📜

၂၆။ ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၇၉။ ဝဿူပနာယိကာတိ ဧတ္ထ ပုရိမိကာ ပစ္ဆိမိကာတိ ဒုဝေ ဝဿူပနာယိကာ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄ အာဒယော) အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပုရိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ၊ ပစ္ဆိမိကာ ပန အာသာဠှီပုဏ္ဏမတော အပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ။ ဥပဂစ္ဆန္တေန စ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗံ စေတိယဝန္ဒနာဒိသာမီစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ သကိံ ဝါ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ သစေပိ ‘‘ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယော အတ္ထိ၊ အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတိ၊ ဂဟိတသေနာသနံ သုဂ္ဂဟိတံ၊ ဆိန္နဝဿော န ဟောတိ၊ ပဝါရေတုံ လဘတိယေဝ။ ဝိနာပိ ဟိ ဝစီဘေဒံ အာလယကရဏမတ္တေနပိ ဝဿံ ဥပဂတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒေါယေဝေတ္ထ အာလယော နာမ။

‘‘န ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုဝဿူပနာယိကာယ ဝဿံ အနုပဂန္တုကာမေန သဉ္စိစ္စ အာဝါသော အတိက္ကမိတဗ္ဗော၊ ယော အတိက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဝဿံ အနုပဂန္တုကာမော ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမတိ၊ ဝိဟာရဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဟိ တံ ဒိဝသံ ဝိဟာရသတဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အတိက္ကမတိ၊ သတံ အာပတ္တိယော။ သစေ ပန ဝိဟာရံ အတိက္ကမိတွာ အညဿ ဝိဟာရဿ ဥပစာရံ အနောက္ကမိတွာဝ နိဝတ္တတိ၊ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ ကေနစိ အန္တရာယေန ပုရိမိကံ အနုပဂတေန ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော ဥပဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစနတော ယဿ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နံ ယောဇိတဒွါရဗန္ဓနံ သေနာသနံ နတ္ထိ၊ တေန န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝကုဋိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော ဥပဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(မဟာဝ။ ၂၀၄) အာဒိဝစနတော ဆဝကုဋိကာယံ ဆတ္တေ စာဋိယဉ္စ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဆဝကုဋိကာ နာမ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋိ။ တတ္ထေဝ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သုသာနေ ပန အညံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တေပိ စတူသု ထမ္ဘေသု ဆတ္တံ ဌပေတွာ အာဝရဏံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တကုဋိ နာမေသာ ဟောတိ။ စာဋိယာပိ မဟန္တေန ကပလ္လေန ဆတ္တေ ဝုတ္တနယေန ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခသုသိရေ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော ဥပဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစနတော သုဒ္ဓေ ရုက္ခသုသိရေ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟန္တဿ ပန ရုက္ခသုသိရဿ အန္တော ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ခါဏုကမတ္ထကေ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခဝိဋဘိယာ’’တိ(မဟာဝ။ ၂၀၄) အာဒိဝစနတော သုဒ္ဓေ ဝိဋဘိမတ္တေ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဝိဋပေ ပန အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇေ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိဝစနတော ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယဉ္စ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဝဇောတိ ဂေါပါလကာနံ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ ဝဇေ ဝုဋ္ဌိတေ ဝဇေန သဒ္ဓိံ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေန ဝဇော၊ တေန ဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၃) ဝုတ္တတ္တာ။ သတ္ထေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ပန ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဥပါသကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ကုဋိကာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ကရိတွာ ဒေန္တိ၊ တတ္ထ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ သာလာသင်္ခေပေန ဌိတသကဋဿ ဟေဋ္ဌာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော၊ သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာလယော နာမ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တံ။ သစေ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေယေဝ သတ္ထေ ပဝါရဏာဒိဝသော ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ ဘိက္ခုနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနံ ပတွာ အတိက္ကမတိ၊ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထာပိ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ အန္တရာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဝိပ္ပကိရတိ ဝါ၊ တသ္မိံယေဝ ဂါမေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ အပ္ပဝါရေတွာ တတော ပရံ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေနပိ ကုဋိယံယေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောတေမာသံ နာဝါ သမုဒ္ဒေယေဝ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ နာဝါ ကူလံ လဘတိ၊ အယဉ္စ ပရတော ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ နာဝါယ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေပိ နာဝါ အနုတီရမေဝ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ဘိက္ခု စ ပဌမံ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတုကာမော၊ နာဝါ ဂစ္ဆတု၊ ဘိက္ခုနာ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယန္တိ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ၊ ပဝါရေတုဉ္စ လဘတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ၊ ယော ပက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂတေန ပုရိမံ တေမာသံ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ပစ္ဆိမံ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ န ပက္ကမိတဗ္ဗာ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာပိ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿပိ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ အနာပတ္တိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ။

၁၈၀။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန ပဟိတေ ဂန္တုံ၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ ဥပါသကဿ ဥပါသိကာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၇) ဝစနတော ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရေန သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေ ဥဒ္ဒိဿ အတ္တနော ဝါ အတ္ထာယ ဝိဟာရံ အဍ္ဎယောဂံ ပါသာဒံ ဟမ္မိယံ ဂုဟံ ပရိဝေဏံ ကောဋ္ဌကံ ဥပဋ္ဌာနသာလံ အဂ္ဂိသာလံ ကပ္ပိယကုဋိံ ဝစ္စကုဋိံ စင်္ကမံ စင်္ကမနသာလံ ဥဒပါနံ ဥဒပါနသာလံ ဇန္တာဃရံ ဇန္တာဃရသာလံ ပေါက္ခရဏိံ မဏ္ဍပံ အာရာမံ အာရာမဝတ္ထုံ ဝါ ကာရေတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခူ၊ ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ စ ပဿိတု’’န္တိ ဧဝံ နိဒ္ဒိသိတွာ ပေသိတေ ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ တထေဝ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရာဒီသု အညတရံ ကာရေတွာ အတ္တနော ဝါ အတ္ထာယ နိဝေသနသယနိဃရာဒီသု အညတရံ ကာရာပေတွာ အညံ ဝါ ကိစ္စကရဏီယံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဂိလာနော ဝါ ဟုတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘‘အာဂစ္ဆန္တု ဘဒန္တာ၊ ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ စ ပဿိတု’’န္တိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တုံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ။ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ မာတုယာ စ ပိတုဿ စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၉၈) ဝစနတော ‘‘ဂိလာနာနံ ဧတေသံ ဘိက္ခုအာဒီနံ သဟဓမ္မိကာနံ မာတာပိတူနဉ္စ ဂိလာနာနံယေဝ ဂိလာနဘတ္တံ ဝါ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ပရိယေသိဿာမိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ ဝါ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယေ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာကာ ဉာတကာ ဝါ အညာတကာ ဝါ၊ တေသမ္ပိ အပ္ပဟိတေ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ နေဝ အဋ္ဌကထာယံ၊ န ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

သစေ ပန ဘိက္ခုနော ဘာတာ ဝါ အညော ဝါ ဉာတကော ဂိလာနော ဟောတိ၊ သော စေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘‘အဟံ ဂိလာနော၊ အာဂစ္ဆတု ဘဒန္တော၊ ဣစ္ဆာမိ ဘဒန္တဿ အာဂတ’’န္တိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။ သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသန္တော ဘိက္ခုဘတ္တိကော ဂိလာနော ဟောတိ၊ သော စေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘‘အဟံ ဂိလာနော၊ အာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခူ၊ ဣစ္ဆာမိ ဘိက္ခူနံ အာဂတ’’န္တိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။

သစေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ အနဘိရတိ ဝါ ကုက္ကုစ္စံ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ‘‘အနဘိရတိံ ဝူပကာသေဿာမိ ဝါ ဝူပကာသာပေဿာမိ ဝါ ကုမ္ကုစ္စံ ဝိနောဒေဿာမိ ဝါ ဝိနောဒါပေဿာမိ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝိဝေစေဿာမိ ဝါ ဝိဝေစာပေဿာမိ ဝါ ဓမ္မကထံ ဝါ ကရိဿာမီ’’တိ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော မူလာယပဋိကဿနာရဟော မာနတ္တာရဟော အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ၊ အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘ပရိဝါသဒါနာဒီသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိဿာမိ၊ အနုဿာဝေဿာမိ၊ ဂဏပူရကော ဝါ ဘဝိဿာမီ’’တိ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ။ ဘိက္ခုနိယာပိ မာနတ္တာရဟာယ မူလာယပဋိကဿနာရဟာယ အဗ္ဘာနာရဟာယ ဝါ ဧသေဝ နယော။ သစေ သာမဏေရော ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ ဝဿံ ဝါ ပုစ္ဆိတုကာမော၊ သိက္ခမာနာ ဝါ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမာ ဟောတိ၊ သိက္ခာ ဝါဿာ ကုပိတာ၊ သာမဏေရီ ဝါ သိက္ခာ သမာဒိယိတုကာမာ ဟောတိ၊ ဝဿံ ဝါ ပုစ္ဆိတုကာမာ၊ အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ။

သစေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သင်္ဃော ကမ္မံ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ပဗ္ဗာဇနီယံ ဝါ ပဋိသာရဏီယံ ဝါ ဥက္ခေပနီယံ ဝါ၊ အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ ‘‘ကိံ နု ခေါ သင်္ဃော ကမ္မံ န ကရေယျ၊ လဟုကာယ ဝါ ပရိဏာမေယျာ’’တိ။ သစေပိ ကတံယေဝ ဟောတိ ကမ္မံ၊ အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘ကိံ နု ခေါ သမ္မာ ဝတ္တေယျ၊ လောမံ ပါတေယျ၊ နေတ္ထာရံ ဝတ္တေယျ၊ သင်္ဃော တံ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာ’’တိ။

၁၈၁။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃကရဏီယေန ဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၉၉) ဝစနတော သေနာသနပဋိဗဒ္ဓသင်္ဃကရဏီယေနပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၉) ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသု စေတိယဆတ္တဝေဒိကာဒီသု ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အန္တမသော ဘိက္ခုနော ပုဂ္ဂလိကသေနာသနမ္ပိ သဗ္ဗံ သင်္ဃကရဏီယမေဝါတိ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ တဿ နိပ္ဖာဒနတ္ထံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာဒီနိ ဝါ အာဟရိတုံ ဝဍ္ဎကီပဘုတီနံ ဘတ္တဝေတနာဒီနိ ဝါ ဒါတုံ ဂန္တဗ္ဗံ။ အပိစေတ္ထ အယမ္ပိ ပါဠိမုတ္တကနယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ ဧကသ္မိံ မဟာဝါသေ ပဌမံယေဝ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ ‘‘အသုကဒိဝသံ နာမ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ၊ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပဟိဏန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ နာတိဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ ‘‘တတ္ထ ဂန္တွာ အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အတ္ထာယပိ ဂန္တုံ န လဘတိ၊ ‘‘အာစရိယံ ပန ပဿိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ လဘတိ။ သစေ နံ အာစရိယော ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဝါ ဉာတိကုလံ ဝါ ဒဿနာယ ဂန္တုံ န လဘတိ။

သစေ ဘိက္ခူသု ဝဿူပဂတေသု ဂါမော စောရေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ယေန ဂါမော၊ တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဂါမော ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ ဗဟုတရာ မနုဿာ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟုတရာ အဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ အပ္ပသန္နာ၊ ယတ္ထ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ သစေ ဂါမော အဝိဒူရဂတော ဟောတိ၊ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရမေဝ အာဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရံ ဂတော၊ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ စေ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ မနုဿာ ယထာပဝတ္တာနိ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တိ၊ ‘‘န မယံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိမှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘မယံ ဝိဟာရဿ ဝါ ပါသာဒဿ ဝါ န ဒေမ၊ တုမှာကံ ဒေမ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသိတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တေသံယေဝ တံ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယတ္ထ ဝသန္တိ၊ တတ္ထ နေတွာ ဝဿဂ္ဂေန ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပဝါရိတကာလေ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တိ၊ ယဒိ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပယိံသု၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဆိန္နဝဿေဟိ ပန ‘‘န မယံ တတ္ထ ဝသိမှ၊ ဆိန္နဝဿာ မယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ‘‘ယေသံ အမှာကံ သေနာသနံ ပါပိတံ၊ တေ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ‘‘ဝိဟာရေ ဥပနိက္ခိတ္တကံ မာ ဝိနဿီ’’တိ ဣဓ အာဟဋံ စီဝရာဒိဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ၊ တံ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပလောကေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတော အယျာနံ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေထာ’’တိ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဒိန္နေ ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိကေ တတြုပ္ပာဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သင်္ဃိကဉှိ ဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ အန္တောဝိဟာရေ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟောတု၊ ဗဟိသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘယတ္ထ ဌိတမ္ပိ ပန အန္တောသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

သစေ ပန ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ၊ ဂဏှန္တိပိ ပရိပါတေန္တိပိ၊ သရီသပေဟိ ဝါ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ၊ ဍံသန္တိပိ ပရိပါတေန္တိပိ၊ စောရေဟိ ဝါ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ၊ ဝိလုမ္ပန္တိပိ အာကောဋေန္တိပိ၊ ပိသာစေဟိ ဝါ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ၊ အာဝိသန္တိပိ ဟနန္တိပိ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ။ သစေ ဂါမော အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎော ဟောတိ၊ ဥဒကေန ဝါ ဝုဠှော။ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍကေန ကိလမန္တိ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ သေနာသနံ အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎံ ဟောတိ၊ ဥဒကေန ဝါ ဝုဠှံ၊ ဘိက္ခူ သေနာသနေန ကိလမန္တိ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ သစေ ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ န လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ န လဘန္တိ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေပိ လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ လဘန္တိ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ န လဘန္တိ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ လဘန္တိ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ လဘန္တိ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ န လဘန္တိ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ၊ ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန ဝဿူပဂတံ ဘိက္ခုံ ဣတ္ထီ နိမန္တေတိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဟိရညံ ဝါ တေ ဒေမိ၊ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ဂါဝုံ ဝါ ဂါဝိံ ဝါ ဒါသံ ဝါ ဒါသိံ ဝါ တေ ဒေမိ၊ ဓီတရံ ဝါ တေ ဒေမိ ဘရိယတ္ထာယ၊ အဟံ ဝါ တေ ဘရိယာ ဟောမိ၊ အညံ ဝါ တေ ဘရိယံ အာနေမီ’’တိ၊ တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘လဟုပရိဝတ္တံ ခေါ စိတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ၊ သိယာပိမေ ဗြဟ္မစရိယဿ အန္တရာယော’’တိ၊ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေသီ ဝါ နိမန္တေတိ၊ ထုလ္လကုမာရီ ဝါ နိမန္တေတိ၊ ပဏ္ဍကော ဝါ နိမန္တေတိ၊ ဉာတကာ ဝါ နိမန္တေန္တိ၊ ရာဇာနော ဝါ နိမန္တေန္တိ၊ စောရာ ဝါ နိမန္တေန္တိ၊ ဓုတ္တာ ဝါ နိမန္တေန္တိ၊ ဧသေဝ နယော။ သစေ ဝဿူပဂတော ဘိက္ခု ပဿတိ အသာမိကံ နိဓိံ၊ တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘လဟုပရိဝတ္တံ ခေါ စိတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ၊ သိယာပိ မေ ဗြဟ္မစရိယဿ အန္တရာယော’’တိ၊ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒေ။

သစေ ဝဿူပဂတော ဘိက္ခု ပဿတိ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တေ၊ သုဏာတိ ဝါ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တီ’’တိ၊ တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဂရုကော ခေါ သင်္ဃဘေဒေါ ဝုတ္တော ဘဂဝတာ၊ မာ မယိ သမ္မုခီဘူတေ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇီ’’တိ၊ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒေ။ သစေ ဝဿူပဂတော ဘိက္ခု သုဏာတိ ‘‘အသုကသ္မိံ ကိရ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တီ’’တိ၊ တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘တေ စ ခေါ မေ ဘိက္ခူ မိတ္တာ၊ တျာဟံ ဝက္ခာမိ ‘ဂရုကော ခေါ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃဘေဒေါ ဝုတ္တော ဘဂဝတာ၊ မာ အာယသ္မန္တာနံ သင်္ဃဘေဒေါ ရုစ္စိတ္ထာ’တိ၊ ကရိဿန္တိ မေ ဝစနံ သုဿူသိဿန္တိ၊ သောတံ ဩဒဟိဿန္တီ’’တိ၊ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒေ၊ ဘိန္နေ ပန သင်္ဃေ ဂန္တွာ ကရဏီယံ နတ္ထိ။

သစေ ပန ကောစိ ဘိက္ခု ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဣဓ ဝဿံ ဝသထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိဿုဏိတွာ ဝိသံဝါဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ န ကေဝလံ တဿေဝ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋံ၊ ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ဥဘောပိ မယံ ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမ၊ ဧကတော ဥဒ္ဒိသာပေဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒိနာပိ တဿ တဿ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋံ။ တဉ္စ ခေါ ပဌမံ သုဒ္ဓစိတ္တဿ ပစ္ဆာ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ၊ ပဌမမ္ပိ အသုဒ္ဓစိတ္တဿ ပန ပဋိဿဝေ ပါစိတ္တိယံ။ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋန္တိ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတိ။

၁၈၂။ ဝဿူပဂတေဟိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) အန္တောဝဿေ နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ဌပေတွာ ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ‘‘သမ္မုဉ္ဇနိယော ဗန္ဓထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သုလဘာ စေ ဒဏ္ဍကာ စေဝ သလာကာယော စ ဟောန္တိ၊ ဧကကေန ဆ ပဉ္စ မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော ဒွေ တိဿော ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဒုလ္လဘာ ဟောန္တိ၊ ဒွေ တိဿော မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော ဧကာ ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနီ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ သာမဏေရေဟိ ပဉ္စ ပဉ္စ ဥက္ကာ ဝါ ကောဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ ဝသနဋ္ဌာနေသု ကသာဝပရိဘဏ္ဍံ ကာတဗ္ဗံ။ ဝတ္တံ ကရောန္တေဟိ စ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ န ဥဒ္ဒိသာပေတဗ္ဗံ၊ န သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န ဓမ္မဿဝနံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေဝ ဟိ ဧတေ ပပဉ္စာ၊ နိပ္ပပဉ္စာ ဟုတွာ သမဏဓမ္မမေဝ ကရိဿာမာတိ ဝါ သဗ္ဗေ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယန္တု၊ သေယျံ အကပ္ပေတွာ ဌာနစင်္ကမေဟိ ဝီတိနာမေန္တု၊ မူဂဗ္ဗတံ ဂဏှန္တု၊ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတာပိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ လဘန္တူတိ ဝါ ဧဝရူပံ အဓမ္မိကဝတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန ကာတဗ္ဗံ – ပရိယတ္တိဓမ္မော နာမ တိဝိဓမ္ပိ သဒ္ဓမ္မံ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ တသ္မာ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသထ ဥဒ္ဒိသာပေထ၊ သဇ္ဈာယံ ကရောထ၊ ပဓာနဃရေ ဝသန္တာနံ သင်္ဃဋ္ဋနံ အကတွာ အန္တောဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ဥဒ္ဒိသထ ဥဒ္ဒိသာပေထ၊ သဇ္ဈာယံ ကရောထ၊ ဓမ္မဿဝနံ သမိဒ္ဓံ ကရောထ၊ ပဗ္ဗာဇေန္တာ သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ၊ သောဓေတွာ ဥပသမ္ပာဒေထ၊ သောဓေတွာ နိဿယံ ဒေထ။ ဧကောပိ ဟိ ကုလပုတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ သကလံ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ အတ္တနော ထာမေန ယတ္တကာနိ သက္ကောထ၊ တတ္တကာနိ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယထ၊ အန္တောဝဿံ နာမေတံ သကလဒိဝသံ ရတ္တိယာ စ ပဌမယာမပစ္ဆိမယာမေသု အပ္ပမတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဝီရိယံ အာရဘိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကမဟာထေရာပိ သဗ္ဗပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ အန္တောဝဿေ ဧကစာရိယဝတ္တံ ပူရယိံသု၊ ဘဿေ မတ္တံ ဇာနိတွာ ဒသဝတ္ထုကထံ ဒသအသုဘဒသာနုဿတိအဋ္ဌတိံသာရမ္မဏကထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဂန္တုကာနံ ဝတ္တံ ကာတုံ၊ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတာနံ အပလောကေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပံ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။

အပိစ ဘိက္ခူ ဩဝဒိတဗ္ဗာ ‘‘ဝိဂ္ဂါဟိကပိသုဏဖရုသဝစနာနိ မာ ဝဒထ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သီလာနိ အာဝဇ္ဇေန္တာ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာ မနသိကာရဗဟုလာ ဝိဟရထာ’’တိ။ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဝန္ဒန္တေန ဂန္ဓမာလံ ဝါ ပူဇေန္တေန ပတ္တံ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပန္တေန န ကထေတဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ အန္တောဂါမေ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စယသညုတ္တကထာ ဝါ ဝိသဘာဂကထာ ဝါ န ကထေတဗ္ဗာ၊ ရက္ခိတိန္ဒြိယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ သေခိယဝတ္တဉ္စ ပူရေတဗ္ဗန္တိ ဧဝရူပါ ဗဟုကာပိ နိယျာနိကကထာ အာစိက္ခိတဗ္ဗာတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။