📜

၁၀။ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကံ

မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၂။ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ သက္ကေသု ဝိဟရတီတိ ပဌမဂမနေန ဂန္တွာ ဝိဟရတိ။ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီတိ ဧတ္ထ ဂေါတမီတိ ဂေါတ္တံ။ နာမကရဏဒိဝသေ ပနဿာ လဒ္ဓသက္ကာရာ ဗြာဟ္မဏာ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘သစေ အယံ ဓီတရံ လဘိဿတိ၊ စက္ကဝတ္တိရညော မဟေသီ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပုတ္တံ လဘိဿတိ၊ စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဘဝိဿတီတိ ဥဘယထာပိ မဟတီယေဝဿာ ပဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု၊ တသ္မာ ပုတ္တပဇာယ စေဝ ဓီတုပဇာယ စ မဟန္တတာယ ‘‘မဟာပဇာပတီ’’တိ နာမံ အကံသု၊ ဣဓ ပန ဂေါတ္တေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ‘‘မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ဘဂဝါ ကပိလပုရံ ဂန္တွာ ပဌမမေဝ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဟုလကုမာရံ။ စုမ္ဗဋကကလဟေ ပန ဥဘယနဂရဝါသိကေသု ယုဒ္ဓတ္ထာယ နိက္ခန္တေသု သတ္ထာ ဂန္တွာ တေ ရာဇာနော သညာပေတွာ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၉၄၁ အာဒယော) ကထေသိ။ ရာဇာနော ပသီဒိတွာ အဍ္ဎတေယျသတေ အဍ္ဎတေယျသတေ ဒါရကေ အဒံသု။ တာနိ ပဉ္စ ကုမာရသတာနိ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ အထ နေသံ ပဇာပတိယော သာသနံ ပေသေတွာ အနဘိရတိံ ဥပ္ပာဒယိံသု။ သတ္ထာ တေသံ အနဘိရတိယာ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဉတွာ တေ ပဉ္စသတေ ဒဟရဘိက္ခူ ကုဏာလဒဟံ နေတွာ အတ္တနော ကုဏာလကာလေ နိသိန္နပုဗ္ဗေ ပါသာဏတလေ နိသီဒိတွာ ကုဏာလဇာတကကထာယ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) တေသံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ သဗ္ဗေပိ တေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ ပုန မဟာဝနံ အာနေတွာ အရဟတ္တဖလေ။ တေသံ စိတ္တဇာနနတ္ထံ ပုနပိ ပဇာပတိယော သာသနံ ပဟိဏိံသု။ တေ ‘‘အဘဗ္ဗာ မယံ ဃရာဝါသဿာ’’တိ ပဋိသာသနံ ပဟိဏိံသု။ တာ ‘‘န ဒါနိ အမှာကံ ပရဃရံ ဂန္တုံ ယုတ္တံ၊ မဟာပဇာပတိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ပဉ္စသတာပိ မဟာပဇာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အယျေ၊ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေထာ’’တိ အာဟံသု။ မဟာပဇာပတိ စ တာ ဣတ္ထိယော ဂဟေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ရညော ပရိနိဗ္ဗုတကာလေ ဥပသင်္ကမီတိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ ပက္ကာမီတိ ပုန ကပိလပုရမေဝ ပါဝိသိ။

