📜

၂၂။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၂၃။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ဧတ္ထ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ကုလပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ယေ ပါဠိယံ ‘‘န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၉) ပဋိက္ခိတ္တာ ပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတော ပုဂ္ဂလော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈) – ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော သောသော အပမာရောတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗာဇေန္တော ပန ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ကုဋ္ဌန္တိ ရတ္တကုဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု ကာဠကုဋ္ဌံ ဝါ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကိဋိဘဒဒ္ဒဥကစ္ဆုအာဒိပ္ပဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ကုဋ္ဌမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နိဝါသနပါဝုရဏေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မုခေ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌီသု ဝါ သစေပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ၊ နခပိဋ္ဌိတော စ ခုဒ္ဒကတရမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဂေါဓာပိဋ္ဌိသဒိသစုဏ္ဏဩကိရဏသရီရမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂဏ္ဍောတိ မေဒဂဏ္ဍော ဝါ ဟောတု အညော ဝါ၊ ယော ကောစိ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပိ စေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတော ဂဏ္ဍော ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ပန ကောလဋ္ဌိမတ္တေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေ ဝဋ္ဋတိ၊ မုခါဒိကေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ သရီရံ သစ္ဆဝိံ ကာရာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာ နာမ ဟောန္တိ ဂေါထနကာ ဝိယ အင်္ဂုလိကာ ဝိယ စ တတ္ထ တတ္ထ လမ္ဗန္တိ၊ ဧတေပိ ဂဏ္ဍာယေဝ၊ တေသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒဟရကာလေ ခီရပီဠကာ ယောဗ္ဗန္နကာလေ စ မုခေ ခရပီဠကာ နာမ ဟောန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေ နဿန္တိ၊ န တာ ဂဏ္ဍသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တာသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညာ ပန သရီရေ ခရပီဠကာ နာမ၊ အပရာ ပဒုမကဏ္ဏိကာ နာမ ဟောန္တိ၊ အညာ သာသပဗီဇကာ နာမ သာသပမတ္တာယေဝ သကလသရီရံ ဖရန္တိ၊ သဗ္ဗာ ကုဋ္ဌဇာတိကာဝ၊ တာသု သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ကိလာသောတိ န ဘိဇ္ဇနကံ န ပဂ္ဃရဏကံ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ ကုဋ္ဌံ။ ယေန ဂုန္နံ ဝိယ သဗလံ သရီရံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောသောတိ သောသဗျာဓိ။ တသ္မိံ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အပမာရောတိ ပိတ္တုမ္မာဒေါ ဝါ ယက္ခုမ္မာဒေါ ဝါ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝေရိကေန အမနုဿေန ဂဟိတော ဒုတ္တိကိစ္ဆော ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေပိ ပန အပမာရေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၂၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇဘဋော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၀) ဝစနတော ရာဇဘဋောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အမစ္စော ဝါ ဟောတု မဟာမတ္တော ဝါ သေဝကော ဝါ ကိဉ္စိ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝါ အပ္ပတ္တော ဝါ၊ ယော ကောစိ ရညော ဘတ္တဝေတနဘဋော၊ သဗ္ဗော ရာဇဘဋောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တဿ ပန ပုတ္တနတ္တဘာတုကာ ယေ ရာဇတော ဘတ္တဝေတနံ န ဂဏှန္တိ၊ တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ရာဇတော လဒ္ဓံ နိဗဒ္ဓဘောဂံ ဝါ မာသသံဝစ္ဆရပရိဗ္ဗယံ ဝါ ရညောယေဝ နိယျာဒေတိ၊ ပုတ္တဘာတုကေ ဝါ တံ ဌာနံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ရာဇာနံ ‘‘န ဒါနာဟံ ဒေဝဿ ဘဋော’’တိ အာပုစ္ဆတိ၊ ယေန ဝါ ယံကာရဏာ ဝေတနံ ဂဟိတံ၊ တံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ယော ဝါ ‘‘ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ရညာ အနုညာတော ဟောတိ၊ တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂၅။ စောရောပိ ဓဇဗန္ဓော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓဇဗန္ဓော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၁) ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ဓဇံ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဝိစရတီတိ ဓဇဗန္ဓော၊ မူလဒေဝါဒယော ဝိယ လောကေ ပါကဋောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယော ဂါမဃာတံ ဝါ ပန္ထဒုဟနံ ဝါ နဂရေ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကမ္မံ ဝါ ကရောန္တော ဝိစရတိ၊ ပညာယတိ စ ‘‘အသုကော နာမ ဣဒံ ဣဒံ ကရောတီ’’တိ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တော ဂါမဃာတာဒီနိ ကရောတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရာဇာနော ဟိ တသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ တုဿန္တိ၊ သစေ ပန န တုဿန္တိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ မဟာဇနေ ပါကဋော စောရော ပစ္ဆာ စောရကမ္မံ ပဟာယ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယတိ၊ တဉ္စေ မနုဿာ ဧဝံ ဇာနန္တိ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယေ ပန အမ္ဗလဗုဇာဒိစောရကာ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိစောရာ ဧဝ ဝါ အဒိဿမာနာ ထေယျံ ကရောန္တိ၊ ပစ္ဆာပိ ‘‘ဣမိနာ နာမ ဣဒံ ကတ’’န္တိ န ပညာယန္တိ၊ တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂၆။ ကာရဘေဒကော ပန စောရော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာရဘေဒကော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၂) ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ကာရော ဝုစ္စတိ ဗန္ဓနာဂါရံ။ ဣဓ ပန အန္ဒုဗန္ဓနံ ဝါ ဟောတု သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဝါ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ ဝါ ဂါမဗန္ဓနံ ဝါ နိဂမဗန္ဓနံ ဝါ နဂရဗန္ဓနံ ဝါ ပုရိသဂုတ္တိ ဝါ ဇနပဒဗန္ဓနံ ဝါ ဒီပဗန္ဓနံ ဝါ၊ ယော ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ မုဉ္စိတွာ ဝါ ဝိဝရိတွာ ဝါ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတိ၊ သော ကာရဘေဒကောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဤဒိသော ကာရဘေဒကော စောရော ဒီပဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဒီပန္တရံ ဂတောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန န စောရော၊ ကေဝလံ ဟတ္ထကမ္မံ အကရောန္တော ‘‘ဧဝံ နော အပလာယန္တော ကရိဿတီ’’တိ ရာဇယုတ္တာဒီဟိ ဗဒ္ဓါ၊ သော ကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတောပိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဂါမနိဂမပဋ္ဋနာဒီနိ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ တံ အသမ္ပာဒေန္တော ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ဟောတိ၊ သောပိ ပလာယိတွာ အာဂတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယောပိ ကသိကမ္မာဒီဟိ ဓနံ သမ္ပာဒေတွာ ဇီဝန္တော ‘‘နိဓာနံ ဣမိနာ လဒ္ဓ’’န္တိ ပေသုညံ ဥပသံဟရိတွာ ကေနစိ ဗန္ဓာပိတော ဟောတိ၊ တံ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပလာယိတွာ ဂတံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လိခိတကော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၃) ဝစနတော ပန လိခိတကော စောရော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ လိခိတကော နာမ ယော ကောစိ စောရိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဂရုံ ရာဇာပရာဓံ ကတွာ ပလာတော၊ ရာဇာ စ နံ ပဏ္ဏေ ဝါ ပေါတ္ထကေ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ယတ္ထ ဒိဿတိ၊ တတ္ထ ဂဟေတွာ မာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထပါဒါဒီနိ အဿ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ဒဏ္ဍံ အာဟရာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ လိခါပေတိ၊ အယံ လိခိတကော နာမ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၂၈။ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၄) ဝစနတော။ ဧတ္ထ ပန ယော ဝစနပေသနာဒီနိ အကရောန္တော ဟညတိ၊ န သော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ ယော ပန ကေဏိယာ ဝါ အညထာ ဝါ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ပုန ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’’တိ ကသာဟိ ဟညတိ၊ အယမေဝ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ သော စ ကသာဟိ ဝါ ဟတော ဟောတု အဍ္ဎဒဏ္ဍကာဒီနံ ဝါ အညတရေန၊ ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ၊ န တာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဝဏေ ပန ပါကတိကေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဇာဏူဟိ ဝါ ကပ္ပရေဟိ ဝါ နာဠိကေရပါသာဏာဒီဟိ ဝါ ဃာတေတွာ မုတ္တော ဟောတိ၊ သရီရေ စဿ ဂဏ္ဌိယော ပညာယန္တိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဖာသုကံ ကတွာ ဧဝ ဂဏ္ဌီသု သန္နိသိန္နာသု ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၂၉။ လက္ခဏာဟတော ပန ကတဒဏ္ဍကမ္မော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လက္ခဏဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၅) ဝစနတော။ ဧတ္ထပိ ကတဒဏ္ဍကမ္မဘာဝေါ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန နလာဋေ ဝါ ဦရုအာဒီသု ဝါ တတ္တေန လောဟေန လက္ခဏံ အာဟတံ ဟောတိ၊ သော သစေ ဘုဇိဿော၊ ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ ၊ တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ဝဏာ ရုဠှာ ဟောန္တိ ဆဝိယာ သမပရိစ္ဆေဒါ၊ လက္ခဏံ န ပညာယတိ၊ တိမဏ္ဍလံ နိဝတ္ထဿ ဥတ္တရာသင်္ဂေ ကတေ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ၊ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၃၀။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဏာယိကော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၆) ဝစနတော ဣဏာယိကောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဣဏာယိကော နာမ ယဿ ပိတိပိတာမဟေဟိ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ ၊ သယံ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ယံ ဝါ အာဌပေတွာ မာတာပိတူဟိ ကိဉ္စိ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ သော တံ ဣဏံ ပရေသံ ဓာရေတီတိ ဣဏာယိကော။ ယံ ပန အညေ ဉာတကာ အာဌပေတွာ ကိဉ္စိ ဂဏှန္တိ၊ သော န ဣဏာယိကော။ န ဟိ တေ တံ အာဌပေတုံ ဣဿရာ၊ တသ္မာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ ဉာတိသာလောဟိတာ ‘‘မယံ ဒဿာမ၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ ဣဏံ အတ္တနော ဘာရံ ကရောန္တိ၊ အညော ဝါ ကောစိ တဿ အာစာရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ နံ၊ အဟံ ဣဏံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေသု အသတိ ဘိက္ခုနာ တထာရူပဿ ဥပဋ္ဌာကဿပိ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘သဟေတုကော သတ္တော ဣဏပလိဗောဓေန န ပဗ္ဗဇတီ’’တိ။ သစေ သော ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အတ္ထိ၊ ‘‘ဧတံ ဒဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နေဝ ဉာတကာဒယော ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န အတ္တနော ဓနံ အတ္ထိ၊ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ မောစေဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ပလာတောပိ အာနေတွာ ဒါတဗ္ဗော။ နော စေ ဒေတိ၊ သဗ္ဗံ ဣဏံ ဂီဝါ ဟောတိ။ အဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇယတော အနာပတ္တိ၊ ပဿန္တေန ပန အာနေတွာ ဣဏသာမိကာနံ ဒဿေတဗ္ဗော၊ အပဿန္တဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။

