📜

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ဗောဓိကထာဝဏ္ဏနာ

ယံ ¶ ¶ ခန္ဓကေ လီနပဒါဒိဘေဒ-ပကာသနံ ဒါနိ သုပတ္တကာလံ၊

တသ္မာ အပုဗ္ဗံ ဝိနယတ္ထမေဝ၊ ဝက္ခာမိ သင်္ခေပဂဟဏတ္ထံ။

တတ္ထ ကေနဋ္ဌေနာယံ ခန္ဓကောတိ? ခန္ဓာနံ သမူဟတ္တာ ဝိဘင်္ဂေါ ဝိယ။ တေ ပန ကထန္တိ? ခန္ဓာနံ ပကာသနတော ဒီပနတော။ ခန္ဓာတိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဝိနယကမ္မသင်္ခါတာ၊ စာရိတ္တဝါရိတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတာ စ ပညတ္တိယော အဓိပ္ပေတာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ ဟိ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပညတ္တိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညတ္တိယဉ္စ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ ဒိဿတိ ‘‘ဒါရုက္ခန္ဓော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဥဒကက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တေသံ ပညတ္တိသင်္ခါတာနံ ခန္ဓာနံ ပကာသနတော ဝဏ္ဏနတော ပဗ္ဗဇ္ဇက္ခန္ဓကာဒယော ဝီသတိ ‘‘ခန္ဓကာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ အဝသာနေ ဒွေ တံသဒိသတ္တာ ဝေလာယ သဒိသတ္တာ သီလဿ ဝေလာတိ ဝစနံ ဝိယ။ အပိစ ဘာဂရာသတ္ထတာပေတ္ထ ယုဇ္ဇတေ တေသံ ပညတ္တီနံ ဘာဂတော စ ရာသိတော စ ဝိဘတ္တတ္တာ။ ကိံ ပနေတေသံ ခန္ဓကာနံ အနုပုဗ္ဗကာရဏန္တိ? နာယံ ပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ၊ အညထာ ဝုတ္တေသုပိ တပ္ပသင်္ဂါနတိက္ကမနတော။ အထ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ သာသနပ္ပဝေသနဿ တဒတ္ထသင်္ဂဟကော မဟာခန္ဓကော ပဌမံ ဝုတ္တော။ ကေနာတိ ¶ စေ? ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ။ ဘဂဝတာ ပန တတ္ထ တတ္ထ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ တထာ တထာ ဝုတ္တာနိ၊ န ဣမိနာ အနုက္ကမေန။ ထေရာ ပန တံ တံ ပယောဇနံ ပဋိစ္စ သမာနဇာတိကေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ အနုက္ကမေန သဇ္ဈာယိံသု။ သေသာနံ ပယောဇနံ တတ္ထ တတ္ထေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ခန္ဓကောဝိဒါတိ ပညတ္တိဘာဂရာသဋ္ဌေန နေသံ ခန္ဓတ္ထကောဝိဒါ၊ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါပါရပ္ပတ္တာတိ အတ္ထော။ တေသံ အနုတ္တာနတ္ထာနံ ပဒါနံ သံဝဏ္ဏနာ။ ကသ္မာ ပနေဝံ ဝိသေသိတန္တိ? တတော သေသဘာဂါ ယုတ္တာ။ မာတိကာဋ္ဌုပ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏမ္ပေတ္ထ ¶ ပဒဘာဇနိယဂ္ဂဟဏေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေဟိ အတ္ထာ ယေသံ ပဒဝိသေသာနံ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတာ၊ တေသံ တေ ပဒဝိသေသေ ပုန ဣဓ ဝဒေယျာမ၊ ဝဏ္ဏနာယ ပရိယောသာနံ ကဒါ ဘဝေ တေ တေ အတ္ထေတိ ဝုတ္တံ၊ တံ တဿ နိဒ္ဒေသေန ယုဇ္ဇတိ။ ဥတ္တာနာ စေဝ ယာ ပါဠိ၊ တဿာ သံဝဏ္ဏနာယ ကိန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ? န ဟိ အတ္ထာ ဥတ္တာနာတိ သမ္ဘဝတိ။ အဓိပ္ပာယာနုသန္ဓီဟီတိအာဒိဝစနေဟိပိ တံ ဝစနံ သမ္ဘဝတီတိ စေ? န၊ အတ္ထဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ပဒဝိသေသာနံ ဂဟိတတ္တာ။ တေ ဟိ အတ္ထတော အနပေတတ္ထေန၊ အဘိဓာနတ္ထေန ဝါ အတ္ထောပစာရေန ဝါ အတ္ထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သံဝဏ္ဏနာနယောတိ သံဝဏ္ဏနာ နာမ အဝုတ္တေသု ဥဟာပေါဟက္ကမနိဒဿနတော ‘‘နယော’’တိ ဝုတ္တော။

၁။ ဥရုဝေလာတိ ယထာဝုတ္တဝါလိကရာသိဝသေန လဒ္ဓနာမကော ဂါမော၊ တသ္မာ သမီပတ္ထေ ဧတံ ဘုမ္မံ။ တထာဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညထာ တသ္မိံ ဝါလိကရာသိမှိ ဝိဟရတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ ‘‘ဥရုဝေလံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ ယေန ဥရုဝေလသေနာနိဂမော’’တိအာဒိဝစနဝိရောဓော စ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန မူလကာရဏမေဝ ဒဿိတံ။ တတ္ထ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ နိဂမနဝစနံ။ တံ ကိမတ္ထန္တိ စေ? ဂါမံ သန္ဓာယ ယထာဝုတ္တပဒတ္ထသမ္ဘဝဒဿနတ္ထံ။ ‘‘သော ပန ဂါမော တဒုပစာရေန ဧဝံ နာမံ လဘတီ’’တိ ဝစနံ ပန အဝုတ္တသိဒ္ဓန္တိ ကတွာ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အထ ဝါ ယဿ ‘‘ဥရုဝေလာ’’တိ ယထာဝုတ္တဝါလိကရာသိဿ၊ တဿ သမီပဂါမဿပိ နာမံ။ တတ္ထ အာယသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရော န ဣဓ ဂါမံ သန္ဓာယ ‘‘ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတီ’’တိ အာဟ ဂေါစရဂါမပယောဇနာဘာဝတော။ န ဟိ ဘဂဝါ တံ ဂါမံ ဂေါစရံ ကတွာ တဒါ တတ္ထ ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဝါလိကရာသိဿ သမီပေ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟာရံ သန္ဓာယ သော ဧဝမာဟာတိ ဒဿေတုကာမော အဋ္ဌကထာစရိယော ဧဝမာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော ဂါမတော ဒူရတရေ အရညေ အဘိသမ္ဗောဓိဒီပနေန ဒုတိယုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနနိယမံ တီဟိ ပဒေဟိ အကာသိ ထေရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ပဒတ္တယဝစနပယောဇနာဘာဝတော။ တတ္ထ နဒန္တာ ဂစ္ဆတီတိ နဒီ။ နေလဉ္ဇလာယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ လ-ကာရဿ ရ-ကာရံ ကတွာ ‘‘နေရဉ္ဇရာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကဒ္ဒမသေဝါလဝိရဟိတတ္တာ နိဒ္ဒေါသဇလာယာတိ အတ္ထော၊ နီလဇလာယာတိ တဿာ နာမမေဝ ဝါ ဧတံ။

ဗောဓိရုက္ခမူလေတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ စ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ အဘိသမ္ဗောဓော။ သော စ အတ္ထတော ဘဂဝတော စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏံ ဟောတိ ‘‘ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ နာမ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂) ပဋိသမ္ဘိဒါဝစနတော။ ကိဉ္စာပိ တံ နာမကရဏဘူတံ စတုတ္ထဖလဉာဏမ္ပိ ဝတ္တုံ သမ္ဘဝတိ၊ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနံ ပန ကရဏတော တံ စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဧတ္ထ ဗောဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘တတိယဝိဇ္ဇာယ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာ’’တိ တဒေဝ ဒဿိတံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ၊ ‘‘ဗောဓိပက္ခိယာ ဓမ္မာ’’တိ စ။ တတ္ထ ယသ္မာ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ သာမညတော ဝတ္တုကာမတာဓိပ္ပာယဝသေန ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) ဝုတ္တံ ဣဓာဓိပ္ပေတဉာဏဿပိ တဒန္တောဂဓတ္တာ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ ဘဂဝတော အာဒိမဂ္ဂတ္တယဝစနဿ ဝုတ္တဋ္ဌာနာဘာဝါ စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဘဂဝတော ဥပ္ပန္နံ၊ န ဘဂဝါ သောတာပန္နာဒိဘာဝံ ပတွာ ဗုဒ္ဓါ ဇာတောတိ သမယန္တရပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘စတူသူ’’တိ ဝုတ္တံ အာဒိတ္တယဿ စတုတ္ထဥပနိဿယသမ္ဘဝေန ဗောဓိပရိယာယသိဒ္ဓိတော။ ‘‘ပုဂ္ဂလောပိ သေနာသနမ္ပိ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၉ ပစ္စယနိဒ္ဒေသ) ဝစနတော ဖလဟေတုကော ဖလဇနကော ရုက္ခော ဖလရုက္ခောတိ ဝိယ ဗောဓိဟေတုရုက္ခော ဗောဓိရုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ‘‘ယသ္မာ ကေဝလံ ဗောဓီတိ ရုက္ခဿပိ နာမံ၊ တသ္မာ ဗောဓီ’’တိ ပရတော ဝုတ္တံ။ နိဂြောဓာဒိရုက္ခတော အဿ ဝိသေသနဝစနံ ပန တဒညဗောဓိမူလပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏတ္ထံ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ကုသလမူလတ္တာ ဗောဓိ စ တံ မူလဉ္စာတိ သင်္ချံ လဘေယျ။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ နိသီဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဒိဝသေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဧက-သဒ္ဒေါ တဿ နိသဇ္ဇာသင်္ခါတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာနုယောဂါနုရူပဿ ပလ္လင်္ကဿ အညေန ဣရိယာပထေန အနန္တရိယဘာဝံ အထဿ အကောပိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝိမုတ္တိသုခန္တိ ဧတ္ထ ဝိမုတ္တိယံ ဝါ သုခန္တိ န သမ္ဘဝတိ။ ပဉ္စမဇ္ဈာနိကတ္တာ ဘဂဝတော ဖလသမာပတ္တိသင်္ခါတာ ဝိမုတ္တိ ဧဝ အနုဇင်္ဃနဋ္ဌေန နိဗ္ဗာနသုခန္တိ ဝိမုတ္တိသုခံ၊ တံ သမာပဇ္ဇနေန ပဋိသံဝေဒီ အနုဘဝန္တော နိသီဒိ။ ဝေနေယျကာလာနတိက္ကမနတော တံ အပေက္ခမာနော နိသီဒိ၊ န ဝိမုတ္တိသုခသင်္ဂေန။

