📜

၃၁။ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ

၂၃၀။ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယောတိ ဧတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၆) ပန စောဒေတုံ ကော လဘတိ၊ ကော န လဘတိ? ဒုဗ္ဗလစောဒကဝစနံ တာဝ ဂဟေတွာ ကောစိ န လဘတိ။ ဒုဗ္ဗလစောဒကော နာမ သမ္ဗဟုလေသု ကထာသလ္လာပေန နိသိန္နေသု ဧကော ဧကံ အာရဗ္ဘ အနောဒိဿကံ ကတွာ ပါရာဇိကဝတ္ထုံ ကထေတိ၊ အညော တံ သုတွာ ဣတရဿ ဂန္တွာ အာရောစေတိ၊ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တွံ ကိရ မံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒသီ’’တိ ဘဏတိ၊ သော ‘‘နာဟံ ဧဝရူပံ ဇာနာမိ၊ ကထာပဝတ္တိယံ ပန မယာ အနောဒိဿကံ ကတွာ ဝုတ္တမတ္ထိ။ သစေ အဟံ တဝ ဣမံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိံ ဇာနေယျံ၊ ဧတ္တကမ္ပိ န ကထေယျ’’န္တိ။ အယံ ဒုဗ္ဗလစောဒကော။ တဿေတံ ကထာသလ္လာပံ ဂဟေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ကောစိ စောဒေတုံ န လဘတိ၊ ဧတံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ သီလသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဝါ ဘိက္ခုနိံ ဝါ၊ သီလသမ္ပန္နာ စ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီမေဝ စောဒေတုံ လဘတီတိ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပန ‘‘ပဉ္စပိ သဟဓမ္မိကာ လဘန္တီ’’တိ အာဟ။ ဂေါဒတ္တတ္ထေရော ‘‘န ကောစိ န လဘတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတိ၊ ဘိက္ခုနိယာ သုတွာ…ပေ… တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတွာ စောဒေတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ထေရာနံ ဝါဒေ စုဒိတကဿေဝ ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗော။

အယံ ပန စောဒနာ နာမ ဒိဋ္ဌစောဒနာ သုတစောဒနာ ပရိသင်္ကိတစောဒနာတိ တိဝိဓာ ဟောတိ။ အပရာပိ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ သီလဝိပတ္တိစောဒနာ အာစာရဝိပတ္တိစောဒနာ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ အာဇီဝဝိပတ္တိစောဒနာတိ။ တတ္ထ ဂရုကာနံ ဒွိန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဝသေန သီလဝိပတ္တိစောဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ၊ အဝသေသာနံ ဝသေန အာစာရဝိပတ္တိစောဒနာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိဝသေန ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ၊ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာဇီဝဝိပတ္တိစောဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရာပိ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ သံဝါသပဋိက္ခေပေါ သာမီစိပဋိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိ၊ အဒိန္နံ အာဒိယိ၊ မနုဿံ ဃာတယိတ္ထ၊ အဘူတံ အာရောစယိတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တာ။ သံဝါသပဋိက္ခေပေါ နာမ ‘‘နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သင်္ဃကမ္မံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော။ သာမီစိပဋိက္ခေပေါ နာမ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလီကမ္မဗီဇနာဒိကမ္မာနံ အကရဏံ။ တံ ပဋိပါဋိယာ ဝန္ဒနာဒီနိ ကရောန္တော ဧကဿ အကတွာ သေသာနံ ကရဏကာလေ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာပိ စောဒနာ နာမ ဟောတိ။ ယာဂုဘတ္တာဒိနာ ပန ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ အာပုစ္ဆတိ၊ န တာဝတာ စောဒနာ ဟောတိ။

အပရာ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၈၇) ‘‘ဧကံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မိကံ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနံ၊ ဧကံ ဓမ္မိက’’န္တိအာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဒသ အဓမ္မိကာနိ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနာနိ၊ ဒသ ဓမ္မိကာနီတိ ဧဝံ အဓမ္မိကာ ပဉ္စပညာသ၊ ဓမ္မိကာ ပဉ္စပညာသာတိ ဒသုတ္တရသတံ စောဒနာ ဝုတ္တာ။ တာ ဒိဋ္ဌေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတံ၊ သုတေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတံ၊ ပရိသင်္ကာယ စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတန္တိ တိံသာဓိကာနိ တီဏိ သတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာယေန စောဒေန္တဿ၊ ဝါစာယ စောဒေန္တဿ၊ ကာယဝါစာယ စောဒေန္တဿာတိ တိဂုဏာနိ ကတာနိ နဝုတာဓိကာနိ နဝ သတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ အတ္တနာ စောဒေန္တဿပိ ပရေန စောဒါပေန္တဿပိ တတ္တကာနေဝါတိ ဝီသတိဦနာနိ ဒွေ သဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ပုန ဒိဋ္ဌာဒိဘေဒေ သမူလိကာမူလိကဝသေန အနေကသဟဿာ စောဒနာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၃၁။ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါသု ပန ဣမာသု စောဒနာသု ယာယ ကာယစိ စောဒနာယ ဝသေန သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ စုဒိတကစောဒကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တုမှေ အမှာကံ ဝိနိစ္ဆယေန တုဋ္ဌာ ဘဝိဿထာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘဝိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သင်္ဃေန တံ အဓိကရဏံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အထ ပန ‘‘ဝိနိစ္ဆိနထ တာဝ၊ ဘန္တေ၊ သစေ အမှာကံ ခမိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘စေတိယံ တာဝ ဝန္ဒထာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒီဃသုတ္တံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တေ စေ စိရရတ္တံ ကိလန္တာ ပက္ကန္တပရိသာ ဥပစ္ဆိန္နပက္ခာ ဟုတွာ ပုန ယာစန္တိ၊ ယာဝတတိယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ယဒါ နိမ္မဒါ ဟောန္တိ၊ တဒါ နေသံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဝိနိစ္ဆိနန္တေဟိ စ သစေ အလဇ္ဇုဿန္နာ ဟောတိ ပရိသာ၊ ဥဗ္ဗာဟိကာယ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလုဿန္နာ ဟောတိ ပရိသာ၊ ‘‘တုမှာကံ သဘာဂေ ဝိနယဓရေ ပရိယေသထာ’’တိ ဝိနယဓရေ ပရိယေသာပေတွာ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတိ၊ တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။

တတ္ထ စ ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ တသ္မာ စောဒကေန ဝတ္ထုသ္မိံ အာရောစိတေ စုဒိတကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သန္တမေတံ၊ နော’’တိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ဉတ္တိသမ္ပဒါယ စ အနုဿာဝနသမ္ပဒါယ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ တတြ စေ အလဇ္ဇီ လဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ သော စ အလဇ္ဇီ ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော၊ နာဿ နယော ဒါတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသီ’’တိ။ အဒ္ဓါ သော ဝက္ခတိ ‘‘ကိမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ကိမှိ နံ နာမာ’’တိ။ ‘‘တွံ ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသိ၊ န ယုတ္တံ တယာ ဧဝရူပေန ဗာလေန ပရံ စောဒေတု’’န္တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော၊ နာဿ အနုယောဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော အလဇ္ဇီ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ ဗျတ္တော၊ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧတဿ အနုယောဂံ ဒတွာ လဇ္ဇိဿေဝ ပဋိညာယ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

သစေ လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ သော စ လဇ္ဇီ ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော၊ န သက္ကောတိ အနုယောဂံ ဒါတုံ၊ တဿ နယော ဒါတဗ္ဗော ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသိ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဝိပတ္တိအာဒီသု ဝါ ဧကိဿာ’’တိ။ ကသ္မာ ပန ဣမဿေဝ ဧဝံ နယော ဒါတဗ္ဗော၊ န ဣတရဿာတိ၊ နနု န ယုတ္တံ ဝိနယဓရာနံ အဂတိဂမနန္တိ? န ယုတ္တမေဝ။ ဣဒံ ပန အဂတိဂမနံ န ဟောတိ၊ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော နာမ ဧသော။ အလဇ္ဇိနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ဟိ လဇ္ဇိပဂ္ဂဟတ္ထာယ စ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ တတြ အလဇ္ဇီ နယံ လဘိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဧဟိတိ၊ လဇ္ဇီ ပန နယံ လဘိတွာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌသန္တာနေန သုတေ သုတသန္တာနေန ပတိဋ္ဌာယ ကထေဿတိ၊ တသ္မာ တဿ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော လဇ္ဇီ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ ဗျတ္တော၊ ပတိဋ္ဌာယ ကထေတိ၊ အလဇ္ဇီ စ ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ၊ အလဇ္ဇိဿ ပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗံ။

တဒတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ – တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ကိရ လောဟပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာ ဘိက္ခူနံ ဝိနယံ ကထေတွာ သာယနှသမယေ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ ဝုဋ္ဌာနသမယေ ဒွေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ ကထံ ပဝတ္တေသုံ။ ဧကော ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ၊ အထ အပ္ပာဝသေသေ ပဌမယာမေ ထေရဿ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ‘‘အယံ ပတိဋ္ဌာယ ကထေတိ၊ အယံ ပန ပဋိညံ န ဒေတိ၊ ဗဟူနိ စ ဝတ္ထူနိ ဩသဋာနိ၊ အဒ္ဓါ ဧတံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာ။ တတော ဗီဇနီဒဏ္ဍကေန ပါဒကထလိကာယ သညံ ဒတွာ ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနနုစ္ဆဝိကော၊ အညေန ဝိနိစ္ဆိနာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ’’တိ? ထေရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ စုဒိတကပုဂ္ဂလဿ ကာယေ ဍာဟော ဥဋ္ဌိတော၊ တတော သော ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနုရူပေန ဝိနယဓရေန နာမ တုမှာဒိသေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ စောဒကေန စ ဤဒိသေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ သေတကာနိ နိဝါသေတွာ ‘‘စိရံ ကိလမိတာတ္ထ မယာ’’တိ ခမာပေတွာ ပက္ကာမိ။

ဧဝံ လဇ္ဇိနာ စောဒိယမာနော အလဇ္ဇီ ဗဟူသုပိ ဝတ္ထူသု ဥပ္ပန္နေသု ပဋိညံ န ဒေတိ၊ သော နေဝ ‘‘သုဒ္ဓါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ န ‘‘အသုဒ္ဓါ’’တိ၊ ဇီဝမတကော နာမ အာမကပူတိကော နာမ စေသ။ သစေ ပနဿ အညမ္ပိ တာဒိသံ ဝတ္ထု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ၊ တထာ နာသိတကော ဘဝိဿတိ ။ သစေ ပန အလဇ္ဇီယေဝ အလဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော၊ တဝ ဝစနေနာယံ ကိံ သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ။ ဣတရမ္ပိ တထေဝ ဝတွာ ‘‘ဥဘောပိ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ သီလတ္ထာယ နေသံ ဝိနိစ္ဆယော န ကာတဗ္ဗော၊ ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိအတ္ထာယ ပန ပတိရူပံ သက္ခိံ လဘိတွာ ကာတဗ္ဗောတိ။

အထ လဇ္ဇီ လဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ ဝိဝါဒေါ စ နေသံ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အပ္ပမတ္တကော ဟောတိ၊ သညာပေတွာ ‘‘မာ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ အစ္စယံ ဒေသာပေတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ ။ အထ ပနေတ္ထ စုဒိတကေန သဟသာ ဝိရဒ္ဓံ ဟောတိ၊ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ။ သော စ ပက္ခာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဋိညံ န ဒေတိ၊ ‘‘မယံ သဒ္ဒဟာမ၊ မယံ သဒ္ဒဟာမာ’’တိ ဗဟူ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ သော တေသံ ပဋိညာယ ဧကဝါရံ ဒွေဝါရံ သုဒ္ဓါ ဟောတု၊ အထ ပန ဝိရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗော။

၂၃၂။ အဒိန္နာဒါနဝတ္ထုံ ဝိနိစ္ဆိနန္တေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ပန ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ တေသု စ ကုသလေန ဝိနယဓရေန ဩတိဏ္ဏံ ဝတ္ထုံ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ သန္ဓာယ ပေါရာဏာ အာဟု –

‘‘ဝတ္ထုံ ကာလဉ္စ ဒေသဉ္စ၊ အဂ္ဃံ ပရိဘောဂပဉ္စမံ၊

တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ၊ ဓာရေယျတ္ထံ ဝိစက္ခဏော’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂)၊

တတ္ထ ဝတ္ထုန္တိ ဘဏ္ဍံ။ အဝဟာရကေန ဟိ ‘‘မယာ ဣဒံ နာမ အဝဟဋ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ အာပတ္တိံ အနာရောပေတွာဝ တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘သသာမိကံ ဝါ အသာမိကံ ဝါ’’တိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ သသာမိကေပိ သာမိကာနံ သာလယဘာဝေါ ဝါ နိရာလယဘာဝေါ ဝါ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ သစေ တေသံ သာလယကာလေ အဝဟဋံ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ အာပတ္တိ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ နိရာလယကာလေ၊ ပါရာဇိကေန န ကာတဗ္ဗာ။ ဘဏ္ဍသာမိကေသု ပန ဘဏ္ဍံ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သာမီစိ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဘာတိယရာဇကာလေ ကိရ မဟာစေတိယပူဇာယ ဒက္ခိဏဒိသတော ဧကော ဘိက္ခု သတ္တဟတ္ထံ ပဏ္ဍုကာသာဝံ အံသေ ကရိတွာ စေတိယင်္ဂဏံ ပါဝိသိ။ တင်္ခဏမေဝ စ ရာဇာပိ စေတိယဝန္ဒနတ္ထံ အာဂတော။ တတော ဥဿာရဏာယ ဝတ္တမာနာယ မဟာဇနသမ္မဒ္ဒေါ အဟောသိ။ အထ သော ဘိက္ခု ဇနသမ္မဒ္ဒပီဠိတော အံသတော ပတန္တံ ကာသာဝံ အဒိသွာဝ နိက္ခန္တော၊ နိက္ခမိတွာ ကာသာဝံ အပဿန္တော ‘‘ကော ဤဒိသေ ဇနသမ္မဒ္ဒေ ကာသာဝံ လစ္ဆတိ၊ န ဒါနိ တံ မယှ’’န္တိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတော။ အထညော ဘိက္ခု ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တော တံ ကာသာဝံ ဒိသွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟေတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘အဿမဏော ဒါနိမှိ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘ဝိနယဓရေ ပုစ္ဆိတွာ ဉဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။

တေန သမယေန စူဠသုမနတ္ထေရော နာမ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရော ဝိနယာစရိယပါမောက္ခော မဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ သော ဘိက္ခု ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော တေန ဘဋ္ဌေ ဇနကာယေ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အတ္ထိ ဒါနိ ဧတ္ထ ဩကာသော’’တိ စိန္တေတွာ အာဟ ‘‘သစေ ကာသာဝသာမိကံ ဘိက္ခုံ အာနေယျာသိ၊ သက္ကာ ဘဝေယျ တဝ ပတိဋ္ဌာ ကာတု’’န္တိ။ ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဒက္ခိဿာမီတိ။ တဟိံ တဟိံ ဂန္တွာ ဩလောကေဟီတိ။ သော ပဉ္စပိ မဟာဝိဟာရေ ဩလောကေတွာ နေဝ အဒ္ဒက္ခိ။ တတော နံ ထေရော ပုစ္ဆိ ‘‘ကတရာယ ဒိသာယ ဗဟူ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘ဒက္ခိဏဒိသာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ တေန ဟိ ကာသာဝံ ဒီဃတော စ တိရိယဉ္စ မိနိတွာ ဌပေဟိ၊ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဝိဟာရပဋိပါဋိယာ ဝိစိနိတွာ တံ ဘိက္ခုံ အာနေဟီတိ။ သော တထာ ကတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ထေရဿ သန္တိကံ အာနေသိ။ ထေရော ပုစ္ဆိ ‘‘တဝေဒံ ကာသာဝ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ကုဟိံ တေ ပါတိတန္တိ? သော သဗ္ဗံ အာစိက္ခိ။ ထေရော တေန ကတံ ဓုရနိက္ခေပံ သုတွာ ဣတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘တယာ ဣဒံ ကုဟိံ ဒိသွာ ဂဟိတ’’န္တိ? သောပိ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ တတော တံ ထေရော အာဟ ‘‘သစေ တေ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတံ အဘဝိဿ၊ အနာပတ္တိယေဝ တေ အဿ၊ ထေယျစိတ္တေန ပန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ အာပန္နောသိ၊ တံ ဒေသေတွာ အနာပတ္တိကော ဟောတိ၊ ဣဒဉ္စ ကာသာဝံ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ။ သော ဘိက္ခု အမတေနေဝ အဘိသိတ္တော ဝရမဿာသပ္ပတ္တော အဟောသိ။ ဧဝံ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ။

ကာလောတိ အဝဟာရကာလော။ တဒေဝ ဟိ ဘဏ္ဍံ ကဒါစိ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ကဒါစိ မဟဂ္ဃံ။ တသ္မာ တံ ဘဏ္ဍံ ယသ္မိံ ကာလေ အဝဟဋံ၊ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ယော တဿ အဂ္ဃော ဟောတိ၊ တေန အဂ္ဃေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကာလော ဩလောကေတဗ္ဗော။

ဒေသောတိ အဝဟာရဒေသော။ တဉှိ ဘဏ္ဍံ ယသ္မိံ ဒေသေ အဝဟဋံ၊ တသ္မိံယေဝ ဒေသေ ယော တဿ အဂ္ဃော ဟောတိ၊ တေန အဂ္ဃေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဘဏ္ဍုဋ္ဌာနဒေသေ ဟိ ဘဏ္ဍံ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ၊ အညတ္ထ မဟဂ္ဃံ။

ဣမဿပိ စ အတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – အန္တရသမုဒ္ဒေ ကိရ ဧကော ဘိက္ခု သုသဏ္ဌာနံ နာဠိကေရံ လဘိတွာ ဘမံ အာရောပေတွာ သင်္ခထာလကသဒိသံ မနောရမံ ပါနီယထာလကံ ကတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ စေတိယဂိရိံ အဂမာသိ ။ အညော ဘိက္ခု အန္တရသမုဒ္ဒံ ဂန္တွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိဝသန္တော တံ ထာလကံ ဒိသွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟေတွာ စေတိယဂိရိမေဝ အာဂတော။ တဿ တတ္ထ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ တံ ထာလကံ ဒိသွာ ထာလကသာမိကော ဘိက္ခု အာဟ ‘‘ကုတော တေ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ အန္တရသမုဒ္ဒတော မေ အာနီတန္တိ။ သော တံ ‘‘နေတံ တဝ သန္တကံ၊ ထေယျာယ တေ ဂဟိတ’’န္တိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အာကဍ္ဎိ။ တတ္ထ စ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘိတွာ မဟာဝိဟာရံ အဂမိံသု၊ တတ္ထ စ ဘေရိံ ပဟရာပေတွာ မဟာစေတိယသမီပေ သန္နိပါတံ ကတွာ ဝိနိစ္ဆယံ အာရဘိံသု။ ဝိနယဓရတ္ထေရာ အဝဟာရံ သညာပေသုံ။

တသ္မိဉ္စ သန္နိပါတေ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရော နာမ ဝိနယကုသလော ဟောတိ၊ သော ဧဝမာဟ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ထာလကံ ကုဟိံ အဝဟဋ’’န္တိ? ‘‘အန္တရသမုဒ္ဒေ အဝဟဋ’’န္တိ။ တတ္ထ တံ ကိံ အဂ္ဃတီတိ။ န ကိဉ္စိ အဂ္ဃတိ။ တတြ ဟိ နာဠိကေရံ ဘိန္ဒိတွာ မိဉ္ဇံ ခါဒိတွာ ကပါလံ ဆဍ္ဍေတိ၊ ဒါရုအတ္ထံ ပန ဖရတီတိ။ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဧတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ကိံ အဂ္ဃတီတိ? မာသကံ ဝါ ဦနမာသကံ ဝါတိ။ အတ္ထိ ပန ကတ္ထစိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ပါရာဇိကံ ပညတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သာဓု၊ သုကထိတံ သုဝိနိစ္ဆိတ’’န္တိ ဧကသာဓုကာရော အဟောသိ။ တေန စ သမယေန ဘာတိယရာဇာပိ စေတိယဝန္ဒနတ္ထံ နဂရတော နိက္ခန္တော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိပါဋိယာ သုတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ ‘‘မယိ သန္တေ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဂိဟီနမ္ပိ အဓိကရဏံ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရေန ဝိနိစ္ဆိတံ သုဝိနိစ္ဆိတံ၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယေ အတိဋ္ဌမာနံ ရာဇာဏာယ ဌပေမီ’’တိ။ ဧဝံ ဒေသော ဩလောကေတဗ္ဗော။

အဂ္ဃောတိ ဘဏ္ဍဂ္ဃော။ နဝဘဏ္ဍဿ ဟိ ယော အဂ္ဃော ဟောတိ၊ သော ပစ္ဆာ ပရိဟာယတိ။ ယထာ နဝဓောတော ပတ္တော အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ အဂ္ဃတိ၊ သော ပစ္ဆာ ဘိန္နော ဝါ ဆိဒ္ဒေါ ဝါ အာဏိဂဏ္ဌိကာဟတော ဝါ အပ္ပဂ္ဃော ဟောတိ၊ တသ္မာ န သဗ္ဗဒါ ဘဏ္ဍံ ပကတိအဂ္ဃေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ အဂ္ဃော ဩလောကေတဗ္ဗော။

ပရိဘောဂေါတိ ဘဏ္ဍပရိဘောဂေါ။ ပရိဘောဂေနပိ ဟိ ဝါသိအာဒိဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃော ပရိဟာယတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ – သစေ ကောစိ ကဿစိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝါသိံ ဟရတိ၊ တတြ ဝါသိသာမိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘တယာ အယံ ဝါသိ ကိတ္တကေန ကီတာ’’တိ? ‘‘ပါဒေန၊ ဘန္တေ’’တိ။ ကိံ ပန တေ ကိဏိတွာဝ ဌပိတာ၊ ဥဒါဟု နံ ဝဠဉ္ဇေသီတိ? သစေ ဝဒတိ ‘‘ဧကဒိဝသံ မေ ဒန္တကဋ္ဌံ ဝါ ရဇနဆလ္လိ ဝါ ပတ္တပစနကဒါရု ဝါ ဆိန္နံ၊ ဃံသိတွာ ဝါ နိသိတာ’’တိ၊ အထဿ ပေါရာဏကော အဂ္ဃော ဘဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဝါသိယာ၊ ဧဝံ အဉ္ဇနိယာ ဝါ အဉ္ဇနိသလာကာယ ဝါ ကုဉ္စိကာယ ဝါ ပလာလေန ဝါ ထုသေဟိ ဝါ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏေန ဝါ ဧကဝါရံ ဃံသိတွာ ဓောဝိတမတ္တေနပိ အဂ္ဃော ဘဿတိ။ တိပုမဏ္ဍလဿ မကရဒန္တစ္ဆေဒနေနပိ ပရိမဇ္ဇနမတ္တေနပိ၊ ဥဒကသာဋကဿ သကိံ နိဝါသနပါရုပနေနပိ ပရိဘောဂသီသေန အံသေ ဝါ သီသေ ဝါ ဌပနမတ္တေနပိ၊ တဏ္ဍုလာဒီနံ ပပ္ဖောဋနေနပိ တတော ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ အပနယနေနပိ အန္တမသော ဧကံ ပါသာဏသက္ခရံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍိတမတ္တေနပိ၊ သပ္ပိတေလာဒီနံ ဘာဇနန္တရပအဝတ္တနေနပိ အန္တမသော တတော မက္ခိကံ ဝါ ကိပိလ္လိကံ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍိတမတ္တေနပိ၊ ဂုဠပိဏ္ဍကဿ မဓုရဘာဝဇာနနတ္ထံ နခေန ဝိဇ္ဈိတွာ အဏုမတ္တံ ဂဟိတမတ္တေနပိ အဂ္ဃော ဘဿတိ။ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝုတ္တနယေနေဝ သာမိကေဟိ ပရိဘောဂေန ဦနံ ကတံ ဟောတိ၊ န တံ အဝဟဋော ဘိက္ခု ပါရာဇိကေန ကာတဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ အဂ္ဃော ဩလောကေတဗ္ဗော။

ဧဝံ ဣမာနိ တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဓာရေယျ အတ္ထံ ဝိစက္ခဏော၊ အာပတ္တိံ ဝါ အနာပတ္တိံ ဝါ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ အာပတ္တိံ ယထာဌာနေ ဌပေယျာတိ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘သိက္ခာပဒံ သမံ တေန၊ အညံ ကိဉ္စိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ၊ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။

‘‘တသ္မာ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေ၊ ဘိက္ခုနာ ဝိနယညုနာ၊

ဝိနယာနုဂ္ဂဟေနေတ္ထ၊ ကရောန္တေန ဝိနိစ္ဆယံ။

‘‘ပါဠိံ အဋ္ဌကထဉ္စေဝ၊ သာဓိပ္ပာယမသေသတော၊

ဩဂယှ အပ္ပမတ္တေန၊ ကရဏီယော ဝိနိစ္ဆယော။

‘‘အာပတ္တိဒဿနုဿာဟော၊ န ကတ္တဗ္ဗော ကုဒါစနံ၊

ပဿိဿာမိ အနာပတ္တိ-မိတိ ကယိရာထ မာနသံ။

‘‘ပဿိတွာပိ စ အာပတ္တိံ၊ အဝတွာဝ ပုနပ္ပုနံ၊

ဝီမံသိတွာထ ဝိညူဟိ၊ သံသန္ဒိတွာ စ တံ ဝဒေ။

‘‘ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ စိတ္တဿ လဟုဝတ္တိနော၊

ဝသေန သာမညဂုဏာ၊ စဝန္တီဓ ပုထုဇ္ဇနာ။

‘‘တသ္မာ ပရပရိက္ခာရံ၊ အာသီဝိသမိဝေါရဂံ၊

အဂ္ဂိံ ဝိယ စ သမ္ပဿံ၊ နာမသေယျ ဝိစက္ခဏော’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၆၀-၁ တတြာယံ အနုသာသနီ)၊

၂၃၃။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ ဝိနိစ္ဆိနန္တေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၉၇) ပန ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ။ ကိန္တိ တေ အဓိဂတံ၊ ကဒါ တေ အဓိဂတံ၊ ကတ္ထ တေ အဓိဂတံ၊ ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဝိသောဓေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဟိ ကောစိ ဘိက္ခု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမံ ဗျာကရေယျ၊ န သော ဧတ္တာဝတာ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော၊ ဣမေသံ ပန ဆန္နံ ဌာနာနံ သောဓနတ္ထံ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ၊ ကိံ ဈာနံ ဥဒါဟု ဝိမောက္ခာဒီသု အညတရ’’န္တိ။ ယော ဟိ ယေန အဓိဂတော ဓမ္မော၊ သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကိန္တိ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘အနိစ္စလက္ခဏာဒီသု ကိံ ဓုရံ ကတွာ အဋ္ဌတိံသာယ ဝါ အာရမ္မဏေသု ရူပါရူပအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဒိဘေဒေသု ဝါ ဓမ္မေသု ကေန မုခေန အဘိနိဝိသိတွာ’’တိ။ ယော ဟိ ယဿာဘိနိဝေသော၊ သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အယံ နာမ မေ အဘိနိဝေသော၊ ဧဝံ မယာ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကဒါ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗဏှေ၊ ဥဒါဟု မဇ္ဈနှိကာဒီသု အညတရသ္မိံ ကာလေ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတကာလော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ ကာလေ အဓိဂက’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတ္ထ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ဒိဝါဋ္ဌာနေ၊ ဥဒါဟု ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီသု အညတရသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတောကာသော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ မေ ဩကာသေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယာဒိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂေန ပဟီနာ ကိလေသာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။

သစေ ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ၊ ဥဒါဟု သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသု အညတရဿာ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတဓမ္မော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣမေသံ နာမာဟံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧတ္တာဝတာပိဿ ဝစနံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ ဗဟုဿုတာ ဟိ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာကုသလာ ဘိက္ခူ ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ သောဓေတုံ သက္ကောန္တိ၊ ဣမဿ ပန ဘိက္ခုနော အာဂမနပဋိပဒါ သောဓေတဗ္ဗာ။ ယဒိ အာဂမနပဋိပဒါ န သုဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါယ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ န လဗ္ဘတီ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။ ယဒိ ပနဿ အာဂမနပဋိပဒါ သုဇ္ဈတိ၊ ဒီဃရတ္တံ တီသု သိက္ခာသု အပ္ပမတ္တော ဇာဂရိယမနုယုတ္တော စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂေါ အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ ပညာယတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဗျာကရဏံ ပဋိပဒါယ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒတိ။ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ဧဝမေဝ သုပညတ္တာ တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၆) ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။ အပိစ ခေါ န ဧတ္တကေနပိ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧကစ္စဿ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿပိ သတော ခီဏာသဝဿ ပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပတ္တိ ဟောတိ၊ တသ္မာ သော ဘိက္ခု တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ဥတ္တာသေတဗ္ဗော။ ခီဏာသဝဿ နာမ အသနိယာပိ မတ္ထကေ ပတမာနာယ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ န ဟောတိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿ အပ္ပမတ္တကေနပိ ဟောတိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀၂) – ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရော ကိရ ဧကံ ပိဏ္ဍပါတိကံ ပရိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဒဟရဿ သညံ အဒါသိ။ သော တံ နဟာယမာနံ ကလျာဏီနဒီမုခဒွါရေ နိမုဇ္ဇိတွာ ပါဒေ အဂ္ဂဟေသိ။ ပိဏ္ဍပါတိကော ‘‘ကုမ္ဘီလော’’တိ သညာယ မဟာသဒ္ဒမကာသိ၊ တဒါ နံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနော’’တိ ဇာနိံသု။

စန္ဒမုခတိဿရာဇကာလေ ပန မဟာဝိဟာရေ သင်္ဃတ္ထေရော ခီဏာသဝေါ ဒုဗ္ဗလစက္ခုကော ဝိဟာရေယေဝ အစ္ဆတိ။ ရာဇာ ‘‘ထေရံ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခူသု ဘိက္ခာစာရံ ဂတေသု အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ သပ္ပော ဝိယ ပါဒေ အဂ္ဂဟေသိ။ ထေရော သိလာထမ္ဘော ဝိယ နိစ္စလော ဟုတွာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တိဿော’’တိ? ‘‘သုဂန္ဓံ ဝါယသိ နော တိဿာ’’တိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝဿ ဘယံ နာမ နတ္ထိ။

ဧကစ္စော ပန ပုထုဇ္ဇနောပိ အတိသူရော ဟောတိ နိဗ္ဘယော။ သော ရဇနီယေန အာရမ္မဏေန ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော။ ဝသဘရာဇာပိ ဧကံ ထေရံ ပရိဂ္ဂဏှမာနော ဃရေ နိသီဒါပေတွာ တဿ သန္တိကေ ဗဒရသာဠဝံ မဒ္ဒမာနော နိသီဒိ။ မဟာထေရဿ ခေဠော စလိတော၊ ထေရဿ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ အာဝိဘူတော။ ခီဏာသဝဿ ဟိ ရသတဏှာ နာမ သုပ္ပဟီနာ၊ ဒိဗ္ဗေသုပိ ရသေသု နိကန္တိ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣမေဟိ ဥပါယေဟိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သစဿ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ ရသတဏှာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘‘န စ တွံ အရဟာ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။ သစေ ပန အဘီရု အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ ဟုတွာ သီဟော ဝိယ နိသီဒတိ၊ ဒိဗ္ဗာရမ္မဏေပိ နိကန္တိံ န ဇနေတိ၊ အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဝေယျာကရဏော သမန္တာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ ပေသိတံ သက္ကာရံ အရဟတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။

၂၃၄။ သကလေ ပန ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

စတုဗ္ဗိဓဉှိ ဝိနယံ၊ မဟာထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ၊ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ပုရာ။

ကတမံ စတုဗ္ဗိဓံ? သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝါဒံ အတ္တနောမတိန္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာဟစ္စပဒေန ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ရသေန အာစရိယဝံသေန အဓိပ္ပာယာ’’တိ (မိ။ ပ။ ၄။၂။၃)။ ဧတ္ထ ဟိ အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ရသောတိ သုတ္တာနုလောမံ။ အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ။ အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနောမတိ။

တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလဝိနယပိဋကေ ပါဠိ။

သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ။ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ –

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅)။

အာစရိယဝါဒေါ နာမ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဉ္စဟိ အရဟန္တသတေဟိ ဌပိတာ ပါဠိဝိနိမုတ္တာ ဩက္ကန္တဝိနိစ္ဆယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌကထာတန္တိ။

အတ္တနောမတိ နာမ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ အနုမာနေန အတ္တနော အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထနံ။

အပိစ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသု အာဂတော သဗ္ဗောပိ ထေရဝါဒေါ အတ္တနောမတိ နာမ။ တံ ပန အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေန္တေန န ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ အတ္ထေန ပါဠိံ၊ ပါဠိယာ စ အတ္ထံ သံသန္ဒိတွာ ကထေတဗ္ဗံ၊ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ နေဝ ဩတရတိ န သမေတိ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အယဉှိ အတ္တနောမတိ နာမ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ၊ အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝါဒေါ ဗလဝတရော။

အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဩတရန္တော သမေန္တော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အာစရိယဝါဒတော ဟိ သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ။

သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရံ။ သုတ္တဉှိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ကာရကသင်္ဃသဒိသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသံ။ တသ္မာ ယဒါ ဒွေ ဘိက္ခူ သာကစ္ဆန္တိ၊ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမံ။ တေဟိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ သုတ္တာနုလောမံ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ အနောတရန္တော အသမေန္တော စ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ အတ္တနောမတိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ၊ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ နော စေ တထာ ပညာယတိ၊ န ဩတရတိ န သမေတိ၊ ဗာဟိရကသုတ္တံ ဝါ ဟောတိ သိလောကော ဝါ အညံ ဝါ ဂါရယှသုတ္တံ ဂုဠှဝေဿန္တရဂုဠှဝိနယဝေဒလ္လာဒီနံ အညတရတော အာဘတံ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သုတ္တာနုလောမသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗော၊ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣတရော ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော၊ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ၊ အတ္တနော ဂဟဏမေဝ ဗလိယံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု စ ခေပေါ ဝါ ဂရဟာ ဝါ န ကာတဗ္ဗာတိ။

အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အကပ္ပိယန္တိ၊ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ တဿ ကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ၊ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ ကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ၊ အနေန အတ္တနော ဂဟဏန္တိ ကတွာ ဒဠှံ အာဒါယ န ဌာတဗ္ဗံ၊ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေ ဧဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ သာဓု၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိနယဉှိ ပတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏံ အာဂမ္မ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဂါဠှံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ဂရုကဘာဝေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော ကပ္ပိယန္တိ၊ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ အကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ အယံ ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေ အကပ္ပိယကပ္ပိယေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ အနာပတ္တိအာပတ္တိဝါဒေ အာပတ္တာနာပတ္တိဝါဒေ စ၊ လဟုကဂရုကာပတ္တိဝါဒေ ဂရုကလဟုကာပတ္တိဝါဒေ စာပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမမတ္တေယေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ၊ ယောဇနာနယေ နာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န ဝိတ္ထာရိတံ။

ဧဝံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဝိနိစ္ဆယေ ဥပ္ပန္နေ ယော သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတီသု အတိရေကကာရဏံ လဘတိ၊ တဿ ဝါဒေ ဌာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗသော ပန ကာရဏဝိနိစ္ဆယံ အလဘန္တေန သုတ္တံ န ဇဟိတဗ္ဗံ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ သကလဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန အယံ စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

ဣမဉ္စ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝိနယံ ဉတွာပိ ဝိနယဓရေန ပုဂ္ဂလေန တိလက္ခဏသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တီဏိ ဟိ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? သုတ္တဉ္စဿ သွာဂတံ ဟောတိ သုပ္ပဝတ္တိ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဣဒမေကံ လက္ခဏံ။ ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတိ အသံဟီရောတိ ဣဒံ ဒုတိယံ။ အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ သုမနသိကတာ သူပဓာရိတာတိ ဣဒံ တတိယံ။

တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ တဒဿ သွာဂတံ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု အာဂတံ။ သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တံ ပဂုဏံ ဝါစုဂ္ဂတံ။ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ပါဠိတော စ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိနိစ္ဆိတံ ဟောတိ ကင်္ခါဆေဒနံ ကတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ။ ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတီတိ ဝိနယေ လဇ္ဇိဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အလဇ္ဇီ ဟိ ဗဟုဿုတောပိ သမာနော လာဘဂရုကတာယ တန္တိံ ဝိသံဝါဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေတွာ သာသနေ မဟန္တံ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောတိ၊ သင်္ဃဘေဒမ္ပိ သင်္ဃရာဇိမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတိ။ လဇ္ဇီ ပန ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဇီဝိတဟေတုပိ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဓမ္မမေဝ ဝိနယမေဝ ဒီပေတိ၊ သတ္ထုသာသနံ ဂရုကံ ကတွာ ဌပေတိ။ တထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာ တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသုံ ‘‘အနာဂတေ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ၊ လဇ္ဇီရက္ခိဿတိ၊ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅)။ ဧဝံ ယော လဇ္ဇီ၊ သော ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တော လဇ္ဇိဘာဝေနေဝ ဝိနယေ ဌိတော ဟောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ။

အသံဟီရောတိ သံဟီရော နာမ ယော ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌတော ဝါ ဥပရိတော ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ဝိတ္ထုနတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ၊ ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ၊ တံ တံ အနုဇာနာတိ၊ သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရဝါဒံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော န ဝိတ္ထုနတိ န ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ ဧကေကလောမံ သဏ္ဍာသေန ဂဏှန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မယံ ဝဒါမ၊ ဧဝံ နော အာစရိယာ ဝဒန္တီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ယမှိ ပါဠိ စ ပါဠိဝိနိစ္ဆယော စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ အဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသံဟီရော’’တိ။

အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ ထေရပရမ္ပရာ ဝံသပရမ္ပရာ အဿ သုဋ္ဌု ဂဟိတာ ဟောတိ။ သုမနသိကတာတိ သုဋ္ဌု မနသိကတာ၊ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဥဇ္ဇလိတပဒီပေါ ဝိယ ဟောတိ။ သူပဓာရိတာတိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတာ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတော အတ္ထတော ကာရဏတော စ ဥပဓာရိတာ ။ အတ္တနောမတိံ ပဟာယ အာစရိယသုဒ္ဓိယာ ဝတ္တာ ဟောတိ၊ ‘‘မယှံ အာစရိယော အသုကာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ၊ သော အသုကဿာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ ဟရိတွာ ယာဝ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှီတိ ပါပေတွာ ဌပေတိ၊ တတောပိ အာဟရိတွာ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ဒါသကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဥပါလိတ္ထေရဿ၊ သောဏတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ၊ သိဂ္ဂဝတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သောဏတ္ထေရဿ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သိဂ္ဂဝတ္ထေရဿ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ စာတိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာစရိယံ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတာ ဟိ အာစရိယပရမ္ပရာ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန ပန အဝဿံ ဒွေ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ဟိ နယေန ယထာ အာစရိယော အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေန ဝိနယဓရေန ဝတ္ထုဝိနိစ္ဆယတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ မာတိကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ၊ ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ တိကပရိစ္ဆေဒေါ ဩလောကေတဗ္ဗော၊ အန္တရာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာ၊ အနာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာတိ။

ဝတ္ထုံ ဩလောကေန္တောပိ ဟိ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဧဝံ ဧကစ္စံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

မာတိကံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၃) နယေန ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အက္ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ယေဘုယျေန ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၉ အတ္ထတော သမာနံ) နယေန သတ္တန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော ပဒဘာဇနီယတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

တိကပရိစ္ဆေဒံ ဩလောကေန္တောပိ တိကသင်္ဃာဒိသေသံ ဝါ တိကပါစိတ္တိယံ ဝါ တိကဒုက္ကဋံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိံ တိကပရိစ္ဆေဒေ ပဿတိ၊ သော တတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အန္တရာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၅၅) ဧဝံ ယာ သိက္ခာပဒန္တရေသု အန္တရာပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အနာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တဿ၊ အထေယျစိတ္တဿ၊ န မရဏာဓိပ္ပာယဿ၊ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ၊ န မောစနာဓိပ္ပာယဿ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အဇာနန္တဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၇၂၊ ၁၃၆၊ ၁၈၀၊ ၂၂၅၊ ၂၆၃ ထောကံ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အနာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ယော ဟိ ဘိက္ခု စတုဗ္ဗိဓဝိနယကောဝိဒေါ တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယော အပ္ပဋိဝတ္တိယော ဗုဒ္ဓေန သယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆိတသဒိသော ဟောတိ။ တံ စေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယကုသလံ ဘိက္ခုံ ကောစိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော ဘိက္ခု ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆေယျ၊ တေန သာဓုကံ သလ္လက္ခေတွာ သစေ အနာပတ္တိ ဟောတိ၊ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ ဒေသနာဂါမိနီ စေ၊ ‘‘ဒေသနာဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ စေ၊ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထဿ ပါရာဇိကစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ‘‘ပါရာဇိကာပတ္တီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝီတိက္ကမော စ ဩဠာရိကော၊ အဒိန္နာဒါနမနဥဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ပန သုခုမာ စိတ္တလဟုကာ။ တေ သုခုမေနေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ သုခုမေန ရက္ခတိ၊ တသ္မာ ဝိသေသေန တံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာပတ္တီ’’တိ အဝတွာ သစဿ အာစရိယော ဓရတိ၊ တတော တေန သော ဘိက္ခု ‘‘အမှာကံ အာစရိယံ ပုစ္ဆာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗော။ သစေ သော ပုန အာဂန္တွာ ‘‘တုမှာကံ အာစရိယော သုတ္တတော နယတော ဩလောကေတွာ ‘သတေကိစ္ဆော’တိ မံ အာဟာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော တေန သော ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ယံ အာစရိယော ဘဏတိ၊ တံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ပနဿ အာစရိယော နတ္ထိ၊ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ပန အတ္ထိ၊ တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘အမှေဟိ သဟ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ဂဏပါမောက္ခော၊ တံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ တဿ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရောပိ နတ္ထိ၊ အန္တေဝါသိကော ပဏ္ဍိတော အတ္ထိ၊ တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘အသုကဒဟရံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ဒဟရဿပိ ပါရာဇိကစ္ဆာယာဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေနပိ ‘‘ပါရာဇိကောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒုလ္လဘော ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ တတော ဒုလ္လဘတရာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ သီလာနိ ဝိသောဓေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိကရောဟီ’’တိ။ သစေ တဿ အရောဂံ သီလံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတိ၊ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ သော ဒိဝသာတိက္ကမေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကီဒိသာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ။ အာရောစိတာယ စ စိတ္တပဝတ္တိယာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ၊ အပ္ပမတ္တော သမဏဓမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။

ယဿ ပန သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတိ၊ ပတောဒါဘိတုန္နံ ဝိယ စိတ္တံ ဝိကမ္ပတိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ဍယှတိ၊ တတ္တပါသာဏေ နိသိန္နော ဝိယ တင်္ခဏေယေဝ ဝုဋ္ဌာတိ။ သော အာဂတော ‘‘ကာ တေ စိတ္တပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အာရောစိတာယ စိတ္တပဝတ္တိယာ ‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမဉှိ ပါပံ ကရောန္တော အတ္တနာ ဇာနာတိ။ အထဿ အာရက္ခဒေဝတာ ပရစိတ္တဝိဒူ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တိ၊ တွံယေဝ ဒါနိ တဝ သောတ္ထိံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတဝီတိက္ကမေနေဝ ဘိက္ခုနာ သယမေဝ အာဂန္တွာ အာရောစိတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၂၃၅။ ဣဒါနိ ယာ သာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါ စောဒနာ၊ တဿာယေဝ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိဇာနနတ္ထံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာဒီနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော ။ သေယျထိဒံ၊ စောဒနာယ ကော အာဒိ၊ ကိံ မဇ္ဈေ၊ ကိံ ပရိယောသာနံ? စောဒနာယ ‘‘အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော၊ ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသ’’န္တိ ဧဝံ ဩကာသကမ္မံ အာဒိ။ ဩတိဏ္ဏေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ဝိနိစ္ဆယော မဇ္ဈေ။ အာပတ္တိယံ ဝါ အနာပတ္တိယံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပနေန သမထော ပရိယောသာနံ။

စောဒနာယ ကတိ မူလာနိ၊ ကတိ ဝတ္ထူနိ၊ ကတိ ဘူမိယော? စောဒနာယ ဒွေ မူလာနိ သမူလိကာ ဝါ အမူလိကာ ဝါ။ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဒိဋ္ဌံ သုတံ ပရိသင်္ကိတံ။ ပဉ္စ ဘူမိယော ကာလေန ဝက္ခာမိ၊ နော အကာလေန၊ ဘူတေန ဝက္ခာမိ၊ နော အဘူတေန၊ သဏှေန ဝက္ခာမိ၊ နော ဖရုသေန၊ အတ္ထသံဟိတေန ဝက္ခာမိ၊ နော အနတ္ထသံဟိတေန၊ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ၊ နော ဒေါသန္တရောတိ။ ဣမာယ စ ပန စောဒနာယ စောဒကေန ပုဂ္ဂလေန ‘‘ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော နု ခေါမှီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၄၃၆) နယေန ဥပါလိပဉ္စကေသု ဝုတ္တေသု ပန္နရသသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ စုဒိတကေန ဒွီသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စာတိ။

အနုဝိဇ္ဇကေန (ပရိ။ ၃၆၀) စ စောဒကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ စောဒေသိ၊ ကိမှိ နံ စောဒေသိ၊ သီလဝိပတ္တိယာ စောဒေသိ၊ အာစာရဝိပတ္တိယာ စောဒေသိ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ စောဒေသီ’’တိ။ သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ စောဒေမိ၊ အာစာရဝိပတ္တိယာ ဝါ စောဒေမိ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ ဝါ စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ဇာနာသိ ပနာယသ္မာ သီလဝိပတ္တိံ၊ ဇာနာသိ အာစာရဝိပတ္တိံ၊ ဇာနာသိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ’’န္တိ။ သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဇာနာမိ ခေါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ သီလဝိပတ္တိံ၊ ဇာနာမိ အာစာရဝိပတ္တိံ၊ ဇာနာမိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ’’န္တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ကတမာ ပနာဝုသော၊ သီလဝိပတ္တိ၊ ကတမာ အာစာရဝိပတ္တိ၊ ကတမာ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီ’’တိ? သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသာ၊ အယံ သီလဝိပတ္တိ။ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ၊ အယံ အာစာရဝိပတ္တိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီ’’တိ။

သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ စောဒေသိ၊ ဒိဋ္ဌေန ဝါ စောဒေသိ၊ သုတေန ဝါ စောဒေသိ၊ ပရိသင်္ကာယ ဝါ စောဒေသီ’’တိ ။ သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဒိဋ္ဌေန ဝါ စောဒေမိ၊ သုတေန ဝါ စောဒေမိ၊ ပရိသင်္ကာယ ဝါ စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ ဒိဋ္ဌေန စောဒေသိ၊ ကိံ တေ ဒိဋ္ဌံ၊ ကိန္တိ တေ ဒိဋ္ဌံ၊ ကဒါ တေ ဒိဋ္ဌံ၊ ကတ္ထ တေ ဒိဋ္ဌံ၊ ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော၊ သင်္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော၊ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော၊ ကတ္ထ စာယံ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ ကတ္ထ စ တွံ ကရောသိ၊ ကိဉ္စ တွံ ကရောသိ၊ ကိံ အယံ ဘိက္ခု ကရောတီ’’တိ?

သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘န ခေါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ ဒိဋ္ဌေန စောဒေမိ၊ အပိစ သုတေန စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ သုတေန စောဒေသိ၊ ကိံ တေ သုတံ၊ ကိန္တိ တေ သုတံ၊ ကဒါ တေ သုတံ၊ ကတ္ထ တေ သုတံ၊ ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပန္နောတိ သုတံ၊ သင်္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပန္နောတိ သုတံ၊ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ အဇ္ဈာပန္နောတိ သုတံ၊ ဘိက္ခုဿ သုတံ၊ ဘိက္ခုနိယာ သုတံ၊ သိက္ခမာနာယ သုတံ၊ သာမဏေရဿ သုတံ၊ သာမဏေရိယာ သုတံ၊ ဥပါသကဿ သုတံ၊ ဥပါသိကာယ သုတံ၊ ရာဇူနံ သုတံ၊ ရာဇမဟာမတ္တာနံ သုတံ၊ တိတ္ထိယာနံ သုတံ၊ တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတ’’န္တိ။

သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘န ခေါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ သုတေန စောဒေမိ၊ အပိစ ပရိသင်္ကာယ စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပရိသင်္ကာယ စောဒေသိ၊ ကိံ ပရိသင်္ကသိ၊ ကိန္တိ ပရိသင်္ကသိ၊ ကဒါ ပရိသင်္ကသိ၊ ကတ္ထ ပရိသင်္ကသိ? ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောတိ ပရိသင်္ကသိ၊ သင်္ဃာဒိသေသံ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ အဇ္ဈာပန္နောတိ ပရိသင်္ကသိ၊ ဘိက္ခုဿ သုတွာ ပရိသင်္ကသိ၊ ဘိက္ခုနိယာ သုတွာ…ပေ… တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတွာ ပရိသင်္ကသီ’’တိ။

ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌေန သမေတိ၊ ဒိဋ္ဌေန သံသန္ဒတေ ဒိဋ္ဌံ၊

ဒိဋ္ဌံ ပဋိစ္စ န ဥပေတိ၊ အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော၊

သော ပုဂ္ဂလော ပဋိညာယ၊ ကာတဗ္ဗော တေနုပေါသထော။

သုတံ သုတေန သမေတိ၊ သုတေန သံသန္ဒတေ သုတံ၊

သုတံ ပဋိစ္စ န ဥပေတိ၊ အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော၊

သော ပုဂ္ဂလော ပဋိညာယ၊ ကာတဗ္ဗော တေနုပေါသထော။

မုတံ မုတေန သမေတိ၊ မုတေန သံသန္ဒတေ မုတံ၊

မုတံ ပဋိစ္စ န ဥပေတိ၊ အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော၊

သော ပုဂ္ဂလော ပဋိညာယ၊ ကာတဗ္ဗော တေနုပေါသထော။

ပဋိညာ လဇ္ဇီသု ကတာ၊ အလဇ္ဇီသု ဧဝံ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ဗဟုမ္ပိ အလဇ္ဇီ ဘာသေယျ၊ ဝတ္တာနုသန္ဓိတေန ကာရယေတိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

အပိစေတ္ထ သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမန္တေန နီစစိတ္တေန သင်္ဃော ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော ရဇောဟရဏသမေန စိတ္တေန၊ အာသနကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ နိသဇ္ဇကုသလေန၊ ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇန္တေန နဝေ ဘိက္ခူ အာသနေန အပ္ပဋိဗာဟန္တေန ယထာပတိရူပေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ အနာနာကထိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ အတိရစ္ဆာနကထိကေန၊ သာမံ ဝါ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော၊ ပရော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော၊ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ နာတိမညိတဗ္ဗော။

သင်္ဃေန အနုမတေန ပုဂ္ဂလေန အနုဝိဇ္ဇကေန အနုဝိဇ္ဇိတုကာမေန န ဥပဇ္ဈာယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န အာစရိယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န အန္တေဝါသိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န သမာနုပဇ္ဈာယကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န သမာနာစရိယကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ဇာတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ န နာမံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န ဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န အာဂမော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ကုလပဒေသော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ဇာတိဘူမိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တံ ကိံကာရဏာ? အတြဿ ပေမံ ဝါ ဒေါသော ဝါ၊ ပေမေ ဝါ သတိ ဒေါသေ ဝါ ဆန္ဒာပိ ဂစ္ဆေယျ ဒေါသာပိ ဂစ္ဆေယျ မောဟာပိ ဂစ္ဆေယျ ဘယာပိ ဂစ္ဆေယျာတိ။

သင်္ဃေန အနုမတေန ပုဂ္ဂလေန အနုဝိဇ္ဇကေန အနုဝိဇ္ဇိတုကာမေန သင်္ဃဂရုကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ နော ပုဂ္ဂလဂရုကေန၊ သဒ္ဓမ္မဂရုကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ နော အာမိသဂရုကေန၊ အတ္ထဝသိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ နော ပရိသကပ္ပိကေန၊ ကာလေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နော အကာလေန၊ ဘူတေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နော အဘူတေန၊ သဏှေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နော ဖရုသေန၊ အတ္ထသံဟိတေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နော အနတ္ထသံဟိတေန၊ မေတ္တစိတ္တေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နော ဒေါသန္တရေန၊ န ဥပကဏ္ဏကဇပ္ပိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ဇိမှံ ပေက္ခိတဗ္ဗံ၊ န အက္ခိ နိခဏိတဗ္ဗံ၊ န ဘမုကံ ဥက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ န သီသံ ဥက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ န ဟတ္ထဝိကာရော ကာတဗ္ဗော၊ န ဟတ္ထမုဒ္ဒါ ဒဿေတဗ္ဗာ။

အာသနကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ နိသဇ္ဇကုသလေန၊ ယုဂမတ္တံ ပေက္ခန္တေန အတ္ထံ အနုဝိဓိယန္တေန သကေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န စ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ န ဝီတိဟာတဗ္ဗံ၊ န ကုမ္မဂ္ဂေါ သေဝိတဗ္ဗော၊ န ဗာဟာဝိက္ခေပကံ ဘဏိတဗ္ဗံ၊ အတုရိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ အသာဟသိကေန၊ အစဏ္ဍိကတေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဝစနက္ခမေန၊ မေတ္တစိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဟိတာနုကမ္ပိနာ၊ ကာရုဏိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဟိတပရိသက္ကိနာ၊ အသမ္ဖပ္ပလာပိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ ပရိယန္တဘာဏိနာ၊ အဝေရဝသိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ အနသုရုတ္တေန၊ အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ပရော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ စောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ စုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အဓမ္မစောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အဓမ္မစုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဓမ္မစောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဓမ္မစုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဝုတ္တံ အဟာပေန္တေန အဝုတ္တံ အပ္ပကာသေန္တေန ဩတိဏ္ဏာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပရော ပရိပုစ္ဆိတွာ ယထာပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗော၊ မန္ဒော ဟာသေတဗ္ဗော၊ ဘီရု အဿာသေတဗ္ဗော၊ စဏ္ဍော နိသေဓေတဗ္ဗော၊ အသုစိ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော၊ ဥဇုမဒ္ဒဝေန န ဆန္ဒာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ၊ န ဒေါသာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ၊ န မောဟာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ၊ န ဘယာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ၊ မဇ္ဈတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စ၊ ဧဝဉ္စ ပန အနုဝိဇ္ဇကော အနုဝိဇ္ဇမာနော သတ္ထု စေဝ သာသနကရော ဟောတိ၊ ဝိညူနဉ္စ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။