📜

၉။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကံ

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၃။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကေ တဒဟူတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၅) တသ္မိံ အဟနိ တသ္မိံ ဒိဝသေ။ ဥပေါသထေတိ ဧတ္ထ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော၊ ဥပဝသန္တီတိ သီလေန ဝါ အနသနေန ဝါ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ အယဉှိ ဥပေါသထ-သဒ္ဒေါ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသာမီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ ၁၀။၄၆) သီလေ အာဂတော။ ‘‘ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၅၅) ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာဒိဝိနယကမ္မေ။ ‘‘ဂေါပါလကူပေါသထော နိဂဏ္ဌူပေါသထော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဥပဝါသေ။ ‘‘ဥပေါသထော နာမ နာဂရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၆၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၈) ပညတ္တိယံ။ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၆၈) ဒိဝသေ။ ဣဓာပိ ဒိဝသေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ တဒဟုပေါသထေတိ တသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသဘူတေ အဟနီတိ အတ္ထော။ နိသိန္နော ဟောတီတိ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဥပါသိကာယ ရတနပါသာဒေ နိသိန္နော ဟောတိ။ နိသဇ္ဇ ပန ဘိက္ခူနံ စိတ္တာနိ ဩလောကေန္တော ဧကံ ဒုဿီလပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ‘‘သစာဟံ ဣမသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဣဓ နိသိန္နေယေဝ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ၊ သတ္တဓာဝဿ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတီ’’တိ တသ္မိံ အနုကမ္ပာယ တုဏှီယေဝ အဟောသိ။

အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ ပရိက္ခီဏာ။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏသီသေ။ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌိမုခိယာ။ ဥဒ္ဓသ္တံ အရုဏန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနံ ပတွာပိ ‘‘ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ထေရော ဘဂဝန္တံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ယာစိ တသ္မိံ ကာလေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) သိက္ခာပဒဿ အပညတ္တတ္တာ။ အပရိသုဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိသာတိ တိက္ခတ္တုံ ထေရေန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဿ ယာစိတတ္တာ အနုဒ္ဒေသဿ ကာရဏံ ကထေန္တော ‘‘အသုကပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓါ’’တိ အဝတွာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိသာ’’တိ အာဟ ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ တိယာမရတ္တိံ တထာ ဝီတိနာမေသိ? တတော ပဋ္ဌာယ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ အနုဒ္ဒိသိတုကာမော တဿ ဝတ္ထုံ ပါကဋံ ကာတုံ။

အဒ္ဒသာတိ ကထံ အဒ္ဒသ။ အတ္တနော စေတောပရိယဉာဏေန တဿံ ပရိသတိ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာနိ ပရိဇာနန္တော တဿ ပုရိသဿ ဒုဿီလျစိတ္တံ ပဿိ။ ယသ္မာ ပန စိတ္တေ ဒိဋ္ဌေ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပုဂ္ဂလံ ဒုဿီလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထေဝ ဟိ အနာဂတေ သတ္တသု ဒိဝသေသု ပဝတ္တံ ပရေသံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ အတီတေပီတိ။ ဒုဿီလန္တိ နိဿီလံ၊ သီလဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ပါပဓမ္မန္တိ ဒုဿီလတ္တာ ဧဝ ဟီနဇ္ဈာသယတာယ လာမကသဘာဝံ။ အသုစိန္တိ အပရိသုဒ္ဓေဟိ ကာယကမ္မာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ န သုစိံ။ သင်္ကဿရသမာစာရန္တိ ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဣမိနာ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပရေသံ အာသင်္ကနီယတာယ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရံ။ အထ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ ဣမေ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ အတ္တနောယေဝ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရံ။ လဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗဿ ကရဏတော ပဋိစ္ဆန္နံ ကမ္မန္တံ ဧတဿာတိ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တံ။ ကုစ္ဆိတသမဏဝေသဓာရိတာယ န သမဏန္တိ အဿမဏံ။ သလာကဂ္ဂဟဏာဒီသု ‘‘ကိတ္တကာ သမဏာ’’တိ ဂဏနာယ ‘‘အဟမ္ပိ သမဏောမှီ’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ သမဏပဋိညံ။ အသေဋ္ဌစာရိတာယ အဗြဟ္မစာရိံ။ အညေ ဗြဟ္မစာရိနော သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ ကုသုမ္ဘကပဋဓရေ ဂါမနိဂမာဒီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တေ ဒိသွာ အဗြဟ္မစာရီ သမာနော သယမ္ပိ တာဒိသေန အာကာရေန ပဋိပဇ္ဇန္တော ဥပေါသထာဒီသု စ သန္ဒိဿန္တော ‘‘အဟမ္ပိ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ပဋိညံ ဒေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဗြဟ္မစာရိပဋိညံ။ ပူတိနာ ကမ္မေန သီလဝိပတ္တိယာ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ အန္တောပူတိံ။ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ရာဂါဒိကိလေသာဝဿဝေန တိန္တတ္တာ အဝဿုတံ။ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ သီလဝန္တေဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗတ္တာ စ ကသမ္ဗုဇာတံ။ မဇ္ဈေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိသိန္နန္တိ သင်္ဃပရိယာပန္နော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အန္တော နိသိန္နံ။

