📜

၃၄။ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာ

၁။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ပကိဏ္ဏကကထာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၁၇) ဝုတ္တံ ဂဏဘောဇနံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၇-၂၁၈) ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ပသဝတိ ဝိညတ္တိတော ဝါ နိမန္တနတော ဝါ။ ကထံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတိ? စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဧကတော ဌိတာ ဝါ နိသိန္နာ ဝါ ဥပါသကံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝိညာပေယျုံ၊ ပါဋေက္ကံ ဝါ ပဿိတွာ ‘‘မယှံ ဒေဟိ၊ မယှံ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဝိညာပေတွာ ဧကတော ဝါ ဂစ္ဆန္တု နာနာတော ဝါ၊ ဘတ္တံ ဂဟေတွာပိ ဧကတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တု နာနာတော ဝါ။ သစေ ဧကတော ဂဏှန္တိ၊ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။ ဧဝံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတိ။

ကထံ နိမန္တနတော ပသဝတိ? စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ ဩဒနေန နိမန္တေမိ၊ ဩဒနံ မေ ဂဏှထ အာကင်္ခထ ဩလောကေထ အဓိဝါသေထ ပဋိမာနေထာ’’တိ ဧဝံ ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေန ဝါ ဘာသန္တရေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာ နိမန္တေတိ။ ဧဝံ ဧကတော နိမန္တိတာ ပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန အဇ္ဇတနာယ ဝါ သွာတနာယ ဝါ ဧကတော ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကတော ဂဏှန္တိ၊ ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ ဧကတော နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကတော ဂဏှန္တိ၊ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ဧကတော နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာနာတော ဂဏှန္တိ၊ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ အနာပတ္တိ။ စတ္တာရိ ပရိဝေဏာနိ ဝါ ဝိဟာရေ ဝါ ဂန္တွာ နာနာတော နိမန္တိတာ၊ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေသုယေဝ ဝါ ဧကော ပုတ္တေန ဧကော ပိတရာတိ ဧဝမ္ပိ နာနာတော နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂစ္ဆန္တု၊ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တု၊ သစေ ဧကတော ဂဏှန္တိ၊ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ ဧဝံ တာဝ နိမန္တနတော ပသဝတိ။

တသ္မာ သစေ ကောစိ သင်္ဃဘတ္တံ ကတ္တုကာမေန နိမန္တနတ္ထာယ ပေသိတော ဝိဟာရံ အာဂမ္မ ‘‘ဘန္တေ၊ သွေ အမှာကံ ဃရေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ‘‘သင်္ဃော ဘတ္တံ ဂဏှတူ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ နိမန္တနိကာ ¶ ဂဏဘောဇနတော၊ ပိဏ္ဍပါတိကာ စ ဓုတင်္ဂဘေဒတော မောစေတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘သွေ န သက္ကာ ဥပါသကာ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ၊ ဘန္တေတိ။ ပုနဒိဝသေပိ န သက္ကာတိ။ ဧဝံ ¶ ယာဝ အဍ္ဎမာသမ္ပိ ဟရိတွာ ပုန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိံ တွံ အဝစာ’’တိ။ သစေ ပုနပိ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ဣမံ တာဝ ဥပါသက ပုပ္ဖံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ၊ ဣမံ တိဏ’’န္တိ ဧဝံ ဝိက္ခေပံ ကတွာ ပုန ‘‘တွံ ကိံ ကထယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ပုနပိ တထေဝ ဝဒတိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တွံ ပိဏ္ဍပါတိကေ ဝါ မဟလ္လကတ္ထေရေ ဝါ န လစ္ဆသိ၊ သာမဏေရေ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ အသုကသ္မိံ အသုကသ္မိဉ္စ ဂါမေ ဘဒန္တေ ဘောဇေသုံ၊ အဟံ ကသ္မာ န လဘာမီ’’တိ စ ဝုတ္တေ တေ နိမန္တိတုံ ဇာနန္တိ၊ တွံ န ဇာနာသီတိ။ တေ ကထံ နိမန္တေသုံ၊ ဘန္တေတိ? တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သစေ သောပိ တထေဝ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

အထ ပုနပိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘န ဒါနိ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဗဟူ ဘိက္ခူ လစ္ဆသိ၊ တယော ဧဝ၊ အာဝုသော၊ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ အမုကသ္မိဉ္စ အမုကသ္မိဉ္စ ဂါမေ သကလံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဘောဇေသုံ၊ အဟံ ကသ္မာ န လဘာမီ’’တိ။ ‘‘တွံ နိမန္တိတုံ န ဇာနာသီ’’တိ။ တေ ကထံ နိမန္တေသုံ၊ ဘန္တေတိ? တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သစေ သောပိ တထေဝ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပုနပိ ‘‘ဘတ္တမေဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ နတ္ထမှာကံ တဝ ဘတ္တေနတ္ထော၊ နိဗဒ္ဓဂေါစရော ဧသ အမှာကံ၊ မယမေတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ။ တံ ‘‘စရထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ အာဂတံ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ကိံ ဘော လဒ္ဓါ ဘိက္ခူ’’တိ? ကိံ ဧတေန၊ ဗဟု ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ထေရာ ‘‘သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ အာဟံသု၊ မာ ဒါနိ တုမှေ ပမဇ္ဇိတ္ထာတိ။ ဒုတိယဒိဝသေ စေတိယဝတ္တံ ကတွာ ဌိတဘိက္ခူ သင်္ဃတ္ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အာဝုသော၊ ဓုရဂါမေ သင်္ဃဘတ္တံ၊ အပဏ္ဍိတမနုဿော ပန အဂမာသိ၊ ဂစ္ဆာမ၊ ဓုရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ။ ဘိက္ခူဟိ ထေရဿ ဝစနံ ကာတဗ္ဗံ၊ န ဒုဗ္ဗစေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ၊ တေသု ပတ္တာနိ ဂဟေတွာ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေန္တေသု ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

သစေ အာသနသာလာယ ဘတ္တံ ဌပေတွာ ရထိကာသု အာဟိဏ္ဍန္တာ အာရောစေန္တိ ‘‘အာသနသာလာယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘ဘတ္တံ အာဒါယ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ပဋိကစ္စေဝ ¶ ဝါ ဝိဟာရံ အတိဟရိတွာ ပတိရူပေ ဌာနေ ဌပေတွာ အာဂတာဂတာနံ ဒေန္တိ၊ အယံ အဘိဟဋဘိက္ခာ နာမ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဘတ္တသာလာယ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ တံ တံ ပရိဝေဏံ ပဟိဏန္တိ ‘‘ဘတ္တသာလာယ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန မနုဿာ ပိဏ္ဍစာရိကေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ အာသနသာလံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တတ္ထ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေန္တိ၊ န တေ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဂါမေ ဘိက္ခံ အလဘိတွာ ဂါမတော နိက္ခမန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ¶ ‘‘ဘန္တေ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ၊ န နိဝတ္တိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘နိဝတ္တထ၊ ဘန္တေ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘နိဝတ္တထာ’’တိ ဝုတ္တပဒေ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နိဝတ္တထ၊ ဘန္တေ၊ ဃရေ ဘတ္တံ ကတံ၊ ဂါမေ ဘတ္တံ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဂေဟေ စ ဂါမေ စ ဘတ္တံ နာမ ယဿ ကဿစိ ဟောတိ၊ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နိဝတ္တထ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝဒန္တိ၊ နိဝတ္တိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာသနသာလာတော ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ နိက္ခမန္တေ ဒိသွာ ‘‘နိသီဒထ၊ ဘန္တေ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘အညတြ သမယာ’’တိ ဝစနတော ဂိလာနသမယော စီဝရဒါနသမယော စီဝရကာရသမယော အဒ္ဓါနဂမနသမယော နာဝါဘိရုဟနသမယော မဟာသမယော သမဏဘတ္တသမယောတိ ဧတေသု သတ္တသု သမယေသု အညတရသ္မိံ အနာပတ္တိ။ တသ္မာ ယထာ မဟာစမ္မဿ ပရတော မံသံ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ အန္တမသော ပါဒါပိ ဖာလိတာ ဟောန္တိ၊ ဝါလိကာယ ဝါ သက္ခရာယ ဝါ ပဟဋမတ္တေ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ န သက္ကာ စ ဟောတိ အန္တောဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ၊ ဤဒိသေ ဂေလညေ ဂိလာနသမယောတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န လေသကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗံ။

စီဝရဒါနသမယော နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စမာသာ။ ဧတ္ထန္တရေ ‘‘စီဝရဒါနသမယော’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ စီဝရေ ကရိယမာနေ စီဝရကာရသမယောတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယဒါ ဟိ သာဋကဉ္စ သုတ္တဉ္စ လဘိတွာ စီဝရံ ကရောန္တိ၊ အယံ စီဝရကာရသမယော နာမ၊ ဝိသုံ စီဝရကာရသမယော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယော တတ္ထ စီဝရေ ကတ္တဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ မဟာပစ္စရိယဉှိ ‘‘အန္တမသော သူစိဝေဓကော’’တိပိ ဝုတ္တံ။ တေန ‘‘စီဝရကာရသမယော’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝိတ္ထာရေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ယော စီဝရံ ဝိစာရေတိ ဆိန္ဒတိ၊ မောဃသုတ္တကံ ဌပေတိ၊ အာဂန္တုကပတ္တံ ဌပေတိ၊ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗေတိ၊ အာဂန္တုကပတ္တံ ဗန္ဓတိ၊ အနုဝါတံ ဆိန္ဒတိ ¶ ဃဋေတိ အာရောပေတိ၊ တတ္ထ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗေတိ၊ သုတ္တံ ကရောတိ ဝလေတိ၊ ပိပ္ဖလိကံ နိသေတိ၊ ပရိဝတ္တနံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗောပိ စီဝရံ ကရောတိယေဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ယော ပန သမီပေ နိသိန္နော ဇာတကံ ဝါ ဓမ္မပဒံ ဝါ ကထေတိ၊ အယံ န စီဝရကာရကော၊ ဧတံ ဌပေတွာ သေသာနံ ဂဏဘောဇနေ အနာပတ္တီ’’တိ။

အဒ္ဓါနဂမနသမယေ အန္တမသော အဍ္ဎယောဇနံ ဂန္တုကာမေနပိ ‘‘အဍ္ဎယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဂစ္ဆန္တေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဂတေန ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

နာဝါဘိရုဟနသမယေ ¶ ‘‘နာဝံ အဘိရုဟိဿာမီ’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အာရုဠှေန ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာပိ ယာဝ န ဩရောဟတိ၊ တာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဩရုဠှေန ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

မဟာသမယော နာမ ယတ္ထ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယာပေန္တိ၊ အန္တမသော စတုတ္ထေပိ အာဂတေ န ယာပေန္တိ၊ အယံ မဟာသမယော။ ယတ္ထ ပန သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သန္နိပတန္တိ၊ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တာဒိသေ ကာလေ ‘‘မဟာသမယော’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

သမဏဘတ္တသမယော နာမ ယော ကောစိ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နော ဘတ္တံ ကရောတိ၊ အယံ သမဏဘတ္တသမယောဝ။ တသ္မာ သဟဓမ္မိကေသု ဝါ တိတ္ထိယေသု ဝါ အညတရေန ယေန ကေနစိ ကတေ ဘတ္တေ ‘‘သမဏဘတ္တသမယော’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာပတ္တိ သမယေ၊ ဒွေ တယော ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ နိစ္စဘတ္တံ၊ သလာကဘတ္တံ၊ ပက္ခိကံ၊ ဥပေါသထိကံ၊ ပါဋိပဒိကံ၊ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၀) ဝစနတော ယေပိ အကပ္ပိယနိမန္တနံ သာဒိယိတွာ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဧကတော ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိ။

တတ္ထ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ ပိဏ္ဍပါတိကစတုတ္ထံ အနုပသမ္ပန္နစတုတ္ထံ ပတ္တစတုတ္ထံ ဂိလာနစတုတ္ထန္တိ ပဉ္စန္နံ စတုတ္ထာနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော စတ္တာရော ဘိက္ခူ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေတိ။ တေသု တယော ဂတာ၊ ဧကော န ဂတော။ ဥပါသကော ‘‘ဧကော၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ကုဟိ’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ နာဂတော ဥပါသကာတိ။ သော အညံ တံခဏပ္ပတ္တံ ကဉ္စိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ ဃရံ ပဝေသေတွာ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေတိ ¶ ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။ ကသ္မာ? ဂဏပူရကဿ အနိမန္တိတတ္တာ။ တယော ဧဝ ဟိ တတ္ထ နိမန္တိတာ ဂဏှိံသု၊ တေဟိ ဂဏော န ပူရတိ၊ ဂဏပူရကော စ အနိမန္တိတော၊ တေန ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ။ ဧတံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။

ပိဏ္ဍပါတိကစတုတ္ထေ နိမန္တနကာလေ ဧကော ပိဏ္ဍပါတိကော ဟောတိ၊ သော နာဓိဝါသေတိ၊ ဂမနဝေလာယံ ပန ‘‘ဧဟိ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ အနဓိဝါသိတတ္တာ အနာဂစ္ဆန္တမ္ပိ ‘‘ဧထ ဘိက္ခံ လစ္ဆထာ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ သော တံ ဂဏံ ဘိန္ဒတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

အနုပသမ္ပန္နစတုတ္ထေ သာမဏေရေန သဒ္ဓိံ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ၊ သောပိ ဂဏံ ဘိန္ဒတိ။

ပတ္တစတုတ္ထေ ¶ ဧကော သယံ အာဂန္တွာ ပတ္တံ ပေသေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဂဏော ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

ဂိလာနစတုတ္ထေ ဂိလာနေန သဒ္ဓိံ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဂိလာနဿေဝ အနာပတ္တိ၊ ဣတရေသံ ပန ဂဏပူရကော ဟောတိ။ န ဟိ ဂိလာနေန ဂဏော ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တေသံ အာပတ္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန အဝိသေသေန ဝုတ္တံ ‘‘သမယလဒ္ဓကော သယမေဝ မုစ္စတိ၊ သေသာနံ ဂဏပူရကတ္တာ အာပတ္တိကရော ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာ စီဝရဒါနသမယလဒ္ဓကာဒီနမ္ပိ ဝသေန စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သစေ ပန အဓိဝါသေတွာ ဂတေသုပိ စတူသု ဇနေသု ဧကော ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ‘‘အဟံ တုမှာကံ ဂဏံ ဘိန္ဒိဿာမိ၊ နိမန္တနံ သာဒိယထာ’’တိ ဝတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဝသာနေ ဘတ္တတ္ထာယ ပတ္တံ ဂဏှန္တာနံ အဒတွာ ‘‘ဣမေ တာဝ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ဝိဿဇ္ဇေထ၊ အဟံ ပစ္ဆာ အနုမောဒနံ ကတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ နိသိန္နော၊ တေသု ဘုတွာ ဂတေသု ‘‘ဒေထ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တ’’န္တိ ဥပါသကေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဘတ္တေ ဒိန္နေ ဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။ ပဉ္စန္နဉှိ ဘောဇနာနံယေဝ ဝသေန ဂဏဘောဇနေ ဝိသင်္ကေတံ နတ္ထိ၊ ဩဒနေန နိမန္တေတွာ ကုမ္မာသံ ဂဏှန္တာပိ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ စ တေဟိ ဧကတော န ဂဟိတာနိ၊ ယာဂုအာဒီဟိ ပန ဝိသင်္ကေတံ ဟောတိ၊ တာနိ တေဟိ ဧကတော ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ ဧကော ပဏ္ဍိတော အညေသမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ နိစ္စဘတ္တန္တိ ဓုဝဘတ္တံ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘နိစ္စဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဗဟူနံ ဧကတော ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သလာကဘတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၂။ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနေ ¶ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၂၂-၂၂၃၊ ၂၂၅) ဝုတ္တံ ပရမ္ပရဘောဇနံ ပန နိမန္တနတောယေဝ ပသဝတိ။ ယော ဟိ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ နိမန္တိတော တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ တဿေတံ ဘောဇနံ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဌပေတွာ ဂိလာနသမယံ စီဝရဒါနသမယံ စီဝရကာရသမယဉ္စ အညသ္မိံ သမယေ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နိမန္တနပဋိပါဋိယာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိကပ္ပေတွာ ပရမ္ပရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၂၆) ဝစနတော ပဌမနိမန္တနံ အညဿ ဝိကပ္ပေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ အာဒယော) ဝိကပ္ပနာ နာမ သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ ဝဋ္ဋတိ။ သမ္မုခါ ဒိသွာ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အဒိသွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ¶ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဒွေ တီဏိ နိမန္တနာနိ ပန ဧကသ္မိံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ မိဿေတွာ ဧကံ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနာပတ္တိ ဒွေ တယော နိမန္တနေ ဧကတော ဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေ တီဏိ ကုလာနိ နိမန္တေတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒါပေတွာ ဣတော စိတော စ အာဟရိတွာ ဘတ္တံ အာကိရန္တိ၊ သူပဗျဉ္ဇနံ အာကိရန္တိ၊ ဧကမိဿကံ ဟောတိ၊ ဧတ္ထာပိ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန မူလနိမန္တနံ ဟေဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပရိ၊ တံ ဥပရိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ၊ ဟတ္ထံ ပန အန္တော ပဝေသေတွာ ပဌမနိမန္တနတော ဧကမ္ပိ ကဗဠံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဘုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ယထာ တထာ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ ‘‘သစေပိ တတ္ထ ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ အာကိရန္တိ၊ ယေန အဇ္ဈောတ္ထတံ ဘတ္တံ ဧကရသံ ဟောတိ၊ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ခီရဘတ္တံ ဝါ ရသဘတ္တံ ဝါ လဘိတွာ နိသိန္နဿ တတ္ထေဝ အညေပိ ခီရဘတ္တံ ဝါ ရသဘတ္တံ ဝါ အာကိရန္တိ၊ ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ ပိဝတော အနာပတ္တိ၊ ဘုဉ္ဇန္တေန ပဌမံ လဒ္ဓမံသခဏ္ဍံ ဝါ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဝါ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သပ္ပိပါယာသေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။

မဟာဥပါသကော ¶ ဘိက္ခုံ နိမန္တေတိ၊ တဿ ကုလံ ဥပဂတဿ ဥပါသကောပိ တဿ ပုတ္တဒါရဘာတုဘဂိနိအာဒယောပိ အတ္တနော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ အာဟရိတွာ ပတ္တေ ပက္ခိပန္တိ၊ ‘‘ဥပါသကေန ပဌမံ ဒိန္နံ အဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘သစေ ပါဋေက္ကံ ပစန္တိ၊ အတ္တနော အတ္တနော ပက္ကဘတ္တတော အာဟရိတွာ ဒေန္တိ၊ တတ္ထ ပစ္ဆာ အာဟဋံ ပဌမံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ယဒိ ပန သဗ္ဗေသံ ဧကောဝ ပါကော ဟောတိ၊ ပရမ္ပရဘောဇနံ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာဥပါသကော နိမန္တေတွာ နိသီဒါပေတိ၊ အညော မနုဿော ပတ္တံ ဂဏှာတိ၊ န ဒါတဗ္ဗံ။ ကိံ၊ ဘန္တေ၊ န ဒေထာတိ။ နနု ဥပါသက တယာ နိမန္တိတမှာတိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အညေန အာဟရိတွာ ဘတ္တေ ဒိန္နေ အာပုစ္ဆိတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

အနုမောဒနံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဓမ္မံ သောတုကာမာ ‘‘သွေပိ၊ ဘန္တေ၊ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ သဗ္ဗေ နိမန္တေန္တိ၊ ပုနဒိဝသေ အာဂန္တွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေဟိ နိမန္တိတတ္တာ။ ဧကောပိ ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဘတ္တံ လဘတိ၊ တမညော ဥပါသကော နိမန္တေတွာ ဃရေ ¶ နိသီဒါပေတိ၊ န စ တာဝ ဘတ္တံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သစေ သော ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ။ အဘုဉ္ဇိတွာ နိသိန္နေ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ န ဘုဉ္ဇသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တယာ နိမန္တိတတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သကလေန ဂါမေန ဧကတော ဟုတွာ နိမန္တိတဿ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ။ ပူဂေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘အနာပတ္တိ သကလေန ဂါမေန နိမန္တိတော တသ္မိံ ဂါမေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတိ၊ သကလေန ပူဂေန နိမန္တိတော တသ္မိံ ပူဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတိ၊ နိမန္တိယမာနော ‘ဘိက္ခံ ဂဟေဿာမီ’တိ ဘဏတိ၊ နိစ္စဘတ္တေ သလာကဘတ္တေ ပက္ခိကေ ဥပေါသထိကေ ပါဋိပဒိကေ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၉) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ နိမန္တိယမာနော ဘိက္ခံ ဂဟေဿာမီတိ ဘဏတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ နိမန္တိယမာနော ‘‘န မယှံ တဝ ဘတ္တေနတ္ထော၊ ဘိက္ခံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ပန မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ ‘‘ဧဝံ ဝဒန္တော ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အနိမန္တနံ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ¶ ပန ဩကာသော ကတော ဟောတီတိ နေဝ ဂဏဘောဇနတော၊ န စာရိတ္တတော မုစ္စတီ’’တိ။ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ ‘‘ယဒဂ္ဂေန အနိမန္တနံ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ တဒဂ္ဂေန နေဝ ဂဏဘောဇနံ၊ န စာရိတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

တတ္ထ စာရိတ္တန္တိ –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော စီဝရဒါနသမယော စီဝရကာရသမယော။ အယံ တတ္ထ သမယော’’တိ (ပါစိ။ ၂၉၉) –

ဧဝမာဂတံ စာရိတ္တသိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဟိ သိက္ခာပဒေန ယော ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိတော၊ တေနေဝ နိမန္တနဘတ္တေန သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ ‘‘အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဃရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝါ ‘‘စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဤဒိသေန ဝစနေန အနာပုစ္ဆိတွာ ယေန ဘတ္တေန နိမန္တိတော၊ တံ ဘုတွာ ဝါ အဘုတွာ ဝါ အဝီတိဝတ္တေယေဝ မဇ္ဈနှိကေ ယသ္မိံ ကုလေ နိမန္တိတော၊ တတော အညာနိ ကုလာနိ ပဝိသေယျ၊ တဿ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဒုဝိဓမ္ပိ သမယံ ဌပေတွာ အညတ္ထ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိယမာနော သစေ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣမိနာပိ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။

၃။ သန္တံ ¶ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၈) ပန ကိတ္တာဝတာ သန္တော ဟောတိ၊ ကိတ္တာဝတာ အသန္တော? အန္တောဝိဟာရေ ယတ္ထ ဌိတဿ ကုလာနိ ပယိရုပါသနစိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ယံ ပဿေ ဝါ အဘိမုခေ ဝါ ပဿတိ၊ ယဿ သက္ကာ ဟောတိ ပကတိဝစနေန အာရောစေတုံ၊ အယံ သန္တော နာမ၊ ဣတော စိတော စ ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စံ ပန နတ္ထိ။ ယော ဟိ ဧဝံ ပရိယေသိတဗ္ဗော၊ သော အသန္တောယေဝ။ အပိစ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘အာပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ယံ ပဿတိ၊ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ နော စေ ပဿတိ၊ အသန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနေပိ အယမေဝ နယော။

သစေ ¶ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁၂) ပန သမ္ဗဟုလာ ကေနစိ ကမ္မေန ဂါမံ ပဝိသန္တိ၊ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ သဗ္ဗေဟိ အညမညံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဂါမေ တံ ကမ္မံ န သမ္ပဇ္ဇတီတိ အညံ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဂါမသတမ္ပိ ဟောတု၊ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာ အန္တရာ အညံ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ ပုန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ ကုလဃရေ ဝါ အာသနသာလာယ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ တေလဘိက္ခာယ ဝါ သပ္ပိဘိက္ခာယ ဝါ စရိတုကာမော ဟောတိ၊ သစေ ပဿေ ဘိက္ခု အတ္ထိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အသန္တေ ဘိက္ခုမှိ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဝီထိံ ဩတရိတွာ ဘိက္ခုံ ပဿတိ၊ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အနာပုစ္ဆိတွာပိ စရိတဗ္ဗမေဝ။ ဂါမမဇ္ဈေန မဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တေန ဂစ္ဆန္တဿ ‘‘တေလာဒိဘိက္ခာယ စရိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ပဿေ ဘိက္ခု အတ္ထိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ စရိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂါ အနောက္ကမ္မ ဘိက္ခာယ စရန္တဿ ပန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ သီဟော ဝါ ဗျဂ္ဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ အညော ဝါ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု အနာပုစ္ဆာပိ ဗဟိဂါမတော အန္တောဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိန္နေ သရီရေ ပံသုကူလံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂဏှေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၃၇) ဝစနတော အဗ္ဘုဏှေ အလ္လသရီရေ ပံသုကူလံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဂဏှန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဥပဒ္ဒဝါ စ တဿ ဟောန္တိ၊ ဘိန္နေ ပန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကိတ္တာဝတာ ပန ဘိန္နံ ဟောတိ? ကာကကုလလသောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ဒါဌာယ ဝါ ဤသကံ ဖာလိတမတ္တေနပိ။ ယဿ ပန ပတတော ဃံသနေန ဆဝိမတ္တံ ဆိန္နံ ဟောတိ၊ စမ္မံ အစ္ဆိန္နံ၊ ဧတံ အဘိန္နမေဝ၊ စမ္မေ ပန ဆိန္နေ ဘိန္နံ။ ယဿပိ သဇီဝကာလေယေဝ ပဘိန္နာ ဂဏ္ဍကုဋ္ဌပီဠကာ ဝါ ဝဏော ဝါ ဟောတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဘိန္နံ၊ တတိယဒိဝသတော ပဘုတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝေန ကုဏပဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန အဘိန္နေပိ သုသာနဂေါပကေဟိ ¶ ဝါ အညေဟိ ဝါ မနုဿေဟိ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ အညံ လဘတိ၊ သတ္ထကေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိသဘာဂသရီရေ ပန သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သမဏသညံ ဥပ္ပာဒေတွာ သီသေ ဝါ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယံ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၅။ အစ္ဆိန္နစီဝရကေန ¶ ဘိက္ခုနာ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ နဋ္ဌစီဝရဿ ဝါ အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတာနိံ ဝါ စီဝရံ ဝိညာပေတုံ။ ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ သစေ တတ္ထ ဟောတိ သင်္ဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ ဘိသိစ္ဆဝိ ဝါ၊ တံ ဂဟေတွာ ပါရုပိတုံ ‘လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမီ’တိ။ နော စေ ဟောတိ သင်္ဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ ဘိသိစ္ဆဝိ ဝါ၊ တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဝစနတော ဣဓ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အယံ ပနေတ္ထ အနုပုဗ္ဗကထာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၁၇)။ သစေ ဟိ စောရေ ပဿိတွာ ဒဟရာ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ပလာတာ၊ စောရာ ထေရာနံ နိဝါသနပါရုပနမတ္တံယေဝ ဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ထေရေဟိ နေဝ တာဝ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ၊ န သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ ဒဟရာ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာတာ၊ စောရာ ထေရာနဉ္စ နိဝါသနပါရုပနံ တဉ္စ ဘဏ္ဍကံ ဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒဟရေဟိ အာဂန္တွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ န တာဝ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တေ အနစ္ဆိန္နစီဝရာ အတ္တနော အတ္ထာယ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရာနံ ပန အတ္ထာယ လဘန္တိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရာဝ အတ္တနောပိ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တိ၊ တသ္မာ ထေရေဟိ ဝါ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတွာ ဝါကာဒီဟိ ဂန္ထေတွာ ဒဟရာနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဒဟရေဟိ ဝါ ထေရာနံ အတ္ထာယ ဘဉ္ဇိတွာ ဂန္ထေတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဝါ အဒတွာ ဝါ အတ္တနာ နိဝါသေတွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ။

သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ ရဇကတ္ထရဏံ ဝါ ဟောတိ၊ အညေ ဝါ တာဒိသေ မနုဿေ ပဿန္တိ၊ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ ယာနိ စ နေသံ တေ ဝါ ဝိညတ္တမနုဿာ အညေ ဝါ သာခါပလာသနိဝါသနေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဥဿာဟဇာတာ ဝတ္ထာနိ ဒေန္တိ၊ တာနိ သဒသာနိ ဝါ ဟောန္တု အဒသာနိ ဝါ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာနိ ဝါ၊ ကပ္ပိယာနိပိ အကပ္ပိယာနိပိ သဗ္ဗာနိပိ အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ တေသံ နိဝါသေတုဉ္စ ပါရုပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဝုတ္တမ္ပိဟေတံ ¶ ¶ ပရိဝါရေ –

‘‘အကပ္ပကတံ နာပိ ရဇနာယ ရတ္တံ၊

တေန နိဝတ္ထော ယေနကာမံ ဝဇေယျ၊

န စဿ ဟောတိ အာပတ္တိ၊

သော စ ဓမ္မော သုဂတေန ဒေသိတော၊

ပဉှာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁)၊

အယဉှိ ပဉှော အစ္ဆိန္နစီဝရကဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ အထ ပန တိတ္ထိယေဟိ သမာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ စ နေသံ ကုသစီရဝါကစီရဖလကစီရာနိ ဒေန္တိ၊ တာနိပိ လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ၊ နိဝါသေတွာပိ လဒ္ဓိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။

ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ဝိဟာရစီဝရာဒီသု ယံ အတ္ထိ၊ တံ အနာပုစ္ဆာပိ ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ လဘတိ။ တဉ္စ ခေါ ‘‘လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမိ၊ ပုန ဌပေဿာမီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန၊ န မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ။ လဘိတွာ စ ပန ဉာတိတော ဝါ ဥပဋ္ဌာကတော ဝါ အညတော ဝါ ကုတောစိ ပါကတိကမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝိဒေသဂတေန ပန ဧကသ္မိံ သင်္ဃိကေ အာဝါသေ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစဿ ပရိဘောဂေနေဝ တံ ဇီရတိ ဝါ နဿတိ ဝါ၊ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဂိဟိဝတ္ထာဒီနံ ဘိသိစ္ဆဝိပရိယန္တာနံ ကိဉ္စိ န လဘတိ၊ တေန တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ။

၆။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဘာနစိတ္တံ ကာရာပေတဗ္ဗံ ဣတ္ထိရူပကံ ပုရိသရူပကံ၊ ယော ကာရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၉၉) ဝစနတော ဣတ္ထိပုရိသရူပံ ကာတုံ ဝါ ကာရာပေတုံ ဝါ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ။ န ကေဝလံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၉) ဣတ္ထိပုရိသရူပမေဝ၊ တိရစ္ဆာနရူပမ္ပိ အန္တမသော ဂဏ္ဍုပ္ပာဒရူပံ ဘိက္ခုနော သယံ ကာတုံ ဝါ ‘‘ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဥပါသက ဒွါရပါလံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ န လဘတိ။ ဇာတကပကရဏအသဒိသဒါနာဒီနိ ပန ပသာဒနီယာနိ နိဗ္ဗိဒါပဋိသံယုတ္တာနိ ဝါ ဝတ္ထူနိ ပရေဟိ ကာရာပေတုံ လဘတိ၊ မာလာကမ္မာဒီနိ သယမ္ပိ ကာတုံ လဘတိ။

၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိပ္ပကတဘောဇနော ဘိက္ခု ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ယော ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၆) ဝစနတော အန္တရဃရေ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၆) ဝါ ဝိဟာရေ ¶ ဝါ ¶ အရညေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇမာနော ဘိက္ခု အနိဋ္ဌိတေ ဘောဇနေ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ အန္တရဃရေ ပစ္ဆာ အာဂတေန ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ မနုဿာ ဝါ ဘိက္ခူ ဝါ ‘‘ပဝိသထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘မယိ ပဝိသန္တေ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌဟိဿန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဧထ၊ ဘန္တေ၊ အာသနံ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပဝိသိတဗ္ဗံ။ သစေ ကောစိ ကိဉ္စိ န ဝဒတိ၊ အာသနသာလံ ဂန္တွာ အတိသမီပံ အဂန္တွာ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဩကာသေ ကတေ ‘‘ပဝိသထာ’’တိ ဝုတ္တေန ပဝိသိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ယံ အာသနံ တဿ ပါပုဏာတိ၊ တတ္ထ အဘုဉ္ဇန္တော ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ တံ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီသု ပန ယံ ကိဉ္စိ ပိဝိတွာ ခါဒိတွာ ဝါ ယာဝ အညော အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ နိသိန္နံ ရိတ္တဟတ္ထမ္ပိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိပ္ပကတဘောဇနောယေဝ ဟိ သော ဟောတိ။

သစေ ပန အာပတ္တိံ အတိက္ကမိတွာပိ ဝုဋ္ဌာပေတိယေဝ၊ ယံ သော ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အယဉ္စ ဘိက္ခု ပဝါရိတော ဟောတိ၊ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆ ဥဒကံ အာဟရာဟီ’’တိ။ ဝုဍ္ဎတရံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုံ ဣဒမေဝ ဧကဋ္ဌာနံ။ သစေ သော ဥဒကမ္ပိ န အာဟရတိ၊ သာဓုကံ သိတ္ထာနိ ဂိလိတွာ ဝုဍ္ဎဿ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သစေ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ ပဝါရိတော စ ဟောတိ၊ ‘ဂစ္ဆ ဥဒကံ အာဟရာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ သာဓုကံ သိတ္ထာနိ ဂိလိတွာ ဝုဍ္ဎဿ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ နတွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘ကေနစိ ပရိယာယေန ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော အာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၆)။

၈။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝကေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသန္တေန သမကေ ဝါ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဥစ္စတရေ ဝါ ဓမ္မဂါရဝေန၊ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေန သမကေ ဝါ အာသနေ နိသီဒိတုံ နီစတရေ ဝါ ဓမ္မဂါရဝေနာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော နဝကတရေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသန္တေန ဥစ္စတရေပိ အာသနေ နိသီဒိတုံ၊ ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေန နီစတရေပိ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၉။ ‘‘အနုဇာနာမိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဝဿန္တရေန သဟ နိသီဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော တိဝဿန္တရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိဝဿန္တရော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) နာမ ယော ဒွီဟိ ဝဿေဟိ မဟန္တတရော ဝါ ဒဟရတရော ဝါ ဟောတိ၊ ယော ပန ဧကေန ဝဿေန ¶ မဟန္တတရော ဝါ ဒဟရတရော ဝါ၊ ယော ဝါ သမာနဝဿော၊ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ဣမေ သဗ္ဗေ ဧကသ္မိံ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ဒွေ ဒွေ ဟုတွာ နိသီဒိတုံ လဘန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဝဂ္ဂဿ မဉ္စံ ဒုဝဂ္ဂဿ ပီဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။

၁၀။ ယံ ပန တိဏ္ဏံ ပဟောတိ၊ တံ သံဟာရိမံ ဝါ ဟောတု အသံဟာရိမံ ဝါ၊ တထာရူပေ အပိ ဖလကခဏ္ဍေ အနုပသမ္ပန္နေနပိ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တိဏ္ဏံ ပဟောတိ၊ ဧတ္တကံ ပစ္ဆိမံ ဒီဃာသန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌပေတွာ ပဏ္ဍကံ မာတုဂါမံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကံ အသမာနာသနိကေဟိ သဟ ဒီဃာသနေ နိသီဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော ပန ဒီဃာသနေပိ ပဏ္ဍကာဒီဟိ သဟ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၁။ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တေန ‘‘နတ္ထိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာ၊ နတ္ထိ ပိတာ၊ ယေ ဝေါ ဥပဋ္ဌဟေယျုံ၊ တုမှေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညမညံ န ဥပဋ္ဌဟိဿထ၊ အထ ကော စရဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿတိ။ ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၅) ဣမံ ဘဂဝတော အနုသာသနိံ အနုဿရန္တေန သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။

သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဟောတိ၊ ဥပဇ္ဈာယေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ အာစရိယော ဟောတိ၊ အာစရိယေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တေဝါသိကော ဟောတိ၊ အန္တေဝါသိကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ သမာနုပဇ္ဈာယကော ဟောတိ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ သမာနာစရိယကော ဟောတိ၊ သမာနာစရိယကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ န ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဝါ အန္တေဝါသိကော ¶ ဝါ သမာနုပဇ္ဈာယကော ဝါ သမာနာစရိယကော ဝါ၊ သင်္ဃေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ နော စေ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၅) –

ဝစနတော ယဿ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၅) တေ ဥပဇ္ဈာယာဒယော တသ္မိံ ဝိဟာရေ နတ္ထိ၊ အာဂန္တုကော ဟောတိ ဧကစာရိကဘိက္ခု၊ သင်္ဃဿ ဘာရော၊ တသ္မာ သင်္ဃေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ နော စေ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သကလဿ သင်္ဃဿ အာပတ္တိ။ ဝါရံ ဌပေတွာ ဇဂ္ဂန္တေသု ပန ယော အတ္တနော ဝါရေ န ဇဂ္ဂတိ၊ တဿေဝ ¶ အာပတ္တိ၊ သင်္ဃတ္ထေရောပိ ဝါရတော န မုစ္စတိ။ သစေ သကလော သင်္ဃော ဧကဿ ဘာရံ ကရောတိ၊ ဧကော ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘အဟမေဝ ဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဇဂ္ဂတိ၊ သင်္ဃော အာပတ္တိတော မုစ္စတိ။

