📜

၂၃။ နိဿယဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၅၁။ နိဿယောတိ ဧတ္ထ ပန အယံ နိဿယော နာမ ကေန ဒါတဗ္ဗော၊ ကေန န ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗော၊ ကထံ ဂဟိတော ဟောတိ၊ ကထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ နိဿာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ၊ ကေန စ န ဝသိတဗ္ဗန္တိ? တတ္ထ ကေန ဒါတဗ္ဗော၊ ကေန န ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ တာဝ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ၊ နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆၊ ၈၂) စ ဝစနတော ယော ဗျတ္တော ဟောတိ ပဋိဗလော ဥပသမ္ပဒါယ ဒသဝဿော ဝါ အတိရေကဒသဝဿော ဝါ၊ တေန ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရေန န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) စ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ ဣမိနာ ပရိသုပဋ္ဌာပကဗဟုဿုတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိသုပဋ္ဌာပကေန ဟိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပရိသံ အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ၊ အသက္ကောန္တေန တီဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝတ္တနက္ခမာ ကာတဗ္ဗာ၊ ကမ္မာကမ္မဉ္စ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပရိသာယ ပန အဘိဓမ္မေ ဝိနယနတ္ထံ သစေ မဇ္ဈိမဘာဏကော ဟောတိ၊ မူလပဏ္ဏာသကော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဒီဃဘာဏကေန မဟာဝဂ္ဂေါ၊ သံယုတ္တဘာဏကေန ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါ မဟာဝဂ္ဂေါ ဝါ၊ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကေန ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဥပဍ္ဎနိကာယော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အသက္ကောန္တေန တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဥဂ္ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧကံ ဂဏှန္တေန စတုက္ကနိပါတံ ဝါ ပဉ္စကနိပါတံ ဝါ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာတကဘာဏကေန သာဋ္ဌကထံ ဇာတကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ တတော တတော သမုစ္စယံ ကတွာ မူလပဏ္ဏာသကမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဣတရာသု ဝိစာရဏာယေဝ နတ္ထိ။ အဘိဓမ္မေ ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန သာဋ္ဌကထမ္ပိ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကဉ္စ ပဂုဏံ၊ သုတ္တန္တေ စ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဂန္ထော နတ္ထိ၊ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ န လဘတိ။ ယေန ပန သုတ္တန္တတော စ ဝိနယတော စ ဝုတ္တပ္ပမာဏော ဂန္ထော ဥဂ္ဂဟိတော၊ အယံ ပရိသုပဋ္ဌာကော ဗဟုဿုတောဝ ဟောတိ၊ ဒိသာပါမောက္ခော ယေနကာမံဂမော ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ လဘတိ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

