနာဒိလာဘိနော၊ န သောတာပန္နာဒယော ပမာဏံ၊ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယထာဝုဍ္ဎံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍော လဒ္ဓဗ္ဗော၊ ဣဒမေတ္ထ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု ဧတေသံ အနုစ္ဆဝိကော။ ဣဒါနိ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော မယှံ အဂ္ဂသာဝကော အနုဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တကော မမာနန္တရသေနာသနံ လဒ္ဓုံ အရဟတိ။ သော ဣမံ ရတ္တိံ သေနာသနံ အလဘန္တော ရုက္ခမူလေ ဝီတိနာမေသိ။ တုမှေ ဣဒါနေဝ ဧဝံ အဂါရဝါ အပ္ပတိဿာ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ကိန္တိ ကတွာ ဝိဟရိဿထာ’’တိ ဝတွာ အထ နေသံ ဩဝါဒဒါနတ္ထာယ ‘‘ပုဗ္ဗေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာပိ ‘န ခေါ ပနေတံ အမှာကံ ပတိရူပံ၊ ယံ မယံ အညမညံ အဂါရဝါ အပ္ပတိဿာ အသဘာဂဝုတ္တိနော ဝိဟရေယျာမ၊ အမှေသု မဟလ္လကတရံ ဇာနိတွာ တဿ အဘိဝါဒနာဒီနိ ကရိဿာမာ’တိ သာဓုကံ ဝီမံသိတွာ ‘အယံ မဟလ္လကော’တိ ဉတွာ တဿ အဘိဝါဒနာဒီနိ ကတွာ ဒေဝပထံ ပူရယမာနာ ဂတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိတွာ ဒဿေတုံ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။

ယေ ဝုဍ္ဎမပစာယန္တီတိ ဇာတိဝုဍ္ဎော ဝယောဝုဍ္ဎော ဂုဏဝုဍ္ဎောတိ တယော ဝုဍ္ဎာ။ တေသု ဇာတိသမ္ပန္နော ဇာတိဝုဍ္ဎော နာမ၊ ဝယေ ဌိတော ဝယောဝုဍ္ဎော နာမ၊ ဂုဏသမ္ပန္နော ဂုဏဝုဍ္ဎော နာမ။ တေသု ဂုဏသမ္ပန္နော ဝယောဝုဍ္ဎော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝုဍ္ဎောတိ အဓိပ္ပေတော။ အပစာယန္တီတိ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မေန ပူဇေန္တိ။ ဓမ္မဿ ကောဝိဒါတိ ဇေဋ္ဌာပစာယနဓမ္မဿ ကောဝိဒါ ကုသလာ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ ပါသံသာတိ ပသံသာရဟာ။ သမ္ပရာယေ စ သုဂ္ဂတီတိ သမ္ပရေတဗ္ဗေ ဣမံ လောကံ ဟိတွာ ဂန္တဗ္ဗေ ပရလောကေပိ တေသံ သုဂတိယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ ပိဏ္ဍတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ခတ္တိယာ ဝါ ဟောန္တု ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝေဿာ ဝါ သုဒ္ဒါ ဝါ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတာ ဝါ၊ ယေ ကေစိ သတ္တာ ဇေဋ္ဌာပစိတိကမ္မေ ဆေကာ ကုသလာ ဂုဏသမ္ပန္နာနံ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အပစိတိံ ကရောန္တိ၊ တေ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္တဘာဝေ ဇေဋ္ဌာပစိတိကာရကာတိ ပသံသံ ဝဏ္ဏနံ ထောမနံ လဘန္တိ၊ ကာယဿ စ ဘေဒါ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ။

အဂ္ဂါသနာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာသနပ္ပဋိဗာဟနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၃-၄။ ဥဒ္ဒိဿကတန္တိ ဂိဟီဟိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ။ ဂိဟိဝိကတန္တိ ဂိဟီဟိ ကတံ ပညတ္တံ၊ ဂိဟိသန္တကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတိသမီပံ အဂန္တွာတိ ဘိက္ခူနံ အာသန္နတရံ ဌာနံ အဂန္တွာ။

သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၈။ ပစ္စယေနေဝဟိ တံ ပဋိဇဂ္ဂနံ လဘိဿတီတိ တသ္မိံ သေနာသနေ မဟာထေရာ တဿ ပစ္စယဿ ကာရဏာ အညတ္ထ အဂန္တွာ ဝသန္တာယေဝ နံ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဥဗ္ဘဏ္ဍိကာ ဘဝိဿန္တီတိ ဥက္ခိတ္တဘဏ္ဍာ ဘဝိဿန္တိ၊ အတ္တနော အတ္တနော ပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒီဃသာလာတိ စင်္ကမနသာလာ။ မဏ္ဍလမာဠော ဥပဋ္ဌာနသာလာ။ အနုဒဟတီတိ ပီဠေတိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ပနာတိ အရိယဒေသေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ကိရ တထာ ပညာပေန္တိ။ န ဂေါစရဂါမော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘န တတ္ထ မနုဿာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ။ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နိဝါရေတွာ ပစ္စယေ ဒဿန္တီ’’တိ ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ အနုပ္ပာဒေတွာ။ တေသု စေ ဧကောတိ တေသု မနုဿေသု ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော။ ဘဏ္ဍပဋိစ္ဆာဒနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနကဘဏ္ဍံ၊ သရီရပဋိစ္ဆာဒနံ စီဝရန္တိ အတ္ထော။

ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ သမ္မဇ္ဇနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။ မုဏ္ဍဝေဒိကာယာတိ စေတိယဿ ဟမ္မိယဝေဒိကာယ။ ဟမ္မိယဝေဒိကာတိ စ စေတိယဿ ဥပရိ စတုရဿဝေဒိယော ဝုစ္စတိ။ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဝိဟာရတော အပသက္ကိတွာ။ ဥပနိက္ခေပန္တိ ခေတ္တံ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမံ ဝါ ကဟာပဏာဒီနိ ဝါ အာရာမိကာဒီနံ နိယျာတေတွာ ‘‘ဣတော ဥပ္ပန္နာ ဝဍ္ဎိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဟောတူ’’တိ ဒိန္နံ။ ဝတ္တံ ကတွာတိ တသ္မိံ သေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ ကတွာ။

ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရတော ဝက္ခမာနနယေန ‘‘ဘိက္ခူ စီဝရေန ကိလမန္တိ၊ ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပရာမာသဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘သင်္ဃော စီဝရေန ကိလမတီ’’တိအာဒိနာ ပန သင်္ဃပရာမာသဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ စီဝရပစ္စယန္တိ စီဝရသင်္ခါတံ ပစ္စယံ။ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝဉှိ နဝကော ဝုဍ္ဎတရဿ၊ ဝုဍ္ဎော စ နဝကဿ ဂါဟေဿတီ’’တိ၊ ယသ္မာ အတ္တနာဝ အတ္တနော ပါပေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ဒွီသု သမ္မတေသု နဝကော ဝုဍ္ဎတရဿ၊ ဝုဍ္ဎော စ နဝကဿာတိ ဥဘော အညမညံ ဂါဟေဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ အာဏတ္တိယာ အညေန ဂါဟိတေပိ ဂါဟော ရုဟတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဇနေသမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကိံ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒါဟု ဧကတောတိ? ဧကတောပိ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ န ကရောတိ၊ သမ္မုတိဒါနံ ပန ဗဟူနမ္ပိ ဧကတော ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေနေဝ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ဥဗ္ဗာဟိကသမ္မုတိယံ အဋ္ဌပိ ဇနာ ဧကတော သမ္မတာတိ။

မဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂေ ကတဒီဃသာလာ။ ပေါက္ခရဏီတိ နဟာယန္တာနံ ပေါက္ခရဏိယံ ကတသာလာ။ ရုက္ခမူလာဒယော ဆန္နာ ကဝါဋဗဒ္ဓါဝ သေနာသနံ။ ဝိဇဋေတွာတိ ဝိယောဇေတွာ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အာဝါသေသူတိ သေနာသနေသု။ ပက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ပက္ခိပနံ နာမ တေသု ဝသန္တာနံ ဣတော ဥပ္ပန္နဝဿာဝါသိကဒါနံ။ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ မဟာလာဘေ ပရိဝေဏေ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာဝ လာဘော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပစ္စယံ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ စီဝရပစ္စယံ နာဓိဝါသေတိ။ အယမ္ပီတိ တေန ဝိဿဋ္ဌပစ္စယောပိ။ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဝသိဿာမိ၊ ကတ္ထ ဝသန္တဿ ဖာသု ဘဝိဿတိ၊ ကတ္ထ ဝါ ပစ္စယော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နေန ဝိတက္ကေန စရတီတိ ဝိတက္ကစာရိကော။ အရညဝိဟာရေသု ပရိဿယဝိဇာနနတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဉ္စ ပဉ္စ ဥက္ကာ ကောဋ္ဋေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝတ္တန္တိ ကတိကဝတ္တံ။ တိဝိဓမ္ပီတိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓမ္ပိ။ သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထာတိ ဘဗ္ဗေ အာစာရကုလပုတ္တေ ဥပပရိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေထ။ ဒသဝတ္ထုကကထာ နာမ အပ္ပိစ္ဆကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ ပဝိဝေကကထာ အသံသဂ္ဂကထာ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ သီလကထာ သမာဓိကထာ ပညာကထာ ဝိမုတ္တိကထာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ။

ဝိဂ္ဂဟသံဝတ္တနိကဝစနံ ဝိဂ္ဂါဟိကံ။ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ မေတ္တာ အသုဘံ မရဏဿတီတိ ဣမံ စတုရာရက္ခံ အပရိဟာပေန္တာ။ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ ယော ဒေဝသိကံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩသရတိ၊ တေန သာမဏေရာဒီဟိ အာဟရိတွာ ဘိက္ခူနံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ နိက္ခိတ္တေသု ဒန္တကဋ္ဌေသု ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကမေဝ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဒေဝသိကံ န ဩသရတိ၊ ပဓာနဃရေ ဝသိတွာ ဓမ္မဿဝနေ ဝါ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဝါ ဒိဿတိ၊ တေန ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌာနိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ တေသု ခီဏေသု သစေ ပုနပိ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ ဗဟူနိ ဟောန္တိယေဝ၊ ပုနပိ အာဟရိတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ ပန ပမာဏံ အသလ္လက္ခေတွာ အာဟရတိ၊ တေသု အခီဏေသုယေဝ မာဠကေ ခီယတိ၊ တတော ကေစိ ထေရာ ‘‘ယေဟိ ဂဟိတာနိ၊ တေ ပဋိဟရန္တူ’’တိ ဝဒေယျုံ၊ ကေစိ ‘‘ခါဒန္တု၊ ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဝိဝါဒပရိဟာရတ္ထံ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ဂဟဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ၊ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေနပိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ပတ္တဋ္ဌာနေတိ ဝဿဂ္ဂေန အာဂန္တုကဘိက္ခုနော ပတ္တဋ္ဌာနေ။ တေသံ ဆိန္နဝဿတ္တာ ‘‘သာဒိယန္တာပိ ဟိ တေ နေဝ ဝဿာဝါသိကဿ သာမိနော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပဌမံယေဝ ကတိကာယ ကတတ္တာ ခီယန္တာပိ စ အာဝါသိကာ နေဝ အဒါတုံ လဘန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဘတိံ ကတွာ ဝိယ နိဝိဋ္ဌံ ပရိယိဋ္ဌံ။ သင်္ဃိကံ ပန အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ တတြုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတန္တိ ဒါယကာနံ ဝဿာဝါသိကပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထော ဘိက္ခု ဝိဗ္ဘမတိ၊ သင်္ဃဿေဝေတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၇၄-၃၇၅) ဝစနတော ‘‘ဂတဋ္ဌာနေ…ပေ… သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မနုဿေတိ ဒါယကမနုဿေ။ ဝရဘာဂံ သာမဏေရဿာတိ ပဌမဘာဂဿ ဂါဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပနန္ဒဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၉။ ယံ တယာ တတ္ထ သေနာသနံ ဂဟိတံ…ပေ… ဣဓ မုတ္တံ ဟောတီတိ ယံ တယာ တတ္ထ ဂါမကာဝါသေ ပစ္ဆာ သေနာသနံ ဂဟိတံ၊ တံ တေ ဂဏှန္တေနေဝ ဣဓ သာဝတ္ထိယံ ပဌမဂဟိတသေနာသနံ မုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဓ ဒါနာဟံ…ပေ… တတြာပိ မုတ္တန္တိ ‘‘ဣဒါနာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံ ဂါမကာဝါသေ ဂဟိတသေနာသနံ မုဉ္စာမီ’’တိ ဝဒန္တေန တတြာပိ ဂါမကာဝါသေ ဂဟိတသေနာသနံ မုတ္တံ။

