📜

၁။ မဟာခန္ဓကံ

ဗောဓိကထာဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ¶ ¶ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါနန္တရံ သင်္ဂဟမာရောပိတဿ မဟာဝဂ္ဂစူဠဝဂ္ဂသင်္ဂဟိတဿ ခန္ဓကဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ အာရဘိတုကာမော ‘‘ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနန္တိ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခဝိဘင်္ဂါနံ။ ပါတိမောက္ခဂ္ဂဟဏေန ဟေတ္ထ တေသံ ဝိဘင်္ဂေါ အဘေဒေန ဂဟိတော။ ယံ ခန္ဓကံ သင်္ဂါယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္ဓာနံ သမူဟော ခန္ဓကော၊ ခန္ဓာနံ ဝါ ပကာသနတော ဒီပနတော ခန္ဓကော။ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါဒိဝိနယကမ္မသင်္ခါတာ စာရိတ္တဝါရိတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတာ စ ပညတ္တိယော အဓိပ္ပေတာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ ဟိ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပညတ္တိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညတ္တိယဉ္စ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဒိဿတိ ‘‘ဒါရုက္ခန္ဓော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အပိစ ဘာဂရာသဋ္ဌတာပေတ္ထ ယုဇ္ဇတိယေဝ တာသံ ပညတ္တီနံ ဘာဂတော ရာသိတော စ ဝိဘတ္တတ္တာ။ ခန္ဓကောဝိဒါတိ ပညတ္တိဘာဂရာသဋ္ဌဝသေန ခန္ဓဋ္ဌေ ကောဝိဒါ။

ပဒဘာဇနီယေ ¶ ယေသံ ပဒါနံ အတ္ထာ ယေဟိ အဋ္ဌကထာနယေဟိ ပကာသိတာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေ စေ ပုန ဝဒေယျာမာတိ တေ စေ အဋ္ဌကထာနယေ ပုနပိ ဝဒေယျာမ။ အထ ဝါ ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ ယေ အတ္ထာ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာ၊ တေ စေ အတ္ထေ ပုန ဝဒေယျာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ဟိ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပရိယောသာနန္တိ သံဝဏ္ဏနာပရိယောသာနံ။ ဥတ္တာနာ စေဝ ယေ အတ္ထာတိ ယေ အတ္ထာ ပုဗ္ဗေ အပကာသိတာပိ ဥတ္တာနာ အဂမ္ဘီရာ။

၁။ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထီတိ ‘‘ယေန သမယေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန ¶ သမယေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏံ ဝိယ ဣဓ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ။ အယမဘိလာပေါတိ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ အယမဘိလာပေါ။ ကိံ ပနေတဿ ဝစနေ ပယောဇနန္တိ ယဒိ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဧတဿ ဝစနေ ကိံ ပယောဇနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နိဒါနဒဿနံ ပယောဇနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယာ ဟိ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

မဟာဝေလာ ဝိယ မဟာဝေလာ၊ ဝိပုလဝါလုကပုဉ္ဇတာယ မဟန္တော ဝေလာတဋော ဝိယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တေ ဝါလိကရာသိမှီတိ အတ္ထော’’တိ။ ဥရု မရု သိကတာ ဝါလုကာ ဝဏ္ဏု ဝါလိကာတိ ဣမေ သဒ္ဒါ သမာနတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ တေနာဟ ‘‘ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ စ –

ယသ္မာ သုတ္တန္တပါဠီနံ၊ အတ္ထော သင်္ခေပဝဏ္ဏိတော၊

တသ္မာ မယံ ကရိဿာမ၊ တာသံ အတ္ထဿ ဒီပနံ။

နဇ္ဇာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁) နဒတိ သန္ဒတီတိ နဒီ၊ တဿာ နဇ္ဇာ၊ နဒိယာ နိန္နဂါယာတိ အတ္ထော။ နေရဉ္ဇရာယာတိ ‘‘နေလဉ္ဇလာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လ-ကာရဿ ရ-ကာရံ ကတွာ ‘‘နေရဉ္ဇရာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကဒ္ဒမသေဝါလပဏကာဒိဒေါသရဟိတသလိလာယာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘နီလံဇလာယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ နေရဉ္ဇရာယာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ နာမမေဝ ဝါ ဧတံ တဿာ နဒိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿာ နဒိယာ တီရေ ယတ္ထ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) ဧတ္ထ မဂ္ဂဉာဏံ ဗောဓီတိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဗောဓိံ ဘဂဝါ ဧတ္ထ ပတ္တောတိ ရုက္ခောပိ ‘‘ဗောဓိရုက္ခော’’တွေဝ နာမံ လဘိ။ အထ ဝါ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဗုဇ္ဈတီတိ ဘဂဝါ ဗောဓိ။ တေန ဗုဇ္ဈန္တေန သန္နိဿိတတ္တာ သော ရုက္ခော ¶ ‘‘ဗောဓိရုက္ခော’’တိ နာမံ လဘိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဧကဒေသေနေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မူလေတိ သမီပေ။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အနုနာသိကလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဌမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ တသ္မာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ¶ ခေါ ဘဂဝါတိ ဧတ္ထ အထာတိ တသ္မိံ သမယေတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ၊ ယသ္မိံ သမယေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟရတိ၊ တသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဥဒါနပါဠိယံ (ဥဒါ။ ၂) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဟောတိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထာတိ ဝါ ပစ္ဆာတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော၊ တသ္မာ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပစ္ဆာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ခေါတိ ပဒပူရဏေ နိပါတော။ သတ္တ အဟာနိ သတ္တာဟံ။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ တံ သတ္တာဟံ နိရန္တရတာယ အစ္စန္တမေဝ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္တာဟ’’န္တိ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဥပယောဂဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဧကပလ္လင်္ကေနာတိ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝ သူရိယေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကဝသေန ဝဇိရာသနေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သကိမ္ပိ အနုဋ္ဌဟိတွာ ယထာဘုဇိတေန ဧကေနေဝ ပလ္လင်္ကေန။

ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ ဧတ္ထ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိမုတ္တီသု ပဉ္စသု ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိသင်္ခါတာ ဘဂဝတော ဖလဝိမုတ္တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဝိမုတ္တိသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒယမာနော’’တိ။ ဝိမုတ္တီတိ စ ဥပက္ကိလေသေဟိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန စိတ္တဿ ဝိမုတ္တဘာဝေါ၊ စိတ္တမေဝ ဝါ တထာ ဝိမုတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာယ ဝိမုတ္တိယာ ဇာတံ၊ သမ္ပယုတ္တံ ဝါ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ။ ‘‘ယာယံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပေက္ခာ သန္တေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၈) ဝစနတော ဥပေက္ခာပိ စေတ္ထ သုခမိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ။ ဘဂဝါ ဟိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ န ဣတရံ။ အထ ဝါ ‘‘တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၁၊ ၂၇၂) ယထာ သင်္ခါရဒုက္ခဝူပသမော ‘‘သုခေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သကလကိလေသဒုက္ခူပသမဘာဝတော အဂ္ဂဖလေ လဗ္ဘမာနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ ဣဓ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထာတိ အဓိကာရတ္ထေ နိပါတော၊ ခေါတိ ပဒပူရဏေ။ တေသု အဓိကာရတ္ထေန ‘‘အထာ’’တိ ဣမိနာ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနတော ¶ အညံ အဓိကာရံ ဒဿေတိ။ ကော ပနေသောတိ? ပဋိစ္စသမဥပ္ပာဒမနသိကာရော။ ရတ္တိယာတိ အဝယဝသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ ပဌမန္တိ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ¶ ။ ဘဂဝါ ဟိ တဿာ ရတ္တိယာ သကလမ္ပိ ပဌမံ ယာမံ တေနေဝ မနသိကာရေန ယုတ္တော အဟောသီတိ။

ပစ္စယာကာရန္တိ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယဓမ္မံ။ ပဋိစ္စာတိ ပဋိမုခံ ဂန္တွာ၊ ကာရဏသာမဂ္ဂိံ အပဋိက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ ပဋိမုခဂမနဉ္စ ပစ္စယဿ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂဘာဝေန ဖလဿ ဥပ္ပာဒနမေဝ။ အပဋိက္ခိပိတွာတိ ပန ဝိနာ တာယ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂဘာဝံ အဂန္တွာ သယမေဝ န ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကာရဏဗဟုတာ ဒဿိတာ။ အဝိဇ္ဇာဒိဧကေကဟေတုသီသေန ဟိ ဟေတုသမူဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သဟိတေတိ သမုဒိတေ၊ အဝိနိဗ္ဘုတ္တေတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာဒိကော ဟိ ပစ္စယဓမ္မော သဟိတေယေဝ အညမညံ အဝိနိဗ္ဘောဂဝုတ္တိဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဣမိနာ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဗဟုတာ ဒဿိတာ။ ဥဘယေနပိ ‘‘ဧကံ န ဧကတော’’တိအာဒိနယော (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၇) ဒီပိတော ဟောတိ။ ဧကတော ဟိ ကာရဏတော န ဣဓ ကိဉ္စိ ဧကံ ဖလမတ္ထိ၊ န အနေကံ၊ နာပိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဧကံ၊ အနေကေဟိ ပန ကာရဏေဟိ အနေကမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အနေကေဟိ ဥတုပထဝီဗီဇသလိလသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ အနေကမေဝ ရူပဂန္ဓရသာဒိအင်္ကုရသင်္ခါတံ ဖလမုပ္ပဇ္ဇမာနံ ဒိဿတိ။ ယံ ပနေတံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနံ ကတံ၊ တတ္ထ ပယောဇနံ န ဝိဇ္ဇတိ။

ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ ပဓာနတ္တာ ကတ္ထစိ ပါကဋတ္တာ ကတ္ထစိ အသာဓာရဏတ္တာ ဒေသနာဝိလာသဿ စ ဝေနေယျာနဉ္စ အနုရူပတော ဧကမေဝ ဟေတုံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒီပေတိ။ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ ဟိ ဧကမေဝ ဟေတုံ ဖလဉ္စာဟ။ ဖဿော ဟိ ဝေဒနာယ ပဓာနဟေတု ယထာဖဿံ ဝေဒနာဝဝတ္ထာနတော။ ဝေဒနာ စ ဖဿဿ ပဓာနဖလံ ယထာဝေဒနံ ဖဿဝဝတ္ထာနတော။ ‘‘သေမှသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ’’တိ (မဟာနိ။ ၅) ပါကဋတ္တာ ဧကံ ဟေတုံ အာဟ။ ပါကဋော ဟိ ဧတ္ထ သေမှော၊ န ကမ္မာဒယော။ ‘‘ယေ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေတေ အယောနိသောမနသိကာရမူလကာ’’တိ အသာဓာရဏတ္တာ ဧကံ ဟေတုံ အာဟ။ အသာဓာရဏော ဟိ အယောနိသောမနသိကာရော အကုသလာနံ၊ သာဓာရဏာနိ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီနီတိ။ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ တာဝေတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဝတ္ထာရမ္မဏသဟဇာတဓမ္မာဒီသု သင်္ခါရကာရဏေသု ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၂) စ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ အာသဝသမုဒယော’’တိ ¶ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၄) စ ဝစနတော အညေသမ္ပိ တဏှာဒီနံ သင်္ခါရဟေတူနံ ဟေတူတိ ပဓာနတ္တာ၊ ‘‘အဝိဒွါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာဂတော ပုညာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ ပါကဋတ္တာ အသာဓာရဏတ္တာ စ သင်္ခါရာနံ ဟေတုဘာဝေန ဒီပိတာတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနေ ယထာသမ္ဘဝံ နယော နေတဗ္ဗော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဧကံ န ဧကတော ဣဓ၊ နာနေကမနေကတောပိ နော ဧကံ၊

ဖလမတ္ထိ အတ္ထိ ပန ဧက-ဟေတုဖလဒီပနေ အတ္ထော’’တိ။

ပစ္စေတုမရဟတီတိ ပဋိစ္စော။ ယော ဟိ နံ ပစ္စေတိ အဘိသမေတိ၊ တဿ အစ္စန္တမေဝ ဒုက္ခဝူပသမာယ သံဝတ္တတိ။ သမ္မာ သဟ စ ဥပ္ပာဒေတီတိ သမုပ္ပာဒေါ။ ပစ္စယဓမ္မော ဟိ အတ္တနော ဖလံ ဥပ္ပာဒေန္တော သမ္ပုဏ္ဏမေဝ ဥပ္ပာဒေတိ၊ န ဝိကလံ။ ယေ စ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တေ သဗ္ဗေ သဟေဝ ဥပ္ပာဒေတိ၊ န ဧကေကံ။ ဣတိ ပဋိစ္စော စ သော သမုပ္ပာဒေါ စာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိတ္ထာရောတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဒဝဏ္ဏနာပပဉ္စော။ မယမ္ပိ တံ အတိပပဉ္စဘယာ ဣဓ န ဒဿယိဿာမ၊ ဧဝံ ပရတော ဝက္ခမာနမ္ပိ ဝိတ္ထာရံ။ အနုလောမပဋိလောမန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ သွေဝါတိ သော ဧဝ ပစ္စယာကာရော။ ပုရိမနယေန ဝါ ဝုတ္တောတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပစ္စယာကာရော။ ပဝတ္တိယာတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ။ မနသိ အကာသီတိ ယော ယော ပစ္စယဓမ္မော ယဿ ယဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ယထာ ယထာ ဟေတုပစ္စယာဒိနာ ပစ္စယဘာဝေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ အဝိပရီတံ အပရိဟာပေတွာ အနဝသေသတော ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန စိတ္တေ အကာသီတိ အတ္ထော။

အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိအာဒီသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၈၆-၅၈၇၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁) အဝိန္ဒိယံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိန္ဒိယံ ကာယသုစရိတာဒိံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ ဘဝါဒီသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ အဝိဇ္ဇမာနေသု ဇဝတိ၊ ဝိဇ္ဇမာနေသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိဇ္ဇာပဋိပက္ခာတိ ဝါ အဝိဇ္ဇာ။ သာ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ စတုဗ္ဗိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိစ္စ နံ န ဝိနာ ဖလံ ဧတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စာတိ ပစ္စယော၊ ဥပကာရဋ္ဌော ဝါ ပစ္စယော။ အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော ¶ ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ။ သင်္ခရောန္တီတိ သင်္ခါရာ၊ လောကိယာ ကုသလာကုသလစေတနာ။ တေ ပုညာပုညာနေဉ္စာဘိသင်္ခါရဝသေန တိဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ၊ တံ လောကိယဝိပါကဝိညာဏဝသေန ဗာတ္တိံသဝိဓံ။ နမတီတိ နာမံ၊ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ။ ရုပ္ပတီတိ ရူပံ၊ ဘူတရူပံ စက္ခာဒိဥပါဒါရူပဉ္စ။ အာယတန္တိ၊ အာယတဉ္စ သံသာရဒုက္ခံ နယတီတိ အာယတနံ ¶ ။ ဖုသတီတိ ဖဿော။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ဒွါရဝသေန ဆဗ္ဗိဓံ၊ ဝိပါကဝသေန ဂဟဏေ ဗာတ္တိံသဝိဓံ။ တဿတိ ပရိတဿတီတိ တဏှာ၊ သာ ကာမတဏှာဒိဝသေန သင်္ခေပတော တိဝိဓာ၊ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌသတဝိဓာ စ။ ဥပါဒိယတီတိ ဥပါဒါနံ၊ တံ ကာမုပါဒါနာဒိဝသဧန စတုဗ္ဗိဓံ။

ဘဝတိ ဘာဝယတိ စာတိ ဘဝေါ၊ သော ကမ္မောပပတ္တိဘေဒတော ဒုဝိဓော။ ဇနနံ ဇာတိ။ ဇီရဏံ ဇရာ။ မရန္တိ တေနာတိ မရဏံ။ သောစနံ သောကော။ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ။ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဝသေန ဒွေဓာ ခနတီတိ ဝါ ဒုက္ခံ။ ဒုမ္မနဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ။ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော။ သမ္ဘဝန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ သောကာဒီဟေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗပဒေဟိ ‘‘သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ပဒဿ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဧဝမေတဿ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန အယမတ္ထော။ ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌနယနိဒဿနံ။ တေန အဝိဇ္ဇာဒီဟေဝ ကာရဏေဟိ၊ န ဣဿရနိမ္မာနာဒီဟီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ။ ကေဝလဿာတိ အသမ္မိဿဿ၊ သကလဿ ဝါ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခသမူဟဿ၊ န သတ္တဿ နာပိ သုဘသုခါဒီနံ။ သမုဒယော ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တိ သမ္ဘဝတိ။

အစ္စန္တမေဝ သင်္ခါရေဟိ ဝိရဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ဝိရာဂေါ၊ အရိယမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေနာ’’တိ။ အသေသံ နိရောဓာ အသေသနိရောဓာ၊ အသေသေတွာ နိဿေသေတွာ နိရောဓာ သမုစ္ဆိန္ဒနာ အနုသယပ္ပဟာနဝသေန အဂ္ဂမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ အစ္စန္တသမုဂ္ဃာတတောတိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိပိ ပဟီယမာနာ အဝိဇ္ဇာ အစ္စန္တသမုဂ္ဃာတဝသေနေဝ ပဟီယတိ၊ တထာပိ န အနဝသေသတော ပဟီယတိ။ အပါယဂမနီယာ ဟိ အဝိဇ္ဇာ ပဌမမဂ္ဂေန ပဟီယတိ၊ တထာ သကိဒေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗတ္ထ စ အနရိယဘူမိယံ ဥပပတ္တိယာ ပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ယထာက္ကမံ ဒုတိယတတိယမဂ္ဂေဟိ ပဟီယတိ၊ န ဣတရာတိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ပန သာ အနဝသေသံ ¶ ပဟီယတီတိ။ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတီတိ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ အနဝသေသံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌိမေန ဟိ မဂ္ဂတ္တယေန ကေစိ သင်္ခါရာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ကေစိ န နိရုဇ္ဈန္တိ အဝိဇ္ဇာယ သာဝသေသနိရောဓာ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပနဿာ အနဝသေသနိရောဓာ န ကေစိ သင်္ခါရာ န နိရုဇ္ဈန္တီတိ။ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန နိရုဒ္ဓါနံ။ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ နိရဝသေသဝါစကော စ ဟောတိ ‘‘ကေဝလာ အင်္ဂမဂဓာ’’တိအာဒီသု။ အသမ္မိဿဝါစကော စ ‘‘ကေဝလာ သာလယော’’တိအာဒီသု။ တသ္မာ ဥဘယထာပိ ¶ အတ္ထံ ဝဒတိ ‘‘သကလဿ၊ သုဒ္ဓဿ ဝါ’’တိ။ တတ္ထ သကလဿာတိ အနဝသေသဿ သဗ္ဗဘဝါဒိဂတဿ။ သတ္တဝိရဟိတဿာတိ ပရပရိကပ္ပိတဇီဝရဟိတဿ။

အပိစေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိ ဧတ္တာဝတာပိ သကလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အနဝသေသတော နိရောဓော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ တထာပိ ယထာ အနုလောမေ ယဿ ယဿ ပစ္စယဓမ္မဿ အတ္ထိတာယ ယော ယော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော န နိရုဇ္ဈတိ ပဝတ္တတိ ဧဝါတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တပ္ပဋိပက္ခတော တဿ တဿ ပစ္စယဿ အဘာဝေ သော သော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော နိရုဇ္ဈတိ န ပဝတ္တတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဣဓ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော၊ ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန အနုလောမေ ဝိယ ကာလတ္တယပရိယာပန္နဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓဒဿနတ္ထံ။ အနာဂတဿေဝ ဟိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ နိရောဓော ဣစ္ဆိတောတိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယဒါ ဟဝေတိ ဧတ္ထ ဟဝေတိ ဗျတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဟဝေတိ အာဟဝေ ယုဒ္ဓေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ ‘‘ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေနာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၄၀) ဟိ ဝစနတော ကိလေသမာရေန ယုဇ္ဈနသမယေတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေနာတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနသဘာဝေန။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ကသိဏာရမ္မဏဿ ဥပနိဇ္ဈာယနတော။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ။ ဝိပဿနာ ဟိ တီဏိ လက္ခဏာနိ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ၊ မဂ္ဂေါ ¶ ဝိပဿနာယ အာဂတကိစ္စံ သာဓေတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ၊ ဖလံ တထလက္ခဏံ နိရောဓသစ္စံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော ပဉှော၊ ဒုပ္ပဉှော ဧသောတိ အတ္ထော။ အာဒိသဒ္ဒေန –

‘‘ဖုသတီတိ အဟံ န ဝဒါမိ။ ဖုသတီတိ စာဟံ ဝဒေယျံ၊ တတြဿ ကလ္လော ပဉှော ‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဖုသတီ’တိ? ဧဝဉ္စာဟံ န ဝဒါမိ၊ ဧဝံ မံ အဝဒန္တံ ယော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ ‘ကိံပစ္စယာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဖဿော’တိ၊ ဧသ ကလ္လော ပဉှော။ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏံ ‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’တိ။ ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝေဒယတီတိ? နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစ၊ ဝေဒယတီတိ အဟံ န ဝဒါမိ၊ ဝေဒယတီတိ စာဟံ ဝဒေယျံ၊ တတြဿ ကလ္လော ပဉှော ‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝေဒယတီ’တိ? ဧဝဉ္စာဟံ ¶ န ဝဒါမိ။ ဧဝံ မံ အဝဒန္တံ ယော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ ‘ကိံပစ္စယာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝေဒနာ’တိ၊ ဧသ ကလ္လော ပဉှော။ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏံ ‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) –

ဧဝမာဒိံ ပါဠိသေသံ သင်္ဂဏှာတိ။

အာဒိနာ စ နယေနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပန ‘‘ကတမာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာတိ၊ ကဿ စ ပနာယံ ဇာတီတိ။ ‘နော ကလ္လော ပဉှော’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ နနု စေတ္ထ ‘‘ကတမံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇရာမရဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၅) ဣဒံ သုပုစ္ဆိတန္တိ? ကိဉ္စာပိ သုပုစ္ဆိတံ၊ ယထာ ပန သတသဟဿဂ္ဃနကေ သုဝဏ္ဏထာလကေ ဝဍ္ဎိတဿ သုဘောဇနဿ မတ္ထကေ အာမလကမတ္တေ ဂူထပိဏ္ဍေ ဌပိတေ သဗ္ဗံ ဘောဇနံ ဒုဗ္ဘောဇနံ ဟောတိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ၊ ဧဝမေဝ ‘‘ကဿ စ ပနိဒံ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဣမိနာ သတ္တူပလဒ္ဓိဝါဒပဒေန ဂူထပိဏ္ဍေန တံ ဘောဇနံ ဒုဗ္ဘောဇနံ ဝိယ အယမ္ပိ သဗ္ဗော ဒုပ္ပဉှော ဇာတောတိ။

သောဠသ ကင်္ခါတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနံ၊ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ အဟံ ¶ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈) ဧဝမာဂတာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ။

တတ္ထ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၀) အဟောသိံ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ သဿတာကာရဉ္စ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိအာကာရဉ္စ နိဿာယ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ၊ ကိံ ကာရဏန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟိ ဗာလပုထုဇ္ဇနော ယထာ တထာ ဝါ ပဝတ္တတိ။ အပိစ အယောနိသောမနသိကာရောယေဝေတ္ထ ကာရဏံ။ ဧဝံ အယောနိသောမနသိကာရဿ ပန ကိံ ကာရဏန္တိ? သွေဝ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ အရိယာနံ အဒဿနာဒီနိ ဝါ။ နနု စ ပုထုဇ္ဇနောပိ ယောနိသော မနသိ ကရောတီတိ။ ကော ဝါ ဧဝမာဟ ‘‘န မနသိ ကရောတီ’’တိ။ န ပန တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ ကာရဏံ၊ သဒ္ဓမ္မသဝနကလျာဏမိတ္တာဒီနိ တတ္ထ ကာရဏာနိ ¶ ။ န ဟိ မစ္ဆမံသာဒီနိ အတ္တနော ပကတိယာ သုဂန္ဓာနိ၊ အဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ပန သုဂန္ဓာနိပိ ဟောန္တိ။

ကိံ နု ခေါ အဟောသိန္တိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။

ကထံ နု ခေါတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ရဿဩဒါတကဏှပ္ပမာဏိကအပ္ပမာဏိကာဒီနံ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဿရနိမ္မာနာဒိံ နိဿာယ ‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဟောသိ’န္တိ ဟေတုတော ကင်္ခတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ…ပေ… ဒေဝေါ ဟုတွာ မနုဿော’’တိ အတ္တနော ပရမ္ပရံ ကင်္ခတိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန အဒ္ဓါနန္တိ ကာလာဓိဝစနမေတံ၊ တဉ္စ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဘဝိဿာမိ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ သဿတာကာရဉ္စ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

အဟံ ¶ နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ယုတ္တံ ပနေတန္တိ? ယုတ္တံ အယုတ္တန္တိ ကာ ဧတ္ထ စိန္တာ။ အပိစေတ္ထ ဣဒံ ဝတ္ထုမ္ပိ ဥဒါဟရန္တိ၊ စူဠမာတာယ ကိရ ပုတ္တော မုဏ္ဍော၊ မဟာမာတာယ ပုတ္တော အမုဏ္ဍော။ တံ သုတ္တံ မုဏ္ဍေသုံ။ သော ဥဋ္ဌာယ ‘‘အဟံ နု ခေါ စူဠမာတာယ ပုတ္တော’’တိ စိန္တေသိ။ ဧဝံ ‘‘အဟံ နု ခေါသ္မီ’’တိ ကင်္ခါ ဟောတိ။

နော နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော နတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ တတြာပိ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ မစ္ဆေ ဂဏှန္တော ဥဒကေ စိရဋ္ဌာနေန သီတိဘူတံ အတ္တနော ဦရုံ ‘‘မစ္ဆော’’တိ စိန္တေတွာ ပဟရိ။ အပရော သုသာနပဿေ ခေတ္တံ ရက္ခန္တော ဘီတော သင်္ကုဋိတော သယိ။ သော ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော ဇဏ္ဏုကာနိ ‘‘ဒွေ ယက္ခာ’’တိ စိန္တေတွာ ပဟရိ၊ ဧဝံ ‘‘နော နု ခေါသ္မီ’’တိ ကင်္ခတိ။

ကိံ နု ခေါသ္မီတိ ခတ္တိယောဝ သမာနော အတ္တနော ခတ္တိယဘာဝံ ကင်္ခတိ ကဏ္ဏော ဝိယ သူတပုတ္တသညီ။ ဧသ နယော သေသေသု။ ဒေဝေါ ပန သမာနော ဒေဝဘာဝံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ သောပိ ပန ‘‘အဟံ ရူပီ နု ခေါ အရူပီ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ နယေန ကင်္ခတိ။ ခတ္တိယာဒယော ကသ္မာ ¶ န ဇာနန္တီတိ စေ? အပ္ပစ္စက္ခာ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ကုလေ ဥပ္ပတ္တိ။ ဂဟဋ္ဌာပိ စ ပါတလိကာဒယော ပဗ္ဗဇိတသညိနော။ ပဗ္ဗဇိတာပိ ‘‘ကုပ္ပံ နု ခေါ မေ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဂဟဋ္ဌသညိနော။ မနုဿာပိ စ ဧကစ္စေ ရာဇာနော ဝိယ အတ္တနိ ဒေဝသညိနော ဟောန္တိ။

ကထံ နု ခေါသ္မီတိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကေဝလဉှေတ္ထ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတွာ တဿ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါသ္မိ၊ ရဿစတုရဿဆဠံသအဋ္ဌံသသောဠသံသာဒီနံ အညတရပ္ပကာရော’’တိ ကင်္ခန္တော ‘‘ကထံ နု ခေါသ္မီ’’တိ ကင်္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သရီရသဏ္ဌာနံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။

ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တဘာဝဿ အာဂတိဂတိဋ္ဌာနံ ကင်္ခတိ။

ဝပယန္တီတိ ဝိအပယန္တိ၊ ဣကာရလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသော။ ဗျပယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ အပဂမနဉ္စ အနုပ္ပတ္တိနိရောဓဝသေနာတိ အာဟ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။

၃။ ကဒါ ¶ ပနဿ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ စတုသစ္စဓမ္မာ ဝါ ပါတုဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပကာသန္တီတိ? ဝိပဿနာမဂ္ဂဉာဏေသု ပဝတ္တမာနေသု။ တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏေ တာဝ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာ သတိအာဒယော ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ ယထာရဟံ အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေသု တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန သုဘသညာဒိကေ ပဇဟန္တာ ကာယာနုပဿနာဒိဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန တေ နိဗ္ဗာနမာလမ္ဗိတွာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဋိပက္ခေ ပဇဟန္တာ စတူသုပိ အရိယသစ္စေသု အသမ္မောဟပဋိဝေဓသာဓနဝသေန သကိဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌေန ပါတုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရိယသစ္စဓမ္မာနံ ပန လောကိယာနံ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏကရဏဝသေန လောကုတ္တရာနံ တဒဓိမုတ္တတာဝသေန မဂ္ဂက္ခဏေ နိရောဓသစ္စဿ အာရမ္မဏာဘိသမယဝသေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကိစ္စာဘိသမယဝသေန ပါကဋဘာဝတော ပကာသနဋ္ဌေန ပါတုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဘဂဝါ သတိပိ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ အတ္တနော ဉာဏဿ ပါကဋဘာဝေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသဿ ကတတ္တာ နိပုဏဂမ္ဘီရသုဒုဒ္ဒသတာယ ပစ္စယာကာရဿ တံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပ္ပန္နဗလဝသောမနဿော ပဋိပက္ခသမုစ္ဆေဒဝိဘာဝနေန သဒ္ဓိံ အတ္တနော တဒဘိသမယာနုဘာဝဒီပကမေဝေတ္ထ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

‘‘ကာမာ ¶ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မာရသေနန္တိ –

‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ၊ ဒုတိယာ အရတိ ဝုစ္စတိ၊

တတိယာ ခုပ္ပိပါသာ တေ၊ စတုတ္ထီ တဏှာ ပဝုစ္စတိ။

‘‘ပဉ္စမီ ထိနမိဒ္ဓံ တေ၊ ဆဋ္ဌာ ဘီရူ ပဝုစ္စတိ၊

သတ္တမီ ဝိစိကိစ္ဆာ တေ၊ မက္ခော ထမ္ဘော စ အဋ္ဌမာ။

‘‘လာဘော သိလောကော သက္ကာရော၊ မိစ္ဆာလဒ္ဓါ စ ယော ယသော၊

ယော စတ္တာနံ သမုက္ကံသေ၊ ပရေ စ အဝဇာနတိ။

‘‘ဧသာ ¶ နမုစိ တေ သေနာ၊ ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ၊

န နံ အသူရော ဇိနာတိ၊ ဇေတွာ စ လဘတေ သုခ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၄၃၈-၄၄၁၊ မဟာနိ။ ၂၈) –

ဣမိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မာရသေနံ။

တတ္ထ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၉-၄၁၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈) ယသ္မာ အာဒိတောဝ အဂါရိယဘူတေ သတ္တေ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမာ မောဟယန္တိ၊ တေ အဘိဘုယျ အနဂါရိယဘာဝံ ဥပဂတာနံ ပန္တေသု ဝါ သေနာသနေသု အညတရညတရေသု ဝါ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု အရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန ခေါ၊ အာဝုသော၊ အဘိရတိ ဒုက္ကရာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၃၁)။ တတော တေ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ခုပ္ပိပါသာ ဗာဓတိ၊ တာယ ဗာဓိတာနံ ပရိယေသန တဏှာ စိတ္တံ ကိလမယတိ၊ အထ နေသံ ကိလန္တစိတ္တာနံ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ တတော ဝိသေသမနဓိဂစ္ဆန္တာနံ ဒုရဘိသမ္ဘဝေသု အရညဝနပတ္ထေသု သေနာသနေသု ဝိဟရတံ ဥတြာသသညိတာ ဘီရု ဇာယတိ၊ တေသံ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတာနံ ဒီဃရတ္တံ ဝိဝေကရသမနဿာဒယမာနာနံ ဝိဟရတံ ‘‘န သိယာ နု ခေါ ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ပဋိပတ္တိယံ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဝိနောဒေတွာ ဝိဟရတံ အပ္ပမတ္တကေန ဝိသေသာဓိဂမေန မာနမက္ခထမ္ဘာ ဇာယန္တိ၊ တေပိ ဝိနောဒေတွာ ဝိဟရတံ တတော အဓိကတရံ ဝိသေသာဓိဂမံ နိဿာယ လာဘသက္ကာရသိလောကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ လာဘာဒိမုစ္ဆိတာ ဓမ္မပတိရူပကာနိ ပကာသေန္တာ မိစ္ဆာယသံ အဓိဂန္တွာ တတ္ထ ဌိတာ ဇာတိအာဒီဟိ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေန္တိ ပရံ ဝမ္ဘေန္တိ၊ တသ္မာ ကာမာဒီနံ ပဌမသေနာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝမေတံ ¶ ဒသဝိဓံ သေနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ယသ္မာ သာ ကဏှဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ကဏှဿ နမုစိနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ နံ ‘‘တဝ သေနာ’’တိ နိဒ္ဒိသန္တေန ‘‘ဧသာ နမုစိ တေ သေနာ၊ ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိပ္ပဟာရိနီတိ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဃာတနီ နိပ္ပောထနီ၊ အန္တရာယကရီတိ အတ္ထော။ န နံ အသူရော ဇိနာတိ၊ ဇေတွာ စ လဘတေ သုခန္တိ ဧဝံ တဝ သေနံ အသူရော ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ သာပေက္ခော ပုရိသော န ဇိနာတိ၊ သူရော ပန ဇိနာတိ၊ ဇေတွာ စ မဂ္ဂသုခံ ဖလသုခဉ္စ အဓိဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သောပိ ဗြာဟ္မဏောတိ သောပိ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော။

ဣဒါနိ ¶ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဟောတိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ အနုလောမံ သာဓုကံ မနသာကာသိ။ ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိလောမံ သာဓုကံ မနသာကာသိ။ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ အနုလောမပဋိလောမံ သာဓုကံ မနသာကာသီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဥဒါနပါဠိယာ (ဥဒါ။ ၁) ဣမိဿာ စ ခန္ဓကပါဠိယာ အဝိရောဓံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒါနေ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတ္ထ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ပစ္စယာကာရပဇာနနဿ ပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ စ ဝသေန။ ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသန္တိ အနုလောမပဋိလောမေသု ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ။ ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဧဝံ မနသာကာသီတိ ရတ္တိယာ တီသုပိ ယာမေသု အနုလောမပဋိလောမံယေဝ မနသာကာသိ။ ဘဂဝါ ကိရ ဌပေတွာ ရတနဃရသတ္တာဟံ သေသေသု ဆသု သတ္တာဟေသု အန္တရန္တရာ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ယေဘုယျေန ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ ဝိဟာသိ၊ ရတနဃရသတ္တာဟေ ပန အဘိဓမ္မပဝိစယဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ တသ္မာ အန္တရန္တရာ ဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဥပ္ပာဒိတမနသိကာရေသု ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဥပ္ပာဒိတံ မနသိကာရံ သန္ဓာယ ဣမိဿံ ခန္ဓကပါဠိယံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဗောဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ

၄။ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေနာတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ အပဂမနေန။ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ တတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိတော ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ဝုဋ္ဌဟိတွာ။ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာတိ ဝိသာခပုဏ္ဏမိတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဧဝံ နိစ္စသမာဟိတဘာဝဟေတုဘူတာနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ဥပရိ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တသာဓကာ။ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဗုဒ္ဓဘာဝဿ ပရေသံ ဝိဘာဝနာ ဓမ္မာ ကိံ နု ခေါ သန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနန္တိ ယာ အဓိဂတမဂ္ဂါ သစ္ဆိကတနိရောဓာ ဧကပဒေသေန ¶ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဇာနန္တိ၊ တာ ဌပေတွာ တဒညာသံ ဒေဝတာနံ။ အနိမိသေဟီတိ ဓမ္မပီတိဝိပ္ဖာရဝသေန ¶ ပသာဒဝိဘာဝနိစ္စလဒလတာယ နိမေသရဟိတေဟိ။ ရတနစင်္ကမေတိ ဒေဝတာဟိ မာပိတေ ရတနမယစင်္ကမေ။ ‘‘ရတနဘူတာနံ သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ တတ္ထ စ အနုတ္တရဿ ဓမ္မရတနဿ သမ္မသနေန တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ‘‘ရတနဃရံ နာမ န ရတနမယံ ဂေဟံ၊ သတ္တန္နံ ပန ပကရဏာနံ သမ္မသိတဋ္ဌာနံ ရတနဃရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကသ္မာ ပနာယံ အဇပါလနိဂြောဓော နာမ ဇာတောတိ အာဟ ‘‘တဿ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ တတ္ထ ဝေဒေ သဇ္ဈာယိတုံ အသမတ္ထာ မဟလ္လကဗြာဟ္မဏာ ပါကာရပရိက္ခေပယုတ္တာနိ နိဝေသနာနိ ကတွာ သဗ္ဗေ ဝသိံသု၊ တသ္မာဿ ‘အဇပါလနိဂြောဓော’တိ နာမံ ဇာတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – န ဇပန္တီတိ အဇပါ၊ မန္တာနံ အနဇ္ဈာယကာတိ အတ္ထော။ အဇပါ လန္တိ အာဒိယန္တိ နိဝါသံ ဧတ္ထာတိ အဇပါလောတိ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ မဇ္ဈနှိကေ သမယေ အန္တော ပဝိဋ္ဌေ အဇေ အတ္တနော ဆာယာယ ပါလေတိ ရက္ခတိ၊ တသ္မာ ‘အဇပါလော’တိဿ နာမံ ရုဠှ’’န္တိ။ သဗ္ဗထာပိ နာမမေတံ တဿ ရုက္ခဿ။

ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တောတိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ အန္တရန္တရာ ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော။ ‘‘ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော’’တိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥဒါနဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဟိ အယမေဝ ပါဌော။ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော စေတ္ထ ဧဝံ အဘိဓမ္မေ နယမဂ္ဂံ သမ္မသိ ပဌမံ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏံ နာမ၊ တတော ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ၊ ဓာတုကထာပကရဏံ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပ္ပကရဏံ၊ ကထာဝတ္ထုံ နာမ၊ ယမကံ နာမ၊ တတော မဟာပကရဏံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။ တတ္ထဿ သဏှသုခုမဋ္ဌာနမှိ စိတ္တေ ဩတိဏ္ဏေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ပီတိယာ ဥပ္ပန္နာယ လောဟိတံ ပသီဒိ၊ လောဟိတေ ပသန္နေ ဆဝိ ပသီဒိ၊ ဆဝိယာ ပသန္နာယ ပုရတ္ထိမကာယတော ကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒံ ဆဒ္ဒန္တနာဂကုလံ ဝိယ ပါစီနဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ။ ပစ္ဆိမကာယတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပစ္ဆိမဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ၊ ဝါမံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ။ ပါဒတလေဟိ ¶ ပဝါဠင်္ကုရဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ မဟာပထဝိံ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဝါတက္ခန္ဓံ ပဒါလေတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ သီသတော သံပရိဝတ္တိယမာနံ မဏိဒါမံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏရသ္မိဝဋ္ဋိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဆ ဒေဝလောကေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ နဝ ဗြဟ္မလောကေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရာ နိက္ခန္တာ ¶ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာပိ ကိရ တာ ရသ္မိယော အနန္တလောကဓာတုယော ဂစ္ဆန္တိယေဝ။ န ကေဝလဉ္စ ဣမသ္မိံယေဝ သတ္တာဟေ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တဿ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ အထ ခေါ ရတနဃရသတ္တာဟေပိ ပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တဿ ဧဝမေဝ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခန္တာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) –

‘‘ဣမေသု စ ဧကဝီသတိယာ ဒိဝသေသု ဧကဒိဝသေပိ သတ္ထု သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ၊ စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ပစ္ဆိမုတ္တရာယ ဒိသာယ ရတနဃရေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဏိံ သမ္မသန္တဿပိ သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ၊ ဓာတုကထံ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိံ၊ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ၊ ယမကပ္ပကရဏံ သမ္မသန္တဿပိ ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ယဒါ ပန မဟာပကရဏံ ဩရုယှ ‘ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော…ပေ… အဝိဂတပစ္စယော’တိ သမ္မသနံ အာရဘိ၊ အထဿ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တဿ ဧကန္တတော သဗ္ဗညုတညာဏံ မဟာပကရဏေ ဩကာသံ လဘိ။ ယထာ ဟိ တိမိရပိင်္ဂလမဟာမစ္ဆော စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ မဟာသမုဒ္ဒေယေဝ ဩကာသံ လဘတိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဧကန္တတော မဟာပကရဏေယေဝ ဩကာသံ လဘိ။

‘‘သတ္ထု ဧဝံ လဒ္ဓါကာသေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ယထာသုခံ သဏှသုခုမဓမ္မံ သမ္မသန္တဿ သရီရတော နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိံသု။ ကေသမဿူဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ နီလဋ္ဌာနေဟိ နီလရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဂဂနတလံ အဉ္ဇနစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏံ ဝိယ ဥမာပုပ္ဖနီလုပ္ပလဒလသဉ္ဆန္နံ ဝိယ ဝီတိပတန္တမဏိတာလဝဏ္ဋံ ဝိယ သမ္ပသာရိတမေစကပဋံ ¶ ဝိယ စ အဟောသိ။ ဆဝိတော စေဝ အက္ခီနဉ္စ ပီတဋ္ဌာနေဟိ ပီတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏရသနိသိဉ္စမာနာ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရိတာ ဝိယ ကုင်္ကုမစုဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ မံသလောဟိတေဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ ရတ္တဋ္ဌာနေဟိ လောဟိတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏရဉ္ဇိတာ ဝိယ သုပက္ကလာခါရသနိသိဉ္စမာနာ ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဇယသုမနပါရိဗဒ္ဓကဗန္ဓုဇီဝကကုသုမသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ အဋ္ဌီဟိ စေဝ ဒန္တေဟိ စ အက္ခီနဉ္စ သေတဋ္ဌာနေဟိ ဩဒါတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ ရဇတကုဋေဟိ အာသိဉ္စမာနခီရဓာရာသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ ပသာရိတရဇတပဋဝိတာနာ ဝိယ ဝီတိပတန္တရဇတတာလဝဏ္ဋာ ¶ ဝိယ ကုန္ဒကုမုဒသိန္ဓုဝါရသုမနမလ္လိကာဒိကုသုမသဉ္ဆန္နာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ မဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရာ ပန တမှာ တမှာ သရီရပ္ပဒေသာ နိက္ခမိံသု။ ဣတိ တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဃနမဟာပထဝိံ ဂဏှိံသု။

‘‘စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏပိဏ္ဍိ ဝိယ အဟောသိ။ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကံ ဂဏှိံသု။ ပထဝီသန္ဓာရကံ အဋ္ဌနဟုတာဓိကစတုယောဇနသတသဟဿဗဟလံ ဥဒကံ သုဝဏ္ဏကလသေဟိ အာသိဉ္စမာနဝိလီနသုဝဏ္ဏံ ဝိယ အဟောသိ။ ဥဒကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဝါတံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ဆန္နဝုတာဓိကနဝယောဇနသတသဟဿဗဟလော ဝါတော သမုဿိတသုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ အဟောသိ။ ဝါတံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ ဥပရိဘာဂေန ဥဂ္ဂန္တွာပိ စတုမဟာရာဇိကေ ဂဏှိံသု။ တေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ တာဝတိံသေ၊ တတော ယာမေ၊ တတော တုသိတေ၊ တတော နိမ္မာနရတီ၊ တတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ၊ တတော နဝ ဗြဟ္မလောကေ၊ တတော ဝေဟပ္ဖလေ၊ တတော ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ ဂဏှိံသု။ စတ္တာရော စ အာရုပ္ပေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။

