📜

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ ပါတိမောက္ခန္တိ ပအတိမောက္ခံ အတိပမောက္ခံ အတိသေဋ္ဌံ အတိဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ဧကဝိဓမ္ပိ သီလဂန္ထဘေဒတော ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၉၊ ၃။၇၅၊ ဝိဘ။ ၅၀၈) စ ‘‘အာဒိမေတံ မုခမေတံ ပမုခမေတံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ တေန ဝုစ္စတိ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၅) စ အာဒီသု သီလံ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၁၄၇၊ အ။ နိ။ ၈။၅၂၊ ၁၀။၃၃) ဂန္ထော ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ သီလံ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစယတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ၊ အတ္တာနုဝါဒါဒီဟိ ဝါ ဘယေဟီတိ ပါတိမောက္ခံ။ ဂန္ထော ပန တဿ ပါတိမောက္ခဿ ဇောတကတ္တာ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဒိမှိ ပန ဝုတ္တော ဝစနတ္ထော ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရဏော ဟောတိ။

တတ္ထာယံ ဝဏ္ဏနာ သီလပါတိမောက္ခဿာပိ ယုဇ္ဇတိ ဂန္ထပါတိမောက္ခဿာပိ၊ ဂန္ထေ ဟိ ဝဏ္ဏိတေ တဿ အတ္ထော ဝဏ္ဏိတောဝ ဟောတိ။ တံ ပနေတံ ဂန္ထပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ။ တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိအာဒိကံ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ပဉ္စဟိ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော’’တိအာဒိကံ စတူဟိ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတံ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခံ။ တတ္ထ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ ပဉ္စ ဥဒ္ဒေသာ နာမ နိဒါနုဒ္ဒေသော၊ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသော၊ သင်္ဃာဒိသေသုဒ္ဒေသော၊ အနိယတုဒ္ဒေသော ၊ ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသောတိ။ တတ္ထ နိဒါနုဒ္ဒေသော တာဝ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ၊ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ၊ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ၊ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ၊ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ၊ ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါန’’န္တိအာဒိနာ နယေန အဝသေသေ သုတေန သာဝိတေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒါ နိဒါနဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပါရာဇိကာဒီနိ ဩသာပေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝိတ္ထာရော ဝိတ္ထာရောယေဝ ။ ‘‘အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀၊ ပရိ။ ၃၂၅) ဝစနတော ပန ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသု ယသ္မိံ ဝိပ္ပကတေ အန္တရာယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနိဋ္ဌိတေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ ပန အနိယတုဒ္ဒေသော ပရိဟာယတိ၊ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧဝမေတေသံ ပဉ္စဟိ စေဝ စတူဟိ စ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတာနံ ဒွိန္နမ္ပိ ပါတိမောက္ခာနံ အယံ ဝဏ္ဏနာ ဘဝိဿတိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ပဌမံ၊ တသ္မာ တဿ တာဝ ဝဏ္ဏနတ္ထမိဒံ ဝုစ္စတိ။

‘‘သုဏာတု မေ’’တိအာဒီနံ၊ ပဒါနံ အတ္ထနိစ္ဆယံ၊

ဘိက္ခဝေါ သီလသမ္ပန္နာ၊ သိက္ခာကာမာ သုဏန္တု မေတိ။

ဧတ္ထ ဟိ သုဏာတူတိဣဒံ သဝနာဏတ္တိဝစနံ။ မေတိ ယော သာဝေတိ၊ တဿ အတ္တနိဒ္ဒေသဝစနံ။ ဘန္တေတိ သဂါရဝသပ္ပတိဿဝစနံ။ သင်္ဃောတိ ပုဂ္ဂလသမူဟဝစနံ။ သဗ္ဗမေဝ စေတံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ပဌမံ ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနန္တေန ရာဇဂဟေ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ၊ တေန သစေ သင်္ဃတ္ထေရော ဟောတိ၊ ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ၊ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၃၄) အာဂတနယေနေဝ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ဃတ္ထေရော ဝါ ဟိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျ ‘‘ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၅၄)၊ နဝကတရော ဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၅၅)။

‘‘သင်္ဃော’’တိဣမိနာ ပန ပဒေန ကိဉ္စာပိ အဝိသေသတော ပုဂ္ဂလသမူဟော ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ သော ဒက္ခိဏေယျသင်္ဃော၊ သမ္မုတိသင်္ဃော စာတိ ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျသင်္ဃောတိ အဋ္ဌ အရိယပုဂ္ဂလသမူဟော ဝုစ္စတိ။ သမ္မုတိသင်္ဃောတိ အဝိသေသေန ဘိက္ခုသမူဟော၊ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ သော ပနေသ ကမ္မဝသေန ပဉ္စဝိဓော (မဟာဝ။ ၃၈၈) ဟောတိ – စတုဝဂ္ဂေါ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဒသဝဂ္ဂေါ ဝီသတိဝဂ္ဂေါ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂေါတိ။ တတ္ထ စတုဝဂ္ဂေန ဌပေတွာ ဥပသမ္ပဒပဝါရဏအဗ္ဘာနာနိ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စဝဂ္ဂေန ဌပေတွာ မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ဥပသမ္ပဒဉ္စ အဗ္ဘာနကမ္မဉ္စ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသဝဂ္ဂေန အဗ္ဘာနကမ္မမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝီသတိဝဂ္ဂေန န ကိဉ္စိ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂေန။သော ပန စတုဝဂ္ဂါဒိနာ သင်္ဃေန ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဦနကတရေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အတိရေကေန ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ စတုဝဂ္ဂံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ သမ္မုတိသင်္ဃော အဓိပ္ပေတော။

