📜

ပါရာဇိကကဏ္ဍော

ဣဒါနိ ယဒေတံ နိဒါနာနန္တရံ တတြိမေ စတ္တာရောတိအာဒိ ပါရာဇိကကဏ္ဍံ၊ တတ္ထ တတြာတိ တသ္မိံ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပါတိမောက္ခေ။ ဣမေတိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ အဘိမုခီကရဏံ။ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပါရာဇိကာတိ ဧဝံနာမကာ။ ဓမ္မာတိ အာပတ္တိယော။ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီတိ သရူပေန ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ န နိဒါနေ ဝိယ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီ’’တိ သာဓာရဏဝစနမတ္တေန။

၁။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ

ယော ပနာတိ ရဿဒီဃာဒိနာ လိင်္ဂါဒိဘေဒေန ယော ကောစိ။ ဘိက္ခူတိ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒါ၊ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ၊ ဩဝါဒပ္ပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ၊ ပဉှာဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ၊ အဋ္ဌဂရုဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ၊ ဒူတေနူပသမ္ပဒါ၊ အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါတိ ဣမာသု အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဥပသမ္ပဒါကမ္မေန အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ဥပသမ္ပန္နော။ တဿ ပန ကမ္မဿ ဝတ္ထုဉတ္တိအနုဿာဝန သီမာ ပရိသာသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ဝတ္ထူတိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ပုဂ္ဂလော၊ သော ဌပေတွာ ဦနဝီသတိဝဿံ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗံ၊ ပဏ္ဍကာဒယော စ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဦနဝီသတိဝဿော နာမ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ အပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗော နာမ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ အညတရံ အဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗော။ ပဏ္ဍကာဒယော ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလကထာယံ ဝုတ္တာ။ တေသု အာသိတ္တပဏ္ဍကဉ္စ ဥသူယပဏ္ဍကဉ္စ ဌပေတွာ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကော ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေ ဌိတော ပက္ခပဏ္ဍကော စ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။

ထေယျသံဝါသကော ပန တိဝိဓော လိင်္ဂတ္ထေနကော သံဝါသတ္ထေနကော ဥဘယတ္ထေနကောတိ။ တတ္ထ ယော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ န ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ ဝါ သာမဏေရာနံ ဝါ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ န အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ န ဥပေါသထာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ အသုဒ္ဓစိတ္တတာယ လိင်္ဂမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော နာမ။ ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ပဗ္ဗဇိတော သာမဏေရော သမာနော ကာသာယာနိ အပနေတွာ တေသု သဥဿာဟောဝ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန နိဝါသေတွာ သာမဏေရဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ၊ အယံ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ န လိင်္ဂတ္ထေနကော၊ န လိင်္ဂါနုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ နာပိ သံဝါသတ္ထေနကော။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော စ ခေါ သာမဏေရော သမာနော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဥပေါသထာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော နာမ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘သံဝါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ‘‘န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ ပုန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ ဥပေါသထာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ လိင်္ဂဿ စေဝ သံဝါသဿ စ ထေနိတတ္တာ ဥဘယတ္ထေနကော နာမ။ ဓုရနိက္ခေပဝသေန ကာသာယာနိ အပနေတွာ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပဇ္ဇိတွာ ပုန တာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော၊ အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဌပေတွာ ပန ဣမံ တိဝိဓံ။

‘‘ရာဇ ဒုဗ္ဘိက္ခ ကန္တာရ-ရောဂ ဝေရီ ဘယေန ဝါ၊

စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ၊ လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။

‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊

ထေယျသံဝါသကော နာမ၊ တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀)၊

ယော ပန ဥပသမ္ပန္နော တိတ္ထိယဘာဝံ ပတ္ထယမာနော သယံ ဝါ ကုသစီရာဒိကံ တိတ္ထိယလိင်္ဂံ အာဒိယတိ၊ တေသံ ဝါ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇတိ၊ နဂ္ဂေါ ဝါ ဟုတွာ အာဇီဝကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေသံ ဝတာနိ အာဒိယတိ၊ အယံ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ။ ဌပေတွာ ပန မနုဿဇာတိကံ အဝသေသော သဗ္ဗောပိ တိရစ္ဆာနဂတော နာမ။ ယေန မနုဿဇာတိကာ ဇနေတ္တိ သယမ္ပိ မနုဿဘူတေနေဝ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ၊ အယံ မာတုဃာတကော နာမ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန အန္တမသော ဂိဟိလိင်္ဂေ ဌိတောပိ မနုဿဇာတိကော ခီဏာသဝေါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတော၊ အယံ အရဟန္တဃာတကော နာမ။ ယော ပန ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ မဂ္ဂေ ဒူသေတိ ၊ အယံ ဘိက္ခုနိဒူသကော နာမ။ ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ အယံ သင်္ဃဘေဒကော နာမ။ ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အယံ လောဟိတုပ္ပာဒကော နာမ။ ယဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ဥဘတော ဒုဝိဓမ္ပိ ဗျဉ္ဇနံ အတ္ထိ၊ အယံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော နာမ။ ဣတိ ဣမေ တေရသ ပုဂ္ဂလာ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထူ၊ ဣမေ ပန ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခေ သတိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။

ကထံ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ? ဝတ္ထုသင်္ဃပုဂ္ဂလဉတ္တီနံ အပရာမသနာနိ၊ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဋ္ဌပနဉ္စာတိ ဣမေ တာဝ ပဉ္စ ဉတ္တိဒေါသာ။ တတ္ထ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ အကိတ္တနံ ဝတ္ထုအပရာမသနံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိဧတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘သင်္ဃော’’တိ အဘဏနံ သင်္ဃအပရာမသနံ နာမ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ အကိတ္တနံ ပုဂ္ဂလအပရာမသနံ နာမ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိယာ အနုစ္စာရဏံ ဉတ္တိအပရာမသနံ နာမ။ ပဌမံ ကမ္မဝါစံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခမတိ သင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဉတ္တိကိတ္တနံ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဋ္ဌပနံ နာမ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာယ ဉတ္တိယာ သမ္ပန္နံ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။

အနုဿာဝနဝသေန အကုပ္ပတာယပိ ဝတ္ထုသင်္ဃပုဂ္ဂလာနံ အပရာမသနာနိ၊ သာဝနာယ ဟာပနံ၊ အကာလေ သာဝနန္တိ ဣမေ ပဉ္စ အနုဿာဝနဒေါသာ။ တတ္ထ ဝတ္ထာဒီနံ အပရာမသနာနိ ဉတ္တိယံ ဝုတ္တသဒိသာနေဝ။ တီသု ပန အနုဿာဝနာသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧတေသံ အပရာမသနံ အပရာမသနမေဝ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန ကမ္မဝါစံ အဝတွာ စတုက္ခတ္တုံ ဉတ္တိကိတ္တနမေဝ၊ အထ ဝါ ပန ကမ္မဝါစာဗ္ဘန္တရေ အက္ခရဿ ဝါ ပဒဿ ဝါ အနုစ္စာရဏံ ဝါ ဒုရုစ္စာရဏံ ဝါ သာဝနာယ ဟာပနံ နာမ။ သာဝနာယ အနောကာသေ ပဌမံ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ အနုဿာဝနကရဏံ အကာလေ သာဝနံ နာမ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာယ အနုဿာဝနာယ သမ္ပန္နံ အနုဿာဝနသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။

ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝိပတ္တိသီမာလက္ခဏံ သမတိက္ကန္တာယ ပန သီမာယ ကတံ သီမာသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ တေသံ အနာဂမနံ၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒဿ အနာဟရဏံ၊ သမ္မုခီဘူတာနံ ပဋိက္ကောသနန္တိ ဣမေ ပန တယော ပရိသာဒေါသာ၊ တေဟိ ဝိမုတ္တာယ ပရိသာယ ကတံ ပရိသာသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။ ကာရဏာရဟတ္တာ ပန သတ္ထု သာသနာရဟတ္တာ ဌာနာရဟံ နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ယော ဣမိနာ ဧဝံ အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဥပသမ္ပဒါကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော၊ အယံ ဣဓ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု ပန အညေပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။

ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ ယာ ဘိက္ခူနံ အဓိသီလသင်္ခါတာ သိက္ခာ၊ တဉ္စ၊ ယတ္ထ စေတေ သဟ ဇီဝန္တိ၊ ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ၊ တံ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒသင်္ခါတံ သာဇီဝဉ္စ၊ တတ္ထ သိက္ခနဘာဝေန သမာပန္နောတိ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမအာပန္နော။ သမာပန္နောတိ သိက္ခဉ္စ ပရိပူရေန္တော သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာ တဒုဘယံ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။ သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော၊ တံ အပဋိက္ခိပိတွာ၊ ယဉ္စ သာဇီဝံ သမာပန္နော၊ တသ္မိံ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ အပ္ပကာသေတွာ။ တတ္ထ စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာယ ပစ္စက္ခာနံ ဉတွာ တဒဘာဝေန အပစ္စက္ခာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေနေဝ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ စိတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ တထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သင်္ဃံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သိက္ခံ၊ ဝိနယံ၊ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒေသံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ၊ အာစရိယံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကံ၊ သမာနာစရိယကံ၊ သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စုဒ္ဒသန္နံ၊ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ဥပါသကော၊ အာရာမိကော၊ သာမဏေရော၊ တိတ္ထိယော၊ တိတ္ထိယသာဝကော၊ အသမဏော၊ ‘အသကျပုတ္တိယော’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဂိဟိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နဉ္စာတိ ဣမေသံ ဒွါဝီသတိယာ ခေတ္တပဒါနံ ယဿ ကဿစိ သဝေဝစနဿ ဝသေန တေသု ယံကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမဿ ယံကိဉ္စိ ဝဒတော သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ရုက္ခာဒီနံ အညတရဿ နာမံ ဂဟေတွာ ပစ္စာစိက္ခန္တဿ။ ဧဝံ ခေတ္တဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

တတ္ထ ယဒေတံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စ၊ ‘‘မံ ဓာရေဟီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁) စ ဝုတ္တံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ၊ ယာနိ စ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိံ နု မေ ဗုဒ္ဓေန၊ န မမတ္ထော ဗုဒ္ဓေန ၊ သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၂) နယေန အာချာတဝသေန ကာလံ အနာမသိတွာ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ ‘‘အလံ မေ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ တေသံယေဝ စ သဝေဝစနာနံ ဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ‘‘ပစ္စက္ခာသိ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပစ္စက္ခိဿ’’န္တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေသီ’’တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယံနူနာဟံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၅) ဝါတိအာဒီနိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနာနိ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ ဝတ္တမာန ကာလဝသေန စေဝ အနာမဋ္ဌကာလဝသေန စ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပယောဂေါ ပန ဒုဝိဓော ကာယိကော စ ဝါစသိကော စ။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၁) နယေန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစသိကပ္ပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အက္ခရလိခနံ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဒဿနံ ဝါ ကာယပ္ပယောဂံ ကရောန္တဿ။ ဧဝံ ဝါစသိကပ္ပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပုဂ္ဂလော ပန ဒုဝိဓော – ယော စ ပစ္စက္ခာတိ၊ ယဿ စ ပစ္စက္ခာတိ။ တတ္ထ ယော ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ အညတရော န ဟောတိ။ ယဿ ပန ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ မနုဿဇာတိကော ဟောတိ၊ န စ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အညတရော၊ သမ္မုခီဘူတော စ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ န ဟိ အသမ္မုခီဘူတဿ ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစနံ ရုဟတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ဝိဇာနနမ္ပိ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ ယေသံ ဝါ နိယမေတွာ ‘‘ဣမဿ၊ ဣမေသံ ဝါ အာရောစေမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သစေ တေ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ တဿ ဝစနာနန္တရမေဝ တဿ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနဘာဝံ ဇာနန္တိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဇာနန္တိ၊ အညေ ဝါ ဇာနန္တိ၊ အပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အနိယမေတွာ အာရောစေန္တဿ ပန သစေ ဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧဝံ ဝိဇာနနဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ယော ပန အန္တမသော ဒဝါယပိ ပစ္စက္ခာတိ၊ တေန အပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဣတိ ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ စိတ္တာဒီနံ ဝါ ဝသေန၊ သဗ္ဗသော ဝါ ပန အပစ္စက္ခာနေန သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿေဝ စ အတ္ထဘူတံ ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ။

မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာတိ ဧတ္ထ မေထုနံ ဓမ္မန္တိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန သဒိသာနံ ဥဘိန္နံ ဓမ္မံ။ ပဋိသေဝေယျာတိ ပဋိသေဝေယျ အဇ္ဈာပဇ္ဇေယျ။ အန္တမသောတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ တိရစ္ဆာနဂတာယပီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန တိရစ္ဆာနေသု ဂတာယပိ၊ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ။ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ ပရာဇိတော ဟောတိ၊ ပရာဇယံ အာပန္နော။ အသံဝါသောတိ ပကတတ္တာ ဘိက္ခူ သဟ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဧကကမ္မာဒိကောဝ တိဝိဓောပိ ဝိဓိ သံဝါသော နာမ၊ သော တေန သဒ္ဓိံ နတ္ထီတိ အသံဝါသော။ သင်္ဃကမ္မေသု ဟိ ဧသ ဂဏပူရကောပိ န ဟောတိ၊ အယံ တာဝ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတဝသေန ဟိ တိဿော ဣတ္ထိယော၊ တာသံ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂမုခမဂ္ဂဝသေန တယော တယော ကတွာ နဝ မဂ္ဂါ၊ တထာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ။ ပုရိသာနံ ပန ဝစ္စမဂ္ဂမုခမဂ္ဂဝသေန ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ မဂ္ဂါ၊ တထာ ပဏ္ဍကာနန္တိ ဧဝံ တိံသ မဂ္ဂါ။ တေသု အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ယဿ ကဿစိ မဂ္ဂဿ သန္ထတဿ ဝါ အသန္ထတဿ ဝါ၊ ပရေသံ ပန မတာနမ္ပိ အက္ခာယိတဿ ဝါ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတဿ ဝါ ပကတိဝါတေန အသံဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ ယော ဘိက္ခု ဧကတိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ သန္ထတံ ဝါ အသန္ထတံ ဝါ သေဝနစိတ္တေန ပဝေသေတိ၊ ပရေန ဝါ ပဝေသိယမာနေ ပဝေသနပဝိဋ္ဌဋ္ဌိတဥဒ္ဓရဏေသု ယံကိဉ္စိ သာဒိယတိ၊ အယံ ပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပန္နော နာမ ဟောတိ၊ အယံ တာဝေတ္ထ အသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယော။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ ပန သာဓာရဏဝိနိစ္ဆယတ္ထံ အယံ မာတိကာ –

နိဒါနံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထုံ၊ ပညတ္တိဝိဓိမေဝ စ၊

အာဏတ္တာပတ္တိနာပတ္တိ-ဝိပတ္တိံ အင်္ဂမေဝ စ။

သမုဋ္ဌာနဝိဓိံ ကိရိယာ-သညာစိတ္တေဟိ နာနတ္တံ၊

ဝဇ္ဇကမ္မပ္ပဘေဒဉ္စ၊ တိကဒွယဝိဓိံ တထာ။

လက္ခဏံ သတ္တရသဓာ၊ ဌိတံ သာဓာရဏံ ဣဒံ၊

ဉတွာ ယောဇေယျ မေဓာဝီ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟန္တိ။

တတ္ထ နိဒါနံ နာမ ဝေသာလိ-ရာဇဂဟ-သာဝတ္ထိ-အာဠဝိ-ကောသမ္ဗိ-သဂ္ဂ-ဘဂ္ဂါနံ ဝသေန သတ္တဝိဓံ ပညတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ဣဒဉှိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ နိဒါနံ။ ပုဂ္ဂလော နာမ ယံ ယံ အာရဗ္ဘ တံ တံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ ဝတ္ထု နာမ တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿ အဇ္ဈာစာရော ဝုစ္စတိ။ ပညတ္တိဝိဓိန္တိ ပညတ္တိအနုပညတ္တိအနုပ္ပန္နပညတ္တိသဗ္ဗတ္ထပညတ္တိပဒေသပညတ္တိသာဓာရဏပညတ္တိ အသာဓာရဏပညတ္တိဧကတောပညတ္တိဥဘတောပညတ္တိဝသေန နဝဝိဓာ ပညတ္တိ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ နာမ အနုပ္ပန္နေ ဒေါသေ ပညတ္တာ၊ သာ အဋ္ဌဂရုဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဝသေန (စူဠဝ။ ၄၀၃) ဘိက္ခုနီနံယေဝ အာဂတာ၊ အညတြ နတ္ထိ။ ဝိနယဓရပဉ္စမေန (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဂဏေန ဥပသမ္ပဒါ၊ ဂဏင်္ဂဏူပါဟနာ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဓုဝနှာနံ စမ္မတ္ထရဏန္တိ ဧတေသံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓာ ပဒေသပညတ္တိ နာမ။ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဟိ ဧတေဟိ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ တေသုပိ ဓုဝနှာနံ ပဋိက္ခေပမတ္တမေဝ ပါတိမောက္ခေ အာဂတံ၊ တတော အညာ ပဒေသပညတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သဗ္ဗာနိ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိယေဝ ဟောန္တိ၊ သာဓာရဏပညတ္တိဒုကဉ္စ ဧကတောပညတ္တိဒုကဉ္စ အတ္ထတော ဧကံ၊ တသ္မာ အနုပ္ပန္နပညတ္တိဉ္စ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိဒုကဉ္စ ဧကတောပညတ္တိဒုကဉ္စ ဌပေတွာ သေသာနံ စတဿန္နံ ပညတ္တီနံ ဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဏတ္တာပတ္တိနာပတ္တိဝိပတ္တိန္တိဧတ္ထ အာဏတ္တီတိအာဏာပနာ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တီတိ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂါဒိဝသေန အာပတ္တိဘေဒေါ။ အနာပတ္တီတိ အဇာနနာဒိဝသေန အနာပတ္တိ။ ဝိပတ္တီတိ သီလအာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တီနံ အညတရာ။ ဣတိ ဣမာသံ အာဏတ္တာဒီနမ္ပိ ဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂန္တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အာပတ္တီနံ အင်္ဂံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမုဋ္ဌာနဝိဓိန္တိ သဗ္ဗာပတ္တီနံ ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဣမာနိ ဧကင်္ဂိကဒွင်္ဂိကတိဝင်္ဂိကာနိ။ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ နာမ ယာနိ ‘‘သိက္ခာပဒသမဥဋ္ဌာနာနီ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ တီဏိ အစိတ္တကာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ သစိတ္တကာနိ။ တေသု ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ ဆဟိ ဝါ သမုဋ္ဌာနေဟိ အာပတ္တိယော သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ ပဉ္စသမုဋ္ဌာနာ နာမ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဧကသမုဋ္ဌာနာ နာမ စတုတ္ထေန စ ပဉ္စမေန စ ဆဋ္ဌေန စ သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေန။ ဒွိသမုဋ္ဌာနာ နာမ ပဌမစတုတ္ထေဟိ စ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ စ တတိယဆဋ္ဌေဟိ စ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနေဟိ၊ သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေဟိ။ တိသမုဋ္ဌာနာ နာမ ပဌမေဟိ စ တီဟိ၊ ပစ္ဆိမေဟိ စ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေဟိ။ စတုသမုဋ္ဌာနာ နာမ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေဟိ။ ဆ သမုဋ္ဌာနာ နာမ ဆဟိပိ သမုဋ္ဌာတိ။

ဧဝံ –

တိဓာ ဧကသမုဋ္ဌာနာ၊ ပဉ္စဓာ ဒွိသမုဋ္ဌိတာ၊

ဒွိဓာ တိစတုရော ဌာနာ၊ ဧကဓာ ဆသမုဋ္ဌိတာတိ။

သမုဋ္ဌာနဝသေန သဗ္ဗာဝ တေရသ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ (စူဠဝ။ ၁၆၅ အာဒယော)၊ တာ ပဌမပညတ္တိသိက္ခာပဒဝသေန သမုဋ္ဌာနတော တေရသ နာမာနိ လဘန္တိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာ၊ အဒိန္နာဒါန-သဉ္စရိတ္တ-သမနုဘာသန-ကထိန-ဧဠကလောမ-ပဒသောဓမ္မ-အဒ္ဓါန-ထေယျသတ္ထ-ဓမ္မဒေသနာဘူတာရောစန-စောရိဝုဋ္ဌာပန-အနနုညာတသမုဋ္ဌာနာတိ။ တတ္ထ ယာ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဆဟိပိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဆဋ္ဌေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ တတိယဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ ကထိနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဌမစတုတ္ထေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ သမုဋ္ဌာတိ ၊ အယံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဉ္စမေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ အစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနာ နာမာတိ။ ဣတိ ဣမဿ သမုဋ္ဌာနဝိဓိနောပိ ဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကိရိယာသညာစိတ္တေဟိ နာနတ္တန္တိ ဧတေဟိ ကိရိယာဒီဟိ သဗ္ဗာပတ္တီနံ နာနာဘာဝံ ဉတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဟိ ကိရိယာဝသေန ပဉ္စဝိဓာ ဟောန္တိ၊ သေယျထိဒံ – အတ္ထာပတ္တိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ ၊ အတ္ထိ အကိရိယတော၊ အတ္ထိ ကိရိယာကိရိယတော၊ အတ္ထိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ အကိရိယတော၊ အတ္ထိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတောတိ။ တတ္ထ ယာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပထဝိခဏနာဒီသု (ပစိ။ ၈၄) ဝိယ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တဿ ဟောတိ၊ အယံ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗံ အကရောန္တဿ ဟောတိ ပဌမကထိနာပတ္တိ (ပါရာ။ ၄၅၉ အာဒယော) ဝိယ၊ အယံ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ ကရောန္တဿ စ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိ (ပါရာ။ ၅၀၈-၅၁၁) ဝိယ၊ အယံ ကိရိယာကိရိယတောသမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ သိယာ ကရောန္တဿ စ၊ သိယာ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိ (ပါရာ။ ၅၈၂) ဝိယ၊ အယံ သိယာ ကိရိယတော သိယာ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ သိယာ ကရောန္တဿ စ သိယာ ကရောန္တာကရောန္တဿ စ ဟောတိ ကုဋိကာရာပတ္တိ (ပါရာ။ ၃၄၂ အာဒယော) ဝိယ၊ အယံ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။

သဗ္ဗာပတ္တိယော စ သညာဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ သညာဝိမောက္ခာ နောသညာဝိမောက္ခာတိ။ တတ္ထ ယတော ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန မုစ္စတိ၊ အယံ သညာဝိမောက္ခာ၊ ဣတရာ နောသညာဝိမောက္ခာ။ ပုန စ သဗ္ဗာပိ စိတ္တဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ သစိတ္တကာ အစိတ္တကာ စာတိ။ တတ္ထ ယာ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနဝသေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ အယံ သစိတ္တကာ။ ယာ အစိတ္တကေန ဝါ သစိတ္တကမိဿကေန ဝါ သမုဋ္ဌာတိ အယံ အစိတ္တကာ။

ဝဇ္ဇကမ္မပ္ပဘေဒန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝဇ္ဇဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ လောကဝဇ္ဇာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ စာတိ။ တတ္ထ ယဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ အယံ လောကဝဇ္ဇာ၊ သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ။ သဗ္ဗာ စ ကာယကမ္မဝစီကမ္မတဒုဘယဝသေန တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ကာယဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝစီဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဝစီကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဥဘယတ္ထ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မဉ္စာတိ၊ မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဣမိနာ ဝဇ္ဇကမ္မပ္ပဘေဒေနာပိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တိကဒွယဝိဓိန္တိ ကုသလတ္တိကဝေဒနာတ္တိကဝိဓိံ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော ဟိ အကုသလစိတ္တော ဝါ အာပဇ္ဇတိ ကုသလာဗျာကတစိတ္တော ဝါ၊ တထာ ဒုက္ခဝေဒနာသမင်္ဂီ ဝါ ဣတရဝေဒနာဒွယသမင်္ဂီ ဝါ။ ဧဝံ သန္တေပိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အကုသလစိတ္တဝသေန ဧကံ စိတ္တံ၊ ကုသလာဗျာကတစိတ္တဝသေန ဒွေ စိတ္တာနိ၊ သဗ္ဗေသံ ဝသေန တီဏိ စိတ္တာနိ။ ဒုက္ခဝေဒနာဝသေန ဧကာ ဝေဒနာ၊ သုခဥပေက္ခာဝသေန ဒွေ၊ သဗ္ဗာသံ ဝသေန တိဿော ဝေဒနာတိ။ အယမေဝ ပဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ န အညော။