‘‘တိရိယဘာဂေဟိ ¶ အနန္တာ လောကဓာတုယော ပက္ခန္ဒိံသု၊ ဧတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒမှိ စန္ဒပ္ပဘာ နတ္ထိ၊ သူရိယေ သူရိယပ္ပဘာ နတ္ထိ၊ တာရကရူပေသု တာရကရူပပ္ပဘာ နတ္ထိ၊ ဒေဝတာနံ ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခေသု သရီရေ အာဘရဏေသူတိ သဗ္ဗတ္ထ ပဘာ နတ္ထိ။ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုယာ အာလောကဖရဏသမတ္ထော မဟာဗြဟ္မာပိ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကော ဝိယ အဟောသိ၊ စန္ဒသူရိယတာရကရူပဒေဝတုယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာနံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တကမေဝ ပညာယိတ္ထ။ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိယေဝ အဇ္ဈောတ္ထဋံ အဟောသိ။ အယဉ္စ နေဝ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ၊ န ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ။ သဏှသုခုမဓမ္မံ ပန သမ္မသတော လောကနာထဿ လောဟိတံ ပသီဒိ၊ ဝတ္ထုရူပံ ပသီဒိ၊ ဆဝိဝဏ္ဏော ပသီဒိ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတု သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ နိစ္စလာ အဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဧဝံ နိသိန္နေတိ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ နိသိန္နေ။ ဧကော ဗြာဟ္မဏောတိ နာမဂေါတ္တဝသေန အနဘိညာတော အပါကဋော ဧကော ဗြာဟ္မဏော။ ‘‘ဟုံ ဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတီတိ သဗ္ဗံ အစောက္ခဇာတိကံ ပဿိတွာ ဇိဂုစ္ဆန္တော ‘‘ဟုံ ဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ ဧတဒဝေါစာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန ပမာဏေန။ နု-တိ သံသယတ္ထေ နိပါတော၊ ခေါ-တိ ပဒပူရဏေ။ ဘော-တိ ¶ ဗြာဟ္မဏာနံ ဇာတိသမုဒါဂတံ အာလပနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘောဝါဒိ နာမ သော ဟောတိ၊ သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၉၆၊ သု။ နိ။ ၆၂၅)။ ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ကထံ ပနာယံ ဗြာဟ္မဏော သမ္ပတိ သမာဂတော ဘဂဝတော ဂေါတ္တံ ဇာနာတီတိ? နာယံ သမ္ပတိ သမာဂတော၊ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနကရဏကာလေ ဥပဋ္ဌဟန္တေဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ သဒ္ဓိံ စရမာနော အပရဘာဂေ တံ ဝတံ ဆဍ္ဍေတွာ ဥရုဝေလာယံ သေနနိဂမေ ဧကော အဒုတိယော ဟုတွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနောပိ တေန ဗြာဟ္မဏေန ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော စေဝ သလ္လပိတပုဗ္ဗော စ၊ တေန သော ပုဗ္ဗေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ ဂယှမာနံ ဘဂဝတော ဂေါတ္တံ အနုဿရန္တော ‘‘ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ဘဂဝါ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိ၊ တတော ပဘုတိ ‘‘သမဏော ¶ ဂေါတမော’’တိ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ ပါကဋော ပညာတော ဟောတိ၊ န စ တဿ ဂေါတ္တဇာနနေ ကာရဏံ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ ဗြာဟ္မဏကရဏာတိ ဗြာဟ္မဏံ ကရောန္တီတိ ဗြာဟ္မဏကရဏာ၊ ဗြာဟ္မဏဘာဝကရာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကိတ္တာဝတာ’’တိ ဧတေန ယေဟိ ဓမ္မေဟိ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ ပရိမာဏံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကတမေ’’တိ ပန ဣမိနာ တေသံ သရူပံ ပုစ္ဆတိ။

ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ‘‘ယော ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ န ပန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကသ္မာ? ဓမ္မဒေသနာယ အဘာဇနဘာဝတော။ တထာ ဟိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဣမံ ဂါထံ သုတွာ န သစ္စာဘိသမယော အဟောသိ။ ယထာ စ ဣမဿ၊ ဧဝံ ဥပကဿ အာဇီဝကဿ ဗုဒ္ဓဂုဏပ္ပကာသနံ သုတွာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ပရေသံ သုဏန္တာနမ္ပိ တပုဿဘလ္လိကာနံ သရဏဒါနံ ဝိယ ဝါသနာဘာဂိယမေဝ ဇာတံ၊ န အသေက္ခဘာဂိယံ ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ဝါ။ ဧသာ ဟိ ဓမ္မတာတိ။ ဝေဒေဟိ ဝါ အန္တန္တိ ဧတ္ထ အန္တံ နာမ သဗ္ဗသင်္ခါရပရိယောသာနံ နိဗ္ဗာနံ။ ဣမေ ဥဿဒါ နတ္ထီတိ သဗ္ဗသော ဣမေ ပဟီနတ္တာ န သန္တိ။

အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅။ မုစလိန္ဒမူလေတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၁) ဧတ္ထ မုစလိန္ဒော ဝုစ္စတိ နီပရုက္ခော၊ ယော ‘‘နိစုလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ သမီပေတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘မုစလောတိ တဿ ရုက္ခဿ နာမံ၊ ဝနဇေဋ္ဌကတာယ ပန မုစလိန္ဒောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဥဒပါဒီတိ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေန္တော မဟာမေဃော ဥဒပါဒိ။ ဧဝရူပေါ ကိရ မေဃော ဒွီသုယေဝ ကာလေသု ဝဿတိ စက္ကဝတ္တိမှိ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဝါ၊ ဣဓ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒကာလေ ဥဒပါဒိ။ ပေါက္ခရဏိယာ နိဗ္ဗတ္တောတိ ပေါက္ခရဏိယာ ဟေဋ္ဌာ ¶ နာဂဘဝနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော။ သကဘဝနာတိ အတ္တနော နာဂဘဝနတော။ ဧဝံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာတိ သတ္တ ဝါရေ အတ္တနော သရီရဘောဂေဟိ ဘဂဝတော ကာယံ ပရိဝါရေတွာ။ ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ¶ ဝိဟစ္စာတိ ဘဂဝတော မုဒ္ဓပ္ပဒေသဿ ဥပရိ အတ္တနော မဟန္တံ ဖဏံ ပသာရေတွာ။ ‘‘ဖဏံ ကရိတွာ’’တိပိ ပါဌော၊ သောယေဝတ္ထော။

တဿ ကိရ နာဂရာဇဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဘဂဝါ စ မယှံ ဘဝနသမီပေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော၊ အယဉ္စ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာ ဝတ္တတိ၊ ဝါသာဂါရမဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္တရတနမယံ ပါသာဒံ နိမ္မိနိတုံ သက္ကောန္တောပိ ‘‘ဧဝံ ကတေ ကာယသာရော ဂဟိတော န ဘဝိဿတိ၊ ဒသဗလဿ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ သတ္ထာရံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏံ ဓာရေသိ။ ‘‘တဿ ပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရံ လောဟပါသာဒေ ဘဏ္ဍာဂါရဂဗ္ဘပ္ပမာဏံ အဟောသီ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄) ပန –

‘‘ပရိက္ခေပဿ အန္တော ဩကာသော ဟေဋ္ဌာ လောဟပါသာဒပ္ပမာဏော အဟောသိ၊ ‘ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန သတ္ထာ ဝိဟရိဿတီ’တိ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ၊ တသ္မာ ဧဝံ မဟန္တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိ၊ မဇ္ဈေ ရတနပလ္လင်္ကော ပညတ္တော ဟောတိ၊ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောသရိတဂန္ဓဒါမကုသုမစေလဝိတာနံ အဟောသိ၊ စတူသု ကောဏေသု ဂန္ဓတေလေန ဒီပါ ဇလိတာ၊ စတူသု ဒိသာသု ဝိဝရိတွာ စန္ဒနကရဏ္ဍကာ ဌပိတာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန ဝိဟရိဿတီတိ စ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယမတ္တမေတံ၊ ဘဂဝါ ပန ယထာနိသိန္နောဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။

ကိဉ္စာပိ…ပေ… စိန္တေတုံ ယုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ဥဏှဂ္ဂဟဏံ ဘောဂပရိက္ခေပဿ ဝိပုလဘာဝကရဏေ ကာရဏကိတ္တနံ။ ခုဒ္ဒကေ ဟိ တသ္မိံ ဘဂဝန္တံ နာဂရာဇဿ သရီရသမ္ဘူတာ ဥသ္မာ ဗာဓေယျ၊ ဝိပုလဘာဝကရဏေန ပန တာဒိသံ မာ ဥဏှံ ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ။ သဥပသဂ္ဂပဒဿ အတ္ထော ဥပသဂ္ဂေန ဝိနာပိ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဒ္ဓန္တိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓ’’န္တိ၊ သာ စဿ ဥဗ္ဗိဒ္ဓတာ ဥပက္ကိလေသဝိဂမေန ဒူရဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတ’’န္တိ။ ဣန္ဒနီလမဏိ ဝိယ ဒိဗ္ဗတိ ဇောတတီတိ ဒေဝေါ၊ အာကာသော။ ဝိဒိတွာတိ ‘‘ဣဒါနိ ဝိဂတဝလာဟကော အာကာသော၊ နတ္ထိ ဘဂဝတော သီတာဒိဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ ဉတွာ။ ဝိနိဝေဌေတွာတိ အပနေတွာ။ အတ္တနော ¶ ရူပန္တိ အတ္တနော နာဂရူပံ။ ပဋိသံဟရိတွာတိ အန္တရဓာပေတွာ။ မာဏဝကဝဏ္ဏန္တိ ကုမာရကရူပံ။

ဧတမတ္ထံ ¶ ဝိဒိတွာတိ ‘‘ဝိဝေကသုခပဋိသံဝေဒိနော ယတ္ထ ကတ္ထစိ သုခမေဝ ဟောတီ’’တိ ဧတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရေန ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ဝိဝေကသုခါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ သုတဓမ္မဿာတိ ဝိဿုတဓမ္မဿ။ တေနာဟ ‘‘ပကာသိတဓမ္မဿာ’’တိ။ အကုပ္ပနဘာဝေါတိ အကုပ္ပနသဘာဝေါ။

မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၆။ ဩသဓဟရီတကံ ဥပနေသီတိ န ကေဝလံ ဩသဓဟရီတကမေဝ၊ ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ ဥပနေသိ။ ပစ္စဂ္ဃေတိ ဧတ္ထ ပုရိမံ အတ္ထဝိကပ္ပံ ကေစိ န ဣစ္ဆန္တိ၊ တေနေဝ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စဂ္ဃေတိ အဘိနဝေ။ ပစ္စေကံ မဟဂ္ဃတာယ ပစ္စဂ္ဃေတိ ကေစိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော မဟဂ္ဃံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ ဝါ’’တိ။

ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၇။ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ အာစရိတော စေဝ အာစရန္တေဟိ စ သမ္မဒေဝ အာစရိတောတိ အတ္ထော။ ဧတေန အယံ ပရိဝိတက္ကော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပဌမာဘိသမ္ဗောဓိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝါတိ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာတိ ဒဿေတိ။ ဂမ္ဘီရောပိ ဓမ္မော ပဋိပက္ခဝိဓမနေန သုပါကဋော ဘဝေယျ၊ ပဋိပက္ခဝိဓမနံ ပန သမ္မာပဋိပတ္တိပဋိဗဒ္ဓံ၊ သာ သဒ္ဓမ္မသဝနာဓီနာ၊ တံ သတ္ထရိ ဓမ္မေ စ ပသာဒါယတ္တံ။ သော ဝိသေသတော လောကေ သမ္ဘာဝနီယဿ ဂရုကာတဗ္ဗဿ အဘိပတ္ထနာဟေတုကောတိ ပရမ္ပရာယ သတ္တာနံ ဓမ္မသမ္ပဋိပတ္တိယာ ဗြဟ္မုနော ယာစနာနိမိတ္တန္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။

အဓိဂတောတိ ¶ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ သယမ္ဘူဉာဏေန ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ ယထာဘူတံ အဝဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဓမ္မဿ အဘာဝတော။ ဂမ္ဘီရောတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ မကသတုဏ္ဍသူစိယာ အညတြ သမုပစိတပရိပက္ကဉာဏသမ္ဘာရေဟိ အညေသံ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌော။ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ယော ¶ ဟိ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌော၊ သော ဩဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ သရူပတော စ ဝိသေသတော စ သုခေန ပဿိတုံ န သက္ကာ၊ အထ ခေါ ကိစ္ဆေန ကေနစိ ကဒါစိဒေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ ယဉှိ ဒဋ္ဌုမေဝ န သက္ကာ၊ တဿ ဩဂါဟေတွာ အနုဗုဇ္ဈနေ ကထာ ဧဝ နတ္ထိ အဝဗောဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဒုက္ကရတရံ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅) သုတ္တပဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သန္တောတိ အနုပသန္တသဘာဝါနံ ကိလေသာနံ သင်္ခါရာနဉ္စ အဘာဝတော ဝူပသန္တသဗ္ဗပရိဠာဟတာယ သန္တော နိဗ္ဗုတော၊ သန္တာရမ္မဏတာယ ဝါ သန္တော။ ဧတ္ထ စ နိရောဓသစ္စံ သန္တံ အာရမ္မဏန္တိ သန္တာရမ္မဏံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ သန္တံ သန္တာရမ္မဏဉ္စာတိ သန္တာရမ္မဏံ။ ပဓာနဘာဝံ နီတောတိ ပဏီတော။ အထ ဝါ ပဏီတောတိ အတိတ္တိကရဏဋ္ဌေန အတပ္ပကော သာဒုရသဘောဇနံ ဝိယ။ သန္တပဏီတဘာဝေနေဝ စေတ္ထ အသေစနကတာယ အတပ္ပကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣဒဉှိ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ ဥတ္တမဉာဏဝိသယတ္တာ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ တတော ဧဝ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ သဏှသုခုမသဘာဝတ္တာ စ နိပုဏော သဏှော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ ဗာလာနံ အဝိသယတ္တာ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အလ္လီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန သေဝိယန္တီတိ အာလယာ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ ပဉ္စကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တိ၊ တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တီတိ ပဉ္စကာမဂုဏေ သေဝန္တီတိ အတ္ထော။ တေတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ရမန္တီတိ ရတိံ ဝိန္ဒန္တိ ကီဠန္တိ လဠန္တိ။ အာလီယန္တိ အဘိရမဏဝသေန သေဝန္တီတိ အာလယာ၊ အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတာနိ၊ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမေ ဟိ သတ္တာ ယထာ ကာမဂုဏေ၊ ဧဝံ ရာဂမ္ပိ အဿာဒေန္တိ ¶ အဘိနန္ဒန္တိယေဝ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ၊ သမ္မုဒိတော အာမောဒိတပမောဒိတော ဟောတိ၊ န ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ သာယမ္ပိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဧဝမိမေဟိ ကာမာလယတဏှာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ၊ သံသာရဝဋ္ဋေ သမ္မောဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ဒုဝိဓမ္ပိ အာလယံ ဥယျာနဘူမိံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ရတာတိ နိရတာ။ သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အတိဝိယ မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌနတော။

ဌာနံ သန္ဓာယာတိ ဌာနသဒ္ဒံ သန္ဓာယ။ အတ္ထတော ပန ဌာနန္တိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဧဝ အဓိပ္ပေတော ¶ ။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ၊ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာဒယော။ ဣမေသံ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယာတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ အဝိဇ္ဇာဒယောဝ။ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ။ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝါ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ပစ္စယဘာဝေါ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာ ဣဒပ္ပစ္စယတာ။ တေန သမတ္ထပစ္စယလက္ခဏော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ပဒဒွယေနပိ ဓမ္မာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဧဝ ဝိဘာဝိတော။ သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနဉှိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အတ္ထတော နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ အရိယမဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဟေတု သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗသင်္ခတဝိသံယုတ္တေ ဟိ နိဗ္ဗာနေ သင်္ခါရဝူပသမပရိယာယော ဉာယာဂတောယေဝါတိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ – သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သမ္မန္တိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ။

ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တိ၊ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ တဏှာ ခီယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ ဇရာမရဏာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယာ ပနေသာ တဏှာ တေန တေန ဘဝေန ဘဝန္တရံ ဘဝနိကန္တိဘာဝေန ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတိ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ ကိလမထောတိ ကာယကိလမထော။ ဝိဟေသာပိ ကာယဝိဟေသာယေဝ၊ စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ ဗောဓိမူလေယေဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဧတ္ထ စ စိရနိသဇ္ဇာစိရဘာသနေဟိ ¶ ပိဋ္ဌိအာဂိလာယနတာလုဂလသောသာဒိဝသေန ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒေသနာယ အတ္ထံ အဇာနန္တာနဉ္စ အပ္ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဝသေန။ ဇာနန္တာနံ ပန ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဒေသနာယ ကာယပရိဿမောပိ သတ္ထု အပရိဿမောဝ၊ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေတီ’’တိ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿာ’’တိ။

အပိဿူတိ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ နိပါတော။ သော န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူတိ ဒီပေတိ။ ဘဂဝန္တန္တိ ပဋိသဒ္ဒယောဂေန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ အစ္ဆရိယာ ဝါ အနစ္ဆရိယာ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထောပိ ဟိ အ-ကာရော ဟောတိ ယထာ ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ။ ကပ္ပာနံ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ သဒေဝကဿ လောကဿ ဓမ္မသံဝိဘာဂကရဏတ္ထမေဝ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဣဒါနိ သမဓိဂတဓမ္မရဇ္ဇဿ တတ္ထ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိဒီပနတ္တာ ဂါထာတ္ထဿ ¶ အနုအစ္ဆရိယတာ တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထဒွါရေန ဟိ ဂါထာနံ အနစ္ဆရိယတာ။ ဂေါစရာ အဟေသုန္တိ ဥပဋ္ဌဟံသု၊ ဥပဋ္ဌာနဉ္စ ဝိတက္ကယိတဗ္ဗတာတိ အာဟ ‘‘ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗဘာဝံ ပါပုဏိံသူ’’တိ။

ကိစ္ဆေနာတိ န ဒုက္ခပ္ပဋိပဒါယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပ္ပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ပါရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒေါသသမောဟဿေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သီသံ ကန္တိတွာ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ကုလဝံသပ္ပဒီပံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တဿ အညာနိ စ ခန္တိဝါဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပါပုဏန္တဿ အာဂမနီယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟ-ဣတိ ဝါ ဗျတ္တန္တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ဧကံသတ္ထေတိ ကေစိ။ ဟ ဗျတ္တံ ဧကံသေန ဝါ အလံ နိပ္ပယောဇနံ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတံ ဓမ္မံ ဒေသေတုန္တိ ယောဇနာ။ ဟလန္တိ ဝါ အလန္တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ ပဒံ ‘‘ဟလန္တိ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ‘‘ပကာသိတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ ဒေသိတန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ အလံ ဒေသိတံ ပရိယတ္တံ ဒေသိတံ၊ ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသဖုဋ္ဌေဟိ၊ ဖုဋ္ဌဝိသေန ဝိယ သပ္ပေန ရာဂေန ဒေါသေန စ သမ္ဖုဋ္ဌေဟိ အဘိဘူတေဟီတိ ¶ အတ္ထော။ အထ ဝါ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟိ၊ ရာဂေန စ ဒေါသေန စ အနုဗန္ဓေဟီတိ အတ္ထော။

ပဋိသောတဂါမိန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၁၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၂) နိစ္စဂါဟာဒီနံ ပဋိသောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဧဝံ ဂတံ ပဝတ္တံ စတုသစ္စဓမ္မန္တိ အတ္ထော။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပဿိဿန္တိ၊ တေ အပဿန္တေ ကော သက္ခိဿတိ အနိစ္စန္တိအာဒိနာ သဘာဝေန ယာထာဝတော ဓမ္မံ ဇာနာပေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ရာဂဒေါသပရေတတာပိ နေသံ သမ္မုဠှဘာဝေနေဝါတိ အာဟ ‘‘တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’’တိ၊ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထဋာတိ အတ္ထော။

အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတီတိ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ၊ နနု ဧသ ‘‘မုတ္တောဟံ မောစေဿာမိ၊ တိဏ္ဏောဟံ တာရေဿာမိ၊

ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရယိဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၅) –

ပတ္ထနံ ¶ ကတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ? သစ္စမေဝ၊ တဒေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋာ ဇာတာ။ အထဿ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိယပုဏ္ဏလာဗု ဝိယ တက္ကဘရိတစာဋိ ဝိယ ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထော ဝိယ စ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသဒုဋ္ဌာ မောဟမုဠှာ၊ တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။

‘‘အယံ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော၊ ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတော သာသပေါ ဝိယ ဒုဒ္ဒသော၊ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိ ဝိယ အဏု။ မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တေန အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ၊ အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ၊ အပရိပူရိတာ ကာစိ ပါရမီ နာမ နတ္ထိ၊ တဿ မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿပိ ပထဝီ ¶ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တဿပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တဿပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿေဝ မေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝါယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာယ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘မမ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မဟာဗြဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ၊ ဣမေ စ သတ္တာ ဗြဟ္မဂရုကာ၊ တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ၊ အထ နံ မဟာဗြဟ္မာ ယာစိတွာ ဒေသာပေတိ၊ သန္တော ဝတ ဘော ဓမ္မော ပဏီတော’တိ မညမာနာ သုဿူသိဿန္တီ’’တိ။ ဣဒမ္ပိဿ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈။ သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကဗြဟ္မာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တတြ နံ သဟမ္ပတိ ဗြဟ္မာတိ သဉ္ဇာနန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿာ’’တိ။ နဿတိ ဝတာတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေတိ၊ ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ယေသံ တေ သဘာဝါ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ¶ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဿဝနတာတိ ‘‘သယံ အဘိညာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ အဿဝနတာယာတိ အတ္ထော။ ဘဝိဿန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပါကဂတပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင်္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော၊ န ဒွေ၊ အနေကသတသဟဿာ ဓမ္မဿ အညာတာရော ဘဝိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ သမလေဟိ ပူရဏကဿပါဒီဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ တေ ဟိ ပုရေတရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ကဏ္ဋကေ ပတ္ထရမာနာ ဝိယ ဝိသံ သိဉ္စမာနာ ဝိယ ¶ စ သမလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မံ ဒေသယိံသု။ တေ ကိရ ဗုဒ္ဓကောလာဟလာနုဿဝေန သဉ္ဇာတကုတူဟလာ လောကံ ဝဉ္စေတွာ ကောဟညေ ဌတွာ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဇာနန္တာ ယံ ကိဉ္စိ အဓမ္မံယေဝ ဓမ္မောတိ ဒီပေသုံ။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အမတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧတံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနတော ပဘုတိ ပိဟိတံ နိဗ္ဗာနနဂရဿ မဟာဒွါရံ အရိယမဂ္ဂံ သဒ္ဓမ္မဒေသနာဟတ္ထေန အပါပုရ ဝိဝရ ဥဂ္ဃာဋေဟီတိ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂါဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု တာဝ ဘဂဝါတိ ယာစတိ။

သေလပဗ္ဗတော ဥစ္စော ဟောတိ ထိရော စ၊ န ပံသုပဗ္ဗတော မိဿကပဗ္ဗတော ဝါတိ အာဟ ‘‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။ တဿတ္ထော ‘‘သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ။ န ဟိ တတ္ထ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထီ’’တိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ ဓမ္မမယံ ပါသာဒန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မမာဟ။ သော ဟိ သဗ္ဗသော ပသာဒါဝဟော သဗ္ဗဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒသဒိသော စ၊ ပညာပရိယာယော ဝါ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ။ ပညာ ဟိ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒေါတိ အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ တထာ စာဟ –

‘‘ပညာပါသာဒမာရုယှ၊ အသောကော သောကိနိံ ပဇံ၊

ပဗ္ဗတဋ္ဌောဝ ဘူမဋ္ဌေ၊ ဓီရော ဗာလေ အဝေက္ခတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈)၊

အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ၊ တထာ တွမ္ပိ သုမေဓ သုန္ဒရပည သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပညာမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ¶ ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခာတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိကာယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျုံ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ၊ အထ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ၊ န ကေဒါရပါဠိယော၊ န ကုဋိယော၊ န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ အနုဇ္ဇလဘာဝတော၊ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာမတ္တမေဝ ¶ ပညာယေယျ ဥဇ္ဇလဘာဝတော၊ ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ၊ တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ ဉာဏဂ္ဂိနာ အနုဇ္ဇလဘာဝတော အနုဠာရဘာဝတော စ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဧဝဿ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ ပရိပက္ကဉာဏဂ္ဂိတာယ သမုဇ္ဇလဘာဝတော ဥဠာရသန္တာနတာယ စ၊ သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄)၊

ဥဋ္ဌေဟီတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဥဋ္ဌေဟီတိ ဝါ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကတာသင်္ခါတသင်္ကောစာပတ္တိတော ကိလာသုဘာဝတော ဥဋ္ဌဟ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝါ သာတိသယစတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော၊ ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသာဘိသင်္ခါရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော၊ ဇာတိကန္တာရာဒိတော ဝေနေယျသတ္ထံ ဝါဟနသမတ္ထတာယ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ခေမပ္ပဒေသံ သမ္ပာပနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟော၊ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ဟိ ပရေသံ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဝိနာသေတိ၊ သော တေဟိ ‘‘ဣဏံ ဒေဟီ’’တိ တဇ္ဇမာနောပိ ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဝမ္ဘမာနောပိ ဝဓိယမာနောပိ ကိဉ္စိ ပဋိပ္ပဟရိတုံ န သက္ကောတိ၊ သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ။ တိတိက္ခကာရဏဉှိဿ တံ ဣဏံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယော ယမှိ ကာမစ္ဆန္ဒေန ရဇ္ဇတိ၊ တဏှာဂဟဏေန တံ ဝတ္ထုံ ဂဏှာတိ၊ သော တေန ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဝမ္ဘမာနောပိ ဝဓိယမာနောပိ ကိဉ္စိ ပဋိပ္ပဟရိတုံ န သက္ကောတိ၊ သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ။ တိတိက္ခကာရဏဉှိဿ သော ကာမစ္ဆန္ဒော ဟောတိ ဃရသာမိကေဟိ ဝိဟေဌိယမာနာနံ ဣတ္ထီနံ ဝိယ။ ကသ္မာ? ဣဏသဒိသတ္တာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ။

၉။ အဇ္ဈေသနန္တိ ဂရုဋ္ဌာနီယံ ပယိရုပါသိတွာ ဂရုတရံ ပယောဇနံ ဥဒ္ဒိဿ အဘိပတ္ထနာ အဇ္ဈေသနာ၊ သာပိ အတ္ထတော ယာစနာ ဧဝ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သမန္တစက္ခူတိ ¶ ။ ဟေဋ္ဌိမာနံ ¶ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဓမ္မစက္ခူတိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ၊ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ၊ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ၊ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။

ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီ၊ ဂစ္ဆောပိ ဇလာသယောပိ၊ ဣဓ ပန ဇလာသယော အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ ဥဒကဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပုဿန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ တိဋ္ဌန္တီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ၊ တာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာ အနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ အတ္ထိ၊ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ၊ တာနိ ပါဠိံ နာရုဠှာနိ၊ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတာနိ။ ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။

တတ္ထ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ နယေန သင်္ခိတ္တေန မာတိကာယ ဌပိယမာနာယ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိတုံ သမတ္ထော ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူတိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ¶ ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ တေန အတ္တဘာဝေန မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ အန္တမသော ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ၊ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယျေ၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခပုပ္ဖာနိ ¶ ဝိယ ပဒပရမေ စ အဒ္ဒသ၊ ပဿန္တော စ ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ၊ ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ၊ တတြာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတောဝ အဒ္ဒသ။

တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ပဒပရမာနံ အနာဂတတ္ထာယ ဝါသနာ ဟောတိ။ အထ ဘဂဝါ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတွာ ဒေသေတုကမျတံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုန သဗ္ဗေပိ တီသု ဘဝေသု သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတာ အဿဒ္ဓါ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ၊ ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန…ပေ… ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၆-၈၂၇)။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ၊ ဧတ္တကာ ဒေါသ၊ မောဟ၊ ဝိတက္က၊ သဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ၊ ဧဝံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ စိန္တေသိ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပရဇက္ခာဒိဘဗ္ဗာဒိဝသေန အာဝဇ္ဇေန္တဿ ဘဂဝတော တေ သတ္တာ ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ န ဧကေကာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပစ္စဘာသီတိ ပတိအဘာသိ။ အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ၊ သော မယာ ဝိဝရိတွာ ဌပိတော မဟာကရုဏူပနိဿယေန သယမ္ဘူဉာဏေန အဓိဂတတ္တာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အပါရုတံ တေသံ အမတဿ ဒွါရ’’န္တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ မုဉ္စန္တု ဝိဿဇ္ဇေန္တု ပဝေဒေန္တု၊ မယာ ဒေသိတေ ဓမ္မေ မယိ စ အတ္တနော သဒ္ဒဟနာကာရံ ဥဋ္ဌာပေန္တူတိ အတ္ထော။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော – အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ¶ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ၊ န ဘာသိဿာမီတိ စိန္တေသိံ၊ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေတု၊ ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။ အန္တရဓာယီတိ သတ္ထာရံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ အန္တရဟိတော၊ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတောတိ အတ္ထော။ သတ္ထုသန္တိကဉှိ ဥပဂတာနံ ဒေဝါနံ ဗြဟ္မာနဉ္စ တဿ ပုရတော အန္တရဓာနံ နာမ သကဋ္ဌာနဂမနမေဝ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဧတဒဟောသီတိ ¶ ဧတံ အဟောသိ၊ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ အယံ ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ အတ္ထော။ အာဠာရောတိ တဿ နာမံ။ ဒီဃပိင်္ဂလော ကိရေသ။ သော ဟိ တုင်္ဂသရီရတာယ ဒီဃော၊ ပိင်္ဂလစက္ခုတာယ ပိင်္ဂလော၊ တေနဿ ‘‘အာဠာရော’’တိ နာမံ အဟောသိ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ပဏ္ဍိတောတိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄) ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော၊ သမာပတ္တိပဋိလာဘသံသိဒ္ဓေန အဓိဂမဗာဟုသစ္စသင်္ခါတေန ပဏ္ဍိတဘာဝေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဗျတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော၊ သမာပတ္တိပဋိလာဘပစ္စယေန ပါရိဟာရိကပညာသင်္ခါတေန ဗျတ္တဘာဝေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အထ ဝါ မေဓာဝီတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိပညာသင်္ခါတာယ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာပညာသင်္ခါတာယ စ မေဓာယ သမန္နာဂတောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော ဝိသုဒ္ဓသတ္တော။ အာဇာနိဿတီတိ သလ္လက္ခေဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ။

ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ဘဂဝတောပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဘဂဝါ ကိရ ဒေဝတာယ ကထိတေနေဝ နိဋ္ဌံ အဂန္တွာ သယမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ကာလံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အဒ္ဒသ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ။ မဟာဇာနိယောတိ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ¶ ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ ပရိဟာနိ အဿာတိ မဟာဇာနိယော။ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တတ္ထာ ဣဓ ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ အာဂမနပါဒါပိ နတ္ထိ၊ အထာဟံ တတ္ထ ဂစ္ဆေယျံ၊ ဂန္တွာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မမ္ပိဿ သောတုံ သောတပသာဒေါပိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ မဟာဇာနိယော ဇာတောတိ ဒဿေတိ။ ကိံ ပန ဘဂဝတာ တံ အတ္တနော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဓမ္မံ ဉာပေတုံ န သက္ကာတိ? အာမ န သက္ကာ၊ န ဟိ ပရတောဃောသမန္တရေန သာဝကာနံ ဓမ္မာဘိသမယော သမ္ဘဝတိ၊ အညထာ ဣတရပစ္စယရဟိတဿပိ ဓမ္မာဘိသမယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န စ တံ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယ ပရတော စ ဃောသော အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယောနိသောမနသိကာရော’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၁၂၇)။

ဥဒကောတိ တဿ နာမံ၊ ရာမဿ ပန ပုတ္တတာယ ရာမပုတ္တော။ အဘိဒေါသကာလကတောတိ အဍ္ဎရတ္တေ ကာလကတော။ ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ဣဓာပိ ကိရ ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ကထိတဝစနေန သန္နိဋ္ဌာနံ အကတွာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ‘‘ဟိယျော အဍ္ဎရတ္တေ ကာလံ ကတွာ ဥဒကော ရာမပုတ္တော ¶ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

ဗဟူပကာရာတိ ဗဟုဥပကာရာ။ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ ပဓာနတ္ထာယ ပေသိတတ္တဘာဝံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေန ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓနေန မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒိနာ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကေ ပနေတေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ နာမ? ယေ တေ –

ရာမော ဓဇော လက္ခဏော စာပိ မန္တီ၊

ကောဏ္ဍညော စ ဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော၊

ဧတေ တဒါ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗြာဟ္မဏာ၊

ဆဠင်္ဂဝါ မန္တံ ဝိယာကရိံသူတိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။နိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ)၊

ဗောဓိသတ္တဿ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကာ စေဝ လက္ခဏပဋိဂ္ဂါဟကာ စ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒွေဓာ ဗျာကရိံသု ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ရာဇာ ဟောဟိတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဉ္စ ဗြာဟ္မဏာ ဧကံသဗျာကရဏာ အဟေသုံ ¶ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဗုဒ္ဓါဝ ဟောတီ’’တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပဒံ ဂတာ။ ဧတေ ဟိ လက္ခဏမန္တသင်္ခါတဝေဒဝစနာနုရူပံ ပဋိပန္နာ ဒွေ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာတိ ဝုတ္တနိယာမေန နိစ္ဆိနိတုံ အသက္ကောန္တာ ဝုတ္တမေဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု၊ န မဟာပုရိသဿ ဗုဒ္ဓဘာဝပ္ပတ္တိံ ပစ္စာသီသိံသု။ ဣမေ ပန ကောဏ္ဍညာဒယော ပဉ္စ ‘‘ဧကံသတော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာတနိစ္ဆယတ္တာ မန္တပဒံ အတိက္ကန္တာ။ တေ အတ္တနာ လဒ္ဓံ တုဋ္ဌိဒါနံ ဉာတကာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘အယံ မဟာပုရိသော အဂါရေ န အဇ္ဈာဝသိဿတိ၊ ဧကန္တေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဗ္ဗေမတိကာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တေသံ ပုတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဧတေ ကိရ ဒဟရကာလေဝ ဗဟူ မန္တေ ဇာနိံသု၊ တသ္မာ နေ ဗြာဟ္မဏာ အာစရိယဋ္ဌာနေ ဌပယိံသု။ တေ ‘‘ပစ္ဆာ အမှေဟိ ပုတ္တဒါရဇဋံ ဆိန္ဒိတွာ န သက္ကာ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ရမဏီယာနိ သေနာသနာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရိံသု။ ကာလေန ကာလံ ပန ‘‘ကိံ ဘော မဟာပုရိသော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ မနုဿာ ‘‘ကုဟိံ တုမှေ မဟာပုရိသံ ပဿိဿထ၊ တီသု ပါသာဒေသု ဝိဝိဓနာဋကမဇ္ဈေ ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ သုတွာ ‘‘န တာဝ မဟာပုရိသဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရိံသုယေဝ။

ကသ္မာ ¶ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ အာဟ။ ကိံ ဥပကာရကာနံယေဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အနုပကာရကာနံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ပရိစယဝသေန ဟေသ အာဠာရဉ္စေဝ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဩလောကေသိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေ ဌပေတွာ အညာသိကောဏ္ဍညံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တထာဝိဓဥပနိဿယတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ စ ဧကတော သဿံ အကံသု။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌဿ ‘‘ဧကသ္မိံ သဿေ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂသဿဒါနံ မယာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ။ သော ဝပ္ပကာလေ ဗီဇဂ္ဂံ နာမ ဒတွာ ဂဗ္ဘကာလေ ကနိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ ‘‘ဂဗ္ဘကာလေ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဒဿာမီ’’တိ။ ကနိဋ္ဌော ‘‘တရုဏသဿံ နာသေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ ဇေဋ္ဌော ကနိဋ္ဌဿ အနနုဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ ခေတ္တံ ဝိဘဇိတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နီဟရိတွာ သပ္ပိဖာဏိတေန ယောဇေတွာ အဒါသိ၊ ပုထုကကာလေ ပုထုကံ ကာရေတွာ အဒါသိ ¶ ၊ လာယနေ လာယနဂ္ဂံ၊ ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ၊ ဝေဏိယော ပုရိသဘာရဝသေန ဗန္ဓိတွာ ကလာပကရဏေ ကလာပဂ္ဂံ၊ ခလေ ကလာပါနံ ဌပနဒိဝသေ ခလဂ္ဂံ၊ မဒ္ဒိတွာ ဝီဟီနံ ရာသိကရဏဒိဝသေ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ၊ ကောဋ္ဌာဂါရေ ဓညဿ ပက္ခိပနဒိဝသေ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသ္မိံ သဿေ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ။ ကနိဋ္ဌော ပန ခလတော ဓညံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟဏဒိဝသေ အဒါသိ။ တေသု ဇေဋ္ဌော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဇာတော၊ ကနိဋ္ဌော သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကော။ ဣတိ ဧကသ္မိံ သဿေ နဝန္နံ အဂ္ဂဒါနာနံ ဒိန္နတ္တာ ဌပေတွာ ထေရံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘နဝန္နံ အဂ္ဂဒါနာနံ ဒိန္နတ္တာ’’တိ ဣဒဉ္စ တဿ ရတ္တညူနံ အဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ကတာဘိနီဟာရာနုရူပံ ပဝတ္တိတသာဝကပါရမိယာ စိဏ္ဏန္တေ ပဝတ္တိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ဟိ ဗောဓိသတ္တာနံ တံတံပါရမိယာ သိခါပ္ပတ္တကာလေ ပဝတ္တိတံ ပုညံ အပုညံ ဝါ ဂရုတရဝိပါကမေဝ ဟောတိ၊ ဓမ္မဿ စ သဗ္ဗပဌမံ သစ္ဆိကိရိယာယ ဝိနာ ကထံ ရတ္တညူနံ အဂ္ဂဘာဝသိဒ္ဓီတိ? ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ ဣဒံ ပန ဥပကာရာနုဿရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တံ။

ဣသိပတနေ မိဂဒါယေတိ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေတွာ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာကာသေန အာဂန္တွာ နိပတန္တိ။ တတ္ထ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဂမနကာလေပိ တတောယေဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတိ ဣသယော ဧတ္ထ နိပတန္တိ ဥပ္ပတန္တိ စာတိ တံ ဌာနံ ‘‘ဣသိပတန’’န္တိ သင်္ခံ ဂတံ၊ မိဂါနံ ပန အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ ‘‘မိဂဒါယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ။ အညေ ဗုဒ္ဓါ ပဌမံ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ အာကာသေန ဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဩတရန္တိ၊ အမှာကံ ပန ဘဂဝါ ဥပကဿ အာဇီဝကဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ဥပကော ဣမံ အဒ္ဓါနံ ¶ ပဋိပန္နော၊ သော မံ ဒိသွာ သလ္လပိတွာ ဂမိဿတိ၊ အထ ပုန နိဗ္ဗိန္နော အာဂမ္မ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိဿတီ’’တိ ဉတွာ အဋ္ဌာရသယောဇနံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ဗာရာဏသီ၊ တေန စာရိကံ ပက္ကာမီ’’တိ။

၁၁။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိဿ စ ဝိဝရေ တိဂါဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂါဝုတာနိ၊ ဗာရာဏသီ ¶ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ဗောဓိမဏ္ဍဿ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာ-သဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာ-သဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ၊ သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ သာမိဝစနဿ ပသင်္ဂေ အန္တရာ-သဒ္ဒယောဂေန ဥပယောဂဝစနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝုတ္တော။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ၊ ဒီဃမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓါနဂမနသမယဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အဒ္ဓယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပါစိ။ ၂၁၈) အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ပန ဂယာ တိဂါဝုတံ။ ဝိပ္ပသန္နာနီတိ သုဋ္ဌု ပသန္နာနိ။ ဣန္ဒြိယာနီတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ပရိသုဒ္ဓါတိ နိဒ္ဒေါသော။ ပရိယောဒါတောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ နိရုပက္ကိလေသတာယေဝ ဟိ ဧသ ‘‘ပရိယောဒါတော’’တိ ဝုတ္တော၊ န သေတဘာဝေန။ ဧတဿ ပရိယောဒါတတံ ဒိသွာဝ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိပ္ပသန္နတံ အညာသိ၊ နယဂ္ဂါဟီပညာ ကိရေသာ တဿ အာဇီဝကဿ။

သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ သဗ္ဗဝိဒူတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အဝေဒိံ အညာသိံ သဗ္ဗသော ဉေယျာဝရဏဿ ပဟီနတ္တာ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တောတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနာဒိနာ ကိလေသလေပေန အလိတ္တော။ သဗ္ဗဉ္ဇဟောတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ ဇဟိတွာ ဌိတော။ အပ္ပဟာတဗ္ဗမ္ပိ ဟိ ကုသလာဗျာကတံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကိလေသပ္ပဟာနေန ပဟီနတ္တာ န ဟောတီတိ ဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝိမုတ္တော။ သယံ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။

န မေ အာစရိယော အတ္ထီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ မယှံ အာစရိယော နာမ နတ္ထိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ လောကိယဓမ္မာနမ္ပိ ယာဒိသော လောကနာထဿ အဓိဂမော၊ န တာဒိသော အဓိဂမော ပရူပဒေသော အတ္ထိ၊ လောကုတ္တရဓမ္မေ ပနဿ လေသောပိ နတ္ထိ။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယှံ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ပဋိနိဓိဘူတော ပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဟေတုနာ နယေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ သယံ ဗုဒ္ဓါ ¶ ။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနေန သီတိဘူတော၊ ကိလေသာနံ ယေဝ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။

ကာသိနံ ¶ ပုရန္တိ ကာသိရဋ္ဌေ နဂရံ။ အာဟဉ္ဆန္တိ အာဟနိဿာမိ။ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဝေနေယျာနံ အမတာဓိဂမာယ ဥဂ္ဃောသနာဒိံ ကတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာ ‘‘အမတဒုန္ဒုဘီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဓမ္မစက္ကပဋိလာဘာယ တံ အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောပိ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အနန္တဉာဏော ဇိတကိလေသောတိ အနန္တဇိနော။ ဟုပေယျပါဝုသောတိ အာဝုသော ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယျ၊ ဧဝံဝိဓေ နာမ ရူပရတနေ ဤဒိသေန ဉာဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အယဉှိဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပစ္စယော ဇာတော။ ကတာဓိကာရော ဟေသ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ တေန သမာဂမနတ္ထံ ပဒသာဝ တံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ပက္ကာမီတိ ဝင်္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။

တတ္ထေကံ မိဂလုဒ္ဒကဂါမကံ နိဿာယ ဝါသံ ကပ္ပေသိ၊ ဇေဋ္ဌကလုဒ္ဒကော တံ ဥပဋ္ဌာသိ။ တသ္မိဉ္စ ဇနပဒေ စဏ္ဍာ မက္ခိကာ ဟောန္တိ။ အထ နံ ဧကာယ စာဋိယာ ဝသာပေသုံ။ မိဂလုဒ္ဒကော ဒူရံ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အမှာကံ အရဟန္တေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ စာပံ နာမ ဓီတရံ အာဏာပေတွာ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တဘာတုကေဟိ။ သာ စဿ ဓီတာ ဒဿနီယာ ဟောတိ ကောဋ္ဌာသသမ္ပန္နာ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဥပကော ဃရံ အာဂတော တံ ဒါရိကံ သဗ္ဗံ ဥပစာရံ ကတွာ ပရိဝိသိတုံ ဥပဂတံ ဒိသွာ ရာဂေန အဘိဘူတော ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ဘာဇနေန ဘတ္တံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတွာ ‘‘သစေ စာပံ လဘာမိ၊ ဇီဝါမိ။ နော စေ၊ မရာမီ’’တိ နိရာဟာရော သယိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မာဂဝိကော အာဂန္တွာ ဓီတရံ ဥပကဿ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧကဒိဝသမေဝ အာဂန္တွာ ပုန နာဂတပုဗ္ဗော’’တိ အာဟ။

မာဂဝိကော အာဂတဝေသေနေဝ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တင်္ခဏံယေဝ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အဖာသုက’’န္တိ ပါဒေ ပရာမသန္တော ပုစ္ဆိ။ ဥပကော နိတ္ထုနန္တော ပရိဝတ္တတိယေဝ။ သော ‘‘ဝဒ ဘန္တေ၊ ယံ မယာ သက္ကာ ကာတုံ၊ သဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဥပကော ‘‘သစေ စာပံ လဘာမိ၊ ဇီဝါမိ၊ နော စေ၊ မယှမေဝ မရဏံ သေယျော’’တိ အာဟ။ ဇာနာသိ ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ? န ဇာနာမီတိ။ န၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အဇာနန္တေန သက္ကာ ဃရာဝါသံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ။ သော အာဟ ‘‘နာဟံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာမိ၊ အပိစ ¶ တုမှာကံ မံသဟာရကော ဘဝိဿာမိ၊ မံသဉ္စ ဝိက္ကိဏိဿာမီ’’တိ။ မာဂဝိကော ‘‘အမှာကမ္ပိ ဧတဒေဝ ရုစ္စတီ’’တိ ဥတ္တရသာဋကံ ¶ ဒတွာ ဃရံ အာနေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တော ဝိဇာယိ၊ ‘‘သုဘဒ္ဒေါ’’တိဿ နာမံ အကံသု။ စာပါ တဿ ရောဒနကာလေ ‘‘မံသဟာရကဿ ပုတ္တ မိဂလုဒ္ဒကဿ ပုတ္တ မာ ရောဒိ မာ ရောဒီ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ပုတ္တတောသနဂီတေန ဥပကံ ဥပ္ပဏ္ဍေသိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ တွံ မံ အနာထောတိ မညသိ၊ အတ္ထိ မေ အနန္တဇိနော နာမ သဟာယော၊ တဿာဟံ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ စာပါ ‘‘ဧဝမယံ အဋ္ဋီယတီ’’တိ ဉတွာ ပုနပ္ပုနံ ကထေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ အနာရောစေတွာဝ မဇ္ဈိမဒေသာဘိမုခေါ ပက္ကာမိ။