အထ ခေါတိ အဓိကာရန္တရာရမ္ဘေ နိပါတဒွယံ။ တေန ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒယမာနော န ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသာကာသိ၊ ကိန္တု တတော ဝုဋ္ဌာယာတိ ဒဿေတိ ¶ ။ ပဋိဝေဓဝသေနေဝ သုမနသိကတဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပုနပ္ပုနံ မနသိကရဏံ ဂမ္ဘီရတ္တာ အဿာဒဇနနတော၊ န အပုဗ္ဗနယဒဿနာဓိပ္ပာယတော။ ပစ္စက္ခဘူတသဗ္ဗဓမ္မတ္တာ ဘဂဝတော အသမ္မောဟတော၊ ပဋိဝိဒ္ဓဿ ဝိသယတော ဝါ မနသိကရဏံ ပန ဝိဇိတဒေသပစ္စဝေက္ခဏံ ဝိယ ရညော အပုဗ္ဗံ ပီတိံ ဇနေတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၇၃)။ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမန္တိ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဥပယောဂဝစနံ၊ တေန တဿ ဝိကပ္ပနာနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စာပိ ¶ ‘‘အနုလောမပဋိလောမံ မနသာကာသီ’’တိ ဧကတောဝ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ဣမိနာ အနုက္ကမေနာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပဝတ္တိမတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ အဓိပ္ပေတာ ကထံ ပညာယတီတိ? ပဌမဘာဝါယ၊ ပဋိလောမမနသိကရဏံ ပန အနုလောမေ ပစ္စယာနံ၊ ပစ္စယုပ္ပန္နာနဉ္စ တထာဘာဝသာဓနတ္ထံ။ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာယ ဧဝ နိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ န အညထာ၊ တသ္မာ သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယော၊ တဿာ စ သင်္ခါရာ ဖလန္တိ ဒီပနတော။ တထာ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏာယ အနုလောမမနသိကရဏံ ကာရဏနိရောဓာ ဖလနိရောဓသာဓနတ္ထံ။ ဧတ္ထ စ အနုဘာဝတော နိဗ္ဗာနံ ဒဿိတံ။ န ဟိ တံ အဝိဇ္ဇာဒိနိရောဓမတ္တန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ယတော ခယံ ပစ္စယာနံ အဝေဒီ’’တိ ဝစနေန အနုလောမော နာဓိပ္ပေတောတိ သိဒ္ဓံ။ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဥဘယတ္ထပိ ကိစ္စတော၊ အာရမ္မဏတော စ တဿ မဂ္ဂဿ ဝိသယတော စ တတ္ထ မဂ္ဂေါ ဒဿိတော။

တတ္ထာဟ – ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိလောမံ မနသာကာသီ’’တိ န ယုဇ္ဇတိ၊ န ဟိ ပဋိလောမာပဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဘဝိတုမရဟတီတိ? ဝုစ္စတေ – န၊ တဒတ္ထဇာနနတော။ အနုလောမပဋိလောမန္တိ ဟိ ဘာဝနပုံသကံ။ အနုလောမတော၊ ပဋိလောမတော စ တံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသာကာသီတိ ဟိ တတ္ထ အတ္ထော။ အညထာ နိရောဓဿ ပဋိလောမပ္ပသင်္ဂါပတ္တိယေဝါပဇ္ဇတိ။ ပဋိလောမေ စ ပနေတသ္မိံ အနုက္ကမနိယမော အနုလောမေ အနုက္ကမနိယမတော သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပဋိလောမော နာမ အပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပာဒေါ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော ဟောတိ။ ကထံ? ပဋိစ္စာတိ ဟိ ဣမိနာ ဖလဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန၊ ပစ္စယာနဉ္စ ပစ္စယာယတ္တုပဂမနေန တဿ ဥပ္ပာဒါဘိမုခဘာဝဒီပနတော ¶ အသမုပ္ပာဒေါ န သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ အပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဧဝံ ဥဘယပဋိက္ခေပေန ပနဿ ပဋိလောမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧကေ။ တံ အယုတ္တံ တဿ အနုလောမဘာဝနိယမနတော၊ အတ္ထာတိသယာဘာဝတော၊ တသ္မာ အပ္ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ တဿ ပဋိလောမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဘဂဝတာ ပါဠိယံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နနိရောဓော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ’’တိ ဧဝံ ပစ္စယဿ သမုစ္ဆိန္နပစ္စယဘာဝဝသေန ပစ္စယနိရောဓံ၊ ဖလဿ ပစ္စယပဋိဂ္ဂဟာဘာဝဝသေန ပစ္စယုပ္ပန္နနိရောဓဉ္စ ဒီပေတိ။ ဒုဝိဓော ပါဠိယံ နိရောဓော အတ္ထတော အနုပ္ပာဒေါ နာမ ဟောတီတိ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပာဒေါ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နာနံ နိရောဓမတ္တန္တိ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ တဿာနုဘာဝဒီပနာဓိပ္ပာယတော။ ဝိဒိတဝေလာယန္တိ မနသိကတဝေလာယန္တိ အတ္ထော၊ အညထာ တတော ပုဗ္ဗေ အဝိဒိတပ္ပသင်္ဂတော။

ဈာယတောတိ ¶ ဧတ္ထ ကာမံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေန ဈာယတော ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ၊ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ ဝါ ပကာသန္တိ၊ တထာပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမထာဒိယာနိကဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဂ္ဂဟဏံ။ စတုသစ္စဓမ္မဂ္ဂဟဏံ ကာမံ အနုလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒဿနာဓိကာရေန ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာပိ ‘‘ယော ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ၊ သော သမုဒယံ ပဇဟတီ’’တိ လဒ္ဓိဝသေန ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂။ ‘‘ပစ္စယက္ခယဿာ’’တိ ကိစ္စပရိယာယဝသေန ဝုတ္တံ။ တေန ပစ္စယနိဗ္ဗာနံ၊ တဒုပနိဿယနိဗ္ဗာနဉ္စာတိ ဒုဝိဓံ နိဗ္ဗာနံ ဒဿိတံ ဟောတီတိ။ ကာမဉ္စ တံ န ကေဝလံ ပစ္စယက္ခယမတ္တံ ကရောတိ၊ အထ ခေါ ပစ္စယုပ္ပန္နက္ခယမ္ပိ ကရောတိ။ ယတော ဥဘိန္နမ္ပိ နိရောဓော ဒဿိတော၊ တထာပိ ဟေတုနိရောဓာ ဖလနိရောဓောတိ ကတွာ ‘‘ပစ္စယက္ခယဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဓမ္မာတိ ဧတ္ထ စတုသစ္စဂ္ဂဟဏံ ပဌမဂါထာယံ ဝုတ္တနယဝိပလ္လာသေန ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃။ သမုဒယနိရောဓသင်္ခါတော အတ္ထောတိ ဧတ္ထ သမုဒယော ကိစ္စဝသေန၊ နိရောဓော အာရမ္မဏကိရိယာယ။ ဧတေန ဒွိပ္ပကာရာ နိရောဓာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ တဿ အနုဘာဝဿ ဝသေနာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပလ္လင်္ကာဘုဇိတဋ္ဌာနဉ္စ ‘‘ပလ္လင်္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဖလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ‘‘ပလ္လင်္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ

၄။ သမ္မောဒီတိ ¶ ဟိတကာမတာယ ဘဂဝါ တေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ ဝေဒေဟိ အန္တန္တိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ အန္တော နာမ။ ဝေဒါနံ ဝါ အန္တံ ဂတတ္တာတိ ဧတ္ထ အရဟတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမေန ဝေဒန္တဂူ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဧဝ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော။ ဒုတိယေန ဝေဒန္တဂူ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယောတိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကိဉ္စာပိ ဗြာဟ္မဏဿ စတုသစ္စယုတ္တံ အတ္ထတော ဝုတ္တံ၊ ဥဒါနဂါထာယံ ဝုတ္တပဋိဝေဓာဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ ပရိဟာရော။

အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅။ မုစလိန္ဒဝတ္ထုမှိ ဧတမတ္ထန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ ဝိဝေကန္တိ ဥပဓိဝိဝေကံ ¶ ။ ‘‘အဗျာပဇ္ဇံ သုခံ လောကေ’’တိ ဣမိနာ ပဌမမဂ္ဂံ ဒဿေတိ တေန သတ္တေသု မာရဏဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဗျာပါဒပ္ပဟာနသိဒ္ဓိတော။ ‘‘ပါဏဘူတေသု သံယမော’’တိ ဣမိနာ ဒုတိယမဂ္ဂံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂီ ဟိ ပုဂ္ဂလော အဝသိဋ္ဌဗျာပါဒတနုတ္တဝသေန ပါဏဘူတေသု သံယတော ဟောတိ ဝိဟိံသာဓိပ္ပာယာဘာဝတော။ ဧဝံ စတ္တာရော ဟိ မဂ္ဂါ အနုက္ကမေနာပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။

မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၆။ ရာဇာယတနံ ပါတလိ။ ‘‘စတုဒ္ဒိသာ အာဂန္တွာ’’တိ ပါဌသေသော။ မုခဝဋ္ဋိယံ ကိရဿ ဒိန္နာနံ စတုန္နမ္ပိ လေခါပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ တေ ဝါဏိဇာ ဒေဝတာယ ဂါရဝဒဿနေန ဘဂဝတော ရူပကာယဒဿနေန ပသန္နတ္တာ သရဏံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ဒေဝတာယ ‘‘ဘဂဝါ ရာဇာယတနမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနံ သုတွာ သာဝကသင်္ဃာဘာဝံ၊ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဓမ္မသဗ္ဘာဝဉ္စ ဇာနိံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာနန္တီတိ ဗုဒ္ဓါတိ သမ္ဗန္ဓော။

ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၇။ အဓိဂတော ¶ ခေါ မျာယန္တိအာဒိမှိ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော၊ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသော။ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဒုရနုဗောဓော။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတော။ ပဏီတောတိ အတပ္ပကော။ ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ တက္ကေန အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒနီယော။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ တဉှိ ဖလူပစာရေန ဧကမ္ပိ သမာနံ တထာ တထာ ဝုစ္စတိ။ ရာမာတိ ပဇာ။ အနု အနု အစ္ဆရိယာ အနစ္ဆရိယာ။ တေသံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ သုတပုဗ္ဗာနံ၊ ဓမ္မဿ ဝါ ဂမ္ဘီရဘာဝံ အဓိဂတပုဗ္ဗာနံ။ ကိဉ္စာပိ ဘဂဝတော စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပ္ပဋိပဒါ၊ တထာပိ ဗောဓိသတ္တပဋိပဒံ သန္ဓာယ ‘‘ကိစ္ဆေန မေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပကာသိတံ ပကာသိတု’’န္တိ ဥဘယထာပိ ပါဌော။ ပရေတေဟိ ယုတ္တေဟိ။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂဒိဋ္ဌိရာဂေဟိ ရတ္တာ။ အတ္တနိစ္စာဒိဂါဟကာ န ဒက္ခန္တိ န ပဿိဿန္တိ။

၈။ သဟံပတိ ¶ ကိရ ‘‘နဿတိ ဝတ ဘော လောကော’’တိ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေတိ၊ ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သန္နိပတိံသု။ ပညာမယေ အက္ခိမှိ သန္တာနာနုသယိတဝသေန အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂါဒိရဇံ ဧတေသံ၊ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ။

သမလေဟိ သတ္ထာရေဟိ။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အရိယမဂ္ဂံ၊ စတုသစ္စဓမ္မံ ဝါ။ ဝိဇ္ဇတ္တယစတုမဂ္ဂဉာဏေဟိ ပုနပ္ပုနံ ဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ။ သေလေတိ သိလာမယေ။ ဝိဂတရဇတ္တာ သုခဒဿနယောဂ္ဂေ ဣတော စ ဧတ္တော စ အာဂန္တွာ ယထာ ဌိတော စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ။ တွမ္ပိ သုမေဓ သုန္ဒရပည သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမာယ သမန္တစက္ခု။ သဗ္ဗကိလေသသင်္ဂါမာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင်္ဂါမ။ ဇာတိကန္တာရာဒိနိတ္ထရဏတ္ထံ ဝေနေယျဇနသတ္ထဝါဟနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟ။ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏ။

၉။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ နာမံ။ ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ¶ ။ အန္တော နိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသိယန္တိ၊ တတ္ထ ယာနိ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ၊ တာနိ သူရိယရံသိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ ဟောန္တိ။ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ၊ တာနိ ပါဠိနာရုဠှာနိ၊ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနိ။ ဧတေဟိ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ပစ္စဘာသီတိ ပတိ အဘာသိ။

အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ ပစ္ဆိမဿ ပဒဒွယဿ အယမတ္ထော။ အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ နာဘာသိ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေတု၊ ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ ¶ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော။ အာဇာနိဿတီတိ စေ န နိဋ္ဌာနမကံသု ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ တေ ဝိနယက္ကမညာ၊ အဟံ ဒေသေယျံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ‘‘မုဒ္ဓါပိ တဿ ဝိပတေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၁၁၊ ပါရာ။ ၂) ဧတ္ထ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပော ကိရေသော။ လောကေ တဿ အဓိမုတ္တဘာဝဒီပနတ္ထဉှိ ဣဒံ ဝစနံ အတ္တနော တဒုပဒေသေန အဝိဒိတဘာဝဒီပနတ္ထံ။ တဿ အနန္တေဝါသိကဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ ဧဝမာဒီနိ ပနေတ္ထ ပယောဇနာနိ။ ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ တဿ မရဏာရမ္မဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေန တတော ပုဗ္ဗေ တဿ သတိ ဓမ္မဒေသနာယ ခိပ္ပံ ဇာနနဘာဝါရမ္မဏန္တိ ဒီပေတိ။ ပရောပဒေသတော အဇာနိတွာ ပစ္စက္ခတော မရဏသစ္ဆိကိရိယမ္ပိ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အနေကဉာဏသမောဓာနာဘာဝတော သုဝုတ္တမေတံ။ စိတ္တပုဗ္ဗိကာ ဟိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ၊ အညထာ နဝသတ္တပါတုဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ။ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဧကတော ဂဟဏေ ဝိရုဒ္ဓကာလာနံ ဧကတော ¶ ဇာနနပ္ပသင်္ဂေါ။ တတော ဧကဉာဏဿ ဝိတထဘာဝပ္ပတ္တိဒေါသော၊ တသ္မာ သဗ္ဗဿ ဝိနာနေကဉာဏသမောဓာနံ အာပဇ္ဇိတဓမ္မေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏဝန္တတ္တာ ပန သဗ္ဗညူ ဧဝ ဘဂဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န သဗ္ဗကာလံ ဧကတော။ အာဠာရာဒီနံ မရဏာဇာနနတောတိ စေ? န၊ တဿ ဇာနနေန ပုထုဇ္ဇနဿာပိ သဗ္ဗညုတာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော။ ယဒါဘာဝေန ယဒါဘာဝေါ တဗ္ဘာဝေန တဿာဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ လောကေ သိဒ္ဓါတိ။ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ ဝစနတော တဿ မရဏဇာနနံ သိဒ္ဓန္တိ ကတွာ ဘဝံ မတေနေဝ ဘဂဝါ သဗ္ဗညူတိ သိဒ္ဓံ န ဒေဝတာရောစနတော ပုဗ္ဗေ အဇာနနတောတိ စေ? န၊ ဝိသေသံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အန္တရာ ပဇာနနတော၊ ဒေဝတာယ သဗ္ဗညုဘာဝပ္ပတ္တိဒေါသတော စ။ န ဟိ သော ကဿစိ ဝစနေန အညာသီတိ။

အပိစ ကိမိဒံ တတ္ထ ဇာနနံ နာမ တဒါရမ္မဏဉာဏုပ္ပတ္တီတိ စေ? န၊ လောကေ သဗ္ဗညုနော အစ္စန္တာဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ သာဓိကာ ဟိ မယာ ဧကဉာဏက္ခဏေ သဗ္ဗံ ဉာဏံ၊ တဒညေသဉ္စ တဒညာဏာနုပ္ပတ္တိ။ အပိစ သဗ္ဗညုနော သဗ္ဗဓမ္မဝိသယေ ဉာဏပစ္စုပဋ္ဌာနသိဒ္ဓိ တဿ ဉာဏဿ အတ္တနာဝ အတ္တနော အဝိသယောတိ စေ? န၊ ဟေတုနိဒဿနာနုပ္ပတ္တိတော။ အပိစ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိသေသဝစနံ အတ္ထိ။ ယေန ဒေဝတာရောစနုတ္တရကာလမေဝ ဘဂဝတော ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ပညာယတိ။ န ဟိ ဝစနပုဗ္ဗာပရိယဘာဝမတ္တေန တဒတ္ထပုဗ္ဗာပရိယတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အယုတ္တမေတံ။ အဘိဒေါသကာလံကတောတိ ပဌမယာမေ ကာလံကတော။ ‘‘မဇ္ဈိမယာမေ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဥဘယတ္ထပိ မဟာဇာနိယော။ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ၊ ဧကဒိဝသဗ္ဘန္တရေ စ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ အဿာတိ မဟာဇာနိ။ တေသု ဟိ ဒွီသု အာဠာရော အာကိဉ္စညာယတနဘဝေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဥဒကော ဘဝဂ္ဂေ၊ တသ္မာ နေသံ ဓမ္မဒေသနာယ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ဧဝံ စိန္တေသိ၊ န ဣတော မနုဿလောကတော စုတိဘာဝံ သန္ဓာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဗုဒ္ဓဝေနေယျတဉ္စ သန္ဓာယာတိ နော တက္ကော၊ အညထာ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါတိ အာစရိယော။

ဗောဓိသတ္တဿ ¶ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကာ စေဝ လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကာ စ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒွိဓာ ဗျာကရိံသု ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တိ၊ ပဗ္ဗဇန္တော ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဉ္စ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘အဂါရေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဗုဒ္ဓါဝ ဟောတီ’’တိ ဧကံသဗျာကရဏာဝ အဟေသုံ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပါရံ ¶ ဂတာ။ ဣမေ ပန မန္တပါရံ အတိက္ကမန္တာ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပုညမဟတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပုရေတရမေဝ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဣမေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ။ ‘‘တေသံ ပုတ္တာ’’တိပိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ ‘‘ဗဟူပကာရာ ခေါ မေ’’တိ စိန္တေသိ။ ကိံ ဥပကာရကာနံ ဧဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဣတရေသံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ဥပကာရာနုဿရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာနယော။ အတ္တနော ကတညုကတဝေဒိဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ၊ ကတညုတာဒိပသံသနတ္ထံ၊ ပရေသဉ္စ ကတညုဘာဝါဒိနိယောဇနတ္ထံ၊ ခိပ္ပဇာနနပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏတ္ထံ။