သစေ ဣဏာယိကော အညံ ဒေသံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိယမာနောပိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဓာရေမီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇတိ၊ ဣဏသာမိကော စ တံ ပရိယေသန္တော တတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ဒဟရော တံ ဒိသွာ ပလာယတိ၊ သော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ကေန ပဗ္ဗာဇိတော၊ မမ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ ဂဟေတွာ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ၊ ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘မယာ၊ ဥပါသက၊ ‘အဏဏော အဟ’န္တိ ဝဒန္တော ပဗ္ဗာဇိတော၊ ကိံ ဒါနိ ကရောမိ၊ ပဿ မေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ ပလာတေ ပန ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန နံ ထေရဿ သမ္မုခါဝ ဒိသွာ ‘‘အယံ မမ ဣဏာယိကော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘တဝ ဣဏာယိကံ တွမေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဧဝမ္ပိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ပဗ္ဗဇိတော အယံ ဒါနိ ကုဟိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဝဒတိ၊ ထေရေန ‘‘တွံယေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိဿ ပလာတေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ထေရော ‘‘ကုဟိံ ဒါနိ အယံ ဂမိဿတိ၊ ဣဓေဝ အစ္ဆတူ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သော သဟေတုကော သတ္တော ဟောတိ ဝတ္တသမ္ပန္နော ၊ ထေရေန ‘‘ဤဒိသော အယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဏသာမိကော စေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ ‘‘ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒါတဗ္ဗံ။ အပရေန သမယေန အတိအာရာဓကော ဟောတိ၊ ‘‘သဗ္ဗံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီသု ကုသလော ဟောတိ ဗဟူပကာရော ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ပရိယေသိတွာပိ ဣဏံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

၁၃၁။ ဒါသောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါသော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၇) ဝစနတော။ တတ္ထ စတ္တာရော ဒါသာ အန္တောဇာတော ဓနက္ကီတော ကရမရာနီတော သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတောတိ။ တတ္ထ အန္တောဇာတော နာမ ဇာတိယာ ဒါသော ဃရဒါသိယာ ပုတ္တော။ ဓနက္ကီတော နာမ မာတာပိတူနံ သန္တိကာ ပုတ္တော ဝါ သာမိကာနံ သန္တိကာ ဒါသော ဝါ ဓနံ ဒတွာ ဒါသစာရိတ္တံ အာရောပေတွာ ကီတော။ ဧတေ ဒွေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန တတ္ထ တတ္ထ စာရိတ္တဝသေန အဒါသေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ကရမရာနီတော နာမ တိရောရဋ္ဌံ ဝိလောပံ ဝါ ကတွာ ဥပလာပေတွာ ဝါ တိရောရဋ္ဌတော ဘုဇိဿမာနုသကာနိ အာဟရန္တိ၊ အန္တောရဋ္ဌေယေဝ ဝါ ကတာပရာဓံ ကိဉ္စိ ဂါမံ ရာဇာ ‘‘ဝိလုမ္ပထာ’’တိ စ အာဏာပေတိ၊ တတော မာနုသကာနိပိ အာဟရန္တိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗေ ပုရိသာ ဒါသာ၊ ဣတ္ထိယော ဒါသိယော။ ဧဝရူပေါ ကရမရာနီတော ဒါသော ယေဟိ အာနီတော၊ တေသံ သန္တိကေ ဝသန္တော ဝါ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဒ္ဓါ ဝါ ပုရိသေဟိ ရက္ခိယမာနော ဝါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပလာယိတွာ ပန ဂတော ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညာ တုဋ္ဌေန ‘‘ကရမရာနီတကေ မုဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ သဗ္ဗသာဓာရဏေန ဝါ နယေန ဗန္ဓနမောက္ခေ ကတေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောဝ။

သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတော နာမ ဇီဝိတဟေတု ဝါ အာရက္ခဟေတု ဝါ ‘‘အဟံ တေ ဒါသော’’တိ သယမေဝ ဒါသဘာဝံ ဥပဂတော ရာဇူနံ ဟတ္ထိအဿဂေါမဟိံသဂေါပကာဒယော ဝိယ။ တာဒိသော ဒါသော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညော ဝဏ္ဏဒါသီနံ ပုတ္တာ ဟောန္တိ အမစ္စပုတ္တသဒိသာ၊ တေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဘုဇိဿိတ္ထိယော အသညတာ ဝဏ္ဏဒါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တိ၊ တာသံ ပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘဋိပုတ္တဂဏာဒီနံ ဒါသာပိ တေဟိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရေသု ရာဇူဟိ အာရာမိကဒါသာ နာမ ဒိန္နာ ဟောန္တိ၊ တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘုဇိဿေ ကတွာ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘အန္တောဇာတဓနက္ကီတကေ အာနေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ‘အာရာမိကေ ဒေမာ’တိ ဒေန္တိ၊ တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တိ၊ တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အာရာမိကံ ဒေမာတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေန္တိ၊ ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေန ဒိန္နော ဟောတု၊ နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ ‘‘သင်္ဃံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာ’’တိ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယကာရကာ ဟောန္တိ၊ ဧတေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ မာတာပိတရော ဒါသာ ၊ မာတာ ဧဝ ဝါ ဒါသီ၊ ပိတာ အဒါသော၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ပန မာတာ အဒါသီ၊ ပိတာ ဒါသော၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုဿ ဉာတကာ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာ ဝါ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ၊ တုမှာကံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿတီ’’တိ၊ အတ္တနော ဝါဿ ဒါသော အတ္ထိ၊ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သာမိကာ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ၊ သစေ အဘိရမိဿတိ၊ အဒါသော။ ဝိဗ္ဘမိဿတိ စေ၊ အမှာကံ ဒါသောဝ ဘဝိဿတီ’’တိ၊ အယံ တာဝကာလိကော နာမ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ နိဿာမိကဒါသော ဟောတိ၊ သောပိ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အဇာနန္တော ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဝါ ပစ္ဆာ ဇာနန္တိ၊ ဘုဇိဿံ ကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမဿ စ အတ္ထဿ ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဝဒန္တိ – ဧကာ ကိရ ကုလဒါသီ ဧကေန သဒ္ဓိံ အနုရာဓပုရာ ပလာယိတွာ ရောဟဏေ ဝသမာနာ ပုတ္တံ ပဋိလဘိ၊ သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ မာတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ တုမှာကံ ဘာတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ နတ္ထိ၊ န ကိဉ္စိ ဉာတကံ ပဿာမီ’’တိ။ တာတ၊ အဟံ အနုရာဓပုရေ ကုလဒါသီ၊ တဝ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ပလာယိတွာ ဣဓ ဝသာမီတိ။ သီလဝါ ဘိက္ခု ‘‘အသုဒ္ဓါ ကိရ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ သံဝေဂံ လဘိတွာ မာတရံ တဿ ကုလဿ နာမဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ အနုရာဓပုရံ အာဂမ္မ တဿ ကုလဿ ဃရဒွါရေ အဋ္ဌာသိ၊ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေပိ နာတိက္ကမိ။ တေ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘တုမှာကံ ဣတ္ထန္နာမာ ဒါသီ ပလာတာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’။ အဟံ တဿာ ပုတ္တော၊ သစေ မံ တုမှေ အနုဇာနာထ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘာမိ၊ တုမှေ မယှံ သာမိကာတိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ ‘‘သုဒ္ဓါ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ မဟာဝိဟာရေ ဝသာပေသုံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ။ ထေရော တံ ကုလံ နိဿာယ ဝသမာနောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