အဇ္ဇုပေါသထောတိ အဇ္ဇ ဥပေါသထဒိဝသော၊ ဧတေန အနုပေါသထဒိဝသံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပန္နရသောတိ ဣမိနာ အညံ ဥပေါသထဒိဝသံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဒိဝသဝသေန ဟိ တယော ဥပေါသထာ စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂိဥပေါသထောတိ၊ ဧဝံ တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာ၊ အဝသေသာ အဋ္ဌာရသ ပန္နရသိကာတိ ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာ၊ ဣဒံ တာဝ ပကတိစာရိတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၆) ဝစနတော ပန ‘‘အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၇၈) စ တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ၊ တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ၊ အထ ပုဗ္ဗကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ၊ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ၊ ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝါတိ ဣမေ တယော ပဝါရဏာဒိဝသာပိ ဟောန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ ပကတိစာရိတ္တမေဝ။ တထာရူပပစ္စယေ ပန သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁) အာဂတနယေန ဘိန္နေ သင်္ဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ တဒါ ‘‘တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၄၇၅) ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ၊ အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော သာမဂ္ဂိဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတိ၊ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေ အယမေဝ သာမဂ္ဂိပဝါရဏာဒိဝသော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု ဒိဝသေသု ‘‘ပန္နရသော’’တိဣမိနာ အညံ ဥပေါသထဒိဝသံ ပဋိက္ခိပတိ။ တသ္မာ ယွာယံ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော’’တိဝစနေန အနုပေါသထဒိဝသော ပဋိက္ခိတ္တော၊ တသ္မိံ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ယော ပနာယံ အညော ဥပေါသထဒိဝသော၊ တသ္မိံ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကရောန္တေန ပန သစေ စာတုဒ္ဒသိကော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန္နရသိကော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာမဂ္ဂိဥပေါသထော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ယဒိသင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လန္တိ ဧတ္ထ ပတ္တော ကာလော ဣမဿ ကမ္မဿာတိ ပတ္တကာလံ၊ ပတ္တကာလမေဝ ပတ္တကလ္လံ။ တဒေတံ ဣဓ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ယထာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

‘ပတ္တကလ္လ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊

တတ္ထ ဥပေါသထောတိ တီသု ဥပေါသထဒိဝသေသု အညတရဥပေါသထဒိဝသော။ တသ္မိဉှိ သတိ ဣဒံ သင်္ဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ယထာဟ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃)။

ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ပတ္တာ ယုတ္တာ အနုရူပါ၊ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရော ပကတတ္တာ၊ တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ။

သီမာ စ နာမေသာ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာ နာမ၊ ‘‘အတိခုဒ္ဒကာ၊ အတိမဟတီ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ၊ ဆာယာနိမိတ္တာ၊ အနိမိတ္တာ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတာ သမ္မတာ၊ နဒိယာ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ’’တိ ဣမာ ဟိ ‘‘ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝစနတော ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော နာမ။ တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တိ ။ အတိမဟတီ နာမ ယာ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တေနာပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ၊ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေနေဝ ဒက္ခိဏာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အက္ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇဝါလုကပုဉ္ဇာနံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ အနိမိတ္တာ နာမ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိဌိတေန သမ္မတာ။ နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒိအာဒီသု သမ္မတာ။ သာ ဟိ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗူ စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ၊ တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗူ၊ ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တော ကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ တံ အမ္ဗံ အန္တော ကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တော ကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နတိ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။

တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာတိ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိသာသမ္ပတ္တိယာ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယာ စ ယုတ္တာ။ တတ္ထ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ၊ ပါသာဏနိမိတ္တံ၊ ဝနနိမိတ္တံ၊ ရုက္ခနိမိတ္တံ၊ မဂ္ဂနိမိတ္တံ၊ ဝမ္မိကနိမိတ္တံ၊ နဒိနိမိတ္တံ၊ ဥဒကနိမိတ္တန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ၊ ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ၊ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္မာ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ တတြေဝံ သင်္ခေပတော နိမိတ္တုပဂတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သုဒ္ဓပံသုသုဒ္ဓပါသာဏဥဘယမိဿကဝသေန ဟိ တိဝိဓောပိ ပဗ္ဗတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏနိမိတ္တေ အယောဂုဠမ္ပိ ပါသာဏသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဥက္ကံသဝသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရံ အာဒိံ ကတွာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏော နိမိတ္တုပဂေါ၊ န တတော ခုဒ္ဒကတရော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ပန အတိမဟန္တောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝနနိမိတ္တေ အန္တောသာရေဟိ ဝါ အန္တောသာရမိဿကေဟိ ဝါ ရုက္ခေဟိ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ ဝနံ နိမိတ္တုပဂံ၊ တတော ဦနကတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ရုက္ခော ဇီဝန္တောယေဝ အန္တောသာရော ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော၊ အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော၊ ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောပိ နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ မဂ္ဂေါ ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ ဟောတု သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ၊ ယော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမခေတ္တာနိ ဂစ္ဆတိ၊ တာဒိသော ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထေဟိ ဝလဉ္ဇိယမာနောယေဝ နိမိတ္တုပဂေါ၊ အဝလဉ္ဇိတော န ဝဋ္ဋတိ။ ဝမ္မိကော ပန ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံဒိဝသံဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏမတ္တောပိ ဝမ္မိကော နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန အဗဒ္ဓသီမာလက္ခဏေ နဒိံ ဝက္ခာမ၊ သာ နိမိတ္တုပဂါ၊ အညာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကံ ယံ အသန္ဒမာနံ အာဝါဋပေါက္ခရဏီတဠာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ၊ တံ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော တင်္ခဏေယေဝ ပထဝိယံ ခဏိတေ အာဝါဋကေ ဃဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတမ္ပိ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ သဏ္ဌမာနကံ နိမိတ္တုပဂံ၊ ဣတရံ သန္ဒမာနံ ဝါ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒကာလံ အတိဋ္ဌန္တံ ဝါ ဘာဇနဂတံ ဝါ န ဝဋ္ဋတီတိ။

ပရိသာသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ၊ တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ။

ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယာယုတ္တာ နာမ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၉) နယေန ဝုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မတာ။ ဧဝံ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခဏ္ဍသီမာ သမာနသံဝါသသီမာ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ တဿာယေဝ ပဘေဒေါ။

အဗဒ္ဓသီမာ ပန ဂါမသီမာ၊ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ တိဝိဓာ။ တတ္ထ ယာဝတာ ဧကံ ဂါမက္ခေတ္တံ၊ အယံ ဂါမသီမာ နာမ။ အဂါမကေ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ နာမ။ တတ္ထ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝိအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေသု ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ မဇ္ဈေ ဌိတာနံ သဗ္ဗဒိသာသု သတ္တဗ္ဘန္တရာ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ အယဉ္စ သီမာ ပရိသာဝသေန ဝဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ သမန္တာ ပရိသာပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဒွေ သင်္ဃာ ဝိသုံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရာနံ အန္တရေ အညမေကံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ ယာ ပနေသာ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၇) နယေန နဒိအာဒီနံ သီမဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန ‘‘နဒိယာ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမုဒ္ဒေ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ ဝုတ္တာ အယံ ဥဒကုက္ခေပသီမာ နာမ။ တတ္ထ ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟံ အနတိက္ကမိတွာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အယံ နဒိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ သိက္ခာကရဏီယေ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ၊ အယံ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပဝိသတု တဠာကံ ဝါ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နဒီ နာမ။ သမုဒ္ဒေါ ပါကဋောယေဝ။ ယော ပန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတော သောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ၊ ယတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဇာတဿရော နာမ။ ယောပိ နဒိံ ဝါ သမုဒ္ဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကေန ခတော သောဗ္ဘော ဧတံ လက္ခဏံ ပါပုဏာတိ၊ အယမ္ပိ ဇာတဿရောယေဝ။

ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါတိ ယံ ဌာနံ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တတော ဥဒကုက္ခေပေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ တတ္ထ ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ မဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ပတတိ၊ အယံ ဥဒကုက္ခေပေါ နာမ။

အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ အယံ တေသု နဒိအာဒီသု ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆိန္နာ သီမာ သမာနသံဝါသာ စေဝ ဧကူပေါသထာ စ၊ အယံ ပန ဧတေသံ နဒိအာဒီနံ အန္တောယေဝ လဗ္ဘတိ၊ န ဗဟိ။ တသ္မာ နဒိယာ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပကတိဝဿကာလေ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ၊ သမုဒ္ဒေ ယသ္မိံ ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩတ္ထရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပိယဘူမိ၊ တတ္ထ ဌတွာ ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ။ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နဒိဇာတဿရေသု သုက္ခေသုပိ သာ ဧဝ ကပ္ပိယဘူမိ၊ သစေ ပန သုက္ခေ ဇာတဿရေ ဝါပိံ ဝါ ခဏန္တိ၊ ဝပ္ပံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တံ ဌာနံ ဂါမက္ခေတ္တံ ဟောတိ။ ယာ ပနေသာ ‘‘ကပ္ပိယဘူမီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တတော ဗဟိ ဥဒကုက္ခေပသီမာ န ဂစ္ဆတိ၊ အန္တောယေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ တေသံ အန္တော ပရိသာပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဒွေ သင်္ဃာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဒွိန္နံ ဥဒကုက္ခေပါနံ အန္တရေ အညော ဧကော ဥဒကုက္ခေပေါ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော။ အယဉှိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ စ ဥဒကုက္ခေပသီမာ စ ဘိက္ခူနံ ဌိတောကာသတော ပဋ္ဌာယ လဗ္ဘတိ။ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ အဗဒ္ဓသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမံ ဗဒ္ဓသီမာဗဒ္ဓသီမာဝသေန ဒုဝိဓံ သီမံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ’’တိ။ တေသု ဟိ စတူသု ဘိက္ခူသု ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေသွေဝေတံ သင်္ဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ န ဣတရထာ။ ယထာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)။