၁၁။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိယာ စ မဇ္ဈေ တိဂါဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂါဝုတာနိ။ ဗာရာဏသိနဂရံ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ပန ဗောဓိမဏ္ဍဿ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာ-သဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ၊ သော ဒုတိယပဒေပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ အယောဇိယမာနေ ပန ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာဝ ဝုတ္တောတိ။

သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ တဏှက္ခယေတိ နိဗ္ဗာနေ။ ဝိမုတ္တောတိ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယှံ ပဋိပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ၊ အသဒိသောတိ အတ္ထော၊ မမ သဗ္ဗညုဘာဝေ ဒေါသံ ဒဿေတွာ လောကေ ဌာတုံ အသမတ္ထတာယ မမ ပစ္စတ္ထိကပုဂ္ဂလော ဝါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘာယ အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။

အရဟသိ အနန္တဇိနော ဘဝိတုံ ယုတ္တော တွန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ အတ္တနော သတ္ထုနာမံ။ ဟုပေယျာသီတိ အာဝုသော ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယျ။ ပက္ကာမီတိ ဝင်္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။ ဘဂဝါပိ ‘‘တတ္ထ တဿ မိဂလုဒ္ဒကဿ ဓီတုယာ စာပါယ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ပုန အာဂန္တွာ အနာဂါမီ အယံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ တေန သဒ္ဓိံ အာလပိ။ သော စ တထေဝါဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အနာဂါမီ ဟုတွာ အနုက္ကမေန ကာလံ ကတွာ အဝိဟေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

၁၂။ သဏ္ဌပေသုန္တိ ¶ ¶ ကတိကံ အကံသု။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ ‘‘အဘိဇာနာထ နု ဘာသိတမေတ’’န္တိ၊ ‘‘ဝါစံ ဘာသိတမေဝ’’န္တိ စ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဂဝန္တံ သုဿူသိံသူတိ ဘဂဝတော ဝစနံ သောတုကာမာ အဟေသုံ။ အညာတိ အညာယ၊ ဇာနိတုန္တိ အတ္ထော။

၁၃။ အထ ကိမတ္ထံ အာမန္တေသီတိ? တတောပိ သုဋ္ဌုတရံ ပဋိဇာနနတ္ထံ၊ ဓမ္မဿ အဘိဘာရိယဒုလ္လဘဘာဝဒီပနတ္ထံ၊ အက္ခရဝိက္ခေပနိဝါရဏတ္ထဉ္စ။ တတ္ထ ဒွေမေတိ အန္တဒွယဝစနံ အညေသမ္ပိ တဒန္တောဂဓဘာဝတော။ အပိစ ယောဇနာဝသေန။ တဏှာအဝိဇ္ဇာတိ ဟိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ သီသဘူတာ ဒွေ ကိလေသာ။ တေ စ သမထဝိပဿနာနံ ပဋိပက္ခဘူတတ္တာ အန္တာ နာမ။ တေသု တဏှာဝသေန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ ဘဇန္တော သမထံ ပရိဟာပေတိ ဗာလော၊ တထာ အဝိဇ္ဇာဝသေန အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဘဇန္တော ဂစ္ဆန္တော ဝိပဿနန္တိ န သက္ကာ ဥဘော ဒွေ အန္တေ အပ္ပဟာယ အမတံ အဓိဂန္တုန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ အပိစ လီနုဒ္ဓစ္စပဟာနဒဿနမေတံ။ လီနော ဟိ နိက္ခိတ္တဝီရိယာရမ္ဘော ကာမသုခဉ္စ ဘဇတိ၊ ဣတရော အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယော အတ္တကိလမထံ။ ဥဘောပိ တေ ဝီရိယသမတာယ ပဋိပက္ခတ္တာ အန္တာ နာမ။ အပိစ တိဿော သာသနေ ပဋိပဒါ ဝုတ္တာ အာဂါဠှာ၊ နိဇ္ဈာမာ၊ မဇ္ဈိမာ စ။ တတ္ထ အာဂါဠှာ ‘‘ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ၊ နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသော’’တိ ဧဝမာဒိကာ။ နိဇ္ဈာမာ ‘‘အစေလကော ဟောတိ၊ မုတ္တာစာရော’’တိ ဧဝမာဒိကာ၊ မဇ္ဈိမာ ‘‘အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ ဧဝမာဒိကာ။ တတ္ထ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ အာဂါဠှာ နာမ ပဋိပဒါ ဟောတိ သဗ္ဗာကုသလမူလတ္တာ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ နိဇ္ဈာမာ နာမ အတ္တဇ္ဈာပနတော။ ဥဘောပေတေ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ ပဋိပက္ခဘူတတ္တာ အန္တာ နာမ၊ တသ္မာ ဣမေဝ သန္ဓာယ ဒွေမေတိ။ ကိမတ္ထံ ဘဂဝါ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတေ ဧဝ အဓိကရောတိ၊ န ဂဟဋ္ဌေတိ? ပဗ္ဗဇိတာနံ တဒဓိမုတ္တတ္တာ၊ သုခပရိဝဇ္ဇနသမတ္ထတာယ၊ တဒဓိကတတ္တာ စ ပဗ္ဗဇိတာ ဧတ္ထ အဓိကတာ၊ န ဂဟဋ္ဌာ။ ယဒိ ဧဝံ ကိမတ္ထံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂမာဟ၊ နနု တေ ပကတိယာပိ ကာမပရိစ္စာဂံ ကတွာ တံ နိဿရဏတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတာတိ? န၊ တေသံ အန္တဒွယနိဿိတတ္တာ။ တေ ဟိ ဣဓ လောကေ ကာမေန ဝိသုဒ္ဓိမိစ္ဆန္တိ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ တဿေဝ တပဿ ဖလေန ပေစ္စ ဒိဗ္ဗေ ကာမေ အာသီသမာနာ ဒဠှတရံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂမနုယုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ¶ ။ အန္တတ္ထော ပန ဣဓ ကုစ္ဆိတဋ္ဌေန ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘အန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝိကာနံ၊ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလျ’’န္တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၉၁၊ သံ။ နိ။ ၃။၈၀) ဝိယ။

ယော စာယံ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါတိ ဧတ္ထ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမော အဓိပ္ပေတော၊ ဒုတိယော ကိလေသကာမော ¶ ။ တံသမ္ပယုတ္တသုခမေတ္ထ ကာမသုခံ နာမ။ တေန ဝိပါကသုခဿ နိရဝဇ္ဇဘာဝံ ဒီပေတီတိ။ အလ္လီယနံ နာမ တဒဘိနန္ဒနာ။ အနုယောဂေါ နာမ ဘဝန္တရေ တဒနုယောဂပတ္ထနာ။ ဟာနဘာဂိယကရတ္တာ ကုသလပက္ခဿ၊ ဟီနပုဂ္ဂလဘာဝိတတ္တာ၊ ဟီနဓာတုပဘဝတ္တာ စ လာမကဋ္ဌေန ဟီနော။ ဂါမနိဝါသိသတ္တဓမ္မတ္တာ ဂမ္မော။ ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏတ္တာ ပေါထုဇ္ဇနိကော။ အနရိယောတိ အရိယာနံ အနဓိပ္ပေတတ္တာ၊ အရိယဓမ္မပဋိပက္ခတ္တာ၊ အနရိယကရတ္တာ၊ အနရိယဓမ္မတ္တာ၊ အနရိယာစိဏ္ဏတ္တာ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနတ္ထသင်္ခါတသံသာရဘယာဝဟတ္တာ၊ အနတ္ထဖလနိဗ္ဗတ္တကတ္တာ စ အနတ္ထသံဟိတော။ အတ္တနော ကေဝလံ ခေဒူပဂမော အတ္တကိလမထော နာမ။ သော ဒိဋ္ဌိဂတပုဗ္ဗကတ္တတပါနုက္ကမကိရိယာဝိသေသံ နိဿာယ ပဝတ္တတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌိဝသေန အနုယောဂေါ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ နာမ။ အတ္တဝိယောဂဝိတ္တာပရိဿမတ္တာ၊ အနုပါယပဝတ္တတ္တာ သမ္ပဇ္ဇမာနော မိဂယောနိဂေါယောနိကုက္ကုရယောနိသူကရယောနီသု ပါတာယတိ။ ဝိပစ္စမာနော နရကံ နေတီတိ အနတ္ထသံဟိတော။ ဧတေ တွာတိ ဧတေ တု။ တထာဂတေနာတိ အတ္တာနံ အဝိတထာဂမနံ အာဝိ ကရောတိ၊ တေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘န မယာ ပရိဝိတက္ကိတမတ္တေန ဝိတက္ကိတာ၊ ကိန္တု မယာ တထာဂတေနေဝ သတာ အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ စက္ခုကရဏီတိအာဒီဟိ ပန တမေဝ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ ဘေသဇ္ဇံ အာတုရဿ ဝိယ ‘‘စက္ခုကရဏီ’’တိ ဣမိနာ ဉာဏစက္ခုဝိသောဓနံ ဝုတ္တံ။ ဉာဏကရဏီတိ ဣမိနာ အန္ဓကာရဝိဓမနံ ဝုတ္တံ။ ဥပသမာယာတိ ကိလေသပရိဠာဟပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။ အဘိညာယာတိ သစ္စပဋိဝေဓနံ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗောဓာယာတိ သစ္စပဋိဝိဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ သောပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာတိ ဧဝံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