ယထာဘိရန္တံဝိဟရိတွာတိ ဗောဓနေယျသတ္တာနံ ဥပနိဿယံ ဩလောကေန္တော ယထာဇ္ဈာသယေန ဝိဟရိတွာ။ စာရိကံ ပက္ကာမီတိ မဟာဇနသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဥတ္တမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ အနောပမေန ဗုဒ္ဓဝိလာသေန အတုရိတစာရိကံ ပက္ကာမိ။ သမ္ဗဟုလာဟိ သာကိယာနီဟိ သဒ္ဓိန္တိ အန္တောနိဝေသနသ္မိံယေဝ ဒသဗလံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဂဟေတွာ တာပိ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံယေဝ ဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗာဟိပိ တာဟိ သမ္ဗဟုလာဟိ သာကိယာနီဟိ သဒ္ဓိံ။ ပက္ကာမီတိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ ဂမနာဘိနီဟရဏကာလေ ပနဿာ ‘‘သုကုမာရာ ရာဇိတ္ထိယော ပဒသာ ဂန္တုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ သာကိယကောလိယရာဇာနော သုဝဏ္ဏသိဝိကာယော ဥပဋ္ဌာပယိံသု၊ တာ ပန ‘‘ယာနေ အာရုယှ ဂစ္ဆန္တီဟိ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ကတော ဟောတီ’’တိ ဧကပဏ္ဏာသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ ရာဇာနောပိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ အာရက္ခံ သံဝိဒဟာပေတွာ တဏ္ဍုလသပ္ပိတေလာဒီနံ သကဋာနိ ပူရေတွာ ‘‘ဂတဂတဋ္ဌာနေ အာဟာရံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ ပုရိသေ ပေသယိံသု။ သူနေဟိ ပါဒေဟီတိ တာသဉှိ သုခုမာလတ္တာ ပါဒေသု ဧကော ဖောဋော ဥဋ္ဌေတိ၊ ဧကော ဘိဇ္ဇတိ၊ ဥဘော ပါဒါ ကဋကဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ ဟုတွာ ဥဒ္ဓုမာတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သူနေဟိ ပါဒေဟီ’’တိ။ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေတိ ဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ။ ကသ္မာ ပနေဝံ ဌိတာတိ? ဧဝံ ကိရဿာ အဟောသိ ‘‘အဟံ တထာဂတေန အနုညာတာ သယမေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ အဂ္ဂဟေသိံ၊ ဧဝံ ဂဟိတဘာဝေါ စ ပန မေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပါကဋော ဇာတော၊ သစေ သတ္ထာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိဿတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ သစေ နာနုဇာနိဿတိ၊ မဟတီ ဂရဟာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တီ ရောဒမာနာ အဋ္ဌာသိ။ ကိံ နု တွံ ဂေါတမီတိ ကိံ နု ရာဇကုလာနံ ဝိပတ္တိ ဥပ္ပန္နာ၊ ကေန နု တွံ ကာရဏေန ဧဝံ ဝိဝဏ္ဏဘာဝံ ပတ္တာ သူနေဟိ ပါဒေဟိ…ပေ… ဌိတာတိ။

အညေနပိ ပရိယာယေနာတိ အညေနပိ ကာရဏေန။ အာပါဒိကာတိ သံဝဍ္ဎိကာ၊ တုမှာကံ ဟတ္ထပါဒေသု ဟတ္ထပါဒကိစ္စံ အသာဓေန္တေသု ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ ဝဍ္ဎေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိကာတိ အတ္ထော။ ပေါသိကာတိ ဒိဝသဿ ဒွေ တယော ဝါရေ နဟာပေတွာ ဘောဇေတွာ ပါယေတွာ တုမှေ ပေါသေသိ။ ထညံ ပါယေသီတိ နန္ဒကုမာရော ကိရ ဗောဓိသတ္တတော ကတိပါဟေနေဝ ဒဟရတရော။ တသ္မိံ ဇာတေ မဟာပဇာပတိ အတ္တနော ပုတ္တံ ဓာတီနံ ဒတွာ သယံ ဗောဓိသတ္တဿ ဓာတိကိစ္စံ သာဓယမာနာ အတ္တနော ထညံ ပါယေသိ။ တံ သန္ဓာယ ထေရော ဧဝမာဟ။ သာဓု ဘန္တေတိ ‘‘ဗဟုကာရာ’’တိအာဒီဟိ တဿာ ဂုဏံ ကထေတွာ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တော ဧဝမာဟ။

မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌဂရုဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၃။ သတ္ထာပိ ‘‘ဣတ္ထိယော နာမ ပရိတ္တသဒ္ဓါ၊ ဧကာယာစိတမတ္တေယေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုညာတာယ န မမ သာသနံ ဂရုံ ကတွာ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ ဂရုံ ကတွာ ဂါဟာပေတုကာမတာယ ‘‘သစေ၊ အာနန္ဒ၊ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ သာဝဿာ ဟောတု ဥပသမ္ပဒါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာဝဿာတိ သာ ဧဝ အဿာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဥပသမ္ပဒါပိ ဟောတု။