၁၃၂။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထစ္ဆိန္နော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ န ပါဒစ္ဆိန္နော၊ န ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နော၊ န ကဏ္ဏစ္ဆိန္နော၊ န ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော၊ န အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နော၊ န အဠစ္ဆိန္နော၊ န ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နော၊ န ဖဏဟတ္ထကော၊ န ခုဇ္ဇော၊ န ဝါမနော န ဂလဂဏ္ဍီ၊ န လက္ခဏာဟတော၊ န ကသာဟတော၊ န လိခိတကော၊ န သီပဒီ၊ န ပါပရောဂီ၊ န ပရိသဒူသကော၊ န ကာဏော၊ န ကုဏီ၊ န ခဉ္ဇော၊ န ပက္ခဟတော၊ န ဆိန္နိရိယာပထော၊ န ဇရာဒုဗ္ဗလော၊ န အန္ဓော၊ န မူဂေါ၊ န ဗဓိရော၊ န အန္ဓမူဂေါ၊ န အန္ဓဗဓိရော၊ န မူဂဗဓိရော၊ န အန္ဓမူဂဗဓိရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၉) ဝစနတော ပန ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ဟတ္ထစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဟတ္ထတလေ ဝါ မဏိဗန္ဓေ ဝါ ကပ္ပရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဟတ္ထာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဂ္ဂပါဒေ ဝါ ဂေါပ္ဖကေသု ဝါ ဇင်္ဃာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ စတူသု ဟတ္ထပါဒေသု ဒွေ ဝါ တယော ဝါ သဗ္ဗေ ဝါ ဟတ္ထပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဏမူလေ ဝါ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယ ဝါ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ကဏ္ဏာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝဋ္ဋေ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ သက္ကာ စ ဟောတိ သင်္ဃာဋေတုံ၊ သော ကဏ္ဏံ သင်္ဃာဋေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နာသစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဇပဒကေ ဝါ အဂ္ဂေ ဝါ ဧကပုဋေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နာသာ ဆိန္နာ ဟောတိ။ ယဿ ပန နာသိကာ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုံ၊ သော တံ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော ဥဘယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နောတိ ယဿ နခသေသံ အဒဿေတွာ ဧကာ ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုလိယော ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ နခသေသံ ပညာယတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဠစ္ဆိန္နောတိ ယဿ စတူသု အင်္ဂုဋ္ဌကေသု အင်္ဂုလိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧကော ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌကာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဍရနာမကာ မဟာနှာရူ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ ယေသု ဧကဿပိ ဆိန္နတ္တာ အဂ္ဂပါဒေန ဝါ စင်္ကမတိ၊ မူလေန ဝါ စင်္ကမတိ၊ န ပါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ သက္ကောတိ။

ဖဏဟတ္ထကောတိ ယဿ ဝဂ္ဂုလိပက္ခကာ ဝိယ အင်္ဂုလိယော သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အင်္ဂုလန္တရိကာယော ဖာလေတွာ သဗ္ဗံ အန္တရစမ္မံ အပနေတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿပိ ဆ အင်္ဂုလိယော ဟောန္တိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အဓိကံ အင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ခုဇ္ဇောတိ ယော ဥရဿ ဝါ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ပဿဿ ဝါ နိက္ခန္တတ္တာ ခုဇ္ဇသရီရော။ ယဿ ပန ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဤသကံ ဝင်္ကံ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပုရိသော ဧဝ ဟိ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော၊ အဝသေသော သတ္တော အခုဇ္ဇော နာမ နတ္ထိ။ ဝါမနောတိ ဇင်္ဃဝါမနော ဝါ ကဋိဝါမနော ဝါ ဥဘယဝါမနော ဝါ။ ဇင်္ဃဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမကာယော ရဿော ဟောတိ၊ ဥပရိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ကဋိဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော ရဿော ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ဥဘယဝါမနဿ ဥဘောပိ ကာယာ ရဿာ ဟောန္တိ၊ ယေသံ ရဿတ္တာ ဘူတာနံ ဝိယ ပရိဝဋုမော မဟာကုစ္ဆိဃဋသဒိသော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ တံ တိဝိဓမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂလဂဏ္ဍီတိ ယဿ ကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ ဂလေ ဂဏ္ဍော ဟောတိ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ၊ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ပန ပဒေသေ ဂဏ္ဍေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၈၉) ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏာဟတကသာဟတလိခိတကေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ သီပဒီတိ ဘာရပါဒေါ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပါဒေါ ထူလော ဟောတိ သဉ္ဇာတပီဠကော ခရော၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန န တာဝ ခရဘာဝံ ဂဏှာတိ၊ သက္ကာ ဟောတိ ဥပနာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကအာဝါဋေ ပဝေသေတွာ ဥဒကဝါလိကာယ ပူရေတွာ ယထာ သိရာ ပညာယန္တိ၊ ဇင်္ဃာ စ တေလနာဠိကာ ဝိယ ဟောတိ၊ ဧဝံ မိလာပေတုံ၊ တဿ ပါဒံ ဤဒိသံ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုန ဝဍ္ဎတိ၊ ဥပသမ္ပာဒေန္တေနပိ တထာ ကတွာဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပါပရောဂီတိ အရိသဘဂန္ဒရပိတ္တသေမှကာသသောသာဒီသု ယေန ကေနစိ ရောဂေန နိစ္စာတုရော အတေကိစ္ဆရောဂေါ ဇေဂုစ္ဆော အမနာပေါ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၃၃။ ပရိသဒူသကောတိ ယော အတ္တနော ဝိရူပတာယ ပရိသံ ဒူသေတိ၊ အတိဒီဃော ဝါ ဟောတိ အညေသံ သီသပ္ပမာဏနာဘိပ္ပဒေသော၊ အတိရဿော ဝါ ဥဘယဝါမနဘူတရူပံ ဝိယ၊ အတိကာဠော ဝါ ဈာပိတက္ခေတ္တေ ခါဏုကော ဝိယ၊ အစ္စောဒါတော ဝါ ဒဓိတက္ကာဒီဟိ ပမဇ္ဇိတတမ္ဗလောဟဝဏ္ဏော၊ အတိကိသော ဝါ မန္ဒမံသလောဟိတော အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရော ဝိယ၊ အတိထူလော ဝါ ဘာရိယမံသော မဟောဒရော မဟာဘူတသဒိသော၊ အဘိမဟန္တသီသော ဝါ ပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ဌိတော ဝိယ၊ အတိခုဒ္ဒကသီသော ဝါ သရီရဿ အနနုရူပေန အတိခုဒ္ဒကေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ ကူဋကူဋသီသော ဝါ တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ သိခရသီသော ဝါ ဥဒ္ဓံ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ နာဠိသီသော ဝါ မဟာဝေဏုပဗ္ဗသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ ကပ္ပသီသော ဝါ ပဗ္ဘာရသီသော ဝါ စတူသု ပဿေသု ယေန ကေနစိ ပဿေန ဩနတေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ ဝဏသီသော ဝါ ပူတိသီသော ဝါ ကဏ္ဏိကကေသော ဝါ ပါဏကေဟိ ခါယိတကေဒါရေ သဿသဒိသေဟိ တဟိံ တဟိံ ဥဋ္ဌိတေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော၊ နိလ္လောမသီသော ဝါ ထူလထဒ္ဓကေသော ဝါ တာလဟီရသဒိသေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဇာတိပလိတေဟိ ပဏ္ဍရကေသော ဝါ ပကတိတမ္ဗကေသော ဝါ အာဒိတ္တေဟိ ဝိယ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော၊ အာဝဋ္ဋသီသော ဝါ ဂုန္နံ သရီရေ အာဝဋ္ဋသဒိသေဟိ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ ကေသာဝဋ္ဋေဟိ သမန္နာဂတော၊ သီသလောမေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓဘမုကလောမော ဝါ ဇာလဗဒ္ဓေန ဝိယ နလာဋေန သမန္နာဂတော။

သမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါ နိလ္လောမဘမုကော ဝါ မက္ကဋဘမုကော ဝါ အတိမဟန္တက္ခိ ဝါ အတိခုဒ္ဒကက္ခိ ဝါ မဟိံသစမ္မေ ဝါသိကောဏေန ပဟရိတွာ ကတဆိဒ္ဒသဒိသေဟိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတော၊ ဝိသမက္ခိ ဝါ ဧကေန မဟန္တေန၊ ဧကေန ခုဒ္ဒကေန အက္ခိနာ သမန္နာဂတော၊ ဝိသမစက္ကလော ဝါ ဧကေန ဥဒ္ဓံ၊ ဧကေန အဓောတိ ဧဝံ ဝိသမဇာတေဟိ အက္ခိစက္ကေဟိ သမန္နာဂတော၊ ကေကရော ဝါ ဂမ္ဘီရက္ခိ ဝါ ယဿ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဝိယ အက္ခိတာရကာ ပညာယန္တိ၊ နိက္ခန္တက္ခိ ဝါ ယဿ ကက္ကဋဿေဝ အက္ခိတာရကာ နိက္ခန္တာ ဟောန္တိ၊ ဟတ္ထိကဏ္ဏော ဝါ မဟန္တာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော၊ မူသိကကဏ္ဏော ဝါ ဇတုကကဏ္ဏော ဝါ ခုဒ္ဒကာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော၊ ဆိဒ္ဒမတ္တကဏ္ဏော ဝါ ယဿ ဝိနာ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ဝါ၊ ယောနကဇာတိကော ပန ပရိသဒူသကော န ဟောတိ၊ သဘာဝေါယေဝ ဟိ သော တဿ။ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကော ဝါ နိစ္စပူတိနာ ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော၊ ဂဏ္ဍကဏ္ဏော ဝါ သဒါ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော၊ ဋင်္ကိတကဏ္ဏော ဝါ ဂေါဘတ္တနာဠိကာယ အဂ္ဂသဒိသေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတော၊ အတိပိင်္ဂလက္ခိ ဝါ၊ မဓုပိင်္ဂလံ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပ္ပခုမက္ခိ ဝါ အဿုပဂ္ဃရဏက္ခိ ဝါ ပုပ္ဖိတက္ခိ ဝါ အက္ခိပါကေန သမန္နာဂတက္ခိ ဝါ။

