📜

ပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ

၅။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍော

၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ

၁။ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁။ ဝါဒက္ခိတ္တောတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ အဝိသေသေန ဝါဒဇပ္ပဝိတဏ္ဍသင်္ခါတော တိဝိဓောပိ ကထာမဂ္ဂေါ ‘‘ဝါဒေါ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေသု ‘‘တိတ္ထိယေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဝစနတော ဌပေတွာ ဝါဒံ ‘‘သေသာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဆလဇာတိနိဂ္ဂဟဋ္ဌာနကုသလတာယ ကဒါစိ ကတ္ထစိ အဝဇာနိတွာ ပဋိဇာနာတိ၊ တထာ ပုဗ္ဗေ ကိဉ္စိ ဝစနံ ပဋိဇာနိတွာ ပစ္ဆာ အဝဇာနာတိ။ ဧဝံ ဝါ အညထာ ဝါ အညေနညံ ပဋိစရတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တော သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသံ ပဋိဿုဏိတွာ အသစ္စာယန္တော သင်္ကေတံ ကတွာ ဝိသံဝါဒေန္တော ဧဝံ သော ဝါဒက္ခိတ္တော သမာနော ပါစိတ္တိယဝတ္ထုဉ္စ ပရိပူရေန္တော ဝိစရတီတိ ဧဝမဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါဒေတိ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၉၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၇၊ နေတ္တိ။ ၅၊ မဟာနိ။ ၂၇) ပဌမမာရဒ္ဓေ အတ္တနော ဝါဒေ။ ‘‘ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) နော သမယော။ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ နိဗ္ဗာနမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၂၀၃-၂၀၄၊ မ။ နိ။ ၂။၂၁၅) ဝုတ္တတ္တာ ပန တံ န ဒုက္ခံ။ နော ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ အယံ ပရဝါဒီ ‘‘ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ’’တိ သုတ္တံ ဒဿေတွာ သိဒ္ဓန္တံ သမ္ဘမေတွာ ‘‘ဝိရောဓိ ဝိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ ဒေါသံ အာရောပေဿတီတိ တသ္မိံ ပဌမဝါဒေ ကဉ္စိ ဒေါသံ သလ္လက္ခေန္တော အာရောပိတေ ဝါ ဒေါသေ အနာရောပိတေ ဝါ ‘‘နာယံ မမ ဝါဒေါ’’တိ တံ အဝဇာနိတွာ ‘‘နိဗ္ဗာနန္တွေဝ သဿတ’’န္တိ၊ ‘‘အနတ္တာ ဣတိ နိစ္ဆယာ’’တိ ¶ စ သုတ္တံ ဒိသွာ တဿ ပဌမဝါဒဿ နိဒ္ဒေါသတံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘မမေဝ အယံ ဝါဒေါ’’တိ တမေဝ ပစ္ဆာ ပဋိဇာနာတိ။ ဧဝံ တတ္ထ ယထာဝုတ္တမာနိသံသံ သလ္လက္ခေန္တော တံ ပဋိဇာနိတွာ ယဒိ အနတ္တာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ၊ ဓမ္မာ ဧဝ န တေ ဘဝန္တိ။ သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဟိ ‘‘ဓမ္မာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

အယဉ္စ အတ္တ-သဒ္ဒေါ သဘာဝဝါစီတိ ဧဝံ အာရောပိတေ ဝါ ဒေါသေ အနာရောပိတေ ဝါ ဒေါသောတိ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘နာယံ မမ ဝါဒေါ’’တိ တမေဝ ပဌမဝါဒံ ပစ္ဆာ အဝဇာနာတိ။ အထ သော ပရဝါဒီ သပက္ခံ ပဋိသေဓေ ပဋိဇာနနတ္တာပနယနံ ¶ ။ ပဋိဇာနာတိ ပတျာဿ ဣတိ ဝစနတော ‘‘ပဋိညာ အညာ သော နာမ တေ နိဂ္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တော။ သဘာဝါတိရိတ္တံ အတ္ထံ ပဋိသေဓာဓိပ္ပာယတော သဘာဝတော အတိရိတ္တံ ဗာလပရိကပ္ပိတမတ္တာနံ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္တာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’’တိ မေ ပဋိညာတကထာ၊ သာ စ တဒဝတ္ထာယေဝါတိ န မေ တံ ပဋိညာတတ္တာပနယနံ အတ္ထိ၊ ‘‘နာယံ မမ ဝါဒေါ’’တိ အဝဇာနနံ ပန သဘာဝသင်္ခါတံ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္တာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’’တိ န ဝဒါမီတိ အဓိပ္ပာယေန ကတန္တိ ဣမိနာ အညေန ကာရဏေန တံ ပုဗ္ဗေ ပဋိညာတတ္တာပနယနံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ‘‘အနတ္တာ သဗ္ဗေဝ ဓမ္မာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘အတ္တ-သဒ္ဒဿ သဘာဝဝါစိတ္တာ’’တိ ဣဒံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ တေန ပုဗ္ဗေ ပဋိညာတတ္တာပနယနံ ကတံ။ တမညကာရဏံ ပစ္ဆာ ဒဿိတေန အညေန ကာရဏေန ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ယသ္မာ န ကေဝလံ ယထာဒဿိတနယေန သော အတ္ထမေဝ အဝဇာနာတိ၊ ပဋိဇာနာတိ စ၊ ကိန္တု ဝစနမ္ပိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁) ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ပဌမံ ကာရဏံ ဝတွာ ပရဝါဒိနာ ‘‘ယဒိ ဇာနိတဗ္ဗတော အနိစ္စံ၊ နိဗ္ဗာနံ တေ အနိစ္စံ သိယာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န မယာ ‘ဇာနိတဗ္ဗတော’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ ‘ဇာတိဓမ္မတော’တိ မယာ ဝုတ္တံ၊ တံ တယာ ဗဓိရတာယ အညေန သလ္လက္ခိတန္တိအာဒီနိ ဝဒတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘ဇာနိတဗ္ဗတော’တိ ဝတွာ ပုန ‘ဇာတိဓမ္မတော’တိအာဒီနိ ဝဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဝဇာနိတွာ ပုန ပဋိဇာနန္တော တံ အဝဇာနနံ ဣမိနာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ နာမာ’’တိ လိခိတံ။

၂။ ဇာနိတွာ ဇာနန္တဿ စာတိ ဇာနိတွာ ဝါ ဇာနန္တဿ ဝါတိ အတ္ထဒွယံ ဒီပေတီတိ။

၃။ အပိစ မိစ္ဆာဝါစာပရိယာပန္နာတိ စတုဗ္ဗိဓမိစ္ဆာဝါစာပရိယာပန္နာ။ သီဟဠာဒိနာမဘေဒဂတာတိ ကေစိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒတော ဝစနံ၊ တံသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာတိ ဥဘယံ ဝုတ္တန္တိ မာတိကာယံ ဥဘိန္နံ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ဝိဘင်္ဂေ တံ ဝစနံ ယသ္မာ ဝိနာ ဝိညတ္တိယာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ¶ ‘‘ဝါစသိကာ ဝိညတ္တီ’’တိ ဝိညတ္တိ စ ဒဿိတာ။ ‘‘ဧဝံ ဝဒတော ဝစန’’န္တိ လောကဝေါဟာရေန ဝတွာ ပရမတ္ထတော ဒဿေန္တော ‘‘တံသမုဋ္ဌာပိကာ ဝါ စေတနာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ စ ဝဒတိ။ ဩဠာရိကေနေဝါတိ စေတနာသမုဋ္ဌာနဝါစာနံ သုခုမတ္တာ ဝိသယဝသေနေဝ ကတာတိ။

၉။ ဒိဋ္ဌဿ ¶ ဟောတီတိ ဒိဋ္ဌော အဿ၊ အနေန ဝါ ဥပစာရဇ္ဈာနဝသေန န မယာ အဗျာဝဋော မတော၊ ‘‘န မယာ ပဝန္တော ပဋော ဒိဋ္ဌော’’တိအာဒိံ ဘဏန္တဿ စ ပရမတ္ထသုညတံ ဥပါဒါယ ဧဝ ‘‘ဣတ္ထိံ န ပဿာမိ၊ န စ ပုရိသ’’န္တိ ဘဏန္တဿ စ န မုသာဝါဒေါ။

၁၁။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာ? ‘‘ကေဠိံ ကုရုမာနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘ဝါစာ ဂိရာ…ပေ… ဝါစသိကာ ဝိညတ္တီ’’တိ ဥဇုကံ သန္ဓာယ၊ ကာယော န ဥဇုကော။

မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၃။ ‘‘ပုန အရေ ပတ္တေတိ ပုန တံ ဌာနံ ပရိဝဋ္ဋေတွာ အာဂတေ အညသ္မိံ အရေ’’တိ လိခိတံ။ ပတိဋ္ဌိတာရပ္ပဒေသန္တိ ဘူမိံ။ ပုန အရေတိ ပုန တသ္မိံယေဝ အရေ ဘူမိံ ပတ္တေတိ အတ္ထောတိ ကေစိ၊ တံ န သုန္ဒရံ ဝိယ။ ဇာပိတောတိ ပရာဇိတော၊ ‘‘ပရာဇိတော’’တိ ဝါ ပါဌော။ ပါပေသီတိ အဘိဘဝသိ။ မနာပံ ဘာသမာနဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂရုံ ဘာရံ။ ဥဒဗ္ဗဟီတိ အာကဍ္ဎီတိ အတ္ထော၊ အနာဒရတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ။ ဓနဉ္စ နံ အလာဘေသီတိ ယထာ သော ဓနံ အလဘိ၊ တထာ အကာသီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၅။ ပုဗ္ဗေတိ နိဒါနေ။ အဝကဏ္ဏကန္တိ ဆိန္နကဏ္ဏကနာမံ။ ဇဝကဏ္ဏကန္တိ ဝင်္ကကဏ္ဏကနာမံ။ ဓနိဋ္ဌကံ ဓနဝဍ္ဎကနာမံ၊ သိရိဝဍ္ဎကနာမံ ကုလဝဍ္ဎကဿေဝ နာမံ။ တစ္ဆကကမ္မန္တိ ခဏနကမ္မကာရာ ကောဋ္ဌကာ၊ ပါသာဏကမ္မကာရာတိ ကေစိ။ ‘‘မုဒ္ဒါတိ ပဗ္ဗဂဏနာ။ ဂဏနာတိ မဟာဂဏနာ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ‘‘မဓုမေဟံ ဩမေဟ’’န္တိ လိခိတံ။ ထူလကာယဿ မံသူပစယောတိ ဧကေ။ ယဘ မေထုနေ။ ဝီတရာဂတာဒီဟိ အက္ကောသန္တောပိ ကိလေသေဟေဝ ကိရ အက္ကောသတိ နာမ၊ တထာ ‘‘သောတာပန္နော’’တိ အက္ကောသန္တော အာပတ္တိယာ အက္ကောသတိ နာမာတိ ဧကေ။ လိင်္ဂါယတ္တတ္တာ အစ္စောဒါတာဒိပိ လိင်္ဂမေဝ ဇာတံ။

၁၆။ သဗ္ဗတ္ထ ¶ ဝဒေတီတိ ဥဒ္ဒေသော။ ဘဏတီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဝဒေတီတိ ဝါ ဣမိနာ ပရဝိညာပနံ ဒီပေတိ။

၂၆။ အညာပဒေသဝါရေသု ¶ ပန ‘‘ဧဝံ ဝဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ ဒဿိတဥဒ္ဒေသက္ကမနိဒဿနတ္ထံ။ ပုဗ္ဗေပိ ‘‘ဟီနေန ဟီနံ၊ ဟီနေန ဥက္ကဋ္ဌံ၊ ဥက္ကဋ္ဌေန ဟီနံ၊ ဥက္ကဋ္ဌေန ဥက္ကဋ္ဌ’’န္တိ ဇာတျာဒီသု ဧကေကသ္မိံ စတုဓာ စတုဓာ ဒဿိတဥဒ္ဒေသက္ကမဿ နိဒဿနံ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣမိနာ ကရောတိ။ ‘‘ဟီနေန ဟီနံ ဝဒေတီ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ဟိ ‘‘ဧဝံ ဝဒေတီ’’တိ ဝုတ္တေ သော အာကာရော နိဒဿိတော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အညထာ အညာပဒေသေန သော အာကာရော န သမ္ဘဝတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ န သမ္ဘဝတိ ဧဝါတိ စေ? န၊ ဝိသေသကာရဏာဘာဝါ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော၊ အနိယမနိဒ္ဒေသေန အနိယမတ္ထသမ္ဘဝတော စ။ ‘‘သန္တိ ဣဓေကစ္စေ စဏ္ဍာလာ’’တိအာဒိနာ ဟိ အနိယမနိဒ္ဒေသေန စဏ္ဍာလံ ဝါ အစဏ္ဍာလံ ဝါ သန္ဓာယ ဘဏန္တဿ အာပတ္တီတိ အနိယမတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ တာဝတာ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတဥဒ္ဒေသက္ကမနိဒဿနသိဒ္ဓိတောတိ? န၊ ‘‘ဝဒေတီ’’တိ ဣမိနာ အယောဇိတေ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ပဒေ ဣမံ နာမ အာကာရံ ဒဿေတီတိ အနဝဗောဓတော။ အညာပဒေသနယေပိ ပရဝိညာပနေယေဝ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ ဝိယာတိ နိယမနပယောဇနံ ဝါ ‘‘ဝဒေတီ’’တိ ပဒန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ အတ္တနော သမီပေ ဌတွာ အညံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေန္တော ဟီနေန ဟီနံ ဝဒေတိ ဘဏတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ သစေ သယံ ဟီနော ဟီနေန ဟီနံ စဏ္ဍာလံ…ပေ… ပုက္ကုသံ ‘‘ပုက္ကုသော’’တိ ဘဏတိ အာပတ္တိ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယဿ၊ ဧသ နယော အညာပဒေသဝါရေသုပီတိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမတ္ထော ဒုဋ္ဌဒေါသေသု ပရိယေသိတဗ္ဗော။ အညထာ ‘‘ဝဒေတိ ဘဏတီ’’တိ ဧတေသံ အညတရံ ဥဘယတ္ထ အနညာပဒေသဝါရအညာပဒေသဝါရေသု၊ ဝိသေသေန ဝါ အညာပဒေသဝါရေသု နိရတ္ထကံ အာပဇ္ဇတိ ဝိနာယေဝ တေန ဝစနသိလိဋ္ဌတာသမ္ဘဝတော။ အတ္တတော ပါဠိယံ အဝုတ္တတ္တာ ပနေတ္ထ ‘‘သာဏတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ပဒသန္ဓိ ဝဒေတီတိ ဝဒ ဣတီတိ။ အသမ္မုခါ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ ‘‘သမ္မုခါ ပန သတ္တဟိပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဒဝကမျတာ နာမ ကေဠိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဟသာဓိပ္ပာယတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အသမ္မုခါပိ ဒဝကမျတာယ ဝဒန္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတမေဝါ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ပါပဂရဟိတာယ ကုဇ္ဈိတွာပိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အသမ္မုခါ အနာပတ္တီတိ။

ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆-၇။ ‘‘ဣမဿ ¶ ¶ သုတွာ အမုဿာ’’တိ ပါဌော။ ‘‘ဣမေသံ သုတွာ’’တိ န သုန္ဒရံ။ ဘေဒါယပီတိ ဘေဒါယ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ဘိက္ခုဘာဝတောယေဝ နိပဇ္ဇနတော ‘‘ဘိက္ခူနံ ပေသုညေ’’တိ ဗဟုဝစနံ ကတံ။

၃၈-၉။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော အာယသ္မာ စဏ္ဍာလော…ပေ… ပုက္ကုသောတိ ဘဏတီ’’တိ ဝတွာ ပေသုညံ ဥပသံဟရတီတိ ယောဇနာ။ အညထာ ‘‘ပုက္ကုသောတိ ဘဏတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ အနုပသမ္ပန္နဝါရော လဗ္ဘမာနောပိ န ဥဒ္ဓဋော ဩမသဝါဒေ ဒဿိတနယတ္တာ၊ သင်္ခေပတော အန္တေ ဒဿေတုကာမတာယ ဝါ။ တထာ ဟိ အန္တေ တီဏိ ဒုက္ကဋာနိ ဒဿိတာနိ။ တာနိ ပန ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ယသ္မာ ‘‘ဥပသမ္ပန္နဿ သုတွာ ဥပသမ္ပန္နဿ ပေသုညံ ဥပသံဟရတီ’’တိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အညတရဝိပလ္လာသဝသေန ဝါ ဥဘယဝိပလ္လာသဝသေန ဝါ ပါစိတ္တိယန္တိ ကတွာ ဒွေပိ တာနိ ဧကတော ဝုတ္တာနီတိ ဒဿေတုကာမော၊ တသ္မာ သဗ္ဗပဌမံယေဝ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော ဥပသမ္ပန္နဿ သုတွာ ဥပသမ္ပန္နဿ ပေသုညံ ဥပသံဟရတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒွီသု ပနေတေသု ယသ္မာ ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပန္နောပိ ဥပသမ္ပန္နော တာဒိသံယေဝ ဥပသမ္ပန္နံ ခုံသေတုကာမော ဩမသတိ၊ တာဒိသဿ သုတွာ တာဒိသဿ ပေသုညံ ဥပသံဟရတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ၊ တသ္မာ ‘ဥပသမ္ပန္နော’တိ ဣဒံ အာဒိပဒံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ အနဝသေသအာပတ္တိံ အာပန္နဿ ပုန အာပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော၊ တသ္မာ ကေဝလံ မာတိကာယံ ဘိက္ခုပဒါဘာဝတောယေဝ ‘‘ဘဏတိ ဥပသံဟရတီ’’တိ ပဒါနံ ကာရကနိဒ္ဒေသာဘာဝေ အသမ္ဘဝတော ဧဝ တံ အာဒိပဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပါဠိလေသာဘာဝတော အနာဏတ္တိကမေဝ။ ‘‘န ပိယကမျဿ၊ န ဘေဒါဓိပ္ပာယဿာ’’တိ ဥပသံဟရဏာပေက္ခံ သာမိဝစနံ တုဏှီဘူတဿ ဝစနပ္ပယောဇနာဘာဝတော၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပါပဂရဟိတာယ ဘဏန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။

ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅-၆။ သဗ္ဗမေတံ ¶ ပဒသော ဓမ္မော နာမာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မော နာမ ဗုဒ္ဓဘာသိတောတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော။ အက္ခရသမူဟောတိ အသမတ္တပဒေ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘာသိတံ ဗုဒ္ဓဘာသိတေ ဧဝ။ အနုပါသကဂဟဋ္ဌေဟိ ဘာသိတော ဣသိဘာသိတာဒိသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ‘‘ဒေဝတာဘာသိတော’’တိ ¶ ပဒံ နတ္ထိ၊ ယတ္ထ အတ္ထိ၊ သာ ပါဠိ။ ဂါထာဗန္ဓေပိ စ ဧသ နယောတိ ဧကမေဝ အက္ခရံ ဝတွာ ဌာနံ လဗ္ဘတိ ဧဝ။ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိသုတ္တံ ဘဏာပိယမာနော ဧကာရံ ဝတွာ တိဋ္ဌတိ စေ၊ အနွက္ခရေန ပါစိတ္တိယံ၊ အပရိပုဏ္ဏပဒံ ဝတွာ ဌိတေ အနုဗျဉ္ဇနေန။ ပဒေသု ဧကံ ပဌမပဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ စေ၊ အနုပဒေန ပါစိတ္တိယံ။ အဋ္ဌကထာနိဿိတောတိ အဋ္ဌကထာနိဿိတဝသေန ဌိတော။ ပုဗ္ဗေ ပကတိဘာသာယ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထံ သန္ဓာယ။ ပါဠိနိဿိတောတိ ပါဠိယံ ဧဝါဂတော။ မဂ္ဂကထာဒီနိပိ ပကရဏာနိ။

၄၈။ ဥပစာရန္တိ ဒွါဒသဟတ္ထံ။ ‘‘ဩပါတေတီတိ ဧကတော ဘဏတိ သမာဂစ္ဆတီ’’တိ လိခိတံ။ ကိဉ္စာပိ အပလာလဒမနမ္ပိ သီလုပဒေသောပိ ဘဂဝတော ကာလေ ဥပ္ပန္နော၊ အထ ခေါ တေသု ယံ ယံ ဗုဒ္ဓဝစနတော အာဟရိတွာ ဝုတ္တံ၊ တံ တဒေဝ အာပတ္တိဝတ္ထု ဟောတီတိ ဝိညာပနတ္ထံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဒန္တီ’’တိ ဝစနေဟိ သိထိလံ ကတံ။ ဗုဒ္ဓဝစနတော အာဟရိတွာ ဝုတ္တဿ ဗဟုလတာယ တဗ္ဗဟုလနယေန တေသု အာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ မဟာပစ္စရိယံ တဿာဓိပ္ပာယော ပကာသိတောတိ အတ္ထော။ ‘‘သဗ္ဗေသမေဝ ဝစနန္တိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သစေ အာစရိယော ဌိတော နိသိန္နာနံ ပါဌံ ဒေတိ၊ ‘‘န ဌိတော နိသိန္နဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတီတိ ဧကေ။ တေသမ္ပိ ပါဌဒါနံ ဓမ္မဒေသနတော န အညန္တိ တံ န ယုတ္တံ၊ ဆတ္တပါဏိကာဒီနံ ပါဌဒါနေန အနာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော၊ အာပတ္တိဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဥဘော အတ္ထံ န ဇာနန္တိ၊ ဥဘော ဓမ္မံ န ပဿရေ၊

ယော စာယံ မန္တံ ဝါစေတိ၊ ယော စာဓမ္မေနဓီယတီ’’တိ။ (ပါစိ။ ၆၄၇)၊

ဧတ္ထ အဓီယတီတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ ပါဌဒါနမ္ပိ ဓမ္မဒေသနာဝ။ သေခိယဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၄) ‘‘ဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ ပနေတ္ထ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ၊ တသ္မာ အယမေဝ ဓမ္မော သဗ္ဗတ္ထ ဓမ္မပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒေသု ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဧဝံ သင်္ခါရဘာသာဒိဝသေန စိတ္တဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ သေခိယဝသေန အနာပတ္တိ သိယာ၊ တတော ဆပကဇာတကဝိရောဓော။ တတ္ထ မန္တာနံ ဗာဟိရဂန္ထတ္တာတိ စေ? န၊ တဒဓိပ္ပာယာဇာနနတော။ အယဉှိ တတ္ထ အဓိပ္ပာယော ‘‘ဗာဟိရကဂန္ထသင်္ခါတမ္ပိ မန္တံ ဥစ္စေ အာသနေ နိသိန္နဿ ဝါစေတုံ မေ ဘိက္ခဝေ အမနာပံ၊ ပဂေဝ ဓမ္မံ ဒေသေတု’’န္တိ။ ‘‘တဒါပိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမနာပံ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသိန္နဿ မန္တံ ဝါစေတုံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဧတရဟိ…ပေ… ဓမ္မံ ဒေသေတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၆၄၇) ဟိ အယံ ပါဠိ ယထာဝုတ္တမေဝ အဓိပ္ပာယံ ဒီပေတိ၊ န အညံ။ တေနေဝ ‘‘မန္တံ ဝါစေတုံ ဓမ္မံ ဒေသေတု’’န္တိ ဝစနဘေဒေါ ကတော။ အညထာ ဥဘယတ္ထ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေတု’’မိစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။

မယာ ¶ သဒ္ဓိံ မာ ဝဒါတိအာဒိမှိ ပန အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဧဝံ ဝုတ္တော ‘‘သစေ ဘိက္ခု သာမဏေရေန သဒ္ဓိံ ဝတ္တုကာမော၊ တထာ သာမဏေရောပိ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဝတ္တုကာမော သဟသာ ဩပါတေတိ၊ ‘ယေဘုယျေန ပဂုဏံ ဂန္ထံ ဘဏန္တံ ဩပါတေတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ အနာပတ္တိ၊ န ဟိ ဧတ္တာဝတာ ဘိက္ခု သာမဏေရဿ ဥဒ္ဒိသတိ နာမ ဟောတိ။ ယသ္မာ မဟာအဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ၊ တသ္မာပိ ယုတ္တမေဝေတံ။ သစေ တတ္ထ ဝိစာရေတွာ ပဋိက္ခိတ္တံ သိယာ အာပတ္တိ၊ ကိရိယာကိရိယဉ္စ နာပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ စိတ္တေန ဧကတော ဝတ္တုကာမော၊ အထ ခေါ နံ ‘ဧကတော မာ ဝဒါ’တိ ပဋိက္ခိပိတွာပိ ဧကတော ဝဒန္တော အာပဇ္ဇတိ။ အဝတ္တုကာမဿ သဟသာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ဧကတော ဝဒန္တဿ အနာပတ္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘မယာ သဒ္ဓိံ မာ ဝဒါတိ ဝုတ္တော ယဒိ ဝဒတိ၊ အနာပတ္တီ’တိ။ တထာပိ အာစရိယာနံ မတိမနုဝတ္တန္တေန ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ယထာဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ မဟာအဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ၊ နတ္ထိဘာဝတောယေဝ အာပတ္တိ။ သစေ တတ္ထ အနာပတ္တိအဝစနံ န သမ္ဘဝတိ အယမဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ။

တတြာယံ ဝိစာရဏာ – ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ မာ ဝဒါ’’တိ ဝုတ္တော ယဒိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခုနော အနာပတ္တီတိ ယုတ္တမေတံ ဘိက္ခုနော ဝတ္တုကာမတာယာဘာဝတော၊ ဘာဝေပိ သဇ္ဈာယကရဏာဒီသု တီသု အနာပတ္တိတော စ။ အထ သာမဏေရေန ဗျတ္တတာယ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ မာ ဝဒါ’’တိ ဝုတ္တော ဘိက္ခု အဗျတ္တတာယ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ ဝတ္တုကာမတာသဗ္ဘာဝတော။ သဟသာ စေ ဝဒတိ၊ အနာပတ္တိ တဒဘာဝတော။ သစေ ဘိက္ခု ဧဝံ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ မာ ဝဒါ’’တိ ¶ ဝတွာ တေန သဒ္ဓိံ သယံ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။ န ဟိ ဧတံ သိက္ခာပဒံ ကိရိယာကိရိယံ။ ယဒိ ဧတံ သိက္ခာပဒံ ကိရိယာကိရိယံ ဘဝေယျ၊ ယုတ္တံ။ တတ္ထ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာပစ္စရိယံ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ မာ ဝဒါ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ န ဟိ သာမဏေရဿ ကိရိယာ ဣဓ ပမာဏန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ပန အဓိပ္ပာယေ ဝုတ္တေ အတိယုတ္တံဝါတိ အတ္ထော။ အက္ခရတ္ထော ဗျဉ္ဇနတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ယဉ္စ ပဒံ ယဉ္စ အနုပဒံ ယဉ္စ အနွက္ခရံ ယဉ္စ အနုဗျဉ္ဇနံ၊ သဗ္ဗမေတံ ပဒသောဓမ္မော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ‘‘ပဒေန ဝါစေတိ၊ ပဒေ ပဒေ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ၊ အက္ခရာယ ဝါစေတိ၊ အက္ခရက္ခရာယ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ ယောဇိတံ၊ တံ ကသ္မာတိ စေ? ပဒေန အနုပဒအနုဗျဉ္ဇနာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အနုပဒန္တိ ဒုတိယပါဒေါ။ အနုဗျဉ္ဇနန္တိ ပုရိမဗျဉ္ဇနေန သဒိသံ ပစ္ဆာဗျဉ္ဇန’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၅)၊ တသ္မာ အနုပဒေကဒေသမတ္တမေဝ အနုဗျဉ္ဇနန္တိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘အက္ခရာနုဗျဉ္ဇနသမူဟော ပဒ’’န္တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ပဒမတ္တမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ တေန အနုပဒါဒိတ္တယဂ္ဂဟဏတောတိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗံ ဝစနဝိသေသတော။ ပဒေန ဝါစေန္တော ဟိ ပဒေ ဝါ အနုပဒေ ဝါ အနုဗျဉ္ဇနေ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ န အက္ခရေန။ အက္ခရေန ဝါစေန္တော ပန ပဒါဒီသု အညတရသ္မိံ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ‘‘ဝရော ဝရညူ ဝရဒေါ ဝရာဟရော’’တိအာဒိမှိ ¶ ပဌမံ ဝ-ကာရံ ဝါစေန္တော ဒုတိယာဒိဝ-ကာရေ ဩပါတေတိ၊ ပဌမံ ရော-ကာရံ ဝါစေန္တော ဒုတိယရော-ကာရေ ဩပါတေတိ၊ ပဌမံ ရ-ကာရံ ဝါစေန္တော ဒုတိယရ-ကာရေ ဩပါတေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာတိ သမ္ဘဝတိ။ အနုဗျဉ္ဇနာနုလောမတော သမ္ဘဝတိ ဧဝါတိ စေ? န၊ ‘‘ပဒေ ပဒေ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ ဣဒဉှိ ဝစနံ ဧကသ္မိံ ပဒေ ဧကာ အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝုစ္စမာနော ရူတိ ဩပါတေတီ’’တိ ဝစနတော သကလံ ပါဒံ ဝါစေန္တဿ ပဌမအက္ခရမတ္တေ ဧကတော ဝုတ္တေ အာပတ္တီတိ သိဒ္ဓန္တိ စေ? န၊ ‘‘အက္ခရက္ခရာယ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ၊ တသ္မာ ရူတိ ဩပါတေတီတိ ဝတ္တုံ အသမ္ဘဝတော ရူ-ကာရဿ ယထာဝုတ္တဓမ္မပရိယာပန္နဘာဝသိဒ္ဓိတော တံ အဝတွာ ကေဝလံ အက္ခရာယ ဝါစေန္တဿ ယထာဝုတ္တဓမ္မပရိယာပန္နအက္ခရဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝုစ္စမာနော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝစနသိလိဋ္ဌတာဝသေန ဝါ အနုဗျဉ္ဇနေ ဝေဒနာဝစနံ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀။ ‘‘န ¶ သဟသေယျံ ကပ္ပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဘာဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ ကေသုစိ ‘‘န သဟသေယျာ ကပ္ပေတဗ္ဗာ’’တိ ပါဌော၊ န ကပ္ပေတဗ္ဗာ ဘိက္ခုနာတိ ပညတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အပဿေနံ ဝါတိ ဝါယိမမဉ္စကမေဝ ဟောတီ’’တိ လိခိတံ။ ယံ ဧတေသံ န ကပ္ပတိ၊ တံ တေသမ္ပီတိ ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ သန္တိကံ အဂန္တွာ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျာတိ ပါဌသေသော။

၅၂။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နော နာမ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အဝသေသော’တိ ဝုတ္တတ္တာ မာတုဂါမော အနုပသမ္ပန္နောတိ စတုတ္ထရတ္တိယံ မာတုဂါမော ဒွေပိ သဟသေယျာပတ္တိယော ဇနေတီတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ…ပေ… ပန္နောတိ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတော တိရစ္ဆာနပုရိသော အဓိပ္ပေတော’’တိ စ၊ ဥဘယမ္ပိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယသိက္ခာပဒေ မာတုဂါမော နာမာတိ မနုဿိတ္ထိံယေဝ ဂဟေတွာ ယက္ခီ ပေတီ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာ န ဂဟိတာ တေသု ဒုက္ကဋတ္တာ။ ‘‘သစေ ပန အတ္တနောပိ သိက္ခာပဒေ ဒုက္ကဋံ ဘဝေယျ၊ အထ ကသ္မာ ပဌမသိက္ခာပဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တီ’’တိ သီဟဠဋ္ဌကထာဝစနံ၊ တဿတ္ထံ ဒီပေတုံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘူမိယံ ဝိနာ ဇဂတိယာ ပမုခံ သန္ဓာယ ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုန ဝသတီတိ စတုတ္ထဒိဝသေ ဝသတိ။ ဘိက္ခုနိပန္နေတိ ဘိက္ခုမှိ နိပန္နေ။ သန္နိပတိတမဏ္ဍပံ နာမ မဟာဝိဟာရေ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ။ ‘‘တီဏိ ¶ စ ဒိဝသာနိ ဒုက္ကဋခေတ္တေ ဝသိတွာ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ သဟသေယျာပတ္တိပဟောနကေ သယတိ၊ ပါစိတ္တိယေဝါ’’တိ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ ကိရ၊ တံ န ယုတ္တံ။

ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ‘‘အထ ခေါ တေ မနုဿာ’’တိ စ ‘‘တေ အဒ္ဓိကာ’’တိ စ ပါဌော။ ‘‘ဧကရတ္တ’’န္တိပိ အတ္ထိ၊ သော န သုန္ဒရော။ ပဏ္ဍကေ ပါဠိယံ ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဥဘတောဗျဉ္ဇနေဟိ မူလာပတ္တီတိ ဒိဿတီ’’တိ၊ ‘‘အနိမိတ္တာဒယော ဣတ္ထိယောဝါ’’တိ စ ဝဒန္တိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကေ ဝုတ္တံ ဝိယ။ ကိဉ္စာပိ မတိတ္ထီ ပါရာဇိကဝတ္ထု ဟောတိ၊ အနုပါဒိန္နပက္ခေ ဌိတတ္တာ ပန ဣဓ အာပတ္တိံ န ကရောတိ။ ပါရာဇိကာပတ္တိဋ္ဌာနဉ္စေတ္ထ န ဩလောကေတဗ္ဗံ။

ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ‘‘ဝိညူ ¶ ပဋိဗလာ’’တိ ဝစနတော အဝိညူ ဣတ္ထိယာပိ ဒေသေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဣဓ ယက္ခီအာဒယော မနုဿိတ္ထီ ဝိယ အနောဠာရိကတ္တာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာ ဇာတာ။ တိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟိတ္ထိယာ ပဋိဗလတာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရာပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုယေဝါတိ ဧကေ။ ‘‘မာတုဂါမာယာ’’တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အဋ္ဌကထာဒိပါဌံ ဌပေတွာ ဒမိဠာဒိနာ ယထာရုစိ ကထေတုံ လဘတိ ကိရာ’’တိ လိခိတံ၊ ယထာ ယက္ခီအာဒယော ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာ ဇာတာ၊ တထာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟံ ဂဟေတွာ ဌိတေန ယက္ခာဒိနာ သဒ္ဓိံ ဌိတဿ မာတုဂါမဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဒုက္ကဋံ အနာပဇ္ဇိတွာ ကသ္မာ ပါစိတ္တိယမာပဇ္ဇတီတိ စေ? ဤသကမ္ပိ ဒုတိယပက္ခံ အဘဇနတော။ မနုဿမာတုဂါမောပိ န ဒုတိယော၊ ပဂေဝ ယက္ခာဒယောတိ။ န ဒုတိယာနိယတေ တဿ ဒုတိယတ္တာတိ စေ? န တတ္ထ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာပေက္ခာ ဒုတိယတာ၊ ကိန္တု နိသဇ္ဇာပေက္ခာ၊ ဣဓ စ န နိသဇ္ဇမတ္တံ၊ ကိန္တု ဒေသနာ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ သာ စ နိပဇ္ဇနတော ဩဠာရိကာ၊ တသ္မာ အသမတ္ထနိဒဿနံ။

ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၇။ ‘‘စတုတ္ထပါရာဇိကဝတ္ထု ¶ စ ဣဒဉ္စ ဧကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ယုတ္တံ။ ကသ္မာ? တတ္ထ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တေ အရိယမိဿကာ န ဟောန္တီတိ ဒွေပိ ဧကသဒိသာနီတိ မမ တက္ကော။ ‘‘အရိယာပိ ပဋိဇာနိံသု၊ တေသမ္ပိ အဗ္ဘန္တရေ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘သဗ္ဗေပိ ဘူတံ ဘဂဝါတိ ပုထုဇ္ဇနအရိယာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ အာရောစိတတ္တာ ‘ဘူတ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န အတ္တနော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ သန္ဓာယာတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။

၇၇။ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တေဟီတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ အဝုတ္တေဟီတိ။

ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၈-၈၀။ ‘‘တေနေဝ ¶ ဟတ္ထေန ဥပက္ကမိတွာ အသုစိံ မောစေသီ’’တိ ပါဌော သမ္ပတိပါဌော သုန္ဒရော။ အပလောကေတွာဝ ကာတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ ပါဠိယံယေဝ ဝုတ္တံ သိယာ။ ‘‘ဩတ္တပ္ပေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရုဠှီဝသေန ပရေသု ‘‘ဟိရောတ္တပ္ပေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဥတ္တာနတ္တာ န ဝုတ္တံ၊ ပါစိတ္တိယာသမ္ဘဝဒဿနေနေဝ ဟိ ဒုက္ကဋန္တိ သိဒ္ဓံ။

၈၃။ တတ္ထ ‘‘ကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တအဇ္ဈာစာရေပိ ပရိယာပန္နတ္တာ တံ တဿ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထု။ ‘‘တတ္ထ ကမ္မံ အာပန္နော’’တိ ပုဗ္ဗေပိ လိခိတံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္တကာမံ အာပန္နော’’တိ ပါဌော၊ ‘‘အယမေဝ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၆။ ကဋသက္ခရာ သေတမတ္တိကာ ဝိယ မုဒုကာ သက္ခရဇာတိ။ ‘‘အကတပဗ္ဘာရေတိ အဝလဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘အနောဝဿကဋ္ဌာနဒဿနတ္ထ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ မူသိကုက္ကုရန္တိ မူသိကာဟိ ဥဒ္ဓဋပံသု။ သုဒ္ဓစိတ္တာတိ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဧဝံ ပဝဋ္ဋိတေ ပထဝီ ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ ¶ ဇာနန္တိ၊ နော ပန စေ ပထဝီဘေဒတ္ထိကာ၊ သုဒ္ဓစိတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ ပံသုအာဒယော ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ အာပတ္တိကရာ။ ကေစိ ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နာဒီသု ဥပဍ္ဎေ ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ သစေ ဒုက္ကဋံ၊ ယုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ယုတ္တံ တာဒိသဿ ဝတ္ထုနော သမ္ဘဝါ၊ ဣဓ ပန ဇာတပထဝီ စ အဇာတပထဝီ စာတိ ဒွေယေဝ ဝတ္ထူနိ၊ တသ္မာ ဒွိန္နံ ဧကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ န ယုတ္တံ။ ဧတ္ထာပိ ဒုက္ကဋဝစနံ အတ္ထီတိ စေ? တံ ပန သညာဝသေန၊ န ဝတ္ထုဝသေနာတိ န ယုတ္တမေဝ။

၈၇။ အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဧတ္တာဝတာ ဥသုမံ ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ။ ဧဝံ သတိ ပထဝိယာ အဂ္ဂိမှိ ကတေ ဒူရတောပိ ဘူမိ ဥဏှာ ဟောတိ၊ တတ္တကံ ကောပေတဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ ယသ္မိံ ဌာနေ ပတတိ၊ တံ သော အဂ္ဂိ ဍဟတိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ အဍဟိတေပိ ‘‘အဒဍ္ဎာယ ¶ ပထဝိယာ အဂ္ဂိံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနာ ပါတနာယေဝ ဒေါသော ပတိတေ ဥပဒါဟေတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၉။ ဖရသုံ နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တောတိ ဒဿိတဘာဝံ ဇာနာပေတိ။ ကသ္မာ အယံ ဖရသုံ ဥဂ္ဂိရီတိ စေ? မနုဿာနန္တိအာဒိ တဿ ပရိဟာရော။ ‘‘အာကောဋေသိ ဆိန္ဒီတိ စ ဝစနတော ရုက္ခဒေဝတာနံ ဟတ္ထာနိ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ န စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ ဝိယ အစ္ဆေဇ္ဇာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၉၀-၉၂။ ဘဝန္တိ အဟုဝုဉ္စာတိ ဒွိကာလိကော ဘူတသဒ္ဒေါ။ ယဒိ ဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တေန ဗီဇံ ဒဿိတံ၊ တဒေဝ သန္တကံ ယဒိဒံ။ သောဝ ကုက္ကုဋော မံသိမက္ခိတောတိ အယမေဝ ဟိ ပရိဟာရော။ အဋ္ဌကထာသုပိ ဟိ ‘‘ဗီဇေ ဗီဇသညီ’’တိ လိခိတံ။ ယံ ဗီဇံ ဘူတဂါမော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဗီဇေ ဘူတဂါမဗီဇေတိ ယောဇေတွာ။ အမူလကတ္တာ ကိရ သမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော န ဟောတိ၊ ‘‘သမူလပတ္တော ဧဝ ¶ ဟိ ဘူတဂါမော နာမာ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဘူတဂါမမူလတ္တာတိ ဘူတဂါမတော အနုပ္ပန္နတ္တာ အဘူတဂါမမူလံ၊ ဘူတဂါမဿ အမူလကတ္တာ ဝါ။ န ဟိ တတော အညော ဘူတဂါမော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဒွိဓာပိ လိခိတံ။ ပိယင်္ဂု အသနရုက္ခော ဝဍ္ဎနတ္တစော ခဇ္ဇဖလော၊ ‘‘ပီတသာလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ နာဠိကေရဿေဝါယံ။ ဃဋပိဋ္ဌိဇာတတ္တာ၊ ဗီဇဂါမာနုလောမတ္တာ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု။ န ဝါသေတဗ္ဗံ ‘‘ဒုရူပစိဏ္ဏတ္တာ’’တိ လိခိတံ၊ ‘‘ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတီတိ ဝစနတော ယေသံ န ရုဟတိ၊ တေသံ သာခါယ ကပ္ပိယကရဏကိစ္စံ နတ္ထီတိ သိဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ မုဒ္ဒတိဏန္တိ တဿ နာမံ။ ‘‘မုဉ္ဇတိဏန္တိ ပါဌော’’တိ လိခိတံ။

သမဏကပ္ပေဟီတိ သမဏဝေါဟာရေဟိ၊ တသ္မာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘိက္ခုနာ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ။ တဿ အာဏတ္တိယာ ကရောန္တေနာပိ သာမဏေရာဒိနာ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ¶ ဝတွာဝ အဂ္ဂိပရိဇိတံ ကာတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ။ အဂ္ဂိပရိဇိတာဒီနိ ဝိယ ကပ္ပိယတ္တာ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိပိ ‘‘ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဧတ္ထ ပဝိဋ္ဌာနိ၊ ယထာလာဘတော ဝါ သမဏကပ္ပဝစနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကပ္ပိယ’န္တိ ဝတ္တုကာမော ‘ကပ္ပ’န္တိ စေ ဝဒတိ၊ ‘ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကပ္ပိယ’န္တိ ဝစနံ သကသကဘာသာယပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခုနာ ‘ကပ္ပိယံ’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣတရေန ပန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥစ္ဆုံ ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီတိ ဒါရုံ ဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဝစနတော ကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗံ သန္ဓာယ ဝိရဒ္ဓေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အာစရိယာ ပန ‘‘ကပ္ပိယံ ကာရေတဗ္ဗံ သန္ဓာယ ကပ္ပိယန္တိ သိတ္ထာဒိံ ကာရေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဿ ကာရဏံ ဝဒန္တာ ကာတုံ ဝဋ္ဋနဘာဝေနေဝ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကတေပိ ကပ္ပိယံ ဇာတံ။ ယဒိ န ဝဋ္ဋေယျ၊ သိတ္ထာဒိမှိ ကတေ န ဝဋ္ဋေယျာတိ၊ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဥဋ္ဌိတသေဝါလဃဋံ အာတပေ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိကောပေတုကာမတာယ သတိ ဒုက္ကဋံ ယုတ္တံ ဝိယ။ ‘‘ပုပ္ဖရဇ္ဇုဘာဇနဂတိကာ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ။ နာဠေ ဝါ ဗဒ္ဓပုပ္ဖကလာပေ နာဠသ္မိံ ကတေပိ ဝဋ္ဋတိ တသ္မိံ ပုပ္ဖဿ အတ္ထိတာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ဗီဇဂါမေန ဘူတဂါမော ဒဿိတော အနဝသေသပရိယာဒါနတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၈-၉။ အညံ ဝဒတီတိ အညဝါဒကံ၊ ‘‘ဝစနံ ကရေယျာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘တုဏှီဘူတဿေတံ နာမ’’န္တိ ပါဌော။ ဥဂ္ဃာတေတုကာမောတိ သမောဟနိတုကာမော၊ အန္တရာယံ ကတ္တုကာမောတိ ပေါရာဏာ။

၁၀၀။ ‘‘သုဒိဋ္ဌော ¶ ဘန္တေ၊ န ပနေသော ကဟာပဏောတိအာဒီသု အနာရောပိတေ ဒုက္ကဋေန မုသာဝါဒပါစိတ္တိယံ၊ အရောပိတေ ပါစိတ္တိယဒွယံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

၁၀၂။ အဓမ္မေန ဝါ ဝဂ္ဂေန ဝါ န ကမ္မာရဟဿ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘မယိ ဝုတ္တေ မံ ဝါ အညံ ဝါ သင်္ဃော အဓမ္မေန ဝါ ကမ္မံ၊ ဝဂ္ဂေန ဝါ ကမ္မံ ကရိဿတိ၊ န ¶ ကမ္မာရဟဿ ဝါ မေ၊ အညဿ ဝါ ကမ္မံ ကရိဿတီ’’တိ န ကထေတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ ‘‘ဆန္ဒာယာ’’တိ အက္ခရက္ခရာယာတိအာဒိ ဝိယ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဆန္ဒတ္ထန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ယေသံ သေနာသနာနိ ပညပေတိ၊ တေသံ အတ္တနိ ဆန္ဒတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၁၀၆။ အနုပသမ္ပန္နန္တိအာဒီသု ကရဏတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အညံ အနုပသမ္ပန္နန္တိ အညေန အနုပသမ္ပန္နေန။ တဿ ဝါတိ အနုပသမ္ပန္နဿ။ ‘‘သမ္မုတိကာလေ ပဉ္စင်္ဂဝိရဟာဒယော အသမ္မတာ နာမာ’’တိ၊ ‘‘ဥပသမ္ပန္နေန လဒ္ဓသမ္မုတိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ဝိနဿတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃေနာတိ သဗ္ဗေန သင်္ဃေန ကမ္မဝါစာယ အဿာဝေတွာ ‘‘တဝေသော ဘာရော’’တိ ကေဝလံ အာရောပိတဘာရော။ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ကမ္မဝါစာယ အဿာဝိတဘာဝမတ္တမေဝ ဒီပေတိ။ သယမေဝါတိ ဣတရေသံ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ။ အဘူတေန ခီယနကဿ အာဒိကမ္မိကဿ ကထံ အနာပတ္တီတိ စေ? ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန။ မုသာဝါဒေ အာပတ္တိယေဝ ဒွေ ပါစိတ္တိယော ဝုတ္တာ ဝိယ ဒိဿန္တိ ပုဗ္ဗပယောဂေ ရုက္ခာဒိဆိန္ဒနာဒီသု ဝိယ၊ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝစနတော၊ ပရိဝါရေ ‘‘ဧကာ ပညတ္တိ၊ ဧကာ အနုပညတ္တီ’’တိ (ပရိ။ ၂၂၆) ဝစနတော စ ဣဓ အတ္ထိ အနုပညတ္တီတိ သိဒ္ဓံ။ ကိဉ္စာပိ သိဒ္ဓံ၊ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိအာဒိနာ ¶ ပန ပညတ္တိဋ္ဌာနံ န ပညာယတိ၊ ကေဝလံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌမာသေ…ပေ… နိက္ခိပိတု’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ တံ ကသ္မာတိ ¶ စေ? ပဌမပညတ္တိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော အဝိသေသတ္တာ န ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ကာ ဧတ္ထ အနုပညတ္တီတိ? အဇ္ဈောကာသေတိ။ အယမနုပညတ္တိ ပညတ္တိယမ္ပိ အတ္ထီတိ စေ? အတ္ထိ၊ တံ ပန ဩကာသမတ္တဒီပနံ၊ ဒုတိယံ စာတုဝဿိကမာသသင်္ခါတကာလဒီပနံ။ ယသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ဧကံ ကာလောကာသံ ဧကတော ကတွာ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒီပေန္တော ဘဂဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… နိက္ခိပိတု’’န္တိ အာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ယတ္ထ စ ယဒါ စ သန္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ သဗ္ဗမိဓ အဇ္ဈောကာသသင်္ချမေဝ ဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဟေမန္တကာလဿ အနာပတ္တိသမယတ္တာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ နိဒါနာနပေက္ခန္တိ သိဒ္ဓံ၊ တထာ ဟိ အဇ္ဈောကာသပဒသာမတ္ထိယေန အယံ ဝိသေသော – ဝဿာနကာလေ ဩဝဿကဋ္ဌာနေ အဇ္ဈောကာသေ၊ မဏ္ဍပါဒိမှိ စ န ဝဋ္ဋတိ။ ဟေမန္တကာလေ ပကတိအဇ္ဈောကာသေ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗမိဓ ဩဝဿကေပိ မဏ္ဍပါဒိမှိ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ ယတ္ထ ဟိမဝဿေန သေနာသနံ န တေမေတိ၊ ဂိမှကာလေ ပကတိအဇ္ဈောကာသေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ အကာလမေဃာဒဿနေယေဝါတိ အယံ ဝိသေသော ‘‘အဋ္ဌ မာသေ’’တိ စ ‘‘အဝဿိကသင်္ကေတေ’’တိ စ ဧတေသံ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သာမတ္ထိယတောပိ သိဒ္ဓါ။

ကိဉ္စ ဘိယျော – အဋ္ဌကထာယံ သန္ဒဿိတဝိသေသောဝ။ စမ္မာဒိနာ ဩနဒ္ဓကော ဝါ နဝဝါယိမော ဝါ န သီဃံ ဝိနဿတိ။ ကာယာနုဂတိကတ္တာတိ ကာယေ ယတ္ထ၊ တတ္ထ ဂတတ္တာ။ သင်္ဃိကမဉ္စာဒိမှိ ကာယံ ဖုသာပေတွာ ဝိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ ‘‘သင်္ဃိကံ ပန ‘အဇ္ဈောကာသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထ၊ ဘန္တေ၊ ယထာသုခ’န္တိ ဒါယကာ ဒေန္တိ သေနာသနံ၊ ဧဝရူပေ အနာပတ္တီ’’တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝစနတော၊ ဣဓ စ ပဋိက္ခေပါဘာဝတော ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အညဉ္စ ဧဝရူပန္တိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါတိ နိသီဒန္တဿ ပါဒပတနဋ္ဌာနာဘိမုခါ’’တိ လိခိတံ။ သမ္မဇ္ဇန္တဿ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခန္တိ အာစရိယဿ တက္ကော။

၁၁၁။ ‘‘ပါဒုဒ္ဓါရေနာတိ ဗဟိဥပစာရေ ဌိတတ္တာ’’တိ လိခိတံ။ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒုက္ကဋံ ဓမ္မကထိကဿ ဝိယ။ ကသ္မာ န ပါစိတ္တိယံ? ပစ္ဆာ အာဂတေဟိ ဝုဍ္ဎတရေဟိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော။ ဓမ္မကထိကဿ ပန အနုဋ္ဌပေတဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘အနာဏတ္တိယာ ပညတ္တိယမ္ပိ တဿ ဘာရော’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၁၂။ ပရိဟရဏေယေဝါတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ ဂဟေတွာ ဝိစာရဏေတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ အတ္တနော သန္တကကရဏေတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ ဗီဇနီပတ္တကံ စတုရဿဗီဇနီ။

၁၁၃။ ‘‘ယော ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ…ပေ… လဇ္ဇီ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ အလဇ္ဇိံ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပါဌေ ‘‘ကေနစိ ပလိဗုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ စ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပလိဗုဒ္ဓ’’န္တိ စ သေနာသနံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တထာပိ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာပုစ္ဆံ ဝါ’’တိ ပါဌော။

ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၆-၇။ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တမဋ္ဌကထာသု၊ တထာပိ ပဒဋ္ဌာဒယောပိ လဗ္ဘန္တိ ဧဝ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘အညံ အတ္ထရဏာဒိ အကပ္ပိယတ္တာ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဝိဟာရေ ဝါ ဝိဟာရူပစာရေ ဝါ’တိ ဣမိနာပိ သံသန္ဒနတ္ထံ ‘ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရမတ္တဉ္စေတံ ‘‘ရုက္ခမူလေ’’တိ၊ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

၁၁၈။ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အသတိယာ ဂစ္ဆတောပိ အနာပတ္တိ၊ အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တံ သဉ္စိစ္စ အနာပုစ္ဆတော ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋတ္တာ။ ပုဂ္ဂလိကသေနာသနေ သင်္ဃိကသေယျံ၊ သင်္ဃိကသေနာသနေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကသေယျံ အတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ယုတ္တံ ဝိယ။ ကသ္မာ? ‘‘သေယျာမတ္တမေဝ နဿေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဣဓ ပန ‘‘ပလိဗုဒ္ဓံ ပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ ဒုဝိဓမ္ပိ အတ္ထိ။

ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေသုယေဝ ထေရာ ဘိက္ခူတိ ကေစိ။ ပါဒေ ဓောဝိတွာတိအာဒိမှိ ပဝိသန္တဿ ဝါ ပါဒဓောဝနပါသာဏတော ယာဝ မဉ္စပီဌံ ပဿာဝတ္ထာယ နိက္ခမန္တဿ ဝါ ယာဝ ပဿာဝဋ္ဌာနန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သန္တေ ¶ ‘‘ပဿာဝတ္ထာယ နိက္ခမန္တဿ ဝါ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ပဿာဝဋ္ဌာနတော နိက္ခမန္တဿ ဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဿာဝဋ္ဌာနန္တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ။ တထာ ဟိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ¶ ‘‘ပဝိသန္တဿ ပါဒဓောဝနပါသာဏတော ယာဝ မဉ္စပီဌံ နိက္ခမန္တဿ မဉ္စပီဌတော ယာဝ ပဿာဝဋ္ဌာနံ၊ တာဝ ဥပစာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဝိသန္တဿ၊ ပဿာဝတ္ထာယ နိက္ခမန္တဿ စ ဒွါရေ နိက္ခိတ္တပါဒဓောဝနပါသာဏတော၊ ပဿာဝဋ္ဌာနတော စ မဉ္စပီဌ’’န္တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ပါဌော၊ သော အပါဌော။ ကသ္မာ? မဉ္စပီဌာနံ ဥပစာရဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဝိသန္တဿ ယာဝ မဉ္စပီဌာနံ ဥပစာရော၊ နိက္ခမန္တဿ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဿာဝဋ္ဌာနံ ဝစ္စကုဋိစင်္ကမဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ အတ္ထေန ယထာ သံသန္ဒတိ၊ တထာဝိဓော ပါဌောတိ အာစရိယော။

၁၂၂။ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ဣဓ ဝုတ္တဥပစာရံ ဌပေတွာ။ ‘‘ဒဿနသဝနူပစာရေပိ သန္ထရန္တဿာ’’တိ လိခိတံ။

အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၆-၇။ ဆသတ္တကောဋ္ဌကာနိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဒွါရကောဋ္ဌကံ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘နိက္ခမာ’’တိ ဝစနံ သုတွာပိ အတ္တနော ရုစိယာ နိက္ခမတိ၊ အနာပတ္တိ၊ ဣဓ အဂ္ဂိသာလာဒိ ဧဝ ဥပစာရောတိ။

နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ ‘‘ပမာဏမဇ္ဈိမဿ ဂလပ္ပမာဏေ ဒိန္နတုလာပိ ဝေဟာသကုဋိယေဝါ’’တိ လိခိတံ၊ ‘‘န သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ ယာဝ ¶ ဒွါရကောသာတိ ဒွါရသမီပါ၊ ယာဝ ဘိတ္တီတိ အတ္ထော၊ တံ သုဝုတ္တံ။ ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏောတိ ¶ ဟတ္ထပါသဿာဓိပ္ပေတတ္တာ၊ သမန္တာ ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏဥပစာရဿ ဂဟိတတ္တာ အပရိပူရဥပစာရာပိ ဟောတိ။ အာလောကံ ကရောတီတိ အာလောကံ သန္ဓေတိ ပိဓေတီတိ သန္ဓိ ဧဝ အာလောကသန္ဓိနာမကာ ဟောန္တိ။ ဝါတပါနကဝါဋလေပကမ္မေ အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။

၁၃၆။ ဣဋ္ဌကာတိ ဆဒနကပါလာသိလာဒိဣဋ္ဌကာ။ ဆဒနူပရီတိ ဧတ္ထ ပဌမံ တာဝ ဧကဝါရံ အပရိသေသံ ဆာဒေတွာ ပုန ဆာဒနဒဏ္ဍကေ ဗန္ဓိတွာ ဒုတိယဝါရံ တထေဝ ဆာဒေတဗ္ဗံ။ ‘‘တတိယဝါရစတုတ္ထဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဒွေ မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ တတိယမဂ္ဂံ အာဏာပေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေတီ’’တိ ဣမိနာ ယုဇ္ဇတိ။

ပေါရာဏာ ပန ‘‘ပဌမဝါရေယေဝ တယော မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ စတုတ္ထတော ပဋ္ဌာယ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယံ၊ စတုတ္ထလေပတော ပဋ္ဌာယ အာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဆဒနေ ဝုတ္တဝိဓိနိဒါနေန သမေတိ၊ လေပေ ဝုတ္တဝိဓိတိကစ္ဆေဒေန သမေတိ။ တထာပိ သော န ယုတ္တောဝ။ နိဒါနေ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ သိဒ္ဓလေပတ္တာ သဗ္ဗသောဝါပိ အစ္ဆန္နေ၊ ဆန္နေဝါပိ အနေကသော ပရိယာယဿ တတိယဿေဝ အဓိဋ္ဌာနန္တိ နော သမေတီတိ အာစရိယော။ ‘‘ဒွေ မဂ္ဂေ’’တိ၊ ‘‘ဒွေ ဆဒနေ’’တိ စ ‘‘တတိယဝါရတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဆာဒါပေဟီ’တိ အာဏာပေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဥပတိဿတ္ထေရော ဝဒတိ ကိရ။

မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၀။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ

၁။ ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၄။ ကထာနုသာရေနာတိ ¶ ¶ ယော ဘိက္ခုနောဝါဒကတ္ထိကော ကိံသီလော ကိံသမာစာရော ကတရကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိအာဒိ ကထာနုသာရေနာတိ အတ္ထော။ သဂ္ဂမဂ္ဂဂမနေပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန မောက္ခဂမနေပိ။ ‘‘လက္ခဏပ္ပဋိဝေဓပဋိသံယုတ္တော’’တိ အဋ္ဌဂရုဓမ္မာနုသာရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဓမ္မကထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၄၅-၁၄၇။ နိဿီမန္တိ ဝိဟာရေ ဗဒ္ဓသီမတော အညံ အဗဒ္ဓသီမံ၊ ဂါမသီမာဒိန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုပိနန္တေနပီ’’တိ န သဗ္ဗေသန္တိ ဣဓ ဗာဟုလ္လနယေန ဝုတ္တံ။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဟိ ကေစိ ဝီသတိဝဿာပိ အတ္ထိ အတိရေကဝီသတိဝဿာပီတိ ဣမိနာ ဣမံ မဇ္ဈိမဗောဓိကာလေ ပညတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘သီလဝါ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿ စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဣဓ အဓိပ္ပေတသီလမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌာနုဂဏ္ဌိပဒေသု ‘‘သတိသံဝရာဒယော ဣဓ နာဓိပ္ပေတာ၊ တေန ဝိဘင်္ဂပါဌံ ဒဿေတိ အဋ္ဌကထာစရိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတောတိ ပါဠိအတ္ထတော။ ကာရဏတောတိ ကာရဏူပပတ္တိတော၊ အဋ္ဌကထာတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ ကာရဏတောတိ ဓမ္မတော၊ တေန အတ္ထတော ဓမ္မတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အတ္ထတောတိ ဖလတော။ ‘‘ကာရဏတောတိ ဟေတုတော။ ဓမ္မပဒမ္ပိ ဇာတကေန သဟာ’’တိ လိခိတံ။ ပဉှံ ကထေတုန္တိ ‘‘ပဉှံ ပုဋ္ဌော ကထေတီ’’တိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုနိယာ ပုဋ္ဌေန ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ န သက္ကာ ကထေတုံ။ ‘‘န ခေါ ပန တံ ဘဂဝန္တ’’န္တိ ပါဌော။ ‘‘န ခေါ ပနေတ’’န္တိ စ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ‘‘ကာသာယဝတ္ထဝသနာယာ’’တိ ဝစနတော ပါရာဇိကာယပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂမေဝ ဝုတ္တံ။ မေထုနေန ဟိ ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတိ။

၁၄၈-၉။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ၊ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော ဝါ။ ‘‘ဓမ္မဒေသနာပတ္တိမောစနတ္ထံ ပနာ’’တိ ဝစနတော မာတုဂါမဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗတ္ထ ဘိက္ခုနီသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ သိဒ္ဓံ။ ဘိက္ခုနိဂ္ဂဟဏေန ပန မာတုဂါမော တိရိယံ တရဏသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၁၈၇-၁၉၀) သင်္ဂဟိတော၊ န အညတ္ထ။ ‘‘ဩသာရေတဗ္ဗာ’’တိ ပါဠိပါဌော၊ ပါဠိ ဩသာရေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော ¶ ။ ‘‘ဩသာရေတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာပါဠိ။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝန္ဒိတေ ဒေါသာဘာဝတော ဗဟူသု ဧကာယ ဝန္ဒိတေ ဝဋ္ဋတီတိ စေ? ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုနိယာယေဝ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသိန္နာယာတိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ နိသိန္နာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ န နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာတိ နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာ ဘိက္ခူ ဣဓ နာဓိပ္ပေတာ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တုကာမာဝ အဓိပ္ပေတာတိ အတ္ထော။ ယတော ပနာတိ ဘိက္ခုနီဝိဟာရတော။ တတ္ထာတိ ဘိက္ခုနီဝိဟာရေ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဩဝါဒဒါယကာ ဘိက္ခူ’’တိ ဝစနတော ဩဝါဒဒါယကေဟေဝ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗေဟီတိ အာပန္နော၊ တထာပိ အသတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကေ ဩဝါဒသံဝါသာနံ အတ္ထာယ ယာစနတ္ထာယ အဝဿံ ဂန္တဗ္ဗတ္တာ အညေဟိပိ ဘိက္ခူဟိ သဘိက္ခုကောပိ သဘိက္ခုကော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာ ရက္ခိတဗ္ဗာတိ ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိ ရက္ခိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အာပဒါသု ဟီတိအာဒိ။ ‘‘အယံ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသိကောတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ တေရသိယံယေဝ၊ ဧတရဟိ ပန ဘိက္ခုနိယော စာတုဒ္ဒသိယံယေဝ ဂန္တွာ ‘‘ကဒါ အယျ ဥပေါသထော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဇာယာယော ဝါ ဇာရိယော ဝါ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ကိရ။ ‘‘ဂစ္ဆေယျ စေ၊ အာပတ္တီ’’တိ ပါဌော။ ဒွေ တိဿောတိ ဒွီဟိ တီဟိ။ ဧကတော အာဂတာနံ ဝသေန ‘‘တာဟီ’’တိ ဗဟုဝစနံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧကာ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဗဟူ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဗဟူဟိ ဘိက္ခုနုပဿယေဟိ ဩဝါဒတ္ထာယ ပေသိတာ’’တိ ဝစနဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော စ အယျ ဘိက္ခုနိယော စာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော။ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော စ အယျ ဘိက္ခုနိယော စာ’တိအာဒိ နာနာဥပဿယေဟိ ပေသိတာယ ဝစန’’န္တိ စ ‘‘အပရိပုဏ္ဏသင်္ဃပုဂ္ဂလနာနာဝါသဒုတိယဝစနဝသေန ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဥပသင်္ကမနံ ဝုတ္တ’’န္တိ စ လိခိတံ။ ယသ္မိံ အာဝါသေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော န ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထာပိ ယာစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုနဒိဝသေ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန ‘‘နတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အတ္ထိ စေ သမ္မတော၊ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ‘‘သယမေဝ စေ သမ္မတော၊ အဟ’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ သမ္မတော ဝါ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကော ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ၊ အညေန အာရောစာပေတဗ္ဗန္တိ ဧကေ၊ ‘‘အတ္တနာပိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘အယျာနံ ပဝါရေတီ’’တိ လိခိတံ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အယျဿ ပဝါရေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပေါတ္ထကေ နတ္ထိ။

ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ မုနာတီတိ ¶ ဇာနာတိ။ အန္တရဓာယတိပီတိ ဧတ္ထ တဒုတ္တမံ စေ အတ္ထိ၊ တံ ပဿာမိ၊ ယံ ဝိစိတ္တံ ဝါ၊ တဒတ္ထဉ္စ။ တဂ္ဃ ကာရဏံ။ သဟ ဥပ္ပာဒမနန္တရာ ကိရိယာ။ ယမာ စ တေ မနသာ ကတတြ နေတွာတိ။ ယထာ ပါတော သိယာ ပါတော ဘဝံ ပါတောဝ ဥဒကတော ဥဂ္ဂန္တွာ ဌိတံ၊ တထာ ဝိရောစမာနံ အင်္ဂီရသံ ဗုဒ္ဓံ ပဿ၊ န ကေဝလံ ပဒုမံ ဝိယ၊ ဝိရောစမာနံ တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ အင်္ဂီရသံ ဗုဒ္ဓံ ပဒုမံဝ ဝိရောစမာနံ သူရိယံဝ တပန္တံ ပဿ ဗုဒ္ဓံ။ ယထာ ပါတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ ကောကနုဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပဿသိ၊ တထာ ဝိရောစမာနံ အင်္ဂီရသံ ဗုဒ္ဓံ ပဿ။ ဥဘယေနေဝ ဟိ ဘဂဝတော ကန္တိ ဒီပိတာတိ ကတွာ ဒီပိတဂုဏသုဘံ ဗုဒ္ဓံ သက္ကတွာ တံ ကန္တိံ ပူဇေယျ။ ပူဇနေယျတောပိ ဝီတိနာမေယျ ဣတိ လက္ခယေ။ ‘‘ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာယာ’’တိ ပါဠိ။

၁၅၆။ ‘‘ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာန’’န္တိ အဋ္ဌကထာပါဌော။ ‘‘အဘဗ္ဗော တွ’’န္တိအာဒိဝစနတော အနုကမ္ပာဝသေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒိံ သင်္ဃိကာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎာပေန္တဿ အနာပတ္တိ ဝိယ ဒိဿတိ။ အဘဗ္ဗော ဟိ ထေရော သဉ္စိစ္စ တံ ကာတုံ၊ ဂဝေသိတဗ္ဗာဝ ဧတ္ထ ယုတ္တီတိ ကေစိ။ ထေရေန သိက္ခာပဒပညတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကတန္တိ မမ တက္ကော။

အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ ‘‘ဧကရတ္တမ္ပိ ဝသန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၆၁) ဝစနတော ယတ္ထ ရတ္တိယံ န ဝသန္တိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဩဝဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ယဒိ ဧဝံ သင်္ကေတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဩဝဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘တတော အဒ္ဓယောဇနေယေဝ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနောဝါဒကော စေ အဒ္ဓယောဇနံ ဂန္တွာ ဩဝဒိတုကာမော ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော စ အဒ္ဓယောဇနံ ဂန္တွာ သောတုကာမော၊ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တဉ္စ န ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ပန ‘‘ဧကရတ္တမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥပဿယံ ဟောတိ၊ န ဥပဿယသင်္ခေပေန ကတမတ္တေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ဝါသူပဂတာ ¶ ဘိက္ခုနိယော၊ သော ဥပဿယသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ န ဂန္တွာ ဩဝါဒေါ ဒါတဗ္ဗော။ ဧကာဝါသေ ဒိဝါ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ၊ ဝိစာရေတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၄။ ‘‘ဥပသမ္ပန္နံ သင်္ဃေန အသမ္မတ’’န္တိ ပါဠိဝစနတော၊ ‘‘သမ္မတေန ဝါ သင်္ဃေန ဝါ ဘာရံ ¶ ကတွာ ဌပိတော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော စ အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော သမ္မတေန ဝါ ဝိပ္ပဝသိတုကာမေန ‘‘ယာဝါဟံ အာဂမိဿာမိ၊ တာဝ တေ ဘာရော ဟောတူ’’တိ ယာစိတွာ ဌပိတော၊ တဿာဘာဝတော သင်္ဃေန ဝါ တထေဝ ဘာရံ ကတွာ ဌပိတော အဋ္ဌဟိ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒိတုံ လဘတိ၊ ပဂေဝ အညေန ဓမ္မေနာတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အသမ္မတော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ပဂေဝ ဘာရံ ကတွာ အဋ္ဌပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဘယဂိရိဝါသီနမ္ပိ ဣဒမေဝ မတံ၊ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ဣမံ နယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နတ္ထိ ကောစီ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဧတရဟိ ဩဝါဒကော အသမ္မတော ဘိက္ခုနောဝါဒကော နာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယံ ပန အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘ဥပသမ္ပန္နံ သင်္ဃေန ကမ္မဝါစာယ အသမ္မတံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ပန ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထ၊ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒထ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ကရောထ ဖာသုဝိဟာရန္တိ ဧဝံ ယာစိတွာ ဌပိတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာပုစ္ဆိတွာ၊ တတော သော ထေရော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒတိ၊ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန အသမ္မတန္တိ၊ တတြ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အသမ္မတော ဂါမံ ဩဝါဒတ္ထာယ အာဂတာနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝစနံ သုတွာ ပဋိဝစနံ ဒေန္တော သင်္ဃာနုမတိယာ၊ န ဉတ္တိစတုတ္ထေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အနုဂဏ္ဌိပဒမတေန သမေတိ၊ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ တေန သမေတိ၊ တဉ္စ ပါဠိဝစနံ၊ န ဟိ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကော၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဝါ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေတူ’’တိ ဝစနမတ္တေန ဘိက္ခုနောဝါဒကော နာမ ဟောတိ။ ဟောတီတိ စေ၊ အနုပသမ္ပန္နောပိ တတ္တကေန ဝစနေန ‘‘ဘိက္ခုနောဝါဒကော ဟောတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဟောတီတိ စေ၊ ယံ ဝုတ္တံ ဂဏ္ဌာနုဂဏ္ဌိပဒေသု ‘‘အသမ္မတော နာမ အသမ္မတဘာဝေန ‘ဗဟုဿုတော တွံ ဩဝဒါဟီ’တိ ¶ သင်္ဃေန ဘာရံ ကတွာ ဌပိတော’’တိ။ ဧတ္ထ ဗာဟုသစ္စေန ကိံ ပယောဇနံ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေယေဝ ‘‘အဘယဂိရိဝါသီ ဝဒတီတိ သုတွာ သမ္မတေန ဝါ အာဏတ္တော ဩဝဒိတုံ လဘတီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော ပစ္ဆာ အနုဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိံ ဗဟုကာယ။ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေတူ’’တိ ဧတ္တကမတ္တေန ဘိက္ခုနောဝါဒကော ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘာရံ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ ကိံ ပယောဇနံ၊ တတ္တကမ္ပိ ဝတ္တုံ အညော န လဘတိ၊ တေန စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌပေတွာ ဗာလံ ဂိလာနံ ဂမိကံ အဝသေသေဟိ ဩဝါဒံ ဂဟေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၁၄) အယံ ပါဠိ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ကထံ? တဿ ဟိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဝါဒေါ န ပစ္စာဟရိတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ ၄၁၅) စနတော သမ္မတာသမ္မတဘာဝေန နတ္ထိ ကောစီတိ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝဒန္တော စ ဣဓ ပဌမေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော ဟောတီတိ။ ဟောတု အသမ္မတတ္တာ၊ အကတဘာရတ္တာ စ။ ဣမဿ စ ဘိက္ခုနောဝါဒကတ္တေ ဣမဿ ခီယနေန ဒုက္ကဋံ သိယာ၊ သဗ္ဗမေတံ အနိဋ္ဌံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အယမေတ္ထ ဘိက္ခုနောဝါဒကော နာမာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ တထာ ဘာရံ ကတွာ ဌပိတော ဩဝဒိတုံ လဘတိယေဝ၊ နာညောတိ အာစရိယော။

အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၉။ သာဒိယိဿသီတိ ¶ ပုစ္ဆာ။

စီဝရဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၆။ ဝဉ္စေတွာတိ ‘‘တဝ ဉာတိကာယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ၊ တေ ဟိ ‘‘ဧကိဿာ’’တိ ဝစနံ သုတွာ အညာတိကာယ သန္တကသညိနော သိဗ္ဗေသုံ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ‘‘စီဝရံ နာမ ဆန္နံ ¶ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ပါဠိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စီဝရန္တိ ယံ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ စ လိခိတံ၊ သော ပမာဒလေခေါ။

စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၈၁။ တာ ဘိက္ခုနိယော ဒူသယိံသူတိ ဝိပရိဏာမော ကာတဗ္ဗော။

၁၈၂-၄။ သမ္ပဒန္တီတိ ပဒသာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သမ္ပတန္တိ ဧတ္ထာတိ သမ္ပာတော’’တိအာဒိနာ။ ပဒဂတေ ဥပစာရော န လဗ္ဘတိ၊ အစ္စာသန္နတ္တာ မိဿံ ဝိယ ဟောတီတိ။ ကုက္ကုဋဝဿိတပရိစ္ဆိန္နော မဟာအဋ္ဌကထာယံ။ ‘‘တမ္ပိ ဝေါဟာရေနာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ယေဘုယျေန တထာ သန္နိဝေသော ဟောတီတိ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န ပမာဒလေခေါ’’တိ စ၊ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ၊ တတော ဥဒ္ဓံ အဒ္ဓယောဇနလက္ခဏသမ္ပတ္တံ နာမ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကပ္ပိယဘူမိ ကိရာယံ…ပေ… န ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဒ္ဒသဉှေတ္ထ ကာရဏံ။ ကတရံ ပန တန္တိ? ‘‘ဂစ္ဆာမာတိ သံဝိဒဟတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝတ္တမာနဝစနန္တဉ္စ၊ အမဂ္ဂေ ဘိက္ခုနုပဿယာဒိမှိ န သမ္ဘဝတိယေဝ မနုဿာနံ အန္တရဃရာဒိမှိ မဂ္ဂသင်္ခေပဂမနတော၊ ဥစ္စာသယနာဒိဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ စ။ န တိတ္ထိယသေယျာယ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာဝါသတ္တာ။ ဒွါရေတိ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ရထိကာယာ’’တိ အာဟ။ သေသအဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ဧတ္ထန္တရေ သံဝိဒဟိတေပိ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋ’’န္တိ အာဂတတ္တာ န သမေတိ။ ‘‘ဂါမန္တရေ’’တိ ဝစနတော အညဂါမဿ ဥပစာရောက္ကမနေ ဧဝ အာပတ္တိ။ ‘‘အဒ္ဓယောဇနေ’’တိ ဝစနတော အတိက္ကမနေယေဝ ယုတ္တံ။

၁၈၅။ ရဋ္ဌဘေဒေတိ ဝိလောပေ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘တယောပိ သင်္ကေတာ ကာလဒိဝသမဂ္ဂဝသေန၊ တတ္ထ ပစ္ဆိမေနေဝ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမိနာ မဂ္ဂေနာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အညေန ဂစ္ဆန္တိ စေ၊ အာပတ္တိယေဝါတိ အတ္ထော။

သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ နဒိယာ ¶ ကုတော ဂါမန္တရန္တိ စေ? ‘‘ယဿာ နဒိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဂါမန္တရဂဏနာယာတိ ယသ္မိံ ဂါမတိတ္ထေ အာရုဠှော၊ တံ ဌပေတွာ အညဂါမဂဏနာယ။ ‘‘မာတုဂါမောပိ ဣဓ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အာစရိယဿ တက္ကော၊ တေနေဝ ‘‘ဥဘယတ္ထ ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာယ ဒုက္ကဋံ၊ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရိယာ အနာပတ္တီ’’တိ စ န ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယော အညေသုပိ ဧဝရူပေသု။

၁၉၁။ ‘‘လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသေန ကေဠိပုရေက္ခာရာ သံဝိဒဟိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အကုသလစိတ္တံ လောကဝဇ္ဇန္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ကေဠိပုရေက္ခာရာ’’တိ ဝစနံ ယေဘုယျတာယ ဝုတ္တံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ စ ‘‘တီဏိ စိတ္တာနိ တိဿော ဝေဒနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သံဝိဒဟနကာလေ ဝါ ကေဠိပုရေက္ခာရော ဘိက္ခု သံဝိဒဟတိ၊ အာပတ္တိ ဘိက္ခုနော ဂါမန္တရောက္ကမနေ၊ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမေ ဝါ။ ကုသလစိတ္တော ဝါ ဟောတိ ပစ္စဝေက္ခန္တော၊ စေတိယာဒီနိ ဝါ ပဿန္တော၊ အဗျာကတစိတ္တော ဝါ ဟောတိ ကိလမထဝသေန နိဒ္ဒါယန္တောတိ တိစိတ္တာနိ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၂။ စေဋကေတိ ဒါရကေ။ တရုဏပေါတကေတိ ပေါရာဏာ။ ‘‘ပါပဘိက္ခူနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒါယ ဣဒံ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ပဉ္စ ဘောဇနေယေဝါပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ လိခိတံ။

၁၉၄-၇။ နိပ္ဖာဒိတန္တိ ¶ ဝိညတ္တိယာ န ဟောတိ၊ ကိန္တု ပရိကထာဒီဟိ၊ တသ္မာ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကထာနုသာရေန တတ္ထ ပသီဒိတွာ ဒေန္တိ၊ ဣဒံ ပရိပါစိတံ န ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တတ္တာတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော၊ ဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဣတရမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ အာဟ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ယသ္မာ ဒေဝဒတ္တော ပကတိယာ တတ္ထ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတံ ဘုဉ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣမံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ နိဒါနံ ကတွာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ‘‘ဥပနန္ဒဿ ¶ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေန စာ’’တိ ပါဌော။

ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ ဘောဇနဝဂ္ဂေါ

၁။ အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၀၃-၄။ ပူဂဿာတိ ပူဂေန။ ကုက္ကုစ္စာယန္တောတိ နိဿရဏေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံ မယံ န ဇာနာမာတိ သန္နိဋ္ဌာနဿ ကရဏဝသေန ‘‘ကုက္ကုစ္စာယန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဟိ အာယသ္မာ ဥပါလိ နယဂ္ဂါဟေန ‘‘အနာပတ္တိ အာဝုသော သုပိနန္တေနာ’’တိ (ပါရာ။ ၇၈) အာဟ၊ တထာ ထေရောပိ ‘‘အနာပတ္တိ ဂိလာနဿာ’’တိ ကသ္မာ န ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ? အနတ္တာဓိကာရတ္တာ ဝိနယပညတ္တိယာ၊ ‘‘နာယံ အတ္တနော ဩကာသော’’တိ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ သိက္ခာပဒဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ။ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ပညတ္တေယေဝ ဟိ သော ထေရော ‘‘အနာပတ္တိ သုပိနန္တေနာ’’တိ ¶ အာဟ ‘‘အညတြ သုပိနန္တာ’’တိ ဝုတ္တပဒါနုသာရေနာတိ။ ယသ္မာ ဩဒိဿ အယာဝဒတ္ထေဝ ဒါယကာနံ ပီဠာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘အနောဒိဿ ယာဝဒတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၀၈။ ‘‘အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကဒိဝသ’န္တိ ဧကံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ စ ‘‘ဧသေဝ နယောတိ ဝုတ္တနယမေဝ ဒဿေတုံ ဂန္တွာ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော ဟီတိအာဒိမာဟာ’’တိ စ ‘‘သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ပကတိဂမနေဝ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘတီ’’တိ စ ‘‘အဂိလာနဿ ဂိလာနသညိနော ကာယေန သမုဋ္ဌာတီ’’တိ စ လိခိတံ။

အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၀၉-၂၁၈။ ဂုဠှပဋိစ္ဆန္နောတိ အပါကဋောဝ။ ဧကော ပုတ္တေနာတိ ဧကဿေကံ ဘတ္တံ ‘‘အဟံ အညေန နိမန္တိတော’’တိ န ဝုစ္စတိ။ ‘‘သစေ ဧကတော ဂဏှန္တိ ¶ ၊ ဂဏဘောဇနံ ဟောတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၇-၂၁၈) ဝုတ္တတ္တာ စတ္တာရော ဥပါသကာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဝိသုံ ဝိသုံ နိမန္တေတွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာနံ စေ ဒေန္တိ၊ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ ဧဝါတိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ ဝိယ။ ‘‘ဝိညတ္တိတော ပသဝနေ ဂဏဿ ဧကတော ဂဟဏေ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ၊ ဝိသုံ ဂဟဏေ ပဏီတဘောဇနသူပေါဒနဝိညတ္တီဟီ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ဝိညတ္တိတော ပသဝနံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန အဋ္ဌကထာယံ အနုညာတံ။ သူပေါဒနာဒိဝသေန တတ္ထ အာပတ္တိ ဧဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ကသ္မာ? ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၁၆၈) ဧဝ ဒွိန္နံ အာကာရာနံ အာဂတတ္တာ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနုညာတ’’န္တိ ဒုဝုတ္တံ။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံယေဝ ပါကဋန္တိ ‘‘ပဒဘာဇနေ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ ဂဟိတဘတ္တာပိ အညေ ယာဝ ဂဏှန္တိ၊ တာဝ စေ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧကတော ဂဏှန္တိယေဝ နာမ။ ‘‘ဂစ္ဆတိ စေ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ဂဏဘောဇနံ နာမ ယတ္ထ စတ္တာရော…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဧတံ ဂဏဘောဇနံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၁၈) ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတိ – ယတ္ထာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ စတ္တာရောတိ ဂဏဿ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒနိဒဿနံ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနန္တိ အာပတ္တိပ္ပဟောနကဘောဇနနိဒဿနံ။ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတာတိ အကပ္ပိယနိမန္တနနိဒဿနံ။ နိမန္တနဝသေနေဝ ပန ဂဏဘောဇနဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အညတရံ ဘောဇနံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ¶ ပန န ဝုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံယေဝ ပါကဋတ္တာ။ ယံ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ပဋိဂ္ဂါဟကနိယမဝစနံ။ န ဟိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဂဏဿ ယတော ပဋိဂ္ဂဟိတာဟာရဘောဇနဟေတု ပါစိတ္တိယ’’န္တိ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ မောဃသုတ္တေန သိဗ္ဗိတွာ ဌပေန္တိ၊ တတ္ထ အနုဝါတေ ယထာ ဧကတလံ ဟောတိ၊ တထာ ဟတ္ထေဟိ ဃဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ အာဝဋ္ဋေတိ။ ပရိဝတ္တနန္တိ သုတ္တံ ဂဏှန္တာနံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သုတ္တပရိဝတ္တနံ ကရောတိ၊ ပဋ္ဋံ သိဗ္ဗန္တာနံ သုခသိဗ္ဗနတ္ထံ ပဋ္ဋပရိဝတ္တနဉ္စ။ နဝစီဝရကာရကော ဣဓာဓိပ္ပေတော၊ န ဣတရောတိ။ ‘‘ဗိမ္ဗိသာရံ အာပုစ္ဆိတွာ သမ္ဘာရေ ကယိရမာနေယေဝ ကာလာ အတိက္ကန္တာ၊ ပစ္ဆာ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေ ပညတ္တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အညထာ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈနတော။

၂၂၀။ ‘‘ဒွေ ¶ တယော ဧကတောတိ ယေပိ အကပ္ပိယနိမန္တနံ သာဒိယိတွာ’’တိအာဒိဝစနေန အကပ္ပိယနိမန္တနပစ္စယာ ဧဝ အနာပတ္တိ၊ ဝိညတ္တိတော အာပတ္တိယေဝါတိ ဒီပေတိ။ အနိမန္တိတော စတုတ္ထော ယဿ တဒေတံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပဝေသေတွာတိ နိသီဒါပေတွာ။ စီဝရဒါနသမယလဒ္ဓကစတုက္ကံ စီဝရကာရသမယလဒ္ဓကစတုက္ကန္တိ ဧဝမာဒီနိ။ တာနိ စာတိ ယေဟိ ဘောဇနေဟိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ၊ တာနိ။ မဟာထေရေတိ ဥပသမ္ပန္နေ။ အဋ္ဌတွာတိ ဌိတေန နိမိတ္တံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာတိ ရထိကာဒီသု ဘိက္ခုသမီပေ ဂန္တွာ။ ဣမသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စီဝရဒါနသမယေ ဂဏဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုံ။ ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူန’’န္တိ ပါဌော ဒိဿတိ။ ကတ္ထစိ ‘‘ဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ ပါဌော၊ အယံ သောဘနော။

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၂၁။ အဓိဋ္ဌိတာတိ နိစ္စပ္ပဝတ္တာ။ ဗဒရစုဏ္ဏသက္ကရာဒီဟိ ယောဇိတံ ဗဒရသာဠဝံ။ ကိရကမ္မကာရေနာတိ ကိရဿ ကမ္မကာရေန။

၂၂၆။ ‘‘ဝိကပ္ပေတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧတ္ထာဟု ပေါရာဏတ္ထေရာ ‘‘ဘဂဝတော သမ္မုခါ အဝိကပ္ပေတွာ ဂေဟတော နိက္ခမိတွာ ရထိကာယ အညတရဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဝိကပ္ပေသိ၊ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘တဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ¶ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’’တိ။ ပဉ္စသုသဟဓမ္မိကေသူတိ သမ္မုခါ ဌိတဿ သဟဓမ္မိကဿ ယဿ ဝိကပ္ပေတုကာမော၊ တံ သဟဓမ္မိကံ အဒိသွာ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ သန္တိကေ၊ သယမေဝ ဝါ ‘‘ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ဣတ္ထန္နာမဿ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧကေ၊ ဧဝံ သတိ ထေရော တသ္မိံယေဝ နိသိန္နောဝ တထာ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ တက္ကော ဒိဿတိ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန ပရမ္မုခါ ဝိကပ္ပနာဝ ဝုတ္တာ၊ သာ ‘‘တေန ဟာနန္ဒ၊ ဝိကပ္ပေတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဣမိနာ သမေတိ၊ တထာပိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ¶ အညတရဿ ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ’’တိ ဝစနတော သဟဓမ္မိကဿ သန္တိကေ ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န သယမေဝါတိ ဒိဿတိ။ ယသ္မာ အယံ ပစ္ဆိမနယော ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေနပိ သမေတိ၊ တသ္မာ ဣဓ မာတိကာဋ္ဌကထာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘တေ မနုဿာ…ပေ… ဘောဇနမဒံသူ’’တိ ဝစနတော အကပ္ပိယနိမန္တနံ ပညာယတိ၊ တထာပိ ထေရဿ ကုက္ကုစ္စုပ္ပတ္တိကာရဏေန ဘတ္တေန သော နိမန္တိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညထာ ပရတော ‘‘ဒွေ တယော နိမန္တနေ ဧကတော ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝစနေန၊ အနာပတ္တိဝါရေန စ ဝိရုဇ္ဈတိ။

၂၂၉။ ဧတ္ထာယံ ဝိစာရဏာ – ‘‘အညော မနုဿော ပတ္တံ ဂဏှာတိ၊ န ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော အပရဘာဂေ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နတ္ထိ ပယောဇနံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေယေဝ အကပ္ပိယနိမန္တနေန ပယောဇနန္တိ သွေပိ ဘန္တေ အာဂစ္ဆေယျာထာတိ ဧတ္ထ ကတရံ အကပ္ပိယနိမန္တနံ၊ တသ္မာ အဓိပ္ပာယော စေတ္ထ ပမာဏန္တိ။ န၊ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တီ’’တိ ဝစနတောတိ။ တတ္ထ ‘‘သွေပိ ဘန္တေ’’တိ ဧတ္ထ ယထာ ဝစနမတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အကပ္ပိယနိမန္တနက္ကမေန အတ္ထော ဂဟိတော၊ တထာ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ’’တိ ဧတ္ထာပိ အန္တရာ အကပ္ပိယနိမန္တနေန လဒ္ဓဘတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပိဏ္ဍာယ ဟိ စရန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဒိန္နမ္ပိ အကပ္ပိယနိမန္တနေန လဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ ဝေါဟာရေန ပန ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညထာ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဂဏဘောဇနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဉ္စဟိ ဘောဇနေဟိ နိမန္တိတဿ…ပေ… ပရဿ ပရဿ ဘောဇနေ’’တိ ဝုတ္တဝစနဝိရောဓော။ ဣဒဉှိ ဝစနံ ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော၊ တတော ပဌမနိမန္တိတံ အာဒါယ ဂတော ပရဿ ပရဿ နိမန္တနကဒါယကဿ ဘောဇနေတိ အတ္ထပရိဒီပနတော နိမန္တနတော လဒ္ဓဘတ္တဿ ဘောဇနေယေဝ အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ဒွေ တယော နိမန္တနေ ဧကတော’’တိ ဝစနေနပိ သမေတိ၊ အညထာ ‘‘ယေန နိမန္တိတော၊ တဿ ဘောဇနတော ပရဿ ဘောဇနေ’’တိ ဧတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ပါဠိယံ ဝါ ‘‘နိမန္တနေန ဧကတောဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဧတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဒုတိယနိမန္တနဿ ပဌမဘောဇနေ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏတ္ထံ ¶ ‘‘ယေန ယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိမန္တနပဋိပါဋိယာ ဘုဉ္ဇတီတိ ပါဠီတိ စေ? န၊ ‘‘အနာပတ္တိ နိစ္စဘတ္တေ’’တိအာဒိပါဠိဝိရောဓတော။

ဂဏ္ဌိပဒေ ¶ ပန ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ကသ္မာ ဘုဉ္ဇိတုံ န လဘတီတိ စေ? ‘ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတော၊ တံ ဌပေတွာ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧတံ ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ လိခိတံ။ ယဒိ ဧဝံ နိစ္စဘတ္တာဒိကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အာပဇ္ဇတီတိ နိစ္စဘတ္တာဒိ ဩဒိဿကန္တိ စေ? တံ န၊ တဒညဿ အတ္တနော ဓနေန နိပ္ဖန္နဿ၊ သင်္ဃတော လဒ္ဓဿ ဝါ ပါတော ပစနကယာဂု စေ ဃနာ ဟောတိ၊ တဿာပိ၊ ဧကကုဋိကံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတော ဘိက္ခာစရိယဝသေန လဘိတဗ္ဗနိစ္စဘတ္တဿ စ အကပ္ပိယဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ တတ္ထ ဘိက္ခာစရိယဝသေန လဒ္ဓံ န ကပ္ပတိ နိမန္တနကာနံ အပ္ပသာဒါဝဟနတောတိ စေ? န၊ ‘‘ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနဝိရောဓတော။ ခါဒနီယမ္ပိ ဟိ ပရဿ ခါဒိတွာ ဘုတ္တတ္တာ နိမန္တနဘောဇနံ အဘုဉ္ဇန္တော အပ္ပသာဒံ ကရောတိ ဧဝ၊ တသ္မာ အပ္ပသာဒါဝဟံ အပ္ပမာဏံ၊ တသ္မာ နိစ္စဘတ္တာဒိ ဩဒိဿကံ န သမ္ဘဝတိ။ အပိစ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သဒ္ဓိံ ဣဓ ဝုတ္တနယေန သံသန္ဒိတွာ ယံ ယံ ခမတိ၊ တံ တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗောပိ ကေသဉ္စိ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယော။ အာစရိယဿ ပန ဝိနိစ္ဆယော အန္တေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ‘‘ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ ပိဝတော အမိဿမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဩဒနေနာမိဿေတွာ ဥပရိ တိဋ္ဌတီ’’တိ လိခိတံ။

မဟာဥပါသကောတိ ဂေဟသာမိကော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဝစနေန ကုရုန္ဒိယံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ‘‘ဒွိန္နမ္ပိ အဓိပ္ပာယော မဟာပစ္စရိယံ ဝိစာရိတော’’တိ လိခိတံ။ ‘‘စာရိတ္တတောတိ ‘သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ’တိ ပရတော ဝတ္တဗ္ဗတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝစီကမ္မံ အဝိကပ္ပနံ။ ဧတ္ထ ‘‘မဟာဥပါသကော ဘိက္ခူ နိမန္တေတိ…ပေ… ပစ္ဆာ လဒ္ဓံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ။ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝစနတော၊ ‘‘ကာလဿေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိမှာ’’တိ ပါဠိတော၊ ခန္ဓကေ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတြ နိမန္တနေ အညဿ ဘောဇ္ဇယာဂု ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၃) ဝစနတော စ နိမန္တေတွာ ဝါ ပဝေဒေတု အနိမန္တေတွာ ဝါ၊ ပဌမဂဟိတနိမန္တနဿ ဘိက္ခုနော ပဌမနိမန္တနဘောဇနတော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ပရသန္တကံ ဘောဇနံ ပရမ္ပရဘောဇနာပတ္တိံ ကရောတိ။ အတ္တနော သန္တကံ၊ သင်္ဃဂဏတော လဒ္ဓံ ဝါ အဂဟဋ္ဌသန္တကံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိမန္တနတော ပဌမံ နိဗဒ္ဓတ္တာ ပန နိစ္စဘတ္တာဒိ ပရသန္တကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ခန္ဓကေ ¶ ‘‘န စ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၃) ဝစနံ ပရသန္တကဘောဇနဝုတ္တနိယမနံ။ တတော ဟတ္ထကောဝ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။

ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁-၃။ ပဋိယာလောကန္တိ ပစ္ဆိမံ ဒေသံ။ ပူဝဂဏနာယာတိ အတိရိတ္တပူဝဂဏနာယာတိ အတ္ထော။ သစေ ‘‘အပါထေယျာဒိအတ္ထာယ သဇ္ဇိတ’’န္တိ သညာယ ဂဏှာတိ၊ အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ အာပတ္တိ ဧဝ။ အထ ဥဂ္ဂဟိတံ ဂဏှာတိ၊ န မုစ္စတိယေဝ။ အသံဝိဘာဂေ ပန အနာပတ္တိ အကပ္ပိယတ္တာ။ အစိတ္တကတာ ပညတ္တိဇာနနာဘာဝေနေဝ၊ န ဝတ္ထုဇာနနာဘာဝေနာတိ ဧကေ။ န၊ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပါထေယျာဒိအတ္ထာယ သဇ္ဇိတဘာဝဇာနန’’န္တိ အင်္ဂေသု အဝုတ္တတ္တာ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပနေဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကေန ဝါ အနေကေဟိ ဝါ ဒွတ္တိပတ္တပူရေသု ဂဟိတေသု တေသံ အနာရောစနေန ဝါ သယံ ဝါ ဇာနိတွာ ယော အညံ ဂဏှာတိ၊ တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဧကတော တီသု၊ စတူသု ဝါ ပဝိဋ္ဌေသု ဧကေန စေ ဒွေပတ္တပူရာ ဂဟိတာ၊ ဒုတိယေ ဒွေ ဂဏှန္တေ ပဌမော စေ န နိဝါရေတိ၊ ပဌမဿ ပါစိတ္တိယံ။ နိဝါရေတိ စေ၊ အနာပတ္တိ၊ ဒုတိယဿေဝ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ သစေ သဉ္စိစ္စ န ဝဒတိ၊ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တနယေန ပါစိတ္တိယံ၊ မာတိကာဋ္ဌကထာဝသေန (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဒုက္ကဋံ။ ‘‘အတိရေကပဋိဂ္ဂဟဏ’’န္တိ တတ္ထ ပဉ္စမံ အင်္ဂံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ န ပါစိတ္တိယံ၊ ကတ္တဗ္ဗာကရဏတော ပန ဒုက္ကဋံ။ အညထာ ကိရိယာကိရိယံ ဣဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အနိဝါရဏံ၊ အနာရောစနံ ဝါ ဆဋ္ဌင်္ဂံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧကနိကာယိကာနံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘အာသန္နဝိဟာရဘိက္ခူ၊ အာသန္နအာသနသာလာဂတာ ဝါ သစေ ဝိသဘာဂေဟိ အာနီတံ န ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ‘အာရာမိကာဒီနံယေဝ ဝါ ဒါပေန္တီ’တိ ဇာနာတိ၊ ယတ္ထ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွတ္တိပတ္တပူရာ’တိ ဝစနတော ပစ္ဆိအာဒီသု အဓိကမ္ပိ ဂဏှတော အနာပတ္တီ’’တိ ကေစိ ဝိနယဓရမာနိနော ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံယေဝ နိသီဒတု၊ အာစရိယာ ပန ‘‘ပစ္ဆိအာဒီသုပိ ဥက္ကဋ္ဌပတ္တဿ ပမာဏဝသေန ဒွတ္တိပတ္တပူရာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒကထာ ဟေသာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဌမပဝါရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၃၆။ ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာယ ¶ ¶ ပဝါရိတာ ကိဉ္စာပိ ‘‘ပဝါရိတာ’’ဣစ္စေဝ အဓိပ္ပေတာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာဝ၊ အထ ခေါ ပစ္ဆိမာဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။

၂၃၇။ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အတိရိတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ဘိက္ခုဿ ဣဒမ္ပိ တေ အဓိကံ၊ ဣတော အညံ န လစ္ဆတီတိ ကိရ အတ္ထော။

၂၃၈-၉။ ‘‘အသနံ ပညာယတီ’’တိ ဧတေနေဝ ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိ ဧတဿ သိဒ္ဓတ္တာ ဝိသုံ အတ္ထသိဒ္ဓိ နတ္ထိ။ ယဒိ အတ္ထိ၊ အင်္ဂါနံ ဆက္ကတ္တဒဿနန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတန္တိအာဒိ ပဝါရဏင်္ဂါနံ ပဉ္စကတ္တဒဿနံ။ ဝရကောတိ ယော ကောစိ ဝရကော။ ‘‘ပဝါရဏံ ပန ဇနေတိယေဝါတိ ဝိသုံ သိတ္ထံ ဝေါဒကံ ကရောန္တိ၊ ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ ယာဂုံ ဝါ ပိဝန္တော ပဌမံ ဥဒကံ ပိဝတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အဝသိဋ္ဌံ ဟေဋ္ဌာသိတ္ထံ ပဝါရဏံ န ဇနေတီ’’တိ လိခိတံ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ‘‘ဇနေတိယေဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ န ဣစ္ဆန္တိ အာစရိယာ။ ဘဇ္ဇိတပိဋ္ဌန္တိ တဏ္ဍုလစုဏ္ဏမေဝ။ ဘဇ္ဇိတသတ္တုယော ပိဏ္ဍေတွာ ကတမောဒကော သတ္တုမောဒကော။

‘‘ယာဂုသိတ္ထမတ္တာနေဝ ဒွေ…ပေ… ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရစင်္ကမစ္ဆာဒယော ပက္ခိပိတွာ ပက္ကယာဂုံ ပိဝန္တော သစေ အညံ တာဒိသံယေဝ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရဏာ န ဟောတီတိ ကိရ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ သစေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အသနသင်္ခါတဿ ဝိပ္ပကတဘောဇနဿာဘာဝတော။ ဘောဇနသာလာယံ ဘုဉ္ဇန္တော စေ၊ အတ္တနော အပါပုဏနကောဋ္ဌာသံ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကာမံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပတ္တေ ပန အာရာမိကော အာကိရတိ၊ တတော ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉှိ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌအနေသနာယ ဥပ္ပန္နေယေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ဟိ သင်္ဃတော ဥဒ္ဓဋပိဏ္ဍံ ဒုဿီလော ဒေတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ။ ‘‘ဝိသဘာဂေါ လဇ္ဇီ စေ ဒေတိ၊ တံ တေန သမ္ဘောဂံ အကတ္တုကာမတာယ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတီတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိဝေသနာယာတိ ဘတ္တဂ္ဂေ။ ‘‘မံသေန ရသံ၊ မံသဉ္စ ရသဉ္စ မံသရသန္တိ အာပဇ္ဇနတော ‘မံသရသ’န္တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခေပတော ဟောတိ၊ မံသဿ ရသံ မံသရသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော နာဓိပ္ပေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ မံသကရမ္ဗကော နာမ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ သုဒ္ဓယာဂု ဧဝ ဟောတိ။ အပ္ပဝါရဏမိဿကကရမ္ဗကောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ န ပဝါရေတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ပရတော ‘‘ဣဒဉ္စ ကရမ္ဗကေန န သမာနေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ၊ တသ္မာ ‘‘တံ အဘိဟရိတွာ ¶ ကဉ္ဇိယံ ဂဏှထာ’တိ ဝဒန္တံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရဏာ န ဟောတီ’’တိ စ ‘‘မိဿကယာဂုံ ဂဏှထာ’တိ အဝုတ္တတ္တာ ‘သမ္မိဿိတံ ဝိသုံ ¶ ကတွာ ဒေတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ ယသ္မာ ယာဂုမိဿကန္တိ ဧတ္ထ ပဒဒွယေ ပဝါရဏာရဟဿ နာမဂ္ဂဟဏံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တတြ စေ ယာဂု ဗဟုတရာ ဝါ ဟောတိ သမသမာ ဝါ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? တတ္ထ အဘိဟာရကပဋိက္ခေပကာနံ ယာဂုသညတ္တာ။ ယာဂု စေ မန္ဒာ၊ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ၊ ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ တတ္ထ ဘိန္နသညတ္တာတိ တက္ကော အာစရိယဿ။ ဘတ္တမိဿကေ ပဝါရဏာရဟဿ နာမဿ သဗ္ဘာဝတော သဗ္ဗဒါ ပဝါရေတိ ဧဝ။ မိဿကေ ပန ဝုတ္တနယေန ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ ယထာ ဘတ္တသိဋ္ဌံ န ပတတိ၊ တထာ ဂါဠှံ ဟတ္ထေန ပီဠေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဒေတိ။