ယော ပန အန္တေဝါသိနော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝါ ဂိလာနဿ သက္ကောတိ ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ကာတုံ၊ အယံ ဣဓ ‘‘ပဋိဗလော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ သီလက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ သမာဓိက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ ပညာက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အဿဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဟိရိကော ဟောတိ၊ အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ၊ ကုသီတော ဟောတိ၊ မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ၊ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော ဟောတိ၊ အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော ဟောတိ၊ အပ္ပဿုတော ဟောတိ၊ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝါ၊ အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝါ ဝူပကာသာပေတုံ ဝါ၊ ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ၊ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယ သိက္ခာပေတုံ၊ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယ သိက္ခာယ ဝိနေတုံ၊ အဘိဓမ္မေ ဝိနေတုံ၊ အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ၊ ဥပ္ပန္နံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုံ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တိ န သုဝိဘတ္တာနိ န သုပ္ပဝတ္တီနိ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဦနဒသဝဿော ဟောတိ ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၈၄)။ တမ္ပိ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ၊ နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆၊ ၈၂) စ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တဿေဝ ဥပဇ္ဈာယာစရိယလက္ခဏဿ ဝိတ္ထာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၄) ကိဉ္စိ အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ကိဉ္စိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာ’’တိ စ ‘‘အတ္တနာ န အသေက္ခေနာ’’တိ စ ‘‘အဿဒ္ဓါ’’တိ စ အာဒီသု တီသု ပဉ္စကေသု အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ ယော ဟိ အသေက္ခေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ အသမန္နာဂတော ပရေ စ တတ္ထ သမာဒပေတုံ အသက္ကောန္တော အဿဒ္ဓိယာဒိဒေါသယုတ္တောဝ ဟုတွာ ပရိသံ ပရိဟရတိ၊ တဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ ပရိယာယတိယေဝ န ဝဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ ‘‘တေန န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ န ဟိ ခီဏာသဝဿေဝ ဥပဇ္ဈာစရိယဘာဝေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော၊ ယဒိ တဿေဝ အနုညာတော အဘဝိဿ၊ ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတီ’’တိအာဒိံ န ဝဒေယျ၊ ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ န ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အဓိသီလေသီလဝိပန္နောတိအာဒီသု ပါရာဇိကဉ္စ သင်္ဃာဒိသေသဉ္စ အာပန္နော အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော နာမ။ ဣတရေ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓေ အာပန္နော အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော နာမ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော နာမ။ ယတ္တကံ သုတံ ပရိသံ ပရိဟရန္တဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တေန ဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဿုတော။ ယံ တေန ဇာနိတဗ္ဗံ အာပတ္တာဒိ၊ တဿ အဇာနနတော ဒုပ္ပညော။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။

အာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ နာမ မယာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အယံ အာပန္နော’’တိ န ဇာနာတိ။ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝါ ဒေသနာဂါမိနိတော ဝါ အာပတ္တိတော ဧဝံ နာမ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။

အာဘိသမာစာရိကာယသိက္ခာယာတိ ခန္ဓကဝတ္တေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယာတိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယံ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ စ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာပေတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုန္တိ ဓမ္မေန ကာရဏေန ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။

‘‘အာပတ္တိံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပဉ္စကသ္မိံ ဝိတ္ထာရေနာတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေန သဒ္ဓိံ။ န သွာဂတာနီတိ န သုဋ္ဌု အာဂတာနိ။ သုဝိဘတ္တာနီတိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တာနိ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌသင်္ကရဒေါသရအတာနိ။ သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ပဂုဏာနိ ဝါစုဂ္ဂတာနိ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ။ သုတ္တသောတိ ခန္ဓကပရိဝါရတော အာဟရိတဗ္ဗသုတ္တဝသေန သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတာနိ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ အက္ခရပဒပါရိပူရိယာ စ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ အခဏ္ဍာနိ အဝိပရီတက္ခရာနိ။ ဧတေန အဋ္ဌကထာ ဒီပိတာ။ အဋ္ဌကထာတော ဟိ ဧသ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတီတိ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေပိ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။ ဦနဒသဝဿပရိယောသာနပဉ္စကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ အာဒိတော တယော ပဉ္စကာ၊ စတုတ္ထေ တီဏိ ပဒါနိ၊ ပဉ္စမေ ဒွေ ပဒါနီတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာ၊ စတုတ္ထေ ပဉ္စကေ ဒွေ ပဒါနိ၊ ပဉ္စမေ တီဏိ၊ ဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမာ တယော ပဉ္စကာတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာ။

သုက္ကပက္ခေ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၄) အဋ္ဌ ပဉ္စကာ အာဂတာယေဝ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထေဝ အနာပတ္တိ။