ဒိဋ္ဌောသီတိ ‘‘အယံ န ပကတတ္တော’’တိ ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌော အသိ။ ယသ္မာ စ ဧဝံ ဒိဋ္ဌော၊ တသ္မာ နတ္ထိ တေ တဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသော။ ယသ္မာ ပန သော သံဝါသော တဝ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥဋ္ဌေဟိ အာဝုသောတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတိယမ္ပိ ခေါ သော ပုဂ္ဂလော တုဏှီ အဟောသီတိ အနေကဝါရံ ဝတွာပိ ‘‘ထေရော သယမေဝ နိဗ္ဗိန္နော ဩရမိဿတိ၊ ဣဒါနိ ဣမေသံ ပဋိပတ္တိံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝါ အဓိပ္ပာယေန တုဏှီ အဟောသိ။ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာတိ ‘‘ဘဂဝတာ မယာ စ ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌော၊ ယာဝတတိယံ ‘ဥဋ္ဌေဟီ’တိ စ ဝုတ္တော န ဥဋ္ဌာတိ၊ ဣဒါနိဿ နိက္ကဍ္ဎနကာလော ၊ မာ သင်္ဃဿ ဥပေါသထန္တရာယော အဟောသီ’’တိ ဗာဟာယံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဗဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကာ နိက္ခာမေတွာတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာ ဒွါရသာလတော နိက္ခာမေတွာ၊ ဗဟီတိ ပန နိက္ခာမိတဋ္ဌာနဒဿနံ။ အထ ဝါ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကာတိ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကတောပိ နိက္ခာမေတွာ၊ န အန္တောဒွါရကောဋ္ဌကတော ဧဝ။ ဥဘယထာပိ ဝိဟာရတော ဗဟိကတွာတိ အတ္ထော။ သူစိဃဋိကံ ဒတွာတိ အဂ္ဂဠသူစိဉ္စ ဥပရိဃဋိကဉ္စ အာဒဟိတွာ၊ သုဋ္ဌု ကဝါဋံ ထကေတွာတိ အတ္ထော။ ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမာတိ ‘‘အပရိသုဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိသာ’’တိ ဝစနံ သုတွာ ဧဝ ဟိ တေန ပက္ကမိတဗ္ဗံ သိယာ၊ ဧဝံ အပက္ကမိတွာ ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမ သော မောဃပုရိသော အာဂမိဿတိ၊ အစ္ဆရိယမိဒန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ ဂရဟဏစ္ဆရိယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မဟာသမုဒ္ဒေ အဋ္ဌစ္ဆရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၄။ အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသမုဒ္ဒေတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၅) ကော အနုသန္ဓိ? ယွာယံ အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခဿ အနုဒ္ဒေသော၊ သော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မောတိ တံ အပရေဟိ သတ္တဟိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုကာမော ပဌမံ တာဝ တေသံ ဥပမာဘာဝေန မဟာသမုဒ္ဒေ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မေ ဒဿေန္တော သတ္ထာ ‘‘အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသမုဒ္ဒေ’’တိအာဒိမာဟ။ အသုရာတိ ဒေဝါ ဝိယ န သုရန္တိ န ဤသန္တိ န ဝိရောစန္တီတိ အသုရာ။ သုရာ နာမ ဒေဝါ၊ တေသံ ပဋိပက္ခာတိ ဝါ အသုရာ၊ ဝေပစိတ္တိပဟာရာဒါဒယော။ တေသံ ဘဝနံ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ၊ တေ တတ္ထ ပဝိသန္တာ နိက္ခမန္တာ သိနေရုပါဒေ မဏ္ဍပါဒီနိ နိမ္မိနိတွာ ကီဠန္တာဝ အဘိရမန္တိ။ သာ တတ္ထ တေသံ အဘိရတိ ဣမေ ဂုဏေ ဒိသွာတိ အာဟ ‘‘ယေ ဒိသွာ ဒိသွာ အသုရာ မဟာသမုဒ္ဒေ အဘိရမန္တီ’’တိ။ တတ္ထ အဘိရမန္တီတိ ရတိံ ဝိန္ဒန္တိ၊ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။