တဒဟုပသမ္ပန္နဿာတိ တံ ဒိဝသမ္ပိ ဥပသမ္ပန္နဿ။ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ မာနာတိမာနံ အကတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန အဘိဝါဒနံ၊ အာသနာ ဥဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂမနဝသေန ပစ္စုဋ္ဌာနံ၊ ဒသနခေ သမောဓာနေတွာ အဉ္ဇလိကမ္မံ၊ အာသနပညာပနဗီဇနာဒိကံ အနုစ္ဆဝိကကမ္မသင်္ခါတံ သာမီစိကမ္မဉ္စ ကတ္တဗ္ဗံ။ အဘိက္ခုကေ အာဝါသေတိ ယတ္ထ ဝသန္တိယာ အနန္တရာယေန ဩဝါဒတ္ထာယ ဥပသင်္ကမနာရဟေ ဌာနေ ဩဝါဒဒါယကော အာစရိယော နတ္ထိ၊ အယံ အဘိက္ခုကော အာဝါသော နာမ၊ ဧဝရူပေ အာဝါသေ ဝဿံ န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အနွဒ္ဓမာသန္တိ အနုပေါသထိကံ။ ဩဝါဒူပသင်္ကမနန္တိ ဩဝါဒတ္ထာယ ဥပသင်္ကမနံ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌေန။ သုတေနာတိ သောတေန သုတေန။ ပရိသင်္ကာယာတိ ဒိဋ္ဌသုတဝသေန ပရိသင်္ကိတေန။ ဂရုဓမ္မန္တိ ဂရုကံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ။ ပက္ခမာနတ္တန္တိ အနူနာနိ ပန္နရသ ဒိဝသာနိ မာနတ္တံ။ ဆသု ဓမ္မေသူတိ ဝိကာလဘောဇနစ္ဆဋ္ဌေသု သိက္ခာပဒေသု။ သိက္ခိတသိက္ခာယာတိ ဧကသိက္ခမ္ပိ အခဏ္ဍံ ကတွာ ပူရိတသိက္ခာယ။

န အက္ကောသိတဗ္ဗော န ပရိဘာသိတဗ္ဗောတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန အက္ကောသဝတ္ထုနာ န အက္ကောသိတဗ္ဗော၊ ဘယုပဒံသနာယ ကာယစိ ပရိဘာသာယ န ပရိဘာသိတဗ္ဗော။ ဩဝဋော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဝစနပထောတိ ဩဝါဒါနုသာသနိဓမ္မကထာသင်္ခါတော ဝစနပထော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဩဝဋော ပိဟိတော၊ န ဘိက္ခုနိယာ ကောစိ ဘိက္ခု ဩဝဒိတဗ္ဗော ဝါ အနုသာသိတဗ္ဗော ဝါ၊ ‘‘ဘန္တေ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝတ္တံ ပူရယိံသူ’’တိ ဧဝံ ပန ပဝေဏိဝသေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနောဝဋော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီသူတိ ဘိက္ခူနံ ပန ဘိက္ခုနီသု ဝစနပထော အနိဝါရိတော၊ ယထာရုစိယာ ဩဝဒန္တု အနုသာသန္တု ဓမ္မကထံ ကထေန္တူတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဂရုဓမ္မကထာ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣမေ ပန အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ သတ္ထု သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ထေရေန အတ္တနော အာရောစိယမာနေ သုတွာ မဟာပဇာပတိယာ တာဝမဟန္တံ ဒေါမနဿံ ခဏေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အနောတတ္တဒဟတော အာဟဋေန သီတုဒကဿ ဃဋသတေန မတ္ထကေ ပရိသိတ္တာ ဝိယ ဝိဂတပရိဠာဟာ အတ္တမနာ ဟုတွာ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏေန ဥပ္ပန္နပီတိပါမောဇ္ဇံ အာဝိ ကရောန္တီ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တတ္ထ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗညဘာဝေ ဌိတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ အလင်္ကာရသဘာဝေါ။ တတ္ထ ကောစိ တရုဏောပိ ယုဝါ န ဟောတိ ယထာ အတိတရုဏော။ ကောစိ ယုဝါပိ မဏ္ဍနကဇာတိကော န ဟောတိ ယထာ ဥပသန္တသဘာဝေါ အာလသိယဗျသနာဒီဟိ ဝါ အဘိဘူတော၊ ဣဓ ပန ဒဟရော စေဝ ယုဝါ စ မဏ္ဍနကဇာတိကော စ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဥပ္ပလာဒီနိ လောကသမ္မတတ္တာ ဝုတ္တာနိ။ ဣတော ပရံ ယံ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ တံ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတမေဝ။