၁၄။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ အညတ္ထ ဝိယ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ အကထေတွာ ပဌမမေဝ အသေဝိတဗ္ဗမန္တဒွယံ ဝတွာ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ ဒေသေသီတိ? အတ္တာဒိမိစ္ဆာဘိမာနနိဝါရဏတ္ထံ၊ ကုမ္မဂ္ဂပဋိပတ္တိနိဝါရဏတ္ထဉ္စ အန္တဒွယဝဇ္ဇနံ ဝတွာ အတ္တနော ¶ ဝိသေသာဓိဂမဒီပနနယေန အဗာဟုလ္လိကာဒိဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ တေသဉ္စ မဇ္ဈိမပဋိပဒါဒီပနေန တတ္ထ အနုယောဇနတ္ထံ ပစ္ဆာ သမ္မာပဋိပဒံ ဒေသေသိ၊ တတော တဿ မဇ္ဈိမပဋိပဒါသင်္ခါတဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဝိသယဒဿနတ္ထံ စတုသစ္စဓမ္မံ သင်္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ဒေသေတုကာမော ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟ၊ အယမေတ္ထ အနုသန္ဓိ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ သုတ္တာနုသန္ဓိပကအာသနတ္ထံ အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဝုတ္တံ ပဋိပဒံ သုတွာ ကိရ ကောဏ္ဍညော အာဟ ‘‘ကထံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တပဋိပဒါယ ဥပ္ပတ္တိ သိယာ။ အယဉှိ ပဋိပဒါ ကိလေသာနံ အနုပ္ပတ္တိယာ သတိ သမ္ဘဝတိ၊ န အညထာ။ ကိလေသာနဉ္စ ယဒိ လောဘတော ဥပ္ပတ္တိ ခုပ္ပိပါသာနံ ဝိယ၊ တဒါသေဝနာယ အနုပ္ပတ္တိ သိယာ၊ တဒဝတ္ထုဿ ဝါ တေသံ ဥပ္ပတ္တိ။ တဒဝတ္ထုဝိပရီတကာယကိလမထာသေဝနာယ အနုပ္ပတ္တိ သိယာ။ ဥဘောပေတာ ဘဂဝတာ ‘အန္တာ’တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ကထံ ပနေတိဿာယ ¶ သမ္မာပဋိပဒါယ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ဘဝေယျာ’’တိ။ ဘဂဝါ အာဟ အနုပါယာသေဝနတော။ ကထန္တိ စေ? –

‘‘သံသာရမူလတော ဉာဏံ၊ တဉ္စ ဉာဏာ ပဟိယျတိ၊

ဇီဝိတေ သတိ တံ ဟောတိ၊ တဉ္စ ဇီဝိတသာဓနေ။

‘‘တသ္မာ ဉာဏာယ မေဓာဝီ၊ ရက္ခေ ဇီဝိတမတ္တနော၊

ဉာဏသာဓနဘူတဉ္စ၊ သီလဉ္စ ပရိပါလယေ။

‘‘ဇီဝိတဉ္စ ယထာ လောကေ၊ ဘိန္နေ ကာယေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

တထေဝ ဘိန္နသီလဿ၊ နတ္ထိ ဉာဏဿ သမ္ဘဝေါ။

‘‘တသ္မာ အာယုဉ္စ သီလဉ္စ၊ ဉာဏတ္ထံ ရက္ခတာ သတာ၊

သေဝိတဗ္ဗာ န ကာမာပိ၊ နာပိ ကာယဝိနာသနာ။

‘‘ကာမေသု ဂေဓမုပဂမ္မ ဟိနော ဂမ္မဉ္စ၊

အစ္စုဒ္ဓနော ကိလမထံ ဂမုပေတိ မူဠှော၊

ယော မဇ္ဈိမံ ပဋိပဒံ ပရမံ ဥပေတိ၊

သော ခိပ္ပမေဝ လဘတေ ပရမံ ဝိမောက္ခ’’န္တိ။

သုတွာ ¶ တဒေတံ သုဂတဿ ဝါကျံ၊

ပညံ မုနီ သော သုတဇံ လဘိတွာ၊

စိန္တာမယံ ဉာဏ ပဝေသမာနော၊

ဥစ္ဆိန္ဒယံ ပဉှမိမံ အပုစ္ဆိ။

‘‘နိဗ္ဗေဓပဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ ဃောရံ၊

တပံ ကထမိဝါတိ သော တွံ၊

ဗြူဟိ တဒေဝ ဟောတိ ဘိက္ခု စရ၊

ဝိရာဂမုပယာတိ စ ဒုက္ခသစ္စဿ၊

ဒဿနေနေဝ ¶ ဒုက္ခာနုဘဝနာ၊

တမှိ ဒေါသဿ ပစ္စယော’’တိ။

သုတွာဝ ကောဏ္ဍညော မုနိဝစနံ၊

ဝုဋ္ဌာယ ဟဋ္ဌော သဟသာ အဝေါစ၊

‘‘ဥဒါဟရ တွံ ဘဂဝါ မမေတံ၊

ဘိက္ခု ယထာ ပဿတိ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ။

စိန္တာမယိဿ ပညာပရိပုဏ္ဏာ ဘာဝနာမယိပညာသမ္ပတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ ဣမေဟိ ဣတိ ဘဂဝါ သုတ္တမိဒမာဟာတိ ကိရ။ ကသ္မာ ဘဂဝါ ကောဏ္ဍညဿ ပုရိမမေဝ သစ္စဒေသနံ အဝဍ္ဎေတွာ အတ္တနော အဓိဂတက္ကမမာဟာတိ? နာဟံ ကဿစိ အာဂမံ ဒေသေမိ၊ အပိစ ခေါ သယမေဝ ဧဝမဓိဂတောမှီတိ ဒဿနတ္ထံ။ တတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဣမိနာ ဣဒံ အတ္ထဒွယံ ဒဿေတိ၊ န မယာ အာဠာရတော၊ ဥဒကတော ဝါ အယံ ဓမ္မော သုတော၊ ကိန္တု ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသွေဝ ဉာဏံ မေ ဥဒပါဒီတိ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ အာနုဘာဝံ ပကာသေတိ။ အပိစ ယသ္မာ ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိနာပိ ပရောပဒေသေန အရိယသစ္စာနိ ပဿတိ၊ တသ္မာ ကထံ တုမှေဝ မမာပဒေသေန န ပဿထာတိ။

၁၅။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒါနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။ ဉာဏဉှိ သစ္စာနံ အာလောစနတော စက္ခုဘူတတ္ထဇာနနတော ဉာဏံ။ ပကာရေဟိ ဇာနနတော ပညာ။ ကိလေသဝိဒါရဏတော၊ ဝိဇ္ဇနတော စ ဝိဇ္ဇာ။ သစ္စစ္ဆာဒကတမဝိနာသနတော၊ တေသံ ဂတိကောဋိပကာသနတော အာလောကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပဌမေန ပရိဝဋ္ဋေန သစ္စာနံ အညမညံ အသင်္ကရတော ဌပနပညံ ¶ ဒဿေတိ၊ ဒုတိယေန တေသံ ကတ္တဗ္ဗာကာရပရိစ္ဆိန္ဒနပညံ၊ တတိယေန သစ္စေသု ဉာဏကိစ္စသန္နိဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။

၁၆။ ယာဝကီဝဉ္စာတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယာဝဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဣတိ စိတ္တမနော’’တိအာဒိ ဝိယ။ ရာဂါဒီဟိ အကုပ္ပတာယ အကုပ္ပာ ဝိမုတ္တိ။ ဝေယျာကရဏန္တိ ဓမ္မဒေသနာ။ သာ ဟိ ဓမ္မာနံ ဗျာကရဏတော ပကာသနတော ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိရဇံ ဝီတမလန္တိ ဧတ္ထ ဝိရဇံ ဝိသမဟေတုဝါဒဝိဂမတော။ ဝီတမလံ အဟေတုကဝါဒဝိဂမတော။ ဝိရဇံ သဿတဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနတော။ ဝီတမလံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနတော။ ဝိရဇံ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနတော။ ဝီတမလံ အနုသယပ္ပဟာနတော။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဓမ္မမတ္တဒဿနံ၊ န တတ္ထ သတ္တော ဝါ ဇီဝေါ ဝါ ကာရကော ဝါ ဝေဒကော ဝါတိ၊ တေနေဝါဟ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗန္တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ ဣဒဉှိ တဿ ဓမ္မစက္ခုဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ¶ ဝုတ္တံ။ တဉှိ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စဝသေန ဧဝ သင်္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

၁၇။ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဧတ္ထ ဒေသနာဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ၊ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ လဗ္ဘတေဝ။ ဧတ္ထ ကိမတ္ထံ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ? နာနာဒိဋ္ဌိဂတန္ဓကာရဝိဓမနတော လဒ္ဓါလောကတ္တာ၊ အပါယဘယသမတိက္ကမနတော အဿာသံ ပတ္တတ္တာ၊ ဒေဝကာယဝိမာနဒဿနတော ပီတိပါမောဇ္ဇစလိတတ္တာ စာတိ ဧဝမာဒီနေတ္ထ ကာရဏာနိ ဝဒန္တိ။ ပထဝိကမ္ပနမဟာသဒ္ဒပါတုဘာဝေါ စ ဓမ္မတာဝသေနေဝ ဟောတီတိ ဧကေ။ ဒေဝတာနံ ကီဠိတုကာမတာယ ပထဝိကမ္ပော။ ဗဟုနော ဒေဝသင်္ဃဿ သန္နိပါတတော၊ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာဇာလဝိသဇ္ဇနတော စာတိ ဧကစ္စေ။