၃၂၀။ ဒီဃာသနံ နာမ မဉ္စပီဌဝိနိမုတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ ဧကတော သုခံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ။ ဟတ္ထိမှိ နခေါ အဿာတိ ဟတ္ထိနခေါ။ ‘‘ပါသာဒဿ နခေါ နာမ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါ၊ သော စ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန လဗ္ဘန္တီတိ ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဗ္ဘန္တိ၊ တေဟိ အတ္ထရိတွာ ဒိန္နာနေဝ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တိ၊ န သယံ အတ္ထတာနိ အတ္ထရာပိတာနိ ဝါ။

အဝိဿဇ္ဇိယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၁။ အရဉ္ဇရောတိ ဗဟုဥဒကဂဏှနကာ မဟာစာဋိ။ ဇလံ ဂဏှိတုံ အလန္တိ အရဉ္ဇရော။ ‘‘ဝဋ္ဋစာဋိ ဝိယ ဟုတွာ ထောကံ ဒီဃမုခေါ မဇ္ဈေ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ကတော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပဉ္စနိမ္မလလောစနောတိ မံသဒိဗ္ဗဓမ္မဗုဒ္ဓသမန္တစက္ခုဝသေန ပဉ္စလောစနော။

ထာဝရေနစ ထာဝရံ ဂရုဘဏ္ဍေန စ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ပုရိမဒွယံ ထာဝရံ၊ ပစ္ဆိမတ္တယံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာနာပေတွာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဇာနာပေတွာ။ ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သုဝဏ္ဏရဇတမယာဒိအကပ္ပိယမဉ္စေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ကေဝလံ…ပေ… ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဣမိနာ အထာဝရေန ထာဝရမ္ပိ အထာဝရမ္ပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ထာဝရေန အထာဝရမေဝ ဟိ ပရိဝတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အကပ္ပိယံ ဝါ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယံ နာမ သုဝဏ္ဏမယမဉ္စာဒိ အကပ္ပိယဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ။ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ နာမ ဒန္တမယမဉ္စာဒိ ပါဝါရာဒိကပ္ပိယအတ္ထရဏာဒီနိ စ။

ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော သန္တကံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဂိဟိဝိကတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ သစေ အာရာမိကာဒယော ပဋိသာမေတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဏ္ဏသူစိ နာမ လေခနီ’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

‘‘အဍ္ဎဗာဟူတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အဍ္ဎဗာဟု နာမ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထဇာတကာတိ သင်္ဃိကဘူမိယံ ဇာတာ။ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ပရိဏာဟတော ပဏ္ဏသူစိဒဏ္ဍမတ္တော။ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇာနံယေဝ ပါဠိယံ ဝိသုံ အာဂတတ္တာ ‘‘မုဉ္ဇံ ပဗ္ဗဇဉ္စ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော။ ဃဋ္ဋနဖလကံ နာမ ယတ္ထ ဌပေတွာ ရဇိတစီဝရံ ဟတ္ထေန ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော နာမ အနုဝါတာဒိဃဋ္ဋနတ္ထံ ကတောတိ ဝဒန္တိ။ အမ္ဗဏန္တိ ဖလကေဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိသံ ကတပါနီယဘာဇနံ။ ရဇနဒေါဏီတိ ယတ္ထ ပက္ကရဇနံ အာကိရိတွာ ဌပေန္တိ။ ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စတ္ထရဏဂတိကန္တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌေပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧကေ၊ နောတိ အပရေ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မုဋ္ဌိပဏ္ဏန္တိ တာလပဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