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ ‘‘သဘာဂါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နံ ပန အာပတ္တိသဘာဂံ အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နဿ သန္တိကေ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဘာဂါပတ္တိယာ ပန သတိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ၊ မယံ တေ သန္တိကေ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’’တိ၊ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ လဘေထ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿတိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝေမတိကော ဟောတိ၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿတိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပနေတ္ထ ကောစိ တံ သဘာဂံ အာပတ္တိံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မညမာနော ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတိ၊ ဒေသိတာ သုဒေသိတာဝ။ အညံ ပန ဒေသနာပစ္စယာ ဒေသကော၊ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိဂ္ဂါဟကော စာတိ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တံ နာနာဝတ္ထုကံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အညမညံ ဒေသေတဗ္ဗံ ။ ဧတ္တာဝတာ တေ ဒွေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗာ ဝါ။ သစေ တေ ဧဝံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) နယေန သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သစေ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိယာ သတိ ဝုတ္တဝိဓိံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော သင်္ဃော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဘာဂါပတ္တိယာ သတိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ နာမ န ဟောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ဧတာသု ဟိ သဘာဂါပတ္တီသု အဝိဇ္ဇမာနာသု ဝိသဘာဂါပတ္တီသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိယေဝ။

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တီတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဂဟဋ္ဌာယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ဂဟဋ္ဌော၊ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၈၃) နယေန ဝုတ္တာ ဘိက္ခုနီ၊ သိက္ခမာနာ၊ သာမဏေရော၊ သာမဏေရီ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကော၊ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော၊ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကော၊ ပဏ္ဍကော၊ ထေယျသံဝါသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ တိရစ္ဆာနဂတော၊ မာတုဃာတကော၊ ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော၊ ဘိက္ခုနိဒူသကော၊ သင်္ဃဘေဒကော၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေ ဝီသတိ စာတိ ဧကဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ၊ တေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သင်္ဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ၊ သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ဧတ္ထ စ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ တိတ္ထိယာ ဂဟဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဧတေပိ ဟိ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ။ ဧဝံ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာတိဣမိနာ ယေ တေ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ သင်္ဃေ ဥပေါသထော၊ ဂဏေ ဥပေါသထော၊ ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထောတိ၊ ဧဝံ ကာရကဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ၊ တေသု ဣတရေ ဒွေ ပဋိက္ခိပိတွာ သင်္ဃေ ဥပေါသထမေဝ ဒီပေတိ။ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာတိဣမိနာ ယေ တေ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ သုတ္တုဒ္ဒေသော၊ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော၊ အဓိဋ္ဌာနဥပေါသထောတိ၊ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ၊ တေသု ဣတရေ ဒွေ ပဋိက္ခိပိတွာ သုတ္တုဒ္ဒေသမေဝ ဒီပေတိ။ သုတ္တုဒ္ဒေသော နာမ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဝုစ္စတိ၊ သော ဒုဝိဓော ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စ အာဏာပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စ။ တတ္ထ

‘‘ခန္တီ ပရမံ တပေါ တိတိက္ခာ…ပေ…။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ…ပေ…။

‘‘အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၄၊ ၁၈၃၊ ၁၈၅)

အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ တိဿော ဂါထာယော ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ နာမ၊ တံ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န သာဝကာ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) နယေန ဝုတ္တံ အာဏာပါတိမောက္ခံ နာမ၊ တံ သာဝကာ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န ဗုဒ္ဓါ။ ဣဒမေဝ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။

ယေ ပန ဣတရေ ဒွေ ဥပေါသထာ၊ တေသု ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော တာဝ အညေသဉ္စ သန္တိကေ၊ အညမညဉ္စ အာရောစနဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယွာယံ အညေသံ သန္တိကေ ကရီယတိ၊ သောပိ ပဝါရိတာနဉ္စ အပ္ပဝါရိတာနဉ္စ သန္တိကေ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ စာတုမာသိနိယံ ပန ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ကာတဗ္ဗော၊ ဌပေတွာ စ ပန ပဝါရဏာဒိဝသံ အညသ္မိံ ကာလေ အာဝါသိကေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေ ပါတိမောက္ခေ အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ဝါ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေ အညေ သမသမာ ဝါ ထောကတရာ ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေဟိ တေသံ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ယော ပနာယံ အညမညံ အာရောစနဝသေန ကရီယတိ၊ သော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ စ အဋ္ဌပေတွာ စ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယသ္မိံ အာဝါသေ တယော ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တေသု ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတေသု ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတရေဟိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပန ဒွေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တတြ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာတိ အယံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော။