ဘဂဝါ စ တေန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ၊ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဋိကစ္စေဝ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနန္တဇိနောတိ ပုစ္ဆမာနော အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ မံ ဒဿေယျာထာ’’တိ။ ဥပကောပိ ခေါ ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဌတွာ ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ နယိံသု။ သော စ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘သဉ္ဇာနာထ မံ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ အာမ ဥပက သဉ္ဇာနာမိ၊ ကုဟိံ ပန တွံ ဝသိတ္ထာတိ။ ဝင်္ကဟာရဇနပဒေ၊ ဘန္တေတိ။ ဥပက မဟလ္လကောသိ ဇာတော၊ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသီတိ။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဘန္တေတိ။ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတွာ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တော အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ကာလံ ကတွာ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တော၊ နိဗ္ဗတ္တိက္ခဏေယေဝ စ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အဝိဟေ နိဗ္ဗတ္တမတ္တာ ဟိ သတ္တ ဇနာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ တေသံ သော အညတရော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အဝိဟံ ဥပပန္နာသေ၊ ဝိမုတ္တာ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ၊

ရာဂဒေါသပရိက္ခီဏာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။

‘‘ဥပကော ပလဂဏ္ဍော စ၊ ပုက္ကုသာတိ စ တေ တယော၊

ဘဒ္ဒိယော ခဏ္ဍဒေဝေါ စ၊ ဗာဟုရဂ္ဂိ စ သင်္ဂိယော၊

တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပစ္စဂု’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၅၀၊ ၁၀၅)၊

၁၂။ သဏ္ဌပေသုန္တိ ‘‘နေဝ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ကတိကံ အကံသု။ ဗာဟုလ္လိကောတိ စီဝရဗာဟုလ္လာဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ¶ ပဓာနတော ပုဗ္ဗေ အနုဋ္ဌိတဒုက္ကရစရဏတော ဝိဗ္ဘန္တော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ စီဝရာဒိဗဟုဘာဝတ္ထာယ အာဝတ္တော။ အပိစ ခေါ အာသနံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ အပိစ ခေါ ပနဿ ဥစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တဿ အာသနမတ္တံ ¶ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝဒိံသု။ အသဏ္ဌဟန္တာတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓတေဇေန အဘိဘူတာ အတ္တနော ကတိကာယ ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ။ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တီတိ ‘‘ဂေါတမာ’’တိ စ ‘‘အာဝုသော’’တိ စ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အာဝုသော ဂေါတမ၊ မယံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနကာလေ တုယှံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိမှ၊ မုခေါဒကံ ဒန္တကဋ္ဌံ အဒမှ၊ ဝုတ္ထပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိမှ၊ ပစ္ဆာ တေ ကော ဝတ္တပဋိပတ္တိံ အကာသိ၊ ကစ္စိ အမှေသု ပက္ကန္တေသု န စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဧဝရူပံ ကထံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။

န စိရဿေဝါတိ အစိရေနေဝ။ ကုလပုတ္တာတိ ဒုဝိဓာ ကုလပုတ္တာ ဇာတိကုလပုတ္တာ အာစာရကုလပုတ္တာ စ၊ ဧတေ ပန ဥဘယထာပိ ကုလပုတ္တာယေဝ။ အဂါရသ္မာတိ ဃရာ။ အဂါရာယ ဟိတံ အဂါရိယံ၊ ကသိဂေါရက္ခာဒိ ကုဋုမ္ဗပေါသနကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂါရိယန္တိ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဥပသင်္ကမန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနံ၊ အရဟတ္တဖလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနောယေဝ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ၊ အပရပ္ပစ္စယံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာတိ ပါပုဏိတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရိဿထ။

ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ပဋိပဒါယာတိ ဒုက္ကရပဋိပတ္တိယာ။ ဒုက္ကရကာရိကာယာတိ ပသတပသတမုဂ္ဂယူသာဒိအာဟရဏာဒိနာ ဒုက္ကရကရဏေန။ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာတိ မနုဿဓမ္မတော ဥပရိ။ အလံ အရိယံ ကာတုန္တိ အလမရိယော၊ အရိယဘာဝါယ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏဒဿနမေဝ ဉာဏဒဿနဝိသေသော၊ အလမရိယော စ သော ဉာဏဒဿနဝိသေသော စာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော။ ဉာဏဒဿနန္တိ စ ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ ဝိပဿနာပိ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တော သမာနော ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၁၁) ဟိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနံ နာမ။ ‘‘ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၅) ဧတ္ထ ¶ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၆) ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ။ ‘‘အယမညော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ဧတ္ထ ဖလံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ ‘အကုပ္ပာ မေ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၆) ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ ‘သတ္တာဟကာလကတော အာဠာရော ကာလာမော’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၀၊ မဟာဝ။ ၁၀) ¶ ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနော အရိယမဂ္ဂေါ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ဝါ အဓိပ္ပေတံ။

အဘိဇာနာထ မေ နောတိ အဘိဇာနာထ နု မေ။ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတန္တိ ဧတ္ထ ဧဝရူပံ ဝါကျဘေဒန္တိ အတ္ထော၊ အပိ နု အဟံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနေ တုမှာကံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ အနုက္ကဏ္ဌနတ္ထံ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ အာဂန္တွာ ‘‘အာဝုသော၊ မယံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂမိဿာမာတိ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ၊ မယှံ ဩဘာသော ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနနိမိတ္တံ ဝါ ပညာယတီ’’တိ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဧကပဒေနေဝ သတိံ လဘိတွာ ဥပ္ပန္နဂါရဝါ ‘‘အဒ္ဓါ ဧသ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော’’တိ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ အသက္ခိ ခေါ ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုန္တိ ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ‘‘ဗုဒ္ဓါ အဟ’’န္တိ ဇာနာပေတုံ အသက္ခိ။ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေသုန္တိ အညာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေသုံ အဘိနီဟရိံသု။

ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃။ ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာတိ ဒွေ ဣမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋ္ဌာသာ၊ ဒွေ ဘာဂါတိ အတ္ထော။ ဘာဂဝစနော ဟေတ္ထ အန္တ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ ဉာဏံ အပရန္တေ ဉာဏ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၀၆၃) ဝိယ။ ဣမဿ ပန ပဒဿ ဥစ္စာရဏသမကာလံ ပဝတ္တနိဂ္ဃောသော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ပတွာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံယေဝ သမယေ ပရိပက္ကကုသလမူလာ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓာယ ကတာဓိကာရာ အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ ဗြဟ္မာနော သမာဂစ္ဆိံသု။ ပစ္ဆိမဒိသာယ သူရိယော အတ္ထမေတိ၊ ပါစီနဒိသာယ အာသာဠှနက္ခတ္တေန ယုတ္တော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ ¶ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တံ အာရဘန္တော ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတေနာတိ ဂိဟိဗန္ဓနံ ဆေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတေန။ န သေဝိတဗ္ဗာတိ န ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ ယော စာယံ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါတိ ယော စ အယံ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမသုခဿ အနုယောဂေါ၊ ကိလေသကာမသံယုတ္တဿ သုခဿ အနုဂတောတိ အတ္ထော။ ဟီနောတိ လာမကော။ ဂမ္မောတိ ဂါမဝါသီနံ သန္တကော တေဟိ သေဝိတဗ္ဗတာယ။ ပေါထုဇ္ဇနိကောတိ ပုထုဇ္ဇနေန အန္ဓဗာလဇနေန အာစိဏ္ဏော။ အနရိယောတိ န အရိယော န ဝိသုဒ္ဓါ န ဥတ္တမော၊ န ဝါ အရိယာနံ သန္တကော။ အနတ္ထသံဟိတောတိ န အတ္ထသံဟိတော၊ ဟိတသုခါဝဟကာရဏံ အနိဿိတောတိ အတ္ထော။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါတိ အတ္တနော ကိလမထဿ အနုယောဂေါ၊ ဒုက္ခကရဏံ ဒုက္ခုပ္ပာဒနန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခောတိ ¶ ကဏ္ဋကာပဿယသေယျာဒီဟိ အတ္တဗာဓနေဟိ ဒုက္ခာဝဟော။ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါတိ အရိယမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ ဧကော အန္တော၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဧကော အန္တော၊ ဧတေ ဒွေ အန္တေ န ဥပေတိ န ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဝိမုတ္တော ဧတေဟိ အန္တေဟိ၊ တသ္မာ ‘‘မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေသံ မဇ္ဈေ ဘဝတ္တာ မဇ္ဈိမာ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထိကေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော စ ပဋိပဒါတိ၊ တထာ လောဘော ဧကော အန္တော၊ ဒေါသော ဧကော အန္တော။ သဿတံ ဧကံ အန္တံ၊ ဥစ္ဆေဒေါ ဧကော အန္တောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

စက္ခုကရဏီတိအာဒီဟိ တမေဝ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ ပညာစက္ခုံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ သာ ဟိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဒဿနာယ သံဝတ္တတိ ပရိညာဘိသမယာဒိဘေဒဿ ဒဿနဿ ပဝတ္တနဋ္ဌေနာတိ ‘‘စက္ခုကရဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တယိဒံ သတိပိ ပဋိပဒါယ အနညတ္တေ အဝယဝဝသေန သိဇ္ဈမာနော အတ္ထော သမုဒါယေန ကတော နာမ ဟောတီတိ ဥပစာရဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုတိယပဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပသမာယာတိ ကိလေသုပသမတ္ထာယ။ အဘိညာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ တေသံယေဝ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ။ အထ ဝါ နိဗ္ဗာနာယာတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနာယ။ ‘‘ဥပသမာယာ’’တိ ဟိ ဣမိနာ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနံ ဂဟိတံ။

ဣဒါနိ ¶ တံ မဇ္ဈိမပ္ပဋိပဒံ သရူပတော ဒဿေတုကာမော ‘‘ကတမာ စ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အယမေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတ္ထ အယမေဝါတိ အဝဓာရဏဝစနံ အညဿ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဿ အတ္ထိဘာဝပဋိသေဓနတ္ထံ။ သတ္တာပဋိက္ခေပေါ ဟိ ဣဓ ပဋိသေဓနံ အလဗ္ဘမာနတ္တာ အညဿ မဂ္ဂဿ။ အရိယောတိ ကိလေသာနံ အာရကတ္တာ အရိယော နိရုတ္တိနယေန။ အရိပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိပိ အရိယော အရယော ပါပဓမ္မာ ယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ကတွာ။ အရိယေန ဘဂဝတာ ဒေသိတတ္တာ အရိယဿ အယန္တိပိ အရိယော၊ အရိယဘာဝပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတီတိပိ အရိယော။ ဧတ္ထ ပန အရိယကရော အရိယောတိပိ ဥတ္တရပဒလောပေန အရိယ-သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ ဥပေတတ္တာ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ မဂ္ဂင်္ဂသမုဒါယေ ဟိ မဂ္ဂဝေါဟာရော၊ သမုဒါယော စ သမုဒါယီဟိ သမန္နာဂတော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – အတ္တနော အဝယဝဘူတာနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ ဧတဿ သန္တီတိ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ။ ပရမတ္ထတော ပန အင်္ဂါနိယေဝ မဂ္ဂေါ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယာဒီနိ ဝိယ၊ န စ အင်္ဂဝိနိမုတ္တော ဆဠင်္ဂေါ ဝေဒေါ ဝိယ။ ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ နိရုတ္တိနယေန၊ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ ဂဝေသတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောန္တော ဂဝေသန္တော ဝိယ ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယပုညကရဏတော ¶ ပဋ္ဌာယ တဒတ္ထပဋိပတ္တိတော။ ဂမ္မတိ ဝါ တေဟိ ပဋိပဇ္ဇီယတီတိ မဂ္ဂေါ။ ဧတ္ထ ပန အာဒိအန္တဝိပရိယာယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ကတမော သော ဣတိ စေတိ အတ္ထော၊ ကတမာနိ ဝါ တာနိ အဋ္ဌင်္ဂါနီတိ။ သဗ္ဗလိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနသာဓာရဏော ဟိ အယံ နိပါတော။ ဧကမေကမ္ပိ အင်္ဂံ မဂ္ဂေါယေဝ။ ယထာဟ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂေါ စေဝ ဟေတု စာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၃၉)။ ပေါရာဏာပိ ဘဏန္တိ ‘‘ဒဿနမဂ္ဂေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အဘိနိရောပနမဂ္ဂေါ သမ္မာသင်္ကပ္ပော…ပေ… အဝိက္ခေပမဂ္ဂေါ သမ္မာသမာဓီ’’တိ။ နနု စ အင်္ဂါနိ သမုဒိတာနိ မဂ္ဂေါ အန္တမသော သတ္တင်္ဂဝိကလဿ အရိယမဂ္ဂဿ အဘာဝတောတိ? သစ္စမေတံ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေ၊ မဂ္ဂပ္ပစ္စယတာယ ပန ယထာသကံ ကိစ္စကရဏေန ပစ္စေကမ္ပိ တာနိ မဂ္ဂေါယေဝ၊ အညထာ သမုဒိတာနမ္ပိ တေသံ မဂ္ဂကိစ္စံ န သမ္ဘဝေယျာတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု သမ္မာ ပဿတီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာ သင်္ကပ္ပေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ¶ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ အဘိနိရောပေတီတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ သမ္မာ ဝဒတိ ဧတာယာတိ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာကမ္မံ၊ တဒေဝ သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာ အာဇီဝတိ ဧတေနာတိ သမ္မာအာဇီဝေါ၊ သမ္မာ ဝါယမတိ ဥဿဟတီတိ သမ္မာဝါယာမော၊ သမ္မာ သရတိ အနုဿရတီတိ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာ သမာဓိယတိ စိတ္တံ ဧတေနာတိ သမ္မာသမာဓီတိ ဧဝံ နိဗ္ဗစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ အယံ ခေါ သာ ဘိက္ခဝေတိ တမေဝ ပဋိပဒံ နိဂမေန္တော အာဟ။ တဿတ္ထော – ယွာယံ စတ္တာရောပိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေ ဧကတော ကတွာ ကထိတော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ အယံ ခေါ သာ ဘိက္ခဝေ…ပေ… နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတီတိ။

၁၄။ ဧဝံ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ သရူပတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၃၀) ဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထ ဒု-ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ကုစ္ဆိတေ ဒိဿတိ။ ကုစ္ဆိတဉှိ ပုတ္တံ ‘‘ဒုပုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ခံ-သဒ္ဒေါ ပန တုစ္ဆေ။ တုစ္ဆဉှိ အာကာသံ ‘‘ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ပဌမသစ္စံ ကုစ္ဆိတံ အနေကဥပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတော၊ တုစ္ဆံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟိတတော၊ တသ္မာ ကုစ္ဆိတတ္တာ တုစ္ဆတ္တာ စ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပနေတံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အရိယသစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဉှိ သစ္စံ ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘အရိယသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အရိယဿ တထာဂတဿ သစ္စန္တိပိ အရိယသစ္စံ။ တထာဂတေန ဟိ သယံ အဓိဂတတ္တာ ပဝေဒိတတ္တာ တတော ဧဝ စ အညေဟိ အဓိဂမနီယတ္တာ တံ တဿ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ဧတဿ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိတော အရိယသာဓကံ သစ္စန္တိပိ အရိယသစ္စံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဥတ္တရပဒလောပေန ¶ ။ အဝိတထဘာဝေန ဝါ အရဏီယတ္တာ အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာ အရိယံ သစ္စန္တိပိ အရိယသစ္စံ။ သစ္စတ္ထံ ပန စတုန္နမ္ပိ သစ္စာနံ ပရတော ဧကဇ္ဈံ ဒဿယိဿာမ။

ဣဒါနိ တံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ ဇာတိ-သဒ္ဒေါ အနေကတ္ထော။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၈) ဧတ္ထ ဘဝေ အာဂတော။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဝိသာခေ၊ နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧတ္ထ နိကာယေ။ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဧတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏေ။ ‘‘ယံ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ စိတ္တံ ¶ ဥပ္ပန္နံ ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ၊ တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄) ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိယံ။ ‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) ဧတ္ထ ပသူတိယံ။ ‘‘အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၃) ဧတ္ထ ကုလေ။ သွာယမိဓ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမနံ၊ တာဝ ပဝတ္တေသု ခန္ဓေသု၊ ဣတရေသံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေသွေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယမ္ပိ စ ပရိယာယကထာဝ၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ ယေ ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ၊ တေသံ ပဌမပါတုဘာဝေါ ဇာတိ နာမ။

ကသ္မာ ပနေသာ ဒုက္ခာတိ စေ? အနေကေသံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော။ အနေကာနိ ဟိ ဒုက္ခာနိ။ သေယျထိဒံ – ဒုက္ခဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ သင်္ခါရဒုက္ခံ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ ပရိယာယဒုက္ခံ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ။ တတ္ထ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ သုခါ ဝေဒနာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ။ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ စေဝ သေသာ စ တေဘူမကာ သင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခံ။ ကဏ္ဏသူလဒန္တသူလရာဂဇပရိဠာဟဒေါသဇပရိဠာဟာဒိကာယိကစေတသိကာ အာဗာဓာ ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ အပါကဋဘာဝတော ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာဒိသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ ပါကဋဘာဝတော အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ ဌပေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခံ သေသဒုက္ခံ သစ္စဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ဇာတိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ပရိယာယဒုက္ခံ။ ဒုက္ခဒုက္ခံ ပန နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတြာယံ ဇာတိ ယံ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆ အာဒယော) ဘဂဝတာပိ ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပါယိကံ ဒုက္ခံ၊ ယဉ္စ သုဂတိယမ္ပိ မနုဿလောကေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဇာယေထ ¶ နော စေ နရကေသု သတ္တော၊

တတ္ထဂ္ဂိဒါဟာဒိကမပ္ပသယှံ၊

လဘေထ ဒုက္ခံ န ကုဟိံ ပတိဋ္ဌံ၊

ဣစ္စာဟ ဒုက္ခာတိ မုနီဓ ဇာတိံ။

‘‘ဒုက္ခံ ¶ တိရစ္ဆေသု ကသာပတောဒ-

ဒဏ္ဍာဘိဃာတာဒိဘဝံ အနေကံ၊

ယံ တံ ကထံ တတ္ထ ဘဝေယျ ဇာတိံ၊

ဝိနာ တဟိံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။

‘‘ပေတေသု ဒုက္ခံ ပန ခုပ္ပိပါသာ-

ဝါတာတပါဒိပ္ပဘဝံ ဝိစိတ္တံ၊

ယသ္မာ အဇာတဿ န တတ္ထ အတ္ထိ၊

တသ္မာပိ ဒုက္ခံ မုနိ ဇာတိမာဟ။

‘‘တိဗ္ဗန္ဓကာရေ စ အသယှ သီတေ၊

လောကန္တရေ ယံ အသုရေသု ဒုက္ခံ၊

န တံ ဘဝေ တတ္ထ န စဿ ဇာတိ၊

ယတော အယံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။

‘‘ယဉ္စာပိ ဂူထနရကေ ဝိယ မာတု ဂဗ္ဘေ၊

သတ္တော ဝသံ စိရမတော ဗဟိ နိက္ခမဉ္စ၊

ပပ္ပောတိ ဒုက္ခမတိဃောရမိဒမ္ပိ နတ္ထိ၊

ဇာတိံ ဝိနာ ဣတိပိ ဇာတိ အယဉှိ ဒုက္ခာ။

‘‘ကိံ ဘာသိတေန ဗဟုနာ နနု ယံ ကုဟိဉ္စိ၊

အတ္ထီဓ ကိဉ္စိဒပိ ဒုက္ခမိဒံ ကဒါစိ၊

နေဝတ္ထိ ဇာတိဝိရဟေန ယတော မဟေသိ၊

ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဣမမာဟ ဇာတိ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၂-၃၃)၊

ဇရာပိ ¶ ဒုက္ခာတိ ဧတ္ထ ပန ဒုဝိဓာ ဇရာ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ ခဏ္ဍိစ္စာဒိသမ္မတော သန္တတိယံ ဧကဘဝပရိယာပန္နက္ခန္ဓပုရာဏဘာဝေါ စ၊ သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဇရာ သင်္ခါရဒုက္ခဘာဝတော စေဝ ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ ဒုက္ခာ။ ယဉှိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသိထိလဘာဝဣန္ဒြိယဝိကာရဝိရူပတာယောဗ္ဗနဝိနာသဝီရိယာဝိသာဒသတိမတိဝိပ္ပဝါသပရပရိဘဝါဒိအနေကပစ္စယံ ကာယိကစေတသိကံ ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဇရာ တဿ ဝတ္ထု။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘အင်္ဂါနံ သိထိလီဘာဝါ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိကာရတော၊

ယောဗ္ဗနဿ ဝိနာသေန၊ ဗလဿ ဥပဃာတတော။

‘‘ဝိပ္ပဝါသာ ¶ သတာဒီနံ၊ ပုတ္တဒါရေဟိ အတ္တနော၊

အပ္ပသာဒနီယတော စေဝ၊ ဘိယျော ဗာလတ္တပတ္တိယာ။

‘‘ပပ္ပောတိ ဒုက္ခံ ယံ မစ္စော၊ ကာယိကံ မာနသံ တထာ၊

သဗ္ဗမေတံ ဇရာဟေတု၊ ယသ္မာ တသ္မာ ဇရာ ဒုခါ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၂၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၂၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၂-၃၃)၊

ဗျာဓိပိ ဒုက္ခောတိ ဣဒံ ပဒံ ဝိဘင်္ဂေ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသပါဠိယံ န အာဂတံ၊ တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသေ တံ န ဥဒ္ဓဋံ၊ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန္တပါဠိယံယေဝ ပန ဥပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တတ္ထေဝိမဿ ဝစနေ အညတ္ထ စ အဝစနေ ကာရဏံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

မရဏမ္ပိ ဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထာပိ ဒုဝိဓံ မရဏံ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဇရာမရဏံ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၇၁)။ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒေါ စ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိစ္စံ မရဏတော ဘယ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၈၁၊ ဇာ။ ၁။၁၁။၈၈)၊ တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဇာတိပစ္စယမရဏံ ဥပက္ကမမရဏံ သရသမရဏံ အာယုက္ခယမရဏံ ပုညက္ခယမရဏန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ တယိဒံ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ပါပဿ ¶ ပါပကမ္မာဒိ-နိမိတ္တမနုပဿတော၊

ဘဒ္ဒဿာပသဟန္တဿ၊ ဝိယောဂံ ပိယဝတ္ထုကံ၊

မီယမာနဿ ယံ ဒုက္ခံ၊ မာနသံ အဝိသေသတော။

‘‘သဗ္ဗေသဉ္စာပိ ယံ သန္ဓိ-ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာဒိကံ၊

ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာနံ၊ ဟောတိ ဒုက္ခံ သရီရဇံ။

‘‘အသယှမပ္ပဋိကာရံ၊ ဒုက္ခဿေတဿိဒံ ယတော၊

မရဏံ ဝတ္ထု တေနေတံ၊ ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၃၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၂-၃၃)၊

ဣမသ္မိဉ္စ ဌာနေ ‘‘သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာပိ ဒုက္ခာ’’တိ ဝိဘင်္ဂေ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသေ အာဂတံ၊ ဣဓ ပန တံ နတ္ထိ၊ တတ္ထာပိ ကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

အပ္ပိယေဟိ သမ္ပယောဂေါ ဒုက္ခောတိ ဧတ္ထ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ နာမ အမနာပေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ သမောဓာနံ။ သောပိ ဒုက္ခဝတ္ထုတော ဒုက္ခော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဒိသွာဝ ¶ အပ္ပိယေ ဒုက္ခံ၊ ပဌမံ ဟောတိ စေတသိ၊

တဒုပက္ကမသမ္ဘူတ-မထ ကာယေ ယတော ဣဓ။

‘‘တတော ဒုက္ခဒွယဿာပိ၊ ဝတ္ထုတော သော မဟေသိနာ၊

ဒုက္ခော ဝုတ္တောတိ ဝိညေယျော၊ အပ္ပိယေဟိ သမာဂမော’’တိ။

ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဒုက္ခောတိ ဧတ္ထ ပန ပိယဝိပ္ပယောဂေါ နာမ မနာပေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ ဝိနာဘာဝေါ။ သောပိ သောကဒုက္ခဿ ဝတ္ထုတော ဒုက္ခော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဉာတိဓနာဒိဝိယောဂါ၊

သောကသရသမပ္ပိတာ ဝိတုဇ္ဇန္တိ၊

ဗာလာ ¶ ယတော တတောယံ၊

ဒုက္ခောတိ မတော ပိယဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ။

ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဟော ဝတ မယံ န ဇာတိဓမ္မာ အဿာမာ’’တိအာဒီသု အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူသု ဣစ္ဆာဝ ‘‘ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ၊ တမ္ပိ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ၊ သာပိ ဒုက္ခဝတ္ထုတော ဒုက္ခာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘တံ တံ ပတ္ထယမာနာနံ၊ တဿ တဿ အလာဘတော၊

ယံ ဝိဃာတမယံ ဒုက္ခံ၊ သတ္တာနံ ဣဓ ဇာယတိ။

‘‘အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူနံ၊ ပတ္ထနာ တဿ ကာရဏံ၊

ယသ္မာ တသ္မာ ဇိနော ဒုက္ခံ၊ ဣစ္ဆိတာလာဘမဗြဝီ’’တိ။

သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာတိ ဧတ္ထ ပန ယသ္မာ ဣန္ဓနမိဝ ပါဝကော၊ လက္ခမိဝ ပဟရဏာနိ၊ ဂေါရူပံ ဝိယ ဍံသမကသာဒယော၊ ခေတ္တမိဝ လာယကာ၊ ဂါမံ ဝိယ ဂါမဃာတကာ၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ဇာတိအာဒယော နာနပ္ပကာရေဟိ ဝိဗာဓေန္တာ တိဏလတာဒီနိ ဝိယ ဘူမိယံ၊ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါနိ ဝိယ ရုက္ခေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနဉ္စ အာဒိဒုက္ခံ ဇာတိ၊ မဇ္ဈေဒုက္ခံ ဇရာ၊ ပရိယောသာနဒုက္ခံ မရဏံ၊ မနောရထဝိဃာတပ္ပတ္တာနဉ္စ ဣစ္ဆာဝိဃာတဒုက္ခံ ဣစ္ဆိတာလာဘောတိ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ဥပပရိက္ခိယမာနာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာဝ ဒုက္ခာတိ ယဒေတံ ဧကမေကံ ဒဿေတွာ ဝုစ္စမာနံ အနေကေဟိပိ ကပ္ပေဟိ န သက္ကာ အနဝသေသတော ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ ဧကဇလဗိန္ဒုမှိ သကလသမုဒ္ဒဇလရသံ ဝိယ ယေသု ကေသုစိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု သင်္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သံခိတ္တေန ¶ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဇာတိပ္ပဘုတိကံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဝုတ္တမိဓ တာဒိနာ၊

အဝုတ္တံ ယဉ္စ တံ သဗ္ဗံ၊ ဝိနာ ဧတေ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ယသ္မာ တသ္မာ ဥပါဒါန-က္ခန္ဓာ သင်္ခေပတော ဣမေ၊

ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ ဒုက္ခန္တ-ဒေသကေန မဟေသိနာ’’တိ။

ဧဝံ ¶ သရူပတော ဒုက္ခသစ္စံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမုဒယသစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံ-ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘သမာဂမော သမေတ’’န္တိအာဒီသု သံယောဂံ ဒီပေတိ၊ ဥ-ဣတိ အယံ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတ’’န္တိအာဒီသု ဥပ္ပတ္တိံ။ အယ-သဒ္ဒေါ ပန ကာရဏံ ဒီပေတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဒုတိယသစ္စံ အဝသေသပစ္စယသမာယောဂေ သတိ ဒုက္ခဿုပ္ပတ္တိကာရဏန္တိ ဒုက္ခဿ သံယောဂေ ဥပ္ပတ္တိကာရဏတ္တာ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယာယံ တဏှာတိ ယာ အယံ တဏှာ။ ပေါနောဗ္ဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ပုနဗ္ဘဝေါ သီလမေတိဿာတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ နန္ဒီရာဂေန သဟဂတာတိ နန္ဒီရာဂသဟဂတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘နန္ဒနတော ရဇ္ဇနတော စ နန္ဒီရာဂဘာဝံ သဗ္ဗာသု အဝတ္ထာသု အပ္ပစ္စက္ခာယ ဝုတ္တိယာ နန္ဒီရာဂသဟဂတာ’’တိ။ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီတိ ယတြ ယတြ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ။

သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ သာ ကတမာတိ စေတိ အယမတ္ထော။ ရူပတဏှာဒိဘေဒေန ဆဗ္ဗိဓာယေဝ တဏှာ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတော ကာမတဏှာဒိဝသေန တိဝိဓာ ဝုတ္တာ။ ရူပတဏှာယေဝ ဟိ ယဒါ စက္ခုဿ အာပါထမာဂတံ ရူပါရမ္မဏံ ကာမဿာဒဝသေန အဿာဒယမာနာ ပဝတ္တတိ၊ တဒါ ကာမတဏှာ နာမ ဟောတိ။ ယဒါ တဒေဝါရမ္မဏံ ဓုဝံ သဿတန္တိ ပဝတ္တာယ သဿတဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ၊ တဒါ ဘဝတဏှာ နာမ ဟောတိ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ဟိ ရာဂေါ ‘‘ဘဝတဏှာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒါ ပန တဒေဝါရမ္မဏံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတီတိ ပဝတ္တာယ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ၊ တဒါ ဝိဘဝတဏှာ နာမ ဟောတိ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ဟိ ရာဂေါ ‘‘ဝိဘဝတဏှာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧသ နယော သဒ္ဒတဏှာဒီသုပိ။

ကသ္မာ ¶ ပနေတ္ထ တဏှာဝ သမုဒယသစ္စံ ဝုတ္တာတိ? ဝိသေသဟေတုဘာဝတော။ အဝိဇ္ဇာ ဟိ ဘဝေသု အာဒီနဝံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တီ ဒိဋ္ဌိအာဒိဥပါဒါနဉ္စ တတ္ထ တတ္ထ အဘိနိဝိသမာနံ တဏှံ အဘိဝဍ္ဎေတိ၊ ဒေါသာဒယောပိ ကမ္မဿ ကာရဏံ ဟောန္တိ၊ တဏှာ ပန တံတံဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာအာဝါသသတ္တနိကာယကုလဘောဂိဿရိယာဒိဝိစိတ္တတံ အဘိပတ္ထေန္တီ ကမ္မဝိစိတ္တတာယ ဥပနိဿယတံ ကမ္မဿ စ သဟာယဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တီ ဘဝါဒိဝိစိတ္တတံ နိယမေတိ၊ တသ္မာ ဒုက္ခဿ ဝိသေသဟေတုဘာဝတော အညေသုပိ အဝိဇ္ဇာဥပါဒါနကမ္မာဒီသု သုတ္တေ အဘိဓမ္မေ စ အဝသေသကိလေသာကုသလမူလာဒီသု ဝုတ္တေသု ဒုက္ခဟေတူသု ဝိဇ္ဇမာနေသု တဏှာဝ ‘‘သမုဒယသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခနိရောဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ နိ-သဒ္ဒေါ အဘာဝံ၊ ရောဓ-သဒ္ဒေါ စ စာရကံ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ အဘာဝေါ ဧတ္ထ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ သဗ္ဗဂတိသုညတ္တာ၊ သမဓိဂတေ ဝါ တသ္မိံ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ¶ ဒုက္ခရောဓဿ အဘာဝေါ ဟောတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာတိပိ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒုက္ခဿ ဝါ အနုပ္ပာဒနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓံ။ ဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တေန စေတ္ထ ‘‘ယော တဿာယေဝ တဏှာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမုဒယနိရောဓော ဝုတ္တော၊ သော ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ စေ? သမုဒယနိရောဓေန ဒုက္ခနိရောဓော။ ဗျာဓိနိမိတ္တဝူပသမေန ဗျာဓိဝူပသမော ဝိယ ဟိ ဟေတုနိရောဓေန ဖလနိရောဓော၊ တသ္မာ သမုဒယနိရောဓေနေဝ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ န အညထာ။ တေနာဟ –

‘‘ယထာပိ မူလေ အနုပဒ္ဒဝေ ဒဠှေ၊

ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနရေဝ ရူဟတိ၊

ဧဝမ္ပိ တဏှာနုသယေ အနူဟတေ၊

နိဗ္ဗတ္တတီ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၃၈)၊

ဣတိ ယသ္မာ သမုဒယနိရောဓေနေဝ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တော သမုဒယနိရောဓေန ဒေသေသိ။ သီဟသမာနဝုတ္တိနော ဟိ တထာဂတာ။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒေသေန္တာ ဟေတုမှိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န ဖလေ။ ယထာ ဟိ သီဟော ယေနတ္တနိ သရော ခိတ္တော၊ တတ္ထေဝ အတ္တနော ¶ ဗလံ ဒဿေတိ၊ န သရေ၊ တထာ ဗုဒ္ဓါနံ ကာရဏေ ပဋိပတ္တိ၊ န ဖလေ။ တိတ္ထိယာ ပန သုဝါနဝုတ္တိနော။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒေသေန္တာ အတ္တကိလမထာနုယောဂဒေသနာဒီဟိ ဖလေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န ဟေတုမှိ။ ယထာ ဟိ သုနခါ ကေနစိ လေဍ္ဍုပ္ပဟာရေ ဒိန္နေ ဘုဿန္တာ လေဍ္ဍုံ ခါဒန္တိ၊ န ပဟာရဒါယကေ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧဝံ အညတိတ္ထိယာ ဒုက္ခံ နိရောဓေတုကာမာ ကာယခေဒမနုယုဇ္ဇန္တိ၊ န ကိလေသနိရောဓနံ၊ ဧဝံ တာဝ ဒုက္ခနိရောဓဿ သမုဒယနိရောဓဝသေန ဒေသနာယ ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော။ တဿာယေဝ တဏှာယာတိ တဿာ ‘‘ပေါနောဗ္ဘဝိကာ’’တိ ဝတွာ ကာမတဏှာဒိဝသေန ဝိဘတ္တတဏှာယ။ ဝိရာဂေါ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၅၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၂၊ ၅၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိရာဂေန နိရောဓော ဝိရာဂနိရောဓော၊ အနုသယသမုဂ္ဃာတတော အသေသော ဝိရာဂနိရောဓော အသေသဝိရာဂနိရောဓော။ အထ ဝါ ဝိရာဂေါတိ ပဟာနံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ အနုသယသမုဂ္ဃာတတော အသေသော ဝိရာဂေါ အသေသော နိရောဓောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ အတ္ထတော ပန သဗ္ဗာနေဝ ဧတာနိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနာနိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ ဒုက္ခနိရောဓော အရိယသစ္စန္တိ နိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ တဏှာ ဝိရဇ္ဇတိ စေဝ နိရုဇ္ဈတိ စ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိရာဂေါ’’တိ စ ‘‘နိရောဓော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တဒေဝ အာဂမ္မ တဿာ စာဂါဒယော ¶ ဟောန္တိ၊ ကာမဂုဏာလယာဒီသု စေတ္ထ ဧကောပိ အာလယော နတ္ထိ၊ တသ္မာ စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယောတိ ဝုစ္စတိ။

ဣဒါနိ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါအရိယသစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ ပနေတံ အရိယသစ္စံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ အာရမ္မဏဝသဧန တဒဘိမုခဘူတတ္တာ၊ ပဋိပဒါ စ ဟောတိ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကော ပန နေသံ ဒုက္ခာဒီနံ သစ္စဋ္ဌောတိ? ယော ပညာစက္ခုနာ ဥပပရိက္ခိယမာနာနံ မာယာဝ ဝိပရီတော၊ မရီစိဝ ဝိသံဝါဒကော၊ တိတ္ထိယာနံ အတ္တာ ဝိယ အနုပလဗ္ဘသဘာဝေါ စ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဗာဓနပ္ပဘဝသန္တိနိယျာနပ္ပကာရေန တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေန အရိယဉာဏဿ ဂေါစရော ဟောတိယေဝ၊ ဧသ အဂ္ဂိလက္ခဏံ ဝိယ လောကပကတိ ဝိယ စ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေါ သစ္စဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အဂ္ဂိလက္ခဏံ နာမ ဥဏှတ္တံ။ တဉှိ ကတ္ထစိ ကဋ္ဌာဒိဥပါဒါနဘေဒေ ဝိသံဝါဒကံ ဝိပရီတံ ¶ အဘူတံ ဝါ ကဒါစိပိ န ဟောတိ၊ ‘‘ဇာတိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာ၊ အထော မရဏဓမ္မိနော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၅၇) ဧဝံ ဝုတ္တဇာတိအာဒိကာ လောကပကတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧကစ္စာနံ တိရစ္ဆာနာနံ တိရိယံ ဒီဃတာ၊ မနုဿာဒီနံ ဥဒ္ဓံ ဒီဃတာ၊ ဝုဒ္ဓိနိဋ္ဌပ္ပတ္တာနံ ပုန အဝဍ္ဎနန္တိ ဧဝမာဒိကာ စ လောကပကတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

အပိစ –

နာဗာဓကံ ယတော ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခာ အညံ န ဗာဓကံ၊

ဗာဓကတ္တနိယာမေန၊ တတော သစ္စမိဒံ မတံ။

တံ ဝိနာ နာညတော ဒုက္ခံ၊ န ဟောတိ န စ တံ တတော၊

ဒုက္ခဟေတုနိယာမေန၊ ဣတိ သစ္စံ ဝိသတ္တိကာ။

နာညာ နိဗ္ဗာနတော သန္တိ၊ သန္တံ န စ န တံ ယတော၊

သန္တဘာဝနိယာမေန၊ တတော သစ္စမိဒံ မတံ။

မဂ္ဂါ အညံ န နိယျာနံ၊ အနိယျာနော န စာပိ သော၊

တစ္ဆနိယျာနဘာဝတ္တာ၊ ဣတိ သော သစ္စသမ္မတော။

ဣတိ ¶ တစ္ဆာဝိပလ္လာသ-ဘူတဘာဝံ စတူသုပိ၊

ဒုက္ခာဒီသွဝိသေသေန၊ သစ္စဋ္ဌံ အာဟု ပဏ္ဍိတာတိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၉)၊

၁၅။ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသူတိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ န အနုဿုတေသု အဿုတပုဗ္ဗေသု စတုသစ္စဓမ္မေသု။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။ ဉာဏမေဝ ဟေတ္ထ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု ဝိယာတိ စက္ခု၊ ဉာဏဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပကာရတော ဇာနနဋ္ဌေန ပညာ၊ ပဋိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ၊ သစ္စပ္ပဋိစ္ဆာဒကဿ မောဟန္ဓကာရဿ ဝိဓမနတော ဩဘာသနဋ္ဌေန အာလောကောတိ ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ စတူသု သစ္စေသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆။ ယာဝကီဝဉ္စာတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ သစ္စဉာဏကိစ္စဉာဏကတဉာဏသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ပရိဝဋ္ဋာနံ ဝသေန တိပရိဝဋ္ဋံ။ သစ္စဉာဏာဒိဝသေန ဟိ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဧတဿာတိ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ ဝုစ္စတိ ဉာဏဒဿနံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဧဝံ စတူသု သစ္စေသု ယထာဘူတဉာဏံ သစ္စဉာဏံ နာမ။ တေသုယေဝ ‘‘ပရိညေယျံ ¶ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဇာနနဉာဏံ ကိစ္စဉာဏံ နာမ။ ‘‘ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတ’’န္တိ ဧဝံ တဿ ကတဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ ဒွါဒသာကာရန္တိ တေသံယေဝ ဧကေကသ္မိံ သစ္စေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာကာရာနံ ဝသေန ဒွါဒသာကာရံ။ ဉာဏဒဿနန္တိ ဧတေသံ တိပရိဝဋ္ဋာနံ ဒွါဒသန္နံ အာကာရာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နဉာဏသင်္ခါတံ ဒဿနံ။

အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ ဥတ္တရဝိရဟိတံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗောဓိံ။ အထ ဝါ ပသတ္ထံ သုန္ဒရဉ္စ ဗောဓိံ။ ဗောဓီတိ စ ဘဂဝတော အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ သာဝကာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနုတ္တရာ ဗောဓိ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသဗ္ဗဂုဏဒါယကတ္တာ။ တေသဉှိ ကဿစိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလမေဝ ဒေတိ၊ ကဿစိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ကဿစိ ဆ အဘိညာ၊ ကဿစိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ကဿစိ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမေဝ ဒေတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ အဘိသေကော ဝိယ ရညော သဗ္ဗလောကိဿရိယဘာဝံ။ တသ္မာ အညဿ ကဿစိပိ အနုတ္တရာ ဗောဓိ န ဟောတီတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပစ္စညာသိန္တိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ အဟံ ပတ္တော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတောတိ ဧဝံ ပဋိဇာနိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီတိ အဓိဂတဂုဏာနံ ယာထာဝတော ဒဿနသမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ ပန မေ ဥဒပါဒိ။ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ အယံ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပာ ပဋိပက္ခေဟိ န ကောပေတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ။ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ မဂ္ဂသင်္ခါတကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ။ သာ ဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သမုစ္ဆိန္နကိလေသာနံ ¶ ပုန အနိဝတ္တနတာယ ကာရဏတောပိ အကုပ္ပာ၊ အကုပ္ပဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတာယ အာရမ္မဏတောပိ အကုပ္ပာ အနာကုပ္ပာရမ္မဏာနံ လောကိယသမာပတ္တီနံ တဒဘာဝတော။ အန္တိမာတိ ပစ္ဆိမာ။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ ပုန အညော ဘဝေါ နာမ နတ္ထီတိ။

ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ နိဂ္ဂါထကေ သုတ္တေ။ နိဂ္ဂါထကဉှိ သုတ္တံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနသဟိတံ ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဘညမာနေတိ ဘဏိယမာနေ၊ ဒေသိယမာနေတိ အတ္ထော။ ဝိရဇန္တိ အပါယဂမနီယရာဂရဇာဒီနံ ဝိဂမေန ဝိရဇံ။ ဝီတမလန္တိ အနဝသေသဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာမလာပဂမေန ဝီတမလံ ¶ ။ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသရဇာဘာဝေန ဝါ ဝိရဇံ၊ ပဉ္စဝိဓဒုဿီလျမလာပဂမေန ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၈၃ အာဒယော) ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ ဝုတ္တာ၊ စူဠရာဟုလောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆ အာဒယော) အာသဝက္ခယော၊ ဣဓ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ စတုသစ္စသင်္ခါတေသု ဓမ္မေသု တေသံ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခူတိ ဓမ္မစက္ခု၊ ဟေဋ္ဌိမေသု ဝါ တီသု မဂ္ဂဓမ္မေသု ဧကံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသင်္ခါတံ စက္ခူတိ ဓမ္မစက္ခု၊ သမထဝိပဿနာဓမ္မနိဗ္ဗတ္တတာယ သီလာဒိတိဝိဓဓမ္မက္ခန္ဓဘူတတာယ ဝါ ဓမ္မမယံ စက္ခူတိပိ ဓမ္မစက္ခု၊ တဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။ နနု စ မဂ္ဂဉာဏံ အသင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏံ၊ န သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏန္တိ? သစ္စမေတံ၊ ယသ္မာ တံ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စဝသေန သဗ္ဗသင်္ခတံ အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တထာ ဝုတ္တံ။

၁၇။ ဓမ္မစက္ကေတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဟိ စတူသု သစ္စေသု ဥပ္ပန္နံ ဒွါဒသာကာရံ ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ၊ ဣသိပတနေ နိသိန္နဿ ဒွါဒသာကာရာယ သစ္စဒေသနာယ ပဝတ္တကံ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ဓမ္မစက္ကံ နာမ။ ဥဘယမ္ပိ ဟေတံ ဒသဗလဿ ဥရေ ပဝတ္တဉာဏမေဝ။ တဒုဘယံ ဣမာယ ဒေသနာယ ပကာသေန္တေန ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ နာမ။ တံ ပနေတံ ဓမ္မစက္ကံ ယာဝ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ ဘဂဝါ ပဝတ္တေတိ နာမ ပဝတ္တနကိစ္စဿ အနိဋ္ဌိတတ္တာ။ ပတိဋ္ဌိတေ ပဝတ္တိတံ နာမ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တရဓာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ အပ္ပဝတ္တပုဗ္ဗဿ ပဝတ္တိတတ္တာ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ပဝတ္တိတေ စ ပန ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကေ ဘုမ္မာ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေသု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘုမ္မာတိ ဘူမဋ္ဌကဒေဝတာ။ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ဧတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ အနုဿာဝယိံသု။ ဩဘာသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော ဩဘာသော။ သော ဟိ တဒါ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ဝိရောစိတ္ထ။ အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညောတိ ¶ ဣမဿပိ ဥဒါနဿ ဥဒါဟရဏဃောသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝတော ဟိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ အာရမ္ဘေ ဝိယ ပရိသမာပနေပိ အတိဝိယ ဥဠာရတမံ ပီတိသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။