အတိမဟန္တနာသိကော ဝါ အတိခုဒ္ဒကနာသိကော ဝါ စိပိဋနာသိကော ဝါ မဇ္ဈေ အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဧကပဿေ ဌိတဝင်္ကနာသိကော ဝါ ဒီဃနာသိကော ဝါ သုကတုဏ္ဍသဒိသာယ ဇိဝှာယ လေဟိတုံ သက္ကုဏေယျာယ နာသိကာယ သမန္နာဂတော၊ နိစ္စံ ပဂ္ဃရိတသိင်္ဃာဏိကနာသော ဝါ၊ မဟာမုခေါ ဝါ ယဿ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကဿေဝ မုခနိမိတ္တံယေဝ မဟန္တံ ဟောတိ၊ မုခံ ပန လာဗုသဒိသံ အတိခုဒ္ဒကံ၊ ဘိန္နမုခေါ ဝါ ဝင်္ကမုခေါ ဝါ မဟာဩဋ္ဌော ဝါ ဥက္ခလိမုခဝဋ္ဋိသဒိသေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော၊ တနုကဩဋ္ဌော ဝါ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟိ ဒန္တေ ပိဒဟိတုံ အသမတ္ထေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော၊ မဟာဓရောဋ္ဌော ဝါ တနုကဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ တနုကအဓရောဋ္ဌော ဝါ မဟာဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ ဩဋ္ဌဆိန္နကော ဝါ ဧဠမုခေါ ဝါ ဥပ္ပက္ကမုခေါ ဝါ သင်္ခတုဏ္ဍကော ဝါ ဗဟိ သေတေဟိ အန္တော အတိရတ္တေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓကုဏပမုခေါ ဝါ၊ မဟာဒန္တော ဝါ အဋ္ဌကဒန္တသဒိသေဟိ ဒန္တေဟိ သမန္နာဂတော၊ အသုရဒန္တော ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဗဟိ နိက္ခန္တဒန္တော၊ ယဿ ပန သက္ကာ ဟောတိ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ၊ ကထေန္တဿေဝ ပညာယတိ၊ နော အကထေန္တဿ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပူတိဒန္တော ဝါ နိဒ္ဒန္တော ဝါ အတိခုဒ္ဒကဒန္တော ဝါ ယဿ ပန ဒန္တန္တရေ ကလန္ဒကဒန္တော ဝိယ သုခုမဒန္တော ဟောတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မဟာဟနုကော ဝါ ဂေါဟနုသဒိသေန ဟနုနာ သမန္နာဂတော၊ ဒီဃဟနုကော ဝါ စိပိဋဟနုကော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ အတိရဿေန ဟနုကေန သမန္နာဂတော၊ ဘိန္နဟနုကော ဝါ ဝင်္ကဟနုကော ဝါ နိမ္မဿုဒါဌိကော ဝါ ဘိက္ခုနီသဒိသမုခေါ၊ ဒီဃဂလော ဝါ ဗကဂလသဒိသေန ဂလေန သမန္နာဂတော၊ ရဿဂလော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ ဂလေန သမန္နာဂတော၊ ဘိန္နဂလော ဝါ ဘဋ္ဌအံသကူဋော ဝါ အဟတ္ထော ဝါ ဧကဟတ္ထော ဝါ အတိရဿဟတ္ထော ဝါ အတိဒီဃဟတ္ထော ဝါ ဘိန္နဥရော ဝါ ဘိန္နပိဋ္ဌိ ဝါ ကစ္ဆုဂတ္တော ဝါ ကဏ္ဍုဂတ္တော ဝါ ဒဒ္ဒုဂတ္တော ဝါ ဂေါဓာဂတ္တော ဝါ ယဿ ဂေါဓာယ ဝိယ ဂတ္တတော စုဏ္ဏာနိ ပတန္တိ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝိရူပကရဏံ သန္ဓာယ ဝိတ္ထာရိတဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ ပဉ္စာဗာဓေသု ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဋ္ဌကဋိကော ဝါ မဟာအာနိသဒေါ ဝါ ဥဒ္ဓနကူဋသဒိသေဟိ အာနိသဒမံသေဟိ အစ္စုဂ္ဂတေဟိ သမန္နာဂတော၊ မဟာဦရုကော ဝါ ဝါတဏ္ဍိကော ဝါ မဟာဇာဏုကော ဝါ သင်္ဃဋ္ဋနဇာဏုကော ဝါ ဒီဃဇင်္ဃော ဝါ ယဋ္ဌိသဒိသဇင်္ဃော၊ ဝိကဋော ဝါ သင်္ဃဋ္ဋော ဝါ ဥဗ္ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကော ဝါ၊ သော ဒုဝိဓော ဟေဋ္ဌာ ဩရုဠှာဟိ ဝါ ဥပရိ အာရုဠှာဟိ ဝါ မဟတီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော၊ မဟာဇင်္ဃော ဝါ ထူလဇင်္ဃပိဏ္ဍိကော ဝါ မဟာပါဒေါ ဝါ မဟာပဏှိ ဝါ ပိဋ္ဌိကပါဒေါ ဝါ ပါဒဝေမဇ္ဈတော ဥဋ္ဌိတဇင်္ဃော၊ ဝင်္ကပါဒေါ ဝါ၊ သော ဒုဝိဓော အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပရိဝတ္တပါဒေါ၊ ဂဏ္ဌိကင်္ဂုလိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရဖဏသဒိသာဟိ အင်္ဂုလီဟိ သမန္နာဂတော၊ အန္ဓနခေါ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေဟိ ပူတိနခေဟိ သမန္နာဂတော၊ သဗ္ဗောပိ ဧသ ပရိသဒူသကော။ ဧဝရူပေါ ပရိသဒူသကော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၃၄။ ကာဏောတိ ပသန္နန္ဓော ဝါ ဟောတု ပုပ္ဖာဒီဟိ ဝါ ဥပဟတပသာဒေါ၊ ဒွီဟိ ဝါ ဧကေန ဝါ အက္ခိနာ န ပဿတိ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဧကက္ခိကာဏော ‘‘ကာဏော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဒွိအက္ခိကာဏော အန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဇစ္စန္ဓော ‘‘အန္ဓော’’တိ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။ ကုဏီတိ ဟတ္ထကုဏီ ဝါ ပါဒကုဏီ ဝါ အင်္ဂုလိကုဏီ ဝါ၊ ယဿ ဧတေသု ဟတ္ထာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ဝင်္ကံ ပညာယတိ။ ခဉ္ဇောတိ နတဇာဏုကော ဝါ ဘိန္နဇင်္ဃော ဝါ မဇ္ဈေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဌပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမန္တော၊ အဂ္ဂေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဌပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော၊ အဂ္ဂပါဒေနေဝ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပဏှိကာယ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ အဗ္ဘန္တရေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ဘဂ္ဂတ္တာ သကလေန ပိဋ္ဌိပါဒေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ။ သဗ္ဗောပေသ ခဉ္ဇောယေဝ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ပက္ခဟတောတိ ယဿ ဧကော ဟတ္ထော ဝါ ပါဒေါ ဝါ အဒ္ဓသရီရံ ဝါ သုခံ န ဝဟတိ။ ဆိန္နိရိယာပထောတိ ပီဌသပ္ပီ ဝုစ္စတိ။ ဇရာဒုဗ္ဗလောတိ ဇိဏ္ဏဘာဝေန ဒုဗ္ဗလော အတ္တနော စီဝရရဇနာဒိကမ္မမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော။ ယော ပန မဟလ္လကောပိ ဗလဝါ ဟောတိ၊ အတ္တာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သက္ကောတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အန္ဓောတိ ဇစ္စန္ဓော ဝုစ္စတိ။ မူဂေါတိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ န ပဝတ္တတိ၊ ယဿပိ ပဝတ္တတိ၊ သရဏဂမနံ ပန ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသံ မမ္မနမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန သရဏဂမနမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ သက္ကောတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဓိရောတိ ယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န သုဏာတိ။ ယော ပန မဟာသဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓမူဂါဒယော ဥဘယဒေါသဝသေန ဝုတ္တာ။ ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝ။ သစေ ပန နေ သင်္ဃော ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ သဗ္ဗေပိ သူပသမ္ပန္နာ၊ ကာရကသင်္ဃော ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ အာပတ္တိတော န မုစ္စန္တိ။

၁၃၅။ ပဏ္ဍကော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ထေယျသံဝါသကော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော တိရစ္ဆာနဂတော မာတုဃာတကော ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော လောဟိတုပ္ပာဒကော သင်္ဃဘေဒကော ဘိက္ခုနီဒူသကောတိ ဣမေ ပန ဧကာဒသ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၉) အာဒိဝစနတော အဘဗ္ဗာ၊ နေဝ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ န ဥပသမ္ပဒါ စ ရုဟတိ၊ တသ္မာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ၊ ဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တော ဥပသမ္ပာဒေန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အဇာနိတွာပိ ပဗ္ဗာဇိတာ ဥပသမ္ပာဒိတာ စ ဇာနိတွာ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ပဏ္ဍကောတိ အာသိတ္တပဏ္ဍကော ဥသူယပဏ္ဍကော ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ပဉ္စ ပဏ္ဍကာ။ တေသု ယဿ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဟေတွာ အသုစိနာ အာသိတ္တဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ အာသိတ္တပဏ္ဍကော။ ယဿ ပရေသံ အဇ္ဈာစာရံ ပဿတော ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ ဥသူယပဏ္ဍကော။ ယဿ ဥပက္ကမေန ဗီဇာနိ အပနီတာနိ၊ အယံ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော။ ဧကစ္စော ပန အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေန ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော။ ယော ပန ပဋိသန္ဓိယံယေဝ အဘာဝကော ဥပ္ပန္နော၊ အယံ န ပုံသကပဏ္ဍကော။ တေသု အာသိတ္တပဏ္ဍကဿ စ ဥသူယပဏ္ဍကဿ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ၊ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဝါရိတာ။ ‘‘တေသုပိ ပက္ခပဏ္ဍကဿ ယသ္မိံ ပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

၁၃၆။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ဥဘတောဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော။ သော ဒုဝိဓော ဟောတိ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထီသု ပုရိသတ္တံ ကရောန္တဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသာနံ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယဉ္စ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ပရဉ္စ ဂဏှာပေတိ၊ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပန သယံ န ဂဏှာတိ၊ ပရံ ပန ဂဏှာပေတီတိ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။ ဣမဿ ပန ဒုဝိဓဿပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ နေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထိ၊ န ဥပသမ္ပဒါ။