၁၈။ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါဝိသေသန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ တဿ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါပဋိလာဘနိမိတ္တဝစနပရိယောသာနဒဿနော။ တဒဝသာနော ဟိ တဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ။ သွာက္ခာတောတိအာဒိ ‘‘ဧဟီ’’တိ အာမန္တနာယ ပယောဇနဒဿနဝစနံ။ ‘‘ဧဟိဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ ‘‘သွာက္ခာတော ဓမ္မော စရ…ပေ… ကိရိယာယာ’’တိ စ အဝေါစာတိ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ အဝသိဋ္ဌံ မဂ္ဂတ္တယဗြဟ္မစရိယံ သမဓိဂစ္ဆ။ ကိမတ္ထံ? သမ္မာဒုက္ခဿန္တကိရိယာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧဟိဘိက္ခူ’’တိ ဣမိနာ ဘဂဝတော ဝစနေန နိပ္ဖန္နတ္တာ ကာရဏူပစာရေန ‘‘ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တာ။ သာဝ တဿာယသ္မတော ယာဝဇီဝံ ဥပသမ္ပဒါ အဟောသီတိ အတ္ထော။ တေန တဿာ ဥပသမ္ပဒါယ ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာတာဒိနာ ဝိစ္ဆေဒါ ဝါ တဒညာယ ဥပသမ္ပဒါယ ကိစ္စံ ဝါ နတ္ထီတိ ဣဒမတ္ထဒွယံ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿေတိ။ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ဥပသမ္ပဒါနံ ဧဟိဘိက္ခုဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏပဉှဗျာကရဏဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါနံ စတုန္နံ အညတရာယ ဥပသမ္ပန္နဿ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒေါ ဝါ တဒညူပသမ္ပဒါယ ကိစ္စံ ဝါ နတ္ထိ၊ ဣတရဿတ္ထီတိ။ နိကာယန္တရိကာ ပနာဟု ‘‘ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နိယာမောက္ကန္တိသင်္ခါတာယ ဥပသမ္ပဒါယ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မုပသမ္ပဒဉ္စ ဒသဝဂ္ဂပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယဝသေန ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒသဝိဓောပသမ္ပဒါ’’တိ။ ကာ ပနေတ္ထ အတ္ထတော ဥပသမ္ပဒါ နာမာတိ? တဒဓိဂတကိရိယာဝသေန နိဗ္ဗတ္တိယာ အသေက္ခာ တဒဓိဝါသနစေတနာယ ပရိဘာဝိတပဉ္စက္ခန္ဓိကာ အဇ္ဈတ္တသန္တတိ။ ကာ ပနေတ္ထ ပရိဘာဝနာ နာမ? တဗ္ဗိပက္ခဓမ္မဇ္ဈာစာရဝိရုဒ္ဓဘာဝေါ၊ တဿ ပတ္တိယာ တာယ ပရိဘာဝနာယ ဝသေန ကတ္ထစိ ‘‘သမန္နာဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘လောဘေန သမန္နာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘဗ္ဗော စတ္တာရိ သတိပဋ္ဌာနာနိ ဘာဝေတု’’န္တိအာဒိ။ ဧတ္ထာဟု နိကာယန္တရိကာ ‘‘ယထာဝုတ္တာယ ဥပသမ္ပဒါယ ပတ္တိသင်္ခါတော စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော ဓမ္မော အတ္ထိ၊ တဿ သန္တတိဝသေန ပုဗ္ဗာပရိယံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ယာဝ အဝိစ္ဆေဒေါ၊ တာဝ ဥပသမ္ပန္နောတိ၊ အညထာ တတော ဓမ္မန္တရုပ္ပတ္တိက္ခဏေ ¶ တဿ ဥပသမ္ပန္နဿ အနုပသမ္ပန္နဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘သုတ္တံ အာဟရထာ’’တိ။ တေ စေ ဝဒေယျုံ ‘‘ယော တေသံ ဒသန္နံ အသေက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ဥပါဒါယ ပဋိလာဘသမန္နာဂမော အရိယော ဟောတိ ဝိပ္ပဟီနောတိ ဧဝမာဒီနိ နော သုတ္တာနီ’’တိ။ ဧဝံ သတိ အသန္တဓမ္မေဟိ၊ ပရသတ္တေဟိ စ သမန္နာဂမဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ နေသံ ပါပုဏာတိ။ ကိံကာရဏံ? သုတ္တသမ္ဘဝတော။ ယထာဟ – ‘‘ရာဇာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကဝတ္တီ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၉၉-၂၀၀ အတ္ထတော သမာနံ) ဝိတ္ထာရော။ ဝသိဘာဝေါ တတ္ထ သမန္နာဂတသဒ္ဒေန ဝုတ္တော။ တဿဟိတေသု ရတနေသု ဝသိဘာဝေါ ကာမစာရော အတ္ထီတိ စေ? ဧတ္ထ ဝသိဘာဝေါ သမန္နာဂမသဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ အညတ္ထ ပတ္တိသင်္ခါတော၊ တံ ဓမ္မန္တရန္တိ။ ကိမေတ္ထ ဝိသေသကာရဏံ? နတ္ထိ စ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တလက္ခဏာဝ ဥပသမ္ပဒါ။ အယမေဝ နယော ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီသုပိ နေတဗ္ဗော။

၁၉။ ကိဉ္စာပိ ဝပ္ပတ္ထေရဿ ပါဋိပဒဒိဝသေ…ပေ… အဿဇိတ္ထေရဿ စတုတ္ထိယန္တိ ဧဝံ နာနာဒိဝသေသု ပါဋေက္ကံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ တထာပိ ဩဝါဒသာမညေန ¶ ဝပ္ပဘဒ္ဒိယာနံ၊ မဟာနာမအဿဇီနဉ္စေတ္ထ ဧကတော ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၀။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ’’တိ ကိမတ္ထံ အာဒိတောဝ အနတ္တလက္ခဏံ ဒီပေတီတိ? တေသံ ပုထုဇ္ဇနကာလေပိ ဣတရလက္ခဏဒွယဿ ပါကဋတ္တာ။ တေ ဟိ မနာပါနံ ကာမာနံ အနိစ္စတာဒဿနေန သံဝိဂ္ဂါ ပဗ္ဗဇိံသူတိ အနိစ္စလက္ခဏံ တာဝ နေသံ ဧကဒေသေန ပါကဋံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ အတ္တကိလမထာနုယောဂတော ကာယိကဒုက္ခံ၊ တဉ္စ မာနသဿ ပစ္စယောတိ မာနသိကဒုက္ခဉ္စ ပါကဋံ၊ တသ္မာ တဒုဘယံ ဝဇ္ဇိတွာ အနတ္တလက္ခဏမေဝ ဒီပေတုံ အာရဘိ။ တဉ္စ ဒီပေန္တော ဒုက္ခလက္ခဏေနေဝ ဒီပေတုံ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာ အဘဝိဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိမတ္ထန္တိ? အနိစ္စလက္ခဏတောပိ တေသံ ဒုက္ခလက္ခဏဿ သုဋ္ဌုတရံ ပါကဋတ္တာ။ တေသဉှိ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တတ္တာ၊ တပ္ပရာယဏဘာဝတော စ ဒုက္ခလက္ခဏံ သုဋ္ဌု ပါကဋံ၊ တသ္မာ တေန တာဝ သုဋ္ဌု ပါကဋေန အနတ္တလက္ခဏံ ဒီပေတွာ ပုန တဒေဝ တဒုဘယေနာပိ ဒီပေတုံ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ ဝက္ခတိ။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ ဧတံ မမာတိ တဏှာဂ္ဂါဟော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂ္ဂါဟော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော။ တဏှာဂ္ဂါဟော စေတ္ထ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတဝသေန၊ မာနဂ္ဂါဟော နဝဝိဓမာနဝသေန၊ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ယေန ¶ သမယေန ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ပဉ္စမိယံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သတ္တမိယံ နာဠကတ္ထေရဿ နာဠကပဋိပဒံ အာစိက္ခိတွာ ဘဒ္ဒပဒပုဏ္ဏမာယံ ယသဿ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပက္ကဘာဝံ ဉတွာ တံ ဥဒိက္ခန္တော ဗာရာဏသိယံ ဝိဟာသိ၊ တေန သမယေန ယသော နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿ ကိရ ဥပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ တဿ ကုလဿ ကိတ္တိသဒ္ဒသင်္ခါတော၊ ပရိဇနသင်္ခါတော ဝါ ယသော ဝိသေသတော ပဝဍ္ဎတိ။ တေန တဿ မာတာပိတရော ဧဝံ နာမမကံသု။ ‘‘သုခုမာလော’’တိအာဒိ ကိမတ္ထံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ? ပစ္ဆိမဇနဿ နေက္ခမ္မေ သမုဿာဟနဇနနတ္ထံ။ ဧဝံ ဥတ္တမဘောဂသမပ္ပိတာနမ္ပိ ဥတ္တမေသု ဘောဂေသု အပ္ပမတ္တကေနာပိ ¶ အသုဘနိမိတ္တေန ဝိတဇ္ဇေတွာ ကာလာကာလံ အဂဏေတွာ ဝိဝေကာဘိရတိယာ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ တိဏံ ဝိယ ပဟာယ ဂေဟတော နိက္ခမနာ အဟောသိ၊ ကဿ ပနညဿ န သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သမင်္ဂီဘူတဿာတိ တေဟိ ဧကတ္တံ ဥပဂတဿ၊ အဝိဝိတ္တဿာတိ အတ္ထော။ နိဒ္ဒါ ဩက္ကမီတိ မနာပေသုပိ ဝိသယေသု ပဝတ္တိံ နိဝါရေတွာ တဿ စိတ္တံ အတိက္ကမိတွာ အဘိဘဝိတွာ အတ္တနော ဝသံ ဥပနေသီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗရတ္တိယော စာတိ တယောပိ ယာမေ။ တေန ပရိဇနဿ ဝိကာရဒဿနေ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ရတ္တိ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ကာလေ သူရိယာဘာဝေ၊ ယာမေ စ ပဝတ္တတီတိ ဝိညေယျော။ ယာမေဝိဓ ဝိညေယျော တိစီဝရဝိပ္ပဝါသေ စ။ ကစ္ဆေတိ ကစ္ဆပဿေ။ ကဏ္ဌေတိ ကဏ္ဌဿ ဟေဋ္ဌာ။ မုဒိင်္ဂဿ ဟိ ဥပရိ ကဏ္ဌံ ဌပေတွာ သယန္တိယာ ကဏ္ဌေ မုဒိင်္ဂံ အဒ္ဒသာတိ အတ္ထော။ အာဠမ္ဗရန္တိ ပဏဝံ။ ဥဘတောမုခဿ တနုကာ ဒီဃာ။ ဝိတ္ထိန္နသမတလဿ ဝါဒိတဿ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဝိပ္ပလပန္တိယောတိ သုပိနဒဿနာဒိဝသေန အသမ္ဗန္ဓပလာပံ ဝိပ္ပလပန္တိယော။ သုသာနံ မညေတိ သုသာနံ ဝိယ အဒ္ဒသ သကံ ပရိဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒီနဝေါတိ အသုဘဘာဝေါ။ နိဗ္ဗိဒါယ စိတ္တံ သဏ္ဌာတီတိ ဝိမုစ္စိတုကာမတာသင်္ခါတာယ ဥက္ကဏ္ဌာယ စိတ္တံ နမီတိ အတ္ထော။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣမာဟိ ဣတ္ထီဟိ သဟ နာဟံ ဘဝိဿာမီ’’တိ အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဒွေ ကိရ အာကာရာ တဿ ပမာဒသုတ္တပရိဇနဒဿနေ ပါကဋာ ဇာတာ ကိလေသာနံ ဗလဝဘာဝေါ၊ အသုဘာကာရဿ အတိဩဠာရိကဘာဝေါ စ။ ဧဝံ သတိ ဩဠာရိကတရေ စ အသုဘာကာရေ ကိလေသဝသေနာယံ သဗ္ဗောပိ လောကော ဧတ္ထ ပီဠိတော မုစ္ဆိတော။ အဟော ကိလေသာ ဗလဝတရာတိ ဟိ ပဿတော ပဿတော တဿ ဒွေပိ တေ အာကာရာ ပါကဋာ ဇာတာ၊ ယေနေဝမဝေါစာတိ။