၁၈။ ဒိဋ္ဌော ¶ အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။ ဧတ္ထ စ ဒဿနံ နာမ ဉာဏဒဿနတော အညမ္ပိ အတ္ထီတိ တံနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ပတ္တဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတ္တိ စ ဉာဏသမ္ပတ္တိတော အညာပိ ဝိဇ္ဇတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ဝိဒိတဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပနေသာ ဝိဒိတဓမ္မတာ ဧကဒေသတောပိ ဟောတီတိ နိပ္ပဒေသတော ဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယောဂါဠှဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနဿ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓိံယေဝ ဒီပေတိ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ဧကာဘိသမယဝသေန ပရိညာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တံ နိပ္ပဒေသေန စတုသစ္စဓမ္မံ သမန္တတော ဩဂါဠှံ နာမ ဟောတိ။ သပ္ပဋိဘယကန္တာရသဒိသာ သောဠသဝတ္ထုကာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ တိဏ္ဏာ ဝိစိကိစ္ဆာ အနေနာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော။ ပဝတ္တိအာဒီသု ‘‘ဧဝံ နုခေါ န နုခေါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တိကာ ဝိဂတာ သမုစ္ဆိန္နာ ကထံကထာ အဿာတိ ဝိဂတကထံကထော။ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တောတိ သာရဇ္ဇကရာနံ ပါပဓမ္မာနံ ပဟီနတ္တာ တပ္ပဋိပက္ခေသု စ သီလာဒီသု ဂုဏေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဝိသာရဒဘာဝံ ဝေယျတ္တိယံ ပတ္တော အဓိဂတော။ သွာယံ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တိသုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ ကတ္ထာတိ အာဟ ‘‘သတ္ထုသာသနေ’’တိ။ အတ္တနာ ပစ္စက္ခတော အဓိဂတတ္တာ န ပရံ ပစ္စေတိ၊ ပရဿ သဒ္ဓါယ ဧတ္ထ နပ္ပဝတ္တတိ၊ န တဿ ပရော ပစ္စေတဗ္ဗော အတ္ထီတိ အပရပ္ပစ္စယော။

လဘေယျာဟန္တိ လဘေယျံ အဟံ၊ အာယာစနဝစနမေတံ။ ဧဟီတိ အာယာစိတာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါနံ အနုမတဘာဝပ္ပကာသနဝစနံ၊ တသ္မာ ဧဟိ သမ္ပဋိစ္ဆာဟိ ယထာယာစိတံ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒဝိသေသန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ တဿ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါပဋိလာဘနိမိတ္တဝစနပရိယောသာနဒဿနော။ တဒဝသာနော ဟိ တဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဘဂဝတော ဝစနေန အဘိနိပ္ဖန္နာ သာဝ တဿ အာယသ္မတော ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ အဟောသီ’’တိ။ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတံ ဗြဟ္မစရိယံ သမဓိဂစ္ဆ။ ကိမတ္ထံ? သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ။ ဣဓာပိ ‘‘အဝေါစာ’’တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘နဝ ကောဋိသဟဿာနီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၀၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇) ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနံ အနေကသဟဿာနံ သံဝရဝိနယာနံ သမာဒိယိတွာ ဝတ္တနေန ဥပရိဘူတာ အဂ္ဂဘူတာ သမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပဒါ။

၁၉။ နီဟာရဘတ္တောတိ နီဟဋဘတ္တော၊ ဂါမတော ဘိက္ခံ နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နဘတ္တောတိ အတ္ထော ¶ ။ ဘဂဝါ ဟိ ဒဟရကုမာရကေ ဝိယ တေ ဘိက္ခူ ¶ ပရိဟရန္တော ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယပိ ဂါမံ အပဝိသိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝသိ။

ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀။ အာမန္တေသီတိ အာသာဠှီပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတေ အညာသိကောဏ္ဍညပ္ပမုခေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ‘‘ဣဒါနိ တေသံ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ပဉ္စမိယာ ပက္ခဿ အာမန္တေသိ။ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အသာမိကဋ္ဌေန သုညတဋ္ဌေန အတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေနာတိ ဧဝံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ရူပံ ဌိတိံ မာ ပါပုဏာတု၊ ဌာနပ္ပတ္တံ မာ ဇီရတု၊ ဇရပ္ပတ္တံ မာ ဘိဇ္ဇတု၊ ဥဒယဗ္ဗယေဟိ မာ ကိလမယတူ’’တိ န ဧတ္ထ ကဿစိ ဝသီဘာဝေါ အတ္ထိ၊ သွာယမဿ အဝသဝတ္တနဋ္ဌော။ သာမိဘူတဿ ကဿစိ အဘာဝေါ အသာမိကဋ္ဌော။ နိဝါသီကာရကဝေဒကအဓိဋ္ဌာယကဝိရဟေန တတော သုညတာ သုညတဋ္ဌော။ ပရပရိကပ္ပိတအတ္တသဘာဝါဘာဝေါ ဧဝ အတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌော။ ဣဒါနိ အနတ္တတံယေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တာ အဘဝိဿာတိ ကာရကော ဝေဒကော သယံဝသီတိ ဧဝံဘူတော အတ္တာ အဘဝိဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ သတိ ရူပဿ အာဗာဓာယ သံဝတ္တနံ အယုဇ္ဇမာနကံ သိယာ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ အနတ္တာ၊ တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတီ’’တိ ရူပဿ အနတ္တတာယ ဒုက္ခတာ ဝိဘာဝိတာ ဝိယ ဒိဿတိ၊ တထာပိ ‘‘ယသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အနတ္တာ’’တိ ပါကဋာယ သာဗာဓတာယ ရူပဿ အတ္တသာရာဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော၊ တတော ဧဝ စ ‘‘န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’တိ’’ ရူပေ ကဿစိ အနိဿရတာ တဿ စ အဝသဝတ္တနာကာရော ဒဿိတော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁။ တံ ကိံမညထ ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဧတ္တကေန ဌာနေန အနတ္တလက္ခဏမေဝ ကထိတံ၊ န အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏာနိ၊ ဣဒါနိ တာနိ ဒဿေတွာ ¶ သမောဓာနေတွာ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိစ္စံ ဘန္တေတိ ဘန္တေ ယသ္မာ ဟုတွာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ အနိစ္စံ။ ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ အသန္တံ ပစ္စယသမဝါယေန ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုန ဘင်္ဂုပဂမနေန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န နိစ္စန္တိ အနိစ္စံ၊ အဒ္ဓုဝန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ ဥပ္ပာဒဝယဝန္တတာယ တာဝကာလိကတာယ ဝိပရိဏာမကောဋိယာ နိစ္စပ္ပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ ¶ အနိစ္စံ။ ဧတ္ထ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန နိရုဇ္ဈနဝသေန စ ပဝတ္တနတော ဥပ္ပာဒဝယဝန္တတာ။ တင်္ခဏိကတာယ တာဝကာလိကတာ။ ဝိပရိဏာမဝန္တတာယ ဝိပရိဏာမကောဋိ။ ရူပဉှိ ဥပ္ပာဒါဒိဝိကာရာပဇ္ဇနေန ဝိပရိဏာမန္တံ ဝိနာသံ ပါပုဏာတိ။ နိစ္စသဘာဝါဘာဝေါ ဧဝ နိစ္စပဋိက္ခေပေါ။ အနိစ္စာ ဟိ ဓမ္မာ၊ တေနေဝ အတ္တနော အနိစ္စဘာဝေန အတ္ထတော နိစ္စတံ ပဋိက္ခိပန္တိ နာမ။

ဒုက္ခံ ဘန္တေတိ ဘန္တေ ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခံ။ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂဝသေန ဟိ ရူပဿ နိရန္တရံ ဗာဓတိ၊ ပဋိပီဠနာကာရေနဿ ဒုက္ခတာ။ အထ ဝါ သန္တာပဋ္ဌေန ဒုက္ခမဋ္ဌေန ဒုက္ခဝတ္ထုကဋ္ဌေန သုခပဋိက္ခေပဋ္ဌေန စာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ။ ဧတ္ထ စ သန္တာပေါ နာမ ဒုက္ခဒုက္ခတာဒိဝသေန သန္တာပနံ ပရိဒဟနံ။ တတော ဧဝဿ ဒုဿဟတာယ ဒုက္ခမတာ။ တိဿန္နံ ဒုက္ခတာနံ သံသာရဒုက္ခဿ စ အဓိဋ္ဌာနတာယ ဒုက္ခဝတ္ထုကတာ။ သုခသဘာဝါဘာဝေါ ဧဝ သုခပဋိက္ခေပေါ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ ဇရာယ မရဏေန စ ဝိပရိဏာမသဘာဝံ။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ တန္တိ ဧဝံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ ရူပံ။ ဧတံ မမာတိ တဏှာဂါဟော မမင်္ကာရဘာဝတော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂါဟော အဟင်္ကာရဘာဝတော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂါဟော အတ္တဘာဝဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟတော။ တဏှာဂါဟော စေတ္ထ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတဝသေန၊ မာနဂါဟော နဝဝိဓမာနဝသေန၊ ဒိဋ္ဌိဂါဟော ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂါဟာနံ ဝသေန ယုတ္တံ နု တံ သမနုပဿိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတိ ဘဂဝါ အနိစ္စဒုက္ခဝသေန အနတ္တလက္ခဏံယေဝ ဒဿေသိ။ ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ အနိစ္စဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ၊ ကတ္ထစိ ဒုက္ခဝသေန၊ ကတ္ထစိ ဥဘယဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ။ ယဿ ခေါ ပန ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ၊ ‘အတ္တာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ဝေတိ စာ’တိ ဣစ္စဿ ဧဝမာဂတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ။ ‘စက္ခု အတ္တာ’တိ ¶ ယော ဝဒေယျ၊ ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ’’တိ ဣမသ္မိဉ္စ ဆဆက္ကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၂) အနိစ္စဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာ အဘဝိဿ…ပေ… ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’’တိ ဣမသ္မိံယေဝ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တေ ဒုက္ခဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေ သော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဣမသ္မိံ အရဟန္တသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၃။၇၆-၇၇) ဥဘယဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေသိ။ ကသ္မာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခဉ္စ ပါကဋံ၊ အနတ္တာ အပါကဋံ။ ပရိဘောဂဘာဇနာဒီသု ဟိ ဘိန္နေသု ‘‘အဟော အနိစ္စ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အဟော အနတ္တာ’’တိ ¶ ပန ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ သရီရေ ဂဏ္ဍပိဠကာသု ဝါ ဥဋ္ဌိတာသု ကဏ္ဋကေန ဝါ ဝိဒ္ဓါ ‘‘အဟော ဒုက္ခ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အဟော အနတ္တာ’’တိ ပန ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဣဒဉှိ အနတ္တလက္ခဏံ နာမ အဝိဘူတံ ဒုဒ္ဒသံ ဒုပ္ပညာပနံ။ တထာ ဟိ သရဘင်္ဂါဒယောပိ သတ္ထာရော နာဒ္ဒသံသု၊ ကုတော ပညာပနာ၊ တေန နံ ဘဂဝါ အနိစ္စဝသေန ဝါ ဒုက္ခဝသေန ဝါ ဥဘယဝသေန ဝါ ဒဿေသိ။ တယိဒံ ဣမသ္မိမ္ပိ တေပရိဝဋ္ဋေ အနိစ္စဒုက္ခဝသေနေဝ ဒဿိတံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၂၂။ တသ္မာတိဟာတိ တသ္မာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တိ-ကာရ ဟ-ကာရာ နိပါတာ၊ ယသ္မာ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနမေတံ။ ယန္တိ ဟိ သာမညေန အနိယမဒဿနံ၊ ကိဉ္စီတိ ပကာရတော ဘေဒံ အာမသိတွာ အနိယမဒဿနံ။ ဥဘယေနပိ အတီတံ ဝါ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ယာဒိသံ ဝါ တာဒိသံ ဝါ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟံ သဗ္ဗံ ဗျာပေတွာ သင်္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ အနဝသေသပရိယာဒါနမေတံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ အညေသုပိ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟေသု ပသင်္ဂံ ဒိသွာ တတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္ထံ အဓိစ္စ ပဝတ္တနတော အတိပ္ပသင်္ဂဿ နိယမနတ္ထံ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပဒဒွယေနပိ ရူပဿ အသေသပရိဂ္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ အထဿ အတီတာဒိဝိဘာဂံ အာရဘတိ ‘‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ။ တဉှိ ကိဉ္စိ အတီတံ ကိဉ္စိ အနာဂတာဒိဘေဒန္တိ။ ဧသ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။

တတ္ထ ရူပံ တာဝ အဒ္ဓါသန္တတိသမယခဏဝသေန စတုဓာ အတီတံ နာမ ဟောတိ၊ တထာ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ။ တတ္ထ အဒ္ဓါဝသေန တာဝ ဧကဿ ဧကသ္မိံ ¶ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ၊ စုတိတော ဥဒ္ဓမနာဂတံ၊ ဥဘိန္နမန္တရေ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ သန္တတိဝသေန သဘာဂေကဥတုသမုဋ္ဌာနဧကာဟာရသမဥဋ္ဌာနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရိယဝသေန ဝတ္တမာနမ္ပိ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ တတော ပုဗ္ဗေ ဝိသဘာဂဥတုအာဟာရသမုဋ္ဌာနံ အတီတံ၊ ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ စိတ္တဇံ ဧကဝီထိဧကဇဝနဧကသမာပတ္တိသမုဋ္ဌာနံ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ၊ ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿ ပါဋိယေက္ကံ သန္တတိဝသေန အတီတာဒိဘေဒေါ နတ္ထိ။ တေသံယေဝ ပန ဥတုအာဟာရစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကဝသေန တဿ အတီတာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမယဝသေန ဧကမုဟုတ္တပုဗ္ဗဏှသာယနှရတ္တိဒိဝါဒီသု သမယေသု သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ တံတံသမယဝန္တံ ရူပံ ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ၊ ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ခဏဝသေန ဥပ္ပာဒါဒိက္ခဏတ္တယပရိယာပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ၊ ပစ္ဆာ အနာဂတံ၊ ဣဒမေဝေတ္ထ နိပ္ပရိယာယံ၊ သေသာ ပရိယာယကထာ။

အဇ္ဈတ္တံ ¶ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ စက္ခာဒိပဉ္စဝိဓံ ရူပံ အတ္တဘာဝံ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တတ္တာ အဇ္ဈတ္တံ၊ သေသံ တတော ဗာဟိရတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါ။ အပိစ နိယကဇ္ဈတ္တမ္ပိ ဣဓ အဇ္ဈတ္တံ၊ ပရပုဂ္ဂလိကမ္ပိ စ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါတိ စက္ခာဒီနိ နဝ၊ အာပေါဓာတုဝဇ္ဇာ တိဿော ဓာတုယော စာတိ ဒွါဒသဝိဓံ ရူပံ ဃဋ္ဋနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတော ဩဠာရိကံ၊ သေသံ တတော ဝိပရီတတ္တာ သုခုမံ။ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဟီနပဏီတဘာဝေါ ပရိယာယတော နိပ္ပရိယာယတော စ။ တတ္ထ အကနိဋ္ဌာနံ ရူပတော သုဒဿီနံ ရူပံ ဟီနံ၊ တဒေဝ သုဒဿာနံ ရူပတော ပဏီတံ။ ဧဝံ ယာဝ နရကသတ္တာနံ ရူပံ၊ တာဝ ပရိယာယတော ဟီနပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန ယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အကုသလဝိပါကဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဟီနံ အနိဋ္ဌဘာဝတော။ ယံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ကုသလဝိပါကဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ပဏီတံ ဣဋ္ဌဘာဝတော။ ယထာ ဟိ အကုသလဝိပါကော သယံ အနိဋ္ဌော အနိဋ္ဌေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဣဋ္ဌေ၊ ဧဝံ ကုသလဝိပါကောပိ သယံ ဣဋ္ဌော ဣဋ္ဌေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အနိဋ္ဌေ။ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါတိ ယံ သုခုမံ၊ တဒေဝ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈသဘာဝတ္တာ ဒူရေ၊ ဣတရံ သုပ္ပဋိဝိဇ္ဈသဘာဝတ္တာ သန္တိကေ။ အပိစေတ္ထ ဩကာသတောပိ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရသန္တိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ သဗ္ဗန္တိ တံ အတီတာဒီဟိ ပဒေဟိ ဝိသုံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သဗ္ဗံ ရူပံ။ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယာ ¶ ကာစိ ဝေဒနာတိအာဒီသု ပန သန္တတိဝသေန စ ခဏဝသေန စ ဝေဒနာယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၉၇ အာဒယော) သန္တတိဝသေန ဧကဝီထိဧကဇဝနဧကသမာပတ္တိပရိယာပန္နာ ဧကဝိဓဝိသယသမာယောဂပ္ပဝတ္တာ စ ဒိဝသမ္ပိ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တဿ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဝတ္တသဒ္ဓါဒိသဟိတဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတာ၊ ပစ္ဆာ အနာဂတာ။ ခဏဝသေန ခဏတ္တယပရိယာပန္နာ ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတာ၊ ပစ္ဆာ အနာဂတာ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒေါ နိယကဇ္ဈတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩဠာရိကသုခုမဘေဒေါ ‘‘အကုသလာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ၊ ကုသလာဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၁၁) ဝုတ္တေန ဇာတိသဘာဝပုဂ္ဂလလောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇာတိဝသေန တာဝ အကုသလဝေဒနာ သာဝဇ္ဇကိရိယဟေတုတော ကိလေသသန္တာပသဘာဝတော စ အဝူပသန္တဝုတ္တီတိ ကုသလဝေဒနာယ ဩဠာရိကာ၊ သဗျာပါရတော သဥဿာဟတော သဝိပါကတော ကိလေသသန္တာပသဘာဝတော သာဝဇ္ဇတော စ ဝိပါကာဗျာကတာယ ဩဠာရိကာ၊ သဝိပါကတော ကိလေသသန္တာပသဘာဝတော သဗျာပဇ္ဇတော သာဝဇ္ဇတော စ ကိရိယာဗျာကတာယ ဩဠာရိကာ၊ ကုသလာဗျာကတာ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယတော အကုသလာယ သုခုမာ။ ဒွေပိ ကုသလာကုသလဝေဒနာ သဗျာပါရတော သဥဿာဟတော သဝိပါကတော စ ယထာယောဂံ ဒုဝိဓာယပိ အဗျာကတာယ ဩဠာရိကာ၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဒုဝိဓာပိ အဗျာကတာ တာဟိ သုခုမာ။ ဧဝံ တာဝ ဇာတိဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သဘာဝဝသေန ¶ ပန ဒုက္ခဝေဒနာ နိရဿာဒတော သဝိပ္ဖာရတော ဥဗ္ဗေဇနီယတော အဘိဘဝနတော စ ဣတရာဟိ ဒွီဟိ ဩဠာရိကာ၊ ဣတရာ ပန ဒွေ သာတတော သန္တတော ပဏီတတော မနာပတော မဇ္ဈတ္တတော စ ယထာယောဂံ ဒုက္ခာယ သုခုမာ။ ဥဘော ပန သုခဒုက္ခာ သဝိပ္ဖာရတော ခေါဘကရဏတော ပါကဋတော စ အဒုက္ခမသုခါယ ဩဠာရိကာ၊ သာ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန တဒုဘယတော သုခုမာ။ ဧဝံ သဘာဝဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလဝသေန ပန အသမာပန္နဿ ဝေဒနာ နာနာရမ္မဏဝိက္ခိတ္တဘာဝတော သမာပန္နဿ ဝေဒနာယ ဩဠာရိကာ၊ ဝိပရိယာယေန ဣတရာ သုခုမာ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ပန သာသဝါ ဝေဒနာ လောကိယာ။ သာ အာသဝုပ္ပတ္တိဟေတုတော ¶ ဩဃနိယတော ယောဂနိယတော ဂန္ထနိယတော နီဝရဏိယတော ဥပါဒါနိယတော သံကိလေသိကတော ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏတော စ အနာသဝါယ ဩဠာရိကာ၊ သာ ဝိပရိယာယေန သာသဝါယ သုခုမာ။ ဧဝံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ဇာတိအာဒိဝသေန သမ္ဘေဒေါ ပရိဟရိတဗ္ဗော။ အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ ဟိ ဝေဒနာ ဇာတိဝသေန အဗျာကတတ္တာ သုခုမာပိ သမာနာ သဘာဝါဒိဝသေန ဩဠာရိကာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ။ အသမာပန္နဿ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ၊ သာသဝါ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၁)။ ယထာ စ ဒုက္ခဝေဒနာ၊ ဧဝံ သုခါဒယောပိ ဇာတိဝသေန ဩဠာရိကာ၊ သဘာဝါဒိဝသေန သုခုမာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဇာတိအာဒိဝသေန သမ္ဘေဒေါ န ဟောတိ၊ တထာ ဝေဒနာနံ ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေယျထိဒံ – အဗျာကတာ ဇာတိဝသေန ကုသလာကုသလာဟိ သုခုမာ။ န တတ္ထ ‘‘ကတမာ အဗျာကတာ၊ ကိံ ဒုက္ခာ၊ ကိံ သုခါ၊ ကိံ သမာပန္နဿ၊ ကိံ အသမာပန္နဿ၊ ကိံ သာသဝါ၊ ကိံ အနာသဝါ’’တိ ဧဝံ သဘာဝါဒိဘေဒေါ ပရာမသိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

အပိစ ‘‘တံ တံ ဝါ ပန ဝေဒနံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ သုခုမာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ ဝစနတော အကုသလာဒီသုပိ လောဘသဟဂတာယ ဒေါသသဟဂတဝေဒနာ အဂ္ဂိ ဝိယ အတ္တနော နိဿယဒဟနတော ဩဠာရိကာ၊ လောဘသဟဂတာ သုခုမာ။ ဒေါသသဟဂတာပိ နိယတာ ဩဠာရိကာ၊ အနိယတာ သုခုမာ။ နိယတာပိ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ ဩဠာရိကာ၊ ဣတရာ သုခုမာ။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာသုပိ အသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ၊ ဣတရာ သုခုမာ။ လောဘသဟဂတာ ပန ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ၊ ဣတရာ သုခုမာ။ သာပိ နိယတာ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ အသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ၊ ဣတရာ သုခုမာ၊ အဝိသေသေန အကုသလာ ဗဟုဝိပါကာ ဩဠာရိကာ၊ အပ္ပဝိပါကာ သုခုမာ။ ကုသလာ ပန အပ္ပဝိပါကာ ဩဠာရိကာ၊ ဗဟုဝိပါကာ သုခုမာ။

အပိစ ¶ ကာမာဝစရကုသလာ ဩဠာရိကာ၊ ရူပါဝစရာ သုခုမာ၊ တတော အရူပါဝစရာ၊ တတော လောကုတ္တရာ။ ကာမာဝစရာ စ ဒါနမယာ ဩဠာရိကာ၊ သီလမယာ သုခုမာ၊ တတော ဘာဝနာမယာ။ ဘာဝနာမယာပိ ဒုဟေတုကာ ဩဠာရိကာ ¶ ၊ တိဟေတုကာ သုခုမာ။ တိဟေတုကာပိ သသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ၊ အသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။ ရူပါဝစရာ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဩဠာရိကာ…ပေ… ပဉ္စမဇ္ဈာနိကာ သုခုမာဝ။ အရူပါဝစရာ အာကာသာနဉ္စာယတနသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမ္ပယုတ္တာ သုခုမာဝ။ လောကုတ္တရာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သုခုမာဝ။ ဧသ နယော တံတံဘူမိဝိပါကကိရိယဝေဒနာသု ဒုက္ခာဒိအသမာပန္နာဒိသာသဝါဒိဝသေန ဝုတ္တဝေဒနာသု စ။

ဩကာသဝသေန စာပိ နိရယေ ဒုက္ခာ ဩဠာရိကာ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယံ သုခုမာ…ပေ… ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ သုခုမာဝ။ ယထာ စ ဒုက္ခာ၊ ဧဝံ သုခါပိ သဗ္ဗတ္ထ ယထာနုရူပံ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝတ္ထုဝသေန စာပိ ဟီနဝတ္ထုကာ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ၊ ပဏီတဝတ္ထုကာ သုခုမာ။ ဟီနပ္ပဏီတဘေဒေ ယာ ဩဠာရိကာ၊ သာ ဟီနာ။ ယာ စ သုခုမာ၊ သာ ပဏီတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒူရပဒံ ပန အကုသလာ ဝေဒနာ ကုသလာဗျာကတာဟိ ဝေဒနာဟိ ဒူရေ၊ သန္တိကပဒံ အကုသလာ ဝေဒနာ အကုသလာယ ဝေဒနာယ သန္တိကေတိအာဒိနာ နယေန ဝိဘတ္တံ။ တသ္မာ အကုသလာ ဝေဒနာ ဝိသဘာဂတော အသံသဋ္ဌတော အသရိက္ခတော စ ကုသလာဗျာကတာဟိ ဒူရေ၊ တထာ ကုသလာဗျာကတာ အကုသလာယ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဝါရေသု။ အကုသလာ ပန ဝေဒနာ သဘာဂတော စ သံသဋ္ဌတော စ သရိက္ခတော စ အကုသလာယ သန္တိကေတိ။ တံတံဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာနံ ပန သညာဒီနမ္ပိ ဧဝမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၃။ သုတဝါတိ အာဂမာဓိဂမသင်္ခါတေန ဗာဟုသစ္စေန သမန္နာဂတတ္တာ သုတဝါ။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဧတ္ထ စ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂဝသေန စတ္တာရော မဂ္ဂါ ကထိတာ။ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိရာဂေန မဂ္ဂေနေဝ ဟေတုဘူတေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိဝသေန ဝိမုစ္စတိ။ ဣမိနာ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ကထိတာနိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီတိ ဣမိနာ ပန ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ကထိတံ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိ။ တေန ဟိ ဉာဏေန အရိယသာဝကော ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒီနိ ပဇာနာတိ။ ကတမာ ပနဿ ဇာတိ ခီဏာ၊ ကထဉ္စ နံ ပဇာနာတီတိ? န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ၊ န အနာဂတာ အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ၊ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ ¶ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ၊ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ¶ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီတိ ဇာနန္တော ပဇာနာတိ။

ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ၊ ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝသန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော၊ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဝသေန သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံသောဠသကိစ္စဘာဝါယ၊ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝါ ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ နတ္ထိ၊ ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ။ တေ စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿန္တီတိ ပဇာနာတိ။

၂၄။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ တေ ဘိက္ခူ သကမနာ တုဋ္ဌမနာ၊ ပီတိသောမနဿေဟိ ဝါ သမတ္တမနာ ဟုတွာ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ကဏ္ဏသုခေန ပဏ္ဍိတဇနဟဒယာနံ အမတာဘိသေကသဒိသေန ဗြဟ္မဿရေန ဘာသတော ဘဂဝတော ဝစနံ သုကထိတံ သုလပိတံ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ မတ္ထကေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တာ အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု စာတိ အတ္ထော။ အယဉှိ အဘိနန္ဒ-သဒ္ဒေါ ‘‘အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၄။၁၁၄၊ ၁၁၈) တဏှာယပိ အာဂတော။ ‘‘အန္နမေဝါဘိနန္ဒန္တိ၊ ဥဘယေ ဒေဝမာနုသာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၄၃) ဥပဂမနေပိ။

‘‘စိရပ္ပဝါသိံ ပုရိသံ၊ ဒူရတော သောတ္ထိမာဂတံ၊

ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ စ၊ အဘိနန္ဒန္တိ အာဂတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၁၉၊ ဝိ။ ဝ။ ၈၆၁) –

အာဒီသု ¶ သမ္ပဋိစ္ဆနေပိ။ ‘‘အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) အနုမောဒနေပိ။ သွာယမိဓ အနုမောဒနသမ္ပဋိစ္ဆနေသု ယုဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု ¶ စာ’’တိ။ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန နိရုဇ္ဈမာနေဟိ အာသဝေဟိ အနုပါဒါယ အဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မံ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ အနာဒိယိတွာဝ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသု။ ဆ အရဟန္တောတိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဆ ဇနာ အရဟန္တော။ အညေသံ ပန ဒေဝဗြဟ္မာနမ္ပိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိသမ္ဘဝတော ဣဒံ မနုဿအရဟန္တေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဆ မနုဿာ အရဟန္တော ဟောန္တီ’’တိ။

အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ဣဒါနိ ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဟေမန္တိကောတိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၃၉) ယတ္ထ သုခံ ဟောတိ ဟေမန္တကာလေ ဝသိတုံ၊ အယံ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဟေမန္တေ ဝါသော ဟေမန္တံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ဟေမန္တံ အရဟတီတိ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဝဿိကော ပါသာဒေါ နာတိဥစ္စော ဟောတိ နာတိနီစော၊ ဒွါရဝါတပါနာနိပိဿ နာတိဗဟူနိ နာတိတနူနိ၊ ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိပေတ္ထ မိဿကာနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဟေမန္တိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ နီစာ ဟောန္တိ၊ ဒွါရဝါတပါနာနိ တနုကာနိ သုခုမဆိဒ္ဒါနိ၊ ဥဏှပ္ပဝေသနတ္ထာယ ဘိတ္တိနိယျူဟာနိ ဟရိယန္တိ၊ ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏနိဝါသနပါရုပနာနိ ပနေတ္ထ ဥဏှဝိကိရိယာနိ ကမ္ဗလာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇံ သိနိဒ္ဓံ ကဋုကသန္နိဿိတဉ္စ။ ဂိမှိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ ဥစ္စာ ဟောန္တိ၊ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပနေတ္ထ ဗဟူနိ ဝိပုလဇာတာနိ ဟောန္တိ၊ ဘူမတ္ထရဏာနိ သီတဝိကိရိယာနိ ဒုကူလမယာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိ မဓုရရသသီတဝိကိရိယာနိ၊ ဝါတပါနသမီပေသု စေတ္ထ နဝါ စာဋိယော ဌပေတွာ ဥဒကဿ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလာဒီဟိ သဉ္ဆာဒေန္တိ၊ တေသု တေသု ပဒေသေသု ဥဒကယန္တာနိ ကရောန္တိ၊ ယေဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝိယ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမန္တိ။

နိပ္ပုရိသေဟီတိ ¶ ပုရိသဝိရဟိတေဟိ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တူရိယာနေဝ နိပ္ပုရိသာနိ၊ သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပိ နိပ္ပုရိသာနေဝ။ ဒေါဝါရိကာပိ ဣတ္ထိယောဝ၊ နဟာပနာဒိပရိကမ္မကရာပိ ဣတ္ထိယောဝ။ ပိတာ ကိရ ‘‘တထာရူပံ ဣဿရိယသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ ပုရိသံ ဒိသွာ ပရိသင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ မေ ပုတ္တဿ မာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဣတ္ထိယောဝ ဌပါပေသိ။ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟီတိ ¶ ရူပသဒ္ဒါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ။ သမပ္ပိတဿာတိ သမ္မာ အပ္ပိတဿ၊ ဥပေတဿာတိ အတ္ထော။ သမင်္ဂီဘူတဿာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိစာရယမာနဿာတိ ပရိတော စာရယမာနဿ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာမဂုဏေ ဣန္ဒြိယာနိ စာရယမာနဿာတိ အတ္ထော။ အာဠမ္ဗရန္တိ ပဏဝံ။ ဝိကေသိကန္တိ မုတ္တကေသံ၊ ဝိပ္ပကိဏ္ဏကေသန္တိ အတ္ထော။ ဝိက္ခေဠိကန္တိ ဝိဿန္ဒမာနလာလံ။ ဝိပ္ပလပန္တိယောတိ ဝိရုဒ္ဓံ ပလပန္တိယော ဝါ ရုဒန္တိယော ဝါ။ သုသာနံ မညေတိ အာမကသုသာနံ ဝိယ အဒ္ဒသ သကံ ပရိဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သံဝေဂဝသေန ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ သံဝေဂဝသပ္ပဝတ္တံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။

၂၆။ ဣဒံ ခေါ ယသာတိ ဘဂဝါ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ တဉှိ တဏှာဒီဟိ ကိလေသေဟိ အနုပဒ္ဒုတံ အနုပဿဋ္ဌဉ္စ။ အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၇၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၉) ဒါနာနန္တရံ သီလံ၊ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂံ၊ သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝမနုပဋိပါဋိကထံ။ တတ္ထ ဒါနကထာ နာမ ‘‘ဣဒံ ဒါနံ နာမ သုခါနံ နိဒါနံ၊ သမ္ပတ္တီနံ မူလံ၊ ဘောဂါနံ ပတိဋ္ဌာ၊ ဝိသမဂတဿ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ၊ ဣဓလောကပရလောကေသု ဒါနသဒိသော အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ။ ဣဒဉှိ အဝဿယဋ္ဌေန ရတနမယသီဟာသနသဒိသံ၊ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန မဟာပထဝီသဒိသံ၊ အာရမ္မဏဋ္ဌေန အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသံ၊ ဣဒဉှိ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန နာဝါ၊ သမဿာသနဋ္ဌေန သင်္ဂါမသူရော၊ ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေန သုသင်္ခတနဂရံ၊ မစ္ဆေရမလာဒီဟိ အနုပလိတ္တဋ္ဌေန ပဒုမံ၊ တေသံ နိဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ၊ ဒုရာသဒဋ္ဌေန အာသီဝိသော၊ အသန္တာသနဋ္ဌေန သီဟော၊ ဗလဝန္တဋ္ဌေန ဟတ္ထီ၊ အဘိမင်္ဂလသမ္မတဋ္ဌေန သေတဥသဘော၊ ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌေန ဝလာဟကော အဿရာဇာ။ ဒါနံ နာမေတံ မယာ ဂတမဂ္ဂေါ၊ မယှေဝေသော ဝံသော၊ မယာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တေန ဝေလာမမဟာယညာ မဟာဂေါဝိန္ဒမဟာယညာ မဟာသုဒဿနမဟာယညာ ဝေဿန္တရမဟာယညာတိ အနေကေ မဟာယညာ ပဝတ္တိတာ၊ သသဘူတေန ဇလိတေ ¶ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ အတ္တာနံ နိယျာတေန္တေန သမ္ပတ္တယာစကာနံ စိတ္တံ ဂဟိတံ။ ဒါနဉှိ လောကေ သက္ကသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ၊ မာရသမ္ပတ္တိံ ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ သာဝကပါရမိဉာဏံ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏံ ဒေတီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဒါနဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တကထာ။

ယသ္မာ ပန ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ တဒနန္တရံ သီလကထံ ကထေသိ။ ဒါနဉှိ နာမ ဒက္ခိဏေယျေသု ဟိတဇ္ဈာသယေန ပူဇနဇ္ဈာသယေန ဝါ အတ္တနော သန္တကဿ ပရေသံ ပရိစ္စဇနံ၊ တသ္မာ ဒါယကော သတ္တေသု ဧကန္တဟိတဇ္ဈာသယော ပုရိသပုဂ္ဂလော၊ ပရေသံ ဝါ သန္တကံ ဟရတီတိ အဋ္ဌာနမေတံ။ တသ္မာ ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတီတိ ဒါနာနန္တရံ သီလံ ဝုတ္တံ။ အပိစ ဒါနကထာ တာဝ ပစုရဇနေသုပိ ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ သုကရတ္တာ သီလေ ပတိဋ္ဌာနဿ ¶ ဥပါယဘာဝတော စ အာဒိတော ကထိတာ။ ပရိစ္စာဂသီလော ဟိ ပုဂ္ဂလော ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထူသု နိဿင်္ဂဘာဝတော သုခေနေဝ သီလာနိ သမာဒိယတိ၊ တတ္ထ စ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ သီလေန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကဝိသုဒ္ဓိတော ပရာနုဂ္ဂဟံ ဝတွာ ပရပီဠာနိဝတ္တိဝစနတော ကိရိယဓမ္မံ ဝတွာ အကိရိယဓမ္မဝစနတော ဘောဂယသသမ္ပတ္တိဟေတုံ ဝတွာ ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတုဝစနတော စ ဒါနကထာနန္တရံ သီလကထာ ကထိတာ။

သီလကထာ နာမ ‘‘သီလံ နာမေတံ အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ။ သီလံ နာမေတံ မမ ဝံသော၊ အဟံ သင်္ခပါလနာဂရာဇကာလေ ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ သီလဝရာဇကာလေ မာတုပေါသကဟတ္ထိရာဇကာလေ ဆဒ္ဒန္တဟတ္ထိရာဇကာလေတိ အနန္တေသု အတ္တဘာဝေသု သီလံ ပရိပူရေသိံ။ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တီနဉှိ သီလသဒိသော အဝဿယော သီလသဒိသာ ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ၊ သီလာလင်္ကာရသဒိသော အလင်္ကာရော နတ္ထိ၊ သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထိ၊ သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထိ။ သီလာလင်္ကာရေန ဟိ အလင်္ကတံ သီလကုသုမပိဠန္ဓနံ သီလဂန္ဓာနုလိတ္တံ သဒေဝကောပိ လောကော ဩလောကေန္တော တိတ္တိံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝမာဒိသီလဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တကထာ။

ဣဒံ ပန သီလံ နိဿာယ အယံ သဂ္ဂေါ လဗ္ဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂကထံ ကထေသိ။ သဂ္ဂကထာ နာမ ‘‘အယံ သဂ္ဂေါ နာမ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ ¶ ၊ နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ၊ နိစ္စံ သမ္ပတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ၊ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ နဝုတိဝဿသတသဟဿာနိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘန္တိ၊ တာဝတိံသာ တိဿော စ ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနီ’’တိ ဧဝမာဒိသဂ္ဂဂုဏပဋိသံယုတ္တကထာ။ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထယန္တာနဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အနေကပရိယာယေန ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဂ္ဂကထံ ကထေယျ’’န္တိအာဒိ။

ဧဝံ သဂ္ဂကထာယ ပလောဘေတွာ ပုန ဟတ္ထိံ အလင်္ကရိတွာ တဿ သောဏ္ဍံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ အယမ္ပိ သဂ္ဂေါ အနိစ္စော အဒ္ဓုဝေါ၊ န ဧတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၇၊ ပါစိ။ ၄၁၇) နယေန ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ ကထေသိ။ တတ္ထ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော၊ အနိစ္စတာဒိနာ အပ္ပဿာဒတာဒိနာ စ ဒူသိတဘာဝေါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ပရမကပဏတာ။ တထာ စ ကာမာ ယထာဘူတံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ။ ဩကာရောတိ လာမကဘာဝေါ နိဟီနဘာဝေါ အသေဋ္ဌေဟိ သေဝိတဗ္ဗတာ သေဋ္ဌေဟိ န သေဝိတဗ္ဗတာ စ။ သံကိလေသောတိ တေဟိ သတ္တာနံ သံကိလိဿနံ၊ ဝိဗာဓေတဗ္ဗတာ ဥပတာပေတဗ္ဗတာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ¶ ကာမာဒီနဝေန တဇ္ဇေတွာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။ ယတ္တကာ စ ကာမေသု အာဒီနဝါ၊ ပဋိပက္ခတော တတ္တကာဝ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသာ။ အပိစ ‘‘နေက္ခမ္မံ နာမေတံ အသမ္ဗာဓံ အသံကိလိဋ္ဌံ၊ နိက္ခန္တံ ကာမေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ကာမသညာယ၊ နိက္ခန္တံ ကာမဝိတက္ကေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ကာမပရိဠာဟေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ဗျာပါရတော’’တိအာဒိနာ နယေန နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဈာနာဒီသု စ ဂုဏေ ဝိဘာဝေသိ ဝဏ္ဏေသိ။ ဧတ္ထ စ သဂ္ဂံ ကထေတွာ သွာယံ သဂ္ဂေါ ရာဂါဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌော၊ သဗ္ဗထာပိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌော အရိယမဂ္ဂေါတိ ဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂေါ ကထေတဗ္ဗော။ မဂ္ဂဉ္စ ကထေန္တေန တဒဓိဂမုပါယသန္ဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂပရိယာပန္နာပိ ပဂေဝ ဣတရေ သဗ္ဗေပိ ကာမာ နာမ ဗဟွာဒီနဝါ အနိစ္စာ အဒ္ဓုဝါ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ၊ ဟီနာ ဂမ္မာ ပေါထုဇ္ဇနိကာ အနရိယာ အနတ္ထသဉှိတာတိ တေသံ ဩကာရော လာမကဘာဝေါ၊ သဗ္ဗေပိ ဘဝါ ကိလေသာနံ ဝတ္ထုဘူတာတိ တတ္ထ သံကိလေသော၊ သဗ္ဗသံကိလေသဝိပ္ပမုတ္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသော ¶ စ ကထေတဗ္ဗောတိ ကာမေသု အာဒီနဝေါ ဩကာရော သံကိလေသော နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသော ပကာသိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကလ္လစိတ္တန္တိ ကမ္မနိယစိတ္တံ၊ ဟေဋ္ဌာ ပဝတ္တိတဒေသနာယ အဿဒ္ဓိယာဒီနံ စိတ္တဒေါသာနံ ဝိဂတတ္တာ ဥပရိဒေသနာယ ဘာဇနဘာဝူပဂမနေန ကမ္မက္ခမစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဿဒ္ဓိယာဒယော ဝါ ယသ္မာ စိတ္တဿ ရောဂဘူတာ တဒါ တဿ ဝိဂတာ၊ တသ္မာ ကလ္လစိတ္တံ အရောဂစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိမာနာဒိကိလေသဝိဂမေန မုဒုစိတ္တံ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဝိဂမေန ဝိနီဝရဏစိတ္တံ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဥဠာရပီတိပါမောဇ္ဇယောဂေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နစိတ္တံ ယဒါ ဘဂဝါ အညာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ကလ္လစိတ္တန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒဝိဂမေန အရောဂစိတ္တံ။ မုဒုစိတ္တန္တိ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန အကဌိနစိတ္တံ။ ဝိနီဝရဏစိတ္တန္တိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဝိဂမေန ဝိက္ခေပဿ ဝိဂတတ္တာ တေန အပိဟိတစိတ္တံ။ ဥဒဂ္ဂစိတ္တန္တိ ထိနမိဒ္ဓဝိဂမေန သမ္ပဂ္ဂဟဝသေန အလီနစိတ္တံ။ ပသန္နစိတ္တန္တိ ဝိစိကိစ္ဆာဝိဂမေန သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာမုက္ကံသိကာတိ သာမံ ဥက္ကံသိကာ၊ အတ္တနာယေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတာ၊ သယမ္ဘူဉာဏေန ဒိဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ အညေသန္တိ အတ္ထော။ ကာ စ ပန သာတိ? အရိယသစ္စဒေသနာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂ’’န္တိ။

သေယျထာပီတိအာဒိနာ ဥပမာဝသေန တဿ ကိလေသပ္ပဟာနံ အရိယမဂ္ဂုပ္ပာဒဉ္စ ဒဿေတိ။ အပဂတကာဠကန္တိ ဝိဂတကာဠကံ။ သမ္မဒေဝါတိ သုဋ္ဌု ဧဝ။ ရဇနန္တိ နီလပီတာဒိရင်္ဂဇာတံ။ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာတိ ဂဏှေယျ၊ ပဘဿရံ ဘဝေယျ။ တသ္မိံယေဝ အာသနေတိ တဿံယေဝ နိသဇ္ဇာယံ။ ဧတေနဿ လဟုဝိပဿကတာ တိက္ခပညတာ သုခပဋိပဒခိပ္ပာဘိညတာ စ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဝိရဇန္တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တနယမေဝ။ တတြိဒံ ဥပမာသံသန္ဒနံ – ဝတ္ထံ ဝိယ စိတ္တံ၊ ဝတ္ထဿ အာဂန္တုကမလေဟိ ကိလိဋ္ဌဘာဝေါ ဝိယ စိတ္တဿ ရာဂါဒိမလေဟိ သံကိလိဋ္ဌဘာဝေါ၊ ဓောဝနသိလာ ဝိယ အနုပုဗ္ဗိကထာ၊ ဥဒကံ ဝိယ သဒ္ဓါ၊ ဥဒကေန တေမေတွာ တေမေတွာ ဦသဂေါမယဆာရိကခါရကေဟိ ကာဠကပဒေသေ သမ္မဒ္ဒိတွာ ဝတ္ထဿ ဓောဝနပယောဂေါ ဝိယ သဒ္ဓါသိနေဟေန တေမေတွာ တေမေတွာ သတိသမာဓိပညာဟိ ဒေါသေ သိထိလေ ကတွာ သီလသုတာဒိဝိဓိနာ စိတ္တဿ သောဓနေ ဝီရိယာရမ္ဘော၊ တေန ပယောဂေန ဝတ္ထေ ကာဠကာပဂမော ဝိယ ဝီရိယာရမ္ဘေန ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနံ၊ ရင်္ဂဇာတံ ¶ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တေန သုဒ္ဓဿ ဝတ္ထဿ ပဘဿရဘာဝေါ ဝိယ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ စိတ္တဿ မဂ္ဂေန ပရိယောဒပနန္တိ။

၂၇။ အဿဒူတေတိ အာရုဠှအဿေ ဒူတေ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရန္တိ ဣဒ္ဓိကိရိယံ။ အဘိသင်္ခရေသီတိ အဘိသင်္ခရိ၊ အကာသီတိ အတ္ထော။ ကိမတ္ထန္တိ စေ? ဥဘိန္နံ ပဋိလဘိတဗ္ဗဝိသေသန္တရာယနိသေဓနတ္ထံ။ ယဒိ ဟိ သော ပုတ္တံ ပဿေယျ၊ ပုတ္တဿပိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ သေဋ္ဌိဿပိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘော န သိယာ။ အဒိဋ္ဌသစ္စောပိ ဟိ ‘‘ဒေဟိ တေ မာတုယာ ဇီဝိတ’’န္တိ ယာစန္တော ကထဉှိ နာမ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟိတွာ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ဓမ္မစက္ခုံ ပဋိလဘေယျ၊ ယသော စ ဧဝံ တေန ယာစိယမာနော ကထံ တံ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟိတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟေယျ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘနုမောဒမာနော ဧတံ ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ စာယမိဓ အဗ္ဘနုမောဒနေ၊ တသ္မာ သာဓု သာဓု ဘန္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ၊ တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ၊

ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ၊ ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော’’တိ။ –

ဣမိနာဝ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန ပသံသာဝသေန စာယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထာပီတိအာဒိနာ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဘဂဝတော ဒေသနံ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ၊ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိမုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃာဋေယျ။ မူဠှဿာတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝဒေယျ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီ အဍ္ဎရတ္တိ ဃနဝနသဏ္ဍမေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂတမေ။

ဧဝံ ¶ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ‘‘ဧသာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတူတိ မံ ဘဂဝါ ‘‘ဥပါသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတု၊ ဇာနာတူတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထာယံ အဂ္ဂ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထေ၊ တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတွာတိ ¶ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇဘာဝံ။ ‘‘အဇ္ဇဒဂ္ဂေ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ။ ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ဥပေတံ၊ အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏံ ဂတံ ဥပါသကံ ကပ္ပိယကာရကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု ဇာနာတု။ အဟဉှိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယျ၊ နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝါ၊ ဓမ္မံ ‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝါ၊ သင်္ဃံ ‘‘န သင်္ဃော’’တိ ဝါ ဝဒေယျန္တိ ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနေန သရဏံ အဂမာသိ။ ဧဝံ ‘‘အဘိက္ကန္တ’’န္တိအာဒီနံ အနုတ္တာနပဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဟေဋ္ဌာ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ အာဂတောယေဝါတိ ဣဓ န ဒဿိတော။

၂၈။ ဘူမိံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာတိ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေသီတိ ယထာ တံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ တတ္ထ နိသိန္နောဝ ယသံ ကုလပုတ္တံ ပဿတိ၊ တထာ အဓိဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ အဓိဝါသေတူတိ သမ္ပဋိစ္ဆတု။ အဇ္ဇတနာယာတိ ယံ မေ တုမှေသု သက္ကာရံ ကရောတော အဇ္ဇ ဘဝိဿတိ ပုညဉ္စ ပီတိပါမောဇ္ဇဉ္စ၊ တဒတ္ထာယ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ ဘဂဝါ ကာယင်္ဂံ ဝါ ဝါစင်္ဂံ ဝါ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ ကရောန္တော တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ၊ သေဋ္ဌိဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ တဿ ကိရ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿ ဥပနိဿယံ ဩလောကေန္တော အနေကာသု ဇာတီသု စီဝရာဒိအဋ္ဌပရိက္ခာရဒါနံ ဒိသွာ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ အဝေါစ။ သော တာဝဒေဝ ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော အဋ္ဌဟိ ဘိက္ခုပရိက္ခာရေဟိ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟေဝ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရော ဝိယ ဘဂဝန္တံ နမဿမာနောဝ နိသီဒိ။ ယော ဟိ စီဝရာဒိကေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ ပတ္တစီဝရမေဝ ဝါ သောတာပန္နာဒိအရိယဿ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဝါ သီလသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ‘‘ဣဒံ ပရိက္ခာရဒါနံ အနာဂတေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတိ၊ တဿ တံ သတိ အဓိကာရသမ္ပတ္တိယံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၉။ ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေတွာတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေတွာ၊ ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ။ သမ္ပဝါရေတွာတိ သုဋ္ဌု ပဝါရေတွာ၊ အလံ အလန္တိ ဟတ္ထသညာယ ပဋိက္ခိပါပေတွာ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တဝန္တံ ¶ ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပါဏိံ၊ အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဩနိတ္တပတ္တပါဏိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော – ဩနိတ္တံ နာနာဘူတံ ဝိနာဘူတံ ¶ ပတ္တံ ပါဏိတော အဿာတိ ဩနိတ္တပတ္တပါဏိ၊ တံ ဩနိတ္တပတ္တပါဏိံ၊ ဟတ္ထေ စ ပတ္တဉ္စ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တံ ပတ္တံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နန္တိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသူတိ ဘဂဝန္တံ ဧဝံဘူတံ ဉတွာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ နိသီဒိံသူတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိအာဒီသု တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအတ္ထံ သန္ဒဿေတွာ ကုသလေ စ ဓမ္မေ သမာဒပေတွာ တတ္ထ စ နံ သမုတ္တေဇေတွာ သဥဿာဟံ ကတွာ တာယ စ သဥဿာဟတာယ အညေဟိ စ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေဟိ သမ္ပဟံသေတွာ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဣဒါနိ တဿ သဟာယာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒဿေန္တော ‘‘အဿောသုံ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – သေဋ္ဌိနော စ အနုသေဋ္ဌိနော စ ယေသံ ကုလာနံ တာနိ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနိ ကုလာနိ၊ တေသံ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနံ ကုလာနံ၊ ပဝေဏိဝသေန အာဂတေဟိ သေဋ္ဌီဟိ စ အနုသေဋ္ဌီဟိ စ သမန္နာဂတာနံ ကုလာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိမလောတိအာဒီနိ တေသံ ပုတ္တာနံ နာမာနိ။ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာတိ ကေသဉ္စ မဿုဉ္စ ဩရောပေတွာ။ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနီတိ ကသာယရသပီတာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ။ ဩရကောတိ ဦနကော လာမကော။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

စတုဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပညာသဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁။ ပညာသမတ္တာနံ ဂိဟိသဟာယာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝ။ ဣမေသံ ပန သဗ္ဗေသံ ပုဗ္ဗယောဂေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသအာဒီနံ ¶ ကုလပုတ္တာနံ အယံ ပုဗ္ဗယောဂေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေနာတိ ဂဏဗန္ဓနေန၊ ဧကီဘူတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနာထသရီရာနီတိ အနာထာနိ မတကဠေဝရာနိ။ ပဋိဇဂ္ဂန္တာတိ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဈာပေန္တာ။

ပညာသဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဣဒါနိ ¶ သရဏဂမနူပသမ္ပဒံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၄၁) – မုတ္တာဟန္တိ မုတ္တော အဟံ။ စာရိကန္တိ အနုပုဗ္ဗဂမနစာရိကံ၊ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု အနုက္ကမေန ဂမနသင်္ခါတံ စာရိကန္တိ အတ္ထော။ စရထာတိ ဒိဝသံ ယောဇနပရမံ ဂစ္ဆန္တာ စရထ။ မာ ဧကေန ဒွေ အဂမိတ္ထာတိ ဧကေန မဂ္ဂေန ဒွီသု ဂတေသု ဧကသ္မိံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဧကေန တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အာဒိကလျာဏန္တိ အာဒိမှိ ကလျာဏံ သုန္ဒရံ ဘဒ္ဒကံ၊ တထာ မဇ္ဈပရိယောသာနေသု။ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဉ္စ နာမေတံ သာသနဿ စ ဒေသနာယ စ ဝသေန ဒုဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ သာသနဿ သီလံ အာဒိ၊ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂါ မဇ္ဈံ၊ ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။ သီလသမာဓယော ဝါ အာဒိ၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂါ မဇ္ဈံ၊ ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။ သီလသမာဓိဝိပဿနာ ဝါ အာဒိ၊ မဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ၊ ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။ ဒေသနာယ ပန စတုပ္ပဒိကဂါထာယ တာဝ ပဌမပါဒေါ အာဒိ၊ ဒုတိယတတိယာ မဇ္ဈံ၊ စတုတ္ထော ပရိယောသာနံ။ ပဉ္စပဒဆပ္ပဒါနံ ပဌမပါဒေါ အာဒိ၊ အဝသာနပါဒေါ ပရိယောသာနံ၊ သေသာ မဇ္ဈံ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနံ အာဒိ၊ ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ၊ သေသံ မဇ္ဈံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ မဇ္ဈေ ဗဟုကမ္ပိ အနုသန္ဓိ မဇ္ဈမေဝ၊ နိဒါနံ အာဒိ၊ ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ။ သာတ္ထန္တိ သာတ္ထကံ ကတွာ ဒေသေထ။ သဗျဉ္ဇနန္တိ ဗျဉ္ဇနေဟိ စေဝ ပဒေဟိ စ ပရိပူရံ ကတွာ ဒေသေထ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ သကလပရိပုဏ္ဏံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ ပကာသေထာတိ အာဝိ ကရောထ။

အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာစက္ခုမှိ အပ္ပကိလေသရဇသဘာဝါ၊ ဒုကူလသာဏိယာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဝိယ စတုပ္ပဒိကဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သမတ္ထာ ¶ သတ္တာ သန္တီတိ အတ္ထော။ ပရိဟာယန္တီတိ အလာဘပရိဟာနိယာ ဓမ္မတော ပရိဟာယန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အနဓိဂတံ နာဓိဂစ္ဆန္တာ ဝိသေသာဓိဂမတော ပရိဟာယန္တီ’’တိ။ သေနာနိဂမောတိ သေနာယ နိဂမော။ ပဌမကပ္ပိကာနံ ကိရ တသ္မိံ ဌာနေ သေနာနိဝေသော အဟောသိ၊ တသ္မာ သော ပဒေသော ‘‘သေနာနိဂမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သေနာနိဂါမော’’တိပိ ပါဌော၊ သေနာနိ နာမ သုဇာတာယ ပိတာ၊ တဿ ဂါမောတိ အတ္ထော။ တေနုပသင်္ကမိဿာမီတိ နာဟံ တုမှေ ဥယျောဇေတွာ ပရိဝေဏာဒီနိ ကာရေတွာ ဥပဋ္ဌာကာဒီဟိ ပရိစရိယမာနော ဝိဟရိဿာမိ၊ တိဏ္ဏံ ပန ဇဋိလာနံ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဒဿေတွာ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတုံ ဥပသင်္ကမိဿာမိ။

၃၃။ မာရော ပါပိမာတိ အတ္တနော ဝိသယံ အတိက္ကမိတုံ ပဋိပန္နေ သတ္တေ မာရေတီတိ မာရော၊ ပရေ ¶ ပါပေ နိယောဇေတိ၊ သယံ ဝါ ပါပေ နိယုတ္တောတိ ပါပိမာ။ အညာနိပိဿ ကဏှော အဓိပတိ ဝသဝတ္တီ အန္တကော နမုစိ ပမတ္တဗန္ဓူတိအာဒီနိ ဗဟူနိ နာမာနိ၊ ဣဓ ပန နာမဒွယမေဝ ဂဟိတံ။ ဥပသင်္ကမီတိ ‘‘အယံ သမဏော ဂေါတမော မဟာယုဒ္ဓံ ဝိစာရေန္တော ဝိယ ‘မာ ဧကေန ဒွေ အဂမိတ္ထ၊ ဓမ္မံ ဒေသေထာ’တိ သဋ္ဌိ ဇနေ ဥယျောဇေတိ၊ ဣမသ္မိံ ပန ဧကသ္မိမ္ပိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ မယှံ စိတ္တဿ သာတံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဗဟူသု ဒေသေန္တေသု ကုတော ဘဝိဿတိ၊ ပဋိဗာဟာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိ။

သဗ္ဗပါသေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ ကိလေသပါသေဟိ။ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာတိ ယေ ဒိဗ္ဗကာမဂုဏသင်္ခါတာ မာနုသကကာမဂုဏသင်္ခါတာ စ ကိလေသပါသာ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဟိ တေဟိ တွံ ဗဒ္ဓါတိ ဝဒတိ။ မဟာဗန္ဓနဗဒ္ဓါတိ မဟတာ ကိလေသဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ၊ မဟတိ ဝါ ဗန္ဓနေ ဗဒ္ဓါ၊ ကိလေသဗန္ဓနဿ ဌာနဘူတေ ဘဝစာရကေ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ န မေ သမဏ မောက္ခသီတိ သမဏ တွံ မမ ဝိသယတော န မုစ္စိဿသိ။ ‘‘န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ စ ဣဒံ မာရော ‘‘မုတ္တာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပါသေဟီ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော ဝဒတိ၊ သဒ္ဒဟန္တောပိ ဝါ ‘‘ဧဝမယံ ပရေသံ သတ္တာနံ မောက္ခာယ ဥဿာဟံ န ကရေယျာ’’တိ သန္တဇ္ဇေန္တော ကောဟညေ ဌတွာ ဝဒတိ။

နိဟတောတိ တွံ မယာ နိဟတော၊ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝံ ဂမိတော ပရာဇိတောတိ အတ္ထော။ အန္တလိက္ခေ စရန္တေ ပဉ္စာဘိညေပိ ဗန္ဓတီတိ အန္တလိက္ခစရော။ ရာဂပါသော ဟိ အန္တလိက္ခစရေသုပိ ကိစ္စသာဓနတော ‘‘အန္တလိက္ခစရော’’တိ ¶ ဝုစ္စတိ၊ တေနေဝ နံ မာရောပိ အန္တလိက္ခစရောတိ မညတိ။ မနသိ ဇာတောတိ မာနသော၊ မနသမ္ပယုတ္တောတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

မာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကာယ ပန ပါဠိယာ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဝိနိစ္ဆယော ဝတ္တဗ္ဗော၊ တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ကုလပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ကေသစ္ဆေဒနာဒီနိ သယံ ကရောန္တေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနံ သရဏဒါနန္တိ ဟိ ဣမာနိ တီဏိ ကရောန္တော ‘‘ပဗ္ဗာဇေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေသု ဧကံ ဒွေ ဝါပိ ကရောန္တော တထာ ဝေါဟရီယတိယေဝ၊ တသ္မာ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈာယံ ¶ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပရိဟရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန သဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညမ္ပိ ‘‘ဧတဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသစ္ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတီတိ သရဏဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သာမဏေရော ပနာ’’တိအာဒိ။ ဘဗ္ဗရူပေါတိ ဘဗ္ဗသဘာဝေါ။ တမေဝတ္ထံ ပရိယာယန္တရေန ဝိဘာဝေတိ ‘‘သဟေတုကော’’တိ။ ဉာတောတိ ပါကဋော။ ယသဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော။

ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိကူလဘာဝံ ပါကဋံ ကရောန္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကေသာ နာမေတေ ဝဏ္ဏတောပိ ပဋိကူလာ၊ သဏ္ဌာနတောပိ ဂန္ဓတောပိ အာသယတောပိ ဩကာသတောပိ ပဋိကူလာ။ မနုညေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၆၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၁၆၂) ဟိ ယာဂုပတ္တေ ဝါ ဘတ္တပတ္တေ ဝါ ကေသဝဏ္ဏံ ကိဉ္စိ ဒိသွာ ‘‘ကေသမိဿကမိဒံ၊ ဟရထ န’’န္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ကေသာ ဝဏ္ဏတော ပဋိကူလာ။ ရတ္တိံ ဘုဉ္ဇန္တာပိ ကေသသဏ္ဌာနံ အက္ကဝါကံ ဝါ မကစိဝါကံ ဝါ ဆုပိတွာ ¶ တထေဝ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ သဏ္ဌာနတော ပဋိကူလာ။ တေလမက္ခနပုပ္ဖဓူမာဒိသင်္ခါရဝိရဟိတာနဉ္စ ကေသာနံ ဂန္ဓော ပရမဇေဂုစ္ဆော ဟောတိ၊ တတော ဇေဂုစ္ဆတရော အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တာနံ။ ကေသာ ဟိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိကူလာပိ သိယုံ၊ ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလာယေဝ။ ယထာ ဟိ ဒဟရဿ ကုမာရကဿ ဝစ္စံ ဝဏ္ဏတော ဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏံ၊ သဏ္ဌာနတောပိ ဟလိဒ္ဒိပိဏ္ဍိသဏ္ဌာနံ။ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍိတဉ္စ ဥဒ္ဓုမာတကကာဠသုနခသရီရံ ဝဏ္ဏတော တာလပက္ကဝဏ္ဏံ၊ သဏ္ဌာနတော ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနံ၊ ဒါဌာပိဿ သုမနမကုဠသဒိသာ၊ တံ ဥဘယမ္ပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော သိယာ အပ္ပဋိကူလံ၊ ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလမေဝ၊ ဧဝံ ကေသာပိ သိယုံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိကူလာ၊ ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလာယေဝါတိ။ ယထာ ပန အသုစိဋ္ဌာနေ ဂါမနိဿန္ဒေန ဇာတာနိ သူပေယျပဏ္ဏာနိ နာဂရိကမနုဿာနံ ဇေဂုစ္ဆာနိ ဟောန္တိ အပရိဘောဂါနိ၊ ဧဝံ ကေသာပိ ပုဗ္ဗလောဟိတမုတ္တကရီသပိတ္တသေမှာဒိနိဿန္ဒေန ဇာတတ္တာ ပရမဇေဂုစ္ဆာတိ ဧဝံ အာသယတော ပဋိကူလာ။ ဣမေ စ ကေသာ နာမ ဂူထရာသိမှိ ဥဋ္ဌိတကဏ္ဏကံ ဝိယ ဧကတိံသကောဋ္ဌာသရာသိမှိ ဇာတာ၊ တေ သုသာနသင်္ကာရဋ္ဌာနာဒီသု ဇာတသာကံ ဝိယ ပရိခါဒီသု ဇာတကမလကုဝလယာဒိပုပ္ဖံ ဝိယ စ အသုစိဋ္ဌာနေ ဇာတတ္တာ ပရမဇေဂုစ္ဆာတိ ဧဝံ ဩကာသတော ပဋိကူလာတိအာဒိနာ နယေန တစပဉ္စကဿ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ပဋိကူလဘာဝံ ပကာသေန္တေနာတိ အတ္ထော။

နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေနာတိ ဣမေ ကေသာ နာမ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတေသု ကုန္ထတိဏေသု န ဝမ္မိကမတ္ထကော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကုန္ထတိဏာနိ ဇာတာနီ’’တိ၊ နာပိ ကုန္ထတိဏာနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတာနီ’’တိ၊ ဧဝမေဝ ¶ န သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကေသာ ဇာတာ’’တိ၊ နာပိ ကေသာ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ’’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကေသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓါ ပထဝီဓာတူတိအာဒိနာ နယေန နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ပကာသေန္တေန။ ပုဗ္ဗေတိ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ။ မဒ္ဒိတသင်္ခါရောတိ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန စေဝ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝသေန စ ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒိတသင်္ခါရော။ ဘာဝိတဘာဝနောတိ ကလာပသမ္မသနာဒိနာ သဗ္ဗသော ကုသလဘာဝနာယ ပူရဏေန ဘာဝိတဘာဝနော။

အဒိန္နံ ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဝဒန္တိ။ အနုညာတဥပသမ္ပဒါတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။ ဌာနကရဏသမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထ ဥရာဒီနိ ဌာနာနိ၊ သံဝုတာဒီနိ ကရဏာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကသမ္ဗန္ဓာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ မ-ကာရန္တံ ကတွာ ဒါနသမယေ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဒသသိက္ခာပဒဝိနိမုတ္တံ ပရာမာသာပရာမာသာဒိဘေဒံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ သေခိယဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိအာဘိသမာစာရိကသီလမနေန ပူရေတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ စ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏေ အကတ္တဗ္ဗဿ စ ကရဏေ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝဿံဝုဋ္ဌောတိအာဒိကာယ ပန ပါဠိယာ အယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ ယောနိသောမနသိကာရာတိ ဥပါယမနသိကာရေန၊ အနိစ္စာဒီသု အနိစ္စာဒိတော မနသိကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ဥပါယဝီရိယေန၊ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိဝိဓိနာ ပဝတ္တဝီရိယေနာတိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တီတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ ဝုတ္တာ။ အဇ္ဈဘာသီတိ ‘‘အယံ အတ္တနာ ဝီရိယံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပတွာပိ န တုဿတိ၊ ဣဒါနိ အညေသမ္ပိ ‘ပါပုဏာထာ’တိ ဥဿာဟံ ကရောတိ၊ ပဋိဗာဟေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ အဘာသိ။ မာရပါသေနာတိ ကိလေသပါသေန။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆။ တိံသဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ¶ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာတိ ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဆာယူဒကာဒီနံ ဝိပတ္တိံ ဝါ အဖာသုကသေနာသနံ ဝါ မနုဿာနံ အဿဒ္ဓါဒိဘာဝံ ဝါ အာဂမ္မ ¶ အနဘိရတိ နာမ နတ္ထိ၊ တေသံ သမ္ပတ္တိယာ ‘‘ဣဓ ဖာသုံ ဝိဟရာမာ’’တိ အဘိရမိတွာ စိရဝိဟာရောပိ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန တထာဂတေ ဝိဟရန္တေ သတ္တာ သရဏေသု ဝါ တီသု ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ သီလာနိ ဝါ သမာဒိယန္တိ၊ ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနံ ဝါ ပရေသံ ဥပနိဿယော ဟောတိ၊ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါ သတ္တေ တာသု သမ္ပတ္တီသု ပတိဋ္ဌာပနအဇ္ဈာသယေန ဝသန္တိ၊ တာသံ အဘာဝေ ပက္ကမန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ’’တိ။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာတိ ပဝိသိတွာ။ တိံသမတ္တာတိ တိံသပမာဏာ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇-၃၈။ ဥရုဝေလကဿပဝတ္ထုမှိ ဇဋိလောတိ ဇဋာဓရော။ ဇဋာ အဿ အတ္ထီတိ ဟိ ဇဋိလော။ နေတီတိ နာယကော၊ သာမံ ဝိနေတိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ သိက္ခာပေတီတိ ဝိနာယကော။ သစေ တေ ကဿပ အဂရူတိ ကဿပ သစေ တုယှံ ဘာရိယံ အဖာသုကံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ အဂျာဂါရေတိ အဂ္ဂိသာလာယံ။ ဥဘိန္နံ သဇောတိဘူတာနန္တိ ဥဘောသု သဇောတိဘူတေသု ပဇ္ဇလိတေသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။

၃၉။ အဇ္ဇဏှောတိ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ။ အဂ္ဂိသာလမှီတိ အဂျာဂါရေ။ သုမနမနသောတိ သုန္ဒရစိတ္တသင်္ခါတမနော။ တေဇောဓာတူသု ကုသလောတိ တေဇောကသိဏသမာပတ္တီသု ကုသလော။ ဥဒိစ္ဆရေတိ ဥလ္လောကေသုံ၊ ပရိဝါရေသုန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ပတ္တမှိ ဩဒဟိတွာတိ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ။ ဓုဝဘတ္တေနာတိ နိစ္စဘတ္တေန။

၄၀။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ ခယေ ဝတ္တတိ၊ တေန ပရိက္ခီဏာယရတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ဧတေ ဟိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂတာ။ နိယာမော ကိရေသ ဒေဝတာနံ၊ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂစ္ဆန္တိ။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပဆဝိဝဏ္ဏာ၊ ဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ မနာပဝဏ္ဏာတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဟိ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆမာနာ ပကတိဝဏ္ဏံ ပကတိဣဒ္ဓိံ ¶ ဇဟိတွာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ အတိရေကဝဏ္ဏဝတ္ထာလင်္ကာရကာယာဒီဟိ ဩဘာသံ မုဉ္စမာနာဒိဝသေန စ ဒိဗ္ဗံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝဉ္စ နိမ္မိနိတွာ နဋသမဇ္ဇာဒီနိ ဂစ္ဆန္တာ မနုဿာ ဝိယ အဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ကာမာဝစရာ အနဘိသင်္ခတေနပိ အာဂန္တုံ သက္ကောန္တိ ဩဠာရိကရူပတ္တာ။ တထာ ဟိ တေ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာ၊ ရူပါဝစရာ ပန အနဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ သုခုမတရရူပတ္တာ။ တေသဉှိ အတိသုခုမောဝ အတ္တဘာဝေါ၊ န တေန ဣရိယာပထကပ္ပနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဗြဟ္မလောကေပိ ဗြဟ္မာနော ယေဘုယျေန နိမ္မိတရူပေနေဝ ပဝတ္တန္တိ။ မူလပဋိသန္ဓိရူပဉှိ နေသံ အတိဝိယ သုခုမမဟာရူပံ၊ ကေဝလံ တံ စိတ္တုပ္ပာဒဿ နိဿယာဓိဋ္ဌာနဘူတံ သဏ္ဌာနဝန္တံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလ-သဒ္ဒဿ အနဝသေသတ္တံ အတ္ထော၊ ကပ္ပ-သဒ္ဒဿ သမန္တဘာဝေါ၊ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ ဝနသဏ္ဍန္တိ အနဝသေသံ သမန္တတော ဝနသဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ အနဝသေသံ ဖရိတုံ သမတ္ထဿပိ ဟိ ဩဘာသဿ ကေနစိ ကာရဏေန ဧကဒေသဖရဏမ္ပိ သိယာ၊ အယံ ပန သဗ္ဗသော ဖရတီတိ ဒဿေတုံ သမန္တတ္ထော ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ အထ ဝါ ဤသံ အသမတ္ထံ ကေဝလကပ္ပံ။ ဘဂဝတော ပဘာယ အနောဘာသိတမေဝ ဟိ ပဒေသံ ဒေဝတာ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသေန္တိ။ န ဟိ ဘဂဝတော ပဘာ ကာယစိ ပဘာယ အဘိဘူယတိ၊ သူရိယာဒီနမ္ပိ ပန ပဘံ သာ အဘိဘုယျ တိဋ္ဌတီတိ။ ဩဘာသေတွာတိ ဝတ္ထာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတွာ၊ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ ဒေဝတာနဉှိ သရီရာဘာ ဒသဒွါဒသယောဇနမတ္တဋ္ဌာနံ တတော ဘိယျောပိ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တထာ ဝတ္ထာဘရဏာဒီသု သမုဋ္ဌိတာ ပဘာ။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယံ နာမ။

၄၃။ အင်္ဂမဂဓာတိ ဥဘော အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌဝါသိနော။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ ဣဒ္ဓိဘူတံ ပါဋိဟာရိယံ၊ န အာဒေသနာနုသာသနီပါဋိဟာရိယန္တိ အတ္ထော။ တိဝိဓဉှိ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတိ၊ ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈-၂၃၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၇၀၊ ၅။၈၃၄) ဣဒ္ဓိဝိဓမေဝ ¶ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တမ္ပိ အာဒိသတိ၊ စေတသိကမ္ပိ အာဒိသတိ၊ ဝိတက္ကိတမ္ပိ အာဒိသတိ၊ ဝိစာရိတမ္ပိ အာဒိသတိ ‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော၊ ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော’’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၀) ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထနံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဧဝမနုသာသတိ ‘ဧဝံ ဝိတက္ကေထ၊ မာ ဧဝံ ဝိတက္ကယိတ္ထ၊ ဧဝံ ¶ မနသိ ကရောထ၊ မာ ဧဝံ မာနသာ ကရိတ္ထ၊ ဣဒံ ပဇဟထ၊ ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၀) ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တာ သာဝကာနံ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ သဗ္ဗကာလံ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မဒေသနာ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

တတ္ထ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁) ပါဋိဟာရိယပဒဿ ဝစနတ္ထံ ပဋိပက္ခဟရဏတော ရာဂါဒိကိလေသာပနယနတော ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝဒန္တိ။ ဘဂဝတော ပန ပဋိပက္ခာ ရာဂါဒယော န သန္တိ ယေ ဟရိတဗ္ဗာ၊ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ အဋ္ဌဂုဏသမန္နာဂတေ စိတ္တေ ဟတပဋိပက္ခေ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပဝတ္တဝေါဟာရေန စ န သက္ကာ ဣဓ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝတ္တုံ။ သစေ ပန မဟာကာရုဏိကဿ ဘဂဝတော ဝေနေယျဂတာ စ ကိလေသာ ပဋိပက္ခာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ။ အထ ဝါ ဘဂဝတော စ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယံ။ တေ ဟိ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဟိ ဟရိတာ အပနီတာ ဟောန္တီတိ။ ပဋီတိ ဝါ အယံ သဒ္ဒေါ ပစ္ဆာတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ၊ အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု (စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၄) ဝိယ၊ တသ္မာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ၊ အတ္တနော ဝါ ဥပက္ကိလေသေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနမဂ္ဂေဟိ ဟရိတေသု ပစ္ဆာ ဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ၊ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိယော စ ဝိဂတူပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန သတ္တဟိတတ္ထံ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဟရိတေသု စ အတ္တနော ဥပက္ကိလေသေသု ပရသတ္တာနံ ဥပက္ကိလေသဟရဏာနိ ဟောန္တီတိ ပဋိဟာရိယာနိ ဘဝန္တိ၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ပဋိဟာရိယေ ဝါ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီသမုဒါယေ ဘဝံ ဧကေကံ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဟာရိယံ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ မဂ္ဂေါ စ ပဋိပက္ခဟရဏတော၊ တတ္ထ ဇာတံ နိမိတ္တဘူတေ၊ တတော ဝါ အာဂတန္တိ ပါဋိဟာရိယံ။ သွာတနာယာတိ သွေ ဒါတဗ္ဗဿ အတ္ထာယ။

၄၄။ ပံသုကူလံ ¶ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ပရိယေသမာနဿ ပဋိလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ ဝိစိတ္တပါဋိဟာရိယဒဿနတ္ထာဝ သာ ပရိယေသနာ။ ယသ္မာ ပါဏိနာ ဖုဋ္ဌမတ္တေ သာ ပေါက္ခရဏီ နိမ္မိတာ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဏိနာ ပေါက္ခရဏိံ ခဏိတွာ’’တိ။

၄၆-၄၉။ ဇဋိလာတိ တာပသာ။ တေ ဟိ ဇဋာဓာရိတာယ ဣဓ ‘‘ဇဋိလာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အန္တရဋ္ဌကာသု ဟိမပါတသမယေတိ ဟေမန္တဿ ဥတုနော အဗ္ဘန္တရဘူတေ မာဃမာသဿ အဝသာနေ စတဿော၊ ဖဂ္ဂုဏမာသဿ အာဒိမှိ စတဿောတိ ဧဝံ ဥဘိန္နမန္တရေ အဋ္ဌရတ္တီသု ဟိမပတနကာလေ။ နေရဉ္ဇရာယ ဥမ္မုဇ္ဇန္တီတိ ကေစိ တသ္မိံ တိတ္ထသမ္မတေ ဥဒကေ ပဌမံ နိမုဂ္ဂသကလသရီရာ တတော ဥမ္မုဇ္ဇန္တာ ဝုဋ္ဌဟန္တိ ¶ ဥပ္ပိလဝန္တိ။ နိမုဇ္ဇန္တီတိ သသီသံ ဥဒကေ ဩသီဒန္တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနမ္ပိ ကရောန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိပိ ကရောန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ကေစိ ‘‘ဧကုမ္မုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေ ဥမ္မုဇ္ဇနမေဝ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ပန နိမုဇ္ဇနမန္တရေန နတ္ထီတိ အဝိနာဘာဝတော နိမုဇ္ဇနမ္ပိ တေ ကရောန္တိယေဝ။ ယေပိ ‘‘ဧကနိမုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေပိ ဧကဝါရမေဝ နိမုဇ္ဇိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိနာဘာဝတော ဥမ္မုဇ္ဇနမ္ပိ ကတွာ ပက္ကမန္တိ။ အပရေ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိ ကတွာ နဟာတေ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေ ကာလေန ကာလံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိ ကရောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇန္တိပိ နိမုဇ္ဇန္တိပိ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ နိမုဇ္ဇနပုဗ္ဗကံ ဥမ္မုဇ္ဇနံ၊ နိမုဇ္ဇနမေဝ ပန ကရောန္တာ ကတိပယာ၊ ဥမ္မုဇ္ဇနံ တဒုဘယဉ္စ ကရောန္တာ ဗဟူတိ တေသံ ယေဘုယျဘာဝဒဿနတ္ထံ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ပဌမံ ဝုတ္တံ။

၅၀-၅၁။ ဥဒကဝါဟကောတိ ဥဒကောဃော။ ရေဏုဟတာယာတိ ရဇောဂတာယ၊ ရဇောကိဏ္ဏာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နေဝ စ ခေါ တွံ ကဿပ အရဟာတိ ဧတေန တဒါ ကဿပဿ အသေက္ခဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ၊ နာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမာပန္နောတိ ဧတေန သေက္ခဘာဝံ။ ဥဘယေနပိဿ အနရိယဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ သာပိ တေ ပဋိပဒါ နတ္ထိ၊ ယာယ တွံ အရဟာ ဝါ အဿသိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နောတိ ဣမိနာ ပနဿ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဘာဝမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ။ တတ္ထ ပဋိပဒါတိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒယော ဆ ဝိသုဒ္ဓိယော။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယ အရိယမဂ္ဂေါတိ ပဋိပဒါ။ အဿသီတိ ¶ ဘဝေယျာသိ။ စိရပဋိကာတိ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ၊ နာဂဒမနတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ ခါရိကာဇမိဿန္တိ ဧတ္ထ ခါရီတိ အရဏီကမဏ္ဍလုသူစိအာဒယော တာပသပရိက္ခာရာ၊ တံ ဟရဏကာဇံ ခါရိကာဇံ။ အဂ္ဂိဟုတမိဿန္တိ ဒဗ္ဗိအာဒိအဂ္ဂိပူဇောပကရဏံ။

၅၂-၅၃။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပဒ္ဒဝေါ။ ဣဒါနိ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဧကတော ဂဏေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝတော အဓိဋ္ဌာနေန ပဉ္စ ကဋ္ဌသတာနိ န ဖာလိယိံသူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ နာဂဒမနာဒီနိ ပန သောဠသ ပါဋိဟာရိယာနိ ဣဓ န ဂဏိတာနိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ သောဠသာတိရေကအဍ္ဎုဍ္ဎပါဋိဟာရိယသဟဿာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၄။ ဣဒါနိ တဿ ဘိက္ခုသဟဿဿ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ ¶ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဂယာယံ ဝိဟရတိ ဂယာသီသေတိ ဂယာနာမိကာယ နဒိယာ အဝိဒူရေ ဘဝတ္တာ ဂါမော ဂယာ နာမ၊ တဿံ ဂယာယံ ဝိဟရတိ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဂယာဂါမဿ ဟိ အဝိဒူရေ ဂယာတိ ဧကာ ပေါက္ခရဏီပိ အတ္ထိ နဒီပိ ဂယာသီသနာမကော ဟတ္ထိကုမ္ဘသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏောပိ။ ယတ္ထ ဘိက္ခုသဟဿဿ ဩကာသော ပဟောတိ၊ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂယာသီသေ’’တိ၊ ဂယာဂါမဿ အာသန္နေ ဂယာသီသနာမကေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ တေသံ သပ္ပာယဓမ္မဒေသနံ ဝိစိနိတွာ တံ ဒေသေဿာမီတိ အာမန္တေသိ။ ဘဂဝါ ဟိ တံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရံ သမဏသဟဿံ အာဒါယ ဂယာသီသံ ဂန္တွာ တေန ပရိဝါရိတော နိသီဒိတွာ ‘‘ကတရာ နု ခေါ ဧတေသံ ဓမ္မကထာ သပ္ပာယာ’’တိ စိန္တေန္တော ‘‘ဣမေ သာယံ ပါတံ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တိ၊ ဣမေသံ ဒွါဒသာယတနာနိ အာဒိတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ ဝိယ ကတွာ ဒဿေဿာမိ၊ ဧဝံ ဣမေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ သက္ခိဿန္တီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနမကာသိ။ အထ နေသံ တထာ ဒေသေတုံ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဣမံ အာဒိတ္တပရိယာယံ အဘာသိ။

တတ္ထ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၂၃) သဗ္ဗံ နာမ စတုဗ္ဗိဓံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ အာယတနသဗ္ဗံ သက္ကာယသဗ္ဗံ ပဒေသသဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ –

‘‘န ¶ တဿ အဒ္ဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ ကိဉ္စိ၊

အထော အဝိညာတမဇာနိတဗ္ဗံ၊

သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျံ၊

တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃၂၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၁) –

ဣဒံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ၊ တံ သုဏာထာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃) ဣဒံ အာယတနသဗ္ဗံ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁) ဣဒံ သက္ကာယသဗ္ဗံ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝါ ပဌမသမန္နာဟာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တံ မနော မာနသံ တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဣဒံ ပဒေသသဗ္ဗံ နာမ။ ဣတိ ပဉ္စာရမ္မဏမတ္တံ ပဒေသသဗ္ဗံ၊ တေဘူမကာ ဓမ္မာ သက္ကာယသဗ္ဗံ၊ စတုဘူမကာ ဓမ္မာ အာယတနသဗ္ဗံ၊ ယံ ကိဉ္စိ နေယျံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ။ ပဒေသသဗ္ဗံ သက္ကာယသဗ္ဗံ န ပါပုဏာတိ တဿ တေဘူမကဓမ္မေသုပိ ဧကဒေသဿ အသင်္ဂဏှနတော။ သက္ကာယသဗ္ဗံ အာယတနသဗ္ဗံ န ပါပုဏာတိ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အသင်္ဂဏှနတော။ အာယတနသဗ္ဗံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အာယတနသဗ္ဗေန စတုဘူမကဓမ္မာဝ ပရိဂ္ဂဟိတာ ¶ ၊ န လက္ခဏပညတ္တိယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ အာယတနသဗ္ဗံ အဓိပ္ပေတံ၊ တတ္ထာပိ ဣဓ ဝိပဿနုပဂဓမ္မာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။

စက္ခူတိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၉၆၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၁) ဒွေ စက္ခူနိ ဉာဏစက္ခု စေဝ မံသစက္ခု စ။ တတ္ထ ဉာဏစက္ခု ပဉ္စဝိဓံ ဗုဒ္ဓစက္ခု ဓမ္မစက္ခု သမန္တစက္ခု ဒိဗ္ဗစက္ခု ပညာစက္ခူတိ။ တေသု ဗုဒ္ဓစက္ခု နာမ အာသယာနုသယဉာဏဉ္စေဝ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ၊ ယံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၉၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၃) အာဂတံ။ ဓမ္မစက္ခု နာမ ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ တီဏိ စ ဖလာနိ၊ ယံ ‘‘ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၅၅၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) အာဂတံ။ သမန္တစက္ခု နာမ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ယံ ‘‘ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၇၀၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၂) အာဂတံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ အာလောကဝဍ္ဎနေန ဥပ္ပန္နဉာဏံ၊ ယံ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈၊ ၂၈၄) အာဂတံ။ ပညာစက္ခု နာမ စတုသစ္စပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ ယံ ‘‘စက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၅) အာဂတံ။ မံသစက္ခုပိ ဒုဝိဓံ သသမ္ဘာရစက္ခု ပသာဒစက္ခူတိ။ တေသု ယွာယံ အက္ခိကူပကေ အက္ခိပဋလေဟိ ပရိဝါရိတော မံသပိဏ္ဍော၊ ယတ္ထ စတဿော ဓာတုယော ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ သမ္ဘဝေါ ဇီဝိတံ ¶ ဘာဝေါ စက္ခုပ္ပသာဒေါ ကာယပ္ပသာဒေါတိ သင်္ခေပတော တေရသ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန စတဿော ဓာတုယော ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ သမ္ဘဝေါတိ ဣမေ နဝ စတုသမုဋ္ဌာနဝသေန ဆတ္တိံသ၊ ဇီဝိတံ ဘာဝေါ စက္ခုပ္ပသာဒေါ ကာယပ္ပသာဒေါတိ ဣမေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ တာဝ စတ္တာရောတိ စတ္တာလီသ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ၊ ဣဒံ သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။ ယံ ပနေတ္ထ သေတမဏ္ဍလပရိစ္ဆိန္နေန ကဏှမဏ္ဍလေန ပရိဝါရိတေ ဒိဋ္ဌိမဏ္ဍလေ သန္နိဝိဋ္ဌံ ရူပဒဿနသမတ္ထံ ပသာဒမတ္တံ၊ ဣဒံ ပသာဒစက္ခု နာမ။ တဿ တတော ပရေသဉ္စ သောတာဒီနံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၃၆) ဝုတ္တာဝ။

တတ္ထ ယဒိဒံ ပသာဒစက္ခု၊ တဉ္စ ဂဟေတွာ ဘဂဝါ ‘‘စက္ခု အာဒိတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဒိတ္တန္တိ ပဒိတ္တံ၊ သမ္ပဇ္ဇလိတံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ ဧကဇာလီဘူတန္တိ အတ္ထော။ စက္ခုသန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ၊ စက္ခုဿ ဝါ ကာရဏဘူတဿ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ။ ကာမံ ရူပါလောကမနသိကာရာဒယောပိ တဿ ဝိညာဏဿ ကာရဏံ၊ တေ ပန သာဓာရဏကာရဏံ၊ စက္ခု အသာဓာရဏန္တိ အသာဓာရဏကာရဏေနာယံ နိဒ္ဒေသော ယထာ ‘‘ယဝင်္ကုရော’’တိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ စက္ခုသန္နိဿိတော ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿော၊ စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တဖဿဿေတံ အဓိဝစနံ။ သောတသမ္ဖဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ¶ ဝေဒယိတန္တိ စက္ခုသမ္ဖဿံ မူလပစ္စယံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဇဝနဝေဒနာ။ စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာယ ပန ဝေဒနာယ စက္ခုသမ္ဖဿဿ ပစ္စယဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ စက္ခုသမ္ဖဿော ဟိ သဟဇာတာယ ဝေဒနာယ သဟဇာတာဒိဝသေန၊ အသဟဇာတာယ ဥပနိဿယာဒိဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောတဒွါရဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန မနောတိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ မနောဒွါရဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ မနောဝိညာဏန္တိ သဟာဝဇ္ဇနကံ ဇဝနံ။ မနောသမ္ဖဿောတိ ဘဝင်္ဂသဟဇာတော ဖဿော။ ဝေဒယိတန္တိ အာဝဇ္ဇနဝေဒနာယ သဒ္ဓိံ ဇဝနဝေဒနာ။ ဘဝင်္ဂသမ္ပယုတ္တာယ ပန ဝေဒနာယ ဂဟဏေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အာဝဇ္ဇနံ ဝါ ဘဝင်္ဂတော အမောစေတွာ မနောတိ သာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏမေဝ။ မနောဝိညာဏန္တိ ဇဝနဝိညာဏံ။ မနောသမ္ဖဿောတိ ¶ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနသဟဇာတော ဖဿော။ ဝေဒယိတန္တိ ဇဝနသဟဇာတာ ဝေဒနာ၊ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနသဟဇာတာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ရာဂဂ္ဂိနာတိအာဒီသု ရာဂေါဝ အနုဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂီတိ ရာဂဂ္ဂိ။ ရာဂေါ ဟိ တိခိဏံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ အနုဒဟတိ ဈာပေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။ တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၄) – ဧကာ ဒဟရဘိက္ခုနီ စိတ္တလပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဥပေါသထာဂါရံ ဂန္တွာ ဒွါရပါလရူပံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ။ အထဿာ အန္တော ရာဂေါ တိခိဏတရော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော၊ တသ္မာ တံသမုဋ္ဌာနာ တေဇောဓာတု အတိဝိယ တိခိဏဘာဝေန သဒ္ဓိံ အတ္တနာ သဟဇာတဓမ္မေဟိ ဟဒယပဒေသံ ဈာပေသိ ယထာ တံ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု သန္နိဿယံ၊ တေန သာ ဘိက္ခုနီ ဈာယိတွာ ကာလမကာသိ။ ဘိက္ခုနိယော ဂစ္ဆမာနာ ‘‘အယံ ဒဟရာ ဌိတာ၊ ပက္ကောသထ န’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကာ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ ဌိတာသီ’’တိ ဟတ္ထေ ဂဏှိ။ ဂဟိတမတ္တာ ပရိဝတ္တိတွာ ပပတာ။ ဣဒံ တာဝ ရာဂဿ အနုဒဟနတာယ ဝတ္ထု။

ဒေါသဿ ပန အနုဒဟနတာယ မနောပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၇-၄၈) ကိရ ဧကော ဒေဝပုတ္တော ‘‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ သပရိဝါရော ရထေန ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ အထညော နိက္ခမန္တော တံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဘော အယံ ကပဏော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝိယ ဧတံ ဒိသွာ ပီတိယာ ဥဒ္ဓုမာတော ဝိယ ဘိဇ္ဇမာနော ဝိယ စ ဂစ္ဆတီ’’တိ ကုဇ္ဈတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောပိ နိဝတ္တိတွာ တံ ကုဒ္ဓံ ဒိသွာ ကုဒ္ဓါ နာမ သုဝိဇာနာ ဟောန္တီတိ ကုဒ္ဓဘာဝမဿ ဉတွာ ‘‘တွံ ကုဒ္ဓါ မယှံ ကိံ ကရိဿသိ၊ အယံ သမ္ပတ္တိ မယာ ဒါနသီလာဒီနံ ဝသေန လဒ္ဓါ၊ န တုယှံ ဝသေနာ’’တိ ပဋိကုဇ္ဈတိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကုဒ္ဓေ ဣတရော အကုဒ္ဓါ ရက္ခတိ။ ကုဒ္ဓဿ ဟိ သော ကောဓော ဣတရသ္မိံ အကုဇ္ဈန္တေ အနုပါဒါနော ဧကဝါရမေဝ ဥပ္ပတ္တိယာ အနာသေဝနော ¶ စာဝေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဥဒကံ ပတွာ အဂ္ဂိ ဝိယ နိဗ္ဗာယတိ၊ တသ္မာ အကုဒ္ဓါ တံ စဝနတော ရက္ခတိ။ ဥဘောသု ပန ကုဒ္ဓေသု ဧကဿ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဿပိ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဥဘော ကန္ဒန္တာနံယေဝ ဩရောဓာနံ စဝန္တိ။ ဥဘောသု ဟိ ကုဒ္ဓေသု ဘိယျော ဘိယျော အညမညမှိ ပရိဝဍ္ဎနဝသေန တိခိဏသမုဒါစာရော နိဿယဒဟနရသော ¶ ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဟဒယဝတ္ထုံ နိဒ္ဒဟန္တော အစ္စန္တသုခုမာလံ ကရဇကာယံ ဝိနာသေတိ၊ တတော သကလောပိ အတ္တဘာဝေါ အန္တရဓာယတိ။ ဣဒံ ဒေါသဿ အနုဒဟနတာယ ဝတ္ထု။