၁၃၇။ ထေယျသံဝါသကောတိ တယော ထေယျသံဝါသကာ လိင်္ဂတ္ထေနကော သံဝါသတ္ထေနကော ဥဘယတ္ထေနကောတိ ။ တတ္ထ ယော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ န ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ န အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ န ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ လိင်္ဂမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော နာမ။ ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ပဗ္ဗာဇိတော သာမဏေရော သမာနော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ ဒသဝဿော ဝါ ဝီသတိဝဿော ဝါ’’တိ မုသာ ဝတွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဥပေါသထပဝအာရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော နာမ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘သံဝါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ‘‘န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ ပုန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ လိင်္ဂဿ စေဝ သံဝါသဿ စ ထေနိတတ္တာ ဥဘယတ္ထေနကော နာမ။ အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော၊ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၃၈။ ဧတ္ထ စ အသမ္မောဟတ္ထံ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ၊ ရောဂဝေရိဘယေန ဝါ၊

စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ၊ လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။

‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊

ထေယျသံဝါသကော နာမ၊ တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀)၊

တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော – ဣဓေကစ္စဿ ရာဇာ ကုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ တံ ဒိသွာ ရညော အာရောစေန္တိ၊ ရာဇာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော၊ န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ရာဇဘယ’’န္တိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အထာပိ ‘‘သာသနံ နိဿာယ မယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ၊ ဟန္ဒ ဒါနိ အဟံ ပဗ္ဗဇာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ တေနေဝ လိင်္ဂေန အာဂန္တွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ န သာဒိယတိ၊ ဘိက္ခူဟိ ပုဋ္ဌော ဝါ အပုဋ္ဌော ဝါ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ၊ လိင်္ဂံ အပနေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော ဝတ္တံ သာဒိယတိ၊ ပဗ္ဗဇိတာလယံ ဒဿေတိ၊ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ဣဓ ပနေကစ္စော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဝီတိဝတ္တေ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော မဟာကန္တာရံ နိတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ၊ သတ္ထဝါဟော စ ပဗ္ဗဇိတေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မံ သတ္ထဝါဟော ဂဟေတွာ ဂမိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သတ္ထဝါဟေန သဒ္ဓိံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ခေမန္တံ ပတွာ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော ရောဂဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ရောဂဘယေ ဝူပသန္တေ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရဿ ဧကော ဝေရိကော ကုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဃာတေတုကာမော နံ ဝိစရတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ ဝေရိကော ‘‘ကုဟိံ သော’’တိ ပရိယေသန္တော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ပလာတော’’တိ သုတွာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော၊ န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ဝေရိဘယ’’န္တိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဂိဟီ ဟုတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဣဓ နဿိဿန္တိ၊ သစေပိ ဣမာနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂမိဿာမိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ မံ ‘စောရော’တိ ဂဟေဿန္တိ၊ ယံနူနာဟံ ကာယပရိဟာရိယာနိ ကတွာ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ စီဝရာဟရဏတ္ထံ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သာမဏေရာ စ ဒဟရာ စ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝတ္တံ ဒဿေန္တိ။ သော န သာဒိယတိ၊ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကရောတိ။ သစေ ဘိက္ခူ ‘‘န ဒါနိ မယံ တံ မုဉ္စိဿာမာ’’တိ ဗလက္ကာရေန ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ဟောန္တိ၊ ကာသာယာနိ အပနေတွာ ပုန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘နယိမေ မံ ဟီနာယာဝတ္တဘာဝံ ဇာနန္တီ’’တိ တံယေဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

အပရော မဟာသာမဏေရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေန ဥဗ္ဗာဠှော ပုန ‘‘ဒါနိ အဟံ သာမဏေရော ဘဝိဿာမိ၊ ထေရောပိ မေ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ တဒေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ တမတ္ထံ ဘိက္ခူနံ န အာရောစေတိ၊ သာမဏေရဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ၊ အယံ ထေယျသံဝါသကောယေဝ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘတိ။ သစေပိဿ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏကာလေ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ အာရောစေဿာမီ’’တိ၊ ဝိဟာရဉ္စ ဂတော အာရောစေတိ၊ ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော။ အထာပိဿ ဂဟဏကာလေ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ ဝိဟာရဉ္စ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဂတော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘န ဒါနိ မံ ဣမေ ဇာနန္တီ’’တိ ဝဉ္စေတွာ နာစိက္ခတိ၊ ‘‘နာစိက္ခိဿာမီ’’တိ သဟ ဓုရနိက္ခေပေန အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကောဝ။ သစေ ပနဿ ဂဟဏကာလေပိ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ အာစိက္ခတိ၊ အယံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။

အပရော ဒဟရသာမဏေရော မဟန္တော ဝါ ပန အဗျတ္တော။ သော ပုရိမနယေနေဝ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ဃရေ ဝစ္ဆကဂေါရက္ခဏာဒီနိ ကမ္မာနိ ကာတုံ န ဣစ္ဆတိ။ တမေနံ ဉာတကာ တာနိယေဝ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ထာလကံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ သမဏောဝ ဟောဟီ’’တိ ဃရာ နီဟရန္တိ။ သော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ နေဝ နံ ဘိက္ခူ ဇာနန္တိ ‘‘အယံ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန သယမေဝ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ၊ နာပိ သယံ ဇာနာတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ။ သစေ ပန တံ ပရိပုဏ္ဏဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ သူပသမ္ပန္နော။ သစေ ပန အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ဝတ္တမာနေ သုဏာတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ၊ တေန ‘‘မယာ ဧဝံ ကတ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဒါနိ န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ နာရောစေတိ၊ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ ထေယျသံဝါသကော။

ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ လိင်္ဂံ အနပနေတွာ ဒုဿီလကမ္မံ ကတွာ ဝါ အကတွာ ဝါ ပုန သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧသော ထေယျသံဝါသကော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧကော ဘိက္ခု ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သာမဏေရော သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနာဒိအဿမဏကရဏဓမ္မံ အာပဇ္ဇိတွာပိထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ သစေပိ ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ကာသာယာနိ အပနေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတိ၊ နေဝ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ နဂ္ဂေါ ဝါ ဩဒါတဝတ္ထော ဝါ မေထုနသေဝနာဒီဟိ အဿမဏော ဟုတွာ ကာသာယံ နိဝါသေတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။

သစေ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ကာသာယံ ဩဝဋ္ဋိကံ ကတွာ အညေန ဝါ အာကာရေန ဂိဟိနိဝါသနေန နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ၊ န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပန ပုန လိင်္ဂံ သာဒိယန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန နိဝတ္ထကာသာဝဿ ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတိ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဝါ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယော။ သာပိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ သစေ ကာသာယံ ဂိဟိနိဝါသနံ နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ၊ န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ၊ ရက္ခတိယေဝ။ သစေ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ န ရက္ခတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝတ္ထကာသာယဿ ပန ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတု ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ၊ ရက္ခတိယေဝ။

သစေ ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဝဿာနိ အဂဏေတွာ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌတွာ ဧကပဿေန ဂန္တွာ မဟာပေဠာဒီသု ကဋစ္ဆုနာ ဥက္ခိတ္တေ ဘတ္တပိဏ္ဍေ ပတ္တံ ဥပနာမေတွာ သေနော ဝိယ မံသပေသိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ဘိက္ခုဝဿာနိ ပန ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သယံ သာမဏေရောဝ သာမဏေရပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

၁၃၉။ တိတ္ထိယပက္ကန္တကောတိ တိတ္ထိယေသု ပက္ကန္တော ပဝိဋ္ဌောတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ သောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ သလိင်္ဂေနေဝ တေသံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ၊ တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ ယောပိ သယမေဝ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿ’’န္တိ ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေတိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိယေဝ။ ယော ပန နဂ္ဂေါ နဟာယန္တော အတ္တာနံ ဩလောကေတွာ ‘‘သောဘတိ မေ အာဇီဝကဘာဝေါ၊ အာဇီဝကော ဘဝိဿ’’န္တိ ကာသာယာနိ အနာဒါယ နဂ္ဂေါ အာဇီဝကာနံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပနဿ အန္တရာမဂ္ဂေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒုက္ကဋာနိ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ တေသံ ဥပဿယံ ဂန္တွာပိ တေဟိ ဝါ ဩဝဒိတော အတ္တနာ ဝါ ‘‘ဣမေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတိဒုက္ခာ’’တိ ဒိသွာ နိဝတ္တန္တောပိ မုစ္စတိယေဝ။ သစေ ပန ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥက္ကဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကေသမဿုလုဉ္စနာဒီနီ’’တိ ဝုတ္တော ဧကကေသမ္ပိ လုဉ္စာပေတိ၊ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီနိ ဝါ ဝတ္တာနိ အာဒိယတိ၊ မောရပိဉ္ဆာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ၊ တေသံ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ၊ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သေဋ္ဌာ’’တိ သေဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ၊ န မုစ္စတိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ တိတ္ထိယပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ နနု ခေါ သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ ကုသစီရာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ၊ ဇဋံ ဝါ ဗန္ဓတိ၊ ခါရိကာဇံ ဝါ အာဒိယတိ၊ ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ လဒ္ဓိံ၊ တာဝ ရက္ခတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရော ပန ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေန္တော ရာဇဘယာဒီဟိ ဝါ တိတ္ထိယလိင်္ဂံ ဂဏှန္တော လဒ္ဓိယာ အဘာဝေန နေဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ ‘‘အယဉ္စ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတော၊ တသ္မာ သာမဏေရော သလိင်္ဂေန တိတ္ထိယာယတနံ ဂတောပိ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမော ပန ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နေန ကထိတော၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ကူဋဝဿံ ဂဏေန္တောပိ အဿမဏော န ဟောတိ။ လိင်္ဂေ သဥဿာဟော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာဒီနိ ဂဏှန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။