အနုပုဗ္ဗနိန္နောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အနုပဋိပါဋိယာ နိန္နဘာဝဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ န အာယတကေနေဝ ပပါတောတိ နစ္ဆိန္နတဋမဟာသောဗ္ဘော ဝိယ အာဒိတော ဧဝ ပပါတော။ သော ဟိ တီရဒေသတော ပဋ္ဌာယ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလဝိဒတ္ထိရတနယဋ္ဌိဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနယောဇနာဒိဝသေန ဂမ္ဘီရော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော သိနေရုပါဒမူလေ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော ဟုတွာ ဌိတောတိ ဒဿေတိ။

ဌိတဓမ္မောတိ ဌိတသဘာဝေါ အဝဋ္ဌိတသဘာဝေါ။ ကုဏပေနာတိ ယေန ကေနစိ ဟတ္ထိအဿာဒိကဠေဝရေန။ ဝါဟေတီတိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိယ ဝီစိပ္ပဟာရေနေဝ ထလေ ခိပတိ။ ဂင်္ဂါ ယမုနာတိ အနောတတ္တဒဟဿ ဒက္ခိဏမုခတော နိက္ခန္တနဒီ ပဉ္စဓာရာ ဟုတွာ ပဝတ္တဋ္ဌာနေ ဂင်္ဂါတိအာဒိနာ ပဉ္စဓာ သင်္ခံ ဂတာ။ တတ္ထ နဒီ နိန္နဂါတိအာဒိကံ ဂေါတ္တံ၊ ဂင်္ဂါ ယမုနာတိအာဒိကံ နာမံ။ သဝန္တိယောတိ ယာ ကာစိ သဝမာနာ သန္ဒမာနာ ဂစ္ဆန္တိယော မဟာနဒိယော ဝါ ကုန္နဒိယော ဝါ။ အပ္ပေန္တီတိ အလ္လီယန္တိ ဩသရန္တိ။ ဓာရာတိ ဝုဋ္ဌိဓာရာ။ ပူရတ္တန္တိ ပုဏ္ဏဘာဝေါ။ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဟိ အယံ ဓမ္မတာ – ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဒေဝေါ မန္ဒော ဇာတော၊ ဇာလက္ခိပါဒီနိ အာဒါယ မစ္ဆကစ္ဆပေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ အတိမဟန္တာ ဝုဋ္ဌိ၊ လဘိဿာမ နု ခေါ ပိဋ္ဌိပသာရဏဋ္ဌာန’’န္တိ ဝါ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ပဌမကပ္ပိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ တီရံ ဘဿိတွာ သိနေရုမေခလံ အာဟစ္စ ဥဒကံ ဌိတံ၊ တတော ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ နေဝ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ၊ န ဥဒ္ဓံ ဥတ္တရတိ။ ဧကရသောတိ အသမ္ဘိန္နရသော။