တတ္ထ မာတုဂါမဿ ပဗ္ဗဇိတတ္တာတိ ဣဒံ ပဉ္စဝဿသတတော ဥဒ္ဓံ အဋ္ဌတွာ ပဉ္စသုယေဝ ဝဿသတေသု သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ကာရဏနိဒဿနံ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒပ္ပတ္တခီဏာသဝဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တခီဏာသဝဂ္ဂဟဏေန ဈာနာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ န ဟိ နိဇ္ဈာနကာနံ သဗ္ဗပ္ပကာရသမ္ပတ္တိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဝသေန ဝဿသဟဿန္တိအာဒိနာ စ ယံ ဝုတ္တံ။ တံ ခန္ဓကဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၆၁) ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ –

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ၊ ဆဠဘိညေဟိ ဝဿသဟဿံ၊ တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝဿသဟဿံ၊ သုက္ခဝိပဿကေဟိ ဝဿသဟဿံ၊ ပါတိမောက္ခေန ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသီ’’တိ။

အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယမ္ပိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) –

‘‘ဗုဒ္ဓါနဉှိ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဝဿသဟဿမေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောန္တိ၊ တတော ပရံ ဆ အဘိညာ၊ တတော တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ သုက္ခဝိပဿကာ ဟောန္တိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အနာဂါမိနော သကဒါဂါမိနော သောတာပန္နာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။

သံယုတ္တနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၁၅၆) –

‘‘ပဌမဗောဓိယဉှိ ဘိက္ခူ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာ အဟေသုံ။ အထ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏိတုံ န သက္ခိံသု၊ ဆဠဘိညာ အဟေသုံ၊ တတော ဆ အဘိညာ ပတ္တုံ အသက္ကောန္တာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏိံသု။ ဣဒါနိ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏိတုံ အသက္ကောန္တာ အာသဝက္ခယမတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ၊ တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ အနာဂါမိဖလံ၊ တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သကဒါဂါမိဖလံ၊ တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သောတာပတ္တိဖလံ၊ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သောတာပတ္တိဖလမ္ပိ ပတ္တုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ –

ဝုတ္တံ။

ယသ္မာ စေတံ သဗ္ဗံ အညမညပဋိဝိရုဒ္ဓံ၊ တသ္မာ တေသံ တေသံ ဘာဏကာနံ မတမေဝ အာစရိယေန တတ္ထ တတ္ထ ဒဿိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဟိ အာစရိယဿေဝ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓပ္ပသင်္ဂေါ သိယာတိ။

တာနိယေဝါတိ တာနိယေဝ ပဉ္စ ဝဿသဟဿာနိ။ ပရိယတ္တိမူလကံ သာသနန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ ပရိယတ္တိယာ အသတိ ပဋိဝေဓော အတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ပရိယတ္တိယာ ဟိ အန္တရဟိတာယ ပဋိပတ္တိ အန္တရဓာယတိ၊ ပဋိပတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ အဓိဂမော အန္တရဓာယတိ။ ကိံကာရဏာ? အယဉှိ ပရိယတ္တိ ပဋိပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ပဋိပတ္တိ အဓိဂမဿ၊ ဣတိ ပဋိပတ္တိတောပိ ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနော’’တိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ကဒါစိ အပ္ပာ၊ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ အာဟ၊ တတော ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော အာစိက္ခိ၊ တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ သမ္ပာဒေသိ၊ ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ၊ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယထာပိ မဟတော တဠာကဿ ပါဠိယာ ထိရာယ ဥဒကံ န ဌဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဥဒကေ သတိ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖာနိ န ပုပ္ဖိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝမေဝ မဟာတဠာကဿ ထိရပါဠိသဒိသေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ သတိ မဟာတဠာကေ ဥဒကသဒိသာ ပဋိပတ္တိပူရကာ ကုလပုတ္တာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တေသု သတိ မဟာတဠာကေ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ သောတာပန္နာဒယော အရိယပုဂ္ဂလာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကန္တတော ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။

ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယာတိ ဧတ္ထ ပရိယတ္တီတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သာဋ္ဌကထာ ပါဠိ။ ယာဝ သာ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ပရိယတ္တိ ပရိပုဏ္ဏာ နာမ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ကလိယုဂရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ တေသု အဓမ္မိကေသု တေသမ္ပိ အမစ္စာဒယော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ တတော ရဋ္ဌဇနပဒဝါသိနောတိ တေသံ အဓမ္မိကတာယ န ဒေဝေါ သမ္မာ ဝဿတိ၊ တတော သဿာနိ န သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေသု အသမ္ပဇ္ဇန္တေသု ပစ္စယဒါယကာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပစ္စယေ ဒါတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဘိက္ခူ ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တာ အန္တေဝါသိကေ သင်္ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပရိယတ္တိ ပရိဟာယတိ၊ အတ္ထဝသေန ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ပါဠိဝသေနေဝ ဓာရေန္တိ။ တတော ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပါဠိမ္ပိ သကလံ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရိဟာယတိ၊ ပရိဟာယမာနံ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမမေဝ ဟိ မဟာပကရဏံ ပရိဟာယတိ၊ တသ္မိံ ပရိဟီနေ ယမကံ၊ ကထာဝတ္ထု၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ဓာတုကထာ၊ ဝိဘင်္ဂေါ၊ ဓမ္မသင်္ဂဟောတိ။

ဧဝံ အဘိဓမ္မပိဋကေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ပရိဟာယတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ပဌမံ ဧကာဒသကနိပါတော…ပေ… တတော ဧကကနိပါတောတိ။ ဧဝံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သံယုတ္တနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ မဟာဝဂ္ဂေါ ပရိဟာယတိ၊ တတော သဠာယတနဝဂ္ဂေါ၊ ခန္ဓကဝဂ္ဂေါ၊ နိဒါနဝဂ္ဂေါ၊ သဂါထာဝဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ သံယုတ္တနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈိမနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ဥပရိပဏ္ဏာသကော ပရိဟာယတိ၊ တတော မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော၊ တတော မူလပဏ္ဏာသကောတိ။ ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဒီဃနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ပါထိကဝဂ္ဂေါ ပရိဟာယတိ၊ တတော မဟာဝဂ္ဂေါ၊ တတော သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ပရိဟီနေ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟီနံ နာမ ဟောတိ။ ဝိနယပိဋကေန သဒ္ဓိံ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဝိနယပိဋကဉှိ လဇ္ဇိနော ဓာရေန္တိ၊ လာဘကာမာ ပန ‘‘သုတ္တန္တေ ကထိတေပိ သလ္လက္ခေန္တာ နတ္ထီ’’တိ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဇာတကမ္ပိ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ နေသံ ပဌမံ ဝေဿန္တရဇာတကံ ပရိဟာယတိ၊ တတော ပဋိလောမက္ကမေန ပုဏ္ဏကဇာတကံ၊ မဟာနာရဒဇာတကန္တိ ပရိယောသာနေ အပဏ္ဏကဇာတကံ ပရိဟာယတိ၊ ဝိနယပိဋကမေဝ ဓာရေန္တိ။

ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တမ္ပိ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ပရိဝါရော ပရိဟာယတိ၊ တတော ခန္ဓကော၊ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေါ၊ မဟာဝိဘင်္ဂေါတိ အနုက္ကမေန ဥပေါသထက္ခန္ဓကမတ္တမေဝ ဓာရေန္တိ။ တဒါပိ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယာဝ ပန မနုဿေသု စတုပ္ပဒိကဂါထာပိ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယဒါ သဒ္ဓါ ပသန္နော ရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကမှိ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပါပေတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ ကထိတံ စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ ဇာနန္တော ဣမံ သဟဿံ ဂဏှတူ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဂဏှနကံ အလဘိတွာ ‘‘ဧကဝါရံ စရာပိတေ နာမံ သုဏန္တာပိ ဟောန္တိ အသုဏန္တာပီ’’တိ ယာဝတတိယံ စရာပေတွာ ဂဏှနကံ အလဘိတွာ ရာဇပုရိသာ သဟဿတ္ထဝိကံ ပုန ရာဇကုလံ ပဝေသေန္တိ၊ တဒါ ပရိယတ္တိ အန္တရဟိတာ နာမ ဟောတိ။