၁၅၂။ ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပန ယော လဇ္ဇီ ဟောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗော။ ဣတရဿ န ဒါတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဇ္ဇီနံ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ ယော ဒဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဝစနတော။ နိဿာယ ဝသန္တေနပိ အလဇ္ဇီ နိဿာယ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဇ္ဇီနံ နိဿာယ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ယော ဝသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀)။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀) စ အလဇ္ဇီနန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလေ နိဿာယ န ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ နဝံ ဌာနံ ဂတေန ‘‘ဧဟိ၊ ဘိက္ခု၊ နိဿယံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနေနပိ စတူဟပဉ္စာဟံ နိဿယဒါယကဿ လဇ္ဇိဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟပဉ္စာဟံ အာဂမေတုံ ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ‘‘ထေရော လဇ္ဇီ’’တိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ သုတွာ အာဂတဒိဝသေယေဝ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ ထေရော ပန ‘‘အာဂမေဟိ တာဝ၊ ဝသန္တော ဇာနိဿသီ’’တိ ကတိပါဟံ အာစာရံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ပကတိယာ နိဿယဂဟဏဋ္ဌာနံ ဂတေန ပန တဒဟေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ ပဌမယာမေ အာစရိယဿ ဩကာသော နတ္ထိ၊ ဩကာသံ အလဘန္တော ‘‘ပစ္စူသသမယေ ဂဟေဿာမီ’’တိ သယတိ၊ အရုဏံ ဥဂ္ဂတမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ သယတိ၊ အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒုက္ကဋံ။ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂတေန ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ထေရော ‘‘ကိံ သတ္တာဟံ ဝသန္တဿ နိဿယေနာ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဋိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓပရိဟာရော ဟောတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထု’’န္တိ ဝစနတော ပန အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော သစေ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ နိဿယဒါယကံ န လဘတိ၊ ဧဝံ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဗဟူနိပိ ဒိဝသာနိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုဗ္ဗေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္ထပုဗ္ဗံ ကိဉ္စိ အာဝါသံ ပဝိသတိ၊ ဧကရတ္တံ ဝသန္တေနပိ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ သတ္ထံ ဝါ ပရိယေသန္တော ကတိပါဟံ ဝသတိ၊ အနာပတ္တိ။ အန္တောဝဿေ ပန နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ နိဿယော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ဝဿာနေ အာဂတေပိ နိဿယံ အလဘန္တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂိလာနော ဟောတိ၊ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂိလာနုပဋ္ဌာကောပိ ဂိလာနေန ယာစိယမာနော အနိဿိတော ဧဝ ဝသိတုံ လဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန ယာစိယမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၁)။ သစေ ပန ‘‘ယာစာဟိ မ’’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ဂိလာနော မာနေန န ယာစတိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ‘ယဒါ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ၊ တဒါ တဿ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’’တိ ဝစနတော ပန ယတ္ထ ဝသန္တဿ သမထဝိပဿနာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဖာသု ဟောတိ၊ တာဒိသံ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဣမဉ္စ ပန ပရိဟာရံ နေဝ သောတာပန္နော၊ န သကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟန္တော လဘန္တိ၊ န ထာမဂတဿ သမာဓိနော ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ လာဘီ၊ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနေ ပန ဗာလပုထုဇ္ဇနေ ကထာဝ နတ္ထိ။ ယဿ ခေါ ပန သမထော ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ တရုဏာ ဟောတိ၊ အယံ ဣမံ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ပဝါရဏာသင်္ဂဟောပိ ဧတဿေဝ အနုညာတော။ တသ္မာ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန အာစရိယေ ပဝါရေတွာ ဂတေပိ ‘‘ယဒါ ပတိရူပေါနိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ၊ တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ပုန ယာဝ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာ၊ တာဝ အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာသာဠှီမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

၁၅၃။ ကထံဂဟိတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ တာဝ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝုတ္တေ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သာဟူ’’တိ ဝါ ‘‘လဟူ’’တိ ဝါ ‘‘ဩပါယိက’’န္တိ ဝါ ‘‘ပတိရူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝါ ကာယေန ဝိညာပေတိ၊ ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ကာယေန ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ဣဒမေဝ ဟေတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ၊ ယဒိဒံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယဿ ကဿစိ ပဒဿ ဝါစာယ သာဝနံ ကာယေန ဝါ အတ္ထဝိညာပနန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ၊ န တံ ပမာဏံ။ အာယာစနဒါနမတ္တေန ဟိ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနပိ န ကေဝလံ ‘‘ဣမိနာ မေ ပဒေန ဥပဇ္ဈာယော ဂဟိတော’’တိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဒါနိ ထေရော မယှံ ဘာရော၊ အဟမ္ပိ ထေရဿ ဘာရော’’တိ ဣဒမ္ပိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄)။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကမှိ ပုတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပဇ္ဈာယမှိ ပိတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ၊ ဧဝံ တေ အညမညံ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဝိဟရန္တာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၅)။

အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယဂ္ဂဟဏေပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော – အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဏှန္တေန ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၇) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၅၄။ ကထံပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဧတ္ထ တာဝ ဥပဇ္ဈာယမှာ ပဉ္စဟာကာရေဟိ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အာစရိယမှာ ဆဟိ အာကာရေဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ။ ဥပဇ္ဈာယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ၊ ကာလကတော ဝါ၊ ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ၊ အာဏတ္တိယေဝ ပဉ္စမီ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ။

ဆယိမာ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော အာစရိယမှာ။ အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ၊ ကာလကတော ဝါ၊ ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ၊ အာဏတ္တိယေဝ ပဉ္စမီ၊ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတော ဟောတိ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော အာစရိယမှာ’’တိ (မဟာဝ။ ၈၃)။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) – ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတော။ ဧဝံ ဂတေ စ ပန တသ္မိံ သစေ ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော အတ္ထိ၊ ယဿ သန္တိကေ အညဒါပိ နိဿယော ဝါ ဂဟိတပုဗ္ဗော ဟောတိ၊ ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ တာဒိသော နတ္ထိ၊ အညော လဇ္ဇီ ပေသလော အတ္ထိ၊ တဿ ပေသလဘာဝံ ဇာနန္တေန တဒဟေဝ နိဿယော ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အထ ပန ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော လဟုံ အာဂမိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ဥပဇ္ဈာယေန စေ တထာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘တေန ဟိ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ’’တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပနဿ ပကတိယာ ပေသလဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနိ တဿ ဘိက္ခုဿ သဘာဂတံ ဩလောကေတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော နတ္ထိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ ‘‘အဟံ ကတိပါဟေန အာဂမိဿာမိ၊ မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော၊ ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ၊ အထာပိ နံ တတ္ထ မနုဿာ ပရိစ္ဆိန္နကာလတော ဥတ္တရိပိ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ ဒိဝသာနိ ဝါသေန္တိယေဝ၊ တေန ဝိဟာရံ ပဝတ္တိ ပေသေတဗ္ဗာ ‘‘ဒဟရာ မာ ဥက္ကဏ္ဌန္တု၊ အဟံ အသုကဒိဝသံ နာမ အာဂမိဿာမီ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ အာဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ နဒီပူရေန ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ၊ ထေရော ဥဒကောသက္ကနံ ဝါ အာဂမေတိ၊ သဟာယေ ဝါ ပရိယေသတိ၊ တံ စေ ပဝတ္တိံ ဒဟရာ သုဏန္တိ၊ ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန သော ‘‘ဣဓေဝါဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ ပဟိဏတိ၊ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝိဗ္ဘန္တေ ပန ကာလကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ ဝါ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ၊ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

အာဏတ္တီတိ ပန နိဿယပဏာမနာ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဏာမေမိ တ’’န္တိ ဝါ ‘‘မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီ’’တိ ဝါ ‘‘နီဟရ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘နာဟံ တယာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါတိ ဣမိနာ ပါဠိနယေန ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိမုတ္တကနယေန ဝါ ယော နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမိတော ဟောတိ၊ တေန ဥပဇ္ဈာယော ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ အာဒိတောဝ န ခမတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ တာဝ သယမေဝ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ သာမန္တဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ၊ အညတ္ထ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတဗ္ဗံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ ‘သဘာဂါနံ မေ သန္တိကေ ဝသတီ’တိ ဉတွာပိ ခမေယျာ’’တိ။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ၊ တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတြ စေ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဒေါသေန န သက္ကာ ဟောတိ ဝသိတုံ၊ တံယေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ အညဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယမာဏတ္တိယံ ဝိနိစ္ဆယော။

အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတိ၊ ကောစိ အနာပုစ္ဆိတွာ၊ အန္တေဝါသိကောပိ ဧဝမေဝ။ တတြ သစေ အန္တေဝါသိကော အာစရိယံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အသုကံ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ဌာနံ ဂန္တုံ ဣစ္ဆာမိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ၊ အာစရိယေန စ ‘‘ကဒါ ဂမိဿသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ အာစရိယောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံယေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂန္တုကာမောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယော ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာ ဇာနိဿသီ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တတော စေ ဂတော သုဂတော။ သစေ ပန န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆ၊ ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သုဂတော။ နော စေ ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယံ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တဿ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ အန္တောဥပစာရသီမတော ပဋိနိဝတ္တန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန အာစရိယော အန္တေဝါသိကံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂမိဿာမီ’’တိ၊ အန္တေဝါသိကေန စ ‘‘ကဒါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ အန္တေဝါသိကောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံယေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သစေ ပန အာစရိယော ‘‘သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဧကဒိဝသံ တာဝ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ပုနဒိဝသေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောတိ။ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇာနိဿာမိ မမ ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ’’တိ ဝတွာ ပန သစေ န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အန္တေဝါသိကေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆထ၊ ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿထာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာပိ န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဥဘောပိ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတော စေ အာစရိယော ဂမိယစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အနာပုစ္ဆာဝ ဂန္တွာ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တောယေဝ နိဝတ္တတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယေ ဝိဗ္ဘန္တေ ကာလကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ စ တံ ခဏံယေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။

အာဏတ္တိယံ ပန အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတိ၊ အန္တေဝါသိကော စ ‘‘ကိဉ္စာပိ မံ အာစရိယော ပဏာမေတိ၊ အထ ခေါ ဟဒယေန မုဒုကော’’တိ သာလယော ဟောတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေပိ အာရိယော သာလယော၊ အန္တေဝါသိကော နိရာလယော ‘‘န ဒါနိ ဣမံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝမ္ပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေ ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ၊ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ပဏာမိတေန ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယထာပညတ္တံ ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ပရိပူရေန္တံ အဓိမတ္တပေမာဒိပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဝါ ပဏာမေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဣတရံ အပဏာမေန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာဝတ္တန္တော ပဏာမေတဗ္ဗော၊ ယော ပဏာမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသမ္မာဝတ္တန္တော န ပဏာမေတဗ္ဗော၊ ယော န ပဏာမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (မဟာဝ။ ၈၀)။

‘‘ပဉ္စဟိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပဏာမေန္တော အာစရိယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ အာစရိယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပဏာမေန္တော အာစရိယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ (မဟာဝ။ ၈၁)။

‘‘ပဉ္စဟိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၆၈)။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၈) နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတီတိ ဥပဇ္ဈာယမှိ အဓိမတ္တံ ဂေဟဿိတပေမံ န ဟောတိ။ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတီတိ အဓိမတ္တာ မေတ္တာဘာဝနာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတောတိ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) ဒဿနသဝနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဧကဝိဟာရေ စေတိယံ ဝါ ဝန္ဒန္တံ၊ ဧကဂါမေ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿတိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပဇ္ဈာယော ပဿတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော န ပဿတိ၊ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဝါ အာကာသေန ဝါ ဂစ္ဆန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ဒိသွာ ဒူရတ္တာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဇာနာတိ၊ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော’’တိ န ဇာနာတိ၊ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဇာနာတိ၊ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပရိပါသာဒေ ဥပဇ္ဈာယော ဝသတိ၊ ဟေဋ္ဌာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ တံ အဒိသွာဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ပဋိက္ကမတိ၊ အာသနသာလာယ ဝါ နိသိန္နံ အဒိသွာဝ ဧကမန္တေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပက္ကမတိ၊ ဓမ္မဿဝနမဏ္ဍပေ ဝါ နိသိန္နမ္ပိ တံ အဒိသွာဝ ဓမ္မံ သုတွာ ပက္ကမတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒဿနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဝနဝသေန ပန သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ကထေန္တဿ အနုမောဒနံ ဝါ ကရောန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ မေ သဒ္ဒေါ’’တိ သဉ္ဇာနာတိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ အသဉ္ဇာနန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အယံ သမောဓာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