သစေ ပန ဧကောဝ ဘိက္ခု ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏီယံ ကတွာ အညေသံ အနာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ နဝ ဥပေါသထာ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။ တေသု ဒိဝသဝသေန ပန္နရသိကော၊ ကာရကဝသေန သင်္ဃုပေါသထော၊ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဥပေါသထော ဣဓ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ ပဝတ္တမာနေ ဥပေါသထံ အကတွာ တဒဟုပေါသထေ အညံ အဘိက္ခုကံ နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကံ အာဝါသံ ဝါ အနာဝါသံ ဝါ ဝါသတ္ထာယ အညတြ သင်္ဃေန၊ အညတြ အန္တရာယာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။

ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ‘‘သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ ဧဝံ ဥပေါသထကရဏသမ္ဗန္ဓေနေဝ ဝုတ္တဿ သင်္ဃဿ ဥပေါသထေ ကတ္တဗ္ဗေ ယံ တံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထာဂါရံ သမ္မဇ္ဇိတု’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅၉) နယေန ပါဠိယံ အာဂတံ၊ အဋ္ဌကထာသု စ –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ‘ပုဗ္ဗကရဏ’န္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊

ဧဝံ ဒွီဟိ နာမေဟိ နဝဝိဓံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ဒဿိတံ၊ ကိံ တံ ကတန္တိ ပုစ္ဆတိ။ န ဟိ တံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ထေရေန အာဏတ္တေန အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထာဂါရံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ၊ အာသနံ ပညာပေတဗ္ဗံ၊ ပဒီပေါ ကာတဗ္ဗော၊ အကရောန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ထေရေနာပိ ပတိရူပံ ဉတွာ အာဏာပေတဗ္ဗံ။

ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓီတိ ဧတ္ထ ဥပေါသထကရဏတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေန သန္နိပတိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ အဒေန္တေန ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ ကိစ္စပ္ပသုတော ဝါ၊ တေနာပိ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ ဒါတဗ္ဗော? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မိ၊ ဆန္ဒံ မေ ဟရ၊ ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅) အယံ အတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ ဆန္ဒော။ အကတူပေါသထေန ပန ဂိလာနေန ဝါ ကိစ္စပ္ပသုတေန ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒါတဗ္ဗာ။ ကထံ ဒါတဗ္ဗာ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၄) အယံ အတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဒိန္နာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ တံ ပန ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုံ၊ သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅)။ တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ သင်္ဃဿပိ အတ္တနောပိ ဥပေါသထကရဏံ သမ္ပာဒေတိ၊ န အဝသေသံ သင်္ဃကိစ္စံ။ ဆန္ဒဒါနံ သင်္ဃဿေဝ ဥပေါသထကရဏဉ္စ သေသကိစ္စဉ္စ သမ္ပာဒေတိ၊ အတ္တနော ပန ဥပေါသထော အကတောယေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပန သုဒ္ဓိကစ္ဆန္ဒံ ဝါ ဣမံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ ယေသံ တေန ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဂဟိတာ၊ တေသဉ္စ အတ္တနော စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတိ၊ တဿေဝ သာ အာဂစ္ဆတိ၊ ဣတရာ ပန ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ၊ သာ နာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သယမေဝ သန္နိပတိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ပန တသ္မိံ ဟတ္ထပါသံ ဥပဂတမတ္တေယေဝ အာဂတာ ဟောတိ။

ဥတုက္ခာနန္တိ ‘‘ဟေမန္တာဒီနံ ဥတူနံ ဧတ္တကံ အတိက္ကန္တံ၊ ဧတ္တကံ အဝသိဋ္ဌ’’န္တိ ဧဝံ ဥတူနံ အာစိက္ခနံ။ ဘိက္ခုဂဏနာတိ ‘‘ဧတ္တကာ ဘိက္ခူ ဥပေါသထဂ္ဂေ သန္နိပတိတာ’’တိ ဘိက္ခူနံ ဂဏနာ။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ဥဘယံ ကတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ဩဝါဒေါတိ ဘိက္ခုနောဝါဒေါ။ န ဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ယာစိတံ ဩဝါဒံ အနာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိယော ဟိ ‘‘သွေ ဥပေါသထော’’တိ အာဂန္တွာ ‘‘အယံ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော ပန္နရသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပုန ဥပေါသထဒိဝသေ အာဂန္တွာ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ အယျ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ၊ လဘတု ကိရ၊ အယျ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၁၃) ဧဝံ ဩဝါဒံ ယာစန္တိ။ တံ ဌပေတွာ ဗာလဂိလာနဂမိယေ အညော သစေပိ အာရညိကော ဟောတိ၊ အပဋိဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ၊ တသ္မာ ယေန သော ပဋိဂ္ဂဟိတော၊ တေန ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဂ္ဂေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ၊ လဘတု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘အတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော’’တိ။ သစေ ဟောတိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော၊ တတော တေန သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော၊ တံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဥပသင်္ကမတူ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၁၃)။ သစေ နတ္ထိ၊ တတော တေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကော အာယသ္မာ ဥဿဟတိ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတု’’န္တိ။ သစေ ကောစိ ဥဿဟတိ၊ သောပိ စ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော၊ တံ တတ္ထေဝ သမ္မန္နိတွာ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော၊ တံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဥပသင်္ကမတူ’’တိ (စုဠဝ။ ၄၁၃)။ သစေ ပန ကောစိ န ဥဿဟတိ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘နတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော၊ ပါသာဒိကေန ဘိက္ခုနိသင်္ဃော သမ္ပာဒေတူ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလံ သာသနံ အာရောစိတံ ဟောတိ။ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဘိက္ခုနီနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