မုတ္တာတိ ခုဒ္ဒကမဟန္တဝဋ္ဋဒီဃာဒိဘေဒါ အနေကဝိဓမုတ္တာ။ မဏီတိ ရတ္တနီလာဒိဘေဒေါ အနေကဝိဓော မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝံသဝဏ္ဏသိရီသပုပ္ဖဝဏ္ဏာဒိသဏ္ဌာနတော အနေကဝိဓော။ သင်္ခေါတိ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋကတုမ္ဗကုစ္ဆိဓမနသင်္ခါဒိဘေဒေါ အနေကဝိဓော။ သိလာတိ သေတကာဠမုဂ္ဂဝဏ္ဏာဒိဘေဒါ အနေကဝိဓာ။ ပဝါဠမ္ပိ ခုဒ္ဒကမဟန္တရတ္တဃနရတ္တာဒိဘေဒံ အနေကဝိဓံ။ လောဟိတကော ပဒုမရာဂါဒိဘေဒေါ အနေကဝိဓော။ မသာရဂလ္လံ ကဗရမဏိ။ စိတ္တဖလိကန္တိပိ ဝဒန္တိ။ မဟတံ ဘူတာနန္တိ မဟန္တာနံ သတ္တာနံ။ တိမိ တိမိင်္ဂလော တိမိတိမိင်္ဂလောတိ တိဿော မစ္ဆဇာတိယော။ တိမိံ ဂိလနသမတ္ထော တိမိင်္ဂလော၊ တိမိဉ္စ တိမိင်္ဂလဉ္စ ဂိလနသမတ္ထော တိမိတိမိင်္ဂလောတိ ဝဒန္တိ။ နာဂါတိ ဦမိပိဋ္ဌိဝါသိနောပိ ဝိမာနဋ္ဌကနာဂါပိ။

ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဋ္ဌစ္ဆရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၅။ ဧဝမေဝခေါတိ ကိဉ္စာပိ သတ္ထာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ သောဠသပိ ဗာတ္တိံသပိ တတော ဘိယျောပိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ သက္ကောတိ၊ ဥပမာဘာဝေန ပန ဂဟိတာနံ အဋ္ဌန္နံ အနုရူပဝသေန အဋ္ဌေဝ တေ ဥပမေတဗ္ဗဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿန္တော ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဋ္ဌ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာယ တိဿော သိက္ခာ ဂဟိတာ၊ အနုပုဗ္ဗကိရိယာယ တေရသ ဓုတဓမ္မာ၊ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါယ သတ္တ အနုပဿနာ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိပဿနာ အဋ္ဌတိံသ အာရမ္မဏဝိဘတ္တိယော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ စ ဂဟိတာ။ န အာယတကေနေဝ အညာပဋိဝေဓောတိ မဏ္ဍူကဿ ဥပ္ပတိတွာ ဂမနံ ဝိယ အာဒိတောဝ သီလပူရဏာဒီနိ အကတွာ အရဟတ္တပဋိဝေဓော နာမ နတ္ထိ၊ ပဋိပါဋိယာ ပန သီလသမာဓိပညာယော ပူရေတွာဝ အရဟတ္တပ္ပတ္တီတိ အတ္ထော။