၁၅၅။ နိဿာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ၊ ကေန န ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ပဉ္စ ဝဿာနိ နိဿာယ ဝတ္ထုံ၊ အဗျတ္တေန ယာဝဇီဝ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃) ဝစနတော ယော အဗျတ္တော ဟောတိ၊ တေန ယာဝဇီဝံ နိဿာယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၃) ဝုဍ္ဎတရံ အာစရိယံ န လဘတိ၊ ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿော ဝါ သတ္တတိဝဿော ဝါ ဟောတိ၊ နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ အာဝုသော၊ ဟောတိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တေနပိ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမိ အာစရိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗအာပုစ္ဆနေသု။

ယော ပန ဗျတ္တော ဟောတိ ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿော၊ တေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ နိဿယမုစ္စနကေန (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿေန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဒွေ မာတိကာ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကတ္တဗ္ဗာ၊ ပက္ခဒိဝသေသု ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သုတ္တန္တတော စတ္တာရော ဘာဏဝါရာ၊ သမ္ပတ္တာနံ ပရိသာနံ ပရိကထနတ္ထာယ အန္ဓကဝိန္ဒ(အ။ နိ။ ၅။၁၁၄) မဟာရာဟုလောဝါဒ(မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) အမ္ဗဋ္ဌ(ဒဤ။ နိ။ ၁။၂၅၄ အာဒယော) သဒိသော ဧကော ကထာမဂ္ဂေါ၊ သင်္ဃဘတ္တမင်္ဂလာမင်္ဂလေသု အနုမောဒနတ္ထာယ တိဿော အနုမောဒနာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိဇာနနတ္ထံ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယော၊ သမဏဓမ္မကရဏတ္ထံ သမာဓိဝသေန ဝါ ဝိပဿနာဝသေန ဝါ အရဟတ္တပရိယောသာနမေကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ အယံ ဗဟုဿုတော ဟောတိ စာတုဒ္ဒိသော၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဣဿရိယေန ဝသိတုံ လဘတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

‘‘ပဉ္စဟိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အဿဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဟိရိကော ဟောတိ၊ အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ၊ ကုသီတော ဟောတိ၊ မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ၊ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော ဟောတိ၊ အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော ဟောတိ၊ အပ္ပဿုတော ဟောတိ၊ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တိ န သုဝိဘတ္တာနိ န သုပ္ပဝတ္တီနိ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဦနပဉ္စဝဿော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃)။ ဧတ္ထာပိ ပုရိမနယေနေဝ အယုတ္တဝသေန အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန စ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗာလာနံ ပန အဗျတ္တာနံ ဒိသံဂမိကာနံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနုညာ န ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ဒေန္တိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋံ။ တေ စေ အနနုညာတာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဒိသံဂမိကာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာပုစ္ဆန္တိ။ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ‘‘ကဟံ ဂမိဿထ၊ ကေန သဒ္ဓိံ ဂမိဿထာ’’တိ။ တေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလာ အဗျတ္တာ အညေ ဗာလေ အဗျတ္တေ အပဒိသေယျုံ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနုဇာနိတဗ္ဗာ၊ အနုဇာနေယျုံ စေ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ တေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလာ အဗျတ္တာ အနနုညာတာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဂစ္ဆေယျုံ စေ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၃)။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

နိဿယဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။