၁၄၀။ တိရစ္ဆာနဂတောတိ နာဂေါ ဝါ ဟောတု သုပဏ္ဏမာဏဝကာဒီနံ ဝါ အညတရော အန္တမသော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပါဒါယ ယော ကောစိ အမနုဿဇာတိယော၊ သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ နေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗော။

၁၄၁။ မာတုဃာတကာဒီသု ပန ယေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သဘာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ၊ အယံ အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန မာတုဃာတကော။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယေန ပန မနုဿိတ္ထိဘူတာပိ အဇနိကာ ပေါသာဝနိကာ မာတာ ဝါ စူဠမာတာ ဝါ ဇနိကာပိ ဝါ န မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ၊ န စ အာနန္တရိကော ဟောတိ။ ယေန သယံ တိရစ္ဆာနဘူတေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ၊ သောပိ အာနန္တရိကော န ဟောတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတတ္တာ ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေပိ ဟိ ဝေသိယာ ပုတ္တော ဟောတိ၊ ‘‘အယံ မေ ပိတာ’’တိ န ဇာနာတိ၊ ယဿ သမ္ဘဝေန နိဗ္ဗတ္တော၊ သော စေ အနေန ဃာတိတော၊ ပိတုဃာတကောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ။

အရဟန္တဃာတကောပိ မနုဿအရဟန္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနုဿဇာတိယဉှိ အန္တမသော အပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ခီဏာသဝံ ဒါရကံ ဝါ ဒါရိကံ ဝါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော အရဟန္တဃာတကောဝ ဟောတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ ဝါရိတာ။ အမနုဿဇာတိကံ ပန အရဟန္တံ မနုဿဇာတိကံ ဝါ အဝသေသံ အရိယပုဂ္ဂလံ ဃာတေတွာ အာနန္တရိကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိဿ န ဝါရိတာ၊ ကမ္မံ ပန ဗလဝံ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနော မနုဿအရဟန္တမ္ပိ ဃာတေတွာ အာနန္တရိကော န ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။

ယော ပန ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အယံ လောဟိတုပ္ပာဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ရောဂဝူပသမတ္ထံ ဇီဝကော ဝိယ သတ္ထေန ဖာလေတွာ ပူတိမံသလောဟိတံ ဟရိတွာ ဖာသုကံ ကရောတိ၊ ဗဟုံ သော ပုညံ ပသဝတီတိ။

ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ အယံ သင်္ဃဘေဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။

ယော ပန ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ ဒူသေတိ၊ အယံ ဘိက္ခုနီဒူသကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ကာယသံသဂ္ဂေန သီလဝိနာသံ ပါပေတိ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာ။ ဗလက္ကာရေန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဒူသေန္တောပိ ဘိက္ခုနီဒူသကောယေဝ၊ ဗလက္ကာရေန ပန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ ဣစ္ဆမာနံ ဒူသေန္တော ဘိက္ခုနီဒူသကော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိ တမတ္တေယေဝ သာ အဘိက္ခုနီ ဟောတိ။ သကိံသီလဝိပန္နံ ပစ္ဆာ ဒူသေန္တော သိက္ခမာနသာမဏေရီသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တော နေဝ ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ။ ဣတိ ဣမေ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၂။ ဦနဝီသတိဝဿဿ ပန ဥပသမ္ပဒါယေဝ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဂဗ္ဘဝီသောပိ ဟိ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ၊ တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဗ္ဘဝီသံ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄)။

တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၀၄) ယော ဒွါဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတော၊ သော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကူနဝီသတိမေ ဝဿေ မဟာပဝါရဏာ၊ တံ အတိက္ကမိတွာ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဧတေနုပါယေန ဟာယနဝဍ္ဎနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဧကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ ကသ္မာ? ဧကသ္မိံ ဝဿေ ဆ စာတုဒ္ဒသိကဥပေါသထာ ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဝီသတိယာ ဝဿေသု စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တိ၊ ရာဇာနော တတိယေ တတိယေ ဂဿေ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တိ၊ ဣတိ အဋ္ဌာရသဝဿေသု ဆ မာသာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တတော ဥပေါသထဝသေန ပရိဟီနေ စတ္တာရော မာသေ အပနေတွာ ဒွေ မာသာ အဝသေသာ ဟောန္တိ၊ တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ ဝီသတိ ဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီတိ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။

ဧတ္ထ ပန ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကူနဝီသတိဝဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဒွါဒသ မာသေ ဝသိ၊ သော ဧကဝီသတိဝဿော ဟောတိ။ ယော သတ္တ မာသေ ဝသိ၊ သော သတ္တမာသာဓိကဝီသတိဝဿော။ ဆမာသဇာတော ပန န ဇီဝတိ၊ ဦနဝီသတိဝဿံ ပန ‘‘ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော’’တိ သညာယ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ အနာပတ္တိ၊ ပုဂ္ဂလော ပန အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော ဒသဝဿစ္စယေန အညံ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ တဉ္စေ မုဉ္စိတွာ ဂဏော ပူရတိ၊ သူပသမ္ပန္နော။ သောပိ စ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝဿ နေဝ သဂ္ဂန္တရာယော န မောက္ခန္တရာယော၊ ဉတွာ ပန ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၄၃။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသေဟိ ဝိရဟိတောပိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) ဝစနတော မာတာပိတူဟိ အနနုညာတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၅) မာတာပိတူဟီတိ ဇနကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေပိ အတ္ထိ၊ ဒွေပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သစေ ပိတာ မတော ဟောတိ မာတာ ဝါ၊ ယော ဇီဝတိ၊ သော အာပုစ္ဆိ တဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗဇိတာပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာဝ။ အာပုစ္ဆန္တေန သယံ ဝါ ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ ပေသေတဗ္ဗော။ သော ဧဝ ဝါ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ။ သစေ ‘‘အနုညာတောမှီ’’တိ ဝဒတိ၊ သဒ္ဒဟန္တေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပိတာ သယံ ပဗ္ဗဇိတော ပုတ္တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော ဟောတိ၊ မာတရံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတု။ မာတာ ဝါ ဓီတရံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ပိတရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတု။ ပိတာ ပုတ္တဒါရေန အနတ္ထိကော ပလာယိ၊ မာတာ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗဇေထာ’’တိ ပုတ္တံ ဘိက္ခူနံ ဒေတိ၊ ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘စိတ္တကေဠိံ ကီဠိတုံ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာတာ ကေနစိ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပလာတာ ဟောတိ၊ ပိတာ ပန ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပိတာ ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတိ၊ မာတာ ပုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အနုဇာနာတိ၊ ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပိတရာ၊ အဟံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

မာတာပိတရော မတာ၊ ဒါရကော စူဠမာတာဒီနံ သန္တိကေ သံဝဒ္ဓါ၊ တသ္မိံ ပဗ္ဗာဇိယမာနေ ဉာတကာ ကလဟံ ဝါ ကရောန္တိ ခိယျန္တိ ဝါ၊ တသ္မာ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒနတ္ထံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ အနာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ပန အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဒဟရကာလေ ဂဟေတွာ ပေါသကာ မာတာပိတရော နာမ ဟောန္တိ၊ တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုတ္တော အတ္တာနံ နိဿာယ ဇီဝတိ၊ န မာတာပိတရော။ သစေပိ ရာဇာ ဟောတိ၊ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မာတာပိတူဟိ အနုညာတော ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန ဝိဗ္ဘမတိ၊ သစေပိ သတက္ခတ္တုံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ၊ အာဂတာဂတကာလေ ပုနပ္ပုနံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘အယံ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂေဟံ အာဂတော၊ အမှာကံ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ တုမှာကံ ဝတ္တံ န ပူရေတိ၊ နတ္ထိ ဣမဿ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ ၊ အာဂတာဂတံ နံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ၊ ဧဝံ နိဿဋ္ဌံ ပုန အနာပုစ္ဆာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘အယံ တုမှာကံ ဒိန္နော၊ ယဒါ ဣစ္ဆထ၊ တဒါ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ၊ သောပိ အာဂတာဂတော ပုန အနာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယံ ပန ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တကာလေ နာနုဇာနန္တိ၊ အယံ န အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧကော မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မ’’န္တိ အာဂစ္ဆတိ၊ ‘‘အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘နာဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ သစေ မံ န ပဗ္ဗာဇေထ၊ ဝိဟာရံ ဝါ ဈာပေမိ၊ သတ္ထေန ဝါ တုမှေ ပဟရာမိ၊ တုမှာကံ ဉာတကာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဝါ အာရာမစ္ဆေဒနာဒီဟိ အနတ္ထံ ဥပ္ပာဒေမိ၊ ရုက္ခာ ဝါ ပတိတွာ မရာမိ၊ စောရမဇ္ဈံ ဝါ ပဝိသာမိ၊ ဒေသန္တရံ ဝါ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ တဿေဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ မာတာပိတရော အာဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ အမှာကံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇယိတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ရက္ခဏတ္ထာယ နံ ပဗ္ဗာဇယိမှ၊ ပညာယထ တုမှေ ပုတ္တေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘ရုက္ခာ ပတိဿာမီ’’တိ အဘိရုဟိတွာ ပန ဟတ္ထပါဒေ မုဉ္စန္တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ဧကော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ စေ ဂတော၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နော စေ၊ ဒဟရဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အတိဒူရဉ္စေ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတွာပိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပေသေတွာ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ဒူရံ ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ စ မဟာကန္တာရော၊ ‘ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိဿာမီ’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ပန မာတာပိတူနံ ဗဟူ ပုတ္တာ ဟောန္တိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒန္တိ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတေသံ ဒါရကာနံ ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ၊ ဒါရကေ ဝီမံသိတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ သကလေန ကုလေန ဝါ ဂါမေန ဝါ အနုညာတော ဟောတိ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ကုလေ ဝါ ဂါမေ ဝါ ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ၊ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ။

