📜

၂။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍံ (ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ)

၁။ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၇၉။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဒွီသု ဇနေသူတိ အဍ္ဍကာရကေသု ဒွီသု ဇနေသု။ ယော ကောစီတိ တေသုယေဝ ဒွီသု ယော ကောစိ၊ အညော ဝါ တေဟိ အာဏတ္တော။ ဒုတိယဿ အာရောစေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဒွီသု ဇနေသု ယဿ ကဿစိ ဒုတိယဿ ကထံ ယော ကောစိ အာရောစေတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယဿ အာရောစေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ ဂတိဂတန္တိ စိရကာလပဝတ္တံ။

အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ။ သဟ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရာတိ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေန သဟ။ သဟယောဂေ ကရဏဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဣဒံ နိဿက္ကဝစနံ။ ယန္တိ ယံ ဓမ္မံ။ နိဿာရေတီတိ အာပန္နံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃမှာ နိဿာရေတိ။ ဟေတုမှိ စာယံ ကတ္တုဝေါဟာရော။ နိဿာရဏဟေတုဘူတော ဟိ ဓမ္မော နိဿာရဏီယောတိ ဝုတ္တော။ ဂီဝါယေဝ ဟောတိ၊ န ပါရာဇိကံ အနာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ဒါသဒါသီဝါပီအာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ တေသံ အတ္ထာယ အဍ္ဍကရဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘အယံ အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ သစေ အဓိကရဏဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘အမှာကံ ဧသော ဒါသော၊ ဒါသီ၊ ဝါပီ၊ ခေတ္တံ၊ အာရာမော၊ အာရာမဝတ္ထု၊ ဂါဝေါ၊ အဇာ၊ ကုက္ကုဋာ’’တိအာဒိနာ ဝေါဟရတိ၊ အကပ္ပိယံ။ ‘‘အယံ အမှာကံ အာရာမိကော၊ အယံ ဝါပီ ဣတ္ထန္နာမေန သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍဓောဝနတ္ထာယ ဒိန္နာ၊ ဣတော ခေတ္တတော အာရာမတော ဥပ္ပဇ္ဇနကစတုပစ္စယာ ဣတော ဂါဝိတော မဟိံသိတော အဇာတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဂေါရသာ ဣတ္ထန္နာမေန သင်္ဃဿ ဒိန္နာတိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အနာကဍ္ဎိတာယ အဍ္ဍကရဏံ၊ အဍ္ဍပရိယောသာနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၈၃။ ဒုတိယေ မလ္လဂဏဘဋိပုတ္တဂဏာဒိကန္တိအာဒီသု မလ္လဂဏော နာမ နာရာယနဘတ္တိကော တတ္ထ တတ္ထ ပါနီယဋ္ဌပနပေါက္ခရဏီခဏနာဒိပုညကမ္မကာရကော ဂဏော၊ ဘဋိပုတ္တဂဏော နာမ ကုမာရဘတ္တိကဂဏော။ ဓမ္မဂဏောတိ သာသနဘတ္တိဂဏော အနေကပ္ပကာရပုညကမ္မကာရကဂဏော ဝုစ္စတိ။ ဂန္ဓိကသေဏီတိ အနေကပ္ပကာရသုဂန္ဓိဝိကတိကာရကော ဂဏော။ ဒုဿိကသေဏီတိ ပေသကာရကဂဏော။ ကပ္ပဂတိကန္တိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဂတံ။

ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ။ ‘‘စောရိံ ဝုတ္တနယေန အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေန္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တာ အရိယာပိ ဝုဋ္ဌာပေန္တီတိ ဝါ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ အာပတ္တိက္ခဏေ ဝိပါကာဗျာကတသမင်္ဂိတာဝသေန ဝါ ‘‘တိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ စောရိတာ၊ စောရိသညာ၊ အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၂။ တတိယေ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ သကဂါမတော အညဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ ‘‘ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဟိ ဝစနတော အညဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ဧဝ အာပတ္တိ၊ န သကဂါမဿ။ အညော ဟိ ဂါမော ဂါမန္တရံ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရန္တိ ဧတ္ထ ဥပစာရ-သဒ္ဒေန ဃရူပစာရတော ပဌမလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတံ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဂဟိတံ၊ န တတော ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတော ဥပစာရောတိ အာဟ ‘‘ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာန’’န္တိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘ဥပစာရံ အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ယထာ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒေ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၁၃) ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာ’’တိ ဝဒေယျ။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိဟာရဿစတုဂါမသာဓာရဏတ္တာတိ ဣမိနာ ‘‘ဝိဟာရတော ဧကံ ဂါမံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏမာဟ။ ဝိဟာရဿ စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာယေဝ ဟိ စတူသု ဂါမေသု ယံကိဉ္စိ ဧကံ ဂါမံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယတ္ထာတိ ယဿံ နဒိယံ။ ‘‘ပဌမံ ပါဒံ ဥတ္တာရေန္တိယာ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ၊ ဒုတိယံ ပါဒံ ဥတ္တာရေန္တိယာ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ ဝစနတော နဒိံ ဩတရိတွာ ပဒသာ ဥတ္တရန္တိယာ ဧဝ အာပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သေတုနာ ဂစ္ဆတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ ပရတီရမေဝ အက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တီတိ နဒိံ အနောတရိတွာ ယာနနာဝါဒီသု အညတရေန ဂန္တွာ ပရတီရမေဝ အက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ဥဘယတီရေသု ဝိစရန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ အသတိပိ နဒီပါရဂမနေ ဥပရိ ဝက္ခမာနဿ ဝိနိစ္ဆယဿ ဖလမတ္တဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩရိမတီရမေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တီတိ ပရတီရံ ဂန္တုကာမတာယ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ တမေဝ တီရန္တိ တမေဝ ဩရိမတီရံ။ အနာပတ္တီတိ ပရတီရံ ဂန္တုကာမတာယ အဘာဝတော အနာပတ္တိ။