ဘိက္ခုနိသင်္ဃေနာပိ တာ ဘိက္ခုနိယော ပေသေတဗ္ဗာ၊ ဂစ္ဆထ၊ အယျာ၊ ပုစ္ဆထ ‘‘ကိံ၊ အယျ၊ လဘတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ တာဟိ ‘‘သာဓု၊ အယျေ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကိံ၊ အယျ၊ လဘတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘နတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော၊ ပါသာဒိကေန ဘိက္ခုနိသင်္ဃော သမ္ပာဒေတူ’’တိ၊ တာဟိ ‘‘သာဓု အယျာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ ဧကတော အာဂတာနံ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တာသု ပန ဧကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝတ္တဗ္ဗဉ္စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗဉ္စ၊ ဣတရာ တဿာ သဟာယိကာ။ သစေ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃော ဝါ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဝါ န ပူရတိ ၊ ဥဘယတောပိ ဝါ ဂဏမတ္တမေဝ ပုဂ္ဂလမတ္တံ ဝါ ဟောတိ။

တတြာယံ ဝစနက္ကမော – ‘‘ဘိက္ခုနိယော၊ အယျ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါဒေဝန္ဒန္တိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ၊ လဘန္တု ကိရ၊ အယျ၊ ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ ‘‘အဟံ၊ အယျ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစာမိ၊ လဘာမဟံ၊ အယျ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ အယျာ၊ အယျာနံ ပါဒေ ဝန္ဒတိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ၊ လဘတု ကိရ၊ အယျာ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော၊ အယျာ၊ အယျာနံ ပါဒေ ဝန္ဒန္တိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ၊ လဘန္တု ကိရ၊ အယျာ၊ ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ ‘‘အဟံ၊ အယျာ၊ အယျာနံ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစာမိ၊ လဘာမဟံ၊ အယျာ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ အယျ၊ အယျဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ၊ လဘတု ကိရ၊ အယျ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော၊ အယျ၊ အယျဿ ပါဒေ ဝန္ဒန္တိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ၊ လဘန္တု ကိရ၊ အယျ၊ ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ ‘‘အဟံ၊ အယျ၊ အယျဿ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစာမိ၊ လဘာမဟံ၊ အယျ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ တေနာပိ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထကာလေ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘိက္ခုနိယော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒန္တိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ၊ လဘန္တု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ၊ ‘‘ဘိက္ခုနီ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ၊ လဘတု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနိယော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနီ ဘန္တေ အာယသ္မန္တာနံ ပါဒေ ဝန္ဒတိ၊ ဝန္ဒန္တိ၊ ဝန္ဒတိ၊ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ၊ ယာစန္တိ၊ ယာစတိ၊ လဘတု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ လဘန္တု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနိယော၊ လဘတု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ဥပေါသထဂ္ဂေပိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝါ ဉတ္တိဋ္ဌပကေန ဝါ ဣတရေန ဝါ ဘိက္ခုနာ သစေ သမ္မတော ဘိက္ခု အတ္ထိ၊ ပုရိမနယေနေဝ ‘‘တံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ တံ ဘိက္ခုနိယော၊ တံ ဘိက္ခုနီ ဥပသင်္ကမတု၊ ဥပသင်္ကမန္တု၊ ဥပသင်္ကမတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ၊ ‘‘ပါသာဒိကေန ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ ဘိက္ခုနိယော၊ ဘိက္ခုနီ သမ္ပာဒေတု၊ သမ္ပာဒေန္တု၊ သမ္ပာဒေတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဩဝါဒပ္ပဋိဂ္ဂါဟကေန ပါဋိပဒေ တံ ပစ္စာဟရိတွာ တထေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယမေတ္ထ သင်္ခေပဝိနိစ္ဆယော။ ဧဝံ ဘိက္ခုနီဟိ ယာစိတံ ဩဝါဒံ အာရောစေတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာတိ အတ္တနော ပရိသုဒ္ဓဘာဝံ အာရောစေထ၊ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိဣဒံ ပါရိသုဒ္ဓိအာရောစနဿ ကာရဏဝစနံ။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ ယော သုဏေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆) ဟိ ဝစနတော အပရိသုဒ္ဓေဟိ ပါတိမောက္ခံ သောတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီတိ။ ဧတ္ထ သိယာ ‘‘သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝဉှိ သတိ ပုဗ္ဗေနာပရံ သန္ဓိယတီတိ။ ဝုစ္စတေ၊ ဝစနမတ္တမေဝေတံ န သန္ဓိယတိ၊ လက္ခဏတော ပန သမေတိ၊ သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂိယာ၊ ဂဏဿ သာမဂ္ဂိယာ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသာ သင်္ဃဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ ပါတိမောက္ခန္တိ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ၊ တသ္မာ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဣဒမေဝေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။