စိရံ ပဝတ္တိဿတီတိ ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယပိ လိင်္ဂမတ္တံ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိဿတိ။ ကထံ? ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဟိ ကာလေ စီဝရဂ္ဂဟဏံ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ အာလောကိတဝိလောကိတံ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ၊ နိဂဏ္ဌသမဏာ ဝိယ အလာဗုပတ္တံ ဘိက္ခူ ပတ္တံ အဂ္ဂဗာဟာယ ပရိက္ခိပိတွာ အာဒါယ ဝိစရန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာပိ လိင်္ဂံ အနန္တရဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ အဂ္ဂဗာဟတော ဩတာရေတွာ ဟတ္ထေန ဝါ သိက္ကာယ ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ ဝိစရန္တိ၊ စီဝရမ္ပိ ရဇနသာရုပ္ပံ အကတွာ ဩဋ္ဌဋ္ဌိဝဏ္ဏံ ကတွာ ရဇန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရဇနမ္ပိ န ဟောတိ၊ ဒသစ္ဆိန္ဒနံ ဩဝဋ္ဋိကာဝိဇ္ဈနံ ကပ္ပမတ္တဉ္စ ကတွာ ဝဠဉ္ဇန္တိ၊ ပုန ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိဇ္ဈိတွာ ကပ္ပံ န ကရောန္တိ။ တတော ဥဘယမ္ပိ အကတွာ ဒသာ ဆေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝိယ စရန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ‘‘ကော ဣမိနာ အမှာကံ အတ္ထော’’တိ ခုဒ္ဒကံ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဟတ္ထေ ဝါ ဂီဝါယံ ဝါ ဗန္ဓန္တိ၊ ကေသေသု ဝါ အလ္လီယာပေန္တိ၊ ဒါရဘရဏံ ကရောန္တာ ကသိတွာ ဝပိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ ဝိစရန္တိ၊ တဒါ ဒက္ခိဏံ ဒေန္တော ဇနော သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဧတေသမ္ပိ ဒေတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ၊ တေသု ဒုဿီလေသု သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ၊ တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀)။ တတော ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ နာနာဝိဓာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ ‘‘ပပဉ္စော ဧသ၊ ကိံ ဣမိနာ အမှာက’’န္တိ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ အရညေ ခိပန္တိ၊ တသ္မိံ ကာလေ လိင်္ဂံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ကဿပဒသဗလဿ ကိရ ကာလတော ပဋ္ဌာယ ယောနကာနံ သေတဝတ္ထာနိ ပါရုပိတွာ စရဏစာရိတ္တံ ဇာတံ။ ဧဝံ ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယပိ လိင်္ဂမတ္တံ စိရံ ပဝတ္တိဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌဂရုဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပန္နာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၄-၄၀၅။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယံ ဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ။ တဒေဝါတိ တသ္မိညေဝ ဒိဝသေ။ အနုညတ္တိယာတိ အနုညာယ။ ဧကာဟံ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဘဂဝန္တံ ဝရံ ယာစာမီတိ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဣမေ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ပဋိဂ္ဂဏှာမိ ယာဝဇီဝံ အနတိက္ကမနီယေ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ ဣဒါနိ ကသ္မာ ဝရံ ယာစတီတိ စေ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတ္ထံ။ ဧဝဉှိ ကေစိ ဝဒေယျုံ ‘‘မဟာပဇာပတိယာ ပဌမံ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ယထာဝုဍ္ဎံ အဘိဝါဒနံ နာဟောသိ၊ သာ စေ ဝရံ ယာစေယျ၊ ဘဂဝါ အနုဇာနေယျာ’’တိ။