တာဒိသေ အရညေတိ ‘‘ဗဟိဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏေ အရညေ။ အထ တာဒိသဿေဝ အရညဿ ဂဟိတဘာဝေါ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ဟိ အဋ္ဌကထာဝစနေန ဤဒိသေပိ ဂါမသမီပေ ဒဿနူပစာရေ ဝိဇဟိတေ သတိပိ သဝနူပစာရေ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ မဂ္ဂမူဠှာ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရောန္တီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂမူဠှသဒ္ဒေန ဝိယာ’’တိ။ သဒ္ဒါယန္တိယာတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိယာ။ ပုရိမာယောတိ ပုရေတရံ ဂစ္ဆန္တိယော။ အညံ မဂ္ဂံ ဂဏှာတီတိ မဂ္ဂမူဠှတ္တာ၊ န ဩဟာတုံ၊ တသ္မာ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အနန္တရာယေန ဧကဘာဝေါ၊ ဂါမန္တရဂမနာဒီသု အညတရတာပဇ္ဇနံ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၄။ စတုတ္ထေ ကာရကဂဏဿာတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မကာရကဂဏဿ။ တေစတ္တာလီသပ္ပဘေဒံ ဝတ္တံ ခန္ဓကေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ နေတ္ထာရဝတ္တေတိ နိတ္ထရဏဟေတုမှိ ဝတ္တေ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဓမ္မေန ကမ္မေန ဥက္ခိတ္တတာ၊ အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဩသာရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၁။ ပဉ္စမေ ဧတံ န ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဧတံ နိယမနံ န ဝုတ္တံ။ တန္တိ တံ နိယမေတွာ အဝစနံ။ ပါဠိယာ သမေတီတိ ‘‘ဧကတော အဝဿုတေ’’တိ အဝိသေသေတွာ ဝုတ္တပါဠိယာ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဣမာယ စ ပါဠိယာ သမေတိ။ ယဒိ ဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဝဿုတဘာဝေါ နပ္ပမာဏံ၊ ကိံ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန၊ ‘‘အနာပတ္တိ ဥဘတောအနဝဿုတာ ဟောန္တိ၊ အနဝဿုတာ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘ဥဘတောအနဝဿုတာ ဟောန္တိ၊ အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဣမဿ စ အနာပတ္တိဝါရဿ အယမတ္ထော။ ဥဘော စေ အနဝဿုတာ၊ သဗ္ဗထာပိ အနာပတ္တိ။ အထ ဘိက္ခုနီ အနဝဿုတာ သမာနာ အဝဿုတမ္ပိ ‘‘အနဝဿုတော’’တိ သညာယ တဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧဝမ္ပိ အနာပတ္တိ။ အထ သယံ အနဝဿုတာပိ အညံ အနဝဿုတံ ဝါ အဝဿုတံ ဝါ ‘‘အဝဿုတော’’တိ ဇာနာတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ‘‘ကိဿ တွံ အယျေ န ပဋိဂ္ဂဏှာသီတိ။ အဝဿုတာ အယျေတိ။ တွံ ပန အယျေ အဝဿုတာတိ။ နာဟံ အယျေ အဝဿုတာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥဒကဒန္တပေါနတော အညံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ ဥဘတောအဝဿုတတာ၊ သဟတ္ထာ ဂဟဏံ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၅။ ဆဋ္ဌေ ပရိဝါရဂါထာယ အယမတ္ထော။ န ဒေတိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၁) န ဥယျောဇိကာ ဒေတိ၊ နာပိ ဥယျောဇိတာ တဿာ ဟတ္ထတော ဂဏှာတိ ။ ပဋိဂ္ဂဟော တေန န ဝိဇ္ဇတီတိ တေနေဝ ကာရဏေန ဥယျောဇိကာယ ဟတ္ထတော ဥယျောဇိတာယ ပဋိဂ္ဂဟော န ဝိဇ္ဇတိ။ အာပဇ္ဇတိ ဂရုကန္တိ ဧဝံ သန္တေပိ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍဂ္ဂဟဏေ ဥယျောဇေန္တီ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ပရိဘောဂပစ္စယာတိ တဉ္စ ပန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနာ တဿာ ဥယျောဇိတာယ ပရိဘောဂပစ္စယာ အာပဇ္ဇတိ။ တဿာ ဟိ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဥယျောဇိကာယ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ မနုဿပုရိသတာ၊ အညတြ အနုညာတကာရဏာ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇာတိ ဥယျောဇနာ၊ တေန ဝစနေန ဂဟေတွာ ဣတရိဿာ ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၉။ သတ္တမေ ကိန္နုမာဝ သမဏိယောတိ ကိံ နု ဣမာ ဧဝ သမဏိယော။ တာသာဟန္တိ တာသံ အဟံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

သတ္တမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၁၅။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၉။ နဝမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၂၁။ နဝမေ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာတိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကဝဇ္ဇဿ ပဋိစ္ဆာဒိကာ။ သမနုဘာသနကမ္မကာလေ စေတ္ထ ဒွေ တိဿော ဧကတော သမနုဘာသိတဗ္ဗာ။

နဝမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၂၇။ ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ သင်္ဃာဒိသေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။