၁၄၄။ ဧဝံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတံ မာတာပိတူဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ စ သစေ အစ္ဆိန္နကေသော ဟောတိ၊ ဧကသီမာယဉ္စ အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထိ၊ ကေသစ္ဆေဒနတ္ထာယ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ အာပုစ္ဆနဝိဓိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၈) – သီမာပရိယာပန္နေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ တတ္ထ နေတွာ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘ဣမဿ သမဏကရဏံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘အယံ သမဏော ဟောတုကာမော’’တိပိ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတုကာမော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ သဘာဂဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဒသ ဝါ ဝီသတိ ဝါ တိံသံ ဝါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီတိ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ၊ တေသံ ဌိတောကာသံ ဝါ နိသိန္နောကာသံ ဝါ ဂန္တွာပိ ပုရိမနယေနေဝ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဝိနာဝ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ သာမဏေရေ ဝါ ပေသေတွာပိ ‘‘ဧကော၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော အတ္ထိ၊ တဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာပုစ္ဆာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ ဘိက္ခူ သေနာသနံ ဝါ ဂုမ္ဗာဒီနိ ဝါ ပဝိသိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ၊ အာပုစ္ဆကာ စ ပရိယေသန္တာပိ အဒိသွာ ‘‘သဗ္ဗေ အာပုစ္ဆိတာ အမှေဟီ’’တိ သညိနော ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ လဟုကကမ္မံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော သုပဗ္ဗဇိတော၊ ပဗ္ဗာဇေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ အနေကဘိက္ခုသဟဿာဝါသော၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတုမ္ပိ ဒုက္ကရံ၊ ပဂေဝ ပဋိပါဋိယာ အာပုစ္ဆိတုံ၊ ခဏ္ဍသီမာယ ဝါ ဌတွာ နဒီသမုဒ္ဒါဒီနိ ဝါ ဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန နဝမုဏ္ဍော ဝါ ဟောတိ ဝိဗ္ဘန္တကော ဝါ နိဂဏ္ဌာဒီသု အညတရော ဝါ ဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ ဦနဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ၊ တဿ ကေသစ္ဆေဒနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဒိသံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွင်္ဂုလာတိရိတ္တကေသော ပန ယော ဟောတိ အန္တမသော ဧကသိခါမတ္တဓရောပိ၊ သော ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၄၅။ ဧဝံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေန စ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ၊ ယာစိတကေနပိ ပတ္တစီဝရေန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၈) ပန အပက္ကံ ပတ္တံ စီဝရူပဂါနိ စ ဝတ္ထာနိ ဂဟေတွာ အာဂတော ဟောတိ၊ ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတိ၊ စီဝရာနိ စ ကရီယန္တိ၊ တာဝ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ထာလကေသု ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တံ သာမဏေရဘာဂသမကော အာမိသဘာဂေါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန သလာကဘတ္တဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနာဒီနိ စ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သာမဏေရဘာဂသမော တေလတဏ္ဍုလမဓုဖာဏိတာဒိဘေသဇ္ဇဘာဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂိလာနော ဟောတိ၊ ဘေသဇ္ဇမဿ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနကမ္မံ။ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခံ ပန ယာစိတကေန ပတ္တစီဝရေန ဥပသမ္ပာဒေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာစိတကေန ပတ္တစီဝရေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၈) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သော ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောယေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စဿ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ၊ အညေ ဝါ ဘိက္ခူ နိရပေက္ခေဟိ နိဿဇ္ဇိတွာ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တစီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယာစိတကေန ပန ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ။

၁၄၆။ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ သစေ ဩကာသော ဟောတိ၊ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗျာဝဋော ဟောတိ၊ ဩကာသံ န လဘတိ၊ ဧကော ဒဟရဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ အဝုတ္တောပိ စေ ဒဟရဘိက္ခု ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒဟရဘိက္ခု နတ္ထိ၊ သာမဏေရောပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဟီ’’တိ။ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနာဝ ပဗ္ဗာဇိတော ဟောတိ။ ပုရိသဉှိ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတိ၊ မာတုဂါမံ ဘိက္ခုနီတော အညော၊ သာမဏေရော ပန သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ ကေသောရောပနံ ယေန ကေနစိ ကတံ သုကတံ။

သစေ ပန ဘဗ္ဗရူပေါ ဟောတိ သဟေတုကော ဉာတော ယသဿီ ကုလပုတ္တော၊ ဩကာသံ ကတွာပိ သယမေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ‘‘မတ္တိကာမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ နဟာယိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ စ န ပန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော ။ ပဗ္ဗဇိတုကာမာနဉှိ ပဌမံ ဗလဝဥဿာဟော ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ ပန ကာသာယာနိ စ ကေသဟရဏသတ္ထကဉ္စ ဒိသွာ ဥတြသန္တိ၊ ဧတ္တောယေဝ ပလာယန္တိ၊ တသ္မာ သယမေဝ နဟာနတိတ္ထံ နေတွာ သစေ နာတိဒဟရော၊ ‘‘နဟာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ကေသာ ပနဿ သယမေဝ မတ္တိကံ ဂဟေတွာ ဓောဝိတဗ္ဗာ ။ ဒဟရကုမာရကော ပန သယံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ဂေါမယမတ္တိကာဟိ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ကစ္ဆု ဝါ ပိဠကာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ယထာ မာတာ ပုတ္တံ န ဇိဂုစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝံ အဇိဂုစ္ဆန္တေန သာဓုကံ ဟတ္ထပါဒတော စ သီသတော စ ပဋ္ဌာယ ဃံသိတွာ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧတ္တကေန ဟိ ဥပကာရေန ကုလပုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု စ သာသနေ စ ဗလဝသိနေဟာ တိဗ္ဗဂါရဝါ အနိဝတ္တိဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ဥပ္ပန္နံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ထေရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ၊ ကတညုကတဝေဒိနော ဟောန္တိ။

ဧဝံ နဟာပနကာလေ ပန ကေသမဿုံ ဩရောပနကာလေ ဝါ ‘‘တွံ ဉာတော ယသဿီ၊ ဣဒါနိ မယံ တံ နိဿာယ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿာမာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ အညာပိ အနိယျာနိကကထာ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အထ ခွဿ ‘‘အာဝုသော၊ သုဋ္ဌု ဥပဓာရေဟိ၊ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဝတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာစိက္ခန္တေန စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလဘာဝံ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေန အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ သော ပုဗ္ဗေ မဒ္ဒိတသင်္ခါရော ဟောတိ ဘာဝိတဘာဝနော ကဏ္ဋကဝေဓာပေက္ခော ဝိယ ပရိပက္ကဂဏ္ဍော သူရိယုဂ္ဂမနာပေက္ခံ ဝိယ စ ပရိဏတပဒုမံ၊ အထဿ အာရဒ္ဓမတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာရေ ဣန္ဒာသနိ ဝိယ ပဗ္ဗတေ ကိလေသပဗ္ဗတေ စုဏ္ဏယမာနံယေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ဟိ ကေစိ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဝရူပံ သဝနံ လဘိတွာ ကလျာဏမိတ္တေန အာစရိယေန ဒိန္နနယံ နိဿာယ၊ နော အနိဿာယ။ တသ္မာဿ အာဒိတောဝ ဧဝရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာတိ။

ကေသေသု ပန ဩရောပိတေသု ဟလိဒ္ဒိစုဏ္ဏေန ဝါ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဝါ သီသဉ္စ သရီရဉ္စ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဂိဟိဂန္ဓံ အပနေတွာ ကာသာယာနိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ အထာပိဿ ဟတ္ထေ အဒတွာ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ သယမေဝ အစ္ဆာဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အညံ ဒဟရံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ဥပါသကံ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘အာဝုသော၊ ဧတာနိ ကာသာယာနိ ဂဟေတွာ ဧတံ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ၊ တညေဝ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘ဧတာနိ ဂဟေတွာ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာဝ ဒိန္နံ ဟောတိ။ ယံ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ အနာဏတ္တိယာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ၊ တံ အပနေတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာယံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တဿေဝ သန္တကံ ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဥပဇ္ဈာယမူလကေ။

၁၄၇။ ဧဝံ ပန ဒိန္နာနိ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ ယေ တတ္ထ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ၊ တေသံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ အထ သရဏဂဟဏတ္ထံ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ‘‘ယမဟံ ဝဒါမိ၊ တံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ ယထာဝုတ္တပဋိပါဋိယာဝ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ သစေ ဟိ ဧကပဒမ္ပိ ဧကက္ခရမ္ပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဒေတိ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏံယေဝ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဒတွာ ပုန ဣတရေသု ဧကေကံ တိက္ခတ္တုံ ဒေတိ၊ အဒိန္နာနိ ဟောန္တိ သရဏာနိ။

ဣမဉ္စ ပန သရဏဂမနုပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ ဧကတောသုဒ္ဓိယာ ဝဋ္ဋတိ၊ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ဥဘတောသုဒ္ဓိယာဝ ဝဋ္ဋတိ၊ နော ဧကတောသုဒ္ဓိယာ။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါယ သစေ အာစရိယော ဉတ္တိဒေါသဉ္စေဝ ကမ္မဝါစာဒေါသဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သုကတံ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပန ဣမာနိ တီဏိ သရဏာနိ ဗု-ကာရ ဓ-ကာရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ အဟာပေန္တေန အာစရိယေနပိ အန္တေဝါသိကေနပိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ သစေ အာစရိယော ဝတ္တုံ သက္ကောတိ၊ အန္တေဝါသိကော န သက္ကောတိ၊ အန္တေဝါသိကော ဝါ သက္ကောတိ၊ အာစရိယော န သက္ကောတိ၊ ဥဘောပိ ဝါ န သက္ကောန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဥဘောပိ သက္ကောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမာနိ စ ပန ဒဒမာနေန ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဧကသမ္ဗန္ဓာနိ အနုနာသိကန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓမ သရဏမ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မကာရန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘နာမံ သာဝေတွာ ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ယာဝဇီဝံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဧကဋ္ဌကထာယမ္ပိ နတ္ထိ၊ ပါဠိယမ္ပိ န ဝုတ္တံ၊ တေသံ ရုစိမတ္တမေဝ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ တထာ အဝဒန္တဿ သရဏံ ကုပ္ပတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သာမဏေရဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။