မောဟဿ ပန အနုဒဟနတာယ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မောဟဝသေန ဟိ တေသံ သတိသမ္မောသော ဟောတိ၊ တသ္မာ ခိဍ္ဍာဝသေန အာဟာရကာလံ အတိဝတ္တေတွာ ကာလံ ကရောန္တိ။ တေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅-၄၆) ကိရ ပုညဝိသေသာဓိဂတေန မဟန္တေန အတ္တနော သိရိဝိဘဝေန နက္ခတ္တံ ကီဠန္တာ တာယ သမ္ပတ္တိမဟန္တတာယ ‘‘အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိမှ၊ န ပရိဘုဉ္ဇိမှာ’’တိပိ န ဇာနန္တိ။ အထ ဧကာဟာရာတိက္ကမနတော ပဋ္ဌာယ နိရန္တရံ ခါဒန္တာပိ ပိဝန္တာပိ စဝန္တိယေဝ န တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ? ကမ္မဇတေဇဿ ဗလဝတာယ။ မနုဿာနဉှိ ကမ္မဇတေဇော မန္ဒော၊ ကရဇကာယော ဗလဝါ။ တေသံ တေဇဿ မန္ဒတာယ ကရဇကာယဿ ဗလဝတာယ သတ္တာဟမ္ပိ အတိက္ကမိတွာ ဥဏှောဒကအစ္ဆယာဂုအာဒီဟိ သက္ကာ ဝတ္ထုံ ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ။ ဒေဝါနံ ပန တေဇော ဗလဝါ ဟောတိ ဥဠာရပုညနိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဥဠာရဂရုသိနိဒ္ဓသုဓာဟာရဇိရဏတော စ၊ ကရဇံ မန္ဒံ မုဒုသုခုမာလဘာဝတော။ တေနေဝ ဟိ ဘဂဝါ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ပကတိပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တံ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ‘‘ဩဠာရိကကာယံ အဓိဋ္ဌာဟီ’’တိ အာဟ၊ တသ္မာ တေ ဧကံ အာဟာရဝေလံ အတိက္ကမိတွာ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယထာ နာမ ဂိမှာနံ မဇ္ဈနှိကေ တတ္တပါသာဏေ ဌပိတံ ပဒုမံ ဝါ ဥပ္ပလံ ဝါ သာယနှသမယေ ဃဋသတေနပိ သိဉ္စိယမာနံ ပါကတိကံ န ဟောတိ ဝိနဿတိယေဝ၊ ဧဝမေဝ ပစ္ဆာ နိရန္တရံ ခါဒန္တာပိ ပိဝန္တာပိ စဝန္တိယေဝ န တိဋ္ဌန္တိ။

ကော ပန တေသံ အာဟာရော၊ ကာ အာဟာရဝေလာတိ? သဗ္ဗေသမ္ပိ ကာမာဝစရဒေဝါနံ သုဓာ အာဟာရော၊ သော ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဥပရိမာနံ ဥပရိမာနံ ပဏီတတမော ဟောတိ။ တံ ယထာသကံ ဒိဝသဝသေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗိဠာရပဒပ္ပမာဏံ သုဓာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သော ဇိဝှာယ ဌပိတမတ္တော ယာဝ ကေသဂ္ဂနခဂ္ဂါ ကာယံ ဖရတိ၊ တေသံယေဝ ဒိဝသဝသေန သတ္တဒိဝသံ ယာပနသမတ္ထောဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကေ ပန တေ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ နာမ ဒေဝါတိ? ဣမေ နာမာတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝိစာရဏာ နတ္ထိ၊ ‘‘ကမ္မဇတေဇော ဗလဝါ ဟောတိ၊ ကရဇံ မန္ဒ’’န္တိ အဝိသေသေန ¶ ဝုတ္တတ္တာ ပန ယေ ကေစိ ကဗဠီကာရာဟာရူပဇီဝိနော ¶ ဧဝံ ကရောန္တိ၊ တေ ဧဝံ စဝန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘နိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော တေ ဒေဝါ။ ခိဍ္ဍာယ ပဒုဿနမတ္တေနေဝ ဟေတေ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာတိ ဝုတ္တာ’’တိ။ မနောပဒေါသိကာ ပန စာတုမဟာရာဇိကာတိ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာပိ စာတုမဟာရာဇိကာယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ တာဝ ရာဂါဒယော တယော အနုဒဟနဋ္ဌေန ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဇာတိအာဒိတ္တယံ ပန နာနပ္ပကာရဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန အနုဒဟနတော အဂ္ဂိ။ သောကာဒီနံ အနုဒဟနတာ ပါကဋာယေဝ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ကထိတံ စက္ခာဒီနံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တဘာဝေန ဒုက္ခမတာယ ဒုက္ခဘာဝဿ ကထိတတ္တာ။

အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဣဒါနိ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ဂယာသီသေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ’’တိအာဒီသု ယာ သာ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘လဋ္ဌိဝနေတိ တာလုယျာနေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တာလုယျာနေတိ တာလရုက္ခာနံ ဗဟုဘာဝတော ဧဝံလဒ္ဓနာမေ ဥယျာနေ။ အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိအာဒီသု အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိ ယေ ဥဘတောပက္ခိကာ၊ တေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေ ကိရ ဧဝံ စိန္တယိံသု ‘‘သစေ နော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ ‘ကသ္မာ တုမှေ သမဏံ ဂေါတမံ ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ၊ တေသံ ‘ကိံ အဉ္ဇလိမတ္တကရဏေနပိ ဝန္ဒိတံ ဟောတီ’တိ ဝက္ခာမ။ သစေ နော သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ ‘ကသ္မာ ဘဂဝန္တံ န ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ၊ ‘ကိံ သီသေန ဘူမိံ ပဟရန္တေနေဝ ဝန္ဒိတံ ဟောတိ၊ နနု အဉ္ဇလိကမ္မမ္ပိ ဝန္ဒနာ ဧဝါ’တိ ဝက္ခာမာ’’တိ။ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာတိ ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ အသုကဿ ပုတ္တော ဒတ္တော နာမ မိတ္တော နာမ ဣဓ အာဂတော’’တိ ဝဒန္တာ နာမံ သာဝေန္တိ နာမ၊ ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ ဝါသေဋ္ဌော နာမ ကစ္စာနော နာမ ဣဓာဂတော’’တိ ဝဒန္တာ ဂေါတ္တံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဧတေ ကိရ ဒလိဒ္ဒါ ဇိဏ္ဏကုလပုတ္တာ ပရိသမဇ္ဈေ နာမဂေါတ္တဝသေန ပါကဋာ ဘဝိဿာမာတိ ဧဝံ ¶ အကံသု။ ယေ ပန တုဏှီဘူတာ နိသီဒိံသု၊ တေ ကေရာဋိကာ စေဝ အန္ဓဗာလာ စ။ တတ္ထ ကေရာဋိကာ ‘‘ဧကံ ဒွေ ကထာသလ္လာပေ ကရောန္တေ ဝိဿာသိကော ဟောတိ၊ အထ ဝိဿာသေ သတိ ဧကံ ဒွေ ဘိက္ခာ အဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ တတော အတ္တာနံ မောစေန္တာ တုဏှီ နိသီဒန္တိ။ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယေဝ အဝက္ခိတ္တာ မတ္တိကာပိဏ္ဍော ဝိယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တုဏှီဘူတာ နိသီဒန္တိ။

ကိသကောဝဒါနောတိ ¶ ဧတ္ထ ကိသကာနံ ဩဝဒါနော ကိသကောဝဒါနောတိ ဣမံ တာဝ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေတုံ ‘‘တာပသစရိယာယ ကိသသရီရတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂိဟုတ္တန္တိ အဂ္ဂိပရိစရဏံ။ ရူပါဒယောဝ ဣဓ ကာမနီယဋ္ဌေန ‘‘ကာမာ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဧတေ ရူပါဒယော ကာမေ’’တိ။ ယညာ အဘိဝဒန္တီတိ ယာဂဟေတု ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥပဓီသူတိ ဧတ္ထ စတ္တာရော ဥပဓီ ကာမုပဓိ ခန္ဓုပဓိ ကိလေသုပဓိ အဘိသင်္ခါရုပဓီတိ။ ကာမာပိ ဟိ ‘‘ယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၇) ဧဝံ ဝုတ္တဿ သုခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ သုခန္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ခန္ဓာပိ ခန္ဓမူလကဿ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ ကိလေသာပိ အပါယဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ အဘိသင်္ခါရာပိ ဘဝဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသု ခန္ဓုပဓိ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓုပဓီသု မလန္တိ ဉတွာ’’တိ။ ယညာ မလမေဝ ဝဒန္တီတိ ယာဂဟေတု မလမေဝ ဣဇ္ဈတီတိ ဝဒန္တိ။ ယိဋ္ဌေတိ မဟာယာဂေ။ ဟုတေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကတ္တဗ္ဗအဂ္ဂိပရိစရဏေ။ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ ကာမဘဝေ အလဂ္ဂံ၊ တဗ္ဗိနိမုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၅၇-၅၈။ အာသီသနာတိ ပတ္ထနာ။ ဒိဗ္ဗသုဝဏ္ဏေသုပိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဿ သဗ္ဗသေဋ္ဌတ္တာ ‘‘သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထေဝ ဟိ မနုဿပရိဘောဂေ သုဝဏ္ဏေ ယုတ္တိကတံ ဟီနံ၊ တတော ရသဝိဒ္ဓံ သေဋ္ဌံ၊ ရသဝိဒ္ဓတော အာကရုပ္ပန္နံ၊ တတော ယံ ကိဉ္စိ ဒိဗ္ဗံ သေဋ္ဌံ၊ ဧဝံ ဒိဗ္ဗသုဝဏ္ဏေသုပိ စာမီကရတော သာတကုမ္ဘံ၊ သာတကုမ္ဘတော ဇမ္ဗုနဒံ၊ ဇမ္ဗုနဒတော သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ။ သိင်္ဂီနိက္ခန္တိ စ နိက္ခပရိမာဏေန သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏေန ကတံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ။ ဦနကနိက္ခေန ကတဉှိ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနက္ခမံ န ဟောတိ၊ အတိရေကေန ကတံ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနံ ခမတိ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ ပန န ဟောတိ၊ ဖရုသဓာတုကံ ခါယတိ၊ နိက္ခေန ကတံ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနဉ္စေဝ ခမတိ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စ ဟောတိ။ နိက္ခံ ပန ဝီသတိသုဝဏ္ဏန္တိ ကေစိ ¶ ။ ပဉ္စဝီသတိသုဝဏ္ဏန္တိ အပရေ။ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘နိက္ခံ နာမ ပဉ္စသုဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဝဏ္ဏော နာမ စတုဓရဏန္တိ ဝဒန္တိ။

ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝုတ္ထဝါသောတိ –

‘‘ဣဓ၊ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၀) ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော။

‘‘ကထဉ္စ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ၊ ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတာရက္ခေန စေတသာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတုရာပဿေနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ၊ သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတိ၊ သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတုရာပဿေနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယာနိ တာနိ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနိ ¶ ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ နုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ ပနုဏ္ဏာနိ စတ္တာနိ ဝန္တာနိ မုတ္တာနိ ပဟီနာနိ ပဋိနိဿဋ္ဌာနိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ကာမေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ ဘဝေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ¶ ကာမသင်္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ၊ ဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ၊ ဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ရာဂါစိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ၊ ဒေါသာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ၊ မောဟာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တပညော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ၊ ‘ဒေါသော မေ ပဟီနော…ပေ… မောဟော မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တပညော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၀) –

ဧဝမာဂတေသု ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝုတ္ထဝါသော။

တတ္ထ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါသာ၊ အရိယာနံ ဧဝ ဝါသာတိ အရိယဝါသာ အနရိယာနံ တာဒိသာနံ ဝါသာနံ အသမ္ဘဝတော။ အရိယာတိ စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ¶ ခီဏာသဝါ ဂဟိတာ။ ဧကာရက္ခောတိ ဧကာ သတိသင်္ခါတာ အာရက္ခာ ဧတဿာတိ ဧကာရက္ခော။ ခီဏာသဝဿ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၀) ဟိ တီသု ဒွါရေသု သဗ္ဗကာလေ သတိ အာရက္ခကိစ္စံ သာဓေတိ။ တေနေဝဿ စရတော စ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ဝုစ္စတိ။

စတုရာပဿေနောတိ စတ္တာရိ အပဿေနာနိ အပဿယာ ဧတဿာတိ စတုရာပဿေနော။ သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၈)။ ပဋိသေဝတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ သေဝိတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ သေဝတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ အဓိဝါသေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ အဓိဝါသေတိ။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ခမော ဟောတိ သီတဿာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၄) နယေန ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိနောဒေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ ဝိနောဒေတဗ္ဗမေဝ ဝိနောဒေတိ နုဒတိ နီဟရတိ အန္တော ဝသိတုံ န ဒေတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စောတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၃၈၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၈) ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ၊ ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကံ ဂဟိတတ္တာ ပစ္စေကသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ပနုဏ္ဏာနိ နီဟဋာနိ ပဟီနာနိ အဿာတိ ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနန္တိ ဗဟူနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧတ္ထ စ သမဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဘောဝါဒိနော။ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနီတိ ဗဟူနိ ပါဋေက္ကသစ္စာနိ၊ ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ၊ ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ပါဋိယေက္ကံ ဂဟိတာနိ ဗဟူနိ သစ္စာနီတိ အတ္ထော။ နုဏ္ဏာနီတိ နီဟဋာနိ။ ပနုဏ္ဏာနီတိ သုဋ္ဌု နီဟတာနိ။ စတ္တာနီတိ ဝိဿဋ္ဌာနိ။ ဝန္တာနီတိ ဝမိတာနိ။ မုတ္တာနီတိ ဆိန္နဗန္ဓနာနိ ကတာနိ။ ပဟီနာနီတိ ပဇဟိတာနိ။ ပဋိနိဿဋ္ဌာနီတိ ယထာ န ပုန စိတ္တံ အာရောဟန္တိ၊ ဧဝံ ပဋိဝိဿဇ္ဇိတာနိ။ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဿ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟဿ ဝိဿဋ္ဌဘာဝဝေဝစနာနိ။

သမဝယသဋ္ဌေသနောတိ ¶ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၀) ဧတ္ထ အဝယာတိ အနူနာ။ သဋ္ဌာတိ နိဿဋ္ဌာ။ သမ္မာ အဝယာ သဋ္ဌာ ဧသနာ အဿာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော၊ သမ္မာ ဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗဧသနောတိ အတ္ထော။ ‘‘ရာဂါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိအာဒီဟိ မဂ္ဂဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ကထိတာ ရာဂါဒီနံ ပဟီနဘာဝဒီပနတော။ ‘‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော’’တိအာဒီဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာမုခေန အရိယဖလံ ကထိတံ။ အဓိဂတေ ဟိ အဂ္ဂဖလေ သဗ္ဗသော ရာဂါဒီနံ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ ပဇာနာတိ၊ တဉ္စ ပဇာနနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟာနပစ္စေကသစ္စာပနောဒနဧသနာသမဝယသဇ္ဇနာနိ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ အဓိဝါသေတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဝိနောဒေတီ’’တိ ဝုတ္တေသု အပဿေနေသု ဝိနောဒနာ စ မဂ္ဂကိစ္စာနေဝ၊ ဣတရေ စ မဂ္ဂေနေဝ သမိဇ္ဈန္တိ။

ဒသဗလောတိ ကာယဗလသင်္ခါတာနိ ဉာဏဗလသင်္ခါတာနိ စ ဒသ ဗလာနိ ဧတဿာတိ ဒသဗလော။ ဒုဝိဓဉှိ ¶ တထာဂတဿ ဗလံ ကာယဗလံ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ ၇၆၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၅၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၄၄၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၁)၊

ဣမာနိ ဟိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာဠာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ၊ တံ ဧကဿ ကာဠာဝကဿ ဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ၊ တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယျဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ၊ တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ၊ တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ၊ တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ၊ တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ၊ တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ၊ တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ၊ တံ ဧကဿ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။ နာရာယနသင်္ဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ နာရာ ဝုစ္စန္တိ ရသ္မိယော၊ တာ ဗဟူ နာနာဝိဓာ တတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ နာရာယနံ၊ ဝဇိရံ၊ တသ္မာ ဝဇိရသင်္ဃာတဗလန္တိ အတ္ထော။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿာနံ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ¶ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။

ဉာဏဗလံ ပန ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။ တတြာယံ ပါဠိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၁) –

‘‘ဒသ ခေါ ပနိမာနိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနိ၊ ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ကတမာနိ ဒသ? ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယမ္ပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဣဒမ္ပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ၊ ယံ ဗလံ အာဂမ္မ ¶ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ (၁)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၂)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၃)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော အနေကဓာတုံ နာနာဓာတုံ လောကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၄)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၅)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၆)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၇)

‘‘ပုန ¶ စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ သေယျထိဒံ? ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ…ပေ…။ (၈)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ၊ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၉)

‘‘ပုန စပရံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ¶ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ… ဣဒမ္ပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ၊ ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ။ (၁၀)

တတ္ထ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀) ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ ဌာနံ။ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ အဋ္ဌာန’’န္တိ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။

ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ၊ ကမ္မံ ဟေတု။

သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိဉ္စ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ကာမံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ တဿေဝေကဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏာ၊ တံ ပန ကမ္မံ တေသံ နာနာကာရံ။ တေသု ဟိ ဧကော အာဒရေန ဆန္ဒဇာတော ကရောတိ၊ ဧကော ‘‘ဧဟိ တွမ္ပိ ကရောဟီ’’တိ ပရေဟိ နိပ္ပီဠိတော ကရောတိ၊ ဧကော သမာနစ္ဆန္ဒော ¶ ဝိယ ဟုတွာ အပ္ပဋိဗာဟိယမာနော ဝိစရတိ၊ တသ္မာ တေသု ဧကော တေနေဝ ကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဧကော တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ ဧကော ပေတ္တိဝိသယေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ ဧသ ပေတ္တိဝိသယေ’’တိ ဇာနာတိ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘‘ဧသ မဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ ဥဿဒနိရယေ’’တိ ဇာနာတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘‘ဧသ အပါဒကော ဘဝိဿတိ၊ ဧသ ဒွိပါဒကော၊ ဧသ စတုပ္ပာဒေါ၊ ဧသ ဗဟုပ္ပာဒေါ’’တိ ဇာနာတိ။ ပေတ္တိဝိသယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘‘ဧသ နိဇ္ဈာမတဏှိကော ဘဝိဿတိ၊ ဧသ ခုပ္ပိပါသိကော၊ ဧသ ပရဒတ္တူပဇီဝီ’’တိ ဇာနာတိ။ တေသု စ ကမ္မေသု ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိဿတိ၊ ဧတံ အညေန ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။

တထာ သကလဂါမဝါသိကေသု ဧကတော ပိဏ္ဍပါတံ ဒဒမာနေသု ကာမံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ ပိဏ္ဍပါတာရမ္မဏာဝ၊ ¶ တံ ပန ကမ္မံ တေသံ နာနာကာရံ။ တေသု ဟိ ဧကော အာဒရေန ကရောတီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသံ။ တသ္မာ တေသု စ ကေစိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ကေစိ မနုဿလောကေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ဇာနာတိ။ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ ဒေဝလောကေ၊ တတ္ထာပိ ဧသ ခတ္တိယကုလေ၊ ဧသ ဗြာဟ္မဏကုလေ၊ ဧသ ဝေဿကုလေ၊ ဧသ သုဒ္ဒကုလေ၊ ဧသ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသု၊ ဧသ နိမ္မာနရတီသု၊ ဧသ တုသိတေသု၊ ဧသ ယာမေသု၊ ဧသ တာဝတိံသေသု၊ ဧသ စာတုမဟာရာဇိကေသု၊ ဧသ ဘုမ္မဒေဝေသူ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ ဟီနပဏီတသုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏအပ္ပပရိဝါရမဟာပရိဝါရတာဒိဘေဒံ တံ တံ ဝိသေသံ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ဇာနာတိ။

တထာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တေသုယေဝ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဧသ ကိဉ္စိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဧသ မဟာဘူတမတ္တမေဝ ဝဝတ္ထပေဿတိ၊ ဧသ ရူပပရိဂ္ဂဟေ ဧဝ ဌဿတိ၊ ဧသ အရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ၊ ဧသ နာမရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ၊ ဧသ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေယေဝ၊ ဧသ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယမေဝ၊ ဧသ ပဌမဖလေယေဝ၊ ဧသ ဒုတိယဖလေ ဧဝ၊ ဧသ တတိယဖလေ ဧဝ၊ ဧသ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တေသုပိ ‘‘ဣမဿ ပရိကမ္မမတ္တမေဝ ဘဝိဿတိ၊ ဧသ နိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေဿတိ၊ ဧသ အပ္ပနံ ဧဝ ပါပုဏိဿတိ၊ ဧသ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။

အနေကဓာတုန္တိ ¶ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ၊ ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတ္တာ နာနပ္ပကာရဓာတုံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။

နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနာဒီဟိ အဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။ ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ။ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ၊ ဝေနေယျဝသေန ပန ဒွေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ၊ ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။

ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ၊ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ၊ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင်္ဂဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ¶ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂေန သဗ္ဗဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဖလသမာပတ္တိယာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တမေတံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဉာဏာနဉ္စ ဝိတ္ထာရကထာယ ဝိနိစ္ဆယော သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀) ဝုတ္တော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယဉာဏကထာ ပန ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ (ပါရာ။ ၁၂) ဝိတ္ထာရိတာယေဝ။

ဣမာနိ ခေါ သာရိပုတ္တာတိ ယာနိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဒသ ခေါ ပနိမာနိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ အဝေါစံ၊ ဣမာနိ တာနီတိ အပ္ပနံ ကရောတိ။ တတ္ထ ပရဝါဒိကထာ ဟောတိ ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါ’’တိ၊ တံ န တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ၊ အညံ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒသဗလဉာဏံ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ တမ္ပိ တတော အဝသေသမ္ပိ ပဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသု ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ၊ ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝ၊ တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ၊ စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကာရဏမေဝ ¶ ၊ ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ၊ ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ၊ သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ၊ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တတိမေဝ၊ နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ၊ ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ တတော ဥတ္တရိဉ္စ ပဇာနာတိ၊ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ ယထာဝုတ္တကာယဗလေန စေဝ ဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတတ္တာ ဘဂဝါ ‘‘ဒသဗလော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဒသဟိ အသေက္ခေဟိ အင်္ဂေဟိ ဥပေတောတိ ‘‘အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အသေက္ခော သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ အသေက္ခာ သမ္မာဝါစာ၊ အသေက္ခော သမ္မာကမ္မန္တော၊ အသေက္ခော သမ္မာအာဇီဝေါ၊ အသေက္ခော သမ္မာဝါယာမော၊ အသေက္ခာ သမ္မာသတိ၊ အသေက္ခော သမ္မာသမာဓိ၊ အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏံ၊ အသေက္ခာ သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော။ အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော စ သဗ္ဗေ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာဉာဏန္တိ ဒွီသု ဌာနေသု ပညာဝ ကထိတာ ‘‘သမ္မာ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာ ပဇာနနဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏ’’န္တိ။ အတ္ထိ ဟိ ဒဿနဇာနနာနံ ဝိသယေ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ဝုတ္တာဝသေသာ ဖလသမာပတ္တိသဟဂတဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ¶ ။ အရိယဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဟိ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တတံ ဥပါဒါယ ဝိမုတ္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘန္တိ။

၅၉။ ဝစနသဒ္ဒေန အပ္ပသဒ္ဒန္တိ အာရာမုပစာရေန ဂစ္ဆတော အဒ္ဓိကဇနဿပိ ဝစနသဒ္ဒေန အပ္ပသဒ္ဒံ။ နဂရနိဂ္ဃောသသဒ္ဒေနာတိ အဝိဘာဝိတတ္ထေန နဂရေ မနုဿာနံ နိဂ္ဃောသသဒ္ဒေန။ မနုဿေဟိ သမာဂမ္မ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိတသဒ္ဒေါ ဟိ နိဂ္ဃောသော။ အနုသဉ္စရဏဇနဿာတိ အန္တောသဉ္စာရိနော ဇနဿ။ မနုဿာနံ ရဟဿကိရိယဋ္ဌာနိယန္တိ မနုဿာနံ ရဟဿကရဏဿ ယုတ္တံ အနုစ္ဆဝိကံ။ ဝိဝေကာနုရူပန္တိ ဧကီဘာဝဿ အနုရူပံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၆၀။ ဣဒါနိ ¶ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိအာဒီသု အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ဒဿေန္တော ‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော သာရိပုတ္တော၊ မောဂ္ဂလ္လီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနော။ အမှာကံ ကိရ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) ဘဂဝတော နိဗ္ဗတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သာရိပုတ္တော ရာဇဂဟနဂရဿ အဝိဒူရေ ဥပတိဿဂါမေ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ နာမ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တံဒိဝသမေဝဿ သဟာယောပိ ရာဇဂဟဿေဝ အဝိဒူရေ ကောလိတဂါမေ မောဂ္ဂလ္လီဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တာနိ ကိရ ဒွေပိ ကုလာနိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာယာနေဝ။ တေသံ ဒွိန္နံ ဧကဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒံသု။ ဒသမာသစ္စယေန ဇာတာနမ္ပိ တေသံ ဆသဋ္ဌိ ဓာတိယော ဥပနယိံသု။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တဿ ဥပတိဿဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ‘‘ဥပတိဿော’’တိ နာမံ အကံသု၊ ဣတရဿ ကောလိတဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ‘‘ကောလိတော’’တိ နာမံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဟိကာလေ ဥပတိဿော ကောလိတောတိ ဧဝံ ပညာယမာနနာမာ’’တိ။

အဍ္ဎတေယျသတမာဏဝကပရိဝါရာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စပဉ္စသတမာဏဝကပရိဝါရာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀) –

‘‘ဥပတိဿမာဏဝကဿ ကီဠနတ္ထာယ နဒိံ ဝါ ဥယျာနံ ဝါ ဂမနကာလေ ပဉ္စ သုဝဏ္ဏသိဝိကာသတာနိ ¶ ပရိဝါရာနိ ဟောန္တိ၊ ကောလိတမာဏဝကဿ ပဉ္စ အာဇညရထသတာနိ။ ဒွေပိ ဇနာ ပဉ္စပဉ္စမာဏဝကသတပရိဝါရာ ဟောန္တီ’’တိ။

ရာဇဂဟေ စ အနုသံဝစ္ဆရံ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ နာမ ဟောတိ။ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကဋ္ဌာနေယေဝ မဉ္စကံ ဗန္ဓန္တိ။ ဒွေပိ ဧကတောဝ နိသီဒိတွာ သမဇ္ဇံ ပဿိတွာ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟသန္တိ၊ သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဒါယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါယံ ဒေန္တိ။ တေသံ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဧကဒိဝသံ သမဇ္ဇံ ပဿန္တာနံ ပရိပါကဂတတ္တာ ဉာဏဿ ပုရိမဒိဝသေသု ဝိယ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟာသော ဝါ သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇနံ ဝါ ဒါယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါယဒါနံ ဝါ နာဟောသိ။ ဒွေပိ ¶ ပန ဇနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ဩလောကေတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေပိမေ အပ္ပတ္တေ ဝဿသတေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမိဿန္တိ၊ အမှေဟိ ပန ဧကံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ နိသီဒိံသု။ တတော ကောလိတော ဥပတိဿံ အာဟ ‘‘သမ္မ ဥပတိဿ၊ န တွံ အညဒိဝသေသု ဝိယ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော၊ အနတ္တမနဓာတုကောသိ၊ ကိံ တေ သလ္လက္ခိတ’’န္တိ။ ‘‘သမ္မ ကောလိတ၊ ဧတေသံ ဩလောကနေ သာရော နတ္ထိ၊ နိရတ္ထကမေတံ၊ အတ္တနော မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ စိန္တယန္တော နိသိန္နောမှီတိ။ တွံ ပန ကသ္မာ အနတ္တမနောတိ။ သောပိ တထေဝ အာဟ။ အထဿ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈာသယတံ ဉတွာ ဥပတိဿော ဧဝမာဟ ‘‘အမှာကံ ဥဘိန္နံ သုစိန္တိတံ၊ မောက္ခဓမ္မံ ပန ဂဝေသန္တေဟိ ဧကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာမာ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော ရာဇဂဟေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ တေ ‘‘တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ပဉ္စဟိ မာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သဉ္စယဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသံ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဉ္စယော အတိရေကလာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ တေ ကတိပါဟေနေဝ သဗ္ဗံ သဉ္စယဿ သမယံ ပရိမဒ္ဒိတွာ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှာကံ ဇာနနသမယော ဧတ္တကောဝ၊ ဥဒါဟု ဥတ္တရိပိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဧတ္တကောဝ၊ သဗ္ဗံ တုမှေဟိ ဉာတ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ကထံ သုတွာ စိန္တယိံသု ‘‘ဧဝံ သတိ ဣမဿ သန္တိကေ ဗြဟ္မစရိယဝါသော နိရတ္ထကော၊ မယံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ နိက္ခန္တာ၊ သော ဣမဿ သန္တိကေ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကာ၊ မဟာ ခေါ ပန ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ အဝဿံ မောက္ခဓမ္မဒေသကံ အာစရိယံ လဘိဿာမာ’’တိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ယတ္ထ ယတ္ထ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ အတ္ထီ’’တိ သုဏန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ပဉှသာကစ္ဆံ ကရောန္တိ၊ တေဟိ ပုဋ္ဌံ ပဉှံ အညော ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ တေ ပန တေသံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ နိဝတ္တိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အာဂန္တွာ ‘‘သမ္မ ကောလိတ၊ ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ ¶ ၊ သော အာရောစေတူ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ ဣမမေဝ ဝတ္ထုံ သင်္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတြ နေသံ မဟာဇနံ ဒိသွာ…ပေ… ကတိကံ အကံသူ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကဿာတိ သေတပဋဓရဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ။ တေန နာယံ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဒဿေတိ။ ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေနာတိအာဒီသု ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန သာရုပ္ပေန သမဏာနုစ္ဆဝိကေန။ အဘိက္ကန္တေနာတိ ¶ ဂမနေန။ ပဋိက္ကန္တေနာတိ နိဝတ္တနေန။ အာလောကိတေနာတိ ပုရတော ဒဿနေန။ ဝိလောကိတေနာတိ ဣတော စိတော ဒဿနေန။ သမိဉ္ဇိတေနာတိ ပဗ္ဗသင်္ကောစနေန။ ပသာရိတေနာတိ တေသံယေဝ ပသာရဏေန။ သဗ္ဗတ္ထ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ၊ တသ္မာ သတိသမ္ပဇညကေဟိ ဝဘိသင်္ခတတ္တာ ပါသာဒိကအဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တအာလောကိတဝိလောကိတသမိဉ္ဇိတပသာရိတော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခု။ ဣရိယာပထသမ္ပန္နောတိ တာယ ပါသာဒိကအဘိက္ကန္တာဒိတာယ သမ္ပန္နဣရိယာပထော။ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတန္တိ ‘‘မရဏေ သတိ အမတေနပိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အနုမာနဉာဏေန ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဥပဂတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ၊ တံ မဂ္ဂန္တော ပရိယေသန္တော ယန္နူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယျန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သုဒိန္နကဏ္ဍေ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ ‘‘ဒါနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ၊ အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ၊ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒါနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ တမ္ပိ အညတရဿ ကုလဿ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ။

အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဘာသဿူတိ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘အဟံ ဥပတိဿော နာမ၊ တွံ ယထာသတ္တိယာ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ပါဝဒ၊ ဧတံ နယသတေန နယသဟဿေန ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ မယှံ ဘာရော’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ နိရောဓော စ နိရောဓုပါယော စ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန ‘‘နိရောဓော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိပါဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ သုတွာ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ ဧတ္ထ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမပဒဒွယမေဝ သုတွာ သဟဿနယသမ္ပန္နေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတရပဒဒွယံ သောတာပန္နကာလေ နိဋ္ဌာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဗဟုကေဟိ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ ဧတ္ထ ဒသ ဒသကာနိ သတံ၊ ဒသ သတာနိ သဟဿံ၊ သဟဿာနံ သတံ သတသဟဿံ၊ သတသဟဿာနံ သတံ ကောဋိ၊ ကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ပကောဋိ၊ ပကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ကောဋိပကောဋိ၊ ကောဋိပကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ဧကနဟုတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၁။ အထ ¶ ¶ ခေါ သာရိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန မောဂ္ဂလ္လာနော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမီတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) သောတာပန္နော ဟုတွာ ဥပရိဝိသေသေ အပ္ပဝတ္တန္တေ ‘‘ဘဝိဿတိ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ထေရံ အာဟ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ ဥပရိ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎယိတ္ထ၊ ဧတ္တကမေဝ ဟောတု၊ ကဟံ အမှာကံ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ။ ဝေဠုဝနေ ပရိဗ္ဗာဇကာတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ပုရတော ယာထ၊ မယှံ ဧကော သဟာယကော အတ္ထိ၊ အမှေဟိ စ အညမညံ ကတိကာ ကတာ ‘ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ သော အာရောစေတူ’တိ၊ အဟံ တံ ပဋိညံ မောစေတွာ သဟာယကံ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ဂတမဂ္ဂေနေဝ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ထေရဿ ပါဒေသု နိပတိတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ထေရံ ဥယျောဇေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာဘိမုခေါ အဂမာသိ။

၆၂။ သာရိပုတ္တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ သဟာယဿ မုခဝဏ္ဏော န အညဒိဝသေသု ဝိယ၊ အဒ္ဓါ အနေန အမတံ အဓိဂတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အမတာဓိဂမံ ပုစ္ဆန္တော ဧတဒဝေါစ။ သောပိဿ ‘‘အာမာဝုသော၊ အမတံ အဓိဂတ’’န္တိ ပဋိဇာနိတွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ တမေဝ ဂါထံ အဘာသိ။ ဂါထာပရိယောသာနေ မောဂ္ဂလ္လာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ မောဂ္ဂလ္လာနဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ…ပေ… ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ။ ဂစ္ဆာမ မယံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော သန္တိကေတိ ‘‘ကဟံ သမ္မ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝေဠုဝနေ ကိရ သမ္မ၊ ဧဝံ နော အာစရိယေန အဿဇိတ္ထေရေန ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဧဝမာဟ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရော စ နာမေသ သဒါပိ အာစရိယပူဇကောဝ၊ တသ္မာ သဟာယံ မောဂ္ဂလ္လာနံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧဝမာဟ ‘‘အမှေဟိ အဓိဂတံ အမတံ အမှာကံ အာစရိယဿ သဉ္စယပရိဗ္ဗာဇကဿပိ ကထေဿာမ၊ ဗုဇ္ဈမာနော ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ၊ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော အမှာကံ သဒ္ဒဟိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနံ သုတွာ မဂ္ဂဖလပ္ပဋိဝေဓံ ကရိဿတီ’’တိ။ တတော ဒွေပိ ဇနာ သဉ္စယဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ။ ဥပသင်္ကမိတွာ စ ‘‘အာစရိယ၊ တွံ ကိံ ကရောသိ၊ လောကေ ဗုဒ္ဓါ ¶ ဥပ္ပန္နော၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော၊ အာယာမ ဒသဗလံ ပဿိဿာမာ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ဝဒထ တာတာ’’တိ တေပိ ဝါရေတွာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပဝတ္တိမေဝ နေသံ ဒီပေတိ။ တေ ‘‘အမှာကံ ဧဝရူပေါ အန္တေဝါသိကဝါသော နိစ္စမေဝ ဟောတု၊ တုမှာကံ ပန ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ ဇာနာထာ’’တိ အာဟံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဣမေ ဧတ္တကံ ဇာနန္တာ မမ ဝစနံ န ကရိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ တာတာ၊ အဟံ မဟလ္လကကာလေ အန္တေဝါသိကဝါသံ ဝသိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ¶ အာဟ။ တေ အနေကေဟိပိ ကာရဏသတေဟိ တံ ဗောဓေတုံ အသက္ကောန္တာ အတ္တနော ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနံ ဇနံ အာဒါယ ဝေဠုဝနံ အဂမံသု။ ပဉ္စသု အန္တေဝါသိကသတေသု အဍ္ဎတေယျသတာ နိဝတ္တိံသု၊ အဍ္ဎတေယျသတာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ တာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ ပရိဗ္ဗာဇကသတာနိ အာဒါယ ယေန ဝေဠုဝနံ တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ။

ဝိမုတ္တေတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏေ နိဗ္ဗာနေ တဒါရမ္မဏာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ အဓိမုတ္တေ နေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ဗျာကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧဝံ ဗျာကရိတွာ စ သတ္ထာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော နေသံ ပရိသာယ စရိယဝသေန ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေသိ၊ ဌပေတွာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ သဗ္ဗေပိ အဍ္ဎတေယျသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ၊ သဗ္ဗေသံ ကေသမဿု အန္တရဓာယိ၊ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ အဟောသိ။ အဂ္ဂသာဝကာနမ္ပိ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ အာဂတံ၊ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ ပန န နိဋ္ဌာတိ။ ကသ္မာ? သာဝကပါရမီဉာဏဿ မဟန္တတာယ။ အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရဋ္ဌေ ကလ္လဝါဠဂါမကံ ဥပနိဿာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမန္တော သတ္ထာရာ သံဝေဇိတော ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတွာ တထာဂတေန ဒိန္နံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ သုဏန္တောဝ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော အဒ္ဓမာသံ အတိက္ကမိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ တမေဝ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ သူကရခတလေဏေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ သုတ္တာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ပရဿ ဝဍ္ဎိတဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတ္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဒ္ဓမာသေနာ’’တိ။

ယဒိပိ ¶ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ ဓမ္မသေနာပတိ တတော စိရေန၊ ဧဝံ သန္တေပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရောဝ မဟာပညတရော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဟိ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော သတ္တ ဒိဝသေ ဝါယမိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ သမ္မသနစာရံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသိ၊ ဧဝံ သမ္မသန္တော အဒ္ဓမာသံ ဝါယမိ။ ဥက္ကံသဂတဿ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရဿ နိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တိယမာနတ္တာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ စ တထာ ပရိပါစေတဗ္ဗတ္တာ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော ‘‘ဝေဏုယဋ္ဌိံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ မဟာဇဋံ ဝေဏုံ ဒိသွာ ‘‘ဇဋံ ဆိန္ဒန္တဿ ပပဉ္စော ဘဝိဿတီ’’တိ အန္တရေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ သမ္ပတ္တမေဝ ယဋ္ဌိံ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ဆိန္ဒိတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ၊ သော ¶ ကိဉ္စာပိ ပဌမတရံ ဂစ္ဆတိ၊ ယဋ္ဌိံ ပန သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘတိ။ အပရော တထာရူပမေဝ ဝေဏုံ ဒိသွာ သစေ သမ္ပတ္တယဋ္ဌိံ ဂဏှိဿာမိ၊ သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘိဿာမီတိ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ မဟန္တေန သတ္ထေန ဝေဏုဇဋံ ဆိန္ဒိတွာ သာရာ စေဝ ဥဇူ စ ယဋ္ဌိယော ဥစ္စိနိတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ၊ အယံ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတိ၊ ယဋ္ဌိယော ပန သာရာ စေဝ ဥဇူ စ လဘတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ထေရာနံ ပဓာနံ။

သမ္မသနစာရော စ နာမေတ္ထ ဝိပဿနာဘူမိ ဝေဒိတဗ္ဗာ သမ္မသနံ စရတိ ဧတ္ထာတိ သမ္မသနစာရောတိ ကတွာ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မသနစာရော ဒသသဟဿလောကဓာတုယံ သတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ စ သင်္ခါရာတိ ဝဒန္တိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသူတိ အပရေ။ တထာ ဟိ အတ္တနိယဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒနယံ ဩတရိတွာ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ဗုဒ္ဓါနံ မဟာဝဇိရဉာဏံ ပဝတ္တံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သသန္တာနဂတေဟိ သဒ္ဓိံ မဇ္ဈိမဒေသဝါသီသတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ စ သင်္ခါရာ သမ္မသနစာရောတိ ဝဒန္တိ။ ဇမ္ဗုဒီပဝါသီသန္တာနဂတာတိ ကေစိ။ သသန္တာနဂတေ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရသန္တာနဂတေ စ သန္တာနဝိဘာဂံ အကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဘာဝသာမညတော သမ္မသနံ၊ အယံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရော။ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မေပိ သသန္တာနဝိဘာဂေန ကေစိ ကေစိ ဥဒ္ဓရိတွာ သမ္မသိ၊ တဉ္စ ခေါ ဉာဏေန ဖုဋ္ဌမတ္တံ ကတွာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ။ တတ္ထ ဉာဏေန နာမ ယာဝတာ နေယျံ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ တာဝတာ အဝတ္တနတော ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ¶ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယ အဘာဝတော ‘‘ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသေနာပတိနောပိ ယထာဝုတ္တသာဝကာနံ ဝိပဿနာယ ဘူမိယေဝ သမ္မသနစာရော။ တတ္ထ ပန ထေရော သာတိသယံ နိရဝသေသံ အနုပဒဉ္စ သမ္မာ ဝိပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ သုက္ခဝိပဿကာ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပကတိသာဝကာ မဟာသာဝကာ အဂ္ဂသာဝကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဆသု ဇနေသု သုက္ခဝိပဿကာနံ ဈာနာဘိညာဟိ အနဓိဂတပညာနေပုညတ္တာ အန္ဓာနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတပဒေသောက္ကမနံ ဝိပဿနာကာလေ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဓမ္မဘာဝနာ နတ္ထိ၊ တေ ယထာပရိဂ္ဂဟိတဓမ္မမတ္တေယေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပန ပကတိသာဝကာ ယေန မုခေန ဝိပဿနံ အာရဘန္တိ၊ တတော အညေနပိ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ ဝိပုလဉာဏတ္တာ။ မဟာသာဝကာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ တတော သာတိသယံ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ အဂ္ဂသာဝကေသု ဒုတိယော အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ သမာဓာနဿ သာတိသယတ္တာ ဝိပဿနံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပဌမော ပန တတောပိ မဟာပညတာယ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တေဟိပိ ¶ မဟာဘိနီဟာရတာယ အတ္တနော အဘိနီဟာရာနုရူပံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ဝိပဿနံ ကရောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတပညာပါရမီပဘာဝိတာ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမဿ အနုရူပါ ယထာ နာမ ကတဝါလဝေဓပရိစယေန သရဘင်္ဂသဒိသေန ဓနုဂ္ဂဟေန ခိတ္တော သရော အန္တရာ ရုက္ခလတာဒီသု အသဇ္ဇမာနော လက္ခေယေဝ ပတတိ၊ န သဇ္ဇတိ န ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အန္တရာ အသဇ္ဇမာနာ အဝိရဇ္ဇမာနာ ဝိပဿနာ သမ္မသနီယဓမ္မေသု ယာထာဝတော နာနာနယေဟိ ပဝတ္တတိ၊ ယံ ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ဧတေသု စ သုက္ခဝိပဿကာနံ ဝိပဿနာစာရော ခဇ္ဇောတပ္ပဘာသဒိသော၊ အဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒီပပ္ပဘာသဒိသော၊ မဟာသာဝကာနံ ဥက္ကာပ္ပဘာသဒိသော၊ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဩသဓိတာရကပ္ပဘာသဒိသော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စန္ဒပ္ပဘာသဒိသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ရသ္မိသဟဿပဋိမဏ္ဍိတသရဒသူရိယမဏ္ဍလသဒိသော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တထာ သုက္ခဝိပဿကာနံ ဝိပဿနာစာရော အန္ဓာနံ ¶ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဂမနသဒိသော၊ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒဏ္ဍကသေတုဂမနသဒိသော၊ မဟာသာဝကာနံ ဇင်္ဃသေတုဂမနသဒိသော၊ အဂ္ဂသာဝကာနံ သကဋသေတုဂမနသဒိသော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဟာဇင်္ဃမဂ္ဂဂမနသဒိသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ မဟာသကဋမဂ္ဂဂမနသဒိသော။ တထာ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝိပဿနာ စိန္တာမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ သယမ္ဘူဉာဏဘူတာ၊ ဣတရေသံ သုတမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ ပရောပဒေသသမ္ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ဥဘိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ပုဗ္ဗယောဂံ ဒဿေတုံ ‘‘အတီတေ ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၆၃။ ဂိရိဗ္ဗဇနဂရန္တိ သမန္တာ ပဗ္ဗတပရိက္ခိတ္တံ ဝဇသဒိသံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ ဧဝံလဒ္ဓနာမံ ရာဇဂဟနဂရံ။ ဥသူယနကိရိယာယ ကမ္မဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ နတ္ထိ ဥပဇ္ဈာယော ဧတေသန္တိ အနုပဇ္ဈာယကာ။ တေနာဟ ‘‘ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယကေန ဂရုနာ ဝိရဟိတာ’’တိ။ တတ္ထ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇန္တိ ခုဒ္ဒကံ ¶ မဟန္တဉ္စ ဝဇ္ဇံ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထော ဟိ အယမကာရော ‘‘ဖလာဖလ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဥစ္ဆိဋ္ဌ-သဒ္ဒသမာနတ္ထော ဥတ္တိဋ္ဌ-သဒ္ဒေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘တသ္မိဉှိ မနုဿာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော၊ တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တန္တိ ဣမိနာ ပန ပတ္တဿ သရူပဒဿနမုခေန ဥစ္ဆိဋ္ဌကပ္ပနာယ ကာရဏံ ဝိဘာဝိတံ။ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တေ။