‘‘သုဝဏ္ဏပါဒုကာယော အာရောဟိတွာ’’တိ ဧတေနဿ နိဿင်္ဂတာယ ဝိဿဋ္ဌဂမနံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ ဗလဝသံဝေဂါဘိတုန္နဟဒယတ္တာ ပရိဇနဿ ပဗောဓေ သတိပိ အတ္တနော ဂမနနိဝါရဏသမတ္ထဘာဝံ အသဟမာနော အတ္တာနံ တက္ကေန္တော ဝိဿဋ္ဌော အဂမာသိ။ အမနုဿာတိ ဒေဝတာ။ တာ ဟိ မနုဿေဟိ သုဂတိပဋိဝေဓဉာဏသဏ္ဌာနာဒိဂုဏသာမညေန ¶ ‘‘အမနုဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ န ဟိ အသမာနဇာတိကာ တိရစ္ဆာနာဒယော ‘‘အဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝါ ‘‘အဝသလာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စန္တိ၊ ကိန္တု ဇာတိသဘာဂတာယ ဧဝ ဝသလာဒယော ‘‘အဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ မနုဿေဟိ ကေနစိ အာကာရေန သဘာဂတာယ ¶ ဒေဝတာ ‘‘အမနုဿာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အညထာ မနုဿာ န ဟောန္တီတိ တိရစ္ဆာနဂတာပိ ‘‘အမနုဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ ဘဝေယျုံ။

၂၆။ ဝနဂဟနံ ဒိသွာ ‘‘သုမုတ္တောဟံ နဂရတော’’တိ ပမုဒိတတ္တာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဥဒါနေသိ။ ဣဒံ ခေါ ယသာတိ ဘဂဝါ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ တဉှိ တဏှာဒိကိလေသေဟိ အနုပဒ္ဒုတံ၊ အနုပသဋ္ဌတဉ္စ ဒဿနမတ္တေနာပိ အဿာဒဇနနတော။ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ ယေန တံ နိဗ္ဗာနံ ဣဓ နိသိန္နမတ္တောဝ တွံ အဓိဂမိဿသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိရာတိ အဿဒ္ဓေယျအဗျတ္တိပရိဟာသေသု နိပါတော၊ ဣဓ အဗျတ္တိယံ။ သုဝဏ္ဏပါဒုကာယော ဩရောဟိတွာတိ စ သုဝဏ္ဏပါဒုကာဟိ ဩတရိတွာ။ နိဿက္ကတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ တဿ နိသိန္နမတ္တဿေဝ အညံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ အကတွာ အနာမန္တေတွာ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ။ သုပရိပက္ကိန္ဒြိယတ္တာ၊ ပဋိဝေဓက္ခဏာနတိက္ကမနတ္ထံ အနုပဒ္ဒုတာနုပသဋ္ဌတာနံ ပါပကဓမ္မဒေသနာဘိမုခစိတ္တတ္တာ၊ သေဋ္ဌိဿ ဂဟပတိနော အစိရာဂမနဒဿနတော စ။ ကိမတ္ထံ ဘဂဝါ တဿ သုဋ္ဌုတရံ သံဝိဂ္ဂဟဒယဿ ဘဝတော မုစ္စိတုကာမဿ ဘဝါဘဝူပါယာနိသံသကထံ ပဌမမေဝ ကထေသီတိ? သဗ္ဗဘဝါဒီနဝဒဿနတ္ထံ။ သော ဟိ မနုဿလောကဿေဝ ဥပဒ္ဒုတဥပသဋ္ဌဘာဝံ အဒ္ဒသ၊ န သဂ္ဂါနန္တိ ကဒါစိ သဂ္ဂလောကံ သုခတော မညေယျ။ တတ္ထ သုခသညေန နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ စိတ္တံ ပေသေယျာတိ သဂ္ဂါနမ္ပိ အာဒီနဝံ ဒဿေတုကာမတာယ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ အာရဘိ။ ဧတ္ထ ဒါနံ၊ ဒါနာနိသံသံ၊ သီလာနိသံသဉ္စ ကထေန္တော ဒါနသီလကထံ ကထေတိ နာမ။ သဂ္ဂဝဏ္ဏံ ကထေန္တော သဂ္ဂကထံ ကထေတိ နာမ။ တတ္ထ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာနံ အနိစ္စတံ၊ အပသာဒတံ၊ မဟာဒီနဝတဉ္စ ကထေန္တော ကာမာနံ အာဒီနဝံ၊ ဩကာရံ၊ သံကိလေသဉ္စ ပကာသေတိ။ နေက္ခမ္မေ တဒဘာဝတော စ တံနိဿရဏတော စ တဗ္ဗိပရီတံ အာနိသံသံ ကထေန္တော နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေတိ နာမ။ တတ္ထ ဩကာရန္တိ အဝကာရံ လာမကဘာဝံ။ သံကိလေသန္တိ သံကိလိဿနံ ဗာဓနံ ဥပတာပနံ ဝါတိ အတ္ထော။ ကလ္လစိတ္တံ ပညိန္ဒြိယဿ အာနုဘာဝေန၊ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိစိကိစ္ဆာယောဂါနံ ပညိန္ဒြိယေန ဝိဟတတ္တာ။ မုဒုစိတ္တံ သတိန္ဒြိယသမာယောဂေန၊ ဝိဟိံသာသာရမ္ဘာဒိကိလေသပဝေသံ နိဝါရေတွာ စိတ္တမုဒုတာဒိကုသလဓမ္မပ္ပဝေသနံ ကရောန္တံ သဟဇာတံ စိတ္တံ မုဒုံ ကရောတိ။ သမာဓိန္ဒြိယဿ အာနုဘာဝေန ဝိနီဝရဏစိတ္တံ။ တဉှိ ဝိသေသတော နီဝရဏဝိပက္ခဘူတန္တိ။ ဝီရိယိန္ဒြိယဝသေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တံ။ တဉှိ ထိနမိဒ္ဓသင်္ခါတလီနဘာဝဝိပက္ခန္တိ။ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အာနုဘာဝေန ¶ ပသန္နစိတ္တံ တဿ ပသာဒလက္ခဏတ္တာ။ သာမုက္ကံသိကာတိ ဧတံ ဝိသယဝသေန ဒေသနံ ဥပါလိတ္ထေရော ပကာသေတိ။ သစ္စာနိ ဟိ သာမုက္ကံသိကဒေသနာယ ¶ ဝိသယာနိ။ အညထာ ဒုက္ခာဒီနိ သာမုက္ကံသိကာ ဓမ္မဒေသနာတိ အာပဇ္ဇတိ တဿ ဝိဘာဝနေ သစ္စာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။

၂၇။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။ အဘိသင်္ခရေသီတိ အဘိသင်္ခရိ။ ကိမတ္ထန္တိ စေ? ဥဘိန္နံ ပဋိလဘိတဗ္ဗဝိသေသန္တရာယနိသေဓနတ္ထံ။ ယဒိ သော ပုတ္တံ ပဿေယျ၊ ပုတ္တဿပိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘော အရဟတ္တုပ္ပတ္တိ၊ သေဋ္ဌိဿပိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘော န သိယာ။ ဒိဋ္ဌသစ္စောပိ ‘‘ဒေဟိ တေ မာတုယာ ဇီဝိတ’’န္တိ ဝဒန္တော ကိမညံ န ကရေယျ။ ယသောပိ တံ ဝစနံ သုတွာ အရဟာပိ သမာနော သယံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥလ္လောကေန္တော ကိမညာယ သဏ္ဌဟေယျ။

၂၈။ ဥဘောဟိပိ ပတ္တဗ္ဗဝိသေသကောဋိယာ ပတ္တတ္တာ ဘဂဝါ ပုန တံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေသိ။ ပုဗ္ဗေ အဂါရိကဘူတောတိ တဿ သောတာပန္နကာလံ သန္ဓာယာဟ။ သောတာပန္နော ဟိ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသနာရဟတ္တာ အဂါရိယဘူတော နာမ ဟောတိ အပဗ္ဗဇိတော။ သမ္ပတိ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော အဂါရမဇ္ဈဝသနဿ အဘဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဂါရိကော’’တိ န ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ယဿ ဒိဋ္ဌောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ယေန ဒိဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သေယျထာပိ ပုဗ္ဗေ အဂါရိကဘူတော’’တိ ဝစနေန လဒ္ဓနယတ္တာ ပစ္ဆာ ဂဟပတိ ဂိဟိဝေသဓာရိမေဝ ယသံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယသေန ကုလပုတ္တေန ပစ္ဆာသမဏေနာ’’တိ။ တတ္ထ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ အာဘိသမာစာရိကသီလံ ဗြဟ္မစရိယံ စရ ပရိပူရေဟိ တာဝ၊ ယာဝ သမ္မာဒုက္ခဿန္တကိရိယာ၊ ယာဝ စုတိစိတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ လိင်္ဂဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာယာတိ ပေါရာဏာ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ။ လိင်္ဂမတ္တဉှိ သန္ဓာယ သော အာယသ္မာ ‘‘လဘေယျာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ အာဟ။