တံ သဗ္ဗေဝ သန္တာ သာဓုကံ သုဏောမ မနသိ ကရောမာတိ န္တိ ပါတိမောက္ခံ။ သဗ္ဗေဝ သန္တာတိ ယာဝတိကာ တဿာ ပရိသာယ ထေရာ စ နဝါ စ မဇ္ဈိမာ စ။ သာဓုကံ သုဏောမာတိ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကရိတွာ သောတဒွါရဝသေန သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရာမ။ မနသိ ကရောမာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဟုတွာ စိတ္တေ ဌပေယျာမ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သုဏောထ မနသိ ကရောထာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ‘‘သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိဣမိနာ ပန န သမေတိ။ သမဂ္ဂဿ ဟိ သင်္ဃဿေတံ ဥပေါသထကရဏံ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော စ သင်္ဃပရိယာပန္နောဝ၊ ဣစ္စဿ သင်္ဃပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘သုဏောမ မနသိ ကရောမာ’’တိ ဣဒမေဝ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိ၊ တတ္ထ ယထာ ပါရိသုဒ္ဓိအာရောစနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျာတိ အာဟ။ တတ္ထ ယဿ သိယာတိ ယဿ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန အာပန္နာပတ္တိ ဘဝေယျ။ အာပတ္တိဉှိ အာပဇ္ဇန္တော အလဇ္ဇိတာ၊ အညာဏတာ၊ ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာ၊ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ၊ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ၊ သတိသမ္မောသာတိ ဣမေဟိ ဆဟာကာရေဟိ (ပရိ။ ၂၉၅) အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ အလဇ္ဇိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အကပ္ပိယဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။

ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

ကထံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ? အညာဏပုဂ္ဂလော ဟိ မန္ဒော မောမူဟော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဇာနန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိရာဓေတိ၊ ဧဝံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ ပုစ္ဆိတွာ ကပ္ပိယံ စေ၊ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ အကပ္ပိယံ စေ၊ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိယေဝ၊ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အစ္ဆမံသံ ‘‘သူကရမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ဝိကာလေ ကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧဝံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? သူကရမံသံ ‘‘အစ္ဆမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ကာလေ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧဝံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ? သဟသေယျစီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီနိ သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတိ ဣမေသံ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန အာကာရေန အာပန္နာ ယဿ သိယာ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အညတရာ အာပတ္တိ ထေရဿ ဝါ နဝဿ ဝါ မဇ္ဈိမဿ ဝါတိ အတ္ထော။

သော အာဝိကရေယျာတိ သော တံ အာပတ္တိံ ဒေသေတု ဝါ ပကာသေတု ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသန္တိယာ အာပတ္တိယာတိ ယဿ ပန ဧဝံ အနာပန္နာ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ စ ပန ဝုဋ္ဌိတာ ဝါ ဒေသိတာ ဝါ အာရောစိတာ ဝါ အာပတ္တိ၊ တဿ သာ အာပတ္တိ အသန္တီ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တုဏှီဘာဝေန ခေါ ပနာယသ္မန္တေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝေဒိဿာမီတိ တုဏှီဘာဝေနာပိ ဟိ ကာရဏေန အဟံ အာယသ္မန္တေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’ဣစ္စေဝ ဇာနိဿာမီတိ။ ယထာ ခေါ ပန ပစ္စေကပုဋ္ဌဿ ဝေယျာကရဏံ ဟောတီတိ ယထာ ဧကေနေကော ပုဋ္ဌော ဗျာကရေယျ၊ ယထာ ဧကေနေကော ပစ္စေကပုဋ္ဌော ‘‘မံ ဧသ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဉတွာ ဗျာကရေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝမေဝံဧဝရူပါယ ပရိသာယ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧကစ္စေ တာဝ အာစရိယာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဧဝမေဝံ ဣမိဿာယ ဘိက္ခုပရိသာယ ယဒေတံ ‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျ၊ အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တုဏှီဘာဝေန ခေါ ပနာယသ္မန္တေ ပရိသုဒ္ဓါတိ ဝေဒိဿာမီ’တိ တိက္ခတ္တုံ အနုသာဝိတံ၊ တံ ဧကမေကေန ‘မံ ဧသ ပုစ္ဆတီ’တိ ဧဝံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ တံ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကသ္မာ? အတ္ထဗျဉ္ဇနဘေဒတော။ အနုဿာဝနဉှိ နာမ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နံ ဟောတိ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၇၂၊ စူဠဝ။ ၃) ဝိယ၊ ‘‘ယဿ သိယာ’’တိအာဒိဝစနတ္တယံ ပန အတ္ထတောပိ ဗျဉ္ဇနတောပိ ဘိန္နံ၊ တေနဿ အနုဿာဝနတ္တယံ န ယုဇ္ဇတိ။ ယဒိ စေတံ ယာဝတတိယာနုဿာဝနံ သိယာ၊ နိဒါနုဒ္ဒေသေ အနိဋ္ဌိတေပိ အာပတ္တိ သိယာ။ န စ ယုတ္တံ အနာပတ္တိက္ခေတ္တေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ။