ဂိလာနေန ပန –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနော ဒူပဋ္ဌော ဟောတိ။ အသပ္ပာယကာရီ ဟောတိ၊ သပ္ပာယေ မတ္တံ န ဇာနာတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ န ပဋိသေဝိတာ ဟောတိ၊ အတ္ထကာမဿ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ယထာဘူတံ အာဗာဓံ နာဝိကတ္တာ ဟောတိ ‘အဘိက္ကမန္တံ ဝါ အဘိက္ကမတီတိ၊ ပဋိက္ကမန္တံ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ၊ ဌိတံ ဝါ ဌိတော’တိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အနဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ အယုတ္တင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနော သူပဋ္ဌော ဟောတိ။ သပ္ပာယကာရီ ဟောတိ၊ သပ္ပာယေ မတ္တံ ဇာနာတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိသေဝိတာ ဟောတိ၊ အတ္ထကာမဿ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ယထာဘူတံ အာဗာဓံ အာဝိကတ္တာ ဟောတိ ‘အဘိက္ကမန္တံ ဝါ အဘိက္ကမတီတိ၊ ပဋိက္ကမန္တံ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ၊ ဌိတံ ဝါ ဌိတော’တိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန ¶ စ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာလံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ။ န ပဋိဗလော ဟောတိ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဓာတုံ၊ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ န ဇာနာတိ၊ အသပ္ပာယံ ဥပနာမေတိ၊ သပ္ပာယံ အပနာမေတိ၊ အာမိသန္တရော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ နော မေတ္တစိတ္တော၊ ဇေဂုစ္ဆီ ဟောတိ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ဝန္တံ ဝါ နီဟာတုံ၊ န ပဋိဗလော ဟောတိ ¶ ဂိလာနံ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတုံ သမာဒပေတုံ သမုတ္တေဇေတုံ သမ္ပဟံသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ အယုတ္တင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနုပဋ္ဌာကော အလံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ။ ပဋိဗလော ဟောတိ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဓာတုံ၊ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ဇာနာတိ၊ အသပ္ပာယံ အပနာမေတိ၊ သပ္ပာယံ ဥပနာမေတိ၊ မေတ္တစိတ္တော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ နော အာမိသန္တရော၊ အဇေဂုစ္ဆီ ဟောတိ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ဝန္တံ ဝါ နီဟာတုံ၊ ပဋိဗလော ဟောတိ ဂိလာနံ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတုံ သမာဒပေတုံ သမုတ္တေဇေတုံ သမ္ပဟံသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

၁၂။ ဓမ္မိံ ကထံ ကရောန္တေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၀) စ ‘‘သီလဝါ ဟိ တွံ ကတကုသလော၊ ကသ္မာ မီယမာနော ဘာယသိ၊ နနု သီလဝတော သဂ္ဂေါ နာမ မရဏမတ္တပဋိဗဒ္ဓါယေဝါ’’တိ ဧဝံ ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော မရဏဝဏ္ဏော န သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ တဿ သံဝဏ္ဏနံ သုတွာ အာဟာရုပစ္ဆေဒါဒိနာ ဥပက္ကမေန ဧကဇဝနဝါရာဝသေသေပိ အာယုသ္မိံ အန္တရာ ကာလံ ကရောတိ၊ ဣမိနာဝ မာရိတော ဟောတိ။ ပဏ္ဍိတေန ပန ဘိက္ခုနာ ဣမိနာ နယေန အနုသိဋ္ဌိ ဒါတဗ္ဗာ ‘‘သီလဝတော နာမ အနစ္ဆရိယာ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိ၊ တသ္မာ ဝိဟာရာဒီသု အာသတ္တိံ အကတွာ ဗုဒ္ဓဂတံ ဓမ္မဂတံ သင်္ဃဂတံ ကာယဂတဉ္စ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ မနသိကာရေ အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ။ မရဏဝဏ္ဏေပိ သံဝဏ္ဏိတေ သော တာယ သံဝဏ္ဏနာယ ကဉ္စိ ဥပက္ကမံ အကတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ¶ ယထာယုနာ ယထာနုသန္ဓိနာဝ မရတိ၊ တပ္ပစ္စယာ သံဝဏ္ဏကော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။

၁၃။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ပါတေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၃) ဝစနတော ဂိလာနေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၂-၁၈၃) ဘိက္ခုနာပိ ယေန ကေနစိ ဥပက္ကမေန အန္တမသော အာဟာရုပစ္ဆေဒနေနပိ အတ္တာ န မာရေတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝိဇ္ဇမာနေ ဘေသဇ္ဇေ စ ဥပဋ္ဌာကေသု စ မရိတုကာမော အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယဿ ပန မဟာအာဗာဓော စိရာနုဗန္ဓော၊ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ကိလမန္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဂိလာနတော ¶ မုစ္စိဿာမာ’’တိ အဋ္ဋီယန္တိ။ သစေ သော ‘‘အယံ အတ္တဘာဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိယမာနောပိ န တိဋ္ဌတိ၊ ဘိက္ခူ စ ကိလမန္တီ’’တိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ န သေဝတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ‘‘အယံ ရောဂေါ ခရော၊ အာယုသင်္ခါရာ န တိဋ္ဌန္တိ၊ အယဉ္စ မေ ဝိသေသာဓိဂမော ဟတ္ထပ္ပတ္တော ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အဂိလာနဿပိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂဿ ‘‘အာဟာရပရိယေသနံ နာမ ပပဉ္စော၊ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ အနုယုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဥပစ္ဆိန္ဒန္တဿ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သဘာဂါနဉှိ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၄။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ယော နိသီဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၀) ဝစနတော အာသနံ အနုပပရိက္ခိတွာ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ကီဒိသံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၀) ပန အာသနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ကီဒိသံ န ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ? ယံ သုဒ္ဓံ အာသနမေဝ ဟောတိ အပစ္စတ္ထရဏကံ၊ ယဉ္စ အာဂန္တွာ ဌိတာနံ ပဿတံယေဝ အတ္ထရီယတိ၊ တံ န ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မနုဿာ သယံ ဟတ္ထေန အက္ကမိတွာ ‘‘ဣဓ ဘန္တေ နိသီဒထာ’’တိ ဒေန္တိ၊ တသ္မိမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ပဌမမေဝ အာဂန္တွာပိ နိသိန္နာ ပစ္ဆာ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ သင်္ကမန္တိ၊ ပဋိဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ တနုကေန ဝတ္ထေန ယထာ တလံ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ပဋိဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယံ ပန ပဋိကစ္စေဝ ပါဝါရကောဇဝါဒီဟိ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ တံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ သလ္လက္ခေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဃနသာဋကေနပိ အတ္ထတေ ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတိ၊ တံ န ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၅။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဝါယ သိလာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ၊ ယော ပဋိဝိဇ္ဈေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၃) ဝစနတော ဟသာဓိပ္ပာယေန ပါသာဏော န ပဝဋ္ဋေတဗ္ဗော။ န ကေဝလဉ္စ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၂-၁၈၃) ပါသာဏော၊ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုခဏ္ဍံ ဝါ ဣဋ္ဌကခဏ္ဍံ ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ယန္တေန ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပါသာဏာဒယော ဟသန္တာ ဟသန္တာ ပဝဋ္ဋေန္တိပိ ခိပန္တိပိ ဥက္ခိပန္တိပိ၊ ‘‘ကမ္မသမယော’’တိ ဝဋ္ဋတိ၊ အညမ္ပိ ဤဒိသံ နဝကမ္မံ ဝါ ကရောန္တာ ဘဏ္ဍကံ ဝါ ဓောဝန္တာ ရုက္ခံ ဝါ ဓောဝနဒဏ္ဍကံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကာလာဒီသု ကာကေ ဝါ သောဏေ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ကထလံ ဝါ ခိပိတွာ ပလာပေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

၁၆။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယော အာလိမ္ပိတဗ္ဗော၊ ယော အာလိမ္ပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၃) ဝစနတော ¶ ဝနေ အဂ္ဂိ န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၉၀) ပန ‘‘ဧတ္ထန္တရေ ယော ကောစိ သတ္တော မရတူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေတိ၊ ပါရာဇိကာနန္တရိယထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဝတ္ထူနံ အနုရူပတော ပါရာဇိကာဒီနိ အကုသလရာသိ စ ဟောတိ။ ‘‘အလ္လတိဏဝနပ္ပတယော ဍယှန္တူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ ‘‘ဒဗ္ဗူပကရဏာနိ ဝိနဿန္တူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေနပိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ အလ္လသုက္ခံ သဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယံ ဍယှတူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ ဝတ္ထုဝသေန ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပဋဂ္ဂိဒါနံ ပန ပရိတ္တကရဏဉ္စ ဘဂဝတာ အနုညာတံ၊ တသ္မာ အရညေ ဝနကမ္မိကေဟိ ဝါ ဒိန္နံ သယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတံ အဂ္ဂိံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘တိဏကုဋိယော မာ ဝိနဿန္တူ’’တိ တဿ အဂ္ဂိနော ပဋိအဂ္ဂိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တော အဂ္ဂိ ဧကတော ဟုတွာ နိရုပါဒါနော နိဗ္ဗာတိ။ ‘‘ပရိတ္တမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆနံ ပရိခါခဏနံ ဝါ၊ ယထာ အာဂတော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနံ အလဘိတွာ နိဗ္ဗာတိ၊ ဧတဉ္စ သဗ္ဗံ ဥဋ္ဌိတေယေဝ အဂ္ဂိသ္မိံ အသတိ အနုပသမ္ပန္နေ သယမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနုဋ္ဌိတေ ပန အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ကာရေတဗ္ဗံ၊ ဥဒကေန ပန နိဗ္ဗာပေန္တေဟိ အပ္ပာဏကမေဝ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။

၁၇။ အဿဒ္ဓေသု ¶ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၁) မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလေသု သက္ကစ္စံ ပဏီတဘောဇနံ လဘိတွာ အနုပပရိက္ခိတွာ နေဝ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပရေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝိသမိဿမ္ပိ ဟိ တာနိ ကုလာနိ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ။ ယမ္ပိ အာဘိဒေါသိကံ ဘတ္တံ ဝါ ခဇ္ဇကံ ဝါ တတော လဘတိ၊ တမ္ပိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အပိဟိတဝတ္ထုမ္ပိ ဟိ သပ္ပဝိစ္ဆိကာဒီဟိ အဓိသယိတံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ တာနိ ကုလာနိ ဒေန္တိ။ ဂန္ဓဟလိဒ္ဒါဒိမက္ခိတောပိ တတော ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ သရီရေ ရောဂဋ္ဌာနာနိ ပုဉ္ဆိတွာ ဌပိတဘတ္တမ္ပိ ဟိ တာနိ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တီတိ။

၁၈။ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါပကဿ ဒါနေ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၆) ကတရံ ဂေါပကဒါနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကတရံ န ဝဋ္ဋတိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ ‘‘ယံ ဂေါပကဿ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ဟောတိ ‘ဧတ္တကံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဂဏှာ’တိ၊ တဒေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဥတ္တရိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ကိံ ဂေါပကာနံ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ နိမိတ္တသညံ ဝါ ကတွာ ဒိန္နံ အတ္ထိ၊ ဧတေသံ ဟတ္ထေ ဝိဿဋ္ဌကဿ ဧတေ ဣဿရာ၊ တသ္မာ ယံ ဒေန္တိ၊ တံ ဗဟုကမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မနုဿာနံ အာရာမံ ဝါ အညံ ဝါ ဖလာဖလံ ဒါရကာ ရက္ခန္တိ၊ တေဟိ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဟရာပေတွာ ပန န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃိကေ ပန စေတိယဿ ¶ သန္တကေ စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿေဝ ဒါနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝေတနေန ရက္ခန္တဿ အတ္တနော ဘာဂမတ္တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ယံ ဂိဟီနံ အာရာမရက္ခကာ ဘိက္ခူနံ ဒေန္တိ၊ ဧတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမဂေါပကာ ယံ အတ္တနော ဘတိယာ ခဏ္ဍိတွာ ဒေန္တိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတိ။ ယောပိ ဥပဍ္ဎာရာမံ ဝါ ကေစိဒေဝ ရုက္ခေ ဝါ ဘတိံ လဘိတွာ ရက္ခတိ၊ တဿပိ အတ္တနော သမ္ပတ္တရုက္ခတောယေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ပန သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနတော နာနံ၊ အတ္ထတော ဧကမေဝ၊ တသ္မာ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အပိစေတ္ထ အယမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၆) – ယတ္ထ အာဝါသိကာ အာဂန္တုကာနံ န ဒေန္တိ၊ ဖလဝါရေ စ သမ္ပတ္တေ အညေသံ အဘာဝံ ဒိသွာ စောရိကာယ အတ္တနာဝ ခါဒန္တိ၊ တတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယတ္ထ ပန အာဝါသိကာ ရုက္ခေ ရက္ခိတွာ ဖလဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ၊ စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တိ၊ အနိဿရာ ¶ တတ္ထ အာဂန္တုကာ။ ယေပိ ရုက္ခာ စီဝရတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နာ၊ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာ။ ဧသ နယော သေသပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နေပိ။ ယေ ပန တထာ အနိယမေတွာ အာဝါသိကာ စ တေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ စောရိကာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ န တေသု အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗံ။ ယေ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာ၊ အာဝါသိကာ စ နေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ သမ္မာ ဥပနေန္တိ၊ တေသုယေဝ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘စတုန္နံ ပစ္စယာနံ နိယမေတွာ ဒိန္နံ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော၊ ပရိဘောဂဝသေန ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယံ ပနေတ္ထ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ၊ တံ ပရိဘောဂဝသေနေဝ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စာ’’တိ။

ဩဒိဿ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတေန ကိလမန္တိ၊ စီဝရံ ပန သုလဘံ၊ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ပိဏ္ဍပါတေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေန ဂိလာနပစ္စယေန ဝါ ကိလမန္တေသု သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဩဒိဿ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ စ ဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နေပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဒိဿ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ တံ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ တဒတ္ထမေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတေန န ယာပေန္တိ၊ ဧတ္ထ ရာဇရောဂစောရဘယာဒီဟိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တာနံ ဝိဟာရာ ပလုဇ္ဇန္တိ၊ တာလနာဠိကေရာဒိကေ ဝိနာသေန္တိ၊ သေနာသနပစ္စယံ ပန နိဿာယ ယာပေတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထာယ ပရိဘောဂေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော။ တသ္မာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ ¶ ဣတရာနိ လာမကကောဋိယာ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ၊ မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗံ။

ယော ပန အာရာမော စတုပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နော၊ တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယေန ပစ္စယေန ပန ဦနံ၊ တဒတ္ထံ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာရာမော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန ဝေတနံ လဘိတွာ အာရာမေယေဝ ဂေဟံ ကတွာ ဝသန္တာ ရက္ခန္တိ၊ တေ စေ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ နာဠိကေရံ ဝါ တာလပက္ကံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ယံ တေသံ သင်္ဃေန အနုညာတံ ဟောတိ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧတ္တကံ နာမ ခါဒထာ’’တိ၊ တဒေဝ ¶ တေ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ တတော ဥတ္တရိ တေသံ ဒေန္တာနမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ယော ပန အာရာမံ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ သင်္ဃဿ စတုပစ္စယတ္ထာယ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒေတိ၊ အယံ ဗဟုကမ္ပိ ဒါတုံ လဘတိ။ စေတိယဿ ပဒီပတ္ထာယ ဝါ ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဝါ ဒိန္နအာရာမောပိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ ဝေတနဉ္စ ပနေတ္ထ စေတိယသန္တကမ္ပိ သင်္ဃသန္တကမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတမ္ပိ အာရာမံ ဝေတနေန တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ရက္ခန္တာနဉ္စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဒါယကာနဉ္စ တတ္ထဇာတကဖလဒါနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၉။ ဓမ္မိကရက္ခံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၇၉) ယာစန္တေန အတီတံ အနာဂတံ ဝါ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အတီတဉှိ အာရဗ္ဘ အတ္ထိ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ၊ အတ္ထိ အနောဒိဿ အာစိက္ခနာ၊ အနာဂတံ အာရဗ္ဘပိ အတ္ထိ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ၊ အတ္ထိ အနောဒိဿ အာစိက္ခနာ။ ကထံ အတီတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ? ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရေ ဂါမဒါရကာ ဝါ ဓုတ္တာဒယော ဝါ ယေ ကေစိ အနာစာရံ အာစရန္တိ၊ ရုက္ခံ ဝါ ဆိန္ဒန္တိ၊ ဖလာဖလံ ဝါ ဟရန္တိ၊ ပရိက္ခာရေ ဝါ အစ္ဆိန္ဒန္တိ၊ ဘိက္ခု ဝေါဟာရိကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရေ ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ ဝဒတိ။ ‘‘ကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကေန စ အသုကေန စာ’’တိ အာစိက္ခတိ။ ဧဝံ အတီတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ၊ သာ န ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စေ သုတွာ တေ ဝေါဟာရိကာ တေသံ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ ဟောတိ၊ ‘‘ဒဏ္ဍံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ အဓိပ္ပာယေပိ သတိ ဂီဝါယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘တဿ ဒဏ္ဍံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဉ္စမာသကမတ္တေ ဂဟိတေ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ ‘‘ကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အသုကေနာတိ ဝတ္တုံ အမှာကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တုမှေယေဝ ဇာနိဿထ။ ကေဝလဉှိ မယံ ရက္ခံ ယာစာမ၊ တံ နော ဒေထ၊ အဝဟဋဘဏ္ဍဉ္စ အာဟရာပေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနောဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သစေပိ တေ ဝေါဟာရိကာ ကာရကေ ဂဝေသိတွာ တေသံ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗသာပတေယျေပိ ဂဟိတေ ဘိက္ခုနော နေဝ ဂီဝါ၊ န အာပတ္တိ။ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တေ ဒိသွာ တေသံ အနတ္ထကာမတာယ ‘‘စောရော ¶ စောရော’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ဟိ ယံ တေသံ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုနော ဂီဝါ ဟောတိ။ အတ္တနော ဝစနကရံ ပန ‘‘ဣမိနာ မေ ပရိက္ခာရော ဂဟိတော၊ တံ အာဟရာပေဟိ၊ မာ စဿ ဒဏ္ဍံ ကရောဟီ’’တိ ¶ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒါသဒါသီဝါပိအာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ အဍ္ဍံ ကရောန္တိ အယံ အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ၊ န ဝဋ္ဋတိ။

ကထံ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ? ဝုတ္တနယေနေဝ ပရေဟိ အနာစာရာဒီသု ကတေသု ဘိက္ခု ဝေါဟာရိကေ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောန္တိ၊ ရက္ခံ နော ဒေထ အာယတိံ အကရဏတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကေန ဧဝံ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘အသုကေန စ အသုကေန စာ’’တိ အာစိက္ခတိ။ ဧဝံ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ၊ သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေသဉှိ ဒဏ္ဍေ ကတေ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ၊ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ သစေ ဝေါဟာရိကာ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရေ ဧဝရူပံ အနာစာရံ ကရောန္တာနံ ဣမံ နာမ ဒဏ္ဍံ ကရောမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ အာဏာယ အတိဋ္ဌမာနေ ပရိယေသိတွာ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ၊ ဘိက္ခုနော နေဝ ဂီဝါ၊ န အာပတ္တိ။ ဝိဟာရသီမာယ ရုက္ခာဒီနိ ဆိန္ဒန္တာနံ ဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဂဟေတွာ ပါသာဏေဟိ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဓာရာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ကာရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ဥပဓာဝိတွာ တေသံ ပရိက္ခာရေ ဂဏှန္တိ၊ တမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ။ လဟုပရိဝတ္တဉှိ စိတ္တံ၊ ထေယျစေတနာယ ဥပ္ပန္နာယ မူလစ္ဆေဇ္ဇမ္ပိ ဂစ္ဆေယျ။