မမသာဝကာတိ သောတာပန္နာဒိကေ အရိယပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ န သံဝသတီတိ ဥပေါသထကမ္မာဒိဝသေန သံဝါသံ န ကရောတိ။ ဥက္ခိပတီတိ အပနေတိ။ အာရကာဝါတိ ဒူရေ ဧဝ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေတိ တထာဂတေန ဘဂဝတာ သာဝကေသု ဒေသိတေ အက္ခာတေ ပကာသိတေ။ န တေန နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဦနတ္တံ ဝါ ပူရတ္တံ ဝါတိ အသင်္ချေယျေပိ မဟာကပ္ပေ ဗုဒ္ဓေသု အနုပ္ပဇ္ဇန္တေသု ဧကသတ္တောပိ ပရိနိဗ္ဗာတုံ န သက္ကောတိ၊ တဒါပိ ‘‘တုစ္ဆာ နိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဗုဒ္ဓကာလေ ပန ဧကေကသ္မိံ သမာဂမေ အသင်္ချေယျာပိ သတ္တာ အမတံ အာရာဓေန္တိ၊ တဒါပိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ပူရာ နိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ။ ဝိမုတ္တိရသောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုစ္စနရသော။ သဗ္ဗာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ ယာဝဒေဝ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တဿ ဝိမုတ္တီတိ အတ္ထော။

ရတနာနီတိ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနာနိ။ သတိပဋ္ဌာနာဒယော ဟိ ဘာဝိယမာနာ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ အနေကဝိဓံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ ပဂေဝ အပရဘာဂေ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊

လောကိယရတနနိမိတ္တံ ပန ပီတိပါမောဇ္ဇံ န တဿ ကလဘာဂမ္ပိ အဂ္ဃတိ။ အပိစ –

စိတ္တီကတံ မဟဂ္ဃဉ္စ၊ အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ၊

အနောမသတ္တပရိဘောဂံ၊ ရတနန္တိ ပဝုစ္စတိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၃)၊

ယဒိ စ စိတ္တီကတာဒိဘာဝေန ရတနံ နာမ ဟောတိ၊ သတိပဋ္ဌာနာဒီနညေဝ ဘူတော ရတနဘာဝေါ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနဉှိ သော အာနုဘာဝေါ၊ ယံ သာဝကာ သာဝကပါရမီဉာဏံ၊ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂစ္ဆန္တိ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ပရမ္ပရကာရဏဉှိ ဒါနာဒိဥပနိဿယောတိ ဧဝံ ရတိဇနနဋ္ဌေန စိတ္တီကတာဒိအတ္ထေန စ ရတနဘာဝေါ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ သာတိသယော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတြိမာနိ ရတနာနိ၊ သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ။

အာရမ္မဏေ ဩက္ကန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ၊ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ အာရမ္မဏဿ ပန ကာယာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ တထာ ဟိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု သုဘသုခနိစ္စအတ္တသညာနံ ပဟာနတော အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တဘာဝဂ္ဂဟဏတော စ နေသံ ကာယာနုပဿနာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။

သမ္မာ ပဒဟန္တိ ဧတေန၊ သယံ ဝါ သမ္မာ ပဒဟတိ၊ ပသတ္ထံ သုန္ဒရံ ဝါ ပဒဟနန္တိ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ သမ္မဒေဝ ပဓာနဘာဝကရဏတော သမ္မပ္ပဓာနံ၊ ဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ တမ္ပိ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ အနုပ္ပာဒနပဟာနဝသေန အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဥပ္ပာဒနဌာပနဝသေန စ စတုကိစ္စသာဓကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ။

ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ တာယ ဝါ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ။ ပဌမေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ပတိဋ္ဌာ အဓိဂမုပါယောတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ တေန ဟိ ဥပရူပရိဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ။ သွာယံ ဣဒ္ဓိပါဒေါ ယသ္မာ ဆန္ဒာဒိကေ စတ္တာရော အဓိပတိဓမ္မေ ဓုရေ ဇေဋ္ဌကေ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တီယတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ။

ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စ ဣန္ဒြိယာနိ။ တတ္ထ အဿဒ္ဓိယံ အဘိဘဝိတွာ အဓိမောက္ခလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယံ။ ကောသဇ္ဇံ အဘိဘဝိတွာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏေ၊ ပမာဒံ အဘိဘဝိတွာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ၊ ဝိက္ခေပံ အဘိဘဝိတွာ အဝိက္ခေပလက္ခဏေ၊ အညာဏံ အဘိဘဝိတွာ ဒဿနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ပညာ ဣန္ဒြိယံ။

တာနိယေဝ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ အနဘိဘဝနီယတော အကမ္ပိယဋ္ဌေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေန စ ဗလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဗောဓိယာ၊ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ယာ ဟိ ဧသာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ၊ ယာယ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတိ ကိလေသနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတီတိ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂိသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒယော ဝိယ။ ယောပေသ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကော ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ ‘‘ဗုဇ္ဈနကဿ ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၁၈၂၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၄၆၆၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅)၊ ‘‘ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၇) နယေနပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈေဟိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ အဿ အတ္ထိ၊ အဋ္ဌင်္ဂါနိယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ မာရေန္တော ကိလေသေ ဂစ္ဆတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ ဝါ မဂ္ဂီယတိ၊ သယံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတီတိ မဂ္ဂေါတိ ဧဝမေတေသံ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ အတ္ထဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သောတာပန္နောတိ မဂ္ဂသင်္ခါတံ သောတံ အာပဇ္ဇိတွာ ပါပုဏိတွာ ဌိတော၊ သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နောတိ သောတာပတ္တိဖလဿ အတ္တပစ္စက္ခကရဏတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ၊ ယော အဋ္ဌမကောတိပိ ဝုစ္စတိ။ သကဒါဂါမီတိ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန အာဂမနသီလော ဒုတိယဖလဋ္ဌော။ အနာဂါမီတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ကာမလောကံ အနာဂမနသီလော တတိယဖလဋ္ဌော။ ယော ပန သဒ္ဓါနုသာရီ ဓမ္မာနုသာရီ ဧကဗီဇီတိ ဧဝမာဒိကော အရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ၊ သော တေသံယေဝ ဘေဒေါတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အတ္တနော ဓမ္မဝိနယေ မတကုဏပသဒိသေန ဒုဿီလပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝါသာဘာဝသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ အသံဝါသာရဟသံဝါသာရဟဘာဝါနံ ကာရဏပရိဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဆန္နမတိဝဿတီတိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော အညံ နဝံ အာပတ္တိံ