အကပ္ပိယကတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကပ္ပိယံ အကာရာပိတေဟိ ကဒလိပ္ဖလာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အတိရိတ္တံ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာပိ တံ ကဒလိပ္ဖလာဒိံ ဌပေတွာ အဝသေသံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အမိဿကရသတ္တာ ပုန တာနိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ဌပေတွာ အတိရိတ္တံ ကာရေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ တေသု ဝိနယကမ္မဿ အနာရုဠှတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘုတ္တာဝိနာ စ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတ’’န္တိ ဝစနတော ဘုတ္တာဝိနာ အပ္ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ၊ တသ္မာ ‘‘ပါတောဝ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆန္တေသု ဒွီသု ဧကော ပဝါရိတော အဝုဋ္ဌိတော တတ္ထ နိသီဒတိ၊ သော ဣတရေန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ ဘိက္ခံ အတ္တနာ အဘုတွာပိ ‘အလမေတံ သဗ္ဗ’န္တိ ကာတုံ လဘတိ ဧဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုက္ကပက္ခေ ‘‘ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓံ၊ တသ္မိံ ပက္ခေ အတ္တနော သတ္တင်္ဂါနိ န ပူရေန္တိ၊ ကဏှပက္ခေ ပဋိဘာဂေန သတ္တ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘုတ္တာဝိနာ အပ္ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန၊ အဝုဋ္ဌိတေန ဝါ ကတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပဝါရိတေန အာသနာ အဝုဋ္ဌိတေနေဝါ’’တိ ဣမံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒီပေတုံ ‘‘သတ္တင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနီ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော ပုန ကာတုံ န လဘတိ ပဌမံ ကတဿ ပုန တေနေဝ ကတ္တဗ္ဗပ္ပသင်္ဂတော။ ယဉ္စ အကတံ၊ တံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အထ သောဝ ပဌမော ပုန ကတ္တုကာမော ဟောတိ၊ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ပုဗ္ဗေ အကတံ ကာတုံ လဘတိ။ ဒုတိယော ပဌမဘာဇနေပိ ကာတုံ လဘတိ။ ‘‘ယေန အကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ယေန ယံ ပဌမံ ကပ္ပိယံ ကတံ၊ တမေဝ သော ပုန ကာတုံ န လဘတိ၊ အညေန ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ လိခိတံ။ တတ္ထ တန္တိ တံ ပဌမံ ကတန္တိ အတ္ထော။ ပေသေတွာ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အနုပသမ္ပန္နော စေ ဂတော၊ တတြဋ္ဌေန ဧကေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂါဟေတွာ အပရေန ကာရေတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ဧကောဝ ဧဝမေဝ ကာတုံ န လဘတီတိ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဂိလာနံ ဥဒ္ဒိဿာ’တိအာဒိဝစနတော ဝိဟာရာဒီသု ဂိလာနဿ ပါပုဏနကောဋ္ဌာသမ္ပိ ဂိလာနာတိရိတ္တံ နာမ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အာဟာရတ္ထာယာတိ ဝိကာလေ ဧဝါတိ ဧကေ။

၂၄၁။ ကာယကမ္မံ ¶ အဇ္ဈောဟရဏတော။ ဝစီကမ္မံ ဝါစာယ ‘‘အတိရိတ္တံ ကရောထ ဘန္တေ’’တိ အကာရာပနေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဌမပဝါရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယပဝါရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ သာဓာရဏမေဝါတိ သဗ္ဗပဝါရဏာနံ သာဓာရဏံ ‘‘ယာဝတ္တကံ ဣစ္ဆသီ’’တိ ဣဒံ။

ဒုတိယပဝါရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၄၇-၉။ နဋာနံ နာဋကာနိ နဋနာဋကာနိ၊ သီတာဟရဏာဒီနိ။ မူလဉ္စ တံ ခါဒနီယဉ္စာတိ မူလခါဒနီယံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပိဋ္ဌန္တိ စုဏ္ဏံ။ ခါရကမူလန္တိ ယူပသမူလံ။ စစ္စုမူလံ နေဠိယမူလံ။ တမ္ဗကံ ဝစံ။ တဏ္ဍုလေယျကံ စူဠကုဟု။ ဝတ္ထုလေယျကံ မဟာကုဟု။ ဝဇကလိ နိကောဋ္ဌံ။ ဇဇ္ဈရီ ဟိရတော။

ကောဋ္ဌံ ဇရဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ။ ဂဏ္ဌိ မုဟုကုလမုဒု ဝိစယတ္ထ ဝဇမုဇု ဝဒုဠဝိ။

ဝဇ္ဇယေတိမေ ကိံသုကံ၊ ဟလိဒ္ဒိ။ ကသေရုကော၊ ကဋိဗလဝန္တိ တဿ နာမံ။ အမ္ဗာဋကံ အမူလကံ ပိဎလ ကက္ကုလ။ မသာလု ကိနဠ။ အာလုဝ ကဠိ တဍ္ဎိအဠိ အလသ ကဋိဿလ နမေဒတိ မေရ။ သိဂ္ဂု သီရိ ကောဠ ကာလကံ နေကဠဝိ။ ခီရဝလ္လိကန္ဒော တုမူရောရိယော ဟောတိ။ သင်္ခတော ဓောဝနမေဝ။ အယံ ‘‘ပရိသင်္ခါရော’’တိ လိခိတံ။ ခီရကာကောလီ ကိရိကဝေဠိ။ ဇီဝိကံ ဇီဝိဟိ။ ဥသဘက ဥမ္မသုဝိယိ။

ဟိန္တာလံ ¶ ကိတိလိ။ ကုန္တာလ တောဟော တိလိသတာ ပဒိကဠိရော ပဋသေဝလကဠိ။ ကရမန္ဒကံ ကရမ္ဗ ဒဏ္ဍောကိရ ဥဒကဇောတိ ကဏ္ဍကော။ ‘‘သိင်္ဃတကောတိပိ ဝုစ္စတီ’’တိ လိခိတံ။ ဖဂ္ဂဝ ဟကိဠိ။ နတ္တမာလန္တိ ကရဉ္ဇိ။

သေလ္လု ¶ လောဟောလိယံ။ ကာသမဒ္ဒက ကုဒုဝဝလိ အနသိကိန။ ဥမ္မာဒိယ မေလေလိဒိယ။ စီနမုဂ္ဂေါ ဝေနမုတ္တိ ဟုရမုဂ္ဂ။ ရာဇမာသော မာဟဝိလိတိ။ အဂ္ဂိမန္တော မုဉ္စိ။ သုနိပဏ္ဏကော တိပိလဝနိနာဠိကာ တိလက။ ဘူမိယံ ဇာတလောဏီတိ ဧတ္ထ လောဏီနာမဿ သာဓာရဏတ္တာ ‘‘ဘူမိယ’’န္တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ ဗြဟ္မီပတ္တံ ဒေမေတေယေ ပဏသာ။ ‘‘ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တီ’’တိ သိထိလံ ကတွာ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စေ? ‘‘ခါဒနီယတ္ထံ ဖရတီတိ လက္ခဏေန အသမာနတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဒေလိဝိနိတေကိ။ သုလသိပဏ္ဏန္တိ တသာပလိကံ။

အဂန္ဓိကပုပ္ဖံ ကရိဿယေတိ စေကဝါဒိဒပုပ္ဖံ စေလေပတိမလံ။ ဇီဝန္တီပုပ္ဖံ ဇီဝိတန္ဒိဂမလ။ ဗကုလ မုထုဝလ။ ကုယျက ပုနပုန္နာမပုန္နရာ၊ ဇာတိသုမန။ နဝမာလိကာ စေဟေမလ။

တိန္တိဏိက ကစိနီ ဝိလေယိ။ မာတုလုင်္ဂ လဝနော။ ပုဿဖလ သုပုလိ။ တိမ္ဗရူသက တိဂိဗ္ဗေရေဟိတိ သုသတုဓုတ။ တိပုသဝါတိင်္ဂဏ ဓုတတိကေဏ ပဋိယိ။ စောစ ဝရိယိယေလိ။ မောစ အတိရေလိ။ ဂေါဋ္ဌဖလံ ပူဝဖလန္တိ ဧကေ။ ကောဋ္ဌသေ ကိရ အစ္ဆိဝ။

အသမုဿိ ဗိမ္ဗ ဣတိ ကေစိ။ ကာသ္မရီတိ သေပဏ္ဏိ။ အတိတေမေတိ ကရိယမေတိဿ။ ဇာတိဖလံ ကတံမေတိ။ ကဋုကဖလံ တိရိရက။

တရုဏဖလံ ကိရိဥပုလု။ ပေါက္ခရဋ္ဌိ ကိဉ္စက္ခဋ္ဌိ။ သိဒ္ဓတ္ထကံ သာသပံ သေတဝဏ္ဏံ။ ရာဇိကံ ရတ္တံ ဟောတိ။

ဟိင်္ဂုံ ဟိင်္ဂုဇတုန္တိ သဗ္ဗာပိ ဟိင်္ဂုဝိကတိယော။ ဧတ္ထ ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ပတ္တသာခါ ပစိတွာ ကာတဗ္ဗာ။ သာခါ ပစိတွာ ကတာ သိပါဋိကာ။ အညေဟိ မိဿေတွာ ကတာတိ ကေစိ။ တကံ ကဋ္ဌဇန္တိ အဂ္ဂိကေဠိနိ။ နိကိတိဿာကာလေသယော။ တိမေရ၊ တကပတ္တိ ပသာခါပတ္တေ ပစိတွာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘တကပဏ္ဏိ သာဝတိ ဧဝ ကာတဗ္ဗာ’’တိ လိခိတံ။

ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၅၃။ အပရဇ္ဇု ¶ ¶ သန္နိဓိ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟိတန္တိ န ကေဝလံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ၊ အထ ခေါ ဥဂ္ဂဟိတကမ္ပိ၊ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ သန္နိဓိကတံ ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ တာဝ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ တံ ပဌမမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ တာဝါ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘အတ္တနော ကာလေ ဂဟိတံ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟိတ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ယထာ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ဥဂ္ဂဟိတကာနိ အနဓိပ္ပေတာနိ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အနာပတ္တိ အနဇ္ဈောဟရဏီယတ္တာ၊ တထာ ဣဓာပိ ဥဂ္ဂဟိတကံ နာဓိပ္ပေတန္တိ? ဧတ္ထ ဝုစ္စတိ – ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၆၁၈ အာဒယော) ဥဂ္ဂဟိတကံ နာဓိပ္ပေတန္တိ ယုတ္တံ အတ္တနော ကာလာတိက္ကမနမတ္တေန တတ္ထ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော။ ဧတ္ထ န ယုတ္တံ အတ္တနော ကာလာတိက္ကမနမတ္တေန အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂါဘာဝတော။ အဇ္ဈောဟရဏေနေဝ ဟိ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တသ္မာ အနုဂဏ္ဌိပဒမတေန အဇ္ဇ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တော ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။

တတြာယံ ဝိစာရဏာ – အတ္တနာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော အဇ္ဇ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ သာမဏေရာဒီနံယေဝ အတ္ထာယ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဂဟိတံ ပုနဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောတိ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – သစေ ဗေလဋ္ဌသီသော ဝိယ ဒုတိယတတိယာဒိဒိဝသတ္ထာယ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သာမဏေရာဒီနံ ဂေါပနတ္ထာယ ဒေတိ၊ တဿ ပုနဒိဝသေ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သမ္ဘဝတိ။ သယမေဝ သစေ တံ ဂေါပေတွာ ဌပေတိ၊ ပုနဒိဝသေ ပတိတံ ကစဝရံ ဒိသွာ ဝိမတိဝသေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဟဏတောဝ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သမ္ဘဝတိ။ နော စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တံ ဒုက္ကဋံ နတ္ထိ။ ‘‘ဣဒဉှိ ‘ဧကံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’တိအာဒိ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဒွေပိ ပါဒေ အတိက္ကာမေတိ၊ တဿ တံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝံ အဝိဇဟန္တမေဝ သန္နိဓိံ ¶ ဇနေတီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော၊ တံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကပါလေန ပီတော ပန သ္နေဟော အဗ္ဗောဟာရိကော။ ကိဉ္စာပိ ဥဏှေ ဩတာပေန္တဿ ပဂ္ဃရတိ၊ တထာပိ ‘‘ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ကပါလေန ပီတာ သပ္ပိအာဒယောပိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အာပတ္တိံ ဇနေယျုန္တိ။ သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိဓိယေဝ။ ဒုဒ္ဓါတပတ္တကထာပိ ဧတေန သမေတိ ဝိယ ¶ ။ အာဟာရတ္ထာယာတိ ကာလေပိ လဗ္ဘတိ။ ပကတိအာမိသေတိ ကပ္ပိယာမိသေ။ သာမိသေန မုခေန အဇ္ဈောဟရတော ဒွေတိ ‘‘ဟိယျော ပဋိဂ္ဂဟိတယာမကာလိကံ အဇ္ဇ ပုရေဘတ္တံ သာမိသေန မုခေန အဇ္ဈောဟရတော ဒွေ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ လိခိတံ။ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝကာလိကမ္ပိ ဟိ ယာမာတိက္ကန္တပါနကေန သံသဋ္ဌံ သန္နိဓိံ ကရောတိ။ အကပ္ပိယမံသေသု မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ၊ သေသမံသေ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝဍ္ဎတိ။

၂၅၅။ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ အာဟာရတ္ထာယာတိ ကာလေပိ ဒုက္ကဋမေဝ သန္နိဓိံ အနာပဇ္ဇနတောတိ ကေစိ။ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟု ပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတီတိ စေ? န၊ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝိသေသဿ နတ္ထိတာယ။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ပုရေဘတ္တံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇနံ ဝုတ္တန္တိ စေ? အာဟာရေ သပ္ပိအာဒိ သင်္ဂဟံ ယာတိ၊ တေန တဂ္ဂတိကဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဘေသဇ္ဇဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဥပတိဿော။

သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၅၉။ အကပ္ပိယသပ္ပိနာတိ ယေသံ မံသံ န ကပ္ပတိ၊ တေသံ သပ္ပိနာ။ ‘‘ဝသာတေလဉှိ ဌပေတွာ အကပ္ပိယသပ္ပိ နာမ နတ္ထီ’’တိ လိခိတံ။ ဝိသင်္ကေတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သူပေါဒနဝိညတ္တိပိ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာယိကာနီတိ ကာယေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

၂၆၁။ မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗောတိ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတေ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိအာဒိပဉ္စကံ ဝိညာပေတိ စေ၊ တတ္ထ ‘‘န ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယေန ¶ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဧတ္ထ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ‘‘တေန ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိမုတ္တကေသု ‘‘ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ လိခိတံ။

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၆၄-၅။ မုခဒွါရန္တိ ကဏ္ဌနာဠိ။ ဥစ္စာရဏမတ္တန္တိ ဥက္ခိပိတဗ္ဗမတ္တကံ။ ကသဋံ ဆဍ္ဍေတွာတိ ¶ သမုဒါစာရဝသေန၊ အဆဍ္ဍိတေပိ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါသာတိက္ကမန္တိ ဒါယကဿ။ ဘိက္ခုဿ ဒေတီတိ အညဿ ဘိက္ခုဿ။ ကဉ္ဇိကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဒြဝံ။ ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဘူမိယံ ဌပိတေ အဘိဟာရာဘာဝတော။ ‘‘ယထာ ပဌမတရံ ပတိတထေဝေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ တထာ အာကိရိတွာ အပနေန္တာနံ ပတိတထေဝေပိ အဘိဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ဒေါသော’’တိ လိခိတံ။ စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကပိဏ္ဍေန။ ဇာဂရန္တဿပီတိ ‘‘အပိ-သဒ္ဒေန သုတ္တဿပီ’’တိ လိခိတံ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ တေဟိ ကာယသံသဂ္ဂေ ကာယပဋိဗဒ္ဓေနာပိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓေနာပိ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ ဒဿိတာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ကာယပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓေနာတိ ဝစနမတ္တမေဝေတံ။ ‘‘သတ္ထကေနာတိ ပဋိဂ္ဂဟိတကေနာ’’တိ လိခိတံ၊ တံ ဒုလ္လိခိတံ သတိပိ မလေ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗကိစ္စာဘာဝတော။ ကေသဉ္စိ အတ္ထာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာနံ အတ္ထာယ။ ‘‘သာမဏေရဿ ဟတ္ထံ ဖုဋ္ဌမတ္တမေဝ တံ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။

ပဋိဂ္ဂဟဏုပဂဘာရံ နာမ မဇ္ဈိမပုရိသေန ဥက္ခိပိတဗ္ဗကံ။ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘အဘုဉ္ဇနတ္ထာယာပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဟိတေ ဝဋ္ဋတီ’’’တိ ယေ ဝဒန္တိ၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘သီသမက္ခနတေလံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ‘ဣဒံ သီသမက္ခန’န္တိ အနာဘောဂေနေဝ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမေန္တဿ ကိံ နိဿဂ္ဂိယံ ဘဝေယျာ’’တိအာဒိ၊ သုတ္တာဓိပ္ပာယော ပန ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗော ‘‘မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထံ ဗီဇန္တဿ တသ္မိံ လဂ္ဂရဇာဒိမှိ ပတ္တေ ပတိတေ သုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာ’တိ သညာယ ပုဗ္ဗေ ပဋိဂ္ဂဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပရိဝတ္တနကထာယံ ‘‘အမှာကံ တဏ္ဍုလေသု ခီဏေသု ဧတေဟိ အမှာကံ ဟတ္ထဂတေဟိ သာမဏေရသန္တကေဟိပိ သက္ကာ ပတိဋ္ဌပေတု’န္တိ ဘိက္ခူနံ စိတ္တုပ္ပာဒေါ စေ သမ္ဘဝတိ၊ ‘ပရိဝတ္တနံ သာတ္ထက’န္တိ ဥပတိဿတ္ထေရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ သုဒ္ဓစိတ္တာနံ နိရတ္ထကန္တိ အာပန္နမေဝ၊ တထာ ‘‘ပဏ္ဍိတော ဧသ သာမဏေရော ပတ္တပရိဝတ္တနံ ကတွာ ဒဿတိ၊ မယမေဝ စ ဣမဿ ဝိဿာသေန ဝါ ယာစိတွာ ¶ ဝါ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ စိတ္တေ သတိ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ကတေပိ ပရိဝတ္တနေတိ စ အာပန္နံ၊ ကိံ ဗဟုနာ။ နိရပေက္ခေဟေဝ ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ န သာပေက္ခေဟီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အာစရိယော။ အယမေဝတ္ထော ‘‘သစေ ပန သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ၊ တတော လဒ္ဓံ ခါဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနေန သိဒ္ဓါဝ။ အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတော ဟောတိ ယထာပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝေ နိရာလယော။ သမုဒ္ဒေါဒကေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန။ မေဏ္ဍကဿ ခီရံ ခီရတ္တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အတ္တနော ပန ခီရံ မုခေနေဝ ပိဝန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သရီရနိဿိတမဟာဘူတာနိ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတာနီ’’တိ လိခိတံ၊ တဒုဘယမ္ပိ ‘‘ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိရုဇ္ဈတိ။

အပိစ ‘‘အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဇနေ အညဘိက္ခုသန္တကေ အတ္တနော ပိဏ္ဍပါတံ ပက္ခိပတိ၊ ‘တံ ထောက’န္တိ ဝါ အညေန ဝါ ကာရဏေန ဝဒတိ၊ တံ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။ ကသ္မာ? ဝိနယဒုက္ကဋတ္တာ ¶ ။ အတ္တနာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ ဝိနယဝိဓိံ အကတွာ ဒုက္ကဋန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ တာဒိသံ ကိမတ္ထံ န ဘုဉ္ဇတီတိ? အဋ္ဌကထာယံ ‘ဥဂ္ဂဟိတကော ဟောတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ ဘူမိယံ ဝါ ဘာဇနေ ဝါ ဖလံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဝါ ယာဝဇီဝိကမ္ပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ အဇာနန္တော အာမသတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဟောတီ’’တိ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣမဿ မတေန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ သစေ ပတ္တေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပိဏ္ဍံ ဌပေတိ၊ တံ အကပ္ပိယံ ဥဂ္ဂဟိတကန္တိ သိဒ္ဓံ။ အယမေဝတ္ထော ‘‘သစေ အတ္တနော ဝါ ဘိက္ခူနံ ဝါ ယာဂုပစနကဘာဇနေ…ပေ… နိရာမိသံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနေန သံသန္ဒိတွာ ကထေတဗ္ဗော။ ‘‘ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ’’တိ ပသင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒဓိ စေ ပဋိလဒ္ဓံ၊ တဉ္စ အဓိပ္ပေတန္တိ ကေစိ။

ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ အစေလကဝဂ္ဂေါ

၁။ အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၆၉။ ဝိဃာသာဒါနံ အန္တရာ ပူဝလာဘေန အညတရာ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ပဝိသိတွာ ဌိတာ။ ဒါပေတီတိ အနုပသမ္ပန္နေန။

အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၇၆။ ဝိဇဟန္တဿာတိ ¶ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ဥယျောဇကဿ ဝိဇဟန္တဿ သတော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိပိ အတ္ထော။ ဣဓ အနုပသမ္ပန္နော နာမ သာမဏေရောဝါဓိပ္ပေတော။

ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၀။ သဘောဇနေတိ ¶ ဧတ္ထ ပဌမဝိကပ္ပော ‘‘ဣတ္ထီ စ ပုရိသော စာ’’တိ ဣမိနာ တတိယပဒေန ယုဇ္ဇတိ၊ ဒုတိယဝိကပ္ပော ပဌမေဟိ ဒွီဟိ။ ကုလေတိ ဃရေ။ အနုပဝိသိတွာ နိသီဒနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။

သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ရဟောပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၄။ ဣဓ ပဉ္စမံ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂဿ ဒသမဋ္ဌကထာယံ ဥပရိ ဥပနန္ဒဿ ‘‘တတိယသိက္ခာပဒေနာ’’တိ န ပါဌော၊ ‘‘စတုတ္ထေနာ’’တိ ပါဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ရဟောပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၉။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၉၄။ သဘတ္တောတိ နိမန္တနဘတ္တောတိ ပေါရာဏာ။

ပုရေဘတ္တဉ္စ ပိဏ္ဍာယ၊ စရိတွာ ယဒိ ဘုဉ္ဇတိ၊

သိယာ ပရမ္ပရာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ န သာ သိယာ။

ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ ¶ ဂမိကော၊ ပုဗ္ဗဂေဟံ ယဒိ ဂစ္ဆေ၊

ဧကေ အာပတ္တိယေဝါတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဧကစ္စေ။

ကုလန္တရဿောက္ကမနေ ¶ ၊ အာပတ္တိမတယော ဟိ တေ၊

သမာနဘတ္တပစ္စာသာ၊ ဣတိ အာဟု ဣဓာပရေ။

မတာ ဂဏိကဘတ္တေန၊ သမေန္တိ နံ နိမန္တနေ၊

ဝိဿဇ္ဇနံ သမာနန္တိ၊ ဧကေ သမ္မုခတာပရေ။

သန္နိဋ္ဌာနတ္ထိကေဟေဝ၊ ဝိစာရေတဗ္ဗဘေဒတော၊

ဝိညူ စာရိတ္တမိစ္စေဝ၊ သိက္ခာပဒမိဒံ ဝိဒူတိ။

စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၀။ ကာလန္တိ သော။ ယသ္မာ သင်္ဃပဝါရဏာယမေဝါယံ ဝိဓိ၊ တသ္မာ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမိနာ ဟိ တယာ ပဝါရိတမှ၊ အမှာကဉ္စ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အတ္ထော’’တိ ယထာဘူတံ အာစိက္ခိတွာ ဝိညာပေတုံ ဂိလာနောဝ လဘတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒေ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ၊ တံ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတံ၊ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇပဉ္စကံ ဝိညာပေတိ စေ၊ ‘‘န ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတီ’တိ ဝစနေန ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော’’တိ (ပါစိ။ ၃၀၉) လိခိတံ။

မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၁-၅။ မံ ဒိဋ္ဌေနာတိ မယာ ဒိဋ္ဌေန၊ မမ ဒဿနေန ဝါ။ ဧကမ္ပိ သရဟတ္ထံ ပုရိသန္တိ အင်္ဂပရိယာပန္နံ။

ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၉။ နဝမေ ¶ ¶ သေနာပရိက္ခေပေန ဝါ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ဝါ သဉ္စရဏဋ္ဌာနပရိယန္တေန ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။

သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၂၄။ ဒသမေ ဧကမေကံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ယတ္ထ ဌိတော ပဿတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာတိအာဒိ။ အဋ္ဌမေ ပန ဧကမေကံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ယတ္ထ ဌိတော ပဿတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ပါဠိ။ ကသ္မာ? အင်္ဂပ္ပမာဏာဘေဒေပိ အနီကဝိသေသတော။ ဒသမေ ပန အဋ္ဌမင်္ဂဿ ဒဿနေန ဒုက္ကဋံ သိယာတိ။

ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၆။ သုရာပါနဝဂ္ဂေါ

၁။ သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

အာယသ္မတော ယံ မုနိ သာဂတဿ၊

မဟိဒ္ဓိကတ္တဿ နိဒဿနေန၊

ပါနဿ ဒေါသော တဿ ဒဿနတ္ထံ၊

ပုဗ္ဗေဝ သော ဘဒ္ဒဝတိံ ပယာတော။

တသ္မာ ¶ ပဿံ နာဂမပေါထယိတွာ၊

ဝိနိဿဋံ သာဂတံ ဣဒ္ဓိယာ စ၊

နတော သုရာပါနနိသေဓနတ္ထံ၊

ကောသမ္ဗိမေဝဇ္ဈဂမာတိ ဉေယျံ။

၃၂၆-၈။ ပသုပါလကာတိ ¶ အဇပါလကာ။ ယေန မဇ္ဇတိ၊ တဿ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ။ ကေစိ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ ဝတ္ထုံ ဇာနိတွာ ပိဝတော အကုသလ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာတိ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘သစိတ္တကပက္ခမေဝ သန္ဓာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ‘‘ကုသလာကုသလာဗျာကတစိတ္တန္တိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ တမ္ပိ ‘‘တဗ္ဗဟုလနယေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကင်္ခါဝိတရဏိယမ္ပိ အဝိသေသေတွာ ‘‘အကုသလစိတ္တ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘တံ အကုသလေနေဝ ပိဝတီ’’တိ ဝဒန္တီတိ။

သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၀။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၃။ ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၆။ တတိယေ ကထံ တိဝေဒနံ? ဟသာဓိပ္ပာယေနေဝ ‘‘ပရဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ ဥဒကံ ခိပန္တဿ ဒုက္ခဝေဒနံ။ သေသံ ဥတ္တာနံ။

ဣဒံ သညာဝိမောက္ခဉ္စေ၊ တိကပါစိတ္တိယံ ကထံ၊

ကီဠိတံဝ အကီဠာတိ၊ မိစ္ဆာဂါဟေန တံ သိယာ။

ဧတ္တာဝတာ ကထံ ကီဠာ၊ ဣတိ ကီဠာယံ ဧဝါယံ၊

အကီဠာသညီ ဟောတေတ္ထ၊ ဝိနယတ္ထံ သမာဒယေ။

ဧကန္တာကုသလော ¶ ယသ္မာ၊ ကီဠာယာဘိရတမနော၊

တသ္မာ အကုသလံ စိတ္တံ၊ ဧကမေဝေတ္ထ လဗ္ဘတီတိ။

ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ ‘‘လောကဝဇ္ဇံ အတိက္ကမိတွာ ‘ဣဒံ အမှာကံ အာစရိယုဂ္ဂဟော’တိ ဝဒန္တဿ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ ယံ သံကိလိဋ္ဌေနေဝ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ ယံ ဝါ အရိယပုဂ္ဂလော ¶ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ အဇ္ဈာစရတိ၊ ဣဒံ လောကဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗတ္ထိကဝါဒီအာဒီနိ အာစရိယကုလာနိ။ တတ္ထ ဒုတိယတတိယဝိကပ္ပော ဣဓ န အဓိပ္ပေတော သေခိယာနံ လောကဝဇ္ဇတ္တာ။

ဂါရယှော အာစရိယုဂ္ဂဟောတိ ဧတ္ထ ‘‘ယသ္မာ ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာလိကော၊ တဿ ကသဋော ယာဝဇီဝိကော၊ ဒွိန္နံယေဝ သမဝါယော ဥစ္ဆုယဋ္ဌိ၊ တသ္မာ ဝိကာလေ ဥစ္ဆုယဋ္ဌိံ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂုဠဟရီဋကံ ဝိယာ’တိ ဧဝမာဒိကော သမ္ပတိ နိဗ္ဗတ္တော ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘န ပတ္တဟတ္ထေန ကဝါဋော ပဏာမေတဗ္ဗော’တိ ဣမဿ ‘ယေန ဟတ္ထေန ပတ္တော ဂဟိတော၊ တေန ဟတ္ထေန န ပဏာမေတဗ္ဗော၊ ဣတရေန ပဏာမေတဗ္ဗော’တိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ တထာ အာစရန္တော န အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ‘တထာ ဗုဒ္ဓဗောဓိစေတိယာနံ ပုပ္ဖံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တထာ အာစရန္တော’’တိ စ။ တထာ အာစရတိ အဘယဂိရိဝါသိကော။ မဟာဝိဟာရဝါသိနော စေ ဧဝံ ဝဒန္တိ၊ ‘‘မာ ဧဝံ ဝဒါ’’တိ အပသာဒေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ ဥဂ္ဂဟိတကာနံယေဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗံ ဥပတိဿတ္ထေရော အာဟာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုတ္တာနုလောမံ အဋ္ဌကထာ’’တိ လိခိတံ။

အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၄၅။ ဘိံသာပနသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၆။ ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၅၄။ ‘‘ဝိသိဗ္ဗနာပေက္ခော’’တိ ¶ ဝစနတော ယဿ အပေက္ခာ နတ္ထိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။

ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ နဟာနသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ အလဘီတိ ¶ လဘော။ ယထာ ‘‘ပစတီတိ ပစော၊ ပထတီတိ ပထော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ‘‘လဘတီတိ လဘော’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တံ? ပရိနိဋ္ဌိတလာဘဿေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ။ မဂ္ဂေတိ သိဗ္ဗိနိမဂ္ဂေ။ ကပ္ပကတေန သဒ္ဓိံ အကပ္ပကတံ သိဗ္ဗေတိ။ ယာဝတာ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ တာဝတာ ပုဗ္ဗံ ကပ္ပမေဝ။ ကပ္ပံ န ဝိဇဟတိ စေ၊ ပုန ကပ္ပံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အာစရိယဿ တက္ကော။

ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၇၄။ ပရိဘောဂေါ ဧတ္ထ ကာယကမ္မံ။ အပစ္စုဒ္ဓါရဏံ ဝစီကမ္မံ။

ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စီဝရာပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၇၉။ ဒသမေ ယသ္မာ နိသီဒနသန္ထတံ စီဝရနိသီဒနမ္ပီတိ ဥဘယမ္ပိ သဒသမေဝ၊ တသ္မာ တံ ဥဘယမ္ပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထာပိ စီဝရဂ္ဂဟဏေန စီဝရနိသီဒနံ ဂဟိတမေဝါတိ အတ္ထတော သန္ထတနိသီဒနမေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘နိသီဒနသန္ထတံ ¶ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န၊ ဣတရဿ အနိသီဒနအဒသဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ ဧတ္ထ နိသီဒနသန္ထတဿ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုတ္တာ ဣတရမ္ပိ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ တဇ္ဇာတိကတ္တာ။ သဿာမိကေ သူစိဃရေ သူစိဂဏနာယ အာပတ္တိယောတိ ပေါရာဏာ။

စီဝရာပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၇။ သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၂။ သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒံ ¶ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၂။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၇။ ‘‘ပါဏော အတ္ထီ’’တိ ဇာနန္တောပိ ‘‘မရိဿန္တီ’’တိ အဝိစာရေတွာ ပိဝတိစေ၊ အနာပတ္တိ။

ဇလေ ပက္ခိပနံ ပုပ္ဖံ၊ ဇလပ္ပဝေသနံ ဣဒံ၊

ဧဝံ ဥဘိန္နံ နာနတ္တံ၊ ဉေယျံ ဉာဏဝတာ သဒါတိ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၂။ တတိယေ ဒွါဒသ ဥက္ကောဋာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အကတံ ကမ္မံ၊ ဒုက္ကဋံ ကမ္မံ၊ ပုန ကာတဗ္ဗံ ¶ ကမ္မန္တိ အနုဝါဒါဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ။ အနိဟဋံ၊ ဒုန္နိဟဋံ၊ န ပုန ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ၊ အဝိနိစ္ဆိတံ၊ ဒုဝိနိစ္ဆိတံ၊ ပုန ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အာပတ္တာဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ။ အဝူပသန္တံ၊ ဒုဝူပသန္တံ၊ ပုန ဝူပသမေတဗ္ဗန္တိ ကိစ္စာဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တီတိ အဋ္ဌကထာနယော၊ ပါဠိယံ ပနေတ္ထ မုခမတ္တမေဝ ဒဿိတံ။

ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၉။ ‘‘ပါရာဇိကာနီတိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဒဿိတာနီ’’တိ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ပရိဝါရပါဠိတော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏပစ္စယာ ကတိ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ အာပတ္တာဓိကရဏပစ္စယာ စတဿော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ ဘိက္ခုနီ ဇာနံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ဝေမတိကာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အာစာရဝိပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ ¶ ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပရိ။ ၂၉၀)။ ပါရာဇိကံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော ဘိက္ခု အနာပတ္တိ၊ နော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ အဝုတ္တတ္တာတိ စေ? န၊ သံကိလိဋ္ဌေန စိတ္တေန ပဋိစ္ဆာဒနေ ဝိနာ အာပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော။ ဒုက္ကဋဝါရေ ဝတ္တဗ္ဗာပိ ပါရာဇိကာပတ္တိယော ပဌမံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန သင်္ဃာဒိသေသေဟိ သဟ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ပုန ဝတ္တုန္တိ န ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယာဝ ကောဋိ န ဆိဇ္ဇတီတိ စေတ္ထ ယော အန္တမသော ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အညဿ အာရောစေတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ ပဋိစ္ဆာဒနစိတ္တေနေဝ အာပတ္တိံ အာပန္နော။ တဿ ပုန အညဿ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အနာရောစနေနေဝ န ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတိ၊ ကိံ ပုန ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဝစနေန ပယောဇနန္တိ န အန္တိမဿ အနာရောစနေန ဆိန္နာ ဟောတိ၊ အပ္ပဋိစ္ဆာဒနေန ဧဝ ဆိန္နာ ဟောတိ၊ တတော အပ္ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အပုဗ္ဗဿ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတိ၊ တဒဘာဝေါ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ဧဝမ္ပိ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတီတိ ဧဝံ နော ပဋိဘာတီတိ အာစရိယော။ တတိယေန ဒုတိယဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒုတိယော နာမ ပဌမော’’တိ ဝဒန္တာနံ ‘‘ဝတ္ထု ပုဂ္ဂလော န ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝါရိတတ္တာ န သုန္ဒရံ။ အညဿ စတုတ္ထဿ အာရောစနေပိ န သုန္ဒရံ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေဝ သုတွာ အညဿ အနာရောစိတတ္တာ။ ‘‘သုတေန အညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ သိယာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၀၄။ ပုနပ္ပုနံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဗဟုဓာ။ ဟာယနဝဍ္ဎနန္တိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ စေ ဒွါဒသန္နံ မာသာနံ ဦနတာယ ဟာယနံ ကတံ။ ပသူတဿ ဝဍ္ဎနံ ကာတဗ္ဗံ။ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ စေ ဝဍ္ဎနံ ကတံ။ ပသူတဿ ဟာယနံ ကာတဗ္ဗံ။ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသီ နာမ သာဝဏမာသဿ ပုဏ္ဏမာသီ။ ‘‘ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ဒုတိယေ ဥပဂစ္ဆတိ ဒိဝသေ’’တိ လိခိတံ။ သော ဟိ ပသူတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော ဟောတိ။ အဝသေသာနံ ဒွိန္နံ ဝဿာနံ အဓိကဒိဝသာနိ ဟောန္တေဝ၊ တသ္မာ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ တံ သန္ဓာယာတိ ဂဗ္ဘဝဿဉ္စ ပဝါရေတွာ လဒ္ဓဝဿဉ္စ အဂဏေတွာ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဂဏေတွာ ¶ ဧကူနဝီသတိဝဿံ။ ဧကူနဝီသတိဝဿောတိ ‘‘ဂဗ္ဘဝဿံ ဧဝ ပဟာယာ’’တိ လိခိတံ၊ တံ ဒုလ္လိခိတံ။

၄၀၆။ အညံ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ ‘‘ဩပပါတိကဿ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကဘာဝတော ပုန စတ္တာရော ဝဿေ အတိက္ကမိတွာ ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တီတိ ကေစိ။

ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၀၉။ ထေယျသတ္ထော စေ သုဒ္ဓမာတုဂါမော ဒွေ အာပတ္တိယော။ အထ ဘိက္ခုနိယော၊ သမယော ရက္ခတိ။ ထေယျသတ္ထဘာဝဿ ဌာနံ ကတွာ ရက္ခဏီယတ္တာ သဟဓမ္မိကာနံ ရက္ခတိယေဝါတိ ဧကေ။ ထေယျဘာဝေ န သဟဓမ္မိကတာ၊ တသ္မာ န ရက္ခတိ ဧဝါတိ ဧကေ။ အပါရာဇိကထေယျဘာဝေ သတိ သဟဓမ္မိကဘာဝေါတိ စေ? ဣတရသ္မိံ ဣတရန္တိ သမယော အနိဿဋော အာပဇ္ဇတိ။ ဘိက္ခု ထေယျသတ္ထော စေ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ ထေယျသတ္ထေ ထေယျသတ္ထသညီ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယာတိ စ။ ‘‘သဒ္ဓိ’’န္တိ ပဒံ ကေသုစိ နတ္ထိ၊ တံ အနနုရူပံ။ တထာ ဒုတိယေပိ။

ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၂။ ‘‘တေန ¶ ခေါ ပန သမယေန အညတရာ ဣတ္ထီ’’တိ စ ပါဌော အတ္ထိ၊ ကေသုစိ နတ္ထိ။ နတ္ထိဘာဝေါ သုန္ဒရော ‘‘တေန ခေါ သမယေနာ’’တိ အဓိကာရတ္တာတိ ကေစိ။ ဣဓ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ၊ သိက္ခမာနာ၊ သာမဏေရီတိ ဣမာပိ တိဿော သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣမာသံ ပန သမယော ရက္ခတိ၊ အယမိမာသံ၊ မာတုဂါမဿ စ ဝိသေသော။

၄၁၄။ အပိစေတ္ထ ‘‘ဝိညူ ပဋိဗလာ’’တိ ဝစနတော အပ္ပဋိဗလာ အနာပတ္တိဝတ္ထုကာတိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကတ္တာ။ ‘‘ဘိက္ခု သံဝိဒဟတိ၊ မာတုဂါမော ¶ န သံဝိဒဟတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။

သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၇။ ဂဟဋ္ဌဿာပိ ဘိက္ခုနီဒူသကကမ္မံ မောက္ခန္တရာယိကမေဝ၊ တသ္မာ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ဝိပါကန္တရာယိကာ အဟေတုကတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ သဉ္စိစ္စ အာပန္နာ သမ္မုဋ္ဌာ သုဒ္ဓသညိနော အန္တရာယိကာ ဧဝ။ သေသာတိ ဇာတိကာ။ ရသေနာတိ ဘာဝေန။ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ အဓိကရဏံ ကတွာ ကုဋ္ဋနဋ္ဌေန ဆိန္ဒနဋ္ဌေန။ အသိသူနူပမာ ကုသလဓမ္မစ္ဆေဒနဋ္ဌေန။ သတ္တိသူလူပမာ စိတ္တဝိတုဒနဋ္ဌေနာတိ ပေါရာဏာ။ အနာပတ္တိပါဠိယံ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿာ’’တိ မုခါရုဠှဝသေန လိခိတံ။

အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၅။ ‘‘တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌေနာတိ ဣမိနာ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကတံ ဒီပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိစိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝိပါကာဗျာကတစိတ္တေန သဟဝါသေယျံ ကပ္ပေယျာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညထာ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ ကိရိယာဗျာကတံ သန္ဓာယ န ယုဇ္ဇတိ။

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၈။ ယတ္ထ ¶ တေ န ပဿာမာတိ တေတိ တံ။ အထ ဝါ တဝ ရူပါဒိံ န ပဿာမ။ အယံ သမဏုဒ္ဒေသော ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ‘‘သစေ တံ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ သင်္ဃဿ အာရောစေတွာ သင်္ဃာနုမတိယာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ယဒိ ¶ သော ပါရာဇိကော၊ လိင်္ဂနာသနာ နာမ သိယာ။ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာတိ စ ဒိဋ္ဌိ သတ္ထရိ အသတ္ထာဒိဒိဋ္ဌိ န ဟောတိ။ သစေ သာ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သံဝရေ အတိဋ္ဌန္တော လိင်္ဂနာသနာယေဝ နာသေတဗ္ဗောတိ အာစရိယဿ တက္ကော။

ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၈။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၃၄။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၂။ ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၃၈။ အာပတ္တိဉ္စ သတိသမ္မောသာယာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ကတ္တဗ္ဗဉ္စ န ကရောတီတိ ဒီပေတိ၊ န စတ္တာရိ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရဋ္ဌေကဒေသော ဇနပဒေါ။ ဗုဒ္ဓကာလေ အရိဋ္ဌကဏ္ဋကာ သာသနပစ္စတ္ထိကာ။ ‘‘နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဝစနေန ဟိ တေ ဘဂဝတော အသဗ္ဗညုတံ ဒီပေန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဒသဝတ္ထုဒီပကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ။ တေ ဟိ ဝိနယသာသနပစ္စတ္ထိကာ။ ပရူပဟာရာဒိဝါဒါ ပန သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပ္ပစ္စတ္ထိကာ။ ကေ ပန တေ? ဧကစ္စေ မဟာသင်္ဃိကာဒယော၊ န သဗ္ဗေတိ ဒီပနတ္ထံ ‘‘ပရူပဟာရာ…ပေ… ဝါဒါ’’တိ ဝိသေသနဝစနမာဟ။ တတ္ထ ယေ ကုဟကာ ပါပိစ္ဆကာ ¶ အဘူတံ ဥလ္လပိတွာ ပဋိလဒ္ဓဝရဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ မုဋ္ဌဿတီ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ပတ္တာ၊ အညေဟိ တံ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိ အရဟတော သုက္ကဝိဿဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာရကာယိကာ ဥပသံဟရန္တီ’’တိ ဝတွာ ဇနံ ဝဉ္စေန္တိ။ ယေ စ သမ္မာပဋိပန္နာ အကုဟကာ၊ တေပိ တံ ဝစနံ သုတွာ ကေစိ တံဒိဋ္ဌိကာ ဟောန္တိ အဓိမာနိနော စ။ အတ္တနော သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ပဿိတွာပိ နာဓိမုစ္စန္တိ၊ အနဓိဂတေ အဓိကတသညိနောဝ ဟောန္တိ။ တထာ အတ္ထိ အရဟတော အညာဏကင်္ခါဝိတရဏာ နာမဂေါတ္တာဒီသု ဝိယ သစ္စေသု ပရဝိတရဏာ ပရေဟိ ပညတ္တာ နာမာနီတိ အဓိပ္ပာယော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိနယဓရော ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ¶ ၊ ယံ အရဟတော အသုစိ မုစ္စေယျ (ကထာ။ ၃၁၃၊ မဟာဝ။ ၃၅၃)။ ဒိဋ္ဌဓမ္မာ…ပေ… အပရပ္ပစ္စယာ သတ္ထုသာသနေ’’တိအာဒီနိ (မဟာဝ။ ၃၀) သုတ္တပဒါနိ ဒဿေတွာ တေ သာသနပစ္စတ္ထိကေသု နိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတရေ ‘‘ပရိယတ္တိ မူလ’’န္တိ ဝါဒိနော။ ‘‘ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ’’တိ နိဒါနဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာဂတဿ ဝိဘင်္ဂပဒါနိ သိဒ္ဓါနိ။ သိဒ္ဓေယေဝ ကိံ ဣမဿ အင်္ဂါနိ? ဂရဟိတုကာမတာ ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနဉ္စာတိ။

ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၄၄။ မောဟနသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၄။ ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၂။ ရတ္တစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန။ ဝိဟေဌေတုကာမံ ပန ဒိသွာ ‘‘သစေ အဟံ ဣမံ မာရေမိ၊ နတ္ထိ မေ မောက္ခော’’တိ စိန္တေတွာ ကုပိတော သတ္တသညံ ပုရေက္ခတွာ ပဟာရံ ဒေတိ၊ တဿ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။

ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၆။ ‘‘ကာယံ ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၄၅၆) ဝစနတော ကာယာဒီသု ယံ ဥစ္စာရေတိ ¶ ၊ တံ တလံ နာမ။ တလမေဝ တလသတ္တိကံ။ ပေါထနသမတ္ထဋ္ဌေန သတ္တိကန္တိ ဧကေ။ တံ ‘‘ဥပ္ပလပတ္တမ္ပီ’’တိ ဣမိနာ နိယမေတိ။ ဧဝံ ကုပိတာ ဟိ ကောပဝသေန ပေါထနာသမတ္ထတံ အဝိစာရေတွာ ယံ ကိဉ္စိ ဟတ္ထဂတံ ပဋိက္ခိပန္တိ၊ သုခသမ္ဖဿမ္ပိ ဟောတု၊ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ယသ္မာ ပဟရိတုကာမတာယ ပဟဋေ ပုရိမေန ပါစိတ္တိယံ။ ကေဝလံ ဥစ္စာရေတုကာမတာယ ဥဂ္ဂိရဏမတ္တေ ကတေ ¶ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယံ။ ဣမိနာ ပန ဝိရဇ္ဈိတွာ ပဟာရော ဒိန္နော၊ တသ္မာ န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ ကိမိဒံ ဒုက္ကဋံ ပဟာရပစ္စယာ၊ ဥဒါဟု ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာတိ? ပဟာရပစ္စယာ ဧဝ ဒုက္ကဋံ။ ပုရိမံ ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာ ပါစိတ္တိယန္တိ သဒုက္ကဋံ ပါစိတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ ပုရိမဉှိ ဥဂ္ဂိရဏံ၊ ပစ္ဆာ ပဟာရော။ န စ ပစ္ဆိမပဟာရံ နိဿာယ ပုရိမံ ဥဂ္ဂိရဏံ အနာပတ္တိဝတ္ထုကံ ဘဝိတုမရဟတီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ ‘‘တေန ပဟာရေန ဟတ္ထာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ဣမိနာပိ ပဟာရပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ။ ဥဂ္ဂိရဏံ ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ သိဒ္ဓံ၊ သုဋ္ဌု ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ‘‘တိရစ္ဆာနာဒီနံ အသုစိကရဏာဒီနိ ဒိသွာ ကုဇ္ဈိတွာပိ ဥဂ္ဂိရန္တဿ မောက္ခာဓိပ္ပာယော ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၆၂။ ဥပသမ္ပန္နေ အနုပသမ္ပန္နသညီ အမူလကေန သင်္ဃာဒိသေသေနာတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကာယသံသဂ္ဂါဒိနာ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝတ္ထုနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ အနုပသမ္ပန္နဿ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ နာမ အတ္ထိ။

အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၆၈။ ဦနဝီသတိဝဿော မညေတိ ဧတ္ထ သယံ သညာယ တထာ အမညန္တော ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနတ္ထံ ‘‘မညေ’’တိ ဝဒန္တော ကိံ မုသာဝါဒေန ကာရေတဗ္ဗောတိ? န သိယာ အင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ၊ န စ ကေဝလံ ‘‘မညေ’’တိ ဣမိနာ နိယမတော အင်္ဂသမ္ပတ္တိ ဟောတိ။ ပရမတ္ထဝိဟိတံ ကတ္ထစိ ဟောတိ။ ‘‘ဥဒကံ မညေ အာဒိတ္တ’’န္တိအာဒိမှိ ပရော ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတု ဝါ ¶ ၊ မာ ဝါ၊ တံ အပ္ပမာဏန္တိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒန’’န္တိ တဿ အဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တန္တိ။

သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၇၃။ ဣမေသံ ¶ သုတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝစန’’န္တိ ပါဌသေသော။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ သိယာ ကိရိယာ သိယာ အကိရိယာတိ ဣမိနာ နယေန ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ။ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ အညဝါဒကပစ္စယာပတ္တိ ကိရိယာ စ ဝိဟေသကပစ္စယာပတ္တိ အကိရိယာ စ၊ တဒုဘယံ ပန ဧကသိက္ခာပဒန္တိ ကတွာ တံ အညဝါဒကသင်္ခါတံ သိက္ခာပဒံ သိယာ ကိရိယာ ပဌမဿ ဝသေန၊ သိယာ အကိရိယာ ဒုတိယဿ ဝသေနာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကမ္မပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၇၄။ ‘‘ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာန’’န္တိ (ပါစိ။ ၄၇၅) ဝစနတော ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မီ’’တိ ဆန္ဒံ ဒေန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ၊ န ပဋိပတ္တိ။ အဓမ္မံ နိဿာယ ခိယျတိ၊ တံ ဝါ ဥက္ကောဋေတိ၊ အနာပတ္တိ နေဝ ဟောတီတိ? န၊ တထာ ဆန္ဒဒါနကာလေ အကတွာ ပစ္ဆာ အဓမ္မကမ္မခိယျနာဒိပစ္စယာ အနာပတ္တိဝါရေ ဝုတ္တတ္တာ။ အဓမ္မေန ဝါ ဝဂ္ဂေန ဝါ န ကမ္မာရဟဿ ဝါ ကမ္မကရဏပစ္စယာ အာပတ္တိမောက္ခကရဏတော အဝိသေသမေဝ တထာဝစနန္တိ စေ? န၊ ဆန္ဒဒါနကာလေ အဓမ္မကမ္မကရဏာနုမတိယာ အဘာဝတော၊ ကာရကဿေဝ ဝဇ္ဇပ္ပသင်္ဂတော စ။ ဂဏဿ ဒုက္ကဋန္တိ စေ? ပါရိသုဒ္ဓိဆန္ဒဒါယကာဝ တေ၊ န ဂဏော အကမ္မပ္ပတ္တတ္တာ၊ ပရိဝါရေပိ (ပရိ။ ၄၈၂ အာဒယော) ကမ္မဝဂ္ဂေ ကမ္မပ္ပတ္တဆန္ဒဒါယကာ ဝိသုံ ဝုတ္တာ။ တထာပိ အဓမ္မကမ္မဿ ဆန္ဒော န ဒါတဗ္ဗော ဒေန္တေ အကပ္ပိယာနုမတိဒုက္ကဋတော။ တတ္ထ ဟိ ယောဇနဒုက္ကဋတော န မုစ္စန္တီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။

ကမ္မပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၈၁။ သန္နိပါတံ ¶ အနာဂန္တွာ စေ ဆန္ဒံ န ဒေတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဧကေ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဧကေ ဓမ္မကမ္မန္တရာယကရဏာဓိပ္ပာယတ္တာ။ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဆန္ဒံ ဒါတုံ လဘတီတိ ¶ ကေစိ။ ဒိန္နဆန္ဒေ သင်္ဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ ပုန ဂတေပိ ဆန္ဒော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာတိ စေ? ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အဟတ္ထပါသော ဆန္ဒာရဟော’’တိအာဒီဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော။ ပါဠိယံ ပန ဒါတုကာမတာယ ဟတ္ထပါသံ အတိက္ကမန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ။

ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၈၄-၅။ အဒါသီတိ အပလောကေတွာ အဒါသိ။ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ တေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ အတ္တာနံ ပရိဝဇ္ဇယိတွာ ‘‘သင်္ဃော’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ အာဟံသု။ ပရိဏာမေန္တီတိ နေန္တိ။ တတ္ထ လာဘောတိ ပဒုဒ္ဓါရကရဏံ ဣဓ အနဓိပ္ပေတဿပိ ယဿ ကဿစိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန လာဘဒီပနတ္ထံ။ စီဝရမေဝ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ တေနေဝ ‘‘အညံ ပရိက္ခာရံ ဒိန္နံ ခီယတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိန္နန္တိ စ ပရိက္ခာရန္တိ စ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၉၁။ ဉာတကမ္ပိ ပရဿ ဒါတုကာမံ အညဿ ဒါပေတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။ သဗ္ဗတ္ထ အာပုစ္ဆိတွာ ဒါတုကာမံ ယထာသုခံ ဝိစာရေတုံ လဘတိ။

ပရိဏာမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၉။ ရတနဝဂ္ဂေါ

၁။ အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၉၄-၇။ ယထာ ¶ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသတိ၊ ဧဝမာကာရေန နာရဟတာယံ ပုရိသော ပါပေါ ဟောတုံ၊ န ဟောတိ ပါပေါတိ အတ္ထော၊ ကာရဏတ္ထံ ဝါ။ တန္တိ ¶ နိပါတမတ္တံ၊ ယတောတိ ဝါ အတ္ထော။ ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒန္တိ သင်္ဃာဋသမ္မဒ္ဒေါ၊ အက္ကမနံ စုဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။

၄၉၈။ ရတနံ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ၊ တထာပိ ဣဓ အညာပိ ဒေဝိဂေါတ္တာ န ရက္ခတိ၊ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘န မဟေသီ ဟောတီ’’တိ ဝစနာဘာဝတော။ သစေ ခတ္တိယောဝ ဟောတိ၊ နာဘိသိတ္တော။ အဘိသိတ္တောယေဝ ဟောတိ၊ န ခတ္တိယော ရက္ခတီတိ အာစရိယော။ အနာပတ္တိဝါရေ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ အင်္ဂဘာဝေန စ ဝုတ္တတ္တာ အဘိသိတ္တဘာဝေါဝပမာဏံ။ သေသံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါတိ ဧကေ။

၅၀၀-၅၀၁။ ‘‘န သယနိဃရေ သယနိဃရသညီ’’တိ တိကစ္ဆေဒေါပိ ဧတ္ထ လဗ္ဘတိ။ န သယနိဃရံ နာမ အပရိက္ခိတ္တရုက္ခမူလာဒိ။

အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၄။ ‘‘အဓိဝါသေန္တု ဂဟပတိနော ဘတ္တ’’န္တိ စ ‘‘မေ ဂဟပတိနော’’တိ စ အတ္ထိ။

၅၀၆။ ကုရုန္ဒိဝစနေန ဃရေပိ ယဒိ ဘိက္ခူ အာသင်္ကန္တိ၊ တတ္ထ ဌတွာ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပတိရူပါတိ ‘‘ရတနသမ္မတေ ပံသုကူလဂ္ဂဟဏံ ဝါ ရတနေ နိရုဿုက္ကဂမနံ ဝါ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘တာဝကာလိကဝသေနပိ အနာမာသံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ န လဘတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သမာဒပေတွာတိ ယာစိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန ယာစနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၇။၅၉) ဝုတ္တနယေန။

ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၁၁-၂။ အဟိနာ ¶ ဍဋ္ဌဝတ္ထုမှိ သော ဘိက္ခု သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ဂတော၊ တဿ ကုက္ကုစ္စံ ဥဒပါဒိ။ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနာတိ ဂါမော ဂါမူပစာရောတိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၁၇။ တန္တိ ¶ ဘေဒနကံ။ အဿာတိ ပါစိတ္တိယဿ ပဌမံ ဘေဒနကံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဒေသေတဗ္ဗတ္တာ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။

၅၂၀။ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကေ။

သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၁-၂။ ‘‘ဥစ္စေ မဉ္စေ’’တိ စ ‘‘ဥစ္စာ မဉ္စေ’’တိ စ ကတ္ထစိ။ အာယတောတိ ဝိတ္ထတော။ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏံ ပါဒကံ ဝါ။

မဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၈။ ပေါဋကိတူလန္တိ ယံ ကိဉ္စိ တိဏတူလံ။ ပဋိလာဘေန ဥဒ္ဒါလေတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဋိလာဘမတ္တေနေဝ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ပရိဘောဂေယေဝ ပန အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ‘‘အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝစနံ ဧတ္ထ သာဓကံ။

တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၁။ ကိဉ္စာပိ ¶ နိသီဒနဿ ဇာတိ န ဒိဿတိ ဧတ္ထ၊ တထာပိ စီဝရက္ခန္ဓကေ အနုညာတတ္တာ၊ ‘‘နဝ စီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧတ္ထ စ ပရိယာပန္နတ္တာ စီဝရဇာတိယေဝဿ ဇာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သန္ထတသဒိသံ သန္ထရိတွာတိ သဒသ’’န္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနိသီဒနသန္ထတတ္တာ ဥပမေတိ။ လာဘေ သဒသံ၊ အလာဘေ အဒသမ္ပိ ¶ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ‘‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’’တိ တဿ သဏ္ဌာနနိယမနတော။

နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၉။ ယဒိ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိ နာမ အဓောနာဘိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလာ ဥပ္ပန္နကဏ္ဍုပီဠကာဒိပဋိစ္ဆာဒိကာ အဓိပ္ပေတာ၊ တဿ သုဂတဿ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဒီဃသော စတဿော ဝိဒတ္ထိယော တိရိယံ ဒွေတိ ဣဒမ္ပိ အတိမဟန္တံ ပမာဏံ ဒိဿတိ။ သဗ္ဗော ဟိ ပုရိသော အတ္တနော အတ္တနော ဝိဒတ္ထိယာ သတ္တဝိဒတ္ထိကော ဟောတိ၊ သုဂတဿ စ ဧကာဝိဒတ္ထိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ဝိဒတ္ထိယော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိ ပကတိပုရိသဿ ပမာဏံ အာပဇ္ဇတိ တိရိယံ၊ ဒီဃသော ပန ဒိဂုဏံ အာပဇ္ဇတီတိ။ အာပဇ္ဇတု၊ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ တဿာ၊ စေ ဣစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗမ္ပိ သရီရံ ပဋိစ္ဆာဒေဿတိ၊ သဗ္ဗသရီရဂတသင်္ဃာဋိ ဝိယ ဗဟုဂုဏံ ကတွာ နိဝါသေတုကာမော နိဝါသေဿတီတိ အယံ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော သိယာ။

ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၄၂။ ဝဿိကသာဋိကာပိ ဥက္ကဋ္ဌပဋိစ္ဆေဒဝသေန အနုညာတာ။ ဝဿကာလေ ကေစိ သင်္ဃာဋိပရိဘောဂေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီတိ အယံ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော သိယာ။ ကိဉ္စာပိ ဣမိနာ တက္ကေန အနုညာတာ၊ ‘‘အပ္ပမာဏိကာယော ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိယော ဓာရေန္တိ၊ ဝဿိကသာဋိကာယော ဓာရေန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ပန အညထာ ပုဏ္ဏပရိစ္ဆေဒတော အဓိကပ္ပမာဏာယော တေ ဘိက္ခူ ¶ ဓာရေသုန္တိ ကတွာ ဧတပရမတာ တာသံ အနုညာတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသေဝ နယော ဒသမေပိ။

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နန္ဒတ္ထေရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၁။ တတ္ထ ¶ ဘိသိံ ဝါ ဗိဗ္ဗောဟနံ ဝါ ကရောတီတိ ဒီဃသော ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ သာဓာရဏတ္ထံ ကရောတီတိ ယုဇ္ဇတိ။

နန္ဒတ္ထေရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန ရတနဝဂ္ဂေါ နဝမော။

ပါစိတ္တိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍော

၁။ ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၃-၅။ ‘‘ပဋိဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿန’’န္တိ ¶ ¶ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိယံ အာဂတဝသေနေဝ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ န အညထာ။ ‘‘အန္တရဃရေ အန္တရဃရသညီ’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ခါဒနီယဘောဇနီယေ အခါဒနီယအဘောဇနီယသညီ’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ အဘိက္ခုနိသညီ’’တိအာဒိနာ စ နယေန အပရေပိ တယော တိကစ္ဆေဒါ ယောဇေတွာ ဒဿေတဗ္ဗာ။

ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၉။ ‘‘နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိတတာ ဧတ္ထ န အင်္ဂံ၊ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဣဓ ဝါ အနာပတ္တိဝါရေ လေသာဘာဝတော၊ တသ္မာ ‘‘နိမန္တိတာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော ပုဗ္ဗေ အာစိဏ္ဏဝသေနေဝ ဝုတ္တော။ အပရေပိ တယော တိကစ္ဆေဒါ ယောဇေတွာ ဒဿေတဗ္ဗာ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ တထာ ဟိ ဘုဉ္ဇန္တာနံ တာဒိသံ ဘိက္ခုနိံ အဝါရေန္တာနံ ပါဋိဒေသနီယမေဝ။ ‘‘ဧသာ ဝေါသာသတိ နာမ၊ ဝေါသာသန္တီ’’တိ စ ဒုဝိဓော ပါဌော။ ‘‘အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ’’တိ ဝစနေန ပုန ‘‘ဂါရယှံ အာဝုသော ဓမ္မ’’န္တိ ဧကဝစနံ ဝိရုဒ္ဓန္တိ။ ပဌမံ အဇ္ဈောဟာရေယေဝ အာပန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာ အညတြာပိ အာဂစ္ဆတိ ‘‘အာပဇ္ဇိမှာ’’တိ ဝစနတော။ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ‘‘တေဟိ ဘိက္ခူဟီ’’တိအာဒိနာ ပါဌေ ဝုတ္တတ္တာတိ မမ တက္ကော။ ဧကေန သဟေဝ ‘‘အဟံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဧကေန ဒွီဟိ တီဟိ ¶ ဒေသေတဗ္ဗတော၊ သဗ္ဗေဟိ ဧဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အာပဇ္ဇိမှာတိ သဟေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကေန စေ အဝါရိတော၊ ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဂါရယှံ ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၆၂-၅၇၀။ တတိယစတုတ္ထသိက္ခာပဒါနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။

ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သေခိယကဏ္ဍော

၁။ ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၇၆။ ‘‘သိက္ခိတသိက္ခေနာတိ ¶ ¶ စတူဟိ မဂ္ဂေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ ဩတာရေတွာ နိဝတ္ထမေဝ နိသိန္နဿ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥဘောပေတေ အဋ္ဌကထာဝါဒါ ဧကပရိစ္ဆေဒါ၊ ‘‘အဍ္ဎတေယျဟတ္ထ’’န္တိ သုခုမံ၊ ဧကပတ္တံ ဝါ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ယထာဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဒုပဋ္ဋံ သန္ဓာယ ‘‘ဒွိဟတ္ထပ္ပမာဏမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ ဧကပဋ္ဋံ၊ ဒွိပဋ္ဋံ ဝါ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ‘‘ဒွိဟတ္ထပ္ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ နိဿဂ္ဂိယအဋ္ဌကထာယံ ‘‘တိရိယံ ဒွိဟတ္ထောပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ တဉ္စ ခေါ အလာဘေ ဧဝ ‘‘အလာဘေ တိရိယံ ဒွိဟတ္ထပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိရုဒ္ဓံ ဒိသွာ သဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ နော စေ သဇ္ဇေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သစိတ္တကံ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေနေဝ ‘‘အနာဒရိယံ ပဋိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ န ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန ‘‘ဣဒမေဝံ ကတ’’န္တိ ဇာနတောပိ အာပတ္တိယာ အဘာဝတော။ ဖုဿဒေဝတ္ထေရဝါဒေါပိ ဧကေန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။ တထာ ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒေါပိ။ ပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ အပညတ္တေပိ ယံ ပကတိယာ ဝဇ္ဇံ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ။ ဣဒံ ပန ပညတ္တေယေဝ ဝဇ္ဇံ၊ နာပညတ္တေ၊ တသ္မာ ဣတရလောကဝဇ္ဇေန အသဒိသတ္တာ န လောကဝဇ္ဇံ။ ပဏ္ဏတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဝဇ္ဇတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ အနာဒရိယစိတ္တေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ သစိတ္တကံ၊ တဿ စိတ္တဿ တိဝေဒနတ္တာ တိဝေဒနံ။ ယသ္မာ အနာဒရိယစိတ္တတာ နာမ ကေဝလံ အကုသလမေဝ၊ တဉ္စ ပကတိယာ ဝဇ္ဇံ၊ တသ္မာ ဣဒံ လောကဝဇ္ဇံ။ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမနံ နာမ ဒေါမနဿိကဿေဝ ဟောတီတိ ဒုက္ခဝေဒနံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ပါဏာတိပါတာဒိ ဝိယ နိဝါသနာဒိဒေါသော လောကဂရဟိတော န ဟောတီတိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇန္တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော’’တိ လိခိတံ။

၅၇၇။ ဝိဟာရေပီတိ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနာဒိကာလေ၊ တသ္မာ ‘‘ပါရုပိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရာသင်္ဂကိစ္စဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဌမဒုတိယသိက္ခာပဒေသု ပရိဠာဟာဒိပစ္စယာ ကပ္ပတိ၊ န အန္တရဃရပဋိသံယုတ္တေသု။

၅၈၂။ ‘‘ဧကသ္မိံ ¶ ¶ ပန ဌာနေ ဌတွာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဂစ္ဆန္တောပိ ပရိဿယာဘာဝံ ဩလောကေတုံ လဘတိယေဝ။ တထာ ဂါမေ ပူဇ’’န္တိ လိခိတံ၊ တံ ပန ‘‘ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တာဒိသံ အန္တရာယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၈၆။ ဟသနီယသ္မိန္တိ ဟေတွတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ ဟသိတဗ္ဗဝတ္ထုကာရဏာတိ အတ္ထော။ အန္တရဃရေ ဥစ္စာသဒ္ဒေန အနုမောဒနာဒိံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ ကိရ။ တထာ ဟိ မဟိန္ဒတ္ထေရောပိ ဟတ္ထိသာလာဒီသု မဟာဇနဿ ကထေသိ။

၅၉၁။ ကေစိ ဘိက္ခူ ‘‘ပရိက္ခာရဋ္ဌပနမတ္တေန ဝါသူပဂတော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ ဘိက္ခုနိယော စေ ဝါသူပဂါ ဟောန္တိ၊ ဘိက္ခုနုပဿယောဝ ကပ္ပိယဘူမိ။ ‘‘ယတ္ထ ဘိက္ခုနိယော ဧကရတ္တမ္ပိ ဝသန္တိ၊ အယံ ဘိက္ခုနုပဿယော’’တိ (ပါစိ။ ၁၆၁) ဝစနတော တာသံ သမီပံ ဝါ တာဟိ ဂဟိတဝါသာဂါရံ ဝါ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂစ္ဆတော ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ တာဝတာ တံ ဃရံ အန္တရဃရသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။

ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ခမ္ဘကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၀၄။ သူပေါ ပတ္တပ္ပမာဏဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တာကာရော။ ဩလောဏီ ဝုစ္စတိ ကုဓိတံ၊ ဂေါရသတော ပူရာ ထူပိတောတိ အတ္ထော။

