📜

၂၅။ ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၆၈။ ဥပေါသထပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဒိဝသဝသေန တယော ဥပေါသထာ စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂီဥပေါသထောတိ။ တတ္ထ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာ၊ သေသာ ပန္နရသိကာတိ ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာ။ ဣဒံ တာဝ ပကတိစာရိတ္တံ။ တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ၊ အထ ကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝ ဝါတိ ဣမေ တယော ပဝါရဏာဒိဝသာပိ ဟောန္တိ။ ဣဒမ္ပိ ပကတိစာရိတ္တမေဝ။ တထာရူပပစ္စယေ သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) အာဂတနယေန ဘိန္နေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သင်္ဃသာမဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ တဒါ တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော ဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတိ၊ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေ အယမေဝ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာဒိဝသော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု ဒိဝသေသု ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကရောန္တေန ပန သစေ စာတုဒ္ဒသိကော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပန္နရသိယံ ပန ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၁၆၉။ သင်္ဃေ ဥပေါသထော (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)၊ ဂဏေ ဥပေါသထော၊ ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထောတိ ဧဝံ ကာရကဝသေန အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ၊ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ပန သုတ္တုဒ္ဒေသော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ။ တတ္ထ သုတ္တုဒ္ဒေသော နာမ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ယေ ပနိတရေ ဒွေ ဥပေါသထာ၊ တေသု ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော တာဝ အညေသဉ္စ သန္တိကေ အညမညဉ္စ အာရောစနဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယွာယံ အညေသံ သန္တိကေ ကရီယတိ၊ သောပိ ပဝါရိတာနဉ္စ အပ္ပဝါရိတာနဉ္စ သန္တိကေ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ စာတုမာသိနိယံ ပန ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ ဘန္တေ၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ကာတဗ္ဗော။ ဌပေတွာ ပန ပဝါရဏာဒိဝသံ အညသ္မိံ ကာလေ အာဝါသိကေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေ ပါတိမောက္ခေ အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ဝါ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေ အညေ သမသမာ ဝါ ထောကတရာ ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေဟိ တေသံ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ။

ယော ပနာယံ အညမညံ အာရောစနဝသေန ကရီယတိ၊ သော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကရဏဝသေန စ အဋ္ဌပေတွာ ကရဏဝသေန စ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယသ္မိံ အာဝါသေ တယော ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တေသု ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတေသု ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ၊ အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတရေဟိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗော။ ယတြ ပန ဒွေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တတြ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာတိ အယံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော။

သစေ ပန ဧကောဝ ဘိက္ခု ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏီယံ ကတွာ အညေသံ အနာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ နဝ ဥပေါသထာ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။ တေသု ဒိဝသဝသေန ပန္နရသိကော၊ ကာရကဝသေန သင်္ဃုပေါသထော၊ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နေ ဥပေါသထေ ပဝတ္တမာနေ ဥပေါသထံ အကတွာ တဒဟုပေါသထေ အညံ အဘိက္ခုကံ နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကံ အာဝါသံ ဝါ အနာဝါသံ ဝါ ဝါသတ္ထာယ အညတြ သင်္ဃေန အညတြ အန္တရာယာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။

၁၇၀။ ဥပေါသထကရဏတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေန သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ အဒေန္တေန ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ ကိစ္စပသုတော ဝါ၊ တေနပိ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မိ၊ ဆန္ဒံ မေ ဟရ၊ ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ အယမတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ ဆန္ဒော။ အကတုပေါသထေန ဂိလာနေန ဝါ ကိစ္စပသုတေန ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒါတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ အယမတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဒိန္နာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိ။ တံ ပန ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုံ၊ သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅)။ တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ သင်္ဃဿပိ အတ္တနောပိ ဥပေါသထကရဏံ သမ္ပာဒေတိ၊ န အဝသေသံ သင်္ဃကိစ္စံ၊ ဆန္ဒဒါနံ သင်္ဃဿေဝ ဥပေါသထကရဏဉ္စ သေသကိစ္စဉ္စ သမ္ပာဒေတိ၊ အတ္တနော ပနဿ ဥပေါသထော အကတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပန သုဒ္ဓိကစ္ဆန္ဒံ ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဝါ ဣမံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ ယေသံ တေန ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဂဟိတာ၊ တေသဉ္စ အတ္တနော စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတိ၊ တဿေဝ အာဂစ္ဆတိ။ ဣတရာ ပန ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ၊ သာ န အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သယမေဝ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ပန တသ္မိံ ဟတ္ထပါသံ ဥပဂတမတ္တေယေဝ အာဂတာ ဟောတိ။

၁၇၁။ ပါရိဝါသိယေန ပန ဆန္ဒဒါနေန ယံ ကိဉ္စိ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၇) စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။ တေသု ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ အထ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ ဥဿာရဏာ ဝါ ကရီယတိ၊ မနုဿာ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘အနောကာသာ မယံ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ။ ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထာဒီနိ ကရိဿာမာ’’တိ ရတ္တိံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ၊ တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သစေ ‘‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ၊ ပန္နရသောတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ၊ ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ ပန သင်္ဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အဗ္ဘာနာဒိသင်္ဃကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ တတြေကော နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ၊ မာ ဣမံ ကရောထာ’’တိ။ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အထညော အာဂန္တွာ ‘‘နက္ခတ္တံ ပတိမာနေန္တံ၊ အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉) ဝတွာ ‘‘ကိံ နက္ခတ္တေန၊ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ။ ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၇၂။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ဂိလာနော န သက္ကောတိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒါတုံ၊ သော မဉ္စေန ဝါ ပီဌေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈံ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သစေ ခေါ မယံ ဂိလာနံ ဌာနာ စာဝေဿာမ၊ အာဗာဓော ဝါ အဘိဝဍ္ဎိဿတိ၊ ကာလကိရိယာ ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ၊ န သော ဘိက္ခု ဌာနာ စာဝေတဗ္ဗော၊ သင်္ဃေန တတ္ထ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ဗဟူ တာဒိသာ ဂိလာနာ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃေန ပဋိပါဋိယာ ဌတွာ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃော နပ္ပဟောတိ၊ တံ ဒိဝသံ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော။ န တွေဝ ဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ကရေယျ စေ၊ ဒုက္ကဋံ။

သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၉) ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရောပိ သန္နိပတိတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ စတူသု ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တီသု ဝါ ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရော ဧကတ္ထ ဝသန္တာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိတွာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဒွေ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။

၁၇၃။ ပဝါရဏာကမ္မေသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၂) ပန သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဉ္စသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတူသု ဝါ တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝသန္တာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပဉ္စသု ဇနေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတူသု ဝါ တီသု ဝါ ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ ဒွေ အညမညံ ပဝါရေန္တိ၊ ဧကကော ဝသန္တော အဓိဋ္ဌာနပဝါရဏံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ပဝါရဏာကမ္မန္တိ။

ဧတ္ထ သစေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ၊ သစေ ပန္နရသိကာ၊ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ပန ‘‘ပဝါရဏံ ဒမ္မိ၊ ပဝါရဏံ မေ ဟရ၊ မမတ္ထာယ ပဝါရေဟီ’’တိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကာယဝါစာဟိ ဝါ အယမတ္ထော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဒိန္နာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၃) ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဟာရကေန သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ ‘‘တိဿော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု သင်္ဃံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒတု တံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿတိ။ ဒုတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ…ပေ… တတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ တိဿော ဘိက္ခု သင်္ဃံ ပဝါရေတိ…ပေ… ပဋိကရိဿတီ’’တိ။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ တိဿော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတိ။ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ပန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒဒါနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဆန္ဒဒါနံ အဝသေသကမ္မတ္ထာယ။ တသ္မာ သစေ ပဝါရဏံ ဒေန္တော ဆန္ဒံ ဒေတိ၊ ဝုတ္တနယေန အာဟဋာယ ပဝါရဏာယ တေန စ ဘိက္ခုနာ သင်္ဃေန စ ပဝါရိတမေဝ ဟောတိ။ အထ ပဝါရဏမေဝ ဒေတိ၊ န ဆန္ဒံ၊ တဿ စ ပဝါရဏာယ အာရောစိတာယ သင်္ဃေန စ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သုပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ၊ အညံ ပန ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ သစေ ဆန္ဒမေဝ ဒေတိ၊ န ပဝါရဏံ၊ သင်္ဃဿ ပဝါရဏာ စ သေသကမ္မာနိ စ န ကုပ္ပန္တိ၊ တေန ပန ဘိက္ခုနာ အပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ၊ ပဝါရဏာဒိဝသေ ပန ဗဟိသီမာယ ပဝါရဏံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂတေနပိ ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော တေန သင်္ဃဿ ပဝါရဏာကမ္မံ န ကုပ္ပတိ။

သစေ ပုရိမိကာယ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဥပဂတာ၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ ပဉ္စ၊ ပုရိမေဟိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရိတေ ပစ္ဆိမေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေပိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ ဟောတိ၊ ဧသေဝ နယော။ အထ ပုရိမိကာယ စတ္တာရော၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ၊ ဧသေဝ နယော။ အထာပိ ပုရိမိကာယ တယော၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ တယော ဒွေ ဧကော ဝါ၊ ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ။

သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ သမသမာ စ၊ သင်္ဃပဝါရဏာယ စ ဂဏံ ပူရေန္တိ၊ သင်္ဃပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော ဟောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ တေ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ စတုန္နံ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏဉတ္တိယာ ပန သော ဂဏပူရကော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂဏဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဣတရေန တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ။ ပုရိမိကာယ ဒွေ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမိကာယ ဧကော ပစ္ဆိမိကာယ ဧကောတိ ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမေဟိ ဝဿူပဂတေဟိ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကတရာ ဟောန္တိ၊ ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ။

ကတ္တိကာယ စာတုမာသိနိပဝါရဏာယ ပန သစေ ပဌမဝဿူပဂတေဟိ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတေဟိ ပစ္ဆာ ဥပဂတာ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ တေဟိ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အထ မဟာပဝါရဏာယံ ပဝါရိတာ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ထောကာ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ တေန ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ကိံ ပနေတံ ပါတိမောက္ခံ သကလမေဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု ဧကဒေသမ္ပီတိ? ဧကဒေသမ္ပိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ၊ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ပဌမော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ဒုတိယော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသေ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ တတိယော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒွေ အနိယတေ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ ဘုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ စတုတ္ထော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ဝိတ္ထာရေနေဝ ပဉ္စမော’’တိ (မာဟာဝ။ ၁၅၀)။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗန္တိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဣမံ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ။ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ …ပေ… အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သေသာပိ စတ္တာရော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၇၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝစနတော ပန ဝိနာ အန္တရာယာ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တတြိမေ အန္တရာယာ – ရာဇန္တရာယော စောရန္တရာယော အဂျန္တရာယော ဥဒကန္တရာယော မနုဿန္တရာယော အမနုဿန္တရာယော ဝါဠန္တရာယော သရီသပန္တရာယော ဇီဝိတန္တရာယော ဗြဟ္မစရိယန္တရာယောတိ။

တတ္ထ သစေ ဘိက္ခူသု ဥပေါသထံ ကရိဿာမာတိ နိသိန္နေသု ရာဇာ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ရာဇန္တရာယော။ စောရာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ စောရန္တရာယော။ ဒဝဍာဟော အာဂစ္ဆတိ၊ အာဝါသေ ဝါ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌာတိ၊ အယံ အဂျန္တရာယော။ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ ဩဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဥဒကန္တရာယော။ ဗဟူ မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ မနုဿန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ ယက္ခော ဂဏှာတိ၊ အယံ အမနုဿန္တရာယော။ ဗျဂ္ဃာဒယော စဏ္ဍမိဂါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ ဝါဠန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ သပ္ပာဒယော ဍံသန္တိ၊ အယံ သရီသပန္တရာယော။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ ဝေရိနော ဝါ တံ မာရေတုကာမာ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဇီဝိတန္တရာယော။ မနုဿာ ဧကံ ဝါ ဗဟူ ဝါ ဘိက္ခူ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေတုကာမာ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။ ဧဝရူပေသု အန္တရာယေသု သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ ပဌမော ဝါ ဥဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အာဒိမှိ ဒွေ တယော စတ္တာရော ဝါ။ ဧတ္ထ ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသု ယသ္မိံ အပရိယောသိတေ အန္တရာယော ဟောတိ၊ သောပိ သုတေနေဝ သာဝေတဗ္ဗော။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနိဋ္ဌိတေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။

ပဝါရဏာကမ္မေပိ သတိ အန္တရာယေ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကံ သမာနဝဿိကံ ဝါ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၄) ဉတ္တိံ ဌပေန္တေနပိ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကဝါစိကေ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ၊ သမာနဝဿိကေပိ ‘‘သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဗဟူပိ သမာနဝဿာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တိ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ဣမာယ ပန သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာယ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ တေဝါစိကံ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကဉ္စ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သမာနဝဿိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန တေဝါစိကမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒွေဝါစိကံ တေဝါစိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကဝါစိကဉ္စ သမာနဝဿိကဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဧကဝါစိကဒွေဝါစိကတေဝါစိကာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သမာနဝဿိကမေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သမာနဝဿိက’’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၇၅။ ကေန ပန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ထေရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ဝစနတော နဝကတရေန ဝါ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၅) စ ကိဉ္စာပိ နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ ပါတိမောက္ခံ အနုညာတံ၊ အထ ခေါ ဧတ္ထ အယံ အဓိပ္ပာယော – သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ၊ ထေရာယတ္တံဝ ပါတိမောက္ခံ။ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္ထံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ ပါတိမောက္ခံယေဝ၊ ဓမ္မောပိ န ဘာသိတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော၊ ယော ဘာသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝစနတော။

အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သင်္ဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သင်္ဃတ္ထေ ရာယတ္တာ ဝါ၊ တသ္မာ ဓမ္မဇ္ဈေသကေ အသတိ သင်္ဃတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တေန ယာစိတော ဝါ ဘာသိတုံ လဘတိ။ သင်္ဃတ္ထေရေနပိ သစေ ဝိဟာရေ ဗဟူ ဓမ္မကထိကာ ဟောန္တိ၊ ဝါရပဋိပါဋိယာ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘တွံ ဓမ္မံ ဘဏ၊ ဓမ္မဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေန တီဟိပိ ဝိဓီဟိ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော၊ ‘‘ဩသာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ပန ဩသာရေတုမေဝ လဘတိ၊ ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ကထေတုမေဝ၊ ‘‘သရဘညံ ဘဏာဟီ’’တိ ဝုတ္တော သရဘညမေဝ။ သင်္ဃတ္ထေရောပိ စ ဥစ္စတရေ အာသနေ နိသိန္နော ယာစိတုံ န လဘတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော စ ဟောတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ နံ ဥစ္စာသနေ နိသိန္နော ‘‘ဘဏာ’’တိ ဝဒတိ၊ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဒဟရဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ ‘‘တေသံ ဘဏာမီ’’တိ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သင်္ဃတ္ထေရော အတ္တနောယေဝ နိဿိတကေ ဘဏာပေတိ၊ အညေ မဓုရဘာဏကေပိ နာဇ္ဈေသတိ၊ သော အညေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ ဘဏာပေမာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘဏာပေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တုဏှီ ဝါ ဟောတိ၊ ဘဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပဋိဗာဟတိ၊ န ဘဏာပေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန အနာဂတေယေဝ သင်္ဃတ္ထေရေ ဓမ္မဿဝနံ အာရဒ္ဓံ၊ ပုန အာဂတေ ဌပေတွာ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ အဋ္ဌပေတွာယေဝ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တဿ ပုန အာဂတေပိ ဧသေဝ နယော။

ဥပနိသိန္နကထာယမ္ပိ သင်္ဃတ္ထေရောဝ သာမီ၊ တသ္မာ တေန သယံ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ ဘိက္ခု ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ နော စ ခေါ ဥစ္စတရေ အာသန္နေ နိသိန္နေန၊ မနုဿာနံ ပန ‘‘ဘဏာဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ အတ္တနော ဇာနနကံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆန္တိ၊ တေန ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေတဗ္ဗံ။ သစေ သင်္ဃတ္ထေရော ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ၊ တုဏှီ ဝါ ဟောတိ၊ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဃရေ အနုမောဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ သင်္ဃတ္ထေရော ‘‘ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေယျာသီ’’တိ အနုဇာနာတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာပိ ထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝ။ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ သဇ္ဈာယန္တဿ အပရော အာဂစ္ဆတိ၊ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေပိ ‘‘ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ဌပိတဿ အာဂစ္ဆတိ၊ ပုန အာရဘန္တေန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃတ္ထေရေ အနာဂတေယေဝ အာရဒ္ဓံ သဇ္ဈာယန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကေန သင်္ဃတ္ထေရေန ‘‘မံ အနာပုစ္ဆာပိ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယာဟီ’’တိ အနုညာတေ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညသ္မိံ ပန အာဂတေ တံ အာပုစ္ဆိတွာဝ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။

ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ သဗ္ဗေဝ ဘိက္ခူ ဗာလာ ဟောန္တိ အဗျတ္တာ န ဇာနန္တိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယတ္ထ တာဒိသာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ သော အာဝါသော ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ အနွဍ္ဎမာသံ ဂန္တဗ္ဗော၊ အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဒဉ္စ ဥတုဝဿေယေဝ၊ ဝဿာနေ ပန ပုရိမိကာယ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ န ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဿူပဂတာနံ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ အညသ္မိံ သတိယေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အသတိ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ မာသဒွယံ ဝသိတဗ္ဗံ။

ယတ္ထ ပန တေ ဗာလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ အဗျတ္တာ၊ သစေ တတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဥပလာပေတဗ္ဗော ၊ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန။ နော စေ သင်္ဂဟေယျုံ အနုဂ္ဂဟေယျုံ ဥပလာပေယျုံ၊ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန၊ သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ နေဝ ထေရာ၊ န ဒဟရာ မုစ္စန္တိ၊ သဗ္ဗေဟိ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစဿ သဒ္ဓိဉ္စရာ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ တုမှေ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိဉ္စရာ နတ္ထိ၊ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝဒန္တိ ‘‘မယံ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမ၊ အဝသေသာ ဖာသု ဝိဟရန္တူ’’တိ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

၁၇၆။ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျာ’’တိ(မဟာဝ။ ၁၃၄) အာဒိဝစနတော န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ တသ္မာ တဒဟုပေါသထေ အာပတ္တိံ သရန္တေန ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဒေသေန္တေန စ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဣဒံ ပန အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဝသေန ‘‘တံ တုယှမူလေ၊ တံ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သုဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကေနပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဝသေန ‘‘ပဿထ၊ ဘန္တေ၊ တံ အာပတ္တိံ၊ ပဿသိ၊ အာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုန ဒေသကေန ‘‘အာမ၊ အာဝုသော၊ ပဿာမိ၊ အာမ၊ ဘန္တေ၊ ပဿာမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန ပဋိဂ္ဂါဟကေန ‘‘အာယတိံ၊ ဘန္တေ၊ သံဝရေယျာထ၊ အာယတိံ၊ အာဝုသော၊ သံဝရေယျာသီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဒေသကေန ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု အာဝုသော သံဝရိဿာမိ၊ သာဓု သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ၊ သံဝရိဿာမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော ဟောတိ၊ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ဥပေါသထဿ အန္တရာယော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဘာဂါ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ ယော ဒေသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဘာဂါ အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ယော ပဋိဂ္ဂဏှေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၉) ဝစနတော ယံ ဒွေပိ ဇနာ ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ အာပတ္တိ နေဝ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ န စ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နံ ပန အာပတ္တိသဘာဂံ အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နဿ သန္တိကေ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန သဗ္ဗော သင်္ဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ၊ မယံ တေ သန္တိကေ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော – ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿတိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝေမတိကော ဟောတိ၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿတိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပနေတ္ထ ကောစိ ‘‘တံ သဘာဂံ အာပတ္တိံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မညမာနော ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတိ၊ ဒေသိတာ သုဒေသိတာဝ။ အညံ ပန ဒေသနာပစ္စယာ ဒေသကော ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိဂ္ဂါဟကော စာတိ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တံ နာနာဝတ္ထုကံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အညမညံ ဒေသေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗာ ဝါ။ သစေ တေ ဧဝံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိအာဒိနာ နယေန သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ။

သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ အာပတ္တိံ သရတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ သာမန္တော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ။ သာမန္တော စ ဘိက္ခု သဘာဂေါယေဝ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂဿ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ဘဏ္ဍနကလဟသင်္ဃဘေဒါဒီနိပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တဿ အဝတွာ ‘‘ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကောစိ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော ဟောတိ၊ တေနပိ သဘာဂေါယေဝ သာမန္တော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ဥပေါသထဿ အန္တရာယော ကာတဗ္ဗော။

၁၇၇။ ‘‘အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထာဂါရံ သမ္မဇ္ဇိတု’’န္တိ(မဟာဝ။ ၁၅၉) အာဒိဝစနတော –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ ပုဗ္ဗကရဏံ ကတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကေန ပန တံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရေန ဘိက္ခုနာ နဝံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုံ၊ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရေန အာဏတ္တေန အဂိလာနေန န သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယော န သမ္မဇ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိဝစနတော ယော ထေရေန အာဏတ္တော၊ တေန ကာတဗ္ဗံ။ အာဏာပေန္တေန စ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝါ သဒါကာလမေဝ ဧကော ဝါ ဘာရနိတ္ထရဏကော ဝါ သရဘာဏကဓမ္မကထိကာဒီသု အညတရော ဝါ န ဥပေါသထာဂါရသမ္မဇ္ဇနတ္ထံ အာဏာပေတဗ္ဗော၊ အဝသေသာ ပန ဝါရေန အာဏာပေတဗ္ဗာ။ သစေ အာဏတ္တော သမ္မုဉ္ဇနိံ တာဝကာလိကမ္ပိ န လဘတိ၊ သာခါဘင်္ဂံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တမ္ပိ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

အာသနပညာပနတ္ထံ အာဏတ္တေန စ သစေ ဥပေါသထာဂါရေ အာသနာနိ နတ္ထိ၊ သင်္ဃိကာဝါသတော အာဟရိတွာ ပညပေတွာ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနိ၊ အာသနေသု အသတိ ကဋသာရကေပိ တဋ္ဋိကာယောပိ ပညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဋ္ဋိကာသုပိ အသတိ သာခါဘင်္ဂါနိ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပညပေတဗ္ဗာနိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

ပဒီပကရဏတ္ထံ အာဏာပေန္တေန ပန ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋိ ဝါ ကပလ္လိကာ ဝါ အတ္ထိ၊ တံ ဂဟေတွာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ တေလာဒီနိ နတ္ထိ၊ ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ၊ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။ အပိစ ကပါလေ အဂ္ဂိပိ ဇာလေတဗ္ဗော။

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာစ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၁၆၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ ပန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ပုဗ္ဗကရဏတော ပစ္ဆာ ကာတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ ဟိ အကတွာ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော။

၁၇၈။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၃) ဝစနတော ယဒါ သင်္ဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိ၊ တဒါ တံ ကာတဗ္ဗံ၊ ပတ္တကလ္လဉ္စ နာမေတံ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊

တတ္ထ ဥပေါသထောတိ တီသု ဥပေါသထဒိဝသေသု အညတရဒိဝသော။ တသ္မိဉှိ သတိ ဣဒံ သင်္ဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ယထာဟ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃)။

ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ပတ္တာ ယုတ္တာ အနုရူပါ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရော ပကတတ္တာ၊ တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ။ တေသု ဟိ စတူသု ဘိက္ခူသု ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေသွေဝ တံ သင်္ဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ န ဣတရထာ။ ယထာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)။

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ သဘာဂါတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတာသု အဝိဇ္ဇမာနာသုပိ သဘာဂါသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိယေဝ။

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တီတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဂဟဋ္ဌာယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ဂဟဋ္ဌော စ၊ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၈၃) နယေန ဝုတ္တာ ဘိက္ခုနီ၊ သိက္ခမာနာ၊ သာမဏေရော၊ သာမဏေရီ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကော ၊ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော၊ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကော၊ ပဏ္ဍကော၊ ထေယျသံဝါသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ တိရစ္ဆာနဂတော၊ မာတုဃာတကော ၊ ပိတုဃာတကော၊ အရဟန္တဃာတကော၊ ဘိက္ခုနီဒူသကော၊ သင်္ဃဘေဒကော၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေ ဝီသတိ စာတိ ဧကဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ။ တေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သင်္ဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ၊ သေသေသု ဒုက္ကဋံ၊ ဧတ္ထ စ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါ ပဋိက္ခိတ္တာ။ တိတ္ထိယာ ဂဟဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဧတေပိ ဟိ ဝဇ္ဇနီယာ။ ဧဝံ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗံ ပဝါရဏာကမ္မေပိ ယောဇေတွာ ဒဿေတဗ္ဗံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန သဉ္စိစ္စ န သာဝေတဗ္ဗံ၊ ယော န သာဝေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝါယမိတုံ ‘ကထံ သာဝေယျ’န္တိ၊ ဝါယမန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ပရိသံ သာဝေတုံ ဝါယမိတဗ္ဗန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။