၁၄၈။ သစေ ပနေသ ဂတိမာ ဟောတိ ပဏ္ဍိတဇာတိကော၊ အထဿ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သိက္ခာပဒါနိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ယထာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ၊ တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ၊ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ၊ အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိ၊ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ၊ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ၊ ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိ၊ နစ္စဂီတဝါဒိတ ဝိသူကဒဿနာ ဝေရမဏိ၊ မာလာဂန္ဓ ဝိလေပန ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ၊ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ဝေရမဏိ၊ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၆)။

အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမော ယာဝဇီဝံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဧဝံ သရဏဒါနံ ဝိယ သိက္ခာပဒဒါနမ္ပိ ဝုတ္တံ၊ တံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာသု အတ္ထိ၊ တသ္မာ ယထာပါဠိယာဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟိ သရဏဂမနေဟေဝ သိဒ္ဓါ၊ သိက္ခာပဒါနိ ပန ကေဝလံ သိက္ခာပဒပူရဏတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ ပါဠိယာ အာဂတနယေနေဝ ဥဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တဿ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အတ္ထဝသေနပိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝ ပန အတ္တနာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ န ဇာနာတိ၊ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ပါနဘောဇနာဒိဝိဓိမှိ စ န ကုသလော ဟောတိ၊ တာဝ ဘောဇနသာလံ ဝါ သလာကဘာဇနဋ္ဌာနံ ဝါ အညံ ဝါ တထာရူပဋ္ဌာနံ န ပေသေတဗ္ဗော၊ သန္တိကာဝစရောယေဝ ကာတဗ္ဗော၊ ဗာလဒါရကော ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ နိဝါသနပါရုပနာဒီသု အဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော။ တေနပိ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သာမဏေရံ နာသေတုံ။ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ၊ အဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ၊ မုသာဝါဒီ ဟောတိ၊ မဇ္ဇပါယီ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ သင်္ဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒသ နာသနင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အာဘိသမာစာရိကံ ပရိပူရေန္တေန ဒသဝိဓေ သီလေ သာဓုကံ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

၁၄၉။ ယော ပန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၈) ပါဏာတိပါတာဒီသု ဒသသု နာသနင်္ဂေသု ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သော လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော။ တီသု ဟိ နာသနာသု လိင်္ဂနာသနာယေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ယထာ စ ဘိက္ခူနံ ပါဏာတိပါတာဒီသု တာ တာ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ၊ န တထာ သာမဏေရာနံ။ သာမဏေရော ဟိ ကုန္ထ ကိပိလ္လိကမ္ပိ မာရေတွာ မင်္ဂုလဏ္ဍကမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ နာသေတဗ္ဗတံယေဝ ပါပုဏာတိ၊ တာဝဒေဝဿ သရဏဂမနာနိ စ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏဉ္စ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ သင်္ဃလာဘံ န လဘတိ၊ လိင်္ဂမတ္တမေဝ ဧကံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော သစေ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝ ဟောတိ၊ အာယတိံ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ၊ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗော။ အထ သဟသာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဒုဋ္ဌု မယာ ကတ’’န္တိ ပုန သံဝရေ ဌာတုကာမော ဟောတိ၊ လိင်္ဂနာသနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ယထာနိဝတ္ထပါရုတဿေဝ သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗော။ သိက္ခာပဒါနိ ပန သရဏဂမနေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ သာမဏေရာနဉှိ သရဏဂမနံ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသံ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူနံ ဝိယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဣမိနာပိ ဒသ သီလာနိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဒဠှီကရဏတ္ထံ အာယတိံ သံဝရေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုန ဒါတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနိ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနိ၊ သင်္ဃေန အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော။ အဒိန္နာဒါနေ တိဏသလာကမတ္တေနပိ ဝတ္ထုနာ၊ အဗြဟ္မစရိယေ တီသု မဂ္ဂေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ၊ မုသာဝါဒေ ဟသာဓိပ္ပာယတာယပိ မုသာ ဘဏိတေ အဿမဏော ဟောတိ၊ နာသေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ မဇ္ဇပါနေ ပန ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တောဝ သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာ။ ယာနိ ပနဿ ဣတရာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ၊ ဧတေသု ဘိန္နေသု န နာသေတဗ္ဗော၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သိက္ခာပဒေ ပန ပုန ဒိန္နေပိ အဒိန္နေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မေန ပန ပီဠေတွာ အာယတိံ သံဝရေ ဌပနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

အဝဏ္ဏဘာသနေ ပန ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ‘‘သွာက္ခာတော’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဓမ္မဿ ဝါ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန သင်္ဃဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တော ရတနတ္တယံ နိန္ဒန္တော ဂရဟန္တော အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီဟိ ‘‘မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ အဝဏ္ဏဘာသနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ နိဝါရေတဗ္ဗော။ ‘‘သစေ ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော န ဩရမတိ၊ ကဏ္ဋကနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သစေ ဧဝံ ဝုစ္စမာနော တံ လဒ္ဓိံ နိဿဇ္ဇတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ သစေ န နိဿဇ္ဇတိ၊ တထေဝ အာဒါယ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ၊ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ အယမေဝ ဟိ နာသနာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သဿတုစ္ဆေဒါနဉှိ အညတရဒိဋ္ဌိကော သစေ အာစရိယာဒီဟိ ဩဝဒိယမာနော နိဿဇ္ဇတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော၊ အပဋိနိဿဇ္ဇန္တောဝ နာသေတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနီဒူသကော စေတ္ထ ကာမံ အဗြဟ္မစာရိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတောဝ၊ အဗြဟ္မစာရိံ ပန အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမံ သရဏာနိ ဒတွာ ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနီဒူသကော အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတိ၊ ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနီဒူသကော’’တိ ဣဒံ ဝိသုံ ဒသမံ အင်္ဂံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၅၀။ ‘‘အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ သာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ။ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ၊ ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ၊ ဘိက္ခူနံ အဝါသာယ ပရိသက္ကတိ၊ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ၊ ပရိဘာသတိ၊ ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ‘‘ဝစနတော ပန ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ၊ သိက္ခာပဒေသု စ ပစ္ဆိမာနိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ပဉ္စာတိ ဒသ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထူနိ။ ကိံပနေတ္ထ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယတ္ထ ဝါ ဝသတိ၊ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတိ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ဝစနတော ယတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၇) ဝသတိ ဝါ ပဝိသတိ ဝါ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘မာ ဣဓ ပဝိသာ’’တိ။ ဥဘယေနပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ န သဗ္ဗော သင်္ဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ကရောန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗော သင်္ဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ န စ မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ကရောန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ မာ ခါဒ မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဝဒတောပိ ‘‘အာဟာရမ္ပိ နိဝါရေဿာမီ’’တိ ပတ္တစီဝရံ အန္တော နိက္ခိပတောပိ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ အနာစာရဿ ပန ဒုဗ္ဗစသာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဝါ ဒဿေတွာ ‘‘ဧတ္တကေ နာမ ဒဏ္ဍကမ္မေ အာဟဋေ ဣဒံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဂဝတာ ဟိ အာဝရဏမေဝ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပန ‘‘အပရာဓာနုရူပံ ဥဒကဒါရုဝါလိကာဒီနံ အာဟရာပနမ္ပိ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ‘‘ဩရမိဿတိ ဝိရမိဿတီ’’တိ အနုကမ္ပာယ၊ န ‘‘နဿိဿတိ ဝိဗ္ဘမိဿတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပါပဇ္ဈာသယေန။ ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောမီ’’တိ စ ဥဏှပါသာဏေ ဝါ နိပဇ္ဇာပေတုံ ပါသာဏိဋ္ဌကာဒီနိ ဝါ သီသေ နိက္ခိပါပေတုံ ဥဒကံ ဝါ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗံ၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဝစနတော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘တုမှာကံ သာမဏေရဿ အယံ နာမ အပရာဓော၊ ဒဏ္ဍကမ္မမဿ ကရောထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ သစေ သော ဥပဇ္ဈာယော ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကရောတိ၊ သယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ အာဒိတော ဥပဇ္ဈာယော ဝဒတိ ‘‘မယှံ သာမဏေရာနံ ဒေါသေ သတိ တုမှေ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောထာ’’တိ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယထာ စ သာမဏေရာနံ၊ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကာနမ္ပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညေသံ ပန ပရိသာ န အပလာဠေတဗ္ဗာ၊ အပလာဠေန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညဿ ပရိသာ အပလာဠေတဗ္ဗာ၊ ယော အပလာဠေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဝစနတော ။ တသ္မာ ‘‘တုမှာကံ ပတ္တံ ဒေမ၊ စီဝရံ ဒေမာ’’တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကရဏတ္ထံ သင်္ဂဏှိတွာ သာမဏေရာ ဝါ ဟောန္တု ဥပသမ္ပန္နာ ဝါ၊ အန္တမသော ဒုဿီလဘိက္ခုဿပိ ပရဿ ပရိသဘူတေ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာဒီနဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘တယာ နဟာယိတုံ အာဂတေန ဂူထမက္ခနံ ဝိယ ကတံ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရန္တေနာ’’တိ။ သစေ သော သယမေဝ ဇာနိတွာ ဥပဇ္ဈံ ဝါ နိဿယံ ဝါ ယာစတိ၊ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။