ကိမတ္ထံ ဘဂဝါ ယသဿ မာတု၊ ပဇာပတိယာ စ ဘတ္တကိစ္စံ အကတွာဝ ဓမ္မံ ဒေသေသီတိ? ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သောကသလ္လသမပ္ပိတတ္တာ ဒါနဉ္စ သောမနဿိကစိတ္တေန န ဒဒေယျုံ၊ သတ္ထရိ စ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ ဟုတွာ မဂ္ဂပဋိဝေဓမ္ပိ န လဘေယျုန္တိ ဘဂဝါ ပဌမံ တာဝ တာ ဝိဂတသောကသလ္လဟဒယာယော ကတွာ ပုန ဘတ္တကိစ္စံ အကာသိ။

၃၀။ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနန္တိ အနုက္ကမသေဋ္ဌီနန္တိ ပေါရာဏာ။ ‘‘သေဋ္ဌိနော စာနုသေဋ္ဌိနော စ ယာနိ ကုလာနိ၊ တာနိ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌာနိ ကုလာနိ၊ တေသံ ¶ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနံ ကုလာန’’န္တိ လိခိတံ။ ဓမ္မဝိနယောတိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ပါဝစနန္တိ ဣဓ အတ္ထတော ဧကံ။ အထ ဝါ ဓမ္မေန ဝိနယော၊ န ဒဏ္ဍသတ္ထေဟီတိ ဓမ္မဝိနယော၊ ဓမ္မာယ ဝိနယော၊ န ဟိံသတ္ထန္တိ ဝါ ဓမ္မတော ဝိနယော၊ နာဓမ္မတောတိ ဝါ ဓမ္မော ဝိနယော၊ နာဓမ္မောတိ ဝါ ဓမ္မာနံ ဝိနယော၊ န အညေသန္တိ ဝါ ဓမ္မကာယတ္တာ၊ ဓမ္မသာမိတ္တာ ¶ ဝါ ဓမ္မော ဘဂဝါ၊ တဿ ဓမ္မဿ ဝိနယော၊ န တက္ကိကာနန္တိ ဝါ ဓမ္မဝိနယော။ သမာနာဓိကရဏဝသေန ဝါ ဓမ္မဝိနယော နီလုပ္ပလံ ဝိယ၊ ဓမ္မော စ ဝိနယော စာတိ ဓမ္မဝိနယော ဖလာဖလံ ဝိယ နပုံသကမိတိ ပုလ္လိင်္ဂါပဒေသတော အဿ လိင်္ဂဘာဝေါ သိဒ္ဓါ၊ ယဿ ဝါ ဓမ္မော ဝိနယော၊ သော ဓမ္မဝိနယော သေတပဋော ပုရိသော ဝိယ၊ ဓမ္မေန ယုတ္တော ဝါ ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော အဿရထော ဝိယာတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၄။ ‘‘ခဏ္ဍသီမံ နေတွာ’’တိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပဋိဟရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန ‘‘သဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညမ္ပိ ဧတဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ဣမဿ အဓိပ္ပာယပကာသနတ္ထံ ‘‘ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈာယော စေ ကေသမဿုဩရောပနာဒီနိ အကတွာ ပဗ္ဗဇတ္ထံ သရဏာနိ ဒေတိ၊ န ရုဟတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ရုဟတိ ဥပသမ္ပဒါ။ အပ္ပတ္တစီဝရာနံ ဥပသမ္ပဒါသိဒ္ဓိဒဿနတော၊ ကမ္မဝိပတ္တိယာ အဘာဝတော စေတံ ယုဇ္ဇတေဝါတိ ဧကေ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘သလိင်္ဂဿေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဝိလိင်္ဂဿာပိ စေတရာ၊

အပေတပုဗ္ဗဝေသဿ၊ တံ ဒွယံ ဣတိ စာပရေ’’တိ။

ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပန သန္တေသွေဝ ကာသာဝေသု၊ နာသန္တေသု အသမ္ဘဝတောတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပဌမံ…ပေ…အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဒိန္နေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနာမိ ကေဝလေဟီတိ အဓိပ္ပာယဒဿနတော –

အာဒိန္နပုဗ္ဗလိင်္ဂဿ၊ နဂ္ဂဿာပိ ဒွယံ ဘဝေ၊

နေတရဿာတိ နော ခန္တိ၊ သဗ္ဗပါဌာနုလောမတောတိ။ –

အာစရိယော ¶ ။ အာစရိယေန အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ လိခိတံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေပိ တထေဝ လိခိတံ။ ဥရာဒီနိ ဌာနာနိ နာမ။ သံဝုတာဒီနိ ကရဏာနိ နာမ။ ‘‘အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဧကသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ အဋ္ဌတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါနေပိ ယထာဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဧဝ ဝိစ္ဆေဒေါ၊ အညတြ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ အနုနာသိကန္တေ ဒိယျမာနေ ခလိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ မကာရေန မိဿီဘူတေ ခေတ္တေ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ¶ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ မိဿံ ကတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝစနကာလေ ပန အနုနာသိကဋ္ဌာနေ ဝိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ ‘‘ဧဝံ ကမ္မဝါစာယမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘတောသုဒ္ဓိယာဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ မဟာထေရော ပတိတဒန္တာဒိကာရဏတာယ အစတုရဿံ ကတွာ ဝဒတိ၊ ဗျတ္တသာမဏေရော သမီပေ ဌိတော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဗျတ္တံ ဝဒါပေတိ။ မဟာထေရေန အဝုတ္တံ ဝဒါပေတီတိ န ဝဋ္ဋတိ။ ကမ္မဝါစာယ ဣတရော ဘိက္ခု စေ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ။ သင်္ဃော ဟိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ န ပုဂ္ဂလောတိ။ န နာနာသီမပဝတ္တကမ္မဝါစာသာမညနယေန ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗတ္တာ။ အထ ထေရေန စတုရဿံ ဝုတ္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တံ သာမဏေရော သယံ ဝတွာ ဝဒါပေတိ၊ ဥဘတောသုဒ္ဓိ ဧဝ ဟောတိ ထေရေန ဝုတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တော အသာဓာရဏေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တော နိဗ္ဗာနံ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တော သေက္ခဓမ္မံ၊ အသေက္ခဓမ္မဉ္စ သရဏံ ဂစ္ဆတီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အညထာ သရဏတ္တယသင်္ကရဒေါသော။ သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယန္တိ ဒသသိက္ခာပဒဝိနိမုတ္တံ ပရာမာသာပရာမာသာဒိ။ ‘‘အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော သေခိယဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိအာဘိသမာစာရိကသီလမနေန ပူရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စာရိတ္တဿ အကရဏေ ဝါရိတ္တဿ ကရဏေ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ‘‘တေန ဟေတုနာ’’တိ ဝစနတော ပါဠိယံ ‘‘ယောနိသောမနသိကာရာသမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ ဟေတွတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇-၈။ ဝသေယျာမာတိ ¶ ‘‘တွဉ္စ အဟဉ္စ ဝသေယျာမာ’’တိ ပိယဝစနေန တဿ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ဝုတ္တံ ကိရ။ တေဇသာ တေဇန္တိ အာနုဘာဝေန အာနုဘာဝံ။ တေဇောဓာတုယာ ဝါ တေဇောဓာတုံ။ ဥဘိန္နံ သဇောတိဘူတာနန္တိ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ဘာဝသတ္တမီအတ္ထေ ဝါ။ အဂျာဂါရမေဝ အာဒိတ္တံ၊ န တတ္ထ ဝသနကော သတ္တဇာတိကော။ အစိန္တေယျော ဟိ ဣဒ္ဓိဝိသယော။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ အဂျာဂါရမ္ပိ အနာဒိတ္တံ နာဓိဋ္ဌာသီတိ? အတ္တနော ဒုက္ခုပ္ပာဒါဘာဝဿ အနတိဝိမှာဒိဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ ကိမတ္ထံ ပရသန္တကံ ¶ မဟာသမ္ဘာရပဝတ္တံ တံ ဝိနာသေတီတိ? ပုန ယထာပေါရာဏံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ကတ္တုကာမတာဓိပ္ပာယတော။ ပရိယာဒိန္နောတိ ခယံ နီတော။ တေဇသာ တေဇန္တိ အာနုဘာဝေန အာနုဘာဝံ။ အဂျာဂါရဿ ပရိတ္တတ္တာ ဣတရော အတ္ထော န သမ္ဘဝတိ။ အယမတ္ထော ‘‘မက္ခံ အသဟမာနော’’တိ ဣမိနာ အတိဝိယ သမေတိ။ ဣဒ္ဓါနုဘာဝမက္ခနဉှိ တတ္ထ မက္ခော နာမ။ ပတ္တေနာတိ ပဒုမပတ္တေနာတိပိ ပေါရာဏာ။ ပဒုမိနိသဏ္ဍေ ဌိတော ဟိ ဘဂဝါ တတ္ထ အဟောသီတိ တေသံ မတိ။

၃၉။ ဒိန္နန္တိ အနုမတိန္တိ အတ္ထော။ အဘီတော နိဗ္ဘယော။ ကသ္မာ? ယတော သော မဂ္ဂေန ဘယမတီတော။ ‘‘သုမနမနသောတိ သုန္ဒရစိတ္တသင်္ခါတမနော။ သုမနော ဧဝ ဝါ’’တိ လိခိတံ