၆၅။ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာတိ ဧတ္ထ ဂရုဘာဝေါ ဂါရဝံ၊ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုကရဏီယတာ။ သဟ ဂါရဝေနာတိ သဂါရဝါ။ ဂရုနာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုတ္တေ ဂါရဝဝသေန ပတိဿဝနံ ပတိဿော၊ ပတိဿဝဘူတံ တံသဘာဂဉ္စ ယံကိဉ္စိ ဂါရဝန္တိ အတ္ထော။ သဟ ပတိဿေနာတိ သပ္ပတိဿာ၊ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တာတိ အတ္ထော ¶ ။ ပတိဿီယတီတိ ဝါ ပတိဿော၊ ဂရုကာတဗ္ဗော။ တေန သဟ ပတိဿေနာတိ သပ္ပတိဿာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဗျဉ္ဇနဝိစာရံ အကတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဂရုကဘာဝဉ္စေဝ ဇေဋ္ဌကဘာဝဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာဟူတိ သာဓု။ လဟူတိ အဂရု၊ မမ တုယှံ ဥပဇ္ဈာယဘာဝေ ဘာရိယံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ တေ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ ဣမိနာ ဥပါယေန တွံ မေ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာရော ဇာတောသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပတိရူပန္တိ အနုရူပံ တဝ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန ကာယဝစီပယောဂေန။ သမ္ပာဒေဟီတိ တိဝိဓသိက္ခံ နိပ္ဖာဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကာယေန ဝါတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိံ ဒဿေန္တော ကာယေန ဝါ ဝိညာပေတိ။ ဂဟိတော တယာ…ပေ… ဝိညာပေတီတိ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ဧကံ ဝဒန္တောယေဝ ဣမမတ္ထံ ဝိညာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဒမေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘သာဟူ’’တိ ဝုတ္တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနံ သန္ဓာယ။ ကသ္မာ နပ္ပမာဏန္တိ အာဟ ‘‘အာယာစနဒါနမတ္တေန ဟီ’’တိအာဒိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ အာယာစနမတ္တေန၊ ဥပဇ္ဈာယဿ စ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒိနာ ဒါနဝစနမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနံ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏေ အင်္ဂံ န ဟောတိ။

၆၆။ သမ္မာဝတ္တနာတိ သမ္မာပဝတ္တိ။ အဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ။ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဥတုမှိ သရီရသဘာဝေ စ ဧကာကာရေ တာဒိသမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒွေ စီဝရာနီတိ ပါရုပနံ သင်္ဃာဋိဉ္စ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင်္ဃာဋိယော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗဉှိ စီဝရံ သင်္ဃဋိတတ္တာ သင်္ဃာဋီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဒဝီတိဟာရေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒံ ဝီတိဟရတိ ဧတ္ထာတိ ပဒဝီတိဟာရော၊ ပဒဝီတိဟရဏဋ္ဌာနံ ဒူတဝိလမ္ဗိတံ အကတွာ သမဂမနေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အန္တရေ မုဋ္ဌိရတနမတ္တံ။ ပဒါနံ ဝါ ဝီတိဟရဏံ အဘိမုခံ ဟရိတွာ နိက္ခေပေါ ပဒဝီတိဟာရောတိ ¶ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တ န-ကာရတော ပဋ္ဌာယ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ‘‘ဤဒိသေသု ဂိလာနောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အညမ္ပိ ဟိ ယထာဝုတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ အဂိလာနဿ ဝတ္တဘေဒေ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အဂိလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿေနပိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ¶ ကာတဗ္ဗံ၊ အနာဒရေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ န-ကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄)။ အာပတ္တိယာ အာသန္နဝါစန္တိ အာပတ္တိဇနကမေဝ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယာယ ဟိ ဝါစာယ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ သာ ဝါစာ တဿာ အာပတ္တိယာ အာသန္နာတိ ဝုစ္စတိ။

စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥတ္တရာသင်္ဂဿ ဧကေန ကဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂါမေတိ ဂါမပရိယာပန္နေ တာဒိသေ ကိသ္မိဉ္စိ ပဒေသေ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ ပဋိက္ကမနေတိ အာသနသာလာယံ။ တိက္ခတ္တုံ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အာဒိမှိ မဇ္ဈေ အန္တေတိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဥပကဋ္ဌောတိ အာသန္နော။ ဓောတဝါလိကာယာတိ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ။ သစေ ပဟောတီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘န ကေနစိ ဂေလညေန အဘိဘူတော ဟောတီ’’တိ။ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၇။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၈။ နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာယံ ဂေဟဿိတပေမန္တိ ‘‘ပိတာ မေ အယ’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နပေမံ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ ပိတုစိတ္တုပဋ္ဌာနမေဝ ဟိ ဣဓ ဂေဟဿိတပေမံ နာမ။ န ဟိ ဣဒံ အကုသလပက္ခိယံ ဂေဟဿိတပေမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စာနံ ပဟီနာနုဂေဓာနံ တဒသမ္ဘဝတော၊ န စ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ သံကိလေသေ နိယောဇေတိ၊ ဂေဟဿိတပေမသဒိသတ္တာ ပန ပေမမုခေန မေတ္တာသိနေဟော ဣဓ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု…ပေ… တေသံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော သစေ ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ အပ္ပောဿုက္ကာ ဟောထ၊ အဟံ တုမှာကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အန္တေဝါသိကံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ဩဝဒိတဗ္ဗံ ဩဝဒိဿာမိ၊ ဣတိ ကရဏီယေသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တေ ဧဝ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ကေဝလံ အပ္ပောဿုက္ကာ ¶ ဟောထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝတ္တံ ဝါ န သာဒိယန္တိ ¶ ၊ တတော ပဋ္ဌာယ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၆၉။ ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုမှိ ကိသော အဟောသီတိ ခါဒိတုံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အသက္ကောန္တော တနုကော အဟောသိ အပ္ပမံသလောဟိတော။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သဉ္ဇာတုပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဘာဝေါ ပဏ္ဍုပလာသပ္ပဋိဘာဂေါ။ ဓမနိသန္ထတဂတ္တောတိ ပရိယာဒိန္နမံသလောဟိတတ္တာ သိရာဇာလေနေဝ သန္ထရိတဂတ္တော။ အဓိကာရန္တိ အဓိကိရိယံ၊ သက္ကာရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတံ ဇာနန္တီတိ ကတညုနော၊ ကတံ ပါကဋံ ကတွာ ဇာနန္တီတိ ကတဝေဒိနော။ ကိံ ပန ထေရော ဘဂဝတာ ဗာရာဏသိယံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒဉ္စ န ဇာနာတီတိ? နော န ဇာနာတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေမိ ဥပသမ္ပာဒေမီ’’တိ ကသ္မာ အာဟာတိ ဣမံ အနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကိဉ္စာပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ပရိမဏ္ဍလေဟီတိ ပရိပုဏ္ဏေဟိ။ အညထာ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ အညထာ ဝဒတီတိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဗန္ဓေ’’တိ ဝဒတိ။

၇၁-၇၃။ သမနန္တရာတိ အနန္တရံ။ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောတီတိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ အတ္တဘာဝပရိဟရဏတ္ထံ နိဿီယန္တီတိ နိဿယာ၊ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနာဒိကာ စတ္တာရော ပစ္စယာ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနန္တိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိယဗလေန စရိတွာ အာလောပမတ္တံ လဒ္ဓဘောဇနံ။ အတိရေကလာဘောတိ ‘‘ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဘိက္ခာဟာရလာဘတော အဓိကလာဘော သင်္ဃဘတ္တာဒိ။ တတ္ထ သကလဿ သင်္ဃဿ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ။ ကတိပယေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ နိမန္တေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ နိမန္တနံ။ သလာကံ ဂါဟာပေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပါဋိပဒိကံ။ ဝိတ္ထာရကထာ နေသံ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဝိဟာရောတိ ¶ ပါကာရပရိစ္ဆိန္နော သကလော အာဝါသော။ အဍ္ဎယောဂေါတိ

ဒီဃပါသာဒေါ။ ဂရုဠသဏ္ဌာနပါသာဒေါတိပိ ဝဒန္တိ။ ပါသာဒေါတိ စတုရဿပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယန္တိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ဝိဟာရော နာမ ဒီဃမုခပါသာဒေါ၊ အဍ္ဎယောဂေါ ဧကပဿစ္ဆဒနကသေနာသနံ ¶ ၊ တဿ ကိရ ဧကပဿေ ဘိတ္တိ ဥစ္စတရာ ဟောတိ၊ ဣတရပဿေ နီစာ၊ တေန တံ ဧကပဿစ္ဆဒနကံ ဟောတိ၊ ပါသာဒေါ အာယတစတုရဿပါသာဒေါ၊ ဟမ္မိယံ မုဏ္ဍစ္ဆဒနံ စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တ’’န္တိ။ ဂုဟာတိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ယံ ကိဉ္စိ မုတ္တံ။ ယထာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ‘‘ပူတိကာယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ အဘိနဝမ္ပိ မုတ္တံ ပူတိမုတ္တမေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅။ ဥပသေနဝတ္ထုမှိ အာစိဏ္ဏန္တိ စရိတံ ဝတ္တံ အနုဓမ္မတာ။ ကစ္စိ ဘိက္ခု ခမနီယန္တိ ဘိက္ခု ကစ္စိ တုယှံ ဣဒံ စတုစက္ကံ နဝဒွါရံ သရီရယန္တံ ခမနီယံ သက္ကာ ခမိတုံ သဟိတုံ ပရိဟရိတုံ၊ န ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။ ကစ္စိ ယာပနီယန္တိ ကစ္စိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ယာပေတုံ သက္ကာ၊ န ကိဉ္စိ အန္တရာယံ ဒဿေတီတိ။ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာတိဧဝမာဒိ ယံ ပရတော ‘‘ကတိ ဝဿောသိ တွံ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိ၊ တဿ ပရိဟာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တထာဂတာ နာမ ဇာနန္တာပိ သစေ တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ ဟောတိ၊ ပုစ္ဆန္တိ။ သစေ ပန တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ အဇာနနံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘အဇာနန္တာပီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တီတိ သစေ တဿာ ပုစ္ဆာယ သော ကာလော ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တိ။ သစေ န ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိ ကာလံ ဝိဒိတွာဝ န ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တာပိ စ အတ္ထသံဟိတံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ယံ အတ္ထနိဿိတံ ကာရဏနိဿိတံ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆန္တိ၊ နော အနတ္ထသံဟိတံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အနတ္ထသံဟိတေ သေတုဃာတော တထာဂတာနံ။ သေတု ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ၊ မဂ္ဂေနေဝ တာဒိသဿ ဝစနဿ ဃာတော သမုစ္ဆေဒေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဧတ္ထ ယံ အတ္ထနိဿိတံ ဝစနံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွီဟိ အာကာရေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာကာရေဟီတိ ကာရဏေဟိ ¶ ။ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေဿာမာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယုတ္တံ သုတ္တံ ဝါ ပုဗ္ဗစရိတကာရဏယုတ္တံ ဇာတကံ ဝါ ကထယိဿာမ။ သာဝကာနံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမာတိ သာဝကာနံ ဝါ တာယ ပုစ္ဆာယ ဝီတိက္ကမံ ပါကဋံ ကတွာ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမ အာဏံ ဌပေဿာမ။ အတိလဟုန္တိ အတိသီဃံ။

၇၆။ အညတိတ္ထိယဝတ္ထုမှိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိ ပုဗ္ဗေ အညတိတ္ထိယော ဘူတောတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော။ ဧတ္ထ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၆၂) စ တိတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ တိတ္ထကရော ဇာနိတဗ္ဗော ¶ ၊ တိတ္ထိယာ ဇာနိတဗ္ဗာ၊ တိတ္ထိယသာဝကာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တိတ္ထံ နာမ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ ဧတ္ထ ဟိ သတ္တာ တရန္တိ ဥပ္ပိလဝန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘တိတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ဥပ္ပာဒေတာ တိတ္ထကရော နာမ ပူရဏကဿပါဒိကော။ တဿ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိတာ တိတ္ထိယာ နာမ။ တေ ဟိ တိတ္ထေ ဇာတာတိ တိတ္ထိယာ၊ ယထာဝုတ္တံ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတသင်္ခါတံ တိတ္ထံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိကာ၊ တိတ္ထိကာ ဧဝ တိတ္ထိယာ။ တေသံ ပစ္စယဒါယကာ တိတ္ထိယသာဝကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ သဟဓမ္မိကေန ဝုစ္စမာနော၊ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ၊ တေသံ ဝါ သန္တကတ္တာ ‘‘သဟဓမ္မိက’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန ဗုဒ္ဓပညတ္တေန သိက္ခာပဒေန ဝုစ္စမာနောတိ အတ္ထော။ ပသူရောတိ တဿ နာမံ။ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဂိဟိဗန္ဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတော။

တံယေဝ တိတ္ထာယတနန္တိ ဧတ္ထ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ တိတ္ထမေဝ အာယတနန္တိ တိတ္ထာယတနံ၊ တိတ္ထံ ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိနော၊ တိတ္ထိယာ၊ တေသံ အာယတနန္တိပိ တိတ္ထာယတနံ။ အာယတနန္တိ စ ‘‘အဿာနံ ကမ္ဗောဇော အာယတနံ၊ ဂုန္နံ ဒက္ခိဏပထော အာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ သဉ္ဇာတိဋ္ဌာနံ အာယတနံ နာမ။

‘‘မနောရမေ အာယတနေ၊ သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ၊

ဆာယံ ဆာယတ္ထိနော ယန္တိ၊ ဖလတ္ထံ ဖလဘောဇိနော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၅။၃၈) –

ဧတ္ထ သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမုတ္တာယတနာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၆) ဧတ္ထ ကာရဏံ၊ တံ ဣဓ သဗ္ဗမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သဉ္ဇာယမာနာ ဣမာသုယေဝ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီသု သဉ္ဇာယန္တိ၊ သမောသရမာနာပိ ဧတာသုယေဝ သမောသရန္တိ သန္နိပတန္တိ၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကဘာဝေ စ နေသံ ဣမာယေဝ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ¶ ကာရဏံ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တံ တိတ္ထမေဝ သဉ္ဇာတိအာဒိနာ အတ္ထေန အာယတနန္တိ တိတ္ထာယတနံ၊ တေနေဝတ္ထေန တိတ္ထီနံ အာယတနန္တိပိ တိတ္ထာယတနံ။

အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထ အာယသ္မတောတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အာယသ္မန္တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဗျတ္တော…ပေ… ဝုတ္တလက္ခဏောယေဝါတိ ပရိသုပဋ္ဌာပကဗဟုဿုတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဉ္စဟုပါလိ အင်္ဂေဟီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀။ ယံ ¶ ပုဗ္ဗေ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ‘‘တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ၊ ‘‘န တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ ပနေတ္ထ ပါဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝုတ္တလက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညထာ ‘‘နိဿယန္တေဝါသိကေန ဟိ ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ၊ တာဝ သဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ဣဒဉှိ ဝစနံ နိဿယန္တေဝါသိကဿ အမုတ္တနိဿယဿေဝ ဝတ္တံ အကရောန္တဿ အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ တသ္မာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿ အမုတ္တကဿပိ အာပတ္တိ၊ နိဿယန္တေဝါသိကဿ ပန အမုတ္တနိဿယဿေဝ အာပတ္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) ဉာတိပလိဗောဓကထာယံ –

‘‘ဉာတီတိ ဝိဟာရေ အာစရိယုပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကသမာနာစရိယကာ၊ ဃရေ မာတာ ပိတာ ဘဂိနီ ဘာတာတိ ဧဝမာဒိကာ။ တေ ဂိလာနာ ဣမဿ ပလိဗောဓာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သော ပလိဗောဓော ဥပဋ္ဌဟိတွာ တေသံ ပါကတိကကရဏေန ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယော တာဝ ဂိလာနော သစေ လဟုံ န ဝုဋ္ဌာတိ၊ ယာဝဇီဝံ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ တထာ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပသမ္ပာဒိတပဗ္ဗာဇိတအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကာ စ။ နိဿယာစရိယ ဥဒ္ဒေသာစရိယ နိဿယန္တေဝါသိက ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကသမာနာစရိယကာ ပန ယာဝ နိဿယဥဒ္ဒေသာ အနုပစ္ဆိန္နာ၊ တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ’’တိ –

ဝိဘာဂေန ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ ဝိဘာဂေါ ‘‘တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ ပါဌေ သတိ န ယုဇ္ဇေယျ။ အယဉှိ ပါဌော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝိယ နိဿယန္တေဝါသိကဿပိ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿ အမုတ္တကဿပိ အာပတ္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။

ပဗ္ဗဇ္ဇဥပသမ္ပဒဓမ္မန္တေဝါသိကေဟိ ပန…ပေ… တာဝ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဥပသမ္ပဒါစရိယဓမ္မာစရိယာနံ

ဧတေဟိ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယေန သိက္ခာပဒါနိ ဒိန္နာနိ၊ အယံ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော။ ယေန ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ၊ အယံ ဥပသမ္ပဒါစရိယော။ ယော ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ ဝါ ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မာစရိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃။ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာယံ ဒိသံ ဂတောတိ ပုန အာဂန္တုကာမော အနာဂန္တုကာမော ဝါ ဟုတွာ ဝါသတ္ထာယ ကဉ္စိ ဒိသံ ဂတော။ ဘိက္ခုနော သဘာဂတန္တိ ပေသလဘာဝံ။ ဩလောကေတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ဝိဗ္ဘန္တေ…ပေ… တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သစေ ကေနစိ ကရဏီယေန တဒဟေဝ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ကတိပါဟေန ဂမိဿာမီတိ ဂမနေ သဥဿာဟော ဟောတိ၊ ရက္ခတီတိ ဝဒန္တိ။ မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီတိ မာ ဣဓ ပဝိသိ။ တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထေဝ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ တံယေဝ ဝိဟာရံ…ပေ… ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနပရိဟာရော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယေန သမောဓာနဂတဿပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဂဟိတနိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။

အာစရိယမှာ ¶ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတော’’တိအာဒိနာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပက္ကမနေ ယော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ သော တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣဓာပိ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တံ အဝတွာ ‘‘ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ အညောယေဝ နယော အာရဒ္ဓါ၊ အယဉ္စ နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနေပိ ဝေဒိတဗ္ဗောယေဝ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဧကတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏံ အညတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစေ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧတ္တာဝတာ ဒိသာပက္ကန္တော နာမ ဟောတီတိ အန္တေဝါသိကေ အနိက္ခိတ္တဓုရေပိ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ သေနာသနေ ဝသန္တိ၊ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာပိ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ‘‘သစေပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄။ ပဉ္စဟိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေနာတိအာဒီသု န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အယမတ္ထော အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၂၅၁-၂၅၃) ဝုတ္တောယေဝ။

‘‘အတ္တာနမေဝ ပဌမံ၊ ပတိရူပေ နိဝေသယေ၊

အထညမနုသာသေယျ၊ န ကိလိဿေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၈) –

ဣမဿ အနုရူပဝသေန ပဌမံ တာဝ အတ္တသမ္ပတ္တိယံ နိယောဇေတုံ ‘‘န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ တတ္ထ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာတိ အသေက္ခဿ သီလက္ခန္ဓော အသေက္ခော သီလက္ခန္ဓော နာမ။ အသေက္ခဿ အယန္တိ ဟိ အသေက္ခော၊ သီလက္ခန္ဓော။ ဧဝံ ¶ သဗ္ဗတ္ထ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿပိ အသေက္ခတာ ဥပပန္နာ။ အသေက္ခသီလန္တိ စ န မဂ္ဂဖလမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ အထ ခေါ ယံကိဉ္စိ အသေက္ခသန္တာနေ ပဝတ္တသီလံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကဿ သီလဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ။ သမာဓိက္ခန္ဓာဒီသုပိ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓပရိယောသာနေသု အယမေဝ နယော။ တသ္မာ ယထာ သီလသမာဓိပညက္ခန္ဓာ မိဿကာ အဓိပ္ပေတာ၊ ဧဝံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓောပီတိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိအာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပန လောကိယမေဝ။ တေနေဝ သံယုတ္တနိကာယဋ္ဌကထာယံ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၅) ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ လောကိယလောကုတ္တရသီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိယော ကထိတာ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟောတိ၊ တံ လောကိယမေဝါ’’တိ။

အဿဒ္ဓါတိအာဒီသု တီသု ဝတ္ထူသု သဒ္ဓါ ဧတဿ နတ္ထီတိ အဿဒ္ဓါ။ သုက္ကပက္ခေ သဒ္ဒဟတီတိ သဒ္ဓါ၊ သဒ္ဓါ ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိပိ သဒ္ဓါ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဟိရီတိ အဟိရိကော၊ အကုသလသမာပတ္တိယာ အဇိဂုစ္ဆမာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဟိရီ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟိရိမာ။ န ဩတ္တပ္ပတီတိ အနောတ္တပ္ပီ၊ အကုသလသမာပတ္တိယာ န ဘာယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဗ္ဗိပရီတော ဩတ္တပ္ပီ။ ကုစ္ဆိတံ သီဒတီတိ ကုသီတော၊ ဟီနဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ အာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ ဧတဿာတိ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ သမ္မပ္ပဓာနယုတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ မုဋ္ဌာ သတိ ဧတဿာတိ မုဋ္ဌဿတိ၊ နဋ္ဌဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ ဧတဿာတိ ဥပဋ္ဌိတဿတိ၊ နိစ္စံ အာရမ္မဏာဘိမုခပ္ပဝတ္တသတိဿေတံ အဓိဝစနံ။

အဓိသီလေ ¶ သီလဝိပန္နော စ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော စ အာပဇ္ဇိတွာ အဝုဋ္ဌိတော။ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတိ ဂါဟယတီတိ ဝါ အန္တဂ္ဂါဟိကာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဒါနီတိ ‘‘န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝါ၊ အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝါ ဝူပကာသာပေတုံ ဝါ’’တိ ဣမာနိ ဒွေ ပဒါနိ။

အဘိဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော သမာစာရောတိ အဘိသမာစာရော၊ အဘိသမာစာရောဝ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာတိ အာဘိသမာစာရိကာ သိက္ခာ၊ အဘိသမာစာရံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သိက္ခာ အာဘိသမာစာရိကာ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာတိ ¶ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာ၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေနေဝ ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ၊ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိက’’န္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၁) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နာ ပဏ္ဏတ္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ဂဏ္ဌိပဒေပိ ဝုတ္တံ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ပါရာဇိကမာဒိံ ကတွာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒပညတ္တိယ’’န္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆။ အညတိတ္ထိယဝတ္ထုမှိ အာဇီဝကော အစေလကောတိ ဒုဝိဓော နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကောတိ အာဟ ‘‘နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကဿေဝ အာဇီဝကဿ ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အာဇီဝကော ဥပရိ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ဥပကစ္ဆကေ ပဝေသေတွာ ပရိဒဟတိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဂ္ဂေါ။ အစေလကော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နဂ္ဂေါယေဝ။

၈၇။ အာမိသကိဉ္စိက္ခသမ္ပဒါနံ နာမ အပ္ပမတ္တကဿေဝ ဒေယျဓမ္မဿ အနုပ္ပဒါနံ။ ရူပူပဇီဝိကာတိ အတ္တနော ရူပံယေဝ နိဿာယ ဇီဝန္တိယော။ ဝေသိယာ ဂေါစရော မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ အဿာတိ ဝေသိယာဂေါစရော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ ယောဗ္ဗနာတီတာ ဝါတိ ဥဘယေနပိ မဟလ္လိကာ အနိဝိဒ္ဓကုမာရိယောဝ ဝဒတိ။ ဘိက္ခုနိယော နာမ ဥဿန္နဗြဟ္မစရိယာ၊ တထာ ဘိက္ခူပိ။ တေသံ အညမညဝိသဘာဂဝတ္ထုဘာဝတော သန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမနေ ကတိပါဟေနေဝ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော သိယာတိ အာဟ ‘‘တာဟိ သဒ္ဓိံ ခိပ္ပမေဝ ဝိဿာသော ဟောတိ၊ တတော သီလံ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၈။ ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုမှိ ¶ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိ အဓိပ္ပေတာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘တဉ္စေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ¶ ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ သာမညတော လက္ခဏံ ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သရီရာဝယဝေသု နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတဉ္စေ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ဧဝဉ္စ သတိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတဉ္စေ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတီတိ အာပန္နံ၊ တဉ္စ န သာမညတော အဓိပ္ပေတန္တိ ပဒေသဝိသေသေယေဝ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သစေ ဟိ အဝိသေသေန နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဝဋ္ဋေယျ၊ ‘‘နိဝါသနပါရုပနေဟိ ပကတိပအစ္ဆန္နေ ဌာနေ’’တိ ပဒေသနိယမံ န ကရေယျ၊ တသ္မာ နိဝါသနပါရုပနေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနတော အညတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ၊ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကတရံ ပန အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဝါ ဌိတံ ဟောတု၊ ဝဋ္ဋတိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကတရဿ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဝါ ဌိတဿ မုခါဒီသုယေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။

ဂဏ္ဍေပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပန မုခါဒီသု ကောလဋ္ဌိမတ္တတော ခုဒ္ဒကတရောပိ ဂဏ္ဍော န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသုံ န ဒဿိတော။ ‘‘မုခါဒိကေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ တတ္ထ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေန မုခါဒီသု ကောလဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကတရောပိ ဂဏ္ဍော န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန ကောလဋ္ဌိမတ္တတော ခုဒ္ဒကတရောပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောယေဝါတိ အယမမှာကံ ခန္တိ။ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေတိ ရောဂဟေတုကဿ ဝိကာရဝဏ္ဏဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောတိ ဗဒရဋ္ဌိပ္ပမာဏော။ သုဆဝိံ ကာရေတွာတိ သဉ္ဇာတဆဝိံ ကာရေတွာ။ ‘‘သဉ္ဆဝိံ ကာရေတွာ’’တိပိ ပါဌော၊ ဝိဇ္ဇမာနဆဝိံ ကာရေတွာတိ အတ္ထော။ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏန္တိ ရတ္တပဒုမသေတပဒုမဝသေန ပဒုမပတ္တဝဏ္ဏံ။ သောသဗျာဓီတိ ခယရောဂေါ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇဘဋာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၀-၉၆။ ရာဇဘဋာဒိဝတ္ထူသု ¶ အာဟံသူတိ မနုဿာ ဝဒိံသု။ တသ္မာ…ပေ… ဧဝမာဟာတိ ယသ္မာ သယံ ဓမ္မဿာမီ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူဟိ အပဗ္ဗာဇိတဗ္ဗံ စောရံ အင်္ဂုလိမာလံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာယတိံ ¶ အကရဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓဇဗန္ဓော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ အာဟ။ ဥပရမန္တီတိ ဝိရမန္တိ နိဝတ္တန္တိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ အန္ဒုဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ။ ဆိန္ဒိတွာတိ သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ။ မုဉ္စိတွာတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ မုဉ္စိတွာ။ ဝိဝရိတွာတိ ဂါမဗန္ဓနာဒီသု ဂါမဒွါရာဒီနိ ဝိဝရိတွာ။ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတီတိ ပုရိသဂုတ္တိယံ ပုရိသာနံ အပဿမာနာနံ ပလာယတိ။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎန္တိ ထောကံ ထောကံ။

၉၇။ အဘိသေကာဒီသု ဗန္ဓနာဂါရာဒီနိ သောဓေန္တိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သဗ္ဗသာဓာရဏေန ဝါ နယေနာ’’တိ။ သစေ သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ တာ ဘုဇိဿိတ္ထိယော ‘‘မယမ္ပိ ဒါသိယော ဟောမာ’’တိ သယမေဝ ဒါသိပဏ္ဏံ လိခါပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တီတိ ယထာ အဒါသေ ကရောန္တာ တက္ကေန သီသံ ဓောဝိတွာ အဒါသံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ အာရာမိကဝစနေန ဒိန္နတ္တာ အဒါသာဝ တေတိ အဓိပ္ပာယော။ တက္ကာသိဉ္စနံ ပန သီဟဠဒီပေ စာရိတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တန္တိ ကပ္ပိယဝစနေန ဒိန္နေပိ သင်္ဃဿ အာရာမိကဒါသတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ နိဿာမိကဒါသော နာမ ယဿ သာမိကာ သပုတ္တဒါရာဒယော မတာ ဟောန္တိ၊ န ကောစိ တဿ ပရိဂ္ဂါဟကော၊ သောပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ပန အတ္တနာပိ ဘုဇိဿံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ ရဋ္ဌေ သာမိနော၊ တေဟိပိ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒေဝဒါသိပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသု ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဒါသဿ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော သာမိကေ ဒိသွာ ပလာယန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ရာဇဘဋာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဿယမုစ္စနကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ နိဿယမုစ္စနကဿ ¶ ဝတ္တေသု ပဉ္စကဆက္ကေသု ပန ဥဘယာနိ ခေါ ပန…ပေ… အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗောပိ စာယံ ပဘေဒေါ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဉာတာယံ ဉာတော ဟောတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိံ ဇာနာတီတိအာဒီသု စ ‘‘ပါဌေ အဝတ္တမာနေပိ ‘ဣဒံ နာမ ကတွာ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီ’တိ ဇာနာတိ စေ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တတ္ထေဝ ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေ ပါဌေ ပဂုဏေ ကတေတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ စ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနမ္ပိ ဧသေဝ နယောတိ စ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဿယမုစ္စနကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ရာဟုလဝတ္ထုမှိ ¶ တတ္ထေဝ ဝိဟရိံသူတိ သဗ္ဗေပိ တေ အရဟတ္တံ ပတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ အရိယာ နာမ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောန္တီတိ ရညော ပဟိတသာသနံ ဒသဗလဿ အနာရောစေတွာဝ တတ္ထ ဝိဟရိံသု။ ဧကဒိဝသံ ဇာတံ ကာဠုဒါယိံ နာမ အမစ္စန္တိ အယံ ကိရ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၂၅) ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။ သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံယေဝ အမစ္စဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံယေဝ ဇာတောတိ တံ ဒိဝသံယေဝ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနတ္ထာယ နယိံသု။ ဗောဓိသတ္တေန ဟိ သဒ္ဓိံ ဗောဓိရုက္ခော ရာဟုလမာတာ စတဿော နိဓိကုမ္ဘိယော အာရောဟနိယဟတ္ထီ ကဏ္ဍကော ဆန္နော ကာဠုဒါယီတိ ဣမေ သတ္တ ဧကဒိဝသေ ဇာတတ္တာ သဟဇာတာ နာမ အဟေသုံ။ အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သကလနဂရဿ ဥဒဂ္ဂစိတ္တဒိဝသေ ဇာတောတိ ဥဒါယီတွေဝ နာမံ အကံသု။ ထောကံ ကာဠဓာတုကတ္တာ ပန ကာဠုဒါယီ နာမ ဇာတော။ သော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ကုမာရကီဠံ ကီဠန္တော ဝုဒ္ဓိံ အဂမာသိ။

သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ¶ ဂါထာဟီတိ –

‘‘အင်္ဂါရိနော ဒါနိ ဒုမာ ဘဒန္တေ၊

ဖလေသိနော ဆဒနံ ဝိပ္ပဟာယ၊

တေ အစ္စိမန္တောဝ ပဘာသယန္တိ၊

သမယော မဟာဝီရ ဘာဂီရသာနံ။ (ထေရဂါ။ ၅၂၇)

‘‘နာတိသီတံ နာတိဥဏှံ၊ နာတိဒုဗ္ဘိက္ခဆာတကံ၊

သဒ္ဒလာ ဟရိတာ ဘူမိ၊ ဧသ ကာလော မဟာမုနီ’’တိ။ –

အာဒိကာဟိ သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ။ ‘‘ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပေါက္ခရပတ္တဝဏ္ဏမုဒက’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပေါက္ခရပတ္တပ္ပမာဏံ မဇ္ဈေ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုက္ကမေန သတပဋလံ သဟဿပဋလံ ဟုတွာ ဝဿနကဝဿန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တသ္မိံ ကိရ ဝဿန္တေ တေမေတုကာမာဝ တေမေန္တိ၊ န ဣတရေ။ ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ…ပေ… ဂတော နတ္ထီတိ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပက္ကန္တေသု ဉာတီသု ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ¶ ဝါ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေတွာ ဂတော နတ္ထိ။ ပိတာပိဿ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ‘‘မယှံ ပုတ္တော မမ ဂေဟံ အနာဂန္တွာ ကဟံ ဂမိဿတီ’’တိ အနိမန္တေတွာဝ အဂမာသိ၊ ဂန္တွာ ပန ဂေဟေ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ယာဂုအာဒီနိ ပဋိယာဒါပေတွာ အာသနာနိ ပညာပေသိ။

ကုလနဂရေတိ ဉာတိကုလဿ နဂရေ။ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယာတိ သီသတော ပဋ္ဌာယ။ ဥဏှီသန္တိ ဟိ ဥဏှီသသဒိသတ္တာ ဘဂဝတော ပရိပုဏ္ဏနလာဋဿ ပရိပုဏ္ဏသီသဿ စ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဘဂဝတော ဟိ ဒက္ခိဏကဏ္ဏစူဠိကတော ပဋ္ဌာယ မံသပဋလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ သကလနလာဋံ ဆာဒယမာနံ ပူရယမာနံ ဂန္တွာ ဝါမကဏ္ဏစူဠိကာယ ပတိဋ္ဌိတံ သဏှတမတာယ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ ပဘဿရတာယ ပရိပုဏ္ဏတာယ စ ရညော ဗဒ္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ ဘဂဝတော ကိရ ဣမံ လက္ခဏံ ဒိသွာ ရာဇူနံ ဥဏှီသပဋ္ဋံ အကံသု။ အညေ ပန ဇနာ အပရိပုဏ္ဏသီသာ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ကပ္ပသီသာ၊ ကေစိ ဖလသီသာ၊ ကေစိ အဋ္ဌိသီသာ၊ ကေစိ တုမ္ဗသီသာ၊ ကေစိ ကုမ္ဘသီသာ၊ ကေစိ ပဗ္ဘာရသီသာ၊ ဘဂဝတော ပန အာရဂ္ဂေန ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတံ ဝိယ သုပရိပုဏ္ဏံ ဥဒကပုဗ္ဗုဠသဒိသမ္ပိ ဟောတိ။ တေနေဝ ဥဏှီသဝေဌိတသီသသဒိသတ္တာ ဥဏှီသံ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ ပရိမဏ္ဍလသီသတ္တာ စ ဥဏှီသသီသောတိ ဘဂဝါ ဝုစ္စတိ။

နရသီဟဂါထာဟိ ¶ နာမ အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟီတိ –

‘‘သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကုဉ္စိတကေသော၊

သူရိယနိမ္မလတလာဘိနလာဋော၊

ယုတ္တတုင်္ဂမုဒုကာယတနာသော၊

ရံသိဇာလဝိတတော နရသီဟော’’တိ။ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ) –

ဧဝမာဒိကာဟိ အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန –

‘‘စက္ကဝရင်္ကိတရတ္တသုပါဒေါ၊

လက္ခဏမဏ္ဍိတအာယတပဏှိ၊

စာမရဆတ္တဝိဘူသိတပါဒေါ၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘သကျကုမာရဝရော ¶ သုခုမာလော၊

လက္ခဏစိတ္တိကပုဏ္ဏသရီရော၊

လောကဟိတာယ ဂတော နရဝီရော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ပုဏ္ဏသသင်္ကနိဘော မုခဝဏ္ဏော၊

ဒေဝနရာန ပိယော နရနာဂေါ၊

မတ္တဂဇိန္ဒဝိလာသိတဂါမီ၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ခတ္တိယသမ္ဘဝအဂ္ဂကုလီနော၊

ဒေဝမနုဿနမဿိတပါဒေါ၊

သီလသမာဓိပတိဋ္ဌိတစိတ္တော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘အာယတယုတ္တသုသဏ္ဌိတနာသော၊

ဂေါပခုမော အဘိနီလသုနေတ္တော၊

ဣန္ဒဓနူအဘိနီလဘမူကော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ဝဋ္ဋသုဝဋ္ဋသုသဏ္ဌိတဂီဝေါ ¶ ၊

သီဟဟနူ မိဂရာဇသရီရော၊

ကဉ္စနသုစ္ဆဝိဥတ္တမဝဏ္ဏော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘သိနိဒ္ဓသုဂမ္ဘိရမဉ္ဇုသဃောသော၊

ဟိင်္ဂုလဗန္ဓုကရတ္တသုဇိဝှော၊

ဝီသတိဝီသတိသေတသုဒန္တော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘အဉ္ဇနဝဏ္ဏသုနီလသုကေသော ¶ ၊

ကဉ္စနပဋ္ဋဝိသုဒ္ဓနလာဋော၊

ဩသဓိပဏ္ဍရသုဒ္ဓသုဥဏ္ဏော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ဂစ္ဆတိနိလပထေ ဝိယ စန္ဒော၊

တာရဂဏာပရိဝေဌိတရူပေါ၊

သာဝကမဇ္ဈဂတော သမဏိန္ဒော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော’’တိ။ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ) –

ဣမာ နဝ ဂါထာယောပိ ဧတ္ထ ဒဿိတာ၊ တာ ပန ‘‘အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟီ’’တိ ဝစနေန န သမေန္တိ။ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒတလာတိ ဝုတ္တာနုက္ကမောပိ တတ္ထ န ဒိဿတိ။ ဘိက္ခာယ စရတီတိ ဘိက္ခာစာရော။

ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥတ္တိဋ္ဌိတွာ ပရေသံ ဃရဒွါရေ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍေ။ နပ္ပမဇ္ဈေယျာတိ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ဟာပေတွာ ပဏီတဘောဇနာနိ ပရိယေသန္တော ဥတ္တိဋ္ဌေ ပမဇ္ဇတိ နာမ၊ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပန နပ္ပမဇ္ဇတိ နာမ၊ ဧဝံ ကရောန္တော ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။ ဓမ္မန္တိ အနေသနံ ပဟာယ သပဒါနံ စရန္တော တမေဝ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ။ သုခံ သေတီတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ ဧဝံ ပနေတံ ဘိက္ခာယ စရိယဓမ္မံ စရန္တော ဓမ္မစာရီ ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။

ဒုတိယဂါထာယ ¶ န နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ဝေသိယာဒိဘေဒေ အဂေါစရေ စရန္တော နံ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ ဒုစ္စရိတံ စရတိ နာမ၊ ဧဝံ အစရိတွာ တံ ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ၊ န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣမံ ပန ဒုတိယဂါထံ ပိတု နိဝေသနံ ဂန္တွာ အဘာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၆ နန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’တိ ဂါထာယ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတ’န္တိ ဂါထာယ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ ရာဇာနဉ္စ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ ‘‘ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’တိ ဂါထာယ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ¶ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘ဓမ္မံ စရေ’တိ ဂါထာယ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ ရာဇာနဉ္စ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ။

ဓမ္မပါလဇာတကံ သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသီတိ ပုနေကဒိဝသံ ရာဇနိဝေသနေ ကတပါတရာသော ဧကမန္တံ နိသိန္နေန ရညာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒုက္ကရကာရိကကာလေ ဧကာ ဒေဝတာ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ပုတ္တော တေ ကာလကတော’တိ အာဟ။ အဟံ တဿာ ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော ‘န မယှံ ပုတ္တော ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ကာလံ ကရောတီ’တိ ပဋိက္ခိပိန္တိ ဝုတ္တေ ဣဒါနိ ကထံ သဒ္ဒဟိဿထ၊ ပုဗ္ဗေပိ အဋ္ဌိကာနိ ဒဿေတွာ ‘ပုတ္တော တေ မတော’တိ ဝုတ္တေ န သဒ္ဒဟိတ္ထာ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပနံ။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ ယုဝရာဇပဋ္ဋဗန္ဓော။ အဘိနဝဃရပ္ပဝေသနမဟော ဃရမင်္ဂလံ၊ ဝိဝါဟကရဏမဟော အာဝါဟမင်္ဂလံ။ ဆတ္တမင်္ဂလန္တိ ယုဝရာဇဆတ္တမင်္ဂလံ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၂၂) ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ဥတ္တမာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠာ နာစ္စောဒါတာတိ အတိက္ကန္တာ မာနုသံ ဝဏ္ဏံ၊ အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗံ ဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ။ ဆဝိကလျာဏံ မံသကလျာဏံ နဟာရုကလျာဏံ အဋ္ဌိကလျာဏံ ဝယကလျာဏန္တိ ဣမေဟိ ပန ပဉ္စဟိ ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ နာမ။ တဿာ ဟိ အာဂန္တုကောဘာသကိစ္စံ နတ္ထိ။ အတ္တနော သရီရောဘာသေနေဝ ဒွါဒသဟတ္ထဋ္ဌာနေ ¶ အာလောကံ ကရောတိ၊ ပိယင်္ဂုသာမာ ဝါ ဟောတိ သုဝဏ္ဏသာမာ ဝါ၊ အယမဿာ ဆဝိကလျာဏတာ။ စတ္တာရော ပနဿာ ဟတ္ထပါဒါ မုခပရိယောသာနဉ္စ လာခါရသပရိကမ္မကတံ ဝိယ ရတ္တပဝါဠရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ ဟောတိ၊ အယမဿာ မံသကလျာဏတာ။ ဝီသတိ ပန နခပတ္တာနိ မံသတော အမုတ္တဋ္ဌာနေ လာခါရသပူရိတာနိ ဝိယ မုတ္တဋ္ဌာနေ ခီရဓာရာသဒိသာနိ ဟောန္တိ၊ အယမဿာ နဟာရုကလျာဏတာ။ ဒွတ္တိံသ ဒန္တာ သုဖုသိတာ သုဓောတဝဇိရပန္တိ ဝိယ ခါယန္တိ၊ အယမဿာ အဋ္ဌိကလျာဏတာ။ ဝီသတိဝဿသတိကာပိ သမာနာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောတိ နိဝလိပလိတာ၊ အယမဿာ ဝယကလျာဏတာ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဝုစ္စတိ။

တုဝဋန္တိ သီဃံ။ သောပိ ဘဂဝန္တံ ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟမာနော ဝိဟာရံယေဝ အဂမာသီတိ။ သော ကိရ တထာဂတေ ဂါရဝေန ‘‘ပတ္တံ ဝေါ ဘန္တေ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေသိ ‘‘သောပါနသီသေ ပတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ တသ္မိမ္ပိ ဌာနေ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘သောပါနပါဒမူလေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘ရာဇင်္ဂဏေ ဂဏှိဿတီ’’တိ ¶ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏှိ။ ကုမာရော နိဝတ္တိတုကာမော အရုစိယာ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထု ဂါရဝေန ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ‘‘ဣဓ ဂဏှိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော ဂစ္ဆတိ။ ဇနပဒကလျာဏိယာ စ ဝုတ္တဝစနံ တဿ ဟဒယေ တိရိယံ ပတိတွာ ဝိယ ဌိတံ။ နန္ဒကုမာရဉှိ အဘိသေကမင်္ဂလံ န တထာ ပီဠေသိ၊ ယထာ ဇနပဒကလျာဏိယာ ဝုတ္တဝစနံ၊ တေနဿ စိတ္တသန္တာပေါ ဗလဝါ အဟောသိ။ အထ နံ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တိဿတိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တမေဝ သတ္ထာ ဝိဟာရံ နေတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ နန္ဒာ’’တိ အာဟ။ သော ဗုဒ္ဓဂါရဝေန ‘‘န ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အဝတွာ ‘‘အာမ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ။ ‘‘သတ္ထာ ကပိလပုရံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၃၀) ပန –

‘‘မဟာသတ္တောပိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော လောကာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ရာဇဂဟတော ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ ပဌမဒဿနေနေဝ ¶ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ ပုနဒိဝသေ ပိတု နိဝေသနံ ဂန္တွာ ရာဟုလမာတာယ ဩဝါဒံ ကတွာ သေသဇနဿပိ ဓမ္မံ ကထေသိ၊ ပုနဒိဝသေ နန္ဒကုမာရဿ အဘိသေကဂေဟပ္ပဝေသနအာဝါဟမင်္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသု တဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ကုမာရံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝိဟာရာဘိမုခေါ ပါယာသီ’’တိ –

ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘ဘဂဝါ ကပိလပုရံ အာဂန္တွာ ဒုတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ အာစရိယေန တံတံဘာဏကာနံ တထာ တထာ အနုဿဝဝသေန ပရိဟရိတွာ အာဂတဘာဝတော တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ ဝုတ္တန္တိ နတ္ထေတ္ထ အာစရိယဝစနေ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော။

ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ဗြဟ္မရူပသမာနရူပံ။ တျဿာတိ တေ အဿ။ ဝဋ္ဋာနုဂတန္တိ ဝဋ္ဋပရိယာပန္နံ။ သဝိဃာတန္တိ ဒုက္ခသဟိတတ္တာ သဝိဃာတံ၊ သဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနန္တိ –

‘‘သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ၊ ဟိရိဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ၊

သုတဓနဉ္စ စာဂေါ စ၊ ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓန’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၅-၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ။ ဥဉ္ဆာစရိယာယာတိ ဘိက္ခာစရိယာယ။ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သကလသရီရံ ¶ ခေါဘေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ပုတ္တပေမံ ဘန္တေ…ပေ… အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ပုတ္တသိနေဟော ဟိ ဗလဝဘာဝတော သဟဇာတပီတိဝေဂဿ သဝိပ္ဖာရတာယ တံသမုဋ္ဌာနရူပဓမ္မေဟိ ဖရဏဝသေန သကလသရီရံ အာလောဠေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၆။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနီတိအာဒီသု သိက္ခိတဗ္ဗာနိ ပဒါနိ သိက္ခာပဒါနိ၊ သိက္ခာကောဋ္ဌာသာတိ အတ္ထော။ သိက္ခာယ ဝါ ပဒါနိ သိက္ခာပဒါနိ၊ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာယ အဓိဂမုပါယာတိ ¶ အတ္ထော။ အတ္ထတော ပန ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိယော၊ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ပနေတ္ထ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သရသေနေဝ ပတနသဘာဝဿ အန္တရာ ဧဝ အတိပါတနံ အတိပါတော၊ သဏိကံ ပတိတုံ အဒတွာ သီဃံ ပါတနန္တိ အတ္ထော။ အတိက္ကမ္မ ဝါ သတ္ထာဒီဟိ အဘိဘဝိတွာ ပါတနံ အတိပါတော၊ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော၊ ပါဏဝဓော ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော၊ တတော ပါဏာတိပါတာ။

ဝေရမဏီတိ ဝေရဟေတုတာယ ဝေရသညိတံ ပါဏာတိပါတာဒိပါပဓမ္မံ မဏတိ၊ ‘‘မယိ ဣဓ ဌိတာယ ကထမာဂစ္ဆသီ’’တိ ဝါ တဇ္ဇေန္တီ ဝိယ နီဟရတီတိ ဝေရမဏီ။ ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဝိရမဏီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတော ပန ဝေရမဏီတိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိယော။ သာ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒိံ ဝိရမန္တဿ ယာ တသ္မိံ သမယေ ပါဏာတိပါတာ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာပတ္တိ ဝေလာနတိက္ကမော သေတုဃာတော’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၇၀၄) ဝုတ္တာ။ ကာမဉ္စေသာ ဝေရမဏီ နာမ လောကုတ္တရာပိ အတ္ထိ၊ ဣဓ ပန သမာဒါနဝသပ္ပဝတ္တာ ဝိရတိ အဓိပ္ပေတာတိ လောကုတ္တရာယ ဝိရတိယာ သမာဒါနဝသေန ပဝတ္တိအသမ္ဘဝတော ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိယော ဂဟေတဗ္ဗာ။

အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီတိအာဒီသု အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ပရဿဟရဏံ၊ ထေယျံ စောရိကာတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ။ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသအဉနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။

အဗြဟ္မစရိယံ နာမ အသေဋ္ဌစရိယံ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိ။ သာ ဟိ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၇၊ ၂။၄၂) ဟီဠိတတ္တာ အသေဋ္ဌာ အပ္ပသတ္ထာ စရိယာတိ ဝါ အသေဋ္ဌာနံ နိဟီနာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ စရိယာတိ ဝါ အသေဋ္ဌစရိယံ၊ အသေဋ္ဌစရိယတ္တာ အဗြဟ္မစရိယန္တိ စ ဝုစ္စတိ ¶ ၊ အတ္ထတော ပန အသဒ္ဓမ္မသေဝနာဓိပ္ပာယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ အဗြဟ္မစရိယံ။

မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု၊ ဝါဒေါတိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ မုသာ ဝဒီယတိ ဝုစ္စတိ ဧတာယာတိ ကတွာ။

သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ သုရာတိ ပူဝသုရာ ပိဋ္ဌသုရာ ဩဒနသုရာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ ပဉ္စ သုရာ။ မေရယန္တိ ပုပ္ဖာသဝေါ ဖလာသဝေါ မဓွာသဝေါ ဂုဠာသဝေါ သမ္ဘာရသံယုတ္တောတိ ပဉ္စ အာသဝါ။ တတ္ထ ပူဝေ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ တဇ္ဇံ ဥဒကံ ဒတွာ မဒ္ဒိတွာ ကတာ ပူဝသုရာ။ ဧဝံ သေသသုရာပိ။ ကိဏ္ဏာတိ ပန တဿာ သုရာယ ဗီဇံ ဝုစ္စတိ၊ ယေ သုရာမောဒကာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ။ ဟရီတကီသာသပါဒိနာနာသမ္ဘာရေဟိ သံယောဇိတာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာ။ မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖရသော စိရပရိဝါသိတော ပုပ္ဖာသဝေါ။ ပနသာဒိဖလရသော ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကာရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ ဟရီတကအာမလကကဋုကဘဏ္ဍာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပရိဝါသိတော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ မဒကရဏဝသေန မဇ္ဇံ ပိဝန္တံ မဒယတီတိ ကတွာ။ ပမာဒဋ္ဌာနန္တိ ပမာဒကာရဏံ။ ယာယ စေတနာယ တံ မဇ္ဇံ ပိဝန္တိ၊ တဿာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သုရာမေရယမဇ္ဇေ ပမာဒဋ္ဌာနံ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာ။

ဝိကာလဘောဇနာတိ အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ။ အယံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော ဘောဇနဿ ကာလော နာမ၊ တဒညော ဝိကာလော။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘောဇနံ၊ ယာဂုဘတ္တာဒိ သဗ္ဗံ ယာဝကာလိကဝတ္ထု။ ယထာ စ ‘‘ရတ္တူပရတော’’တိ (ဒီ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃၊ ၃။၁၄) ဧတ္ထ ¶ ရတ္တိယာ ဘောဇနံ ရတ္တီတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေတ္ထ ဘောဇနဇ္ဈောဟရဏံ ဘောဇနန္တိ။ ဝိကာလေ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ၊ တတော ဝိကာလဘောဇနာ၊ ဝိကာလေ ယာဝကာလိကဝတ္ထုဿ အဇ္ဈောဟရဏာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ န ဧတ္ထ ကမ္မသာဓနော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတ္ထဝါစကော ဘောဇနသဒ္ဒေါ၊ အထ ခေါ ဘာဝသာဓနော အဇ္ဈောဟရဏတ္ထဝါစကော ဂဟေတဗ္ဗော ¶ ၊ တသ္မာ ဝိကာလေ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ဝိကာလဘောဇနံ။ ကဿ ပန အဇ္ဈောဟရဏန္တိ? ယာမကာလိကာဒီနံ အနုညာတတ္တာ ဝိကာလဘောဇန-သဒ္ဒဿ ဝါ ယာဝကာလိကဇ္ဈောဟရဏေ နိရုဠှတ္တာ ယာဝကာလိကဿာတိ ဝိညာယတိ၊ အတ္ထတော ပန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝိကာလေ ယာဝကာလိကဇ္ဈောဟရဏစေတနာ ‘‘ဝိကာလဘောဇန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာတိ ဧတ္ထ သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနန္တိ ဝိသူကဒဿနံ။ နစ္စာဒီနဉှိ ဒဿနံ သဆန္ဒရာဂပ္ပဝတ္တိတော သင်္ခေပတော ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃) ဘဂဝတော သာသနံ န အနုလောမေတိ။ နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ ဝါဒိတဉ္စ ဝိသူကဒဿနဉ္စ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနံ။ အတ္တနာ ပယောဇိယမာနံ ပရေဟိ ပယောဇာပိယမာနဉ္စေတ္ထ နစ္စံ နစ္စဘာဝသာမညတော ပါဠိယံ ဧကေနေဝ နစ္စ-သဒ္ဒေန ဂဟိတံ၊ တထာ ဂီတဝါဒိတ-သဒ္ဒေဟိ ဂါယနဂါယာပနဝါဒနဝါဒါပနာနိ၊ တသ္မာ အတ္တနာ နစ္စနနစ္စာပနာဒိဝသေန နစ္စာ စ ဂီတာ စ ဝါဒိတာ စ အန္တမသော မယူရနစ္စာဒိဝသေနပိ ပဝတ္တာနံ နစ္စာဒီနံ ဝိသူကဘူတာ ဒဿနာ စ ဝေရမဏီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နစ္စာဒီနိ အတ္တနာ ပယောဇေတုံ ဝါ ပရေဟိ ပယောဇာပေတုံ ဝါ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုံ ဝါ နေဝ ဘိက္ခူနံ န ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဿနေန စေတ္ထ သဝနမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ ဝိရူပေကသေသနယေန။ ယထာ သကံ ဝိသယအာလောစနသဘာဝတာယ ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ သဝနကိရိယာယပိ ဒဿနသင်္ခေပသမ္ဘဝတော ‘‘ဒဿနာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ကဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတိ အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ။ ဒဿနကမျတာယ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဿတော ဧဝ စေတ္ထ ဝီတိက္ကမော ဟောတိ၊ ဌိတနိသိန္နသယနောကာသေ ပန အာဂတံ ဂစ္ဆန္တဿ ဝါ အာပါထဂတံ ပဿတော သိယာ သံကိလေသော၊ န ဝီတိက္ကမော။

မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ မာလာတိ ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မာလာ-သဒ္ဒေါ လောကေ ဗဒ္ဓမာလဝါစကော၊ သာသနေ ပန ရုဠှိယာ ပုပ္ဖေသုပိ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ ဗဒ္ဓမဗဒ္ဓံ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘မာလာ’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂန္ဓန္တိ ဝါသစုဏ္ဏဓူမာဒိကံ ဝိလေပနတော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ဝိလေပနတ္ထံ ပိသိတွာ ပဋိယတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ ပိဠန္ဓနံ ဓာရဏံ၊ ဦနဋ္ဌာနပူရဏံ မဏ္ဍနံ၊ ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယနံ ¶ ¶ ဝိဘူသနံ။ တေနေဝ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀) မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယဉ္စ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၉၃) ‘‘ပိဠန္ဓန္တော ဓာရေတိ နာမ၊ ဦနဋ္ဌာနံ ပူရေန္တော မဏ္ဍေတိ နာမ၊ ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယန္တော ဝိဘူသေတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရမတ္ထဇောတိကာယံ ပန ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယံ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၂။ပစ္ဆိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘မာလာဒီသု ဓာရဏာဒီနိ ယထာသင်္ချံ ယောဇေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဌာနံ ဝုစ္စတိ ကာရဏံ၊ တသ္မာ ယာယ ဒုဿီလျစေတနာယ တာနိ မာလာဓာရဏာဒီနိ မဟာဇနော ကရောတိ၊ သာ ဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနံ။

ဥစ္စာသယနမဟာသယနာတိ ဧတ္ထ ဥစ္စာတိ ဥစ္စ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ ဧကံ သဒ္ဒန္တရံ။ သေတိ ဧတ္ထာတိ သယနံ၊ ဥစ္စာသယနဉ္စ မဟာသယနဉ္စ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ။ ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ မဉ္စာဒိ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏေဟိ အတ္ထတံ အာသန္ဒာဒိ။ အာသနဉ္စေတ္ထ သယနေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန အာဓာရေ ပဋိက္ခိတ္တေ တဒါဓာရာ ကိရိယာ ပဋိက္ခိတ္တာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန တဒုပဘောဂဘူတနိသဇ္ဇာနိပဇ္ဇနေဟိ ဝိရတိ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ဥစ္စာသယနမဟာသယနသယနာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဧကသေသနယေန အယံ နိဒ္ဒေသော ကတော ယထာ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ၊ အာသနကိရိယာပုဗ္ဗကတ္တာ သယနကိရိယာယ သယနဂ္ဂဟဏေနေဝ အာသနမ္ပိ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တဿ ဥဘယဿပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏံ။ တိဝိဓဉ္စေတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကာယေန ဝါစာယ မနသာတိ။ တတ္ထ ကာယေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဥဂ္ဂဏှနံ၊ ဝါစာယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဥဂ္ဂဟာပနံ၊ မနသာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ သာဒိယနံ။ တိဝိဓမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ သာမညနိဒ္ဒေသေန ဧကသေသနယေန ဝါ ဂဟေတွာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နေဝ ဥဂ္ဂဟေတုံ န ဥဂ္ဂဟာပေတုံ န ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝါ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမာနိ ပန ဒသ သိက္ခာပဒါနိ ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ သာဓာရဏာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁၃) ‘‘ဥပါသကဥပါသိကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ၊ သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ၊ ဥပေါသထင်္ဂဝသေန အဋ္ဌာတိ ဣဒံ ဂဟဋ္ဌသီလ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒသာတိ သာမဏေရေဟိ ရက္ခိတဗ္ဗသီလမာဟ ¶ ဃဋိကာရာဒီနံ ဝိယ။ ပရမတ္ထဇောတိကာယံ ပန ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယံ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၂။သာဓာရဏဝိသေသဝဝတ္ထာန) ‘‘အာဒိတော ဒွေ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဥပါသကာနံ သာမဏေရာနဉ္စ သာဓာရဏာနိ နိစ္စသီလဝသေန၊ ဥပေါသထသီလဝသေန ပန ဥပါသကာနံ သတ္တမဋ္ဌမံ စေကံ အင်္ဂံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆိမဝဇ္ဇာနိ သဗ္ဗာနိပိ သာမဏေရေဟိ သာဓာရဏာနိ၊ ပစ္ဆိမံ ပန သာမဏေရာနမေဝ ဝိသေသဘူတ’’န္တိ ¶ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသာ’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ။ နာသနဝတ္ထူတိ လိင်္ဂနာသနာယ ဝတ္ထု၊ အဓိဋ္ဌာနံ ကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၀၇။ ကိန္တီတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန။ ‘‘အတ္တနော ပရိဝေဏန္တိ ဣဒံ ပုဂ္ဂလိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ ဂဏ္ဌိပဒကာရာနံ အဓိပ္ပာယော – ‘‘ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသန’’န္တိ ဣမိနာ တဿ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တံ သင်္ဃိကသေနာသနံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အတ္တနော ပရိဝေဏ’’န္တိ ဣမိနာပိ တဿေဝ ပုဂ္ဂလိကသေနာသနံ ဝုတ္တန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အမှာကံ ခန္တိ – ‘‘ယတ္ထ ဝါ ဝသတီ’’တိ ဣမိနာ သင်္ဃိကံ ဝါ ဟောတု ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ၊ တဿ နိဗဒ္ဓဝသနကသေနာသနံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတီ’’တိ ဣမိနာ ပန ယံ အာစရိယဿ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာနာဒိနိမိတ္တံ နိဗဒ္ဓံ ပဝိသတိ၊ တံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘယေနပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ အတ္တနော ပရိဝေဏန္တိ ဣမိနာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ၊ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနန္တိ ဣမိနာ ပန တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ။ တဒုဘယမ္ပိ သင်္ဃိကံ ဝါ ဟောတု ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ၊ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗမေဝါတိ။ မုခဒွါရိကန္တိ မုခဒွါရေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ယောဇေတွာ။ ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိနေန္တိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ သောယေဝ ကာတဗ္ဗတ္တာ ကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မံ၊ အာဝရဏာဒိ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ ဒဏ္ဍကမ္မမဿ ကရောထာတိ အဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ယောဇေထ အာဏာပေထ။ ဒဏ္ဍကမ္မန္တိ ဝါ နိဂ္ဂဟကမ္မံ၊ တသ္မာ နိဂ္ဂဟမဿ ကရောထာတိ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ ဤဒိသေသု ဌာနေသု။ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဣမိနာ စ ဆိန္နဝဿော စ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ သစေ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝ ဟောတိ၊ အာယတိံ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ၊ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ သစေ ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော န ဩရမတိ၊ သင်္ဃံ အပလောကေတွာ နာသေတဗ္ဗော။ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစမာနောပိ အပလောကေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ပုန ဝဿံ ဥပဂတတ္တာ လစ္ဆတိ။ အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗောတိ ဆိန္နဝဿတာယ ဝုတ္တံ။ ဣတရာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ပဉ္စ။ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စဂမာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒေသာပေတဗ္ဗော။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ ပဏ္ဍကဝတ္ထုမှိ ¶ ‘‘ယော ကာဠပက္ခေ ဣတ္ထီ ဟောတိ၊ ဇုဏှပက္ခေ ပုရိသော၊ အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတီ’’တိ အပဏ္ဍကပက္ခေ ပရိဠာဟဝူပသမဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကပက္ခေ ဥဿန္နပရိဠာဟတာ ပဏ္ဍကဘာဝါပတ္တီတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ဣဒမေဝေတ္ထ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိဘာဝေါ ပုမ္ဘာဝေါ ဝါ နတ္ထိ ဧတဿာတိ အဘာဝကော။ တသ္မိံ ယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ‘‘အပဏ္ဍကပက္ခေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပဏ္ဍကပက္ခေ နာသေတဗ္ဗော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အပဏ္ဍကပက္ခေ ပဗ္ဗဇိတော သစေ ကိလေသက္ခယံ ပါပုဏာတိ၊ န နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပဏ္ဍကဿ ကိလေသက္ခယာသမ္ဘဝတော ခီဏကိလေသဿ စ ပဏ္ဍကဘာဝါနုပပတ္တိတော။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကထာယဉှိ အဝိသေသေန ပဏ္ဍကဿ အဟေတုကပဋိသန္ဓိတာ ဝုတ္တာ။ အာသိတ္တဥသူယပက္ခပဏ္ဍကာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယေဝ ပဏ္ဍကသဘာဝေါ၊ န ပဝတ္တိယံယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အဟေတုကပဋိသန္ဓိနိဒ္ဒေသေ ဇစ္စန္ဓဗဓိရာဒယော ဝိယ ပဏ္ဍကော ဇာတိသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ န နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဣဓာပိ ¶ စတုတ္ထပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၃၃) ‘‘အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဒဿေန္တေန ပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ တယော ဝတ္ထုဝိပန္နာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ၊ တေသံ သဂ္ဂေါ အဝါရိတော၊ မဂ္ဂေါ ပန ဝါရိတော’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုမှိ ကောလညာတိ မာတုဝံသေ ပိတုဝံသေ စ ဇာတာ မာတာပိတုပ္ပဘုတိသဗ္ဗဉာတယော။ ထေယျာယ သံဝါသော ဧတဿာတိ ထေယျသံဝါသကော။ သော စ န သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနကော ဣဓာဓိပ္ပေတော၊ အထ ခေါ လိင်္ဂဿ တဒုဘယဿ စ ထေနကောပီတိ အာဟ ‘‘တယော ထေယျသံဝါသကာ’’တိအာဒိ။ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတီတိ ယထာဝုဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ ဝါ သာမဏေရာနံ ဝါ ဝန္ဒနံ န သာဒိယတိ။ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတီတိ အတ္တနာ မုသာဝါဒံ ကတွာ ဒဿိတဝဿာနုရူပံ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကောတိ ဣမိနာ န ဧကကမ္မာဒိကောဝ ဣဓ သံဝါသော နာမာတိ ဒဿေတိ။

ရာဇ…ပေ… ဘယေနာတိ ဧတ္ထ ဘယ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ရာဇဘယေန ဒုဗ္ဘိက္ခဘယေနာ’’တိအာဒိနာ ¶ ။ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသောတိ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂတာယ သော သုဒ္ဓမာနသော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ရာဇဘယာဒိံ ဝိနာ ကေဝလံ ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝသိတုကာမတာယ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ၊ သော အသုဒ္ဓစိတ္တတာယ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပန တာဒိသေန အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတုကာမတာယ အဘာဝတော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ တာဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂါနံ ‘ဂိဟီ မံ သမဏောတိ ဇာနန္တူ’တိ ဝဉ္စနာစိတ္တေ သတိပိ ဘိက္ခူနံ ဝဉ္စေတုကာမတာယ အဘာဝါ ဒေါသော န ဇာတော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝူပသန္တဘယတာ ¶ ဣဓ သုဒ္ဓစိတ္တတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ သော ဝူပသန္တဘယော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ တာဝ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ ဝိညာယမာနေ အဝူပသန္တဘယဿ သံဝါသသာဒိယနေပိ ထေယျသံဝါသကတာ န ဟောတီတိ အာပဇ္ဇေယျ၊ န စ အဋ္ဌကထာယံ အဝူပသန္တဘယဿ သံဝါသသာဒိယနေပိ အထေယျသံဝါသကတာ ဒဿိတာ။ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တောတိ စ ဣမိနာ အဝူပသန္တတယေနပိ သံဝါသံ အသာဒိယန္တေနေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ တေနေဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မာ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ သင်္ဃိကံ ဂဏှန္တဿ သံဝါသံ ပရိဟရိတုံ ဒုက္ကရံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တောတိ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တသ္မာ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂတာယေဝေတ္ထ သုဒ္ဓစိတ္တတာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗသာမယိကာနံ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝီထိစတုက္ကာဒီသု ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တာနိ။ ကာယပရိဟာရိယာနီတိ ကာယေန ပရိဟရိတဗ္ဗာနိ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တီတိ အဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေနာတိ ကသိဂေါရက္ခာဒိကမ္မကရဏေန။ တဒေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတီတိ စီဝရာနိ နိဝါသနပါရုပနဝသေန အာဒါယ ပတ္တဉ္စ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ နာပိ သယံ ဇာနာတီတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝံ ကာတုံ န လဘတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမဏော န ဟောတီ’’တိ ဝါ န ဇာနာတိ။ ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီတိ ဣဒံ ပန နိဒဿနမတ္တံ။ အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါတိ ဣမိနာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ သုတွာ သစေပိ နာရောစေတိ၊ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ…ပေ… ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဣဒံ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ န လိင်္ဂထေနကော ဟောတိ၊ လိင်္ဂါနုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ နာပိ သံဝါသထေနကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဧကော ဘိက္ခု ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာတိ ဧတ္ထာပိ ဣဒမေဝ ကာရဏံ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရတော သာမဏေရော သလိင်္ဂေ ဌိတောတိအာဒိနာ သာမဏေရဿ ဝုတ္တဝိဓာနေသုပိ အထေယျသံဝါသကပက္ခေ အယမေဝ နယော။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘သာပိ ဟိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘာဝေတိ။ ယော ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိ ¶ သာမဏေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မဟာပေဠာဒီသူတိ ဧတေန ဂိဟိသန္တကံ ဒဿိတံ။ သယံ သာမဏေရောဝ…ပေ… ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ပါရာဇိကံ ပန အာပဇ္ဇတိယေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာယံ တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတီတိ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂတဿ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ တေသံ လဒ္ဓိပိ ဂဟိတာယေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကေနစိ ပန ‘‘တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ လဒ္ဓိယာ ဂဟိတာယပိ အဂ္ဂဟိတာယပိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂတဿ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနတော အညံ လဒ္ဓိဂ္ဂဟဏံ နာမ အတ္ထိ။ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနေဝ ဟိ သော ဂဟိတလဒ္ဓိကော ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘ဝီမံသနတ္ထံ ကုသစီရာဒီနိ…ပေ… ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တာဝ တံ လဒ္ဓိ ရက္ခတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နဂ္ဂေါဝ အာဇီဝကာနံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အာဇီဝကော ဘဝိဿ’’န္တိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂမနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ နဂ္ဂေန ဟုတွာ ဂမနပစ္စယာပိ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတိယေဝ။ ကူဋဝဿံ ဂဏေန္တောတိ ကူဋဝဿံ ဂဏေတွာ သံဝါသံ သာဒိယန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၁။ တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထု ဥတ္တာနမေဝ။

မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၂။ မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထူသု အပဝါဟနန္တိ အပဂမနံ၊ ပတိကရဏန္တိ အတ္ထော။ ယထာ သမာနဇာတိကဿ ဝိကောပနေ ကမ္မံ ဂရုတရံ၊ န တထာ ဝိဇာတိကဿာတိ အာဟ ‘‘မနုဿိတ္ထိဘူတာ’’တိ ¶ ။ ပုတ္တသမ္ဗန္ဓေန မာတုပိတုသမညာ ¶ ၊ ဒတ္တကိတ္တိမာဒိဝသေနပိ ပုတ္တဝေါဟာရော လောကေ ဒိဿတိ၊ သော စ ခေါ ပရိယာယတောတိ နိပ္ပရိယာယသိဒ္ဓတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဇနိကာ မာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တိ ယထာ တံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ၊ ဧဝံ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝါ’’တိ။ စုတိအနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ နာမ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တံ၊ တံနိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလံ၊ အနန္တရပယောဇနံ ဝါ အာနန္တရိယံ၊ တေန အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန။ ပိတုဃာတကေပိ ယေန မနုဿဘူတော ဇနကော ပိတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သတာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတော၊ အယံ အာနန္တရိယေန ပိတုဃာတကကမ္မေန ပိတုဃာတကောတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။

ပရိဝတ္တိတလိင်္ဂမ္ပိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၂၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၇၅၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၉) မာတရံ ပိတရံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိယေဝ။ သတိပိ ဟိ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဘဝင်္ဂပ္ပဗန္ဓော ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓော စ၊ နာညောတိ။ ယော ပန သယံ မနုဿော တိရစ္ဆာနဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ၊ သယံ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတော မနုဿဘူတံ၊ တိရစ္ဆာနဘူတောယေဝ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ န ဟောတိ၊ ဘာရိယံ ပန ဟောတိ၊ အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဧဠကစတုက္ကံ သင်္ဂါမစတုက္ကံ စောရစတုက္ကဉ္စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ အဘိသန္ဓိနာပိ ဟိ ဧဠကဋ္ဌာနေ ဌိတံ မနုဿော မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ ဖုသတိ မရဏာဓိပ္ပာယေနေဝ အာနန္တရိယဝတ္ထုနော ဝိကောပိတတ္တာ။ ဧဠကာဘိသန္ဓိနာ ပန မာတာပိတိအအသန္ဓိနာ ဝါ ဧဠကံ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ အာနန္တရိယဝတ္ထုအဘာဝတော။ မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ မာတာပိတရော မာရေန္တော ဖုသတေဝ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ စတုက္ကဒွယေ။ ယထာ စ မာတာပိတူသု၊ ဧဝံ အရဟန္တေပိ ဧတာနိ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ၊ ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒါရမ္မဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ အာနန္တရိယာနာနန္တရဘာဝေ ပမာဏံ။ ကတာနန္တရိယကမ္မော စ ‘‘တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိဿာမီ’’တိ သကလစက္ကဝါဠံ မဟာစေတိယပ္ပမာဏေဟိ ကဉ္စနထူပေဟိ ပူရေတွာပိ သကလစက္ကဝါဠံ ပူရေတွာ နိသိန္နဿ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သင်္ဃာဋိကဏ္ဏံ အမုဉ္စန္တော ဝိစရိတွာပိ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယမေဝ ဥပပဇ္ဇတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ န လဘတိ။

၁၁၅။ ဣစ္ဆမာနန္တိ ¶ ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ဣစ္ဆမာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေယေဝါ’’တိ။ သင်္ဃဘေဒကကထာဝိတ္ထာရော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ စတုန္နံ ကမ္မာနန္တိ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။ ဒုဋ္ဌစိတ္တေနာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဝဓကစိတ္တေနာ’’တိ။ ဝဓကစေတနာယ ဟိ ဒူသိတစိတ္တံ ဣဓ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ နာမ။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဧတ္ထ တထာဂတဿ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ လောဟိတပဂ္ဃရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ သရီရဿ ပန အန္တောယေဝ ဧကသ္မိံ ဌာနေ လောဟိတံ သမောသရတိ၊ အာဃာတေန ပကုပ္ပမာနံ သဉ္စိတံ ဟောတိ။ ဒေဝဒတ္တေန ပဝိဒ္ဓသိလတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတသက္ခလိကာပိ တထာဂတဿ ပါဒန္တံ ပဟရိ၊ ဖရသုနာ ပဟဋော ဝိယ ပါဒေါ အန္တောလောဟိတောယေဝ အဟောသိ။ ဇီဝကော ပန တထာဂတဿ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ တမှာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတွာ ဖာသုမကာသိ၊ တေနဿ ပုညကမ္မမေဝ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘ဇီဝကော ဝိယာ’’တိအာဒိ။

အထ ယေ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္ဒန္တိ၊ ဗောဓိံ ဆိန္ဒန္တိ၊ ဓာတုမှိ ဥပက္ကမန္တိ၊ တေသံ ကိံ ဟောတီတိ? ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝါ ပဋိမံ ဝါ ဗာဓမာနံ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပါတေန္တိ၊ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ ဂရုတရံ။ စေတိယဝတ္ထုံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဗောဓိမူလေပိ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဗောဓိသာခါ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ၊ တံ ဂေဟရက္ခဏတ္ထံ ဆိန္ဒိတုံ န လဘတိ။ ဗောဓိအတ္ထဉှိ ဂေဟံ၊ န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ၊ တဿ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဩဇောဟရဏသာခံ ဝါ ပူတိဋ္ဌာနံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ သတ္ထု ရူပကာယပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ ပုညမ္ပိ ဟောတိ။

မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ဥဘတော ¶ ဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမိနာ အသမာနာဓိကရဏဝိသယော ဗာဟိရတ္ထသမာသောယံ၊ ပုရိမပဒေ စ ဝိဘတ္တိအလောပေါတိ ဒဿေတိ။ ဗျဉ္ဇနန္တိ စေတ္ထ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပုရိသနိမိတ္တဉ္စ အဓိပ္ပေတံ။ အထ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဧကမေဝ ဣန္ဒြိယံ၊ ဥဒါဟု ဒွေတိ? ဧကမေဝ ‘‘ယဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော။ ယဿ ဝါ ပန ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’’တိ ¶ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈) ဧကသ္မိံ သန္တာနေ ဣန္ဒြိယဒွယဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ၊ တဉ္စ ခေါ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ။ ယဒိ ဧဝံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကဿ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဣန္ဒြိယဉှိ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ တဿ နတ္ထီတိ? ဝုစ္စတေ – န တဿ ဣန္ဒြိယံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကာရဏံ။ ကသ္မာ? သဒါ အဘာဝတော။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဟိ ယဒါ ဣတ္ထိယာ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ပုရိသဗျဉ္ဇနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဂုဠှံ ဟောတိ၊ တထာ ဣတရဿ ဣတရံ။ ယဒိ စ တေသံ ဣန္ဒြိယံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကာရဏံ ဘဝေယျ၊ သဒါပိ ဗျဉ္ဇနဒွယံ တိဋ္ဌေယျ၊ န ပန တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘န တဿ တံ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ၊ ကမ္မသဟာယံ ပန ရာဂစိတ္တမေဝေတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ။

ယသ္မာ စဿ ဧကမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယမ္ပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ပရမ္ပိ ဂဏှာပေတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပရံ ဂဏှာပေတိ၊ သယံ ပန န ဂဏှာတိ။ ယဒိ ပဋိသန္ဓိယံ ပုရိသလိင်္ဂံ၊ ယဒိ ပဋိသန္ဓိယံ ဣတ္ထိလိင်္ဂန္တိ စ ပဋိသန္ဓိယံ လိင်္ဂသဗ္ဘာဝေါ ကုရုန္ဒိယံဝုတ္တော၊ သော စ အယုတ္တော။ ပဝတ္တိယံယေဝ ဟိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ န ပဋိသန္ဓိယံ။ ပဋိသန္ဓိယံ ပန ဣန္ဒြိယမေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ န လိင်္ဂါဒီနိ။ န စ ဣန္ဒြိယမေဝ လိင်္ဂန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဣန္ဒြိယလိင်္ဂါနံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂) –

‘‘ဣတ္ထတ္တံ ဣတ္ထိဘာဝေါတိ ဥဘယံ ဧကတ္ထံ၊ ဣတ္ထိသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ အယံ ကမ္မဇော ပဋိသန္ဓိသမုဋ္ဌိတော။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိ ပန ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတံ။ ယထာ ဗီဇေ သတိ ဗီဇံ ပဋိစ္စ ဗီဇပစ္စယာ ရုက္ခော ဝဍ္ဎိတွာ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နော ဟုတွာ အာကာသံ ပူရေတွာ ¶ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတ္ထိဘာဝသင်္ခါတေ ဣတ္ထိန္ဒြိယေ သတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ဟောန္တိ။ ဗီဇံ ဝိယ ဟိ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ဗီဇံ ပဋိစ္စ ဝဍ္ဎိတွာ အာကာသံ ပူရေတွာ ဌိတရုက္ခော ဝိယ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ န စက္ခုဝိညေယျံ၊ မနောဝိညေယျမေဝ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ စက္ခုဝိညေယျာနိပိ မနောဝိညေယျာနိပီ’’တိ။

တေနေဝါဟ ‘‘တတ္ထ ဝိစာရဏက္ကမော ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ သိက္ခာပဒံ ¶ အပညတ္တံ ဟောတီတိ ဣဓေဝ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာတိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ။ ကမ္မဝါစာယ ပန ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနံ ကတံယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညထာ ‘‘ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တကမ္မဝိပတ္တိသမ္ဘဝတော ကမ္မံ ကုပ္ပေယျ၊ တေနေဝ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အကိတ္တေတွာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရဿ ဥပသမ္ပာဒနကာလေ ကမ္မဝါစာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ အသန္တဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ ကတာယပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ ဧဝံ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ကိတ္တေတွာ ကေဝလံ သန္တပဒနီဟာရေန ကမ္မဝါစာယ ကတာယ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘‘သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ကမ္မဝိပတ္တိလက္ခဏဿ စ အသမ္ဘဝတော ‘‘တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏဉ္စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ပဏ္ဍကပဉ္စမော ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၃၉၀) ပဏ္ဍကာဒီနမ္ပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကပရိယန္တာနံ ဂဏပူရကဘာဝေယေဝ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ န အညထာတိ အာဟ ‘‘ဥဘတောဗျဉ္ဇနကုပဇ္ဈာယပရိယောသာနေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ အညေ ¶ ဝါ ဘိက္ခူ ဒါတုကာမာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတန္တိ အဂ္ဂဟိတအဂ္ဂံ ပိဏ္ဍပါတံ။ သာမဏေရဘာဂသမကော အာမိသဘာဂေါတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာမဏေရာနံ အာမိသဘာဂဿ သမကမေဝ ဒိယျမာနတ္တာ ဝိသုံ သာမဏေရဘာဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တံ ပန ဘတ္တံ ကဒါစိ မန္ဒံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဥပရိ အဂ္ဂဟေတွာ သာမဏေရပါဠိယာဝ ဂဟေတွာ ဒါတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ နိယတပဗ္ဗဇ္ဇဿေဝ စာယံ ဘာဂေါ ဒီယတိ။ တေနေဝ ‘‘အပက္ကံ ပတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ အဇပဒကေတိ ¶ အဇပဒသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ။ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တောတိ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော။ အဝသေသော သတ္တောတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ရဟိတသတ္တော။ ဧတေန ဌပေတွာ မဟာပုရိသံ စက္ကဝတ္တိဉ္စ ဣတရေ သတ္တာ ခုဇ္ဇပက္ခိကာတိ ဒဿေတိ။ ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာ ခန္ဓေ ကဋိယံ ဇာဏူသူတိ တီသု ဌာနေသု နမန္တိ။ တေ ကဋိယံ နမန္တာ ပစ္ဆတော နမန္တိ၊ ဣတရေသု ဒွီသု ဌာနေသု နမန္တာ ပုရတော နမန္တိ။ ဒီဃသရီရာ ပန ဧကေန ပဿေန ဝင်္ကာ ဟောန္တိ၊ ဧကေ မုခံ ဥန္နာမေတွာ နက္ခတ္တာနိ ဂဏယန္တာ ဝိယ စရန္တိ၊ ဧကေ အပ္ပမံသလောဟိတာ သူလသဒိသာ ဟောန္တိ၊ ဧကေ ပုရတော ပဗ္ဘာရာ ဟောန္တိ၊ ပဝေဓမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပရိဝဋုမောတိ သမန္တတော ဝဋ္ဋလော။

အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရောတိ အဋ္ဌိသိရာစမ္မမတ္တသရီရော။ ကပ္ပသီသောတိ ဒွိဓာဘူတသီသော။ ကေကရောတိ တိရိယံ ပဿန္တော။ ‘‘ဥဒကတာရကာ နာမ ဥဒကပုဗ္ဗုဠ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အက္ခိတာရကာတိ အက္ခိဘဏ္ဍကာ။ နိပ္ပခုမက္ခီတိ အက္ခိဒလလောမေဟိ ဝိရဟိတအက္ခိကော။ ပခုမ-သဒ္ဒေါ ဟိ လောကေ အက္ခိဒလလောမေသု နိရုဠှော။ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကော နာမ မဟာမုခမဏ္ဍူကော။ ဧဠမုခေါတိ နိစ္စပဂ္ဃရဏကလာလမုခေါ။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ ‘‘ကစ္ဆုဂတ္တော ဝါ’’တိအာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝါတဏ္ဍိကောတိ အဏ္ဍကေသု ဝုဒ္ဓိရောဂေန သမန္နာဂတော။ ဝိကဋောတိ တိရိယံ ဂမနပါဒေဟိ သမန္နာဂတော၊ ယဿ စ စင်္ကမတော ¶ ဇာဏုကာ ဗဟိ ဂစ္ဆန္တိ။ ပဏှောတိ ပစ္ဆတော ပရိဝတ္တပါဒေဟိ သမန္နာဂတော၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ အန္တော ပဝိသန္တိ။

ကုဒဏ္ဍပါဒတာယ ကာရဏံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘မဇ္ဈေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာ’’တိ။ အဂ္ဂေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာတိ ကုဏ္ဍပါဒတာယ ကာရဏနိဒဿနံ။ ကုဏ္ဍပါဒဿေဝ ဂမနသဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော’’တိ။ မမ္မနန္တိ ခလိတဝစနံ။ ယော ဧကမေဝ အက္ခရံ စတုပဉ္စက္ခတ္တုံ ဝဒတိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ နိဿယပဋိသံယုတ္တဝတ္ထူသု ဘိက္ခူဟိ သမာနော သီလာဒိဂုဏဘာဂေါ အဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။ ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတေန ¶ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီ’’တိ အာဘောဂံ ဝိနာပိ အနိဿိတေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ပန ဇာနန္တော ‘‘သွေ ဂမိဿာမိ၊ ကိံ မေ နိဿယေနာ’’တိ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတုံ န လဘတိ။ ‘‘ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန သယန္တဿ သစေ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘သတ္တာဟမတ္တံ ဝသိဿာမိ၊ ကိံ ဘိက္ခုသဘာဂတာဇာနနေနာ’’တိ ဇာနနေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဝသိတုံ န လဘတိ၊ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ…ပေ… အနာပတ္တီတိ အသတိ နိဿယဒါယကေ အနာပတ္တိ။ တဿ နိဿာယာတိ ပါဠိအနုရူပတော ဝုတ္တံ၊ တံ နိဿာယာတိ အတ္ထော။ သစေ ပန အာသာဠှီမာသေ…ပေ… တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သစေ သော ဝဿူပနာယိကာယ အာသန္နာယ ဂန္တုကာမော သုဏာတိ ‘‘အသုကော မဟာထေရော အာဂမိဿတီ’’တိ၊ တဉ္စေ အာဂမေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂမေန္တဿေဝ ¶ စေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ၊ ဟောတု၊ ဂန္တဗ္ဗံ တတ္ထ၊ ယတ္ထ နိဿယဒါယကံ လဘတိ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေ သော ဂစ္ဆန္တော ဇီဝိတန္တရာယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဝါ ပဿတိ၊ တတ္ထေဝ ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဂေါတ္တေန အနုဿာဝနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ နာမကိတ္တနဿ အနုဿာဝနာယ အာဂတတ္တာ ‘‘နာဟံ ဥဿဟာမိ ထေရဿ နာမံ ဂဟေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာယသ္မတော ပိပ္ပလိဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝံ နာမံ ဂဟေတုံ န ဥဿဟာမီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂေါတ္တေနပိ အနုဿာဝေတု’’န္တိ ဝစနတော ယေန ဝေါဟာရေန ဝေါဟရတိ၊ တေန ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ပုဋ္ဌေနပိ ဂေါတ္တမေဝ နာမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ စတုဗ္ဗိဓေသု နာမေသု ယေန ကေနစိ နာမေန အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဝဒန္တိ။ ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဧကံ နာမံ ဉတ္တိယာ၊ ဧကံ အနုဿာဝနာယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နာဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ ပါဠိယံ ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ၊ ကမ္မဝါစာပါဠိယံ ပန ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿာ’’တိ ပဌမံ လိခိတန္တိ တံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တန္တိ န ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယဉှိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ ¶ အာယသ္မတော’’တိ အတ္ထမတ္တံ ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ အဝုတ္တောပိ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿာ’’တိ ကမ္မဝါစာပါဠိယံ ပယောဂေါ ဒဿိတော။ ‘‘န မေ ဒိဋ္ဌော ဣတော ပုဗ္ဗေ ဣစ္စာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိ စ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္ထကုသလော’’တိ စ ပဌမံ ‘‘အာယသ္မာ’’တိ ပယောဂဿ ဒဿနတောတိ ဝဒန္တိ။ ကတ္ထစိ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿာ’’တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ကေဝလံ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ သာဝေတိ၊ သာဝနံ ဟာပေတီတိ န ဝုစ္စတိ နာမဿ အဟာပိတတ္တာတိ ဧကေ။ သစေ ကတ္ထစိ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ‘‘ဗုဒ္ဓရအခတဿာယသ္မတော’’တိ သာဝေတိ၊ ပါဌာနုရူပတ္တာ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိပိ ဧကေ။ ဗျဉ္ဇနဘေဒပ္ပသင်္ဂတော အနုဿာဝနာနံ တံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ သစေ ပန သဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ ဧတေနေဝ ပကာရေန ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

ဒွေဥပသမ္ပဒါပေက္ခာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ဧကာနုဿာဝနေတိ ¶ ဧတ္ထ ဧကတော အနုဿာဝနံ ဧတေသန္တိ ဧကာနုဿာဝနာတိ အသမာနာဓိကရဏဝိသယော ဗာဟိရတ္ထသမာသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒွေ ဧကတောအနုဿာဝနေ’’တိ။ တတ္ထ ဧကတောတိ ဧကက္ခဏေတိ အတ္ထော၊ ဝိဘတ္တိအလောပေန စာယံ နိဒ္ဒေသော။ ပုရိမနယေနေဝ ဧကတောအနုဿာဝနေ ကာတုန္တိ ‘‘ဧကေန ဧကဿ၊ အညေန ဣတရဿာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဧကေန ဝါ ဧကတောအနုဿာဝနေ ကာတုံ။

ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၆။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာတိ ဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယသဒ္ဒသမာနတ္ထော ဥပဇ္ဈာသဒ္ဒေါပီတိ ဒဿေတိ။

စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၀။ သမ္ဘောဂေတိ ဓမ္မသမ္ဘောဂေ အာမိသသမ္ဘောဂေ စ။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဧတ္ထ စ အယမဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ အယံ ဩသာရဏကမ္မဿ ကတတ္တာ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတော၊ တသ္မာ န ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂါဒိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ၊ နာပိ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အလဇ္ဇီလက္ခဏာနုပပတ္တိတော။ ယော ဟိ ဥစ္ဆုရသကသဋာနံ သတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ ဝိကာလေ ဥစ္ဆု ခါဒိတုန္တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ခါဒိတွာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ပဿတိ ¶ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ တထာသညိတာယ၊ ယော ဝါ ပန အာပတ္တိမာပန္နဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ ‘‘န ပဋိကရောမီ’’တိ အဘိနိဝိသတိ၊ အယံ –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –

ဝုတ္တလက္ခဏေ အပတနတော အလဇ္ဇီ နာမ န ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာ ပုဗ္ဗေ ယာဝ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတံ၊ တာဝ တေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ စ အနာပတ္တိ၊ ဧဝမိဓာပီတိ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိဋ္ဌာနေယေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ န ဟိ ဘဂဝါ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂပစ္စယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝေ သတိ ‘‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’’တိ ဝဒတိ။ တတော ယမေတ္ထ ကေနစိ ‘‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’’တိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ‘‘အလဇ္ဇီပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ပန အာပဇ္ဇတိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဗဟုဓာ ပပဉ္စိတံ၊ န တံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ

မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။