အာပဇ္ဇတိ၊ တတော အပရန္တိ ဧဝံ အာပတ္တိဝဿံ ကိလေသဝဿံ အတိဝိယ ဝဿတိ။ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝိဝရန္တော သဗြဟ္မစာရီနံ ပကာသေန္တော ယထာဓမ္မံ ယထာဝိနယံ ပဋိကရောန္တော ဒေသေန္တော ဝုဋ္ဌဟန္တော အညံ နဝံ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ၊ တေနဿ တံ ဝိဝဋံ ပုန အာပတ္တိဝဿံ ကိလေသဝဿံ န ဝဿတိ။ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ ဆန္နံ ဆာဒိတံ အာပတ္တိံ ဝိဝရေထ။ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတီတိ ဧဝံ သန္တေ တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇနပုဂ္ဂလာနံ အတ္တဘာဝံ အတိဝိဇ္ဈိတွာ ကိလေသဝဿနေန န ဝဿတိ န တေမေတိ၊ ဧဝံ သော ကိလေသေဟိ အနဝဿုတော ပရိသုဒ္ဓသီလော သမာဟိတော ဟုတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သမ္မသန္တော အနုက္ကမေန နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဋ္ဌစ္ဆရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါတိမောက္ခသဝနာရဟကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၆။ အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အဗ္ဗုဒေါ ဇာတော၊ အပရိသုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလာ ဥပေါသထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ န စ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ဥဒ္ဒိသတိ၊ အနုဒ္ဒိသန္တေ စ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဥပေါသထော ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယန္နူနာဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနညေဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယျ’’န္တိ၊ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဘိက္ခူနညေဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနိ ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ။ တတ္ထ နဒါနာဟန္တိ န ဣဒါနိ အဟံ။ ဥပေါသထံ န ကရိဿာမိ၊ ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိဿာမီတိ ပစ္စေကံ န-ကာရေန သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ အာဏာပါတိမောက္ခံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခန္တိ။ တေသု ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ အာဏာပါတိမောက္ခံ၊ တံ သာဝကာဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န ဗုဒ္ဓါ၊ ယံ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒိသီယတိ။ ‘‘ခန္တီ ပရမံ…ပေ… သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ…ပေ… အနုပဝါဒေါ အနုပဃာတော…ပေ… ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃-၁၈၅) ဣမာ ပန တိဿော ဂါထာ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ နာမ၊ တံ ဗုဒ္ဓါဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န သာဝကာ။ ဆန္နမ္ပိ ဝဿာနံ အစ္စယေန ဥဒ္ဒိသန္တိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနဉှိ ဓရမာနကာလေ အယမေဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော၊ အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓါနံ ပန ပဌမဗောဓိယံယေဝ၊ တတော ပရံ ဣတရော၊ တဉ္စ ခေါ ဘိက္ခူ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ ဝီသတိဝဿမတ္တံ ဣမံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣမံ အန္တရာယံ ဒိသွာ တတော ပရံ န ဥဒ္ဒိသိ။

အဋ္ဌာနန္တိ အကာရဏံ။ အနဝကာသောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကာရဏဉှိ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ‘‘အဝကာသော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗန္တိအာဒိ ပဒတ္ထတော သုဝိညေယျံ။ ဝိနိစ္ဆယတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ ဉတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ။

ဓမ္မိကာဓမ္မိကပါတိမောက္ခဋ္ဌပနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၇။ ကတဉ္စ အကတဉ္စ ဥဘယံ ဂဟေတွာတိ ယဿ ဧကန္တေန ကတာပိ အတ္ထိ၊ အကတာပိ အတ္ထိ၊ တဿ တဒုဘယံ ဂဟေတွာ။

ဓမ္မိကပါတိမောက္ခဋ္ဌပနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၉။ ပရိသာဝုဋ္ဌာတီတိ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပါတိမောက္ခံ ဌပိတံ၊ တံ ဝတ္ထုံ အဝိနိစ္ဆိနိတွာ ကေနစိ အန္တရာယေန ဝုဋ္ဌာတိ။

၃၉၃။ ပစ္စာဒိယတီတိ ပတိ အာဒိယတိ၊ ‘‘အကတံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ပုန အာရဘတီတိ အတ္ထော။

အတ္တာဒါနအင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၈။ ပရံ စောဒေတုံ အတ္တနာ အာဒါတဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ အဓိကရဏံ အတ္တာဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘သာသနံ သောဓေတုကာမော’’တိအာဒိ။ ဝဿာရတ္တောတိ ဝဿကာလော။

စောဒကေန ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၉။ ပဋိမာသိတုန္တိ ပရာမသိတုံ။ ပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ…ပေ… အဓိဂတံ မေတ္တစိတ္တန္တိ ဣမိနာ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိဟတာဃာတ’’န္တိ။

စောဒကေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၀။ နော ဒေါသန္တရောတိ ဧတ္ထ စိတ္တပရိယာယော အန္တရ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘န ဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ’’တိ။

စောဒကစုဒိတကပဋိသံယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၁။ ကရုဏန္တိ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ကရုဏဇ္ဈာနံ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂန္တိ ပရိကမ္မုပစာရဝသပ္ပဝတ္တံ ကရုဏံ။ မေတ္တဉ္စ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။