၆၀၅။ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဩရောဟနပ္ပမာဏေ သတိ ဧကဒေသေ ထူပီကတေပိ အနာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပတ္တဿ ပန ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ပဒုမိနိပဏ္ဏာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဩဒဟန္တိယာ လဒ္ဓံ နာမ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ယသ္မာ ‘သမတိတ္တိကော ပိဏ္ဍပါတော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’တိ ဝစနံ ပိဏ္ဍပါတော သမပုဏ္ဏော ¶ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ အတ္တနော ဟတ္ထဂတေ ပတ္တေ ပိဏ္ဍပါတော ဒိယျမာနော ထူပီကတောပိ စေ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ¶ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ ဟိ ဝစနံ ပဌမံ ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပစ္ဆာ ပဋိဂ္ဂဏှတော၊ အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ပတ္တေန ပဋိဂ္ဂဏှတော စေပိ ထူပီကတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ အထူပီကတဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပယောဂေါ ပန နတ္ထိ အညတြ ပုဗ္ဗဒေသာ’’တိ စ ‘‘သမတိတ္တိကန္တိ ဝါ ဘာဝနပုံသက’’န္တိ စ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ခမ္ဘကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သက္ကစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၀၉။ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေ ‘‘သူပေါ နာမ ဒွေ သူပါ’’တိ န ဝုတ္တံ သူပဂ္ဂဟဏေန ပဏီတဘောဇနေဟိ အဝသေသာနံ သဗ္ဗဘောဇနာနံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ။ အနာပတ္တိဝါရေ စဿ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာနံ အညဿတ္ထာယ အတ္တနော ဓနေနာ’’တိ ဣဒံ အဓိကံ။ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ‘‘အနာပတ္တိ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အဇာနန္တဿ ဂိလာနဿ အာပဒါသူ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ တံ န၊ ‘‘သမသူပကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဣမဿ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ ကတ္ထစိ လိခိတံ၊ တဉ္စ ပမာဒဝသေန လိခိတံ။ ‘‘မုခေ ပက္ခိပိတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဩဂိလိတုကာမဿပိ သဟသာ စေ ပဝိသတိ၊ ဧတ္ထ ‘အသဉ္စိစ္စာ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိညတ္တမ္ပိ အဝိညတ္တမ္ပိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ သဟသာ အနုပဓာရေတွာ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ‘အသတိယာ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ လိခိတံ၊ အနာပတ္တိဝါရေ ဧကစ္စေသု ပေါတ္ထကေသု ‘‘ရသရသေတိ လိခိတံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သက္ကစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ကဗဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၁၈။ ‘‘သဗ္ဗံ ဟတ္ထ’’န္တိ ဝစနတော ဧကဒေသံ မုခေ ပက္ခိပန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧကစ္စေ။ ‘‘သဗ္ဗန္တိ ဝစနတော ဧကဒေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ အနာပတ္တိဝါရေ အဝိသေသိတတ္တာ။

၆၂၄။ သိတ္ထာဝကာရကေ ¶ ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တံ သိတ္ထံ ဆဍ္ဍိယျတီ’’တိ စ ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တော’’တိ စ ပါဌော။

ကဗဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၂၇။ ‘‘သုရုသုရု’’န္တိ ¶ စ ‘‘သုရောသုရော’’တိ စ ပါဌော။ သီတီကတောတိ သီတင်္ကော။ ‘‘သိလကဗုဒ္ဓါတိ အရိယာနံ ပရိဟာသဝစနမေဝေတ’’န္တိ လိခိတံ။

၆၃၁။ ပဋိက္ကူလဝသေနာတိ ဧတ္ထ ယဒိ ပဋိက္ကူလဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ‘‘သေယျထာပိ ကာမဘောဂိနော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ တေ ပဋိက္ကူလံ ကရောန္တီတိ စေ? န၊ ဣဿရိယလိင်္ဂဝသေန ဂဟဏသမ္ဘဝတော။ တေ ဟိ အနာဒရာ ဟောန္တိ။ ပတ္တဓောဝနန္တိ ပတ္တဓောဝနောဒကံ ဘောဇနပဋိသံယုတ္တံ။

၆၃၄။ ‘‘ဆတ္တပါဒုကာယ’’န္တိ စ ‘‘ဆတ္တပါဒေ’’တိ စ ပါဌော။

၆၃၇။ စာပေါတိ သတ္တခါဒနဝဓော။ ‘‘သေသာ သဗ္ဗာ ဓနုဝိကတိ ကောဒဏ္ဍေ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ စ လိခိတံ၊ ပဋိမုက္ကန္တိ ပဝေသိတံ၊ လဂ္ဂိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပါဒုကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၄၀။ သယံ ယာနဂတော ဟုတွာ၊ ယထာ ယာနဂတဿ ဝေ။

အလံ ဝတ္တုံ တထာ နာလံ၊ သဆတ္တော ဆတ္တပါဏိနော။

ယထာ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ အညတြာပိ။

၆၄၇။ ဆပကဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘သစာဟံ န လဘိဿာမီ’’တိ ပါဌော၊ ‘‘ဒသ စေ န လဘိဿာမီ’’တိ စ အတ္ထိ၊ ‘‘ဝတ္ထုသ္မိံ အဂိလာနဿာ’’တိ စ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ န သုန္ဒရံ၊ သိက္ခာပဒေယေဝ သုန္ဒရံ။ ထောမိတောတိ အဟမ္ပိ ဇာနာမီတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ယာ ဓနယသလာဘသင်္ခါတာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန ဟောတိ သမ္ပရာယေ အပါယေသု ဝိနိပါတဟေတု ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ အထ ဝါ ဝိနိပါတေနာတိ ဟေတွတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဝိနိပါတနာယ ပဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဓမ္မစရဏေန အဓမ္မစရဏာယ။ ‘‘အသ္မာ ကုမ္ဘိမိဝါ’’တိ စ ပဌန္တိ။

ပါဒုကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပကိဏ္ဏကဝဏ္ဏနာ

ကာယဝါစာစိတ္တတော ¶ သမုဋ္ဌဟန္တီတိ ကတွာ ‘‘သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ သမနုဘာသနံ ကိရိယံ။ ဣမာနိ ကိရိယာနိ။ ဓမ္မဒေသနသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါစာစိတ္တတောတိ ဧတ္ထ ကာယဝစီဝိညတ္တိဘာဝတော ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဥစ္စာသဒ္ဒါဒီသု ဝိယ ‘‘ကာယဝါစာစိတ္တတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ နိသီဒနဂမနာဟာရပက္ခိပနာဒိကာယဝိညတ္တိယာ သဗ္ဘာဝါ တတ္ထ ယုတ္တံ၊ န ဓမ္မဒေသနေ တာဒိသဿာဘာဝါ။

ပကိဏ္ဏကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေခိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သတ္တာဓိကရဏသမထဝဏ္ဏနာ

‘‘ယေဘုယျသိကာ ¶ ¶ ကာတဗ္ဗာ…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကော ကာတဗ္ဗော၊ သော ပုဂ္ဂလော’’တိ စ လိခိတံ။

သတ္တာဓိကရဏသမထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ပါရာဇိကကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ

ဝိဘင်္ဂေ ¶ ¶ ဝိယ ဘိက္ခူနံ၊ ဝိတ္ထာရမဘိသင်္ခတံ၊

အကတွာ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ၊ ဝက္ခေ ဂဏ္ဌိပဒက္ကမံ။

ယော ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂေါ အဿ၊ တဿ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ပတ္တောတိ အတ္ထော။

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၆-၇။ တတ္ထ တတ္ထ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာ ဝီမံသာ။ ပဒပဋိပါဋိယာ ဧဝါတိ မာတိကာပဒပဋိပါဋိယာ ¶ ဧဝ။ ‘‘ဝုတ္တန္တိ သင်္ဂီတိကာနံ ဥပသင်္ကပ္ပနာနံ ဝိဘာဇနံ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။

၆၅၈။ ‘‘ဧဟိဘိက္ခုနီတိ ဘိက္ခုနီ၊ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာတိ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဣဒံ ပန ဒေသနာဝိလာသဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ အညဗုဒ္ဓကာလေ အတ္ထီတိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ အမှာကမ္ပိ ဗုဒ္ဓကာလေ သမ္ဘဝပ္ပသင်္ဂတော၊ ဧဟိဘိက္ခုနိယာ ပဋိသေဓဆာယာဒိဿနတော စ။ ယထာဟ ဓမ္မပဒေ ဝိသာခါဝတ္ထုသ္မိံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ ဝိသာခါဝတ္ထု) ‘‘တဿ စီဝရဒါနဿ နိဿန္ဒေန ဣမံ မဟာလတာပသာဓနံ လဘိ။ ဣတ္ထီနဉှိ စီဝရဒါနံ မဟာလတာပသာဓနဘဏ္ဍေန မတ္ထကံ ပပ္ပောတိ၊ ပုရိသာနံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရေနာ’’တိ။ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာယ ပန ဘိက္ခုနိယာ ¶ သမ္ဘဝေါ အညဗုဒ္ဓကာလေ ကဒါစိ သိယာ၊ နတ္ထေဝ အမှာကံ ဗုဒ္ဓကာလေ။ ဒေသနာဝိလာသေန ပန ဘိက္ခုဒေသနာက္ကမေနေဝ ဘိက္ခုနိနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တော၊ တေနေဝ ဘိက္ခုသင်္ဃဝသေန ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဘိက္ခုနိယော ဝိဇ္ဇမာနာပိ တတ္ထ န ဝုတ္တာ။ တာသံ အတ္ထိတာ ဣမာယ ပရိဝါရကထာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

‘‘ဥဘော ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာ၊

ဥဘိန္နံ ဟတ္ထတော စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ၊

သိယာ အာပတ္တိယော နာနာ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊

အထ ဝါ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဧဟိဘိက္ခုသရဏဂမနေန ဥပသမ္ပန္နောဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂပါတုဘာဝေန ဘိက္ခုနိဘာဝေ ဌိတာ ပုရိသူပသမ္ပန္နံ ဥပါဒါယ ‘‘ဧဟိဘိက္ခုနီ’’တိ၊ ‘‘တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာ ဘိက္ခုနီ’’တိ စ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ နော စေ၊ တံ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျာတိ ဧကေ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိညူ ပဋိဗလော’’တိ ဒွိန္နံ အဝဿဝဘာဝဿ ဣဇ္ဈနတော ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ယသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီနံ အဂ္ဂဟတ္ထာ ပုရိသာနံ ဟတ္ထေဟိ ကဒါစိ မိဿီဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝန္ဒန္တာနံ ဝါ ပုရိသာနံ သိရာနိ အဂ္ဂပါဒေဟိ မိဿိတာနိ ကဒါစိ ဟောန္တိ၊ ကေသစ္ဆေဒနကာလေ ဝါ သိရံ ပုရိသာနံ ဟတ္ထေဟိ မိဿိတံ ဟောတိ၊ စိတ္တံ နာမေတံ အတိရဒ္ဓဂဝေသိ၊ ဒုရက္ခိယံ ဝါ၊ တသ္မာ ‘‘မာ အတိလဟုံ ပါရာဇိကာပတ္တိ ဘိက္ခုနီနံ ဟောတူ’’တိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ကာရုညေန ပါရာဇိကက္ခေတ္တပရိစ္ဆေဒံ၊ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တပရိစ္ဆေဒဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒေသေသုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၅၉။ တဗ္ဗဟုလနယေန ¶ သာ ဝုတ္တာတိ ဧတ္ထ အယမနုဂဏ္ဌိပဒက္ကမော – ယေဘုယျေန ကိရိယသမုဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘ကိရိယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ အဝတွာ ပန ‘‘သာဒိယေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အကိရိယတောပိ သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ‘‘မနုဿိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန ကိရိယသမုဋ္ဌာနတံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ…ပေ… သော စေ ပဝေသနံ သာဒိယတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၆) နယေန အကိရိယသမုဋ္ဌာနတာယပိ ဝုတ္တတ္တာ ပဌမပါရာဇိကဿာပိ တဗ္ဗဟုလနယေနေဝ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ပဝေသနသာဒိယနာဒိမှိ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာ ဒိဿတိ။ အင်္ဂဇာတစလနဉ္စေတ္ထ န သာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘သော စေ ပဝေသနံ ¶ န သာဒိယတိ၊ ပဝိဋ္ဌံ န သာဒိယတိ၊ ဌိတံ န သာဒိယတိ၊ ဥဒ္ဓရဏံ သာဒိယတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၈) ဧတ္ထ ဌိတ န သာဒိယနေ ပကတိယာပိ ပရိပုဏ္ဏစလနတ္တာ။ သာဒိယနပစ္စယာ ဟိ သေဝနစလနဉ္စေတ္ထ န ဒိဿတေဝါတိ တဗ္ဗဟုလနယေနေဝ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တတ္ထ အဋ္ဌကထာသု ကသ္မာ တဗ္ဗဟုလနယော အဝုတ္တောတိ စေ? ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉၊ ၄၂) မာတိကာယံ ကိရိယသမုဋ္ဌာနဿ သရူပေန ဝုတ္တတ္တာ တဒနုရူပဝသေန ဝိဘင်္ဂနယမနောလောကေတွာ ‘‘ကိရိယသမုဋ္ဌာန’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတေသု တဗ္ဗဟုလနယေန ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာ၊ တထာ သုရာဒီနံ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာ၊ န ဣတရထာ ‘‘ယံ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ လောကဝဇ္ဇာ၊ သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တေ လောကဝဇ္ဇပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနံ နိယမနလက္ခဏသိဒ္ဓိ ဟောတိ၊ တထာ တံ အဝတွာ ‘‘ယဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ အယံ လောကဝဇ္ဇာ။ သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တေ လောကဝဇ္ဇဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ဝတ္ထုအဇာနနပက္ခေပိ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတ္တာ။ ယသ္မာ တတ္ထ သုရာပါနဝီတိက္ကမဿ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၈) ‘‘မဇ္ဇပါနေ ပန ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနပက္ခေ ပါဏာတိပါတာဒီနံ သိဒ္ဓိကရအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒသဒိသေ စိတ္တုပ္ပာဒေ သတိပိ သာမဏေရော သီလဘေဒံ နာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အဘိနိဝေသဝစနံ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ သမာနဇာတိကတ္တာ သာမဏေရာနံ သုရာပါနဿ။ ‘‘သုရာဒယော ပနိမေ’’တိ ဝတ္ထုံ ဇာနိတွာ ပါတဗ္ဗတာဒိဝသေန ဝီတိက္ကမန္တဿ အကုသလဿ အသမ္ဘဝေါ နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ’’တိအာဒိ။

ကိဉ္စေတ္ထ ယုတ္တိဝစနေန အရဟန္တာနံ အပ္ပဝိသနတော သစိတ္တကာစိတ္တကပက္ခေသု အကုသလနိယမောတိ စေ? န၊ ဓမ္မတာဝသေန သေက္ခာနမ္ပိ အပ္ပဝိသနတော။ အစိတ္တကပက္ခေ အကုသလနိယမာဘာဝဒဿနတ္ထံ ¶ သုပန္တဿ မုခေ ပက္ခိတ္တဇလဗိန္ဒုမိဝ သုရာဗိန္ဒုအာဒယော ဥဒါဟရိတဗ္ဗာတိ။ တဗ္ဗဟုလနယေန ဟိ အတ္ထေ ဂဟိတေ ပုဗ္ဗေနာပရံ အဋ္ဌကထာယ သမေတိ။ ‘‘သဒ္ဓိံ ပါဠိယာ အဝိသေသတ္ထော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတီတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ ¶ ။ ယဒိ ဝတ္ထုဇာနနပက္ခေ ဝိနာ အကုသလေန မဇ္ဇပါနံ သိယာ၊ ကသ္မာ နာဠိမဇ္ဈံ နာတိက္ကမတိ အရိယာနံ ပါနကာဒိသညီနန္တိ? သီလဘေဒဝတ္ထုဝီတိက္ကမော ဝိနာပိ စိတ္တေန အရိယာနံ ဓမ္မတာဝသေနေဝ န သမ္ဘဝတီတိ စေ၊ န၊ စက္ခုပါလတ္ထေရဝတ္ထု (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁) အာဒိဝိရောဓတောတိ။ အပိစ ဘိက္ခုနောပိ သာမဏေရဿ ဝိယ သုရာပါနံ သစိတ္တကမေဝ ကသ္မာ န ဇာတန္တိ? အပ္ပတိရူပတ္တာတိ စေ၊ သာမဏေရာနမ္ပိ အပ္ပတိရူပမေဝ။ သဟဓမ္မိကာ ဧဝ ဟိ တေ။ မဟာသာဝဇ္ဇတ္တာတိ စေ? သာမဏေရာနမ္ပိ တာဒိသမေဝ။ သာမဏေရာနံ သစိတ္တကမေဝ ပါရာဇိကံ၊ ဣတရံ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထူတိ စေ? ဘိက္ခူနမ္ပိ မဇ္ဇပါနေ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ တိကပါစိတ္တိယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ မဇ္ဇေ အမဇ္ဇသညိဿ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ပညာပေတဗ္ဗာ သိယာ။ ဘိက္ခုဿ ပါစိတ္တိယဝတ္ထု သာမဏေရာနံ ပါရာဇိကံ ဟောတိ တိရစ္ဆာနဂတသာမဏေရာနံ ဝိယာတိ စေ? အစိတ္တကမ္ပိ မဇ္ဇပါနာဒီနံ သာမဏေရာနံ ပါရာဇိကံ ပညာပေတဗ္ဗံ သိယာ။ နာစိတ္တကံ ပါရာဇိကံ သမ္ဘဝတီတိ စေ? န၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမ္ပိ ပါရာဇိကံ သမ္ဘဝတီတိ။ နိကာယန္တရပက္ခေ အယမေဝ ဒေါသော။ အမှာကဉှိ လောကဝဇ္ဇမေဝ မဇ္ဇပါနန္တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ သုရာပါနမေဝ ဓမ္မတာဝသေန အရိယာ န ကရောန္တီတိ? န ကေဝလံ သုရာပါနမေဝ ဓမ္မတာဝသေန အရိယာ န ကရောန္တိ၊ ပါဏေသုပိ ကောဓဝသေန ပါဏသညိတာယ သီသစ္ဆေဒနာဒီနိ န ကရောန္တိ၊ သဒါရသညာယ ပရဒါရံ န ဝီတိက္ကမန္တိ၊ အနတ္ထဘဉ္ဇကသညာယ အတ္ထဘဉ္ဇကမုသာ န ဝဒန္တိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိသညာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာစရိယာပိ သုရာပါနေ အကုသလနိယမာဘာဝမေဝ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယ ဂဏ္ဌိပဒေ လောကဝဇ္ဇပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာဓိကာရေ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေအကုသလန္တိ သုရာပါနာဒိသင်္ဂဟတ္ထံ၊ ဣတရထာ ယဿ အကုသလမေဝါတိ ဝဒေယျာ’’တိ လိခိတံ။ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာ ပနဿ တဗ္ဗဟုလနယမေဝ၊ န ပဌမပါရာဇိကေ။ ကထံ? ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ ဘိက္ခုဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ ကာယသံသဂ္ဂဘာဝေ သတိ ဘိက္ခုနီ ကာယင်္ဂမစောပယမာနာပိ စိတ္တေနေဝ အဓိဝါသေန္တီ အာပဇ္ဇတိ၊ န ဧဝံ ဘိက္ခု။ ဘိက္ခု ပန စောပယမာနောဝ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ပဌမပါရာဇိကေပိ စောပနေ သတိ ဧဝ အာပဇ္ဇတိ၊ နာသတိ။ ပဝေသနံ သာဒိယတီတိ ဧတ္ထ ပဝေသနသာဒိယနံ နာမ သေဝနစိတ္တဿုပ္ပာဒနန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

‘‘ကိဿ ¶ ¶ ပန တွံ အယျေ ဇာနံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္န’’န္တိ ဝစနတော၊ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ပါရာဇိကာနံ အညတရံ ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပန္န’’န္တိ (ပါစိ။ ၆၆၆) ဝစနတော၊ အန္တေ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိဝစနတော (ပါစိ။ ၆၇၇)၊ ပရိဝါရေ ‘‘သာဓာရဏပညတ္တိ ဥဘတောပညတ္တီ’’တိ (ပရိ။ ၂၀၁) ဝစနတော စ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂံ ပတွာ ဘဂဝါ သာဓာရဏာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခူနံ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတေနပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဝိသေသမ္ပိ အဝိသေသမ္ပိ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ အနုက္ကမေန ပဒဘာဇနံ၊ အာပတ္တိဘေဒံ၊ တိကစ္ဆေဒံ၊ အနာပတ္တိဝါရဉ္စ အနဝသေသံ ဝတွာ ဝိတ္ထာရေသိ။ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ ပန အသာဓာရဏပညတ္တိယောယေဝ ဣဓ ဝိတ္ထာရိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၆၆။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ပါရာဇိကာန’’န္တိ ဣဒံ ကေဝလံ သင်္ဂီတိကာရကာနံယေဝ နယတော နိက္ခိတ္တဝစနံ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမာနံ ပါရာဇိကာနံ အပညတ္တတ္တာ။ ဘဂဝတာ ပန ဣဒံ ပညာပိတမာဒိသိက္ခာပဒမ္ပိ ဥပါဒါယ ‘‘ဆန္နံ ပါရာဇိကာန’’န္တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ ဣတော ဥဒ္ဓံ ပညတ္တာနိပိ ဥပါဒါယ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ပါရာဇိကာန’’န္တိ ဝစနံ အပရဘာဂေ ဥပ္ပန္နန္တိ ဧကစ္စေ အာစရိယာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒဉ္စ ပါရာဇိကံ ပစ္ဆာ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ‘အဋ္ဌန္န’န္တိ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ မတေန သိဒ္ဓမေတံ ယထာပညတ္တာနုက္ကမဝသေနေဝ သင်္ဂီတာနီတိ။ ‘‘အညာသိ’’န္တိ ပါဌော။ အညာသီတိ န ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ ဝစနတော ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကံ ယာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ သာပိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကအာယေဝါတိ သိဒ္ဓံ။ ကိဉ္စာပိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနံ ပေမဝသေန ဟောတိ၊ တထာပိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမစိတ္တံ ဒေါမနဿိကမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၆၉။ ဣမံ အဓိပ္ပာယမတ္တန္တိ ‘‘စောဒေတွာ သာရေတွာ’’တိ ဧတံ။ ဧတ္ထာယံ ဝိစာရဏာ – ယော ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တကဘိက္ခုနာ သမာနဒိဋ္ဌိကော လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော ဟောတိ၊ သော အဝန္ဒနီယော၊ ကမ္မာကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော ဝိယ န ¶ ဂဏပူရဏော၊ သဟသေယျမ္ပိ န လဘတိ၊ န တထာ ဘိက္ခုနီ။ သာ ¶ ဟိ ယာဝ န သမနုဘဋ္ဌာ၊ တာဝ ဂဏပူရကာ စ ဟောတိ၊ သံဝါသဉ္စ လဘတိ။ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသိကာနုဝတ္တိကာပိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာဝ ဟောတိ။ ဥက္ခိတ္တော စေ ကာလင်္ကတော၊ တဒနုဝတ္တကော ဘိက္ခု လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော ဟောတိယေဝ။ တထာ ဝိဗ္ဘန္တေပိ တသ္မိံ တိတ္ထိယပက္ကန္တကေပိ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတေပီတိ ဧကေ။ တေသံ မတေန ဥက္ခိတ္တကေ တထာဘူတေပိ ဘိက္ခုနီ တဒနုဝတ္တိကာ သမနုဘာသိတဗ္ဗာဝါတိ အာပဇ္ဇတိ။ သမနုဘာသနကမ္မံ သင်္ဃာယတ္တံ၊ သင်္ဃေန သဉ္စိစ္စ ပုရိမကာပတ္တိံ အပနေတုံ န ယုတ္တံ ဝိယ ခါယတိ။ ဥက္ခေပနီယကမ္မဉ္စ အာပတ္တိအဒဿနမတ္တေ၊ အပ္ပဋိကမ္မမတ္တေ၊ ကုဒိဋ္ဌိအပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနမတ္တေ စ ကရိယတိ၊ တဿ အနုဝတ္တနမတ္တေန သမနုဘာသိတွာ သာသနတော စာဝေတဗ္ဗာနီတိ န ယုတ္တန္တိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ဣဒံ အပါရာဇိကဝတ္ထူသုပိ တပ္ပသင်္ဂတော၊ အနညဝိသယတ္တာ စ ဝိနယဿ။

တတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၇၅။ ‘‘လောကဿာဒသင်္ခါတဿ မိတ္တသန္ထဝဿ ဝသေန တံ ဒဿေတုံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။ တိဿိတ္ထိယောတိ တီသု ဣတ္ထီသု၊ တိဿော ဝါ ဣတ္ထိယော။ တံ န သေဝေတိ တာသု န သေဝတိ။ အနရိယာတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာ။ ဗျဉ္ဇနသ္မိန္တိ အတ္တနော ဗျဉ္ဇနေ။ န သေဝေတိ န သေဝတိ။ န စာစရေတိ နာစရတိ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏောတိ ဒွီဟိပိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ။ ဂမနုပ္ပာဒနန္တိ သဉ္စရိတ္တံ။

၆၇၆။ ‘‘နိဝတ္ထံ ဝါ ပါရုတံ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ နိဝတ္ထဿ ဝါ ပါရုတဿ ဝါ ဝတ္ထဿ ဂဟဏံ သာဒိယတီတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရာဇိကကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၈၁။ အာဟတကောတိ ¶ ¶ အာနီတော၊ နိယတကောတိ အဓိပ္ပာယော။ အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ သင်္ဃဿ ဝါ အာရာမိကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဝတ္ထုဿ ကာရဏာ သင်္ဃဿ ဝါရိကဘာဝေန သယမေဝ ဝါ အဓိကရဏဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘အမှာကံ ဧသော ဒါသော၊ ဒါသီ၊ ဝါပီ၊ ခေတ္တံ၊ အာရာမော၊ အာရာမဝတ္ထု၊ ဂါဝေါ၊ ဂါဝီ၊ မဟိံသီ၊ အဇာ၊ ကုက္ကုဋာ’’တိအာဒိနာ ဝေါဟရတိ၊ အကပ္ပိယံ။ ‘‘အယံ အမှာကံ အာရာမိကော အာရာမိကာ၊ အယံ ဝါပီ ဣတ္ထန္နာမေန သင်္ဃဿ ဟတ္ထေ ဒေါဟနတ္ထာယ ဒိန္နာ။ ဣတော ခေတ္တတော အာရာမတော ဥပ္ပဇ္ဇနကစတုပစ္စယာ ဣတော ဂါဝိတော မဟိံသိတော အဇာတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဂေါရသာ ဣတ္ထန္နာမေန သင်္ဃဿ ဒိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကတ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ကရောန္တီ’’တိ ဝစနေန ကိရ အနေနကတံ အာရဗ္ဘ အာစိက္ခိတာ နာမ ဟောတိ။ ဂီဝါတိ ကေဝလံ ဂီဝါ ဧဝ ဟောတိ၊ န ပါရာဇိကံ။ ကာရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ သစေ အာဝုဓဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ တဿ ဓာရာ န ကာရေတဗ္ဗာ၊ အညေန ပန အာကာရေန သညာပေတဗ္ဗံ။ ‘‘တိစိတ္တံ တိဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မာနုဿယဝသေန ကောဓုဿယဝသေနာ’’တိ တဗ္ဗဟုလနယေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၈၃။ ဘဋိပုတ္တကာနံ ကုမာရဘဋိကာနံ ဂဏာ ဘဋိပုတ္တဂဏာ။ ကပ္ပန္တိ ကပ္ပိယံ။ ကပ္ပဂတိကန္တိ ကပ္ပိယသဘာဝံ။ ပက္ကန္တာသုပီတိ အတ္တနော ပရိသံ ဌပေတွာ ဣတရာသု ပက္ကန္တာသု။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တာ အရိယာပိ ဝုဋ္ဌာပေန္တီတိ ကတွာ ဝါ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ အာပတ္တိက္ခဏေ ဝိပါကာဗျာကတသမင်္ဂိတာဝသေန ¶ ဝါ ‘‘တိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇနေ န ဒုက္ကဋ’’န္တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၈၇။ ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ ¶ မဟာကဿပဿ ပုရာဏဒုတိယာ ကိရ။ ဉာတီနံ ကုလံ ယသ္မိံ ဂါမကေ၊ တဒေတံ ဂါမကံ ဉာတိကုလံ၊ ကုလသန္နိဟိတံ ဂါမကံ အဂမာသီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဇံ ဂါမံ နေတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဝါ ဒွိကမ္မိကံ ကတွာ ဂါမကံ အဂမာသိ ဉာတိကုလံ အဂမာသီတိပိ ယုဇ္ဇတိ။

၆၉၂။ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ ဝစနေနပိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနေ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံယေဝ ဝသေန ဥပစာရော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ ဣတရထာ ယထာ ဧတ္ထ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ပရိက္ခေပံ ဝိယ ကတွာ ‘‘အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ တတ္ထာပိ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿာ’’တိ ဝဒေယျ။ ယသ္မာ ပန တတ္ထ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဥတ္တရိ ဧကော လေဍ္ဍုပါတော ဥပစာရောတိ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ တဒတ္ထဒီပနတ္ထံ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံယေဝ ‘ဥပစာရ’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ပရိက္ခေပပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနာနံ နိန္နာနာကာရဏဒီပနတ္ထံ ‘ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿာ’တိ ဝုတ္တံ ပါဠိဝိသေသမသလ္လက္ခေတွာဝ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿ ဣဓ ဥပစာရော ပရိက္ခေပေါ ယထာ ဘဝေယျ၊ တံ ဥပစာရံ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ ပါဠိယာ ဝိသေသသဗ္ဘာဝတောတိ။ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာတိပိ ဧကစ္စေသု ဒိဿတိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ပါဠိဝိသေသမသလ္လက္ခေတွာ’’တိ ဒုဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ? ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒေပိ ကတ္ထစိ ‘‘ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿာ’’တိ ပါဌော ဒိဿတီတိ၊ သော အန္ဓကဋ္ဌကထာပါဌတော ဂဟိတောတိ အာစရိယော။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရောက္ကမနမေဝ ပါဌော ယုဇ္ဇတိ၊ န အတိက္ကမနံ။ ကသ္မာ? ဗဟူသု ဌာနေသု ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော၊ ဣမသ္မိံ ဝါပိ သိက္ခာပဒေ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကထံ? ဂဏမှာ ဩဟီယမာနာယ အရညေ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ န ဂါမေ။ အထ စ ပန နိဒဿနမ္ပိ ‘‘သိက္ခာပဒါ ဗုဒ္ဓဝရေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၇၉) ဂါထာ ဒဿိတာ၊ တသ္မာ ဥပစာရောက္ကမနပရိယာပန္နနဒိံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ဟောတိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ‘‘ဂစ္ဆန္တဿ စတဿော အာပတ္တိယော၊ ဌိတဿ စာပိ တတ္တကာတိအာဒီနံ (ပရိ။ ၄၇၅) ပရိဝါရဂါထာနံ ¶ ¶ အဋ္ဌကထာဟိ ဥပစာရောက္ကမနမေဝ ပါဌောတိ နိဋ္ဌံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ၊ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

‘‘ပဒသာ ဂမနမေဝ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ တေနေဝ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိအာဒိမာဟာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒါဒီသု တဒဘာဝါ ယာနေန ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ပဝိသတော၊ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတော စ အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ တတ္ထ အသာရုပ္ပတ္တာ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထီတိ ဧကေ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနီဝိဟာရဘူမိ ‘‘ဂါမန္တရ’’န္တိ န ဝုစ္စတိ ဂါမန္တရပရိယာပန္နာယပိ ကပ္ပိယဘူမိတ္တာ။ ‘‘ပရတော ‘သစေ ဘိက္ခုနီသု မဟာဗောဓိယင်္ဂဏံ ပဝိသန္တီသု ဧကာ ဗဟိ တိဋ္ဌတိ၊ တဿာ အာပတ္တီ’တိအာဒိဝစနတော ဘိက္ခုဝိဟာရော န ကပ္ပိယဘူမီတိ သိဒ္ဓံ၊ တသ္မာ ကဉ္စိနဂရေ ခန္ဓဓမ္မဝိဟာရော ဝိယ၊ ကာဝီရပဋ္ဋနေ သာရီဓမ္မဝိဟာရော ဝိယ စ အညောပိ သော ဝိဟာရော၊ တသ္မာ သီမဗဒ္ဓသုခတ္ထံ ဂါမန္တရဘာဝေ နိရန္တရာ အဓိဋ္ဌာနတ္ထံ ပဝိသန္တိယာ၊ နိက္ခမန္တိယာပိ ဂါမန္တရာပတ္တိ ဟောတီတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧဝံဝိဓေ ဝိဟာရေ သီမံ ဗန္ဓန္တေဟိ စတ္တာရောပိ တေ ဂါမာ သောဓေတဗ္ဗာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သံဝိဒဟိတွာ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ မာတုဂါမေန ဝါ ထေယျသတ္ထေန ဝါ သဒ္ဓိံ တံ ဝိဟာရံ ဩက္ကမန္တိယာ စတဿော အာပတ္တိယော ဧကတောဝ ဟောန္တိ။ ‘‘ဂါမန္တရေ ဂါမန္တရေ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဧကေ။

ဒုတိယပါဒုဒ္ဓါရေ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဧတ္ထ သစေ ဒုတိယော ပါဒုဒ္ဓါရော ကပ္ပိယဘူမိယံ ဟောတိ၊ န သင်္ဃာဒိသေသော၊ အကပ္ပိယဘူမိယံ ဧဝ သင်္ဃာဒိသေသော။ ‘‘ဥဘယတီရေသု ဝိစရန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနူပစာရဿေတ္ထ သမ္ဘဝါ’’တိ လိခိတံ၊ တံ ယုတ္တံ။ သဝနူပစာရော ဟေတ္ထ နဒီပါရေ၊ ဂါမန္တရေ ဝါ အပ္ပမာဏန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပရတီရတော နဒိံ ဩတရိတွာ ဒဿနူပစာရတော ဒါရူနိ၊ ပဏ္ဏာနိဝါ မဂ္ဂိတွာ အာနေတိ၊ အနာပတ္တိ။ တိစီဝရာနိ ပရတီရေ ဩတာပေတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဩရိမတီရမေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တီ’’တိ အတိက္ကမိတုကာမတာယ ပဝိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘နှာယနာဒိကိစ္စေန ပဝိဋ္ဌာနံ ကတ္ထေဝါလယသမ္ဘဝါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂါမန္တရေ ပမာဏန္တိ အဋ္ဌကထာယံ ပရတီရတော နဒိံ ဩတရိတွာ ဒဿနူပစာရတော ဒါရူနိ ပဏ္ဏာနိ သကဂါမတော ထောကမ္ပိ တရဏဝါရေန န ဝဋ္ဋတိ ကိရ နိက္ခမိတွာ ပဝိသိတုံ။