လက္ခဏံ သတ္တရသဓာ၊ ဌိတံ သာဓာရဏံ ဣဒံ၊ ဉတွာတိ ဣဒံ နိဒါနာဒိဝေဒနာတ္တိကပရိယောသာနံ သတ္တရသပ္ပကာရံ လက္ခဏံ ဇာနိတွာ ယောဇေယျ မေဓာဝီ။ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟန္တိ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဣဒံ လက္ခဏံ ယထာနုရူပံ ယောဇေယျာတိ အတ္ထော။ တံ ပန အယောဇိတံ ဒုဗ္ဗိဇာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ နံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ အသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယပရိယောသာနေ ဣမံ မာတိကံ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ယောဇေတွာ ဒဿယိဿာမ။

ဣဓ ပနဿ အယံ ယောဇနာ – ဣဒံ ဝေသာလိယံ သုဒိန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ မေထုနဝီတိက္ကမဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ အယမေတ္ထ ပညတ္တိ၊ ‘‘သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယာ’’တိ စ ‘‘အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပီ’’တိ စ ဒွေ အနုပညတ္တိယော။ အနုပညတ္တိ စ နာမေသာ အာပတ္တိကရာ စ ဟောတိ အညဝါဒကသိက္ခာပဒါဒီသု (ပါစိ။ ၉၅ အာဒယော) ဝိယ၊ အနာပတ္တိကရာ စ အညတြ သုပိနန္တာတိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၃၆-၂၃၇) ဝိယ၊ အာပတ္တိဥပတ္ထမ္ဘကရာ စ အဒိန္နာဒါနာဒီသု (ပါရာ။ ၉၁) ဝိယ ၊ ဣဓ ပန ဥပတ္ထမ္ဘကရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတော ပရံ ပန ယတ္ထ အနုပညတ္တိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ‘‘အယံ အနုပညတ္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဒဿယိဿာမ။ ဌပေတွာ ပန အနုပညတ္တိံ အဝသေသာ ပညတ္တိယေဝါတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ ဧဝံ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ပညတ္တိတော သာဓာရဏပညတ္တိ။ အာဏတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနတော အနာဏတ္တိကံ။ ဘိက္ခုံ ပန အာဏာပေန္တော အကပ္ပိယသမာဒါနာပတ္တိတော န မုစ္စတိ၊ မေထုနရာဂေန ကာယသံသဂ္ဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ဇီဝမာနကသရီရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂေ သစေပိ တစာဒီနိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော ဆိန္နေ နိမိတ္တသဏ္ဌာနမတ္တံ ပညာယတိ၊ တတ္ထ အန္တမသော အင်္ဂဇာတေ ဥဋ္ဌိတံ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ ပီဠကံ ဝါ စမ္မခိလံ ဝါ ပဝေသေန္တဿာပိ သေဝနစိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကံ၊ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ သုက္ခပီဠကံ ဝါ မတစမ္မံ ဝါ လောမံ ဝါ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ သစေ နိမိတ္တသဏ္ဌာနမတ္တမ္ပိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော မဂ္ဂေါ ဥပ္ပာဋိတော၊ တတ္ထ ဥပက္ကမတော ဝဏသင်္ခေပဝသေန ထုလ္လစ္စယံ၊ တထာ မနုဿာနံ အက္ခိနာသာကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဝတ္ထိကောသေသု သတ္ထကေန ကတဝဏေ ဝါ၊ ဟတ္ထိအဿာဒီနဉ္စ တိရစ္ဆာနာနံ ဝတ္ထိကောသနာသာပုဋေသု ထုလ္လစ္စယံ။ တိရစ္ဆာနာနံ ပန အက္ခိကဏ္ဏနာသာဝဏေသု အဟိမစ္ဆာဒီနံ ပဝေသနပ္ပမာဏဝိရဟိတေ အဏုနိမိတ္တေ သဗ္ဗေသဉ္စ ဥပကစ္ဆကာဒီသု သေသသရီရေသု ဒုက္ကဋံ။ မတသရီရေ နိမိတ္တေ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ န ကုထိတံ ဟောတိ၊ တာဝ ထုလ္လစ္စယံ။ ကုထိတေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ အစ္ဆုပန္တံ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဩဋ္ဌတော ဗဟိ နိက္ခန္တဇိဝှာယ ဝါ ဒန္တေသု ဝါ ထုလ္လစ္စယံ။ နိမိတ္တတော ဗဟိ ပတိတမံသပေသိယံ ဒုက္ကဋန္တိ အယမေတ္ထ အာပတ္တိဘေဒေါ။

အဇာနန္တဿ အသာဒိယန္တဿ ဥမ္မတ္တကဿ ခိတ္တစိတ္တဿ ဝေဒနာဋ္ဋဿ အာဒိကမ္မိကာနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ ပန ယော နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တတ္တာ ပရေန ကတမ္ပိ ဥပက္ကမံ န ဇာနာတိ၊ သော အဇာနန္တော။ ယော ဇာနိတွာပိ န သာဒိယတိ၊ သော အသာဒိယန္တော။ ယော ပိတ္တဝသေန အတေကိစ္ဆံ ဥမ္မာဒံ ပတ္တော၊ သော ဥမ္မတ္တကော။ ယက္ခေဟိ ကတစိတ္တဝိက္ခေပေါ ခိတ္တစိတ္တော။ ဒွိန္နမ္ပိ စ ဧတေသံ အဂ္ဂိသုဝဏ္ဏဂူထစန္ဒနာဒီသု သမပ္ပဝတ္တိဘာဝေန အဇာနနဘာဝေါဝ ပမာဏံ။ ယော အဓိမတ္တဝေဒနာယ အာတုရတ္တာ ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ၊ သော ဝေဒနာဋ္ဋော။ ယော တသ္မိံ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အာဒိဘူတော၊ သော အာဒိကမ္မိကော။ အယံ ပန အနာပတ္တိ။ စတူသု ဝိပတ္တီသု သီလဝိပတ္တိ။ တဿာ ဒွေ အင်္ဂါနိ သေဝနစိတ္တဉ္စ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပါဒနဉ္စာတိ။ သမုဋ္ဌာနာဒိတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒွိဝေဒနန္တိ၊ ဣမာနိ စ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ နာမ အာပတ္တိယာ ဟောန္တိ၊ န သိက္ခာပဒဿ။ ဝေါဟာရသုခတ္ထံ ပန သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု သိက္ခာပဒသီသေန ဒေသနာ အာဂတာ၊ တသ္မာ အညေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ အဓိပ္ပေတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အတ္ထဉှိ နာထော သရဏံ အဝေါစ၊