အပရေ ‘‘အနုသာဝိတ’’န္တိပဒဿ အနုသာဝေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထံ ဝိကပ္ပေတွာ ‘‘ယာဝတတိယ’’န္တိဣဒံ ဥပရိ ဥဒ္ဒေသာဝသာနေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ…ပေ… တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဧတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟု။ တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကသ္မာ? အတ္ထယုတ္တီနံ အဘာဝတော။ ဣဒဉှိ ပဒံ ကေစိ ‘‘အနုသာဝေတ’’န္တိ သဇ္ဈာယန္တိ၊ ကေစိ ‘‘အနုသာဝေတ’’န္တိ၊ တံ ဥဘယံ ဝါပိ အတီတကာလမေဝ ဒီပေတိ၊ န အနာဂတံ။ ယဒိ စဿ အယံ အတ္ထော သိယာ၊ ‘‘အနုသာဝိတံ ဟေဿတီ’’တိ ဝဒေယျ ၊ ဧဝံ တာဝ အတ္ထာဘာဝတော န ယုဇ္ဇတိ။ ယဒိ စေတံ ဥဒ္ဒေသာဝသာနေ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ‘‘န အာဝိကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ နိဒါနေ သမတ္တေပိ ဝုတ္တမုသာဝါဒေါ န သိယာ၊ ကသ္မာ? ‘‘ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယမာနေ’’တိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၃၄) ‘‘ယာဝတတိယ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနမေဝ နိရတ္ထကံ သိယာ၊ ကသ္မာ? နိဒါနုဒ္ဒေသေ ယာဝတတိယာနုဿာဝနဿ အဘာဝတောတိ ဧဝံ ယုတ္တိအဘာဝတော တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ပန လက္ခဏဝစနမတ္တံ၊ တေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ဣဒံ ပါတိမောက္ခံ နာမ ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယတိ၊ တသ္မိံ ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယမာနေ ယော သရမာနော သန္တိံ အာပတ္တိံ နာဝိကရောတိ၊ တဿ ယာဝတတိယာနုဿာဝနာဝသာနေ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဟောတီတိ။

တဒေတံ ယထာ အနုသာဝိတံ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ ပါရာဇိကာဒီနံ အဝသာနေ ဒိဿတိ၊ န နိဒါနာဝသာနေ။ ကိဉ္စာပိ န ဒိဿတိ၊ အထ ခေါ ဥဒ္ဒေသကာလေ ‘‘အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ ဧဝဉှိ နိဒါနံ သုဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အညထာ ဒုဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဣမမေဝ စ အတ္ထံ သန္ဓာယ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတီတိ သကိမ္ပိ အနုသာဝိတံ ဟောတိ၊ ဒုတိယမ္ပိ အနုသာဝိတံ ဟောတိ၊ တတိယမ္ပိ အနုသာဝိတံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄)။ အယမေတ္ထ အာစရိယပရမ္ပရာဘတော ဝိနိစ္ဆယော။

ယော ပန ဘိက္ခု…ပေ… သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ ဟောတီတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ အဿ ဟောတိ၊ တေနဿ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ စ ခေါ ပန န မုသာဝါဒလက္ခဏေန၊ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ကိံ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၅) ဣမိနာ ပန ဘဂဝတော ဝစနေန ဝစီဒွါရေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အနာလပန္တော မနုဇေန ကေနစိ၊

ဝါစာဂိရံ နော စ ပရေ ဘဏေယျ၊

အာပဇ္ဇေယျ ဝါစသိကံ၊ န ကာယိကံ၊

ပဉှာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊

အန္တရာယိကောတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုတာယ ပါမောဇ္ဇာဒိသမ္ဘဝံ နိဝါရေတွာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ အန္တရာယံ ကရောတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အယံ အနာဝိကရဏသင်္ခါတော သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ အန္တရာယိကော ဟောတိ၊ တသ္မာ။ သရမာနေနာတိ အတ္တနိ သန္တိံ အာပတ္တိံ ဇာနန္တေန။ ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခေနာတိ ဝုဋ္ဌာတုကာမေန ဝိသုဇ္ဈိတုကာမေန။ သန္တီ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇိတွာ အဝုဋ္ဌိတာ အာပတ္တိ။ အာဝိကာတဗ္ဗာတိ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝါ ဂဏမဇ္ဈေ ဝါ ဧကပုဂ္ဂလေ ဝါ ပကာသေတဗ္ဗာ၊ အန္တမသော အနန္တရဿာပိ ဘိက္ခုနော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၀) ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေပိ ဝေမတိကော ဟောတိ၊ ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၉) ဝတ္တဗ္ဗံ။ အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီတိဧတ္ထ အာဝိကတာတိ အာဝိကတာယ၊ ပကာသိတာယာတိ အတ္ထော။ အလဇ္ဇိတာတိအာဒီသု (ပရိ။ ၂၉၅) ဝိယ ဟိ ဣဒမ္ပိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ အဿာတိ ဧတဿ ဘိက္ခုနော။ ဖာသု ဟောတီတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ ဖာသု ဟောတိ၊ အဝိပ္ပဋိသာရမူလကာနံ ပါမောဇ္ဇာဒီနံ ဝသေန သုခပ္ပဋိပဒါ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။