အဂါမကေ ¶ အရညေတိ အဂါမလက္ခဏေ အရညေတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ အာပတ္တိခေတ္တံ ဒဿိတံ။ ယသ္မာ ဣဒံ အာပတ္တိခေတ္တံ၊ တသ္မာ ယာ ဘိက္ခုနုပဿယတော ဂါမဿ ဣန္ဒခီလံ အတိက္ကမတိ၊ သာ အသန္တေ ¶ ဂါမေ ဂဏမှာ ဩဟီယနာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဒဿနသဝနူပစာရာဘာဝေပိ ပဂေဝ ဂါမေ ဣန္ဒခီလာတိက္ကမနက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ တတ္ထ ဧကာ ဘိက္ခုနီ အတ္ထိ၊ တဿာ ဒဿနသဝနူပစာရာတိက္ကမနက္ခဏေ အာပဇ္ဇတိ၊ အရညမဂ္ဂဂမနကာလေ ဧဝါယံ ဝိဓီတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂါမတော ပန နိက္ခမန္တီ ဣတော ပဋ္ဌာယ အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဂါမကံ အရည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အာရာဓိကာ စ ဟောန္တိ သင်္ဂါဟိကာ လဇ္ဇိနိယော၊ တာ ကောပေတွာ အညတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ဂါမန္တရနဒီပါရရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏမှာ ဩဟီယနာပတ္တီဟိ န မုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဂဏမှာ ဩဟီယနာပတ္တိ သကိံယေဝါပဇ္ဇတိ။ ဣတရာ ဂါမေ ဂါမေ ပါရေ ပါရေ အရုဏေ အရုဏေ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒီနိ အသာဓကာနိ ယထာသမ္ဘဝံ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘မဟာဗောဓိယင်္ဂဏန္တိအာဒိ ဧဝံ ဂါမဿ အာသန္နဋ္ဌာနေပိ ဣမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။

တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၄။ ပဋိဝတ္တာတိ ပဋိဝစနံ ဒေန္တိ။ ကမ္မဒေါသန္တိ ‘‘အနညာယ ဂဏဿ ဆန္ဒန္တိ ဧဝမာဒီ’’တိ လိခိတံ။ ကတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနဒေါသန္တိ ပေါရာဏာ။ ကာရကဂဏဿာတိ ကာရကသင်္ဃဿ။ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကာရကသင်္ဃောပိ အယမေဝါတိ စေ? ပဌမမေဝ ကာရကသင်္ဃံ န အာမန္တေတွာ ဗလက္ကာရေနာယံ ထုလ္လနန္ဒာ တံ ဘိက္ခုနိံ ဩသာရေသီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကာရကဘိက္ခူနံ သမ္မုခါပိ တေသံ အနုမတိံ ပဌမံ အဂ္ဂဟေတွာ တံ ကမ္မံ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ ဗလက္ကာရေန န ကာတဗ္ဗမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဘိက္ခုနီပိ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ ကာတုံ လဘတီ’’တိ စ တတ္ထ ဝုတ္တံ။

၆၉၈။ အသန္တေ ကမ္မကာရကသင်္ဃေ ဩသာရေတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ကိတ္တာဝတာ အသန္တော နာမ ဟောတီတိ? ဣဒံ သဗ္ဗတ္ထ န ဝိစာရိတံ။ ကာရကာနံ ¶ ကာလကိရိယာယာတိ ဧကေ။ ဧကဿပိ အဘာဝေနာတိ ဧကေ။ ဧကသ္မိံ ရဇ္ဇေတိ ဧကေ။ ဧကရဋ္ဌေတိ ဧကေ။ ဧကဂါမေတိ ဧကေ။ ဧကသ္မိံ အာဝါသေတိ ဧကေ။ ယတ္ထ သက္ကာ အပလောကေတုန္တိ ဧကေ။ အန္တောအဒ္ဓယောဇနေတိ ဧကေ။ တတ္ထ တသ္မိံ အာဝါသေ အသန္တေ ကာရကသင်္ဃေ ဩသာရေတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ပသံသန္တိ အာစရိယာ။ ယတ္ထ သက္ကာ အပလောကေတုန္တိ သာမီစိ။

စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၁။ ဧတံ ¶ န ဝုတ္တန္တိ ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဧတံ နိယမနံ န ဝုတ္တံ။ တံ အဝစနံ ပါဠိယာ သမေတိ။ ကတရပါဠိယာတိ? ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဣမာယ။ ယဒိ ဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဝဿုတဘာဝေါ န ပမာဏံ၊ ကိံ ဣမာယ ပါဠိယာ ပယောဇနံ၊ ‘‘အနာပတ္တိ ဥဘော အနဝဿုတာ ဟောန္တိ၊ အနဝဿုတာ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အတ္တနော ဟိ အနဝဿုတဘာဝေါယေဝ ပမာဏန္တိ။ ဣမဿ ပန အနာပတ္တိဝါရဿ အယမတ္ထော – ဥဘော စေ အနဝဿုတာ၊ သဗ္ဗထာပိ အနာပတ္တိ။ အထ ဘိက္ခုနီ အနဝဿုတာ သမာနာ အဝဿုတမ္ပိ ‘‘အနဝဿုတော’’တိ သညာယ တဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧဝမ္ပိ အနာပတ္တီတိ။ အထ သာ အနဝဿုတာပိ အညံ အနဝဿုတံ ဝါ အဝဿုတံ ဝါ ‘‘အဝဿုတော’’တိ ဇာနာတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ‘‘ကိဿ တွံ အယျေ န ပဋိဂ္ဂဏှာသီတိ။ အဝဿုတော အယျေတိ…ပေ… နာဟံ အဝဿုတာ’’တိ။

ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၅။ တေနာတိ တသ္မာ။ ယသ္မာ ဥယျောဇိကာ န ဒေတိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟော န ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣတရိဿာ ပရိဘောဂပစ္စယာ။ ‘‘အကုသလစိတ္တ’’န္တိ ဗာဟုလ္လေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝဋ္ဋတီတိ သညာယ ဝဒန္တိယာပိ အာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၁၂-၄။ ကမ္မဝါစတော ¶ ပုဗ္ဗေ အာပန္နာပတ္တိယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ သင်္ဃာဒိသေသေ ပတ္တေတိ ပေါရာဏာ။ တံ ‘‘အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တိယာ’’တိ ပါဠိယာ သမေတိ။ ‘‘သုတွာ န ဝဒန္တီ’’တိ ဧတ္ထ သစေ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယဘယာ န ဝဒန္တိ၊ အနာပတ္တိ ¶ ။ ‘‘အဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အနာပတ္တိ အသမနုဘာသန္တိယာ’’တိ သင်္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

သတ္တမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၁၅။ ပစ္စာကတာတိ ပရာဇိတာ။ ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဿ၊ ဣမဿ စ နိဒါနမတ္တမေဝ နာနာကရဏံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘တဿ ဝစနဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ဧဝ ဝစနီယော၊ န ကုလဒူသနနိဝါရဏတ္ထာယာ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေ ဥဘောပေတာ အာပတ္တိယော အညမညံ သဘာဂတ္ထာ၊ တသ္မာ ဣဒံ တဿ အနုပညတ္တိသဒိသံ အာပဇ္ဇတိ၊ တတော ဣဒံ နိရတ္ထကမေဝ အာပဇ္ဇတီတိ? န ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္ထုဝိသေသတော၊ ကမ္မဝါစာဝိသေသတော စ ဥဘိန္နံ နာနာကရဏံ။

အဋ္ဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၂၃။ ‘‘ကာယိကဝါစသိကေန သံသဂ္ဂေနာ’’တိ ပါဌသေသော။

နဝမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၃၃။ ပဌမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ ¶ ¶ ဥတ္တာနမေဝ။

၂။ ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၄၀။ ဝတ္ထုသမ္ပတ္တတ္တာ ဝါ န တဿာ အနာပန္နကာမတာယ ဝါ အနာဏတ္တိကတာယ ဝါ အကာလစီဝရမဒံသု။ ယထာဒါနေ ဧဝ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ န ဘာဇေတဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလိကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္ထတော ဟိ ဣတရမ္ပိ ယထာဒါနေ ဧဝ ဥပနေတဗ္ဗမေဝ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အယျာယ ဒမ္မီတိ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓံ။ ယထာဒါနေတိ ဒါယကေဟိ ပရိစ္စတ္တဝိဓာနေန။ ဥပနေတဗ္ဗန္တိ အကာလစီဝရဘာဝေန ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဓ ဘာဇာပိတာယ လဒ္ဓစီဝရမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ တံ ဝိနယကမ္မံ ကတွာပိ အတ္တနာ န လဘတီ’’တိ လိခိတံ။ ယဒိ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ‘‘နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒဒေယျ၊ ဒဒေယျုံ၊ အယျာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တီဏိပေတာနိ ပဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ တသ္မာ န ကေဝလံ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓမေဝ ယထာဒါနေ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ အညာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ လဒ္ဓကောဋ္ဌာသမ္ပိ ယထာဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။

၇၄၁။ ‘‘အကာလစီဝရေ ကာလစီဝရသညာယ အနာပတ္တီ’’တိ ပန ဘာဇနပစ္စယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတီတိ ဧတ္တကမေဝ ဒီပေတိ၊ န ပဋိလဒ္ဓံ၊ န ယထာဒါနေ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ လေသေန ပန ဂဏှာတိ စေ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗာ။

ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၄၄။ သကသညာယ ¶ ဂဟိတတ္တာ ပါစိတ္တိယံ၊ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗံ။

တတိယနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၅၂။ လေသေန ¶ ဂဟေတုကာမတာ၊ အညဿ ဝိညုဿ ဝိညာပနံ၊ ပဋိလာဘောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ၊ တသ္မာ ပဌမံ ဝိညတ္တံ အလဘိတွာ အညံ တတော ဦနတရမ္ပိ လဘေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယမေဝ အင်္ဂသမ္ပတ္တိတော။ ဧသ နယော အညတ္ထာပိ။

စတုတ္ထနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၅၃။ ‘‘တေလံ ဂေါပေတွာ သပ္ပိမ္ပိ မေ အတ္တနော ကုလဃရာ’’တိ ကိရ ပါဌော။

ပဉ္စမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၅၈-၇၆၂။ ပါဝါရိကဿာတိ ဒုဿဝါဏိဇကဿ။ ယာယ စေတာပိတံ၊ တဿာ နိဿဂ္ဂိယံ၊ နိဿဋ္ဌပဋိလာဘော စ။ ‘‘ဣတရာသံ ပန ဇာနိတွာ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တကောဋ္ဌာသံ သာဒိယန္တီနမ္ပိ န နိဿဂ္ဂိယံ၊ ကေဝလံ ယထာဒါနေ ဧဝ တာဟိပိ ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာပိ ယထာဒါနေ ဥပနေတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သေသာဟိ ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထ ဂိလာနာယပိ န မောက္ခော။

ဆဋ္ဌနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၆၄။ သတ္တမေ ¶ ‘‘သယံ ယာစိတကေနာ’’တိ ကိဉ္စာပိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။ တထာပိ အညဒတ္ထိကေန အတ္တုဒ္ဒေသိကေန သညာစိကေနာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမတ္ထော ‘‘ဘိက္ခုနိယော တေန စ ပရိက္ခာရေန သယမ္ပိ ယာစိတွာ ¶ ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထေန သံသန္ဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဿာယမတ္ထော – တေန ပရိက္ခာရေန ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေတွာ စ-သဒ္ဒေန သညာစိကေန စ ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေတွာတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေန္တော ‘‘သယမ္ပိ ယာစိတွာ ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေတွာ’’တိ အာဟ။ အညထာ ‘‘တေန ပရိက္ခာရေန ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေတွာ သယမ္ပိ ယာစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ပါဠိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။

ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘သံယာစိကေနာတိ သယံ ယာစိတွာ’’တိ တဿေဝ ပဒဿ အဓိပ္ပာယမတ္တံ ဝုတ္တံ။ သာ ဟိ ပဒဘာဇနဓမ္မတာ။ ‘‘သင်္ဃိကံ လာဘံ ပရိဏတ’’န္တိအာဒိပဒါနံ ဘာဇနေ ပန သာ ပါကဋာ။ အညထာ သံယာစိကပဒေန ကော အညော အတိရေကတ္ထော သင်္ဂဟိတော သိယာ၊ သော န ဒိဿတီတိ တဒေဝ ပဒံ နိပ္ပယောဇနံ၊ ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ပုရိမေန နိန္နာနာကရဏံ သိယာ။ အတ္တနော ဟိ သန္တကံ ယထာကာမံ ကရဏီယန္တိ။ ဧတ္ထ စ သင်္ဃဿ ယာစနာယ ဝသေန ဧကတော ဟုတွာ ယာစနာယ လဒ္ဓံ သံယာစိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညထာ ဣတော ပရေန သံယာစိက-သဒ္ဒေန ဣဒံ နိဗ္ဗိသေသံ အာပဇ္ဇတီတိ ‘‘ပုဂ္ဂလိကေန သံယာစိကေနာ’’တိ ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ဣဓေဝ တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတတ္တာ၊ န စ သင်္ဂဟိတာ အာပတ္တိဒွယဘာဝတော။ မိဿေတွာ စေတာပိတတ္တာ ဟိ ဧကမေဝ အာပတ္တီတိ စေ? န၊ သံယာစိကပဒဿ နိပ္ပယောဇနဘာဝပ္ပသင်္ဂတော၊ ဧဝံ သင်္ဃိကမဟာဇနိကပုဂ္ဂလိကာနိ မိဿိတွာ စေတာပနေ ဧကာပတ္တိဘာဝပ္ပသင်္ဂတော စ။

သတ္တမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၆၉။ ဂဏဿာတိ အာဘိဓမ္မိကာဒိဂဏဿ၊ ဦနစတုဝဂ္ဂဿ စ။

အဋ္ဌမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၇၄။ သညာစိကေနာတိ ¶ ဂဏယာစနာယ လဒ္ဓေနေဝ၊ န အညေန။

နဝမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၇၉။ ဒသမေ ¶ ပန ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန ပုဂ္ဂလိကေန အညံ စေတာပေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဧဝံဝိဓေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလိကေန သံယာစိကေနာ’’တိ ဣမိနာ ဧကာဒသမေန ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ ယထာက္ကမေန သမ္ဘဝတော။ ကာမမေဝ စေတံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော န ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ဧတ္ထ ပန သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ပဝါရိတဋ္ဌာနေ၊ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဉာတကဋ္ဌာနေ စ အနာပတ္တိဆာယာ ဒိဿတိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗံ အမှာကံ တက္ကာနုသာရဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ကတွာ န သာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိစာရေတွာ ယထာ နိစ္စလကာရဏံ ဒိသွာ ယံ ဝါ ဝိနယက္ကမကောဝိဒါ အနုဇာနန္တိ၊ တံ တဒေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အာပဒါသုပိ အညံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ စေတာပေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိက္ခုဿ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဧကာဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၈၄။ ‘‘ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧကာဒသမေ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ တိံသကကဏ္ဍံ ပတွာ ဝဂ္ဂက္ကမဿ အဝုတ္တတ္တာ။ ယသ္မာ ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညတ္တိ နာမ န ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ အညာတိကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဓမ္မနိမန္တနဝသေန ဝဒေယျ ‘‘ယေနတ္ထော’’တိ ဝုတ္တာယ ‘‘စတုက္ကံသပရမံ ဝိညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညထာ ‘‘နိဒါနေန သိက္ခာပဒံ န သမေတိ၊ သိက္ခာပဒေန စ အနာပတ္တိဝါရော’’တိ စ ‘‘အကတဝိညတ္တိယာ စတုက္ကံသပရမံ ဝိညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ စ အနိဋ္ဌံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ စေတာပေတဗ္ဗန္တိ ဌပေတွာ သဟဓမ္မိကေ စ ဉာတကပဝါရိတေ စ အညေန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဂုဏေန၊ ပရိတုဋ္ဌေန စ ဝဒေယျ ‘‘ယေနတ္ထော’’တိ ဝုတ္တဿ ‘‘ဝိညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တနယေန ¶ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဣဒံ ပရိစ္ဆိန္နပဝါရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနာပတ္တိ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာနန္တိ ပန သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပဝတ္တံ နိစ္စပဝါရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိစ္စပဝါရဏာ နာမ ယဒါ ယေနတ္ထော၊ တဒါ တံ ဝဒေယျာထာတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ¶ ။ ‘ဟန္ဒ သီတပါဝုရဏ’န္တိ ဒေန္တာနံ ပန အတိရေကစတုက္ကံသမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယမေဝ နယော ဒသမေပီတိ။

ဧကာဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ တိံသကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

၁။ လသုဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမလသုဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၉၃-၇။ အဟံ ¶ ¶ လသုဏေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဝါရေမီ’’တိ ပါဌသေသော။ ဗဒရသာဠဝံ ကိရ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ စုဏ္ဏေတွာ ကတ္တဗ္ဗာ ခါဒနီယဝိကတိ။

ပဌမလသုဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၀၀။ သံဟရာပေယျာတိ ‘‘သံဟရတိ ဝါ သံဟရာပေတိ ဝါ’’တိ ပဒဘာဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဧတ္ထ အာပတ္တိဘေဒေါ န ဒဿိတော၊ တထာပိ ခုရသဏ္ဍာသကတ္တရိအာဒိပရိယေသနဃံသနာဒီသု ပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတိ၊ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ တလဃာတကာဒိမှိ စ အာပတ္တိဘေဒေါ ပါဠိယံ န ဝုတ္တော။ ယထာသမ္ဘဝံ ပန ပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ သမ္ဘဝတိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုဿ ဧတ္ထ စ လသုဏေ စ ဒုက္ကဋံ။ ဣဒံ ကိရိယာကိရိယန္တိ ပေါရာဏာ။ တတ္ထ ‘‘ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။

ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀၂-၆။ တတိယစတုတ္ထသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၁၂။ ပဉ္စမေ ¶ ဥဒကသုဒ္ဓိပစ္စယေ သတိပိ ဖဿသာဒိယနေ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ တတ္ထ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗာနန္တိ ‘‘ဒွိန္နံ အင်္ဂုလာနံ သဟပဝေသနေ ဧကေကအင်္ဂုလဿ ဧကေကံ ပဗ္ဗံ ကတွာ ဒွေ ပဗ္ဗာ၊ ဧကင်္ဂုလပ္ပဝေသနေ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗာနံ ¶ ဥပရိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ အယမေဝ နယော ဒဿိတော’’တိ လိခိတံ။

ပဉ္စမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၅။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၂၀-၈၂၂။ ‘‘နဂရံ အတိဟရန္တီ’’တိ ပါဌော။ ‘‘နဂရဒွါရေ အတိဟရန္တီ’’တိ ကတ္ထစိ၊ တတ္ထ ဒွါရေနာတိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓန္တိ ‘‘ပုနပိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဝါဒံ သန္ဓာယ၊ န တတော ပုဗ္ဗေ တတ္ထ ဝုတ္တံ ဝါဒံ။ ဧတ္ထ ‘‘မာတရမ္ပိ ဝိညာပေတွာတိ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ လိခိတံ၊ တံ ဒုလ္လိခိတံ၊ န ဟိ တေန ဝိရောဓံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ။ ကရဏေ စေ ပါစိတ္တိယံ၊ ကာရာပနေပိ ပါစိတ္တိယေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ကာရာပနေ ဒုက္ကဋံ၊ ကရဏေပိ ဒုက္ကဋေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ကရဏေ ဝါ ကာရာပနေ ဝါ ဝိသေသော အတ္ထိ အာပဇ္ဇနေ သတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၂၃။ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနာမာသတ္တာ ‘‘အာမကဓညံ ပန ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ကပ္ပိယေန လဒ္ဓံ ဓညံ ဘဇ္ဇိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ အပရဏ္ဏေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ စ ‘‘အနာပတ္တိ အာဗာဓပစ္စယာတိ ဝစနတော သတ္တ ဓညာနိပိ အနာမာသာနီတိ သိဒ္ဓံ၊ တေနေဝ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌကထာယံ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမှိ သတ္တ ဓညာနိပိ ဂဟိတာနိ အနာမာသာနီ’’တိ စ ဝုတ္တာနိ။ အာမာသာနိ ကပ္ပိယဝတ္ထူနိ စ ယဒိ ဘဝေယျုံ၊ ယထာ ဉာတကပဝါရိတေ သန္ဓာယ ‘‘အပရဏ္ဏံ ဝိညာပေတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘အနာပတ္တိ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာနံ အညဿ အတ္ထာယ ဝိညာပေတိ၊ ဥမ္မတ္တိကာယ အာဒိကမ္မိကာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုတ္တာ စ အနာမာသတ္တာ စ မာတရမ္ပိ သတ္တဝိဓံ ဓညံ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ ¶ ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဒီပနတ္ထံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ သန္ဓာယ ‘‘အနာပတ္တိ အာဗာဓပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ ဘိက္ခုနိယာ အာဗာဓပစ္စယာ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဘိက္ခုဿာပီတိ ¶ စ။ ယထာ ဝါ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကာရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ဘိက္ခုဿာပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘အညတရော ဗာလဘိက္ခု ကပ္ပိယံ အဇာနန္တော ဧတဒဝေါစ ‘အာမကဓညံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတံ ဓညံ ဘဇ္ဇိတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ပစိတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဘတ္တဉ္စ ဒေထာ’တိ၊ အာဏာပကဿေဝ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တီ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃဝါရိကာနံ ဓညံ ကောဋ္ဋေထာ’’တိ အာရာမိကာနံ ဝတ္တုဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒိဝသံ ပရိဗ္ဗယံ ဂဏှထ၊ တဏ္ဍုလေ သမ္ပာဒေထ၊ တွံ ဧတ္တကေ ဂဏှ၊ တွံ ဧတ္တကေ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ။ ယံ ပန ‘‘အဝိညတ္တိယာ လဗ္ဘမာနံ ပန နဝကမ္မတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဣမံ တဠာကံ ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’တိ ဝုတ္တေ ‘သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ နယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ သုဝုတ္တမေဝ။ ‘‘နဝကမ္မတ္ထာယ ဓညံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဟေဋ္ဌာ ‘‘တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ…ပေ… ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ သုဝုတ္တမေဝ။ ကသ္မာ? ‘‘စေတိယဿ အတ္ထာယ ဓညံ ဒါတုကာမောမှိ၊ တုမှေ ဘန္တေ တဒတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ အကပ္ပိယတ္တာ။ ‘‘ဣဒံ ပန တာဒိသံ န ဟောတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗောပါယံ ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒေါ ကိရ။ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော ပနေဝမာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ နဝကမ္မတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟော န ဝါရိတော၊ သင်္ဃဿတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပဋိဂ္ဂါဟကဿေဝ အကပ္ပိယ’’န္တိ။

သတ္တမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၂၄။ ပေါရာဏာ ‘‘နိဗ္ဗိဋ္ဌရာဇဘဋော’’တိ ပဌန္တိ။ တဿတ္ထော ဝါရိတဘတ္တဝေတနော ရာဇဘဋောတိ။ ‘‘တညေဝ ဘဋပထန္တိ တံယေဝ ဘတ္တဝေတန’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဥမ္မုကန္တိ အလာတံ။

၈၂၆။ ဧတ္ထ ဆဍ္ဍိတံ ကိရိယာ။ အနောလောကနံ အကိရိယာ။

အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၃၂။ ‘‘သာမိကေ ¶ ¶ အပလောကေတွာ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ နတ္ထိ၊ ကတ္ထစိ အတ္ထိ၊ အတ္ထိဘာဝေါဝ သေယျော ကိရိယာကိရိယတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ ဣဓ ခေတ္တပါလကာ၊ အာရာမာဒိဂေါပကာ စ သာမိကာ ဧဝ။ ‘‘သင်္ဃဿ ခေတ္တေ၊ အာရာမေ စ တတ္ထ ကစဝရံ န ဆဍ္ဍေတဗ္ဗန္တိ ကတိကာ စေ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုဿ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ သင်္ဃပရိယာပန္နတ္တာ၊ န ဘိက္ခုနီနံ။ တာသမ္ပိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃသန္တကေ ဝုတ္တနယေန ဝဋ္ဋတိ၊ န တတ္ထ ဘိက္ခုဿ၊ ဧဝံ သန္တေပိ သာရုပ္ပဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၃၃။ သာဓုကီဠိတဂီတံ ဝါတိ ဧတ္ထ ပါစိဏ္ဏဂီတမ္ပိ သောတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဂီတုပသဉှိတံ ပန ဓမ္မံ သောတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဓမ္မဂီတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဂါယာမ ဝါဒေမာတိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပူဇံ ကရောမ၊ ဇာတကံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ဒေသေမာတိ ဝုတ္တေ ‘သာဓူ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

၈၃၆။ ဧကပယောဂေါ နာမ ဧကဒိဝသာဝလောကနံ။ တေသံယေဝါတိ ယေသံ နစ္စံ ပဿတိ။ ‘‘ဘိက္ခုနီ သယမ္ပိ နစ္စိတုံ ဝါ ဂါယိတုံ ဝါ ဝါဒိတုံ ဝါ န လဘတီ’’တိအာဒိ ဣဓ သိက္ခာပဒေ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စေ? သုတ္တာနုလောမမဟာပဒေသတော။ ယဒိ နစ္စာဒီနိ ပဿိတုံ ဝါ သောတုံ ဝါ န လဘတိ၊ ပဂေဝ အတ္တနာ ကာတုန္တိ နယတော လဗ္ဘမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ မဟာပဒေသာ နိရတ္ထကာ သိယုံ။ ဧဝမညတ္ထာပိ နယော နေတဗ္ဗော။ ‘‘သမုဋ္ဌာနမ္ပိ ဣဓ ဝုတ္တမေဝ အဂ္ဂဟေတွာ ဆသမုဋ္ဌာနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။ တံ ‘‘အညေ နစ္စ၊ ဂါယ၊ ဝါဒေဟီ’’တိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတီတိအာဒိဝစီကမ္မံ သန္ဓာယ လိခိတဉ္စေ၊ တံ သုလိခိတံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနေ ဝါစာယ အဘာဝတော။ ‘‘သယမ္ပိ နစ္စိတု’’န္တိအာဒိကာယကမ္မဉ္စေ သန္ဓာယ လိခိတံ၊ ဒုလ္လိခိတံ။ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနဉှိ ဧကန္တတော ကာယကမ္မံ ¶ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဓဋံ အဂ္ဂဟေတွာ အာဒိသဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတမေဝ ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။ ဧတံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနတ္တာတိ ဧတ္ထ ကာရဏဝစနေ သုတ္တာနုလောမမဟာပဒေသတောတိ ဧတ္ထ ပန ဥဒ္ဓဋံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ယထာလာဘဝသေန တံ လိခိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အာဟစ္စဘာသိတသိက္ခာပဒဝသေန ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဥပတိဿတ္ထေရော ¶ ။ ‘‘ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနဉ္စေ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ၊ အာဏာပကော မုစ္စေယျ၊ န စ မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာစရိယော အာဟာတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။

၈၃၇။ အာရာမေ ဌတွာတိ န ကေဝလံ ဌတွာ၊ တတော ဂန္တွာ ပန သဗ္ဗိရိယာပထေဟိပိ လဘတိ။ ‘‘အာရာမေ ဌိတာတိ ပန အာရာမပရိယာပန္နာတိ အတ္ထော၊ ဣတရထာ နိသိန္နာပိ န လဘေယျာ’’တိ လိခိတံ၊ တံ သုလိခိတမေဝ။

ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လသုဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အန္ဓကာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၃၉။ ‘‘ဒိဝါပိ အန္ဓကာရံ အတ္ထိ၊ တပ္ပဋိသေဓနတ္ထံ ‘ရတ္တန္ဓကာရေ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ ပေါရာဏာ။ သန္တိဋ္ဌေယျာတိ ဧတ္ထ ဌာနာပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓောပိ ဣရိယာပထော သင်္ဂဟိတော၊ တသ္မာ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ တေန သဒ္ဓိံ စင်္ကမနာဒိံ ကရောန္တိယာ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ‘‘သလ္လပေယျ ဝါ’’တိ ကေဝလံ နိဒါနဝသေန ဝုတ္တံ ဝိသေသာဘာဝတော။ ‘‘သလ္လပေယျဝါတိ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာ သလ္လပတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တန္တိ ဧကေ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနေဝ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ။ သလ္လပနေနပိ အပရမ္ပိ ဧကံ အာပဇ္ဇတီတိ နာပဇ္ဇတိ၊ ကထံ ပညာယတီတိ? အင်္ဂဝသေန။ ဣမဿ ဟိ ရတ္တန္ဓကာရတာ၊ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ ဝါ သလ္လပနံ ဝါ၊ သဟာယာဘာဝေါ၊ ရဟောပေက္ခတာတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ယဒိ ဌာနပစ္စယာ ဧကာ အာပတ္တိ ဝိသုံ သိယာ၊ တဿာ ¶ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ သိယုံ။ ယဒိ သလ္လပနပစ္စယာ ဧကာ၊ တဿာပိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ သိယုံ။ တသ္မာ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘စတ္တာရိ ဝါ ပဉ္စ ဝါ အင်္ဂါနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သလ္လပနပစ္စယာ ဝိသုံ နတ္ထီတိ။ အတ္ထိယေဝ၊ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ တဒတ္ထမေဝါတိ ဧကေ။ ကထံ? သဟုပ္ပတ္တိတော ဒွိန္နံ အာပတ္တီနံ။ ကိံ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ? သလ္လပနေ သတိ ဌာနပစ္စယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ စတုရင်္ဂိကံ၊ သလ္လပနပစ္စယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ စတုရင်္ဂိကန္တိ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ သဟုပ္ပန္နာနိ ဧကတော အာပဇ္ဇန္တီတိ။ ဣဒံ အယုတ္တံ ပါဠိဝိရောဓတော။ ပါဠိယဉှိ ‘‘သလ္လပေယျ ဝါတိ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာ သလ္လပတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဒွေ သိယုံ၊ ‘‘အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ပါစိတ္တိယာန’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗတာ သိယာတိ။ အယံ နယော ဒုတိယာဒီသုပိ ယထာယောဂံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဒုတိယေနာပိ သဒ္ဓိံ ယဒိ ဘိက္ခုနိယာ ရဟောပေက္ခတာ အတ္ထိ၊ သော စေ ပုရိသော၊ န ဒုတိယော၊ ပုရိသဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ အထ ဒုတိယာ ဘိက္ခုနီ ဟောတိ၊ တဿာ စ တေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ရဟောပေက္ခတာ အတ္ထိ၊ သာ စ ဘိက္ခုနီ န ဒုတိယာ ဟောတိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ အာပဇ္ဇတီတိ ဧကေ၊ ဝိစာရေတွာ ပန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ဟတ္ထပါသေ ဌာနေန ဒုက္ကဋ’’န္တိ၊ တံ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘‘ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ တိဋ္ဌတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဟိ ပါဠိ၊ ကိံဗဟုနာ။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယိကဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သန္တိဋ္ဌနာဒီသု တီဏိ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိအာဒိဝစနတော ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အင်္ဂါနိ စေတ္ထ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ။

ပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၃-၄။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၄၂-၆။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနိ ဥတ္တာနာနိ။ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘သလ္လပတီတိ ယံ ကိဉ္စိ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေတီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

၈၅၂။ စတုတ္ထေ ပနာယံ ဝိသေသော – ‘‘ဧကေနေကာ’’တိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ ဒုတိယိကံ ဝါ ဘိက္ခုနီနံ ဥယျောဇေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ န သမ္ဘဝတီတိ စေ? သမ္ဘဝတိ။ ကသ္မာ? သန္တိဋ္ဌနာဒိတ္တယမတ္တာပေက္ခတ္တာ၊ တဿ ဝစနဿာပိ ဝါ အညာယပိ ရဟောပေက္ခနဿာဒသမ္ဘဝေ သတိ ဥဘိန္နံ ဧကတ္ထသမ္ဘဝတော စ သာဓိတမေတံ။ ‘‘ဟတ္ထပါသံ ¶ ဝိဇဟိတွာ သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ‘‘နိကဏ္ဏိကံ ဝါ ဇပ္ပေတီ’’တိ န ဝုတ္တံ? ဟတ္ထပါသာတိက္ကမေ အသမ္ဘဝတော။ တဿ တတိယဿ ပဒဿ ပစ္ဆိန္နတ္တာ သမ္ဘဝန္တမ္ပိ ‘‘ဒုတိယိကံ ဝါ ဥယျောဇေတီ’’တိ န ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အတ္ထတော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ ဒုတိယိကံ ဝါ ဥယျောဇေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ယက္ခေန ဝါတိအာဒီသုပိ။ တတ္ထ ‘‘ဟတ္ထပါသေ’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ’’တိ ဝါ န ဝုတ္တံ ဥဘယတ္ထ ဒုက္ကဋတ္တာ။ အနာပတ္တိဝါရေပိ ¶ အသမ္ဘဝတော ‘‘နိကဏ္ဏိကံ ဝါ ဇပ္ပေတီ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ စေ? သမ္ဘဝတိ သတိ ကရဏီယေ နိကဏ္ဏိကံ ဝါ ဇပ္ပေတီတိ သမ္ဘဝတော။ အထ ကသ္မာ ဧဝံ န ဝုတ္တန္တိ စေ? အနဝဇ္ဇကထာယံ နိကဏ္ဏိကဇပ္ပနေ ပယောဇနာဘာဝါ၊ ဓမ္မကထာယမ္ပိ ဥဒါယိံ အာရဗ္ဘ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ စ။

ဒုတိယတတိယစတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၅၆။ ‘‘ကုလံ နာမ စတ္တာရိ ကုလာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တိတ္ထိယာရာမေ ကပ္ပတိ တဿ ကုလဝေါဟာရာဘာဝတောတိ ဧကေ။ တိတ္ထိယာနံ ခတ္တိယာဒိပရိယာပန္နတ္တာ န ကပ္ပတီတိ ဧကေ။ တဿ ကပ္ပိယဘူမိတ္တာ န ယုတ္တန္တိ စေ? န၊ ယထာဝုတ္တခတ္တိယာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ တထာပိ ဂေါစရကုလံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ‘‘ဥပစာရော ဒွါဒသဟတ္ထော’’တိ လိခိတံ။

ပဉ္စမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၆၀။ ‘‘နိသီဒန္တိယာ ဧကာ၊ နိပဇ္ဇန္တိယာ ဧကာ’’တိ အဝတွာ ‘‘နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ ဂမနပစ္စယာ ဧသာ အာပတ္တီတိ? န၊ ပရိယောသာနာဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘နိသီဒိတွာ နိပဇ္ဇန္တိယာ ဒွေ’’တိ ဝစနေနပိ ဂမနံ ဣဓ နာဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿိတံ ဟောတိ၊ တထာ ‘‘နိပဇ္ဇိတွာ နိသီဒန္တိယာ ဒွေ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တသ္မိံ အဘိနိပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ပါစိတ္တိယာန’’န္တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? အနိသီဒိတွာပိ နိပဇ္ဇနသမ္ဘဝတော။ နိပဇ္ဇနတ္ထာယ ¶ နိသီဒိတွာ နိပဇ္ဇန္တိယာ နိပဇ္ဇနကပယောဂတ္တာ ဧကာ အာပတ္တီတိ ကေစိ။

ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၆၇။ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘ဓုဝပညတ္တေ’’တိ န ဝုတ္တံ ‘‘သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ¶ ။ ဣဓ ဆဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေန ပကတိယာ ပညတ္တေ အဘိနိသီဒတိ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇတိ ဝါ၊ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အညတ္ထ ဓုဝပညတ္တံ။ ဣဓ ဝုတ္တနယေန သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ အဘိနိသီဒတိ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇတိ ဝါ၊ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဥဘယတ္ထာပိ ပဉ္စမေ ဝုတ္တနယေန အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမေယျ၊ ပါစိတ္တိယမေဝ၊ အနာပတ္တိဝါရေ မာတိကာယံ ဝုတ္တကာလတော အညကာလဿ အပရာမဋ္ဌတ္တာတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ အပိစ အတ္ထာပတ္တိကာလေ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဝိကာလေတိအာဒိတ္တိကေ၊ အတ္ထာပတ္တိ ရတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဒိဝါတိအာဒိတ္တိကေ စ အဋ္ဌကထာယံ ဣဓ ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမသိက္ခာပဒေဟိ သင်္ဂဟိတာပတ္တီနံ အပရာမဋ္ဌတ္တာ ယထာသမ္ဘဝံ တိဝိဓကာလေ တိဝိဓမေတံ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ မဟာပဒေသနယာနုလောမတော။

သတ္တမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၆၉။ အဋ္ဌမေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ သမ္ဘဝတိ။

အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၇၅-၇။ ဒုဂ္ဂါဟဝသေန ဝါ သုဂ္ဂါဟဝသေန ဝါ ယထာဝုတ္တနယေန သပထကရဏေ အာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ မာတိကာယံ ‘‘အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယာ အတ္တာနမေဝ အာရဗ္ဘ သပထံ ကရေယျ၊ တဿာ ဧကာ ¶ ။ ပရမေဝါရဗ္ဘ တဿာ ဧကာ။ ဥဘောပိ အာရဗ္ဘ တဿာ ဒွေ အာပတ္တိယော သမ္ဘဝန္တိ။ တိကစ္ဆေဒေါ ပနေတ္ထ ပရမေဝါရဗ္ဘ သပထကရဏံ သန္ဓာယ ပဝတ္တော။

နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၈၂။ ဒသမေ ¶ အနာပတ္တိဝါရော ရောဒနဿေဝ၊ န ဝဓဿ၊ တသ္မာ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌာပိ အတ္တာနံ ဝဓတိ ဧဝ၊ န ရောဒတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။

ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အန္ဓကာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁-၂။ ပဌမဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၈၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂဿ ပဌမဒုတိယာနိ ဥတ္တာနာနိ။ ပဌမေ အယံ ဝိသေသော – ဘိက္ခုဿ တထာ နှာယန္တဿ ဒုက္ကဋံ အညတြ ဇန္တာဃရဥဒကပဋိစ္ဆာဒီဟိ။ န စ ဝိဂရဟိ တတ္ထ ဘဂဝါ အတ္တနာဝ အနနုညာတတ္တာ ဥဒကသာဋိကာယာတိ ပေါရာဏာ။ ‘‘ဧကမေဝ နိဝါသေတွာ၊ ပါရုပိတွာ စ နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

ပဌမဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၉၄။ တတိယေ အန္တောစတူဟပဉ္စာဟံ ဓုရံ နိက္ခိပန္တိယာပိ အာပတ္တိ ဧဝ။ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ဓုရံ နိက္ခိပန္တိယာ ဒုက္ကဋံ တိကဒုက္ကဋတ္တာ။ ‘‘သမ္ဗဟုလာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထ စတဿောပိ သမ္ဗဟုလာ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

တတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၉၈။ စတုတ္ထေ ¶ ¶ သင်္ဃာဋိစာရန္တိ ဧတ္ထ သင်္ဃာဋိအာဒိဝသေန အဓိဋ္ဌိတာနံယေဝါယံ ဝိဓိ၊ နေတရာသံ ကိရ။ တတ္ထ တိစီဝရေ ဧဝ ဝိပ္ပဝါသပစ္စယာ နိဿဂ္ဂိယံ။ အန္တောစီဝရကာလေပိ ပဉ္စာဟိကံ သင်္ဃာဋိစာရံ အတိက္ကာမေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘ဝိနာ ဧတေဟိ စီဝရေဟိ ဥပသမ္ပဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

စတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၀၆။ ပဉ္စမဿ အနာပတ္တိဝါရေ တာယ ဝါ အဝိပ္ပဝါသာယာတိ အတ္ထတော လဗ္ဘတိ။

ပဉ္စမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၀၇-၉၁၁။ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ ဥတ္တာနာနိ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၁၆။ သောကဇ္ဈာယိကာ နာမ ကိရ မာယာကာရာ။ ဝိလုမ္ပကာ ဘဏ္ဍကာတိ စ ပေါရာဏာ။

အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၂၀။ ‘‘ကထဉှိ နာမ အတိက္ကာမေဿတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ထုလ္လနန္ဒာ စီဝရကာလသမယံ အာဂမေထာတိ အတိက္ကမာပေသီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၂၇။ ဒသမေ ¶ ¶ ဧကကုလံ ဧတဒဝေါစုန္တိ ဧတ္ထ ကုလံ နာမ တသ္မိံ မနုဿာ၊ တသ္မာ ဗဟုဝစနံ။

ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၃၄-၅။ ဧကာယ နိပန္နာယ အပရာ နိပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာတိ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ ပဌမနိပန္နာယ အနုဋ္ဌာပနာ’’တိ ဝတွာ ဧတ္ထ ကိရိယာကိရိယန္တိ ဧကေ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘‘ကိရိယ’’န္တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အထ ကဿာ အာပတ္တီတိ? ဥဘိန္နမ္ပိ နိပဇ္ဇနကိရိယံ ပဋိစ္စ။ ဣမဿ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘ဝဝတ္ထာနံ ဒဿေတွာ’’တိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝဝတ္ထာနံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ဝိပုလတရေ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ‘‘အန္တရံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ လိခိတံ။

ပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၄၀။ ဝဝတ္ထာနံ ဒဿေတွာတိ ဧတ္ထ ဥပရိ ပါရုပနမ္ပိ မဇ္ဈေ ဩဘောဂံ ကတွာ ဥဘိန္နံ အန္တရေ ဩတာရေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ဝဝတ္ထာနဉ္စ ယထာ ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ တထာ အတိက္ကမိတွာ တုဝဋ္ဋေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝါတိ။ ‘‘ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ စ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၄၁။ အတ္တနော ¶ ¶ သဇ္ဈာယနဋ္ဌာနေ စေ ဝုဍ္ဎတရာ အာဂစ္ဆတိ၊ ဝန္ဒနကာလေ ဝါ၊ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဧကသ္မိံ ဩဝရကေ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘အထ ဩဝရကေ မဟာထေရီ ဝသတိ၊ သမ္မုခေ ဣတရာ၊ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ တဿာ ဥပစာရတ္တာ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

တတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၄၆-၉၅၀။ စတုတ္ထပဉ္စမသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၅၆။ ဂဟပတိ နာမ ဌပေတွာ သဟဓမ္မိကေ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဘိက္ခုနာ ဝါ သာမဏေရေန ဝါ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန သံသဋ္ဌာပိ န သမနုဘာသိတဗ္ဗာတိ သမ္ဘဝတိ ဧဝ။

ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၆၁-၅။ သတ္တမအဋ္ဌမ သိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၆၉။ ဧကိန္ဒြိယန္တိ ကာယိန္ဒြိယေနေဝ ဧကိန္ဒြိယံ၊ နိဂဏ္ဌာနံ အစေလကာနံ မတံ။ ကာပိလာ ပန ‘‘ပဉ္စိန္ဒြိယာ’’တိ မညန္တာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘သစက္ခုကတ္တာ အလာဗုမာလုဝါဒယော ယတ္ထ အာလမ္ဗနံ၊ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ။ သသောတကတ္တာ ကဒလိယော မေဃဂဇ္ဇိတံ သုတွာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ သဃာနကတ္တာ ပနသာဒယော ကုဏပဂန္ဓေန ဖလန္တိ။ သဇိဝှကတ္တာ ဥဒကံ ပိဝန္တိ ယေန၊ သဗ္ဗေပိ ‘ပါဒပါ’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သကာယပသာဒတ္တာ ဣတ္ထိသမ္ဖဿေန အသောကရုက္ခာ ပုပ္ဖန္တီ’’တိ။ သင်္ဃာတန္တိ ဝိနာသံ။

၉၇၀။ ဣဓ ¶ စ ဝဿစ္ဆေဒေန ဒုက္ကဋံ။ ပဌမံ အာဝသိတွာ ပစ္ဆာ စာရိကာ စရဏပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝဿံ အဝသိတွာ စရတိ၊ အဝဿုပဂမနပစ္စယာ ¶ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အန္တောဝဿေ စာရိကံ စရန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။ သတ္တာဟကရဏီယေန ပန ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၉၇၂။ ကေနစိ ဥဗ္ဗာဠှာတိ ဝဿစ္ဆေဒကာရဏေနာတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ ကိတ္တာဝတာ စာရိကာ ဟောတီတိ? ဣဒံ န သဗ္ဗတ္ထ ဝိစာရိတံ။ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ‘‘အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သော စ မညေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါတိ။

နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၇၃။ ဒသမေ ‘‘အာဟုန္ဒရိကာ’’တိ ပဌန္တိ ကိရ။

ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၇၈။ ကီဠနဥပဝနံ နာမ ကဉ္စိနဂရဿ နဂရုပဝနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥယျာနံ နာမ တတ္ထေဝ နန္ဒဝနဥယျာနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘တတ္ထေဝ ဌတွာ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဝိလောကေတွာ ပဿန္တိယာ ပန ပါဋေက္ကာ အာပတ္တိယော’’တိ ပါဌော။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ယံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပဒံ ‘‘အနုဒ္ဓရမာနာ’’တိ၊ တံ ဧကသ္မိံယေဝ ဒိသာဘာဂေတိ သိဒ္ဓန္တိ ဧကေ။ ဥပစာရော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတောတိ စ။

ပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၈၄။ ‘‘အာဟရိမေဟိ ¶ ¶ ဝါဠေဟီ’’တိ ‘‘အသံဟာရိမေနာ’’တိ စ ဒုဝိဓော ပါဌော။ ‘‘ဝိသုံ ကတွာ ပစ္ဆာ သဒ္ဓိံ တေဟိ ဝါဠေဟီ’’တိ လိခိတံ။ ယထာ တထာ ဝါဠရူပေ ဥဋ္ဌပေတွာ ကတပါဒံ ‘‘ပလ္လင်္က’’န္တိ ဝုစ္စတိ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘အသံဟာရိမေဟိ ဝါဠေဟိ ကတံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝစနာဘာဝတော။

ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၈၈။ ‘‘ဥဇ္ဇဝုဇ္ဇဝေတိ ဟတ္ထပ္ပသာရဏေ’’တိ လိခိတံ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘ယတ္တကံ ဟတ္ထေန အဉ္ဆိတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ တက္ကမှိ ဝေဌိတေ ဧကာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော။

တတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၉၃။ ‘‘ယာဂုပါနေတိ ယာဂုဒါနေ’’တိ လိခိတံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘မာတာပိတူနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

စတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၉၄။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၀၁။ ဆဋ္ဌေ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ အစေလကသိက္ခာပဒေန ဧကပရိစ္ဆေဒံ။ ဣဓ အဂါရိကော ဝိသေသော၊ တသ္မာ ‘‘အသာဓာရဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၀၃-၈။ သတ္တမဋ္ဌမေသု ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၁၅။ ‘‘ခီလနမန္တံ ¶ ဒါရုသာရခီလံ မန္တေတွာ ပထဝိယံ ပဝေသေတွာ မာရဏမန္တံ။ နာဂမဏ္ဍလံနာမ နာဂရောဓမန္တံ၊ ပိဋ္ဌာဒီဟိ ဝါ ပရိက္ခေပံ ကတွာ တတ္ထ မနုဿေ ပဝေသေန္တိ ဂုတ္တတ္ထာယာ’’တိ လိခိတံ။

နဝမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၁၇။ ဒသမသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အာရာမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၀၂၁။ ပဌမသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၃၀။ ဘိက္ခုနီ စေ ဘိက္ခုံ အက္ကောသတိ၊ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယံ။ ဘိက္ခုနိံ စေ အက္ကောသတိ၊ ဩမသဝါဒေန အာပဇ္ဇတိ။ ဩမသဝါဒေ သမ္မုခါဝ ရုဟတိ၊ ဣဓ ပန ပရမ္မုခါပိ။

တတြာယံ ဝိစာရဏာ – ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ဩသမဝါဒသိက္ခာပဒေ ဘိက္ခုနီ အနုပသမ္ပန္နဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ကတွာ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေပိ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒေ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ အနုပသမ္ပန္နဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ သိဒ္ဓံ။ ဣဓ စ အနုပသမ္ပန္နဿ အက္ကောသနေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဘိက္ခုဿ ဥပသမ္ပန္နဿ အက္ကောသနေ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣမာနိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခုမှိ ¶ သံသန္ဒိယမာနာနိ အညမညံ န သမေန္တိ။ ယထာ သမေန္တိ၊ တထာ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တနယေန ဘိက္ခုနီနံ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒေ အနုပသမ္ပန္နောတိ န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣဒမေတ္ထ ယုတ္တံ။ ပရိဘာသေယျာတိ အညတြ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ။ တေသု ဟိ အညတရသ္မိံ သတိ ဩမသဝါဒပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ ¶ ။ ဩမသဝါဒေ ပါဠိမုတ္တကအက္ကောသေ ဟိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ။ ဒုက္ကဋောကာသေ ဣဒံ ပါစိတ္တိယံ တေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဗာလာ ဧတာ’’တိ ပါဠိယံ ဣဓ အာဂတပဒါနံယေဝ ဝသေန ပရိဘာသနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၃၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၃၈။ နိမန္တိတာ ဝါ ပဝါရိတာ ဝါတိ ဧတ္ထ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ တာဝ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝါရိတာပိ ယာဂုံ ပါတုံ လဘတိ၊ ဘောဇ္ဇယာဂုံ န လဘတိ။ ယာဂု ပနေတ္ထ ခါဒနီယဘောဇနီယသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ နိမန္တိတာ ဘိက္ခုနီ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမာ သာမိကေ အပလောကေတွာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ။ ပရမ္ပရဘောဇနာပတ္တိ ဘိက္ခုနီနံ နတ္ထိ။ နိမန္တိတာ တံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ အဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ ပဝါရိတာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န လဘတိ၊ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိယမာနာ ဒွေ နိမန္တနာနိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုဉ္စ န လဘတီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ပဝါရိတာပိ ယာဂုံ ပါတုံ လဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အနုညာတတ္တာ။ ‘‘နိမန္တိတာ အပ္ပဝါရိတာ ယာဂုံ ပိဝတီ’’တိ ဟိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ တတြိဒံ သိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာပုဗ္ဗင်္ဂမသန္နိဋ္ဌာနံ – နိမန္တိတာ ဝါ ပဝါရိတာ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေန အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိတာ အပ္ပဝါရိတာ ဌပေတွာ ယာဂုံ အညံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ၊ ပါစိတ္တိယံ အညတြ သာမိကာနံ အပလောကနာ။ ပရမ္ပရဘောဇနာဘာဝေန ဘိက္ခုနီနံ ကော ဂုဏော ဇာတောတိ? န ဧတာသံ ဂုဏလာဘော၊ ကေဝလံ ပါကဋတရံ ဇာတံ။ ဘိက္ခူပိ ဝိကပ္ပေတွာ မိဿေတွာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ။ သမယေ ယထာသုခံ လဘန္တိ။ ဣမိနာ အပလောကနေန ကိန္တိ? ပဝါရိတာ ဝါ အနိမန္တိတာ ဝါ န ကိဉ္စိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ဂိလာနာတိရိတ္တမ္ပိ လဘန္တိ၊ နိမန္တိတာ စ ပဝါရိတာ စ ယာဂုမ္ပိ န လဘန္တိ၊ အပလောကေတွာပိ န လဘန္တီတိ။

စတုတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာရာမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၆၇။ ‘‘ဂဗ္ဘိနိ’’န္တိ ¶ ¶ ဒဿနာဒီဟိပိ ဂဗ္ဘသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ ပဒဘာဇနေပိ ပဝါရိတဘာဝေါ န ဒိဿတိ။

၁၀၇၄။ ဓာတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဒါရကံ သာမိကာနံ ဒတွာ အာဟဋေ ဝဍ္ဎေတိ၊ တထာ မာတာပီတိ ကေစိ။

၁၀၈၀။ ‘‘သိက္ခမာန’’န္တိ ပါဌံ ဒီပဝါသိနော ရောစေန္တိ ကိရိယာကိရိယတ္တာ၊ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ‘‘သိက္ခမာနာ’’တိ။ တဿတ္ထော သိက္ခာဓမ္မမာနနတော သိက္ခမာနာတိ။ ဣဓ ကိရိယာ န ဟောတိ၊ သညာဝ အဓိပ္ပေတာ။ န ဧတာသု အသိက္ခိတာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ ဥပဇ္ဈာယိနီအာဒီနံ အာပတ္တိဘာဝါ။ ‘‘တဿာ ဥပသမ္ပဒါ ဟောတိ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

၁၀၈၂။ ဓမ္မကမ္မေတိ ဥပသမ္ပဒကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ။

၁၁၁၂။ ဝုဋ္ဌာပိတန္တိ သာမဏေရိဘူမိတော ယာယ ထေရိယာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ ဝုဋ္ဌပိတာ၊ သာ ထေရီ ဝုဋ္ဌာပိတာ နာမ၊ တေနေဝ ပုန ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ပဝတ္တိနိ’’န္တိ အာဟ။

ပဌမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂။ ဒုတိယာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၂၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌာရသဝဿာယ ကုမာရိဘူတာယ…ပေ… သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒါတု’’န္တိ ဣဓ ဝုတ္တံ ဝိယ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသဝဿာယ ဂိဟိဂတာယ…ပေ… သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒါတု’’န္တိ န ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာယ ဧဝ ဂိဟိဂတာယ သိက္ခာသမ္မုတိ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂိဟိဂတာယ သိက္ခာသမ္မုတိ ဒါတဗ္ဗာတိ ဧကေတိ ကတွာ ဒသဝဿာယပိ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ ကသ္မာ? ‘‘အနာပတ္တိ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿံ ပရိပုဏ္ဏသညာ ဝုဋ္ဌာပေတီ’တိ (ပါစိ။ ၁၀၉၃-၁၀၉၅) စ ‘အနာပတ္တိ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ…ပေ… သိက္ခိတသိက္ခံ ဝုဋ္ဌာပေတီ’တိ (ပါစိ။ ၁၀၉၇-၁၁၀၁) စ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ကိံ ဣမိနာ ပရိဟာရေန။ ‘‘ဒသဝဿာယ ဂိဟိဂတာယ သိက္ခာသမ္မုတိ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂိဟိဂတာတိပိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’တိ သစေ ဝဒန္တိ၊ ကမ္မံ ကုပ္ပတီ’’တိ လိခိတံ။

၁၁၄၆။ အဟမေဝ နူန…ပေ… အလဇ္ဇိနီ၊ ယာ သင်္ဃောတိ ဧတ္ထ ယာ အဟမေဝ နူန ဗာလာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယံ သင်္ဃော’’တိပိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ယံ ယသ္မာ ဒေတိ၊ တသ္မာ အဟမေဝ နူန ဗာလာတိ အတ္ထော။

၁၁၅၉။ ပုရိသသံသဋ္ဌာ ကုမာရကသံသဋ္ဌာ စဏ္ဍီ သောကာဝါသာဝကထံ သိက္ခမာနာတိ ဝုစ္စတိ၊ ပဒဘာဇနေ ဧဝ စာယံ သိက္ခမာနာ ‘‘ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ပုဗ္ဗေ ဂဟိတသိက္ခတ္တာ၊ ပုဗ္ဗေ ပရိပုဏ္ဏသိက္ခတ္တာ စ ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၆၆-၇။ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဿိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘သိက္ခမာနာယ ဉာတကာ ကိရ သမ္ပာဒယိံသု၊ တံ ပဿိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေသိ။ ဥယျောဇေတွာ တေသံ ဆန္ဒံ ဂဟေတွာ ပုဗ္ဗေ ဆန္ဒဒါယကေ ဂဏံ ကတွာ သေသာနံ ဆန္ဒံ ဆန္ဒမေဝ ကတွာ ကမ္မံ ကာရာပေသီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ ဧတ္ထ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ အဇ္ဇ န ကတ္တဗ္ဗံ။ ‘ယထာသုခ’န္တိ ဝတွာ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယော ကောစိ မုခရော၊ ဗာလော ဝါ ကိဉ္စာပိ ‘ယထာသုခ’န္တိ ဝဒတိ၊ ထေရာယတ္တတ္တာ ပန ထေရဿ အနုမတိယာ သတိယာ ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ၊ အသတိယာ ¶ န ဟောတိ၊ တထာပိ ပုန ဆန္ဒံ ဂဟေတွာဝ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ အယံ ပယောဂေါ။ ဂဟဏေ ပယောဇနံ ပန နတ္ထိ။ သင်္ဃတ္ထေရော စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဆန္ဒံ ဂဟေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကာယေန ဝုဋ္ဌိတာယာတိ ဧတ္ထ ဣဓ သမ္ဗာဓော၊ ‘အမုကမှိ ဌာနေ ကရိဿာမာ’တိ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာပိ ဂစ္ဆန္တိ စေ၊ နတ္ထိ ဒေါသော။ ကိဉ္စာပိ နတ္ထိ၊ တာ ပန ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ ပယောဂေါ’’တိ။ ‘‘ရတ္တိပါရိဝါသိယေ ဥပေါသထပဝါရဏာဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညကမ္မံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဥပေါသထပဝါရဏာပိ အနုပေါသထပဝါရဏဒိဝသေ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဣတရံ သဗ္ဗကာလံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိသပါရိဝါသိယေ ¶ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ စတူသု ဂတေသု စတုဝဂ္ဂကရဏီယေ အညသ္မိံ ပဉ္စသု ဒသသု ဝီသတီသု ဂတေသု သေသေဟိ ဝိသုံ တဟိံ တဟိံ ဂန္တွာပိ ပုန သန္နိပါတဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယေ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ယထာနိသိန္နာဝ နိသိန္နာ စေ၊ ပုန ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ဟတ္ထပါသဿ အဝိဇဟိတတ္တာ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ တေသံ ပေါရာဏာနံ မတေန ဆန္ဒပါရိဝါသိယမေဝေကံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာပန္နင်္ဂဉ္စ ဒဿိတံ၊ ဣဓာပိ တံ ဝိသုံ န ဒဿိတံ အသမ္ဘဝတောတိ ဧကေ။ ဆန္ဒဒါယကေ ပရိသံ ပတွာ ဂတေ တဿ ပုဗ္ဗဆန္ဒဒါနံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယန္တိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။

တတြိဒံ သန္နိဋ္ဌာနံ – ပရိသပါရိဝါသိယေ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အညတြ ဂစ္ဆာမာတိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ…ပေ… ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တဝစနေ ဟတ္ထပါသာ ဝိဇဟနံ န ပညာယတိ။ ဧတ္ထ ပန ကမ္မပ္ပတ္တာနံ ဟတ္ထပါသဿ အဝိဇဟနမေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ကတွာ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ န ပညာယတိ၊ အပ္ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပန ဝဋ္ဋတီတိ စေ? န၊ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ကထံ? ဆန္ဒော နာမ ကမ္မပ္ပတ္တေသု ဘိက္ခူသု ဧကသီမာယ သန္နိပတိတေသု အာဂစ္ဆတိ၊ နာသန္နိပတိတေသု။ ဣဓ ဟိ ‘‘ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ’’တိ စ ‘‘ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဇ္ဈာသယံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ’’တိ စ ‘‘အဇ္ဈာသယဿ အဝိဿဋ္ဌတ္တာ’’တိ စ န ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဆန္ဒဿ အဝိဿဇ္ဇနံ ကမ္မပ္ပတ္တာနံ ဟတ္ထပါသာဝိဇဟနေနေဝ ဟောတိ၊ န ဝိဇဟနေတိ သိဒ္ဓံ။

ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ယတော အာဂမနံ ယဿ၊ တဒဘာဝဿ နိဂ္ဂဟေ၊

တသ္မာ သန္နိပတိတေသု၊ ဘိက္ခူသု တဿ ဘေဒတော’’တိ။

ရတ္တိပါရိဝါသိယဆန္ဒော ဝိယ ရတ္တိပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိပီတိ တဒနုလောမေန ဝဋ္ဋတိ သွာတနာယ ဆန္ဒော ¶ ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ၊ တာယ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပေါသထပဝါရဏာ ပန အနုပေါသထဒိဝသေ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရံ ဝဋ္ဋတိ။ ပန္နရသိဥပေါသထံ စာတုဒ္ဒသိယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ခေတ္တတ္တာ။ န စာတုဒ္ဒသိဥပေါသထံ ပန္နရသိယံ အခေတ္တတ္တာ အနုပေါသထဒိဝသတ္တာ ပါဋိပဒဒိဝသတ္တာတိ ဧကစ္စေ အာစရိယာ၊ တသ္မာ တေသံ ¶ မတေန စာတုဒ္ဒသိဥပေါသထံ တတိယံ၊ သတ္တမံ ဝါ ပန္နရသိယံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာတိ နိသိန္နာ၊ ပန္နရသောတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော ‘‘ပန္နရသိယမေဝ ‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’တိ နိသိန္နာ ပုနဒိဝသေ အတ္တနော တံ ဥပေါသထံ ‘ပန္နရသော’တိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ပရိဟရန္တိ၊ တံ တေသံ မတံ ‘‘တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဣမိနာ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနေန န သမေတိ။ န ဟိ တတ္ထ ‘‘အညသ္မိမ္ပိ ပန္နရသေ စာတုဒ္ဒသိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ’’တိ အနုညာတဒိဝသေ ပရိယာပန္နတ္တာ ဆန္နံ စာတုဒ္ဒသိကာနံ ပစ္ဆိမာ ပန္နရသီ အနုပေါသထဒိဝသော န ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ သိဒ္ဓံ၊ ဣမိနာ ပန ‘‘အာဝါသိကာနံ ပန္နရသော၊ အာဂန္တုကာနံ စာတုဒ္ဒသော၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ သမသမေဟိ ဝါ အပ္ပတရေဟိ ဝါ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနမေတ္ထ နိရတ္ထကံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဧကာဒသမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၁၄။ ဥပစာရံ သန္ဓာယ ကထိတန္တိ ‘‘ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရော’’တိ လိခိတံ။

၁၂၂၁။ သုတ္တန္တေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ဝိနယံ ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပုစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ စ တီဏိ ပိဋကာနိ အတ္တနော အတ္တနော နာမေန ဝုတ္တာနီတိ ကတွာ အဘိဓမ္မော ဗုဒ္ဓေန ဘာသိတော ဧဝါတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

၁၂၂၄-၅။ ထနော ¶ စ ဥဒရော စ ထနုဒရာ။ ‘‘သံကစ္စိကာယ ပမာဏံ တိရိယံ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထာ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ¶ ဩက္ကမန္တိယာ’’တိ ဗဟူသု ပေါတ္ထကေသု၊ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍေ ဝိယ ‘‘ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တိယာ’’တိ ပါဌော အပ္ပကေသု၊ သောဝ ပါဌော။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တိယာတိ ဧကေန ပါဒေန အတိက္ကန္တေ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယေန ပါစိတ္တိယံ။ ဥပစာရေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝစနမ္ပိ ‘‘ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တိယာ’’တိ ပါဌောတိ ဒီပေတီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။

ဧကာဒသမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနဝဏ္ဏနာ

ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနိ ‘‘အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နစ္စ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဂန္ဓော’’တိ ဝါ အဇာနိတွာပိ ဒဿနေန၊ ဝိလိမ္ပနေန ဝါ အာပဇ္ဇနတော ဝတ္ထုအဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကာနိ။ ‘‘နစ္စ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဂန္ဓော’’တိ ဝါ ဇာနိတွာ ပဿန္တိယာ၊ ဝိလိမ္ပန္တိယာ စ အကုသလတ္တာ ဧဝ လောကဝဇ္ဇာနိ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနာဒီနိ ‘‘စောရီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္ထုံ ဇာနိတွာ ကရဏေ ဧဝ အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော သစိတ္တကာနိ။ ဥပသမ္ပဒါဒီနံ ဧကန္တေန အကုသလစိတ္တေနေဝ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ။ ‘‘ဣဓ သစိတ္တကာစိတ္တကတာ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနာဇာနနတာယ အဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္ထုဇာနနာဇာနနတာယ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ လိခိတံ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနိ ‘အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘နစ္စ’န္တိ ဝါ ‘သင်္ဃာဏီ’တိ ဝါ ‘ဂန္ဓော’တိ ဝါ တဿ နာမဝသေန အဇာနိတွာ မာယာကာရဿ မာယာနိ သီသဋ္ဌိအာဒီနိ ပဋိသင်္ခါယ ပဿန္တိယာ၊ အက္ခမာလာဒိအတ္ထာယ သင်္ဃာဏိံ ကဋိယာ ဗန္ဓန္တိယာ၊ ‘သေဒဂန္ဓံ အပနေတွာ ဗုဒ္ဓပူဇံ ကရိဿာမီ’တိ ဥပ္ပန္နေန စိတ္တေန ဂန္ဓံ ဝိလိမ္ပေတွာ နဟာယန္တိယာ စ အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော နာမေန သဒ္ဓိံ နာမဝသေန ဝါ ဝတ္ထုဿ အဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကာနိ နာမ။ န အန္ဓကာရေ ‘ကဋိသုတ္တမိဒ’န္တိ သညာယ သင်္ဃာဏိံ ဂဟေတွာ ကဋိယံ ဓာရဏကာလေ၊ မတ္တိကာသညာယ စ ဂန္ဓံ ဂဟေတွာ ဝိလိမ္ပနကာလေ အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော ‘အစိတ္တကာနီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ တသ္မိံ ကာလေ အနာပတ္တိ၊ တေနေဝ သင်္ဃာဏိယာ အသင်္ဃာဏိသညာဝါရေပိ ‘အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’တိ ပါဠိ န ဝုတ္တာ။ ယထာ ‘ခေတ္တအာဗာဓပစ္စယာ၊ ကဋိသုတ္တကံ ဓာရေတီ’တိ ဝစနတော ဝိနာပိ အကုသလေန သင်္ဃာဏိအာဒီနိ သက္ကာ ဓာရေတုန္တိ သိဒ္ဓံ၊ ဧဝံ ¶ အာဗာဓပစ္စယာ ဝိနာပိ အကုသလေန န သက္ကာ သုရံ ¶ ပါတုန္တိ သိဒ္ဓံ ‘အနာပတ္တိ အာဗာဓပစ္စယာ မဇ္ဇံ ပိဝတီ’တိ ပါဠိယာ အဘာဝတော။ အကုသလေန ဝိနာ မဓုပုဏ္ဏမုဋ္ဌိယံ ပက္ခိတ္တမဇ္ဇဿ အဇ္ဈောဟရဏကာလာဒီသု သုရာပါနာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ စ သိဒ္ဓံ ‘မဇ္ဇေ အမဇ္ဇသညီ ပိဝတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’တိ (ပါစိ။ ၃၂၈) ဝုတ္တတ္တာ။ ကိံဗဟုနာ၊ ကာမဘောဂသညာယ သဒ္ဓိံ ‘သင်္ဃာဏီ’တိ စ ‘ဂန္ဓော’တိ စ ဇာနိတွာ ဝိနာ အနာပတ္တိကာရဏေန ဓာရေန္တိယာ ဧကန္တာကုသလတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ နာမ ဝုစ္စန္တိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သေသေသုပိ နယော နေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ သုရာပါနာဓိကာရေ ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒေ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာတိ ပါဌော’’တိ စ ‘‘ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိ၊ အစေလကသိက္ခာပဒံ၊ နိမန္တိတဿ စာရိတ္တာပဇ္ဇနံ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လပ္ပဋိစ္ဆာဒနံ၊ ဦနဝီသတိဝဿုပသမ္ပဒံ၊ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ အဒ္ဓါနဂမနံ၊ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ၊ နိသီဒနံ၊ ဝဿိကသာဋိကန္တိ ပါဌော’’တိ စ ဝုတ္တံ။

နိဂမနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါစိတ္တိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဘတောဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