န ဗျဉ္ဇနံ လောကဟိတော မဟေသီ။

တသ္မာ အကတွာ ရတိမက္ခရေသု၊

အတ္ထေ နိဝေသေယျ မတိံ မုတီမာတိ။

ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ

ဒုတိယေ ဂါမာ ဝါ အရညာဝါတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗောပိ ဧကကုဋိကာဒိဘေဒေါ ပရိက္ခိတ္တော ဝါ အပရိက္ခိတ္တော ဝါ သမနုဿော ဝါ အမနုဿော ဝါ အန္တမသော အတိရေကစာတုမာသနိဝိဋ္ဌော ယော ကောစိ သတ္ထောပိ ‘‘ဂါမော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရညံ နာမ။ တတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ဃရံ ဃရူပစာရော ဂါမော ဂါမူပစာရောတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗကောသဿ ဟိ ဥဒကပတနဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရံ ဃရံ နာမ။ ယံ ပန ဒွါရေ ဌိတော မာတုဂါမော ဘာဇနဓောဝနဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ၊ တဿ ပတနဋ္ဌာနဉ္စ မာတုဂါမေနေဝ အန္တောဂေဟေ ဌိတေန ပကတိယာ ဗဟိ ခိတ္တဿ သုပ္ပဿ ဝါ သံမုဉ္ဇနိယာ ဝါ ပတနဋ္ဌာနဉ္စ ဃရဿ ပုရတော ဒွီသု ကောဏေသု သမ္ဗန္ဓိတွာ မဇ္ဈေ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ဌပေတွာ ဂေါရူပါနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ ကတပရိက္ခေပေါ စ အယံ သဗ္ဗောပိ ဃရူပစာရော နာမ။ ယံ ပန သဗ္ဗန္တိမံ ဃရံ ဟောတိ၊ တဿ ဃရဿ တာဒိသေ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ယထာ တရုဏမနုဿာ အတ္တနော ဗလံ ဒဿေန္တော ဗာဟုံ ပသာရေတွာ လေဍ္ဍုံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ခိတ္တဿ လေဍ္ဍုဿ ပတနဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရံ ဂါမော နာမ။ တတော အညဿ လေဍ္ဍုပါတဿ အဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော နာမ။ ပတိတဿ ပန လေဍ္ဍုနော ပဝတ္တိတွာ ဂတဋ္ဌာနံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိက္ခိတ္တဿ ပန ဂါမဿ ပရိက္ခေပေါယေဝ ဂါမဿ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တဿ သစေ ဒွေ ဣန္ဒခိလာ ဟောန္တိ အဗ္ဘန္တရိမေ ဣန္ဒခိလေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော နာမ။ ပဒဘာဇနေပိ (ပါရာ။ ၉၂) ဟိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယွာယံ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော ဒဿိတော၊ တဿ ဝသေန ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု အာပတ္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမံ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အရညံ နာမ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာဝါ’’တိ။ ယေ ပန ဣမေသံ ပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဃရဃရူပစာရဂါမူပစာရာ ဝုတ္တာ၊ တတောပိ ပါရာဇိကဝတ္ထုံ အဝဟရန္တဿ ပါရာဇိကံ ဟောတိယေဝ။

အဒိန္နန္တိ အညဿ မနုဿဇာတိကဿ သန္တကံ။ ထေယျသင်္ခါတန္တိ ဧတ္ထ ထေနောတိ စောရော၊ ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ နာမံ။ သင်္ခါ သင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ကောဋ္ဌာသဿေတံ နာမံ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၀၊ မဟာနိ။ ၁၀၉) ဝိယ။ ထေယျဉ္စ တံ သင်္ခါတဉ္စာတိ ထေယျသင်္ခါတံ၊ ထေယျစိတ္တသင်္ခါတော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တသ္မာ ထေယျသင်္ခါတေနာတိ အတ္ထတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော စ ထေယျသင်္ခါတေန အာဒိယတိ၊ သော ယသ္မာ ထေယျစိတ္တော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ အတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ထေယျစိတ္တော အဝဟရဏစိတ္တော’’တိ (ပါရာ။ ၉၂) ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဒိယေယျာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရဝသေန ဟရေယျ။ တေ ပန အဝဟာရာ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ သမောဓာနေတွာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ နာမ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကန္တိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဧတဿေဝ ပဒဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာနံ ‘‘အာဒိယေယျ ဟရေယျ အဝဟရေယျ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျ ဌာနာ စာဝေယျာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ သဝိညာဏကာဝိညာဏကဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣတရံ သဝိညာဏကဝသေနေဝ။ ကထံ? အာဒိယေယျာတိ အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ဟရေယျာတိ အညဿ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တော သီသေ ဘာရံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ခန္ဓံ ဩရောပေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အဝဟရေယျာတိ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျာတိ ‘‘သဟ ဘဏ္ဍဟာရကံ နေဿာမီ’’တိ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဌာနာ စာဝေယျာတိ ထလဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဧဝံ တာဝ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သသာမိကဿ ပန ဒါသဿ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဝါ ယထာဝုတ္တေန အဘိယောဂါဒိနာ နယေန အာဒိယနဟရဏအဝဟရဏဣရိယာပထဝိကောပနဌာနာစာဝနဝသေန ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကတမံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ? သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော နိဿဂ္ဂိယော အတ္ထသာဓကော ဓုရနိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ သာဟတ္ထိကော နာမ ပရဿ ဘဏ္ဍံ သဟတ္ထာ အဝဟရတိ။ အာဏတ္တိကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ နိဿဂ္ဂိယော နာမ သုင်္ကဃာတကပရိကပ္ပိတောကာသာနံ အန္တော ဌတွာ ဗဟိ ပါတနံ။ အတ္ထသာဓကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောတိ၊ တဒါ တံ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပရဿ ဝါ ပန တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကတေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနိ ဥပါဟနာဒီနိ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန အာရာမာဘိယောဂဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနိ အဒေန္တဿာပိ ဧသေဝနယောတိ ဣဒံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ။

ကတမံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ? ပုဗ္ဗပယောဂေါ သဟပယောဂေါ သံဝိဓာဝဟာရော သင်္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တကမ္မန္တိ ။ တတ္ထ အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဌာနာ စာဝနဝသေန၊ ခိလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝိဓာဝဟာရော နာမ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိဿာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ သံမန္တယိတွာ အဝဟရဏံ။ ဧဝံ သံဝိဒဟိတွာ ဂတေသု ဟိ ဧကေနာပိ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ ဌာနာ စာဝိတေ သဗ္ဗေသံ အဝဟာရာ ဟောန္တိ။ သင်္ကေတကမ္မံ နာမ သဉ္ဇာနနကမ္မံ။ သစေ ဟိ ပုရေဘတ္တာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကာလံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ ကာလေ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တော သင်္ကေတတော အပစ္ဆာ အပုရေ တံ အဝဟရတိ၊ သင်္ကေတကာရကဿ သင်္ကေတကရဏက္ခဏေယေဝ အဝဟာရော။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ သညုပ္ပာဒနတ္ထံ အက္ခိနိက္ခဏာဒိနိမိတ္တကရဏံ။ သစေ ဟိ ဧဝံ ကတနိမိတ္တတော အပစ္ဆာ အပုရေ ‘‘ယံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တော၊ တံ အဝဟရတိ၊ နိမိတ္တကာရကဿ နိမိတ္တကရဏက္ခဏေယေဝ အဝဟာရောတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ။

ကတမံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကံ? ထေယျာဝဟာရော ပသယှာဝဟာရော ပရိကပ္ပာဝဟာရော ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော ကုသာဝဟာရောတိ။ တတ္ထ ယော သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ ကတွာ အဒိဿမာနော အဝဟရတိ၊ ကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝါ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှာတိ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ထေယျာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပန ပသယှ ဗလက္ကာရေန ပရေသံ သန္တကံ ဂဏှာတိ ဂါမဃာတကာဒယော ဝိယ၊ အတ္တနော ပတ္တဗလိတော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ အဓိကံ ဂဏှာတိ ရာဇဘဋာဒယော ဝိယ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ပသယှာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိကပ္ပေတွာ ဂဟဏံ ပန ပရိကပ္ပာဝဟာရော နာမ။ သော ဘဏ္ဍောကာသဝသေန ဒုဝိဓော။ တတြာယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော – သာဋကတ္ထိကော အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမိ၊ သစေ သုတ္တံ၊ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ အန္ဓကာရေ ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှာတိ၊ တတြ စေ သာဋကော ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ သုတ္တံ စေ ဟောတိ၊ ရက္ခတိ။ ဗဟိ နီဟရိတွာ မုဉ္စိတွာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာ ပုန အာဟရိတွာ ဌပေတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာပိ ‘‘ယံ လဒ္ဓံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ‘‘စောရော စောရော’’တိ အနုဗန္ဓော ဆဋ္ဋေတွာ ပလာယတိ၊ ရက္ခတိ။ သာမိကာ ဒိသွာ ဂဏှန္တိ၊ ရက္ခတိ ယေဝ။ အညော စေ ကောစိ ဂဏှာတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သာမိကေသု နိဝတ္တေသု သယံ ဒိသွာ ပံသုကူလသညာယ ‘‘ပဂေဝေတံ မယာ ဂဟိတံ၊ မမ ဒါနိ သန္တက’’န္တိ ဂဏှန္တဿာပိ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ တတ္ထ ယွာယံ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ပရိကပ္ပော၊ အယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော နာမ။

