📜

၁၃။ ဒါနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ

၆၉။ ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိလာဘဿ ပရိဏာမနန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ဒါနန္တိ အတ္တနော သန္တကဿ စီဝရာဒိပရိက္ခာရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီသု ယဿ ကဿစိ ဒါနံ။ တတြိဒံ ဒါနလက္ခဏံ – ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ ဝိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမိ…ပေ… ဝိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ တဝ သန္တကံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ နေဝ ဒါတာ ဒါတုံ ဇာနာတိ၊ န ဣတရော ဂဟေတုံ၊ သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ သစေ ပန ဧကော ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပုန သော ‘‘ဒိန္နံ မယာ တုယှံ၊ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရောပိ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ပုရိမောပိ ‘‘မယာ ဒိန္န’’န္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပစ္ဆိမောပိ ‘‘မယာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ၊ ကဿ အာပတ္တီတိ? န ကဿစိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတိ၊ တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ ဒိန္နံ ယာဝ ပရဿ ဟတ္ထံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿေဝ သန္တကံ၊ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ သန္တကံ။ တသ္မာ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။

ဘိက္ခု (မဟာဝ။ ၃၇၈-၃၇၉) ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယဿ ပဟီယတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ၊ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယဿ ပဟီယတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ။ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နံ ပုန ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော အာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ အတ္တနာ ဒိန္နမ္ပိ ဟိ စီဝရံ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒတော နိဿဂ္ဂိယံ၊ အညံ ပရိက္ခာရံ အန္တမသော သူစိမ္ပိ အစ္ဆိန္ဒတော ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ သယမေဝ ဒေတိ၊ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘အာဝုသော၊ မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီ’တိ စီဝရံ အဒမှာ၊ သော ဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ၊ န ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာသိ၊ န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ၊ စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ၊ ဣဒံ ဝေါ စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒိသာပက္ကမန္တံ ဝါ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ၊ သော န နိဝတ္တတိ၊ စီဝရေ ဂဟေတွာ နိရုန္ဓထာတိ၊ ဧဝဉ္စေ နိဝတ္တတိ၊ သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမှေ ဘဏထ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဗ္ဘမန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တံ ကရိဿတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမှာ၊ သော ဒါနိ တွံ ဝိဗ္ဘမိတွာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အညတ္ထ ဂဏှန္တဿ န ဒေမိ၊ ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အကရောန္တဿ န ဒေမိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အပရိယာပုဏန္တဿ န ဒေမိ၊ အဝိဗ္ဘမန္တဿေဝ ဒေမိ၊ ဝိဗ္ဘမန္တဿ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ၊ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော။

၇၀။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟလက္ခဏံ ပန ဣမိနာ သုတ္တေန ဇာနိတဗ္ဗံ –

‘‘အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဝိဿာသံ ဂဟေတုံ သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ သမ္ဘတ္တော စ၊ အာလပိတော စ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၅၆)။

တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၁) သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဂဏှေယျာသိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယျာယ သယိတောပိ ယာဝဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒံ န ပါပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဧဝရူပဿ သန္တကံ ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ပန တီဟိ အင်္ဂေဟိ ရုဟတိ သန္ဒိဋ္ဌော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ သမ္ဘတ္တော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ အာလပိတော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။ ယော ပန န ဇီဝတိ၊ န စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ၊ တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနဿ သန္တကံ တဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏှန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝါ အနုမောဒိတွာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော၊ ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ၊ ယောပိ အဒါတုကာမော၊ စိတ္တေန ပန အဓိဝါသေတိ၊ န ကိဉ္စိ ဝဒတိ၊ သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝါ ပရိဘုတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝါ၊ မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ၊ တံ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတိ။ အယံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ ဝိနိစ္ဆယော။

၇၁။ လာဘဿ ပရိဏာမနန္တိ ဣဒံ ပန အညေသံ အတ္ထာယ ပရိဏတလာဘဿ အတ္တနော အညဿ ဝါ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၅၉-၆၆၀) – သင်္ဃဿ ပရိဏတံ သဟဓမ္မိကာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ သင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတွာ ဂဏှန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညဿ ပရိဏာမေန္တဿ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ယောပိ ဝဿိကသာဋိကသမယေ မာတုဃရေပိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ ဝဿိကသာဋိကံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ပရဿ ပရိဏာမေတိ၊ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ မနုဿာ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ကရိဿာမာ’’တိ သပ္ပိတေလာဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ဂိလာနော စေပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ ယာစတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ သစေ ပန သော ‘‘တုမှာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘတာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ နံ ကုက္ကုစ္စာယန္တံ ဥပါသကာ ဝဒန္တိ ‘‘သင်္ဃောပိ အမှေဟိ ဒိန္နမေဝ လဘတိ၊ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ ပရိဏာမေတိ၊ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ဒါနေန၊ စေတိယဿ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ နိယမေတွာ အညစေတိယဿ အတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမှိ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကဿ စေတိယဿ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဋာကံ ဝါ အာရောပေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ သေသံ အညစေတိယဿ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တမသော သုနခဿပိ ပရိဏတံ ‘‘ဣမဿ သုနခဿ မာ ဒေဟိ၊ ဧတဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ‘‘မယံ သင်္ဃဘတ္တံ ကာတုကာမာ၊ စေတိယပူဇံ ကာတုကာမာ၊ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပရိက္ခာရံ ဒါတုကာမာ၊ တုမှာကံ ရုစိယာ ဒဿာမ၊ ဘဏထ ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ပန ကေဝလံ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ယတ္ထ တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မော ပရိဘောဂံ ဝါ လဘေယျ၊ ပဋိသင်္ခါရံ ဝါ လဘေယျ၊ စိရဋ္ဌိတိကော ဝါ အဿ၊ ယတ္ထ ဝါ ပန တုမှာကံ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဒါနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။