၄၀၆။ သရာဂါယာတိ သရာဂဘာဝါယ ကာမရာဂဘဝရာဂပရိဗြူဟနာယ။ သညောဂါယာတိ ဝဋ္ဋေ သံယောဇနတ္ထာယ။ အာစယာယာတိ ဝဋ္ဋဿ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ။ မဟိစ္ဆတာယာတိ မဟိစ္ဆဘာဝါယ။ အသန္တုဋ္ဌိယာတိ အသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ သင်္ဂဏိကာယာတိ ကိလေသသင်္ဂဏဂဏသင်္ဂဏဝိဟာရာယ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝါယ။ ဒုဗ္ဘရတာယာတိ ဒုပ္ပောသတာယ။ ဝိရာဂါယာတိ သကလဝဋ္ဋတော ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဝိသညောဂါယာတိ ကာမရာဂါဒီဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အပစယာယာတိ သဗ္ဗဿပိ ဝဋ္ဋဿ အပစယတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗာနာယာတိ အတ္ထော။ အပ္ပိစ္ဆတာယာတိ ပစ္စယပ္ပိစ္ဆတာဒိဝသေန သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဂမာယ။ သန္တုဋ္ဌိယာတိ ဒွါဒသဝိဓသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ ပဝိဝေကာယာတိ ပဝိဝိတ္တဘာဝါယ ကာယဝိဝေကာဒိတဒင်္ဂဝိဝေကာဒိဝိဝေကသိဒ္ဓိယာ။ ဝီရိယာရမ္ဘာယာတိ ကာယိကဿ စေဝ စေတသိကဿ စ ဝီရိယဿ ပဂ္ဂဏှနတ္ထာယ။ သုဘရတာယာတိ သုခပေါသနတ္ထာယ။ ဧဝံ ယော ပရိယတ္တိဓမ္မော ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏပရိပုစ္ဆာမနသိကာရဝသေန ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တဿ သရာဂါဒိဘာဝပရိဝဇ္ဇနဿ ကာရဏံ ဟုတွာ ဝိရာဂါဒိဘာဝါယ သံဝတ္တတိ၊ ဧကံသတော ဧသော ဓမ္မော၊ ဧသော ဝိနယော သမ္မဒေဝ အပါယာဒီသု အပတနဝသေန ဓာရဏတော ကိလေသာနံ ဝိနယနတော၊ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဩဝါဒါနုသိဋ္ဌိဘာဝတော ဧတံ သတ္ထုသာသနန္တိ ဓာရေယျာသိ ဇာနေယျာသိ၊ အဝဗုဇ္ဈေယျာသီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပဌမဝါရေန ဝဋ္ဋံ၊ ဒုတိယဝါရေန ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။

၄၀၉-၄၁၀။ ဝိမာနေတွာတိ အပရဇ္ဈိတွာ။ ကမ္မပ္ပတ္တာယောပီတိ ကမ္မာရဟာပိ။ အာပတ္တိဂါမိနိယောပီတိ အာပတ္တိအာပန္နာယောပိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ တထာကရဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋေန ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တိ။

၄၁၃-၅။ ဒွေ တိဿော ဘိက္ခုနိယောတိ ဒွီဟိ တီဟိ ဘိက္ခုနီဟိ။ န အာရောစေန္တီတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿ န အာရောစေန္တိ။ န ပစ္စာဟရန္တီတိ ဘိက္ခုနီနံ န ပစ္စာဟရန္တိ။ ဝိသေသကန္တိ ဝတ္တဘင်္ဂံ။

၄၂၀။ တေန စ ဘိက္ခု နိမန္တေတဗ္ဗောတိ သာမီစိဒဿနမေတံ၊ န ပန အနိမန္တိယာ အာပတ္တိ။

၄၂၅။ တယော နိဿယေတိ သေနာသနနိဿယံ အပနေတွာ အပရေ တယော နိဿယေ။ ရုက္ခမူလသေနာသနဉှိ သာ န လဘတိ။

၄၂၈။ အနုဝါဒံ ပဋ္ဌပေန္တီတိ ဣဿရိယံ ပဝတ္တေန္တိ။

၄၃၀။ ဘိက္ခုဒူတေန ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ ဘိက္ခုယေဝ ဒူတော ဘိက္ခုဒူတော၊ တေန ဘိက္ခုဒူတေန၊ ဘိက္ခုဒူတံ ကတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ အတ္ထော။

၄၃၁။ န သမ္မတီတိ နပ္ပဟောတိ။ နဝကမ္မန္တိ နဝကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿာနိ ဝသတူ’’တိ အပလောကေတွာ သင်္ဃိကဘူမိဒါနံ။

၄၃၂။ သန္နိသိန္နဂဗ္ဘာတိ ပတိဋ္ဌိတဂဗ္ဘာ။

၄၃၄။ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတီတိ တိတ္ထာယတနသင်္ကန္တာယ အဘဗ္ဗဘာဝူပဂမနတော န လဘတိ။ ဣဒံ ဩဒိဿ အနုညာတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကတော ဝါ ဥဘတော ဝါ အဝဿဝေ သတိပိ ဩဒိဿ အနုညာတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပန္နာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။