ဩကာသပရိကပ္ပော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧကစ္စော ပန ပရပရိဝေဏာဒီနိ ပဝိဋ္ဌော ကိဉ္စိ လောဘနေယျံ ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ဂဗ္ဘဒွါရပမုခဟေဋ္ဌာပါသာဒဒွါရကောဋ္ဌကရုက္ခမူလာဒိဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ‘‘သစေ မံ ဧတ္ထန္တရေ ပဿိဿန္တိ၊ ဒဋ္ဌုကာမတာယ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ဝိယ ဒဿာမိ၊ နော စေ ပဿိဿန္တိ၊ ဟရိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတိ၊ တဿ တံ အာဒါယ ပရိကပ္ပိတပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တမတ္တေ အဝဟာရော ဟောတိ။ ဣတိ ယွာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဝတ္တော ပရိကပ္ပော၊ အယံ ဩကာသပရိကပ္ပော နာမ။ ဧဝမိမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ပရိကပ္ပာနံ ဝသေန ပရိကပ္ပေတွာ ဂဏှတော အဝဟာရော ‘‘ပရိကပ္ပာဝဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပန အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော နာမ။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ဥယျာနာဒီသု ပရေသံ ဩမုဉ္စိတွာ ဌပိတအင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒီနိ ဒိသွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပံသုနာ ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ ဧတ္တာဝတာ ဥဒ္ဓါရော နတ္ထီတိ န တာဝ အဝဟာရော ဟောတိ ။ ယဒါ ပန သာမိကာ ဝိစိနန္တာ အပဿိတွာ ‘‘သွေ ဇာနိဿာမာ’’တိ သာလယာဝ ဂတာ ဟောန္တိ၊ အထဿ တံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေ အဝဟာရော။ ပဋိစ္ဆန္နကာလေယေဝ ‘‘ဧတံ မမ သန္တက’’န္တိ သကသညာယ ဝါ ‘‘ဂတာ ဒါနိ တေ၊ ဆဋ္ဋိတဘဏ္ဍံ ဣဒ’’န္တိ ပံသုကူလသညာယ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ တေသု ဒုတိယတတိယဒိဝသေ အာဂန္တွာ ဝိစိနိတွာ အဒိသွာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတေသုပိ ဂဟိတံ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ပစ္ဆာ ဉတွာ စောဒိယမာနဿ အဒဒတော သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေ အဝဟာရော ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တဿ ပယောဂေန တေဟိ န ဒိဋ္ဌံ။ ယော ပန တထာရူပံ ဘဏ္ဍံ ယထာဌာနေ ဌိတံယေဝ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ထေယျစိတ္တော ပါဒေန အက္ကမိတွာ ကဒ္ဒမေ ဝါ ဝါလုကာယ ဝါ ပဝေသေတိ၊ တဿ ပဝေသိတမတ္တေယေဝ အဝဟာရော။

ကုသံ သင်္ကာမေတွာ ပန အဝဟရဏံ ကုသာဝဟာရော နာမ။ သောပိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ဝိလီဝမယံ ဝါ တာလပဏ္ဏမယံ ဝါ ကတသညာဏံ ယံကိဉ္စိ ကုသံ ပါတေတွာ စီဝရေ ဘာဇီယမာနေ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသဿ သမီပေ ဌိတံ အပ္ပဂ္ဃတရံ ဝါ မဟဂ္ဃတရံ ဝါ သမသမံ ဝါ အဂ္ဃေန ပရဿ ကောဋ္ဌာသံ ဟရိတုကာမော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပတိတံ ကုသံ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓရတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတိတေ ရက္ခတေဝ။ ယဒါ ပန တသ္မိံ ပတိတေ ပရဿ ကောဋ္ဌာသတော ပရဿ ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓတမတ္တေ အဝဟာရော။ သစေ ပဌမတရံ ပရကောဋ္ဌာသတော ပရဿ ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ၊ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတိ၊ ပါတနေပိ ရက္ခတိ၊ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ပန အတ္တနော ကုသံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေယေဝ ရက္ခတိ၊ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပရကောဋ္ဌာသေ ပါတေန္တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ အဝဟာရော။ အယံ ကုသာဝဟာရော။ ဣတိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘အာဒိယေယျာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရဝသေန ဟရေယျာ’’တိ၊ တဿတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ယထာရူပေတိ ယာဒိသေ။ အဒိန္နာဒါနေတိ အဒိန္နဿ ပရသန္တကဿ ဂဟဏေ။ ရာဇာနောတိဣဒံ ဗိမ္ဗိသာရံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အညေ ပန တထာ ကရေယျုံ ဝါ န ကရေယျုံ ဝါတိ တေ နပ္ပမာဏံ။ ဟနေယျုံဝါတိ ဟတ္ထာဒီဟိ ဝါ ပေါထေယျုံ၊ သတ္ထေန ဝါ ဆိန္ဒေယျုံ။ ဗန္ဓေယျုံ ဝါတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗန္ဓေယျုံ ဝါ။ ပဗ္ဗာဇေယျုံ ဝါတိ နီဟရေယျုံ ဝါ။ စောရောသိ ဗာလောသိ မူဠှောသိ ထေနောသီတိ ဣမေဟိ ဝစနေဟိ ပရိဘာသေယျုံ။ ကီဒိသဿ ပန အဒိန္နဿ အာဒါနေ ရာဇာနော ဧဝံ ကရောန္တိ? ပါဒဿ ဝါ ပါဒါရဟဿ ဝါ။ တထာရူပံ ဘိက္ခု အဒိန္နံ အာဒိယမာနောတိ တာဒိသံ ဘိက္ခု ပေါရာဏကဿ ကဟာပဏဿ ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ ဘဏ္ဍံ အဒိန္နံ ဘူမိအာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ယံကိဉ္စိ သဇီဝနိဇ္ဇီဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဝဟာရာနံ ယေန ကေနစိ အဝဟာရေန အဝဟရန္တော ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ တတော အတိရေကတရသ္မိန္တိ။

ရာဇဂဟေ ဓနိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ရညော ဒါရူနိ အဒိန္နံ အာဒိယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ၊ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ၊ သာဓာရဏပညတ္တိ၊ သာဏတ္တိကံ၊ ဟရဏတ္ထာယ ဂမနာဒိကေ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ၊ ပါရာဇိကဝတ္ထုနော ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ။ အာဒိယန္တဿ မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ဒုက္ကဋံ၊ အတိရေကမာသကေ ဝါ ဦနပဉ္စမာသကေ ဝါ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဉ္စမာသကေ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကေ ဝါ ပါရာဇိကံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဂဟဏကာလဝသေန စ ဂဟဏဒေသဝသေန စ ပရိဘောဂဘာဇနပရိဝတ္တနာဒီဟိ စ ပရိဟီနာပရိဟီနဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သကသညိဿ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ၊ တာဝကာလိကေ၊ ပေတပရိဂ္ဂဟေ၊ တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟေ၊ ပံသုကူလသညိဿ၊ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ၊ အညဿ မနုဿဇာတိကဿ ဝသေန ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ၊ ဂရုပရိက္ခာရော၊ ထေယျစိတ္တံ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဝဟာရာနံ ဝသေန အဝဟရဏဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ

တတိယေ သဉ္စိစ္စာတိ သံစေတေတွာ သဒ္ဓိံ စေတေတွာ။ ‘‘ပါဏော’’တိသညာယ သဒ္ဓိံယေဝ ‘‘ဝဓာမိ န’’န္တိ ဝဓကစေတနာယ စေတေတွာ ပကပ္ပေတွာ။ မနုဿဝိဂ္ဂဟန္တိ ကလလတော ပဋ္ဌာယ ဇီဝမာနကမနုဿဇာတိကသရီရံ။ ဇီဝိတာဝေါရောပေယျာတိ ကလလကာလေပိ တာပနမဒ္ဒနေဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇသမ္ပဒါနေန ဝါ တတော ဝါ ဥဒ္ဓမ္ပိ တဒနုရူပေန ဥပက္ကမေန ဇီဝိတာ ဝိယောဇေယျ။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ပါဏော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပါဏာတိပါတော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပါဏာတိပါတီ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပါဏောတိ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပါဏာတိပါတောတိ ယာယ စေတနာယ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကပယောဂံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သာ စေတနာ။ ပါဏာတိပါတီတိ ဝုတ္တစေတနာယ သမင်္ဂိပုဂ္ဂလော။ ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂေါတိ ပါဏာတိပါတဿ ဆ ပယောဂါ သာဟတ္ထိကော နိဿဂ္ဂိယော အာဏတ္တိကော ထာဝရော ဝိဇ္ဇာမယော ဣဒ္ဓိမယောတိ ။ တတ္ထ သာဟတ္ထိကောတိ သယံ မာရေန္တဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဟရဏံ။ နိဿဂ္ဂိယောတိ ဒူရေ ဌိတံ မာရေတုကာမဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဥသုသတ္တိယန္တပါသာဏာဒီနံ နိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ဧကေကော ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒတော ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒိဿကေ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဟရတိ၊ တဿေဝ မရဏေန ကမ္မဗဒ္ဓါ။ ‘‘ယော ကောစိ မရတူ’’တိ ဧဝံ အနုဒ္ဒိဿကေ ပဟာရပ္ပစ္စယာ ယဿ ကဿစိ မရဏေန ကမ္မဗဒ္ဓါ။ ဥဘယတ္ထာပိ စ ပဟရိတမတ္တေ ဝါ မရတု၊ ပစ္ဆာ ဝါ တေနေဝ ရောဂေန၊ ပဟရိတက္ခဏေယေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါ။ အာဏတ္တိကောတိ ‘‘အသုကံ နာမ မာရေဟီ’’တိ အညံ အာဏာပေန္တဿ အာဏာပနံ။