နဝကမ္မဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၃။ ကိဉ္စိဒေဝ သမာဒပေတွာ ကာရေဿတီတိ သာမိကောယေဝ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ သမာဒပေတွာ ကာရေဿတိ။ ဥတုကာလေ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတီတိ ဟေမန္တဂိမှေသု အညေ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတိ။ တိဘာဂန္တိ တတိယဘာဂံ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ သစေ သော သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍကဌပနဋ္ဌာနံ ဝါ နဝကာနံ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒါတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနညေဝ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတဉှိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုံ လဘတီတိ ဧတံ တတိယဘာဂံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဝါ ဒါတုံ လဘတိ။ အကတဋ္ဌာနေတိ သေနာသနတော ဗဟိ စယာဒီနံ အကတဋ္ဌာနေ။ ဗဟိကုဋ္ဋေတိ ကုဋ္ဋတော ဗဟိ။

အညတြပရိဘောဂပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၄။ စက္ကလိကန္တိ ကမ္ဗလာဒီဟိ ဝေဌေတွာ စက္ကသဏ္ဌာနေန ပါဒပုဉ္ဆနယောဂ္ဂံ ကတံ။ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ နာမ သဏှမတ္တိကာဟိ ကတာ ကာဠဝဏ္ဏာဒိဘူမိ။ သေနာသနံ မဉ္စပီဌာဒိ။ တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အညေဟိ အာဝါသိကဘိက္ခူဟိ ပရိဘုတ္တနီဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ စေ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိယေဝါ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဒွါရမ္ပီတိအာဒိနာ ဝုတ္တဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာ။ လောမေသူတိ လောမေသု ဖုသန္တေသု။

သင်္ဃဘတ္တာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံနိမန္တနန္တိ ဣမံ ဝေါဟာရံ ပတ္တာနီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တန’’န္တိအာဒိဝေါဟာရံ ပတ္တာနီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တမ္ပိ အန္တော ကတွာတိ အာယတိံ ဘိက္ခူနံ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထာယ တမ္ပိ သင်္ဃဘတ္တံ အန္တော ကတွာ။

ဥဒ္ဒေသဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေတိ ဝိဟာရဿ ဒွါရကောဋ္ဌကသမီပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘောဇနသာလာယာတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနဘူတာယ ဘောဇနသာလာယ။ ‘‘ဒိန္နံ ပနာ’’တိ ဝတွာ ယထာ သော ဒါယကော ဒေတိ၊ တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဃတော ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ အန္တောဥပစာရဂတာနန္တိ ဧတ္ထ ဂါမဒွါရဝီထိစတုက္ကေသု ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရံ အန္တောဥပစာရော နာမ။ အန္တရဃရဿ ဥပစာရေ ပန လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဃရူပစာရော စေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဝဠဉ္ဇန္တိ ဧကေန ဒွါရေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နာနာနိဝေသနေသူတိ နာနာကုလဿ နိဝေသနေသု။ လဇ္ဇီ ပေသလော အဂတိဂမနံ ဝဇ္ဇေတွာ မေဓာဝီ စ ဥပပရိက္ခိတွာ ဥဒ္ဒိသိဿတီတိ အာဟ ‘‘ပေသလော လဇ္ဇီ မေဓာဝီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ နိသိန္နဿပိ နိဒ္ဒါယန္တဿပီတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ တိစီဝရပရိဝါရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒကပတ္တလာဘီ ဝိယ အညောပိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ အလဘိတွာ ဝတ္ထာဒိမနေကပ္ပကာရကံ လဘတိ စေ၊ တဿေဝ တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ရုစိဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဝတွာ အာဟရိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဝိဿဋ္ဌဒူတော နာမ။ ယံ ဣစ္ဆတီတိ ‘‘ဥဒ္ဒေသပတ္တံ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ယံ ဣစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆာသဘာဂေနာတိ ပုစ္ဆာသဒိသေန။

‘‘ဧကာ ကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဌိတိကံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ရညော ဝါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အညေဟိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေဟိ အမိဿေတွာ ဝိသုံယေဝ ဌိတိကာယ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကစာရိကဘတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ထေယျာယ ဟရန္တီတိ ပတ္တဟာရကာ ဟရန္တိ။ ဂီဝါ ဟောတီတိ အာဏာပကဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ ‘‘မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ အကတဘာဂေါ နာမာတိ အာဂန္တုကဘာဂေါ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိဝုတ္တေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမမေဝ ‘သဗ္ဗံ သင်္ဃိကံ ပတ္တံ ဒေထာ’တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’တိ အဝုတ္တေပိ ဘာဇေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

‘‘ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ သင်္ဃိကံ နိမန္တနံ နာမ။ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိပါဋိယာတိ လဒ္ဓပဋိပါဋိယာ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပဒံ အဝတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘတ္တန္တိ အဝဒန္တေနာ’’တိ။ အာလောပသင်္ခေပေနာတိ ဧကေကပိဏ္ဍဝသေန။ အယဉ္စ နယော နိမန္တနေယေဝ၊ န ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ။ တတ္ထ ဟိ ဧကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏံယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ အာလောပဋ္ဌိတိကာ နာမ နတ္ထိ။ အစ္ဆတီတိ တိဋ္ဌတိ။ ‘‘ဧကဝါရန္တိ ယာဝ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေ လဘန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဧကဝါရန္တိ န ဧကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယတ္တကာ ပန ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ။ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဂဟိတဘိက္ခူ အညဒါ အဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဘောဇိတာ ဟောန္တိ၊ တာဝ ယေ ဇာနန္တိ၊ တေ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။

သလာကဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ လိခိတွာ။ နိဂ္ဂဟေန ဒတွာတိ အနိစ္ဆန္တမ္ပိ နိဂ္ဂဟေန သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ။ ဧကဂေဟဝသေနာတိ ဧကာယ ဃရပါဠိယာ ဝသေန။ ဥဒ္ဒိသိတွာတိ ‘‘တုယှဉ္စ တုယှဉ္စ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ။ ဒူရတ္တာ နိဂ္ဂဟေတွာပိ ဝါရေန ဂါဟေတဗ္ဗဂါမော ဝါရဂါမော။ ဝိဟာရဝါရေ နိယုတ္တာ ဝိဟာရဝါရိကာ၊ ဝါရေန ဝိဟာရရက္ခဏကာ။ အညထတ္တန္တိ ပသာဒညထတ္တံ။ ဖာတိကမ္မမေဝ ဘဝန္တီတိ ဝိဟာရရက္ခဏတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒါတဗ္ဗအတိရေကလာဘာ ဟောန္တိ။ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿ ပါပိတာနိ ဒွေ တီဏိ ဧကစာရိကဘတ္တာနိ တေနေဝ နိယာမေန အတ္တနော ပါပုဏနဋ္ဌာနေ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေ။ ယဿ ကဿစိ သမ္မုခီဘူတဿ ပါပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန စေ ဘိက္ခူ ဗဟိသီမဂတာ ဟောန္တိ၊ သမ္မုခီဘူတဿ ယဿ ကဿစိ ပါပေတဗ္ဗံ သဘာဂတ္တာ ဧကေန လဒ္ဓံ သဗ္ဗေသံ ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အတ္တနော ပါပေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ရသသလာကန္တိ ဥစ္ဆုရသသလာကံ။

‘‘သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာပိ ဝိဟာရေ ပက္ကဘတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဧဝံ ဂါဟိတေ သာဒိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ န သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ စ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာယော စေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သလာကဝသေန ဂါဟိတတ္တာ ပန န သာဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝီမံသိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာ သလာကဝသေန ဂါဟိတာ န သာဒိတဗ္ဗာ သိယာ၊ သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ န ဝဒေယျ၊ ‘‘အတိရေကလာဘော သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၂၈) ‘‘အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမီ’’တိ သလာကဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ န ဘေသဇ္ဇံ။ သင်္ဃဘတ္တာဒီနိ ဟိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိယေဝ တေန န သာဒိတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ခန္ဓကဘာဏကာနံ ဝါ မတေန ဣဓ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂတော ဒါတဗ္ဗဘိက္ခာ အဂ္ဂဘိက္ခာ။ လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါတိ လဘိတွာ ဝါ အလဘိတွာ ဝါ။ နိဗဒ္ဓါယ အဂ္ဂဘိက္ခာယ အပ္ပမတ္တိကာယ ဧဝ သမ္ဘဝတော လဘိတွာပိ ပုနဒိဝသေ ဂဏှိတုံ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂဘိက္ခာမတ္တန္တိ ဟိ ဧတ္ထ မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဗဟုဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။

သလာကဘတ္တံ နာမ ဝိဟာရေယေဝ ဥဒ္ဒိသီယတိ ဝိဟာရမေဝ သန္ဓာယ ဒိယျမာနတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရေ အပါပိတံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတြ အာသနသာလာယာတိ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ။ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ တထာ ဝတွာ တသ္မိံ ဒိဝသေ ဒိန္နဘတ္တံ ဝိဟာရမေဝ အာနေတွာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ ဝါရဂါမသလာကံ အတ္တနာ ဂဟေတွာ။ တေနာတိ ယော အတ္တနော ပတ္တံ ဝါရဂါမသလာကံ ဒိသံဂမိကဿ အဒါသိ၊ တေန။ အနတိက္ကန္တေယေဝ တသ္မိံ တဿ သလာကာ ဂါဟေတဗ္ဗာတိ ယသ္မာ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿေဝ သလာကာ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒိသံဂမိကေ ဥပစာရသီမံ အနတိက္ကန္တေယေဝ တဿ ဒိသံဂမိကဿ ပတ္တသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

အနာဂတဒိဝသေတိ ဧတ္ထ ကထံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ စေ? ယသ္မာ တတော တတော အာဂတာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ သန္နိပတန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အမှာကံ ဂေါစရဂါမေတိ သလာကဘတ္တဒါယကာနံ ဂါမေ။ ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘မဟာထေရော ဧကကောဝ ဝိဟာရေ ဩဟီနော အဝဿံ သဗ္ဗသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဌိတော’’တိ မညမာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။

ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

အဘိလက္ခိတေသု စတူသု ပက္ခဒိဝသေသု ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ အဘိလက္ခိတေသူတိ ဧတ္ထ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ လက္ခဏီယေသု ဣစ္စေဝ အတ္ထော၊ ဥပေါသထသမာဒါနဓမ္မဿဝနပူဇာသက္ကာရာဒိကရဏတ္ထံ လက္ခိတဗ္ဗေသု သလ္လက္ခေတဗ္ဗေသု ဥပလက္ခေတဗ္ဗေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွေ ပက္ခောတိ ‘‘အဇ္ဇ ပက္ခိကံ န ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပက္ခိကဿ အနိယမတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘သွေ အမှာကံ ဃရေ လူခဘတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပေါတ္ထကေသု လိခန္တိ၊ ‘‘ပက္ခဘတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ နိဗန္ဓာပိတန္တိ ‘‘အသုကဝိဟာရဿာ’’တိ နိယမိတံ။ ဂါဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ တသ္မိံ သေနာသနေ ဝသန္တေဟိ ဌိတိကာယ ဂါဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တဏ္ဍုလာဒီနိပေသေန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟဋဘိက္ခတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ဘိက္ခာနာမေန ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပတ္တံ ပူရေတွာ ထကေတွာ ဒိန္နန္တိ ‘‘ဂုဠကဘတ္တံ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ။ ဂုဠပိဏ္ဍေပိ…ပေ… ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဂုဠပိဏ္ဍံ တာလပက္ကပ္ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။