၂၀။ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ သင်္ကာရံ ဝါ ဝိဃာသံ ဝါ တိရောကုဋ္ဋေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါ ဆဍ္ဍေတုံ ဝါ ဆဍ္ဍာပေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ စတ္တာရိပိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၆) ဝတ္ထူနိ ဧကပယောဂေန ဆဍ္ဍေန္တဿ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋံ၊ ပါဋေက္ကံ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဒန္တကဋ္ဌဆဍ္ဍနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဩလောကေတွာ ဝါ အဝလဉ္ဇေ ဝါ ဥစ္စာရာဒီနိ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ယမ္ပိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ရောပိမံ ခေတ္တံ ဟောတု နာဠိကေရာဒိအာရာမော ဝါ၊ တတ္ထာပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရောပိမဟရိတဋ္ဌာနေ ဧတာနိ ဝတ္ထူနိ ဆဍ္ဍေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆဍ္ဍေန္တဿ ပုရိမနယေနေဝ အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခေတ္တေ ဝါ အာရာမေ ဝါ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇမာနော ဥစ္ဆုအာဒီနိ ဝါ ခါဒမာနော ဂစ္ဆန္တော ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကစလကာဒီနိ ဟရိတဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေတိ၊ အန္တမသော ဥဒကံ ပိဝိတွာ မတ္ထကစ္ဆိန္နနာဠိကေရမ္ပိ ဆဍ္ဍေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ကသိတဋ္ဌာနေ နိက္ခိတ္တဗီဇေ အင်္ကုရေ ဥဋ္ဌိတေပိ အဝုဋ္ဌိတေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အနိက္ခိတ္တဗီဇေသု ပန ခေတ္တကောဏာဒီသု ဝါ အသဉ္ဇာတရောပိမေသု ခေတ္တမရိယာဒါဒီသု ဝါ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မနုဿာနံ ကစဝရဆဍ္ဍနဋ္ဌာနေပိ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿေသု ¶ သဿံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂတေသု ဆဍ္ဍိတခေတ္တံ နာမ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ယတ္ထ ပန ‘‘လာယိတမ္ပိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာဒိ ပုန ဥဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ရက္ခန္တိ၊ တတ္ထ န ဝဋ္ဋတိ။

၂၁။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဟာယမာနေန ဘိက္ခုနာ ရုက္ခေ ကာယော ဥဂ္ဃံသေတဗ္ဗော၊ ယော ဥဂ္ဃံသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော နဟာယန္တေန (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၃ အာဒယော) ရုက္ခေ ဝါ နဟာနတိတ္ထေ နိခနိတွာ ဌပိတတ္ထမ္ဘေ ဝါ ဣဋ္ဌကသိလာဒါရုကုဋ္ဋာနံ အညတရသ္မိံ ကုဋ္ဋေ ဝါ ကာယော န ဃံသေတဗ္ဗော။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဋာနေ နဟာယိတဗ္ဗံ၊ ယော နဟာယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော အဋ္ဋာနေပိ နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဋ္ဋာနံ နာမ ရုက္ခံ ဖလကံ ဝိယ တစ္ဆေတွာ အဋ္ဌပဒါကာရေန ရာဇိယော ဆိန္ဒိတွာ နဟာနတိတ္ထေ နိခနန္တိ၊ တတ္ထ စုဏ္ဏာနိ အာကိရိတွာ မနုဿာ ကာယံ ဃံသန္တိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂန္ဓဗ္ဗဟတ္ထကေန နဟာယိတဗ္ဗံ၊ ယော နဟာယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠွ။ ၂၄၃) ဝစနတော နဟာနတိတ္ထေ ဌပိတေန ဒါရုမယဟတ္ထေန စုဏ္ဏာနိ ဂဟေတွာ မနုဿာ သရီရံ ဃံသန္တိ၊ တေန နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာ နဟာယိတဗ္ဗံ၊ ယော နဟာယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာပိ နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိ နာမ ကုရုဝိန္ဒကပါသာဏစုဏ္ဏာနိ လာခါယ ဗန္ဓိတွာ ကတဂုဠိကကလာပကော ဝုစ္စတိ၊ ယံ ဥဘောသု အန္တေသု ဂဟေတွာ သရီရံ ဃံသန္တိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဂ္ဂယှ ပရိကမ္မံ ကာရာပေတဗ္ဗံ၊ ယော ကာရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော အညမညံ သရီရေန ဃံသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မလ္လကေန နဟာယိတဗ္ဗံ၊ ယော နဟာယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ အကတမလ္လက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃-၂၄၄) ဝစနတော မကရဒဏ္ဍကေ ဆိန္ဒိတွာ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန ကတံ ‘‘မလ္လက’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒံ ဂိလာနဿပိ န ဝဋ္ဋတိ။ အကတမလ္လကံ နာမ ဒန္တေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတံ၊ ဣဒံ အဂိလာနဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဋ္ဌကခဏ္ဍံ ပန ကပါလခဏ္ဍံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥက္ကာသိကံ ပုထုပါဏိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၄) ဝစနတော ဥက္ကာသိကံ ပုထုပါဏိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ ဥက္ကာသိကံ နာမ ဝတ္ထဝဋ္ဋိ၊ တသ္မာ နဟာယန္တဿ ¶ ယဿ ကဿစိ ¶ နဟာနသာဋကဝဋ္ဋိယာ ပိဋ္ဌိံ ဃံသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုထုပါဏိကန္တိ ဟတ္ထပရိကမ္မံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဟတ္ထေန ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣဒံ ပနေတ္ထ နဟာနဝတ္တံ – ဥဒကတိတ္ထံ ဂန္တွာ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဝေဂေန ဌိတကေနေဝ န ဩတရိတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗဒိသာ ပန ဩလောကေတွာ ဝိဝိတ္တဘာဝံ ဉတွာ ခါဏုဂုမ္ဗလတာဒီနိ ဝဝတ္ထပေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥက္ကာသိတွာ အဝကုဇ္ဇ ဌိတေန ဥတ္တရာသင်္ဂစီဝရံ အပနေတွာ ပသာရေတဗ္ဗံ၊ ကာယဗန္ဓနံ မောစေတွာ စီဝရပိဋ္ဌေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဥဒကသာဋိကာ နတ္ထိ၊ ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ မောစေတွာ သစေ နိန္နဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ အာတပေ ပသာရေတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ၊ သံဟရိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တေန သဏိကံ နာဘိပ္ပမာဏမတ္တံ ဩတရိတွာ ဝီစိံ အနုဋ္ဌပေန္တေန သဒ္ဒံ အကရောန္တေန နိဝတ္တိတွာ အာဂတဒိသာဘိမုခေန နိမုဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စီဝရံ ရက္ခိတံ ဟောတိ။ ဥမ္မုဇ္ဇန္တေနပိ သဒ္ဒံ အကရောန္တေန သဏိကံ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ နဟာနပရိယောသာနေ ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကေန နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ ပရိက္ခိပိတွာ ဥဋ္ဌာယ သုပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာဝ ဌာတဗ္ဗံ။

၂၂။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလ္လိကာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ပါမင်္ဂေါ ဓာရေတဗ္ဗော… န ကဏ္ဌသုတ္တကံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ကဋိသုတ္တကံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ဩဝဋ္ဋိကံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ကာယူရံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ဟတ္ထာဘရဏံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၅) ဝစနတော ကဏ္ဏပိဠန္ဓနာဒိ ယံ ကိဉ္စိ အာဘရဏံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅) ဝလ္လိကာတိ ကဏ္ဏတော နိက္ခန္တမုတ္တောလမ္ဗကာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ န ကေဝလဉ္စ ဝလ္လိကာ ဧဝ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနံ အန္တမသော တာလပဏ္ဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါမင်္ဂန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ပလမ္ဗကသုတ္တံ။ ကဏ္ဌသုတ္တကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဂီဝူပဂံ အာဘရဏံ။ ကဋိသုတ္တကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကဋိပိဠန္ဓနံ၊ အန္တမသော သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ။ ဩဝဋ္ဋိကန္တိ ဝလယံ။ ကာယူရာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။

၂၃။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃာ ကေသာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေမာသိကံ ဝါ ဒုဝင်္ဂုလံ ဝါ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၆) ဝစနတော ¶ သစေ ကေသာ အန္တောဒွေမာသေ ဒွင်္ဂုလံ ပါပုဏန္တိ၊ အန္တောဒွေမာသေယေဝ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ၊ ဒွင်္ဂုလေဟိ အတိက္ကာမေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ဒီဃာ၊ ဒွေမာသတော ဧကဒိဝသမ္ပိ အတိက္ကာမေတုံ န လဘတိယေဝ။ ဥဘယထာပိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါဝ ဝုတ္တော၊ တတော ဩရံ ပန န ဝဋ္ဋနဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ။

‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတ္တရိကာယ ကေသာ ဆေဒါပေတဗ္ဗာ၊ ယော ဆေဒါပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ ကတ္တရိကာယ ကေသေ ဆေဒါပေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော အာဗာဓံ ဝိနာ ကတ္တရိကာယ ကေသေ ဆေဒါပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောစ္ဆေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န ဖဏကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န ဟတ္ထဖဏကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န သိတ္ထတေလကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န ဥဒကတေလကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ၊ ယော ဩသဏ္ဌေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၆) ဝစနတော မဏ္ဍနတ္ထာယ ကောစ္ဆာဒီဟိ ကေသာ န ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ၊ ဥဒ္ဓလောမေန ပန အနုလောမနိပါတနတ္ထံ ဟတ္ထံ တေမေတွာ သီသံ ပုဉ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဥဏှာဘိတတ္တရဇသိရာနမ္ပိ အလ္လဟတ္ထေန ပုဉ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒါသေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ ဝါ မုခနိမိတ္တံ ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ ယော ဩလောကေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ အာဒါသေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ ဝါ မုခနိမိတ္တံ ဩလောကေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၇) ဝစနတော အာဗာဓံ ဝိနာ အာဒါသေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ ဝါ မုခံ န ဩလောကေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကံသပတ္တာဒီနိပိ ယေသု မုခနိမိတ္တံ ပညာယတိ၊ သဗ္ဗာနိ အာဒါသသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကဉ္ဇိယာဒီနိပိ စ ဥဒကပတ္တသင်္ခမေဝ။ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဩလောကေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အာဗာဓပစ္စယာ ပန ‘‘သဉ္ဆဝိ နု ခေါ မေ ဝဏော၊ ဥဒါဟု န တာဝါ’’တိ ဇာနနတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဇိဏ္ဏော နု ခေါမှိ၊ နော’’တိ ဧဝံ အာယုသင်္ခါရံ ဩလောကနတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုခံ အာလိမ္ပိတဗ္ဗံ… န မုခံ ဥမ္မဒ္ဒိတဗ္ဗံ… န မုခံ စုဏ္ဏေတဗ္ဗံ… န မနောသိလိကာယ မုခံ လဉ္ဆေတဗ္ဗံ… န အင်္ဂရာဂေါ ကာတဗ္ဗော… န မုခရာဂေါ ကာတဗ္ဗော… န အင်္ဂရာဂမုခရာဂေါ ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ ¶ ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ မုခံ အာလိမ္ပိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၇) ဝစနတော အာဗာဓံ ဝိနာ မုခဝိလိမ္ပနာဒိ န ကာတဗ္ဗံ။

၂၅။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနာယ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော ဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၈) ဝစနတော နစ္စာဒိံ ဒဿနာယ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၅) စ နစ္စန္တိ နဋာဒယော ဝါ နစ္စန္တု သောဏ္ဍာ ဝါ အန္တမသော မောရသူဝမက္ကဋာဒယောပိ၊ သဗ္ဗမေတံ နစ္စမေဝ၊ တသ္မာ အန္တမသော မောရနစ္စမ္ပိ ဒဿနာယ ¶ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သယမ္ပိ နစ္စန္တဿ ဝါ နစ္စာပေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဂီတန္တိ နဋာဒီနံ ဝါ ဂီတံ ဟောတု အရိယာနံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ရတနတ္တယဂုဏူပသဉှိတံ သာဓုကီဠိတဂီတံ ဝါ အသညတဘိက္ခူနံ ဓမ္မဘာဏကဂီတံ ဝါ အန္တမသော ဒန္တဂီတမ္ပိ၊ ‘‘ယံ ဂါယိဿာမာ’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဩကူဇန္တာ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဂီတမေဝ၊ သယံ ဂါယန္တဿပိ ဂါယာပေန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။

‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝါ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မံ ဂါယန္တဿ။ အတ္တနာပိ တသ္မိံ သရေ သာရဇ္ဇတိ၊ ပရေပိ တသ္မိံ သရေ သာရဇ္ဇန္တိ၊ ဂဟပတိကာပိ ဥဇ္ဈာယန္တိ၊ သရကုတ္တိမ္ပိ နိကာမယမာနဿ သမာဓိဿ ဘင်္ဂေါ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ အာဒီနဝါ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မံ ဂါယန္တဿ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မော ဂါယိတဗ္ဗော၊ ယော ဂါယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၉) –

ဝစနတော အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မောပိ န ဂါယိတဗ္ဗော။

အာယတကော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၉) နာမ ဂီတဿရော တံ တံ ဝတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ အက္ခရာနိ ဝိနာသေတွာ ပဝတ္တော။ ဓမ္မေ ပန သုတ္တန္တဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ၊ ဇာတကဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ၊ ဂါထာဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ဝိနာသေတွာ အတိဒီဃံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စတုရဿေန ဝတ္တေန ပရိမဏ္ဍလာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သရဘည’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၉) ဝစနတော ပန သရေန ဓမ္မံ ဘဏိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရဘညေ ကိရ တရင်္ဂဝတ္တဓောတကဝတ္တဂလိတဝတ္တာဒီနိ ဒွတ္တိံသ ဝတ္တာနိ အတ္ထိ၊ တေသု ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကာတုံ လဘတိ။ သဗ္ဗေသံ ပဒဗျဉ္ဇနံ အဝိနာသေတွာ ဝိကာရံ ¶ အကတွာ သမဏသာရုပ္ပေန စတုရဿေန နယေန ပဝတ္တနံယေဝ လက္ခဏံ။

ဝါဒိတံ နာမ တန္တိဗဒ္ဓါဒိဝါဒနီယဘဏ္ဍံ ဝါဒိတံ ဝါ ဟောတု ကုဋဘေရိဝါဒိတံ ဝါ အန္တမသော ဥဒကဘေရိဝါဒိတမ္ပိ၊ သဗ္ဗမေတံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန နိဋ္ဌုဘန္တော ဝါ သာသင်္ကေ ဝါ ဌိတော အစ္ဆရိကံ ဝါ ဖောဋေတိ၊ ပါဏိံ ဝါ ပဟရတိ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိ၊ သဗ္ဗံ အန္တရာရာမေ ဌိတဿ ပဿတော အနာပတ္တိ၊ ပဿိဿာမီတိ ဝိဟာရတော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ အာသနသာလာယံ နိသိန္နော ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ပဿိဿာမီတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆတော အာပတ္တိ၊ ဝီထိယံ ဌတွာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ပဿတောပိ အာပတ္တိယေဝ။ သလာကဘတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ အညေန ဝါ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ ဂတဋ္ဌာနေ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ၊ အနာပတ္တိ။ အာပဒါသု တာဒိသေန ဥပဒ္ဒဝေန ¶ ဥပဒ္ဒုတော သမဇ္ဇဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပဝိသိတွာ ပဿန္တဿ သုဏန္တဿ ဝါ အနာပတ္တိ။ ‘‘စေတိယဿ ဥပဟာရံ ဒေထ ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ၊ ‘‘တုမှာကံ စေတိယဿ ဥပဟာရံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ န လဘတိ။ ‘‘တုမှာကံ စေတိယဿ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘ဥပဋ္ဌာနကရဏံ နာမ သုန္ဒရ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၆။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ ဆေတဗ္ဗံ၊ ယော ဆိန္ဒေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၁) ဝစနတော အင်္ဂဇာတံ (စူဠဝ။ ၂၅၁) ဆိန္ဒန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ အညံ ပန ကဏ္ဏနာသာအင်္ဂုလိအာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဆိန္ဒန္တဿ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အဟိကီဋဒဋ္ဌာဒီသု ပန အညာဗာဓပစ္စယာ ဝါ လောဟိတံ ဝါ မောစေန္တဿ ဆိန္ဒန္တဿ ဝါ အနာပတ္တိ။

၂၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟီနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတဗ္ဗံ၊ ယော ဒဿေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) ဝစနတော ဂိဟီနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ ပန အပ္ပဋိက္ခိတ္တာ။

၂၈။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောဝဏ္ဏမယော ပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော…ပေ… န ရူပိယမယော…ပေ… န မဏိမယော…ပေ… န ဝေဠုရိယမယော…ပေ… န ဖလိကမယော…ပေ… န ကံသမယော…ပေ… န ကာစမယော…ပေ… န တိပုမယော …ပေ… န သီသမယော…ပေ… န တမ္ဗလောဟမယော ပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) ဝစနတော သုဝဏ္ဏမယာဒိပတ္တော ¶ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ဂိဟီ ဘတ္တဂ္ဂေ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋိကာဒီသု ဗျဉ္ဇနံ ကတွာ ဥပနာမေန္တိ၊ အာမသိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဖလိကမယကာစမယကံသမယာနိ ပန တဋ္ဋိကာဒီနိ ဘာဇနာနိ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေနေဝ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာနိ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ။ တမ္ဗလောဟမယောပိ ပတ္တောယေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ထာလကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ ပတ္တေ အယောပတ္တံ မတ္တိကာပတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) ဒွေယေဝ စ ပတ္တာ အနုညာတာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမ္ဗကဋာဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ၊ ယော စရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော လာဗုကဋာဟံ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ လဘိတွာ ပန တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋိကဋာဟေပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝသီသပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော ဆဝသီသမယောပိ ပတ္တော န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပတ္တာဓာရက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဘူမိဒါရုဒဏ္ဍဝအလဝေတ္တာဒီဟိ ကတေ ဘူမိအာဓာရကေ ဒါရုဒဏ္ဍအာဓာရကေ စ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဘူမိအာဓာရကေ တယော ဒဏ္ဍာဓာရကေ ဒွေ ပတ္တေ ဥပရူပရိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ဘူမိအာဓာရကေ တိဏ္ဏံ ပတ္တာနံ အနောကာသော၊ ဒွေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာဓာရကေသုပိ သုသဇ္ဇိတေသု ဧသေဝ နယော။ ဘမကောဋိသဒိသော ပန ဒါရုအာဓာရကော တီဟိ ဒဏ္ဍကေဟိ ဗဒ္ဓါ၊ ဒဏ္ဍာဓာရကော စ ဧကဿပိ ပတ္တဿ အနောကာသော၊ တတ္ထ ဌပေတွာပိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဘူမိယံ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကမေဝ ဌပေတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိဍ္ဎန္တေ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော၊ ယော နိက္ခိပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနံ အန္တေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပရိဝတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝရူပါယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာယ မိဍ္ဎိကာယ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဘဏ္ဍန္တေ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော၊ ယော နိက္ခိပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဗာဟိရပဿေ ကတာယ တနုကမိဍ္ဎိကာယ အန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စောဠက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော စောဠကံ ¶ ပတ္ထရိတွာ တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန အသတိ ကဋသာရကေ ဝါ တဋ္ဋိကာယ ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ ပရိဘဏ္ဍကတာယ ဘူမိယာ ယတ္ထ န ဒုဿတိ၊ တထာရူပါယ ဝါလိကာယ ဝါ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပံသုရဇာဒီသု ပန ခရဘူမိယံ ဝါ ဌပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပတ္တော လဂ္ဂေတဗ္ဗော၊ ယော လဂ္ဂေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော နာဂဒန္တာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ လဂ္ဂေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စီဝရဝံသေပိ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဉ္စေ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော၊ ယော နိက္ခိပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဘဏ္ဍကဋ္ဌပနတ္ထမေဝ ဝါ ကတံ ဟောတု နိသီဒနသယနတ္ထံ ဝါ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ဌပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အညေန ပန ဘဏ္ဍကေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ၊ အဋနိယံ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗန္ဓိတွာပိ ဥပရိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ¶ ပန မဉ္စော ဝါ ပီဌံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ စီဝရဝံသာဒီသု အဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ဌပိတံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အံသဝဋ္ဋနကေန အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ အင်္ကေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တေ ဘတ္တပူရောပိ အံသကူဋေ လဂ္ဂိတပတ္တောပိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘဏ္ဍကေန ပန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ အဋ္ဋကံ ကတွာ ဝါ ဌပိတေ ယော ကောစိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပတ္တဟတ္ထေန ကဝါဋံ ပဏာမေတဗ္ဗံ၊ ယော ပဏာမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော ပတ္တဟတ္ထေန ကဝါဋံ န ပဏာမေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ န ကေဝလံ ယဿ ပတ္တော ဟတ္ထေ၊ သော ဧဝ ပတ္တဟတ္ထော။ န ကေဝလဉ္စ ကဝါဋမေဝ ပဏာမေတုံ န လဘတိ၊ အပိစ ခေါ ပန ဟတ္ထေ ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဝါ ယတ္ထ ယတ္ထစိ သရီရာဝယဝေ ပတ္တသ္မိံ သတိ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ သီသေန ဝါ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန ကဝါဋံ ဝါ ပဏာမေတုံ ဃဋိကံ ဝါ ဥက္ခိပိတုံ သူစိံ ဝါ ကုဉ္စိကာယ အဝါပုရိတုံ န လဘတိ၊ အံသကူဋေ ပန ပတ္တံ လဂ္ဂေတွာ ယထာသုခံ အဝါပုရိတုံ လဘတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ စလကာနိ ဝါ အဋ္ဌိကာနိ ဝါ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကံ ဝါ ပတ္တေန နီဟရိတဗ္ဗံ၊ ယော နီဟရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော စလကာဒီနိ ပတ္တေန နီဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ စလကာနီတိ စဗ္ဗေတွာ အပဝိဒ္ဓါမိသာနိ။ အဋ္ဌိကာနီတိ မစ္ဆမံသအအကာနိ။ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကန္တိ မုခဝိက္ခာလိတောဒကံ။ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ပတ္တေန နီဟရန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဟတ္ထံ ဓောဝိတုမ္ပိ ¶ န လဘတိ။ ဟတ္ထဓောတပါဒဓောတဥဒကမ္ပိ ပတ္တေ အာကိရိတွာ နီဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ သုဒ္ဓပတ္တံ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝါမဟတ္ထေန ပနေတ္ထ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ဧကံ ဥဒကဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ဟိ သော ဥစ္ဆိဋ္ဌပတ္တော ဟောတိ၊ ဟတ္ထံ ပန ဗဟိဥဒကေန ဝိက္ခာလေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မစ္ဆမံသဖလာဖလာဒီနိ စ ခါဒန္တော ယံ တတ္ထ အဋ္ဌိံ ဝါ စလကံ ဝါ ဆဍ္ဍေတုကာမော ဟောတိ၊ တံ ပတ္တေ ဌပေတုံ န လဘတိ။ ယံ ပန ပဋိခါဒိတုကာမော ဟောတိ၊ တံ ပတ္တေ ဌပေတုံ လဘတိ။ အဋ္ဌိကကဏ္ဋကာဒီနိ တတ္ထေဝ ကတွာ ဟတ္ထေန လုဉ္စိတွာ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မုခတော နီဟဋံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပုန ခါဒိတုကာမော ပတ္တေ ဌပေတုံ န လဘတိ၊ သိင်္ဂိဝေရနာဠိကေရခဏ္ဍာဒီနိ ဍံသိတွာ ပုန ဌပေတုံ လဘတိ။

၂၉။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပံသုကူလိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ယော ဘဝေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော သဗ္ဗပံသုကူလိကေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန စီဝရဉ္စ မဉ္စပီဌဉ္စ ပံသုကူလံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ပန ဒိန္နမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၃၀။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေန ဘိက္ခုနာ ပရိဿာဝနံ ယာစိယမာနေန န ဒါတဗ္ဗံ၊ ယော န ဒဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော အပရိဿာဝနကဿ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉) ယာစမာနဿ ပရိဿာဝနံ အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန အတ္တနော ဟတ္ထေ ပရိဿာဝနေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ယာစတိ၊ တဿ န အကာမာ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပရိဿာဝနကေန ဘိက္ခုနာ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ ယော ပဋိပဇ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော အပရိဿာဝနကေန မဂ္ဂေါ န ဂန္တဗ္ဗော။ သစေပိ န ဟောတိ ပရိဿာဝနံ ဝါ ဓမ္မကရဏံ ဝါ၊ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ‘‘ဣမိနာ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝိဿာမီ’’တိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဏ္ဍပရိဿာဝန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော ဒဏ္ဍပရိဿာဝနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍပရိဿာဝနံ နာမ ယတ္ထ ရဇကာနံ ခါရပရိဿာဝနံ ဝိယ စတူသု ပါဒေသု ဗဒ္ဓနိဿေဏိကာယ သာဋကံ ဗန္ဓိတွာ မဇ္ဈေ ဒဏ္ဍကေ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တိ၊ တံ ဥဘောပိ ကောဋ္ဌာသေ ပူရေတွာ ပရိဿာဝတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩတ္ထရက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော ဩတ္ထရကံ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဩတ္ထရကံ နာမ ယံ ဥဒကေ ဩတ္ထရိတွာ ဃဋကေန ဥဒကံ ဂဏှန္တိ၊ တဉှိ စတူသု ဒဏ္ဍကေသု ဝတ္ထံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကေ စတ္တာရော ခါဏုကေ နိခနိတွာ တေသု ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗပရိယန္တေ ဥဒကတော မောစေတွာ မဇ္ဈေ ဩတ္ထရိတွာ ဃဋေန ဥဒကံ ဂဏှန္တိ။

၃၁။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော၊ ယော အဘိဝါဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိဝစနတော (စူဠဝ။ ၂၆၁) န နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော၊ န နဂ္ဂေန အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗော၊ န နဂ္ဂေန အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန နဂ္ဂဿ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန နဂ္ဂဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန ခါဒိတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန သာယိတဗ္ဗံ၊ န နဂ္ဂေန ပါတဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပဋိစ္ဆာဒိယော ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိံ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိံ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၁) ဝစနတော တိဿော ပဋိစ္ဆာဒိယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိ စ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသေသု အဘိဝါဒနာဒီသု န ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ ပန သဗ္ဗကမ္မေသု ဝဋ္ဋတိ။

၃၂။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုပ္ဖာဘိကိဏ္ဏေသု သယနေသု သယိတဗ္ဗံ၊ ယော သသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော ပုပ္ဖေဟိ သန္ထတေသု သယနေသု န သယိတဗ္ဗံ၊ ဂန္ဓဂန္ဓံ ပန ဂဟေတွာ ကဝါဋေ ပဉ္စင်္ဂုလိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတုံ။

၃၃။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသိတ္တကူပဓာနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယော ဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော အာသိတ္တကူပဓာနေ ဌပေတွာ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အာသိတ္တကူပဓာနန္တိ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ကတာယ ပေဠာယ ဧတံ အဓိဝစနံ၊ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပန ဒါရုမယာပိ န ဝဋ္ဋတိ။

၃၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဠောရိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော မဠောရိကာယ ဌပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဠောရိကာတိ ဒဏ္ဍာဓာရကော ဝုစ္စတိ။ ယဋ္ဌိအာဓာရကပဏ္ဏာဓာရကပစ္ဆိကပီဌာဒီနိပိ ဧတ္ထေဝ ပဝိဋ္ဌာနိ။ အာဓာရကသင်္ခေပဂမနတော ဟိ ပဋ္ဌာယ ဆိဒ္ဒံ ဝိဒ္ဓမ္ပိ အဝိဒ္ဓမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၃၅။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဘာဇနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယော ဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စူဠဝ။ ၂၆၄) အာဒိဝစနတော န ဧကဘာဇနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ဧကထာလကေ ပါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧကော ဘိက္ခု ဘာဇနတော ဖလံ ဝါ ပူပံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ အပဂတေ ဣတရဿ သေသကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရဿပိ တသ္မိံ ခီဏေ ပုန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋိတဗ္ဗံ၊ ယော တုဝဋ္ဋေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စူဠဝ။ ၂၆၄) အာဒိဝစနတော န ဧကမဉ္စေ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ဧကတ္ထရဏေ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝဝတ္ထာနံ ပန ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ ကာသာဝံ ဝါ ကတ္တရယဋ္ဌိံ ဝါ အန္တမသော ကာယဗန္ဓနမ္ပိ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇန္တာနံ အနာပတ္တိ။ ဧကပါဝုရဏေဟိ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏေဟိ စ န နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧကံ အတ္ထရဏဉ္စေဝ ပါဝုရဏဉ္စ ဧတေသန္တိ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ။ သံဟာရိမာနံ ပါဝါရတ္ထရဏကဋသာရကာဒီနံ ဧကံ အန္တံ အတ္ထရိတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇန္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။

၃၆။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေလပ္ပဋိကာ အက္ကမိတဗ္ဗာ၊ ယော အက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော န စေလသန္ထာရော အက္ကမိတဗ္ဗော၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟီနံ မင်္ဂလတ္ထာယ ယာစိယမာနေန စေလပ္ပဋိကံ အက္ကမိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော ပန ကာစိ ဣတ္ထီ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈) အပဂတဂဗ္ဘာ ဝါ ဟောတိ ဂရုဂဗ္ဘာ ဝါ၊ ဧဝရူပေသု ¶ ဌာနေသု မင်္ဂလတ္ထာယ ယာစိယမာနေန အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓောတပါဒကံ အက္ကမိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဓောတေဟိ ပါဒေဟိ အက္ကမနတ္ထာယ အတ္ထတပစ္စတ္ထရဏံ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၃၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ကတကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကတကံ နာမ ပဒုမကဏ္ဏိကာကာရံ ပါဒဃံသနတ္ထံ ကဏ္ဋကေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတံ။ တံ ဝဋ္ဋံ ဝါ ဟောတု စတုရဿာဒိဘေဒံ ဝါ၊ ဗာဟုလိကာနုယောဂတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ၊ နေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ၊ န ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပါဒဃံသနိယော သက္ခရံ ကထလံ သမုဒ္ဒဖေဏက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော သက္ခရာဒီဟိ ပါဒဃံသနံ ဝဋ္ဋတိ။ သက္ခရာတိ ပါသာဏော ဝုစ္စတိ၊ ပါသာဏဖေဏကောပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၃၈။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စာမရိဗီဇနီ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော စာမရိဝါလေဟိ ကတဗီဇနီ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မကသဗီဇနိံ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တိဿော ဗီဇနိယော ဝါကမယံ ဥသီရမယံ မောရပိဉ္ဆမယံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဓူပနဉ္စ တာလဝဏ္ဋဉ္စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော မကသဗီဇနီအာဒိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဝိဓူပနန္တိ ဗီဇနီ ဝုစ္စတိ။ တာလဝဏ္ဋံ ပန တာလပဏ္ဏေဟိ ဝါ ကတံ ဟောတု ဝေဠုဒန္တဝိလီဝေဟိ ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ ဝါ စမ္မဝိကတီဟိ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ မကသဗီဇနီ ဒန္တမယဝိသာဏမယဒဏ္ဍကာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါကမယဗီဇနိယာ ကေတကပါရောဟကုန္တာလပဏ္ဏာဒိမယာပိ သင်္ဂဟိတာ။

၃၉။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆတ္တံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဆတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၀) ဝစနတော အဂိလာနေန ဆတ္တံ န ဓာရေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ကာယဍာဟော ဝါ ပိတ္တကောပေါ ဝါ ဟောတိ စက္ခု ဝါ ဒုဗ္ဗလံ၊ အညော ဝါ ကောစိ အာဗာဓော ဝိနာ ဆတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဆတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝဿေ ပန စီဝရဂုတ္တတ္ထမ္ပိ ဝါဠမိဂစောရဘယေသု အတ္တဂုတ္တတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ ပန သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂိလာနေနပိ အာရာမေ အာရာမူပစာရေ ဆတ္တံ ဓာရေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၀) ဝစနတော ပန အဂိလာနဿပိ အာရာမအာရာမူပစာရေသု ဆတ္တံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၀။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃာ နခါ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မံသပ္ပမာဏေန နခံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဒီဃာ နခါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီသတိမဋ္ဌံ ကာရာပေတဗ္ဗံ၊ ယော ကာရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မလမတ္တံ အပကဍ္ဎိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဝီသတိပိ နခေ လိခိတမဋ္ဌေ ကာရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ နခတော မလမတ္တံ ပန အပကဍ္ဎိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတဗ္ဗံ၊ ယော သံဟရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော ဂဏ္ဍဝဏာဒိအာဗာဓံ ဝိနာ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃံ နာသိကာလောမံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ¶ ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော သဏ္ဍာသေန နာသိကာလောမံ သံဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သက္ခရာဒီဟိ နာသိကာလောမံ ဂါဟာပနေပိ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ အနုရက္ခဏတ္ထံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဏ္ဍာသ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) သဏ္ဍာသော အနုညာတော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပလိတံ ဂါဟာပေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂါဟာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော ပလိတံ ဂါဟာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဘမုကာယ ဝါ နလာဋေ ဝါ ဒါဌိကာယ ဝါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဗီဘစ္ဆံ ဟုတွာ ဌိတံ၊ တာဒိသံ လောမံ ပလိတံ ဝါ အပလိတံ ဝါ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၁။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကာယဗန္ဓနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော၊ ယော ပဝိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝစနတော အကာယဗန္ဓနေန ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗော၊ အဗန္ဓိတွာ နိက္ခမန္တေန ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘အာသနသာလာယ ဗန္ဓိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သရိတွာ ယာဝ န ဗန္ဓတိ၊ န တာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။

၄၂။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟိနိဝတ္ထံ နိဝါသေတဗ္ဗံ၊ ယော နိဝါသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စူဠဝ။ ၂၈၀) အာဒိဝစနတော ဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒိဝသေန ဂိဟိနိဝတ္ထံ န နိဝါသေတဗ္ဗံ၊ သေတပဋပါရုတာဒိဝသေန န ဂိဟိပါရုတံ ပါရုပိတဗ္ဗံ၊ မလ္လကမ္မကရာဒယော ဝိယ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ န နိဝါသေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ နိဝါသေတုံ ဂိလာနဿပိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ကောဏေ ဥက္ခိပိတွာ အန္တရဝါသကဿ ဥပရိ လဂ္ဂန္တိ၊ အန္တော ဝါ ဧကံ ကာသာဝံ တထာ နိဝါသေတွာ ဗဟိ အပရံ နိဝါသေန္တိ၊ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနော ပန အန္တောကာသာဝဿ ဩဝဋ္ဋိကံ ဒဿေတွာ အပရံ ဥပရိ နိဝါသေတုံ လဘတိ၊ အဂိလာနေန ဒွေ နိဝါသေန္တေန သဂုဏံ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗာနိ။

၄၃။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဘတောကာဇံ ဟရိတဗ္ဗံ၊ ယော ဟရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၁) ဝစနတော ဥဘတောကာဇံ ဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကတောကာဇံ အန္တရာကာဇံ သီသဘာရံ ခန္ဓဘာရံ ကဋိဘာရံ ဩလမ္ဗက’’န္တိ ဝစနတော ဧကတောကာဇာဒိံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ယော ခါဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၂) ဝစနတော န ဒီဃံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ ¶ ဒန္တကဋ္ဌံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမံ ဒန္တကဋ္ဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၂) ဝစနတော မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတဗ္ဗံ။

၄၅။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခော အဘိရုဟိတဗ္ဗော၊ ယော အဘိရုဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ကရဏီယေ ပေါရိသံ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတုံ အာပဒါသု ယာဝဒတ္ထ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၄) ဝစနတော န ရုက္ခံ အဘိရုဟိတဗ္ဗံ၊ သုက္ခကဋ္ဌဂဟဏာဒိကိစ္စေ ပန သတိ ပုရိသပ္ပမာဏံ အဘိရုဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာပဒါသူတိ ဝါဠမိဂါဒယော ဝါ ဒိသွာ မဂ္ဂမူဠှော ဝါ ဒိသာ ဩလောကေတုကာမော ဟုတွာ ဒဝဍာဟံ ဝါ ဥဒကောဃံ ဝါ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အတိဥစ္စမ္ပိ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၆။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဆန္ဒသော အာရောပေတဗ္ဗံ၊ ယော အာရောပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သကာယ နိရုတ္တိယာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၅) ဝစနတော ဝေဒံ ဝိယ ဗုဒ္ဓဝစနံ သက္ကဋဘာသာယ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောစေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သကာယ ပန မာဂဓိကာယ နိရုတ္တိယာ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ။

၄၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကာယတံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ၊ ယော ပရိယာပုဏေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စဦဠဝ။ ၂၈၆) အာဒိဝစနတော လောကာယတသင်္ခါတံ ‘‘သဗ္ဗံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ၊ သဗ္ဗံ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ၊ သေတော ကာကော၊ ကာဠော ဗကော ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာ’’တိ ဧဝမာဒိနိရတ္ထကကာရဏပဋိသံယုတ္တံ တိတ္ထိယသတ္ထံ နေဝ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ၊ န ပရဿ ဝါစေတဗ္ဗံ။ န စ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာ၊ န ပရဿ ဝါစေတဗ္ဗာ။

၄၈။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခိပိတေ ‘ဇီဝါ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ယော ဝဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟီနံ ‘ဇီဝထ ဘန္တေ’တိ ဝုစ္စမာနေန ‘စိရံ ဇီဝါ’တိ ဝတ္တု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၈) ဝစနတော ခိပိတေ ‘‘ဇီဝါ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဂိဟိနာ ပန ‘‘ဇီဝထာ’’တိ ဝုစ္စမာနေန ‘‘စိရံ ဇီဝါ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၉။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လသုဏံ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ယော ခါဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ လသုဏံ ခါဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၉) ဝစနတော အာဗာဓံ ¶ ဝိနာ လသုဏံ ခါဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သူပသမ္ပာကာဒီသု (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၇) ပက္ခိတ္တံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ တဉှိ ပစ္စမာနေသု မုဂ္ဂသူပါဒီသု ဝါ မစ္ဆမံသဝိကတိယာ ဝါ တေလေ ဝါ ဗဒရသာဠဝါဒီသု ဝါ အမ္ဗိလသာကာဒီသု ဝါ ဥတ္တရိဘင်္ဂေသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အန္တမသော ယာဂုဘတ္တေပိ ပက္ခိတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။

၅၀။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ သေနာသနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ယော အက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ မဉ္စပီဌာဒိသေနာသနံ ပရိကမ္မကတာ ဝါ ဘူမိ န အက္ကမိတဗ္ဗာ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလ္လေဟိ ပါဒေဟိ သေနာသနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ယော အက္ကမေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ယေဟိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၄) အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ပညာယတိ၊ ဧဝရူပေဟိ အလ္လပါဒေဟိ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ ဝါ သေနာသနံ ဝါ န အက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥဒကသိနေဟမတ္တမေဝ ပညာယတိ၊ န ဥဒကံ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ပန အလ္လပါဒေဟိပိ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဥပါဟနေန သေနာသနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ယော အက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ဓောတပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ သဥပါဟနေန အက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နိဋ္ဌုဘိတဗ္ဗံ၊ ယော နိဋ္ဌုဘေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ န နိဋ္ဌုဘိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခေဠမလ္လက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဧဝံ အနုညာတေ ခေဠမလ္လကေ နိဋ္ဌုဘိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စောဠကေန ပလိဝေဌေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော သုဓာဘူမိယာ ဝါ ပရိဘဏ္ဍဘူမိယာ ဝါ မဉ္စပီဌံ နိက္ခိပန္တေန သစေ တဋ္ဋိကာ ဝါ ကဋသာရကော ဝါ နတ္ထိ၊ စောဠကေန မဉ္စပီဌာနံ ပါဒါ ဝေဌေတဗ္ဗာ၊ တသ္မိံ အသတိ ပဏ္ဏမ္ပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိဉ္စိ အနတ္ထရိတွာ ဌပေန္တဿ ပန ဒုက္ကဋံ။ ယဒိ ပန တတ္ထ နေဝါသိကာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာပိ ဌပေန္တိ၊ အဓောတပါဒေဟိပိ ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ အပဿေတဗ္ဗာ၊ ယော အပဿေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ သေတဘိတ္တိ ဝါ ဟောတု စိတ္တကမ္မကတာ ဝါ၊ န အပဿေတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စ ဘိတ္တိမေဝ၊ ဒွါရမ္ပိ ဝါတပါနမ္ပိ အပဿေနဖလကမ္ပိ ပါသာဏတ္ထမ္ဘမ္ပိ ရုက္ခတ္ထမ္ဘမ္ပိ စီဝရေန ဝါ ယေန ကေနစိ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အပဿိတုံ န လဘတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ပစ္စတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၅) ဝစနတော ပန ဓောတပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ပရိဘဏ္ဍကတံ ဘူမိံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ သေနာသနံ ဝါ သင်္ဃိကမဉ္စပီဌံ ဝါ အတ္တနော သန္တကေန ပစ္စတ္ထရဏေန ပစ္စတ္ထရိတွာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ နိဒ္ဒါယတောပိ ပစ္စတ္ထရဏေ သင်္ကုဋိတေ ကောစိ သရီရာဝယဝေါ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဖုသတိ၊ အာပတ္တိယေဝ၊ လောမေသု ပန ဖုသန္တေသု လောမဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ပရိဘောဂသီသေန အပဿယန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထတလပါဒတလေဟိ ပန ဖုသိတုံ အက္ကမိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဟရန္တဿ ကာယေ ပဋိဟညတိ၊ အနာပတ္တိ။

၅၁။ ‘‘ဒသယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝန္ဒိယာ။ ပုရေဥပသမ္ပန္နေန ပစ္ဆုပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော၊ အနုပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော၊ နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော အဓမ္မဝါဒီ အဝန္ဒိယော၊ မာတုဂါမော အဝန္ဒိယော၊ ပဏ္ဍကော အဝန္ဒိယော၊ ပါရိဝါသိကော အဝန္ဒိယော၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟော အဝန္ဒိယော၊ မာနတ္တာရဟော အဝန္ဒိယော၊ မာနတ္တစာရိကော အဝန္ဒိယော၊ အဗ္ဘာနာရဟော အဝန္ဒိယော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၂) ဝစနတော ဣမေ ဒသ အဝန္ဒိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ပစ္ဆုပသမ္ပန္နေန ပုရေဥပသမ္ပန္နော ဝန္ဒိယော၊ နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော ဓမ္မဝါဒီ ဝန္ဒိယော၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝန္ဒိယော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၂) – ဝစနတော ဣမေ တယော ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။

၅၂။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ တူလာနိ ရုက္ခတူလံ လတာတူလံ ပေါဋကီတူလ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ဣမာနိ တီဏိ တူလာနိ ကပ္ပိယာနိ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ရုက္ခတူလန္တိ သိမ္ဗလိရုက္ခာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနံ တူလံ။ လတာတူလန္တိ ခီရဝလ္လိအာဒီနံ ယာသံ ကာသဉ္စိ ဝလ္လီနံ တူလံ။ ပေါဋကီတူလန္တိ ပေါဋကီတိဏာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာနံ အန္တမသော ဥစ္ဆုနဠာဒီနမ္ပိ တူလံ။ ဧတေဟိ တီဟိ သဗ္ဗဘူတဂါမာ သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ရုက္ခဝလ္လိတိဏဇာတိယော ဟိ မုဉ္စိတွာ အညော ဘူတဂါမော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယဿ ကဿစိ ဘူတဂါမဿ တူလံ ဗိမ္ဗောဟနေ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိသိံ ပန ပါပုဏိတွာ သဗ္ဗမေတံ အကပ္ပိယတူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနေ ဧတံ တူလမေဝ၊ ဟံသမောရာဒီနံ သဗ္ဗသကုဏာနံ သီဟာဒီနံ ¶ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနဉ္စ လောမမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပိယင်္ဂုပုပ္ဖဗကုလပုပ္ဖာဒီနံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ န ဝဋ္ဋတိ။ တမာလပတ္တံ သုဒ္ဓမေဝ ¶ န ဝဋ္ဋတိ၊ မိဿကံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိသီနံ အနုညာတံ ပဉ္စဝိဓံ ဥဏ္ဏာဒိတူလမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၅၃။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဘိသိယော ဥဏ္ဏဘိသိံ စောဠဘိသိံ ဝါကဘိသိံ တိဏဘိသိံ ပဏ္ဏဘိသိ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ပဉ္စဟိ ဥဏ္ဏာဒီဟိ ပူရိတာ ပဉ္စ ဘိသိယော အနုညာတာ။ တူလဂဏနာယ ဟိ ဧတာသံ ဂဏနာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဥဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန န ကေဝလံ ဧဠကလောမမေဝ ဂဟိတံ၊ ဌပေတွာ ပန မနုဿလောမံ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသဇာတီနံ ပက္ခိစတုပ္ပဒါနံ လောမံ သဗ္ဗံ ဣဓ ဥဏ္ဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ။ တသ္မာ ဆန္နံ စီဝရာနံ ဆန္နံ အနုလောမစီဝရာနဉ္စ အညတရေန ဘိသိစ္ဆဝိံ ကတွာ တံ သဗ္ဗံ ပက္ခိပိတွာ ဘိသိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဠကလောမာနိ ပန အပက္ခိပိတွာ ကမ္ဗလမေဝ စတုဂ္ဂုဏံ ပဉ္စဂုဏံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ကတာပိ ဥဏ္ဏဘိသိသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

စောဠဘိသိအာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ နဝစောဠံ ဝါ ပုရာဏစောဠံ ဝါ သံဟရိတွာ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ဝါ ကတာ စောဠဘိသိ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝါကံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ဝါကဘိသိ။ ယံ ကိဉ္စိ တိဏံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ တိဏဘိသိ။ အညတြ သုဒ္ဓတမာလပတ္တာ ယံ ကိဉ္စိ ပဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ပဏ္ဏဘိသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တမာလပတ္တံ ပန အညေန မိဿမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပနေတံ ဥဏ္ဏာဒိပဉ္စဝိဓံ တူလံ ဘိသိယံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ မသူရကေပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ဧတေန မသူရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဘိသိယာ ပမာဏနိယမော နတ္ထိ၊ မဉ္စဘိသိ ပီဌဘိသိ ဘူမတ္ထရဏဘိသိ စင်္ကမနဘိသိ ပါဒပုဉ္ဆနဘိသီတိ ဧတာသံ အနုရူပတော သလ္လက္ခေတွာ အတ္တနော ရုစိဝသေန ပမာဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ဗိမ္ဗောဟနံ ပန ပမာဏယုတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

၅၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဍ္ဎကာယိကာနိ ဗိမ္ဗောဟနာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ယေသု ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သီသံ ဥပဒဟန္တိ၊ တာဒိသာနိ ဥပဍ္ဎကာယပ္ပမာဏာနိ ဗိမ္ဗောဟနာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီသပ္ပမာဏံ ဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) သီသပ္ပမာဏံ အနုညာတံ။ သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ မိနိယမာနံ ဝိဒတ္ထိ စေဝ စတုရင်္ဂုလဉ္စ ဟောတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ။ ‘‘ဒီဃတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဝါ ဒွိရတနံ ဝါ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ အယံ သီသပ္ပမာဏဿ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ အဂိလာနဿ သီသူပဓာနဉ္စ ¶ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ဒွယမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနဿ ဗိမ္ဗောဟနာနိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ယာနိ ပန ဘိသီနံ အနုညာတာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိယတူလာနိ၊ တေဟိ ဗိမ္ဗောဟနံ မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော အာဟ။ ဝိနယဓရဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဗိမ္ဗောဟနံ ကရိဿာမီတိ ကပ္ပိယတူလံ ဝါ အကပ္ပိယတူလံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ကရောန္တဿ ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

၅၅။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသန္ဒိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော စတုရဿပီဌသင်္ခါတော အာသန္ဒိကော ဝဋ္ဋတိ၊ သော စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စကမ္ပိ အာသန္ဒိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော အဋ္ဌင်္ဂုလတော ဥစ္စပါဒကောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကတောဘာဂေန ဒီဃပီဌမေဝ ဟိ အဋ္ဌင်္ဂုလတော ဥစ္စပါဒကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ စတုရဿပီဌံ ပမာဏာတိက္ကန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တင်္ဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော တီသု ဒိသာသု အပဿယံ ကတွာ ကတမဉ္စောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စကမ္ပိ သတ္တင်္ဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော အယမ္ပိ ပမာဏာတိက္ကန္တော စ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဒ္ဒပီဌ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ပါဠိယံ အနုညာတံ ဝေတ္တမယပီဌံ ပိလောတိကာဗဒ္ဓပီဌံ ဒါရုပဋ္ဋိကာယ ဥပရိ ပါဒေ ဌပေတွာ ဘောဇနဖလကံ ဝိယ ကတံ ဧဠကပါဒပီဌံ အာမလကာကာရေန ယောဇိတံ ဗဟုပါဒကံ အာမဏ္ဍကဝဋ္ဋိကပီဌံ ပလာလပီဌံ ဖလကပီဌဉ္စ ပါဠိယံ အနာဂတဉ္စ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုမယပီဌံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စေ မဉ္စေ သယိတဗ္ဗံ၊ ယော သယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ပမဏာတိက္ကန္တေ မဉ္စေ သယန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ တံ ပန ကရောန္တဿ ကာရာပေန္တဿ စ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ န ဆိန္ဒိတုကာမော ဟောတိ၊ ဘူမိယံ နိခနိတွာ ပမာဏံ ဥပရိ ဒဿေတိ၊ ဥတ္တာနကံ ဝါ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဥက္ခိပိတွာ တုလာသင်္ဃာဋေ ဌပေတွာ အဋ္ဋံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာ မဉ္စပဋိပါဒကာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ မဉ္စပဋိပါဒက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရမောဝ မဉ္စပဋိပါဒကော ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။

၅၆။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ သေယျထိဒံ၊ အာသန္ဒိ ပလ္လင်္ကော ဂေါနကော စိတ္တကော ပဋိကာ ပဋလိကာ တူလိကာ ဝိကတိကာ ဥဒ္ဒလောမိ ဧကန္တလောမိ ကဋ္ဋိဿံ ကောသေယျံ ကုတ္တကံ ဟတ္ထတ္ထရံ အဿတ္ထရံ ရထတ္ထရံ အဇိနပဝေဏီ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ သဥတ္တရစ္ဆဒံ ¶ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၄) ဥစ္စာသယနံ နာမ ပမာဏာတိက္ကန္တံ မဉ္စံ။ မဟာသယနံ နာမ အကပ္ပိယတ္ထရဏံ။ အာသန္ဒိအာဒီသု အာသန္ဒီတိ ပမာဏာတိက္ကန္တာသနံ။ ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော။ ဂေါနကောတိ ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ။ စိတ္တကောတိ ရတနစိတြဥဏ္ဏာမယတ္ထရကော။ ပဋိကာတိ ဥဏ္ဏာမယော သေတတ္ထရကော။ ပဋလိကာတိ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယလောမတ္ထရကော၊ ယော ‘‘အာမလကပဋော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တူလိကာတိ ပကတိတူလိကာယေဝ။ ဝိကတိကာတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိရူပဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရကော။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသိယသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ သုဒ္ဓကောသေယျံ ပန ဝဋ္ဋတိ။

ကုတ္တကန္တိ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဟတ္ထတ္ထရအဿတ္ထရာ ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌီသု အတ္ထရဏကအတ္ထရဏာ ဧဝ။ ရထတ္ထရေပိ ဧသေဝ နယော။ အဇိနပဝေဏီတိ အဇိနစမ္မေဟိ မဉ္စပ္ပမာဏေန သိဗ္ဗိတွာ ကတာ ပဝေဏီ။ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ ကဒလိမိဂစမ္မံ နာမ အတ္ထိ၊ တေန ကတံ ပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလိမိဂစမ္မံ ပတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗိတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒန္တိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေန၊ ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ သတိ န ဝဋ္ဋတိ၊ အသတိ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ မဉ္စဿ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ၊ ဧတံ န ကပ္ပတိ။ ယံ ပန ဧကမေဝ ဥပဓာနံ ဥဘောသု ပဿေသု ရတ္တံ ဝါ ဟောတု ပဒုမဝဏ္ဏံ ဝါ ဝိစိတြံ ဝါ၊ သစေ ပမာဏယုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဥပဓာနံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဂေါနကာဒီနိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) သင်္ဃိကဝိဟာရေ ဝါ ¶ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ မဉ္စပီဌကေသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဓမ္မာသနေ ပန ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန လဗ္ဘန္တိ၊ တတြာပိ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌပေတွာ တီဏိ အာသန္ဒိံ ပလ္လင်္ကံ တူလိကံ ဂိဟိဝိကတံ အဘိနိသီဒိတုံ၊ န တွေဝ အဘိနိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၄) – ဝစနတော အာသန္ဒာဒိတ္တယံ ဌပေတွာ အဝသေသေသု ဂေါနကာဒီသု ဂိဟိဝိကတေသု ဓမ္မာသနေ ဝါ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တူလောနဒ္ဓံ ပန မဉ္စပီဌံ ဘတ္တဂ္ဂေ အန္တရဃရေယေဝ နိသီဒိတုံ ¶ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တူလောနဒ္ဓံ ပန မဉ္စပီဌံ ကာရာပေန္တဿပိ ဥဒ္ဒါလနကံ ပါစိတ္တိယံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩနဒ္ဓမဉ္စံ ဩနဒ္ဓပီဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ပန စမ္မာဒီဟိ ဩနဒ္ဓံ မဉ္စပီဌံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါဝါရံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောသေယျပါဝါရံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဇဝံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္ဗလ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၇-၃၃၈) – ဝစနတော ပါဝါရာဒီနိ သင်္ဃိကာနိ ဝါ ဟောန္တု ပုဂ္ဂလိကာနိ ဝါ၊ ယထာသုခံ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ကောဇဝံ ပနေတ္ထ ပကတိကောဇဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ပါသာဒပရိဘောဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) ကဝါဋာနိ မဉ္စပီဌာနိ တာလဝဏ္ဋာနိ သုဝဏ္ဏရဇတယောနိ ပါနီယဃဋပါနီယသရာဝါနိ၊ ယံ ကိဉ္စိ စိတ္တကမ္မကတံ၊ သဗ္ဗံ သေနာသနပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပါသာဒဿ ဒါသိဒါသံ ခေတ္တဝတ္ထုံ ဂေါမဟိံသံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ပါဋေက္ကံ ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပါသာဒေ ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကပလာသိကံ ဥပါဟနံ… န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဂုဏာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န တိဂုဏာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၅) – ဝစနတော ဧကပဋလာယေဝ ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွိပဋလာ ပန တိပဋလာ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅) နာမ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စတိ၊ သာ ပန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) – ဝစနတော ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ¶ နဝါ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တာ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဇ္ဈိမဒေသေ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩမုက္ကံ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနံ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝါ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၇) ဝစနတော ပဋိမုဉ္စိတွာ အပနီတာ ပရိဘုတ္တာယေဝ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ၊ အပရိဘုတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တာယေဝ။ ဧကပဋလာ ပန ပရိဘုတ္တာ ဝါ ဟောတု အပရိဘုတ္တာ ဝါ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ မနုဿစမ္မံ ဌပေတွာ ယေန ကေနစိ စမ္မေန ကတာ ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပါဟနကောသကသတ္ထကကောသကကုဉ္စိကကောသကေသုပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗနီလိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န သဗ္ဗပီတိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န သဗ္ဗလောဟိတိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န သဗ္ဗမဉ္ဇိဋ္ဌိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န သဗ္ဗကဏှာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န သဗ္ဗမဟာရင်္ဂရတ္တာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န သဗ္ဗမဟာနာမရတ္တာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော သဗ္ဗနီလိကာဒိ ဥပါဟနာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ နီလိကာ ဥမာပုပ္ဖဝဏ္ဏာ ဟောတိ။ ပီတိကာ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏာ… လောဟိတိကာ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏာ… မဉ္ဇိဋ္ဌိကာ မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏာ ဧဝ… ကဏှာ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ… မဟာရင်္ဂရတ္တာ သတပဒိပိဋ္ဌိဝဏ္ဏာ… မဟာနာမရတ္တာ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာ ဟောတိ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏာ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပဒုမပုပ္ဖဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ ရဇနံ စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ ဝဏ္ဏံ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပ္ပမတ္တကေပိ ဘိန္နေ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နီလကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ပီတကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န လောဟိတကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န မဉ္ဇိဋ္ဌိကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ကဏှဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န မဟာရင်္ဂရတ္တဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န မဟာနာမရတ္တဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော ယာသံ ဝဒ္ဓါယေဝ နီလာဒိဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ တာပိ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဝဏ္ဏဘေဒံ ပန ကတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခလ္လကဗဒ္ဓါ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ပုဋဗဒ္ဓါ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ပါလိဂုဏ္ဌိမာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န တူလပုဏ္ဏိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န တိတ္တိရပတ္တိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာ ¶ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န အဇဝိသာဏဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ဝိစ္ဆိကာဠိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န မောရပိဉ္ဆပရိသိဗ္ဗိတာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န စိတြာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော ခလ္လကဗဒ္ဓါဒိ ဥပါဟနာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ခလ္လကဗဒ္ဓါတိ ပဏှိပိဓာနတ္ထံ တလေ ခလ္လကံ ဗန္ဓိတွာ ကတာ။ ပုဋဗဒ္ဓါတိ ယောနကဥပါဟနာ ဝုစ္စတိ၊ ယာ ယာဝ ဇင်္ဃတော သဗ္ဗပါဒံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ပါလိဂုဏ္ဌိမာတိ ပလိဂုဏ္ဌိတွာ ကတာ၊ ဥပရိ ပါဒမတ္တမေဝ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ န ဇင်္ဃံ။ တူလပုဏ္ဏိကာတိ တူလပိစုနာ ပူရေတွာ ကတာ။ တိတ္တိရပတ္တိကာတိ တိတ္တိရပတ္တသဒိသာ ဝိစိတြဗဒ္ဓါ။ မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာတိ ကဏ္ဏိကဋ္ဌာနေ မေဏ္ဍကသိင်္ဂသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ အဇဝိသာဏဝဒ္ဓိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော၊ ဝိစ္ဆိကာဠိကာပိ တတ္ထေဝ ဝိစ္ဆိကနင်္ဂုဋ္ဌသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ မောရပိဉ္ဆပရိသိဗ္ဗိတာတိ တလေသု ¶ ဝါ ဝဒ္ဓေသု ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ သုတ္တကသဒိသေဟိ ပရိသိဗ္ဗိတာ။ စိတြာတိ ဝိစိတြာ။ ဧတာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ သစေ တာနိ ခလ္လကာဒီနိ အပနေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ဝဠဉ္ဇိတုံ၊ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ တေသု ပန သတိ ဝဠဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီဟစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ဗျဂ္ဃစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ဒီပိစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န အဇိနစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ဥဒ္ဒစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န မဇ္ဇာရစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ကာဠကစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န လုဝကစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော သီဟစမ္မာဒိပရိက္ခဋာပိ ဥပါဟနာ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သီဟစမ္မပရိက္ခဋာ နာမ ပရိယန္တေသု စီဝရေ အနုဝါတံ ဝိယ သီဟစမ္မံ ယောဇေတွာ ကတာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ လုဝကစမ္မပရိက္ခဋာတိ ပက္ခိဗိဠာလစမ္မပရိက္ခဋာ။ ဧတာသုပိ ယာ ကာစိ တံ စမ္မံ အပနေတွာ ဓာရေတဗ္ဗာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဋ္ဌပါဒုကာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န တာလပတ္တပါဒုကာ… န ဝေဠုပတ္တပါဒုကာ၊ န တိဏပါဒုကာ… န မုဉ္ဇပါဒုကာ၊ န ပဗ္ဗဇပါဒုကာ… န ဟိန္တာလပါဒုကာ၊ န ကမလပါဒုကာ… န ကမ္ဗလပါဒုကာ… န သောဝဏ္ဏပါဒုကာ… န ရူပိယမယာ ပါဒုကာ… န မဏိမယာ… န ဝေဠုရိယမယာ… န ဖလိကမယာ ¶ … န ကံသမယာ… န ကာစမယာ… န တိပုမယာ… န သီသမယာ… န တမ္ဗလောဟမယာ… န ကာစိ သင်္ကမနီယာ ပါဒုကာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၀-၂၅၁) – ဝစနတော ယေန ကေနစိ တိဏေန ဝါ အညေန ဝါ ကတာ ယာ ကာစိ သင်္ကမနီယာ ပါဒုကာ န ဓာရေတဗ္ဗာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပါဒုကာ ဓုဝဋ္ဌာနိယာ အသင်္ကမနီယာယော၊ ဝစ္စပါဒုကံ ပဿာဝပါဒုကံ အာစမနပါဒုက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၁) – ဝစနတော ပန ဘူမိယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ နိစ္စလာ အသံဟာရိယာ ဝစ္စပါဒုကာဒီ တိဿော ပါဒုကာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဥပါဟနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော၊ ယော ပဝိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော သဥပါဟနေန ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ သဥပါဟနေန ဂါမံ ပဝိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၆) ဝစနတော ပန ယဿ ပါဒါ ဝါ ဖာလိတာ ပါဒခီလာ ဝါ အာဗာဓော ပါဒါ ဝါ ဒုက္ခာ ဟောန္တိ၊ ယော န သက္ကောတိ အနုပါဟနော ဂါမံ ပဝိသိတုံ၊ ဧဝရူပေန ဂိလာနေန သဥပါဟနေန ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဈာရာမေ ဥပါဟနံ ဓာရေတုံ ဥက္ကံ ပဒီပံ ကတ္တရဒဏ္ဍ’’န္တိ ¶ (မဟာဝ။ ၂၄၉) ဝစနတော အဇ္ဈာရာမေ အဂိလာနဿပိ ဥပါဟနံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာစရိယေသု အာစရိယမတ္တေသု ဥပဇ္ဈာယေသု ဥပဇ္ဈာယမတ္တေသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမမာနေသု သဥပါဟနေန စင်္ကမိတဗ္ဗံ၊ ယော စင်္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၈) – ဝစနတော အာစရိယာဒီသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမန္တေသု သဥပါဟနေန န စင်္ကမိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈) စ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော နိဿယာစရိယော ဥဒ္ဒေသာစရိယောတိ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဣဓ အာစရိယာ ဧဝ။ အဝဿိကဿ ဆဗ္ဗဿော အာစရိယမတ္တော။ သော ဟိ စတုဝဿကာလေ တံ နိဿာယ ဝစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဧကဝဿဿ သတ္တဝဿော၊ ဒုဝဿဿ အဋ္ဌဝဿော၊ တိဝဿဿ နဝဝဿော၊ စတုဝဿဿ ဒသဝဿောတိ ဣမေပိ အာစရိယမတ္တာ ဧဝ။ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ပန သဟာယဘိက္ခူ၊ ယေ ဝါ ပန ကေစိ ဒသဝဿေဟိ မဟန္တတရာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဥပဇ္ဈာယမတ္တာ နာမ။ ဧတ္တကေသု ဘိက္ခူသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမန္တေသု သဥပါဟနဿ စင်္ကမတော အာပတ္တိ။

‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာစမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ ဗျဂ္ဃစမ္မံ ဒီပိစမ္မံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ’’။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါစမ္မံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ’’။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိဉ္စိ စမ္မံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၅) – ဝစနတော မဇ္ဈိမဒေသေ သီဟစမ္မာဒိ ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သီဟစမ္မာဒီနဉ္စ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ကတော။ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ပန အညတ္ထ အနီဟရန္တေန ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု စမ္မာနိ အတ္ထရဏာနိ ဧဠကစမ္မံ အဇစမ္မံ မိဂစမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝစနကော ပန ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ယံ ကိဉ္စိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉) ဧဠကစမ္မဉ္စ အဇစမ္မဉ္စ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ မိဂစမ္မေ ဧဏိမိဂေါ ဝါတမိဂေါ ပသဒမိဂေါ ကုရုင်္ဂမိဂေါ မိဂမာတုကော ရောဟိတမိဂေါတိ ဧတေသံယေဝ စမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ အညေသံ ပန –

မက္ကဋော ကာဠသီဟော စ၊ သရဘော ကဒလီမိဂေါ၊

ယေ စ ဝါဠမိဂါ ကေစိ၊ တေသံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ ¶ ဝါဠမိဂါတိ သီဟဗျဂ္ဃအစ္ဆတရစ္ဆာ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေယေဝ၊ ယေသံ ဝါ ပန စမ္မံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ တေ ဌပေတွာ အဝသေသာ အန္တမသော ဂေါမဟိံသသသဗိဠာရာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ဝါဠမိဂါ’’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေသဉှိ သဗ္ဗေသံ ပန စမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာနေန ယာယိတဗ္ဗံ၊ ယော ယာယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ယာန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၃) ဝစနတော အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ ယာနေန န ဂန္တဗ္ဗံ။ ကတရံ ပန ယာနံ ကပ္ပတိ၊ ကတရံ န ကပ္ပတီတိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိဝိကံ ပါဋင်္ကိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၃) ဝစနတော ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ သိဝိကာ ပါဋင်္ကီ စ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိသယုတ္တံ ဣတ္ထိသာရထိ ဝါ ဟောတု ပုရိသသာရထိ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဓေနုယုတ္တံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ ပန ဣတ္ထိယော ဝါ ဝဋ္ဋေန္တု ပုရိသာ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၅၇။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟတာနံ ဒုဿာနံ အဟတကပ္ပာနံ ဒိဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ဧကစ္စိယံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဧကစ္စိယံ အန္တရဝါသကံ၊ ဥတုဒ္ဓဋာနံ ဒုဿာနံ စတုဂ္ဂုဏံ ¶ သင်္ဃာဋိံ ဒိဂုဏံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဒိဂုဏံ အန္တရဝါသကံ၊ ပံသုကူလေ ယာဝဒတ္ထံ၊ ပါပဏိကေ ဥဿာဟော ကရဏီယော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၈) ဝစနတော အဓောတာနံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၈) ဧကဝါရံ ဓောတာနဉ္စ ဝတ္ထာနံ ဒုပဋ္ဋာ သင်္ဃာဋိ ကာတဗ္ဗာ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အန္တရဝါသကော စ ဧကပဋ္ဋော ကာတဗ္ဗော။ ဥတုဒ္ဓဋာနံ ပန ဟတဝတ္ထာနံ ပိလောတိကာနံ သင်္ဃာဋိ စတုဂ္ဂုဏာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အန္တရဝါသကော စ ဒုပဋ္ဋော ကာတဗ္ဗော၊ ပံသုကူလေ ပန ယထာရုစိ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တရာပဏတော ပတိတပိလောတိကစီဝရေပိ ဥဿာဟော ကရဏီယော၊ ပရိယေသနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ပရိစ္ဆေဒေါ ပန နတ္ထိ၊ ပဋ္ဋသတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗမိဒံ သာဒိယန္တဿ ဘိက္ခုနော ဝုတ္တံ။ တီသု ပန စီဝရေသု ဒွေ ဝါ ဧကံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ နပ္ပဟောတိ၊ အာဂန္တုကပတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကပတ္တဉှိ အပ္ပဟောနကေ အနုညာတံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ ဆိန္နကာနိ ဧကံ အစ္ဆိန္နကန္တိ။ ဒွေ ဆိန္နကာနိ ဧကံ အစ္ဆိန္နကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ အစ္ဆိန္နကာနိ ဧကံ ဆိန္နကန္တိ။ ဒွေ အစ္ဆိန္နကာနိ ဧကံ ဆိန္နကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနွာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုံ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အစ္ဆိန္နကံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၀)။

တသ္မာ ¶ သစေ ပဟောတိ အာဂန္တုကပတ္တံ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဆိန္ဒိတဗ္ဗမေဝ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေါတ္ထကော နိဝါသေတဗ္ဗော၊ ယော နိဝါသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗနီလကာနိ စီဝရာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ… န သဗ္ဗပီတကာနိ… န သဗ္ဗလောဟိတကာနိ… န သဗ္ဗမဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ… န သဗ္ဗကဏှာနိ… န သဗ္ဗမဟာရင်္ဂရတ္တာနိ… န သဗ္ဗမဟာနာမရတ္တာနိ… န အစ္ဆိန္နဒသာနိ… န ဒီဃဒသာနိ… န ပုပ္ဖဒသာနိ… န ဖလဒသာနိ စီဝရာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ… န ကဉ္စုကံ… န တိရီဋကံ… န ဝေဌနံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၇၁-၃၇၂) – ဝစနတော ပေါတ္ထကာဒီနိ န ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၁-၃၇၂) ပေါတ္ထကောတိ မကစိမယော ဝုစ္စတိ၊ အက္ကဒုဿကဒလိဒုဿဧရကဒုဿာနိပိ ပေါတ္ထကဂတိကာနေဝ။ သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ရဇနံ ဓောဝိတွာ ပုန ရဇိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ န သက္ကာ စေ ဟောန္တိ ဓောဝိတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနိ။ တိပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေ ဒါတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ¶ ဝဏ္ဏနာနတ္တံ ဥပါဟနာသု ဝုတ္တနယမေဝ။ အစ္ဆိန္နဒသဒီဃဒသာနိ ဒသာ ဆိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ ကဉ္စုကံ လဘိတွာ ဖာလေတွာ ရဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝေဌနေပိ ဧသေဝ နယော။ တိရီဋကံ ပန ရုက္ခစ္ဆလ္လိမယံ၊ တံ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၅၈။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မကမ္မေ ကယိရမာနေ ပဋိက္ကောသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော အဓမ္မကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ၊ ကယိရမာနဉ္စ နိဝါရေတဗ္ဗံ။ နိဝါရေန္တေဟိ စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ပဋိက္ကောသိတုံ၊ ဒွီဟိ တီဟိ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကာတုံ၊ ဧကေန အဓိဋ္ဌာတုံ ‘န မေတံ ခမတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ယတ္ထ နိဝါရေန္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပဒ္ဒဝံ ကရောန္တိ၊ တတ္ထ ဧကကေန န နိဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေ စတ္တာရော ပဉ္စ ဝါ ဟောန္တိ၊ နိဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဟောန္တိ၊ ‘‘အဓမ္မကမ္မံ ဣဒံ၊ န မေတံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ အညဿ သန္တိကေ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိ အာဝိကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဧကောဝ ဟောတိ၊ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ တေသံ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယ ဝုတ္တံ။

၅၉။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနောကာသကတော ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ စောဒေတဗ္ဗော၊ ယော စောဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဝစနတော စောဒေန္တေန ‘‘ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ၊ အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ စောဒေတဗ္ဗော။ အဓိပ္ပာယဘေဒေါ ပနေတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၉)။ အယဉှိ အဓိပ္ပာယော နာမ စာဝနာဓိပ္ပာယော အက္ကောသာဓိပ္ပာယော ¶ ကမ္မာဓိပ္ပာယော ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယော ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပာယော အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပာယော ဓမ္မကထာဓိပ္ပာယောတိ အနေကဝိဓော။ တတ္ထ ပုရိမေသု စတူသု အဓိပ္ပာယေသု ဩကာသံ အကာရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဩကာသံ ကာရာပေတွာပိ သမ္မုခါ အမူလကေန ပါရာဇိကေန စောဒေန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အမူလကေန သင်္ဃာဒိသေသေန စောဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ အမူလိကာယ အာစာရဝိပတ္တိယာ စောဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အသမ္မုခါ ပန သတ္တဟိပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အသမ္မုခါ ဧဝ သတ္တဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယေန ‘တွံ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိကရောဟီ’တိ ¶ ဝဒန္တဿ ဩကာသကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပေါသထပဝါရဏံ ဌပေန္တဿပိ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဌပနခေတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေ’’တိ။

ဧတသ္မိဉှိ ရေ-ကာရေ အနတိက္ကန္တေယေဝ ဌပေတုံ လဗ္ဘတိ၊ တတော ပရံ ပန ယျ-ကာရေ ပတ္တေ န လဗ္ဘတိ။ ဧသ နယော ပဝါရဏာယ။

အနုဝိဇ္ဇကဿပိ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အတ္ထေတံ တဝါ’’တိ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ ဓမ္မကထိကဿပိ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ယော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောတိ၊ အယံ ဘိက္ခု အဿမဏော’’တိအာဒိနာ နယေန အနောဒိဿ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဩဒိဿ နိယမေတွာ ‘‘အသုကော စ အသုကော စ အဿမဏော အနုပါသကော’’တိ ကထေတိ၊ ဓမ္မာသနတော ဩရောဟိတွာ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ အနာပတ္တိကာနံ အဝတ္ထုသ္မိံ အကာရဏေ ဩကာသော ကာရာပေတဗ္ဗော၊ ယော ကာရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဝစနတော သုဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ အကာရဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဩကာသော န ကာရေတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလံ တုလယိတွာ ဩကာသံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဝစနတော ‘‘ဘူတမေဝ နု ခေါ အာပတ္တိံ ဝဒတိ၊ အဘူတ’’န္တိ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဩကာသော ကာတဗ္ဗော။

၆၀။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ဝိနိပါတေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၁) ဝစနတော သဒ္ဓါဒေယျံ န ဝိနိပါတေတဗ္ဗံ။ ဌပေတွာ မာတာပိတရော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၁) သေသဉာတီနံ ဒေန္တောပိ ဝိနိပါတေတိယေဝ၊ မာတာပိတရော ပန ရဇ္ဇေ ဌိတာပိ ပတ္ထယန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗံ။

၆၁။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္တရုတ္တရေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော၊ ယော ပဝိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၂) ဝစနတော သန္တရုတ္တရေန ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗော။

၆၂။ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယာ သင်္ဃာဋိယာ နိက္ခေပါယ။ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ၊ ဝဿိကသင်္ကေတံ ဝါ ဟောတိ၊ နဒီပါရဂတံ ဝါ ဟောတိ၊ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရော ဝါ ဟောတိ၊ အတ္ထတကထိနံ ဝါ ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ပစ္စယာ သင်္ဃာဋိယာ နိက္ခေပါယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၂) – ဝစနတော ပန ဂဟေတွာ ¶ ဂန္တုံ အသမတ္ထော ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ၊ ဝဿိကသင်္ကေတာဒီသု ဝါ အညတရံ ကာရဏံ၊ ဧဝရူပေသု ပစ္စယေသု သင်္ဃာဋိံ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရေ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေသွေဝ ဟိ ဧတေသု ဂိလာနဝဿိကသင်္ကေတနဒီပါရဂမနအတ္ထတကထိနဘာဝေသု အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏံ၊ ဂုတ္တေ ဧဝ ဝိဟာရေ နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နာဂုတ္တေ။ အာရညကဿ ပန ဝိဟာရော န သုဂုတ္တော ဟောတိ၊ တေန ဘဏ္ဍုက္ခလိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပါသာဏသုသိရရုက္ခသုသိရာဒီသု သုပဋိစ္ဆန္နေသု ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကာနံ နိက္ခေပေပိ ဣမေယေဝ ပဉ္စ ပစ္စယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၃။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာ သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါ ကာရာပေတဗ္ဗံ၊ ယော ကာရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၉) ဝစနတော ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ဩကာသေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၉) ယေန ကေနစိ သတ္ထေန ဝါ သူစိယာ ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ သတ္တိကာယ ဝါ ပါသာဏသက္ခလိကာယ ဝါ နခေန ဝါ ဆိန္ဒနံ ဝါ ဖာလနံ ဝါ ဝိဇ္ဈနံ ဝါ လေခနံ ဝါ န ကာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗဉှေတံ သတ္ထကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ယေန ကေနစိ ပန စမ္မေန ဝါ ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထိပီဠနမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗဉှေတံ ဝတ္ထိကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာ’’တိ ဣဒံ သတ္ထကမ္မံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝတ္ထိကမ္မံ ပန သမ္ဗာဓေယေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တတ္ထ ပန ခါရံ ဝါ ဒါတုံ ယေန ကေနစိ ရဇ္ဇုကေန ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယဒိ တေန ဆိဇ္ဇတိ၊ သုစ္ဆိန္နံ။ အဏ္ဍဝုဍ္ဎိရောဂေပိ သတ္ထကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဏ္ဍံ ဖာလေတွာ ဗီဇာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ အရောဂံ ကရိဿာမီ’’တိ န ကာတဗ္ဗံ၊ အဂ္ဂိတာပနဘေသဇ္ဇလေပနေသု ပန ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဘေသဇ္ဇမက္ခိတာ အာဒါနဝဋ္ဋိ ဝါ ဝေဠုနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာယ ခါရကမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တေလံ ဝါ ပဝေသေန္တိ။

၆၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဟာပိတပုဗ္ဗေန ခုရဘဏ္ဍံ ပရိဟရိတဗ္ဗံ၊ ယော ပရိဟရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၃) ဝစနတော နဟာပိတပုဗ္ဗေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၃) ခုရဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညဿ သန္တကေန ပန ကေသေ ဆေဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝေတနံ ¶ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော အနဟာပိတပုဗ္ဗော၊ တဿေဝ ပရိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဝါ အညံ ဝါ ဂဟေတွာ ကေသေ ဆေဒေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၆၅။ ‘‘သင်္ဃိကာနိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗီဇာနိ ပုဂ္ဂလိကာယ ဘူမိယာ ရောပိတာနိ ဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ပုဂ္ဂလိကာနိ ဗီဇာနိ သင်္ဃိကာယ ဘူမိယာ ရောပိတာနိ ဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၄) – ဝစနတော ပုဂ္ဂလိကာယ ဘူမိယာ သင်္ဃိကေသု ဗီဇေသု ရောပိတေသု သင်္ဃိကာယ ဘူမိယာ ဝါ ပုဂ္ဂလိကေသု ဗီဇေသု ရောပိတေသု ဒသမဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ ပေါရာဏကစာရိတ္တံ၊ တသ္မာ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဘူမိသာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗော။

၆၆။ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂါ ကန္တာရာ အပ္ပောဒကာ အပ္ပဘက္ခာ၊ န သုကရာ အပါထေယျေန ဂန္တုံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါထေယျံ ပရိယေသိတုံ။ တဏ္ဍုလော တဏ္ဍုလတ္ထိကေန၊ မုဂ္ဂေါ မုဂ္ဂတ္ထိကေန၊ မာသော မာသတ္ထိကေန၊ လောဏံ လောဏတ္ထိကေန၊ ဂုဠော ဂုဠတ္ထိကေန၊ တေလံ တေလတ္ထိကေန၊ သပ္ပိ သပ္ပိတ္ထိကေနာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) – ဝစနတော တာဒိသံ ကန္တာရံ နိတ္ထရန္တေန ပါထေယျံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထံ ပန ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ? သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၆) ကေစိသယမေဝ ဉတွာ ဒေန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တထာ အလဘန္တေန အညာတိကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ယာစိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧကဒိဝသေန ဂမနီယေ မဂ္ဂေ ဧကဘတ္တတ္ထာယ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဒီဃေ အဒ္ဓါနေ ယတ္တကေန ကန္တာရံ နိတ္ထရတိ၊ တတ္တကံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

၆၇။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) – ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ နယဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရာ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ပရိမဒ္ဒန္တာ ဣဒံ အဒ္ဒသံသု။ ‘‘ဌပေတွာ ဓညဖလရသ’’န္တိ သတ္တ ဓညရသာနိ ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တံ န ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ ¶ ။ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဖလဧဠာလုကာနိ နဝ မဟာဖလာနိ သဗ္ဗဉ္စ အပရဏ္ဏံ ဓညဂတိကမေဝ။ တံ ကိဉ္စာပိ န ပဋိက္ခိတ္တံ ¶ ၊ အထ ခေါ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ တသ္မာ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ကပ္ပတိ။ အဋ္ဌ ပါနာနိ အနုညာတာနိ၊ အဝသေသာနိ ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိဋ္ဌကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ အဋ္ဌပါနဂတိကာနေဝ။ တာနိ ကိဉ္စာပိ န အနုညာတာနိ၊ အထ ခေါ ကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တိ၊ တသ္မာ ကပ္ပန္တိ။ ဌပေတွာ ဟိ သာနုလောမံ ဓညဖလရသံ အညံ ဖလပါနံ နာမ အကပ္ပိယံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ယာမကာလိကံယေဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

ဘဂဝတာ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ စီဝရာနိ ခေါမံ ကပ္ပာသိကံ ကောသေယျံ ကမ္ဗလံ သာဏံ ဘင်္ဂ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၉) ဆ စီဝရာနိ အနုညာတာနိ၊ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ တေသံ အနုလောမာနိ ဒုကူလံ ပတ္တုဏ္ဏံ စီနပဋ္ဋံ သောမာရပဋ္ဋံ ဣဒ္ဓိမယံ ဒေဝဒတ္တိယန္တိ အပရာနိ ဆ အနုညာတာနိ။ တတ္ထ ပတ္တုဏ္ဏန္တိ ပတ္တုဏ္ဏဒေသေ ပါဏကေဟိ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ။ ဒွေ ပဋာနိ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တာနိ။ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ၊ ဒုကူလံ သာဏဿ၊ ဣတရာနိ ဒွေ ကပ္ပာသိကဿ ဝါ သဗ္ဗေသံ ဝါ။

ဘဂဝတာ ဧကာဒသ ပတ္တေ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒွေ ပတ္တာ အနုညာတာ လောဟပတ္တော စ မတ္တိကာပတ္တော စ။ လောဟထာလကံ မတ္တိကာထာလကံ တမ္ဗလောဟထာလကန္တိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ ဘဂဝတာ တယော တုမ္ဗာ အနုညာတာ လောဟတုမ္ဗော ကဋ္ဌတုမ္ဗော ဖလတုမ္ဗောတိ။ ကုဏ္ဍိကာ ကဉ္စနကော ဥဒကတုမ္ဗောတိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပါနီယသင်္ခပါနီယသရာဝကာနံ ဧတေ အနုလောမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋိကာ သူကရန္တန္တိ ဒွေ ကာယဗန္ဓနာနိ အနုညာတာနိ။ ဒုဿပဋ္ဋေန ရဇ္ဇုကေန စ ကတကာယဗန္ဓနာနိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ သေတစ္ဆတ္တံ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တံ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ တီဏိ ဆတ္တာနိ အနုညာတာနိ။ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ တေသံယေဝ အနုလောမန္တိ ဣမိနာ နယေန ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ အနုပေက္ခိတွာ အညာနိပိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာနံ အနုလောမာနိ ဝိနယဓရေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၆၈။ ဝိနယဓရော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၈) စ ပုဂ္ဂလော ဝိနယပရိယတ္တိမူလကေ ပဉ္စာနိသံသေ ဆာနိသံသေ သတ္တာနိသံသေ အဋ္ဌာနိသံသေ နဝါနိသံသေ ဒသာနိသံသေ ဧကာဒသာနိသံသေ ¶ လဘတိ။ ကတမေ ပဉ္စာနိသံသေ လဘတိ? အတ္တနော သီလက္ခန္ဓဂုတ္တိအာဒိကေ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနိသံသာ ဝိနယဓရေ ပုဂ္ဂလေ။ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော၊ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ၊ ဝိသာရဒေါ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတိ၊ ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅)။

ကထမဿ ¶ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဆဟာကာရေဟိ အာပဇ္ဇတိ အလဇ္ဇိတာ၊ အညာဏတာ၊ ကုက္ကုစ္စပကတတာ၊ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ၊ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ၊ သတိသမ္မောသာ။ ကထံ အလဇ္ဇိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အကပ္ပိယဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

ကထံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ? အညာဏပုဂ္ဂလော ဟိ မန္ဒော မောမူဟော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဇာနန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိရာဓေတိ။ ဧဝံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ ပုစ္ဆိတွာ ကပ္ပိယံ စေ၊ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ အကပ္ပိယံ စေ၊ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိယေဝ။ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အစ္ဆမံသံ ‘‘သူကရမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ဒီပိမံသံ ‘‘မိဂမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ အကပ္ပိယဘောဇနံ ‘‘ကပ္ပိယဘောဇန’’န္တိ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဝိကာလေ ကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ၊ အကပ္ပိယပါနကံ ‘‘ကပ္ပိယပါနက’’န္တိ ပိဝတိ။ ဧဝံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? သူကရမံသံ ‘‘အစ္ဆမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ မိဂမံသံ ‘‘ဒီပိမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ကပ္ပိယဘောဇနံ ‘‘အကပ္ပိယဘောဇန’’န္တိ ဘုဉ္ဇတိ၊ ကာလေ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ၊ ကပ္ပိယပါနကံ ‘‘အကပ္ပိယပါနက’’န္တိ ပိဝတိ။ ဧဝံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ သတိသမ္မောသာ ¶ အာပဇ္ဇတိ? သဟသေယျစီဝရဝိပ္ပဝါသဘေသဇ္ဇစီဝရကာလာတိက္ကမနပစ္စယာ အာပတ္တိံ သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမိဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဣမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။

ဝိနယဓရော ပန ဣမေဟိ ဆဟာကာရေဟိ အာပတ္တိံ န အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ လဇ္ဇိတာယ နာပဇ္ဇတိ? သော ဟိ ‘‘ပဿထ ဘော၊ အယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဇာနန္တောယေဝ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောတီ’’တိ ဣမံ ပရူပဝါဒံ ရက္ခန္တောပိ နာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ လဇ္ဇိတာယ နာပဇ္ဇတိ၊ သဟသာ အာပန္နမ္ပိ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာတိ။ တတော –

‘‘သဉ္စိစ္စ ¶ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိံ န ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဒိသော ဝုစ္စတိ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –

ဣမသ္မိံ လဇ္ဇိဘာဝေ ပတိဋ္ဌိတောဝ ဟောတိ။

ကထံ ဉာဏတာယ နာပဇ္ဇတိ? သော ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံယေဝ ကရောတိ၊ အကပ္ပိယံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဉာဏတာယ နာပဇ္ဇတိ။ ကထံ အကုက္ကုစ္စပကတတာယ နာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုံ ဩလောကေတွာ မာတိကံ ပဒဘာဇနံ အန္တရာပတ္တိံ အနာပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ကပ္ပိယံ စေ ဟောတိ၊ ကရောတိ၊ အကပ္ပိယံ စေ၊ န ကရောတိ။ ဧဝံ အကုက္ကုစ္စပကတတာယ နာပဇ္ဇတိ။ ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာဒီဟိ နာပဇ္ဇတိ? သော ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညီ န ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညီ န ဟောတိ၊ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ စဿ သတိ ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ ဝိကပ္ပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ။ အနာပဇ္ဇန္တော အခဏ္ဍသီလော ဟောတိ၊ ပရိသုဒ္ဓသီလော ဟောတိ။ ဧဝမဿ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော။

ကထံ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ? တိရောရဋ္ဌေသု တိရောဇနပဒေသု စ ဥပ္ပန္နကုက္ကုစ္စာ ဘိက္ခူ ‘‘အသုကသ္မိံ ကိရ ဝိဟာရေ ဝိနယဓရော ဝသတီ’’တိ ဒူရတောဝ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆန္တိ။ သော တေဟိ ကတဿ ကမ္မဿ ဝတ္ထုံ ဩလောကေတွာ အာပတ္တာနာပတ္တိဂရုကလဟုကာဒိဘေဒံ သလ္လက္ခေတွာ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသာပေတွာ၊ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ။

ဝိသာရဒေါ ¶ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတီတိ အဝိနယဓရဿ ဟိ သင်္ဃမဇ္ဈေ ကထေန္တဿ ဘယံ သာရဇ္ဇံ ဩက္ကမတိ၊ ဝိနယဓရဿ တံ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဧဝံ ကထေန္တဿ ဒေါသော ဟောတိ၊ ဧဝံ န ဒေါသော’’တိ ဉတွာ ကထနတော။

ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတီတိ ဧတ္ထ ဒွိဓာ ပစ္စတ္ထိကာ နာမ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ စ သာသနပစ္စတ္ထိကာ စ။ တတ္ထ မေတ္တိယဘူမဇကာ စ ဘိက္ခူ ဝဍ္ဎော စ လိစ္ဆဝီ အမူလကေန အန္တိမဝတ္ထုနာ စောဒေသုံ၊ ဣမေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ နာမ။ ယေ ပန အညေပိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ ¶ ၊ သဗ္ဗေတေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ။ ဝိပရီတဒဿနာ ပန အရိဋ္ဌဘိက္ခုကဏ္ဋကသာမဏေရဝေသာလိကဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါဝိတရဏာဒိဝါဒါ မဟာသင်္ဃိကာဒယော စ အဗုဒ္ဓသာသနံ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ဝတွာ ကတပဂ္ဂဟာ သာသနပစ္စတ္ထိကာ နာမ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဟဓမ္မေန သဟကာရဏေန ဝစနေန ယထာ တံ အသဒ္ဓမ္မံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ သုနိဂ္ဂဟိတံ ကတွာ နိဂ္ဂဏှာတိ။

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိအဓိဂမဝသေန။ တတ္ထ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော နာမ။ တေရသ ဓုတဂုဏာ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ ဒွေအသီတိ မဟာဝတ္တာနီတိ အယံ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော နာမ။ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ စတ္တာရိ ဖလာနိ စ၊ အယံ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မော နာမ။

တတ္ထ ကေစိ ထေရာ ‘‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ‘‘သာသနဿ ပရိယတ္တိ မူလ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ထေရာ ‘‘ဣမေ စ သုဘဒ္ဒ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄) ‘‘သာသနဿ ပဋိပတ္တိ မူလ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ယာဝ ပဉ္စ ဘိက္ခူ သမ္မာပဋိပန္နာ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ သာသနံ ဌိတံ ဟောတီ’’တိ အာဟံသု။ ဣတရေ ပန ထေရာ ‘‘ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ သုပ္ပဋိပန္နဿပိ ဓမ္မာဘိသမယော နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ အာဟံသု ‘‘သစေပိ ပဉ္စ ဘိက္ခူ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ရက္ခကာ ဟောန္တိ၊ တေ သဒ္ဓေ ကုလပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပစ္စန္တိမေ ဇနပဒေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဒသဝဂ္ဂံ ဂဏံ ပူရေတွာ မဇ္ဈိမဇနပဒေ ဥပသမ္ပဒံ ကရိဿန္တိ၊ ဧတေနုပါယေန ဝီသတိဝဂ္ဂံ သင်္ဃံ ပူရေတွာ အတ္တနောပိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကတွာ သာသနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ¶ ဂမယိဿန္တိ။ ဧဝမယံ ဝိနယဓရော တိဝိဓဿပိ သဒ္ဓမ္မဿ စိရဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝမယံ ဝိနယဓရော ဣမေ တာဝ ပဉ္စာနိသံသေ ပဋိလဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမေ ဆာနိသံသေ လဘတီတိ? တဿာဓေယျော ဥပေါသထော ပဝါရဏာ သင်္ဃကမ္မံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ၊ နိဿယံ ဒေတိ၊ သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ယေပိ ဣမေ စာတုဒ္ဒသိကော၊ ပန္နရသိကော၊ သာမဂ္ဂိဥပေါသထော၊ သင်္ဃေ ဥပေါသထော၊ ဂဏေ ဥပေါသထော၊ ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသော၊ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ အဓိဋ္ဌာနဥပေါသထောတိ နဝ ဥပေါသထာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဝိနယဓရာယတ္တာ၊ ယာပိ စ ဣမာ စာတုဒ္ဒသိကာ၊ ပန္နရသိကာ၊ သာမဂ္ဂိပဝါရဏာ၊ သင်္ဃေ ပဝါရဏာ၊ ဂဏေ ပဝါရဏာ၊ ပုဂ္ဂလေ ပဝါရဏာ၊ တေဝါစိကာ ပဝါရဏာ ¶ ၊ ဒွေဝါစိကာ ပဝါရဏာ၊ သမာနဝဿိကာ ပဝါရဏာတိ နဝ ပဝါရဏာ၊ တာပိ ဝိနယဓရာယတ္တာ ဧဝ၊ တဿ သန္တကာ၊ သော တာသံ သာမီ။

ယာနိပိ ဣမာနိ အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မန္တိ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ၊ ယာ စာယံ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ကုလပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ကာတဗ္ဗာ၊ အယမ္ပိ ဝိနယဓရာယတ္တာဝ။ န ဟိ အညော ဒွိပိဋကဓရောပိ ဧဝံ ကာတုံ လဘတိ၊ သော ဧဝ နိဿယံ ဒေတိ၊ သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပေတိ၊ အညော နေဝ နိဿယံ ဒါတုံ လဘတိ၊ န သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ။ တေနေဝ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေန ဒွေ သာမဏေရာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ၊ ယော ဥပဋ္ဌာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၁) ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန အနုဇာနန္တေနပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ဧကေန ဒွေ သာမဏေရေ ဥပဋ္ဌာပေတုံ၊ ယာဝတကေ ဝါ ပန ဥဿဟတိ ဩဝဒိတုံ အနုသာသိတုံ၊ တာဝတကေ ဥပဋ္ဌာပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) ဗျတ္တဿေဝ သာမဏေရုပဋ္ဌာပနံ အနုညာတံ။ သာမဏေရုပဋ္ဌာပနံ ပစ္စာသီသန္တော ပန ဝိနယဓရဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ သာဒိတုံ လဘတိ။ ဧတ္ထ စ နိဿယဒါနဉ္စေဝ သာမဏေရုပဋ္ဌာနဉ္စ ဧကမင်္ဂံ။ ဣတိ ဣမေသု ဆသု အာနိသံသေသု ဧကေန သဒ္ဓိံ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ဆ ဟောန္တိ။ ဒွီဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ၊ တီဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ၊ စတူဟိ သဒ္ဓိံ နဝ၊ ပဉ္စဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ၊ သဗ္ဗေဟိပေတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဒသာတိ ဧဝံ ဝိနယဓရော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ဆ သတ္တ အဋ္ဌ နဝ ဒသ ဧကာဒသ စ အာနိသံသေ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မဟာနိသံသမိစ္စေဝံ ¶ ၊ ကောသလ္လံ ဝိနယေ သဒါ၊

ပတ္ထေန္တေနေတ္ထ ကာတဗ္ဗော၊ အဘိယောဂေါ ပုနပ္ပုနန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတော စာယံ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟော။

နိဂမနကထာ

အဇ္ဈေသိတော နရိန္ဒေန၊ သောဟံ ပရက္ကမဗာဟုနာ၊

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန၊ သာသနုဇ္ဇောတကာရိနာ။

တေနေဝ ¶ ကာရိတေ ရမ္မေ၊ ပါသာဒသတမဏ္ဍိတေ၊

နာနာဒုမဂဏာကိဏ္ဏေ၊ ဘာဝနာဘိရတာလယေ။

သီတလူဒကသမ္ပန္နေ၊ ဝသံ ဇေတဝနေ ဣမံ၊

ဝိနယသင်္ဂဟံ သာရံ၊ အကာသိ ယောဂိနံ ဟိတံ။

ယံ သိဒ္ဓံ ဣမိနာ ပုညံ၊ ယဉ္စညံ ပသုတံ မယာ၊

ဧတေန ပုညကမ္မေန၊ ဒုတိယေ အတ္တသမ္ဘဝေ။

တာဝတိံသေ ပမောဒေန္တော၊ သီလာစာရဂုဏေ ရတော၊

အလဂ္ဂေါ ပဉ္စကာမေသု၊ ပတွာန ပဌမံ ဖလံ။

အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ၊ မေတ္တေယျံ မုနိပုင်္ဂဝံ၊

လောကဂ္ဂပုဂ္ဂလံ နာထံ၊ သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတံ။

ဒိသွာန တဿ ဓီရဿ၊ သုတွာ သဒ္ဓမ္မဒေသနံ၊

အဓိဂန္တွာ ဖလံ အဂ္ဂံ၊ သောဘေယျံ ဇိနသာသနန္တိ။

ဝိနယသင်္ဂဟ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။