တတ္ထ –

ဝတ္ထု ကာလော စ ဩကာသော၊ အာဝုဓံ ဣရိယာပထော၊

ကြိယာဝိသေသောတိ ဣမေ၊ ဆ အာဏတ္တိ နိယာမကာ။

တတ္ထ ဝတ္ထူတိ ပုဂ္ဂလော။ ယဉှိ ပုဂ္ဂလံ ‘‘မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော သစေ တမေဝ မာရေတိ၊ အာဏာပကဿ အာပတ္တိ။ အထ အညံ မာရေတိ၊ တံမညမာနော ဝါ အညံ မာရေတိ၊ အာဏာပကော မုစ္စတိ။ ‘‘ဣမံ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တေ ပန အာဏာပကဿ ဒုက္ကဋံ။ ကာလောတိ ပုရေဘတ္တာဒိကာလော။ သစေ ဟိ ‘‘ပုရေဘတ္တံ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော ပုရေဘတ္တမေဝ မာရေတိ၊ အာဏာပကဿ အာပတ္တိ။ အထ ယံ ပုရေဘတ္တံ နိယာမိတံ၊ တတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုရေ ဝါ မာရေတိ၊ အာဏာပကော မုစ္စတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထာဝရောတိ အသံဟာရိမေန ဥပကရဏေန မာရေတုကာမဿ ဩပါတက္ခဏနံ အပဿေနသံဝိဓာနံ အသိအာဒီနံ ဥပနိက္ခိပနံ တဠာကာဒီသု ဝိသသမ္ပယောဇနံ ရူပူပဟာရောတိဧဝမာဒိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထာပိ ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဇ္ဇာမယောတိ မာရဏတ္ထံ ဝိဇ္ဇာပရိဇပ္ပနံ။ ဣဒ္ဓိမယောတိ ကမ္မဝိပါကဇာယ ဣဒ္ဓိယာ ပယောဇနံ။

သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာတိ ဧတ္ထ ဟရတီတိ ဟာရကံ၊ ကိံ ဟရတိ? ဇီဝိတံ။ အထ ဝါ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဟာရကံ၊ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သတ္ထဉ္စ တံ ဟာရကဉ္စာတိ သတ္ထဟာရကံ။ အဿာတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ။ ပရိယေသေယျာတိ ယထာ လဘတိ၊ တထာ ကရေယျ၊ ဥပနိက္ခိပေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ထာဝရပယောဂံ ဒဿေတိ။ ဣတရထာ ဟိ ပရိယိဋ္ဌိမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ၊ န စေတံ ယုတ္တံ။ ပဒဘာဇနေ ပနဿ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ ယံ ဧတ္ထ ထာဝရပယောဂသင်္ဂဟိတံ သတ္ထံ၊ တဒေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အသိံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျာတိ ဝါစာယ ဝါ တာလပဏ္ဏာဒီသု လိခိတွာ ဝါ ‘‘ယော ဧဝံ မရတိ၊ သော ဓနံ ဝါ လဘတီ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏေ ဂုဏံ ပကာသေယျ။ ဧတေန ယထာ ‘‘အဒိန္နာဒါနေ အာဒိယေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရိယာယကထာယ မုစ္စတိ၊ နယိဓ၊ ဧဝံ ‘‘သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ ဝစနတော ပန ဣဓ ပရိယာယကထာယပိ န မုစ္စတီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျာတိ ‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၇၂) နယေန မရဏတ္ထာယ ဥပါယံ ဂါဟာပေယျ။ ဧတေန အာဏတ္တိကပ္ပယောဂံ ဒဿေတိ။ အမ္ဘော ပုရိသာတိ အာလပနမေတံ။ ကိံ တုယှိမိနာတိအာဒိ သံဝဏ္ဏနာကာရနိဒဿနံ။ ဣတိ စိတ္တမနောတိ ဣတိ စိတ္တော ဣတိ မနော။ ‘‘မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိဧတ္ထ ဝုတ္တမရဏစိတ္တော မရဏမနောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘မနော’’တိဣဒံ စိတ္တဿ အတ္ထဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ယံ စိတ္တံ တံ မနော’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) အာဟ။ စိတ္တသင်္ကပ္ပောတိ ဝိစိတ္တသင်္ကပ္ပော။ ဧတ္ထာပိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဟရိတဗ္ဗော။ ‘‘သင်္ကပ္ပော’’တိ စ သံဝိဒဟနမတ္တဿေတံ နာမံ၊ န ဝိတက္ကဿေဝ။ တဉ္စ သံဝိဒဟနံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သညာစေတနာဓိပ္ပာယေဟိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣတိ စိတ္တသင်္ကပ္ပော’’တိ ‘‘မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိဧတ္ထ ဝုတ္တမရဏသညီ မရဏစေတနော မရဏာဓိပ္ပာယောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဘာဇနေပိ ဟိ အယမေဝ နယော ဒဿိတော ။ ဧတေန မရဏစိတ္တာဒီဟိ ဝိနာ ‘‘ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၁၁၂) နယေန ဓမ္မံ ဘာသန္တဿ သံဝဏ္ဏနာ နာမ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အနေကပရိယာယေနာတိ နာနပ္ပကာရေန ဥစ္စာဝစေန ကာရဏေန။ ပုန မရဏဝဏ္ဏန္တိအာဒိ နိဂမနဝစနံ။ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ တင်္ခဏူပပန္နမ္ပိ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဝုတ္တနယေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော ပါရာဇိကော ဟောတီတိ။

ဝေသာလိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အညမညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ၊ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ၊ သာဓာရဏပညတ္တိ၊ သာဏတ္တိကံ၊ မာရဏတ္ထာယ ဩပါတက္ခဏနာဒီသု ဒုက္ကဋံ၊ အနောဒိဿ ခတေ ဩပါတေ ယဿ ကဿစိ ပတနေပိ ဒုက္ကဋံ၊ ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟာနံ တိရစ္ဆာနဂတဿ စ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ ဒုက္ကဋမေဝ၊ မနုဿဇာတိကဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ ထုလ္လစ္စယံ၊ တထာ ယက္ခာဒီနံ မရဏေ၊ တိရစ္ဆာနဂတမရဏေ ပန ပါစိတ္တိယံ၊ မနုဿမရဏေ ပါရာဇိကန္တိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂဘေဒဝသေန အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသဉ္စိစ္စ မာရေန္တဿ အဇာနန္တဿ နမရဏာဓိပ္ပာယဿ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ တတ္ထ အသဉ္စိစ္စာတိ ‘‘ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဣမံ မာရေမီ’’တိ အစေတေတွာ ကတေန ဥပက္ကမေန မုသလုဿာပနဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၈၀ အာဒယော) ဝိယ ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ အဇာနန္တဿာတိ ‘‘ဣမိနာ အယံ မရိဿတီ’’တိ အဇာနန္တဿ ဥပက္ကမေန ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၈၁) ဝိယ ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ နမရဏာဓိပ္ပာယဿာတိ မရဏံ အနိစ္ဆန္တဿ ဥပက္ကမေန ဘေသဇ္ဇဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၈၇) ဝိယ ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စာတိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သီလဝိပတ္တိ၊ မနုဿဇာတိကပါဏော၊ ပါဏသညိတာ၊ ဝဓကစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန မရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အဒိန္နာဒါနသမဥဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။

တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ

စတုတ္ထေ အနဘိဇာနန္တိ သကသန္တာနေ အနုပ္ပန္နတ္တာ အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ အဇာနန္တော။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မန္တိ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မံ။ အတ္တုပနာယိကန္တိ အတ္တနိ တံ ဥပနေတိ ‘‘မယိ အတ္ထီ’’တိ သမုဒါစရန္တော၊ အတ္တာနံ ဝါ တတ္ထ ဥပနေတိ ‘‘အဟံ ဧတ္ထ သန္ဒိဿာမီ’’တိ သမုဒါစရန္တောတိ အတ္တုပနာယိကော၊ တံ အတ္တုပနာယိကံ။ ဧဝံ ကတွာ သမုဒါစရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အလမရိယဉာဏဒဿနန္တိဧတ္ထ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရပညာ ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ စက္ခုနာ စ ဒိဋ္ဌမိဝ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခကရဏတော ဒဿနတ္ထေန ဒဿနန္တိ ဉာဏဒဿနံ၊ အရိယံ ဝိသုဒ္ဓံ ဥတ္တမံ ဉာဏဒဿနန္တိ အရိယဉာဏဒဿနံ၊ အလံ ပရိယတ္တံ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထံ အရိယဉာဏဒဿနမေတ္ထ ဈာနာဒိဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ၊ အလံ ဝါ အရိယဉာဏဒဿနမဿာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနော၊ တံ အလမရိယဉာဏဒဿနံ။ သမုဒါစရေယျာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရမေတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အတ္တုပနာယိကံ ကတွာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ တဒုဘယေန ဝါ ဝိညုဿ မနုဿဇာတိကဿ အာရောစေယျ။ ဣတိ ဇာနာမိ ဣတိ ပဿာမီတိ သမုဒါစရဏာကာရဒဿနမေတံ၊ အတ္တုပနာယိကဉှိ ကတွာ ဝိနာ အညာပဒေသေန သမုဒါစရန္တော ဧဝံ သမုဒါစရတိ၊ တသ္မာ ယွာယံ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၂၀၉) ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိံ၊ သမာပဇ္ဇာမိ၊ သမာပန္နော’’တိအာဒိဘေဒေါ ဝုတ္တော၊ သော သဗ္ဗော ဣဓေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဣတိ ဇာနာမိ ဣတိ ပဿာမီ’’တိ ဟိ ဝဒန္တော န ယိဒံ ဝစနမတ္တမေဝ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန အယံ ဓမ္မော မယိ အတ္ထီ’’တိ ဒီပေတိ၊ ‘‘သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒီနိ စ ဝဒန္တေန ဟိ သမာပဇ္ဇနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အတ္ထိတာ ဒီပိတာ ဟောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယွာယံ ပဒဘာဇနေ ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိံ၊ သမာပဇ္ဇာမိ၊ သမာပန္နောတိအာဒိဘေဒေါ ဝုတ္တော၊ သော သဗ္ဗော ဣဓေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တတော အပရေန သမယေနာတိ တတော အာရောစိတကာလတော အညတရသ္မိံ ကာလေ။ ဣတိ အာပတ္တိပဋိဇာနနကာလဒဿနမေတံ၊ အယံ ပန အာရောစိတက္ခဏေဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ အာပတ္တိံ ပန အာပန္နော ယသ္မာ ပရေန စောဒိတော ဝါ အစောဒိတော ဝါ ပဋိဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာပန္နောတိ အာရောစိတက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ အာပန္နော။ ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခောတိ အတ္တနော ဂိဟိဘာဝါဒိကံ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနော ဣစ္ဆမာနော။ အယဉှိ ယသ္မာ ပါရာဇိကံ အာပန္နော၊ တသ္မာ ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဘဗ္ဗော ဈာနာဒီနိ အဓိဂန္တုံ၊ ဣစ္စဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဂိဟိ ဝါ ဥပါသကာရာမိကသာမဏေရာနံ ဝါ အညတရော ဟုတွာ ဒါနာဒီဟိ သဂ္ဂမဂ္ဂံ ဝါ ဈာနာဒီဟိ မောက္ခမဂ္ဂံ ဝါ အာရာဓေတုံ ဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တသ္မာဿ ဂိဟိအာဒိဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဟိဘာဝါဒိကံ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနော’’တိ။ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ ဧဝံ ဘဏေယျ၊ ကထံ? ‘‘အဇာနမေဝံ၊ အာဝုသော’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ အဇာနန္တိ အဇာနန္တော။ အပဿန္တိ အပဿန္တော။ တုစ္ဆံ မုသာ ဝိလပိန္တိ အဟံ ဝစနတ္ထဝိရဟတော တုစ္ဆံ၊ ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယတော မုသာ ဝိလပိံ အဘဏိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညတြ အဓိမာနာတိ ယွာယံ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ အပတ္တေ ပတ္တသညိတာသင်္ခါတော အဓိမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အဓိမာနံ ဌပေတွာ ကေဝလံ ပါပိစ္ဆတာယ ယော သမုဒါစရေယျ၊ အယမ္ပိ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဝေသာလိယံ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ တေသံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ၊ ‘‘အညတြ အဓိမာနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ၊ သာဓာရဏပညတ္တိ၊ အနာဏတ္တိကံ၊ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ အသန္တံ ဈာနာဒိဓမ္မံ အာရောစေန္တဿ သစေ ယဿ ကဿစိ အာရောစေတိ၊ သော မနုဿဇာတိကော ဟောတိ၊ အနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ဈာနလာဘီ’’တိ ဝါ ‘‘အရိယော’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ န ဇာနာတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ သစေ ပန ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသိ၊ သော ဘိက္ခု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၂၂၀) နယေန အညာပဒေသေန အာရောစေန္တဿ ဇာနာတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ သစေ န ဇာနာတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ အဓိမာနေန အာရောစေန္တဿ၊ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ၊ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ အတ္တနိ အသန္တတာ၊ ပါပိစ္ဆတာယ တဿ အာရောစနံ၊ အနညာပဒေသော၊ ယဿ အာရောစေတိ၊ တဿ မနုဿဇာတိကတာ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တသဒိသာနေဝါတိ။

စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဒ္ဒိဋ္ဌာခေါ အာယသ္မန္တော စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာတိဣဒံ ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနမေဝ။ သမောဓာနေတွာ ပန သဗ္ဗာနေဝ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ ။ ကတမာနိ စတုဝီသတိ? ပါဠိယံ အာဂတာနိ တာဝ ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ စတ္တာရီတိ အဋ္ဌ၊ တာနိ ဧကာဒသန္နံ ပဏ္ဍကာဒီနံ အဘဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေဟိ ဧကာဒသဟိ ပါရာဇိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကူနဝီသတိ၊ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝိဗ္ဘန္တဘာဝပါရာဇိကေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိ၊ အပရာနိပိ လမ္ဗီ၊ မုဒုပိဋ္ဌိကော၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတိ၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝသေန ‘‘စတ္တာရိ အနုလောမပါရာဇိကာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣတိ ဣမာနိ စ စတ္တာရိ၊ ပုရိမာနိ စ ဝီသတီတိ သမောဓာနေတွာ သဗ္ဗာနေဝ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ န လဘတိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသန္တိ ဥပေါသထာဒိဘေဒံ သံဝါသံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ န လဘတိ။ ယထာ ပုရေ၊ တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ အနုပသမ္ပန္နကာလေ စ၊ ပစ္ဆာ ပါရာဇိကံ အာပန္နောပိ တထေဝ အသံဝါသော ဟောတိ၊ နတ္ထိ တဿ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိဘေဒေါ သံဝါသောတိ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီတိ တေသု စတူသု ပါရာဇိကေသု အာယသ္မန္တေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆာမိ။ ကစ္စိတ္ထာတိ ကစ္စိ ဧတ္ထ၊ ဧတေသု စတူသု ပါရာဇိကေသု ကစ္စိ ပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါတိ ကစ္စိ ပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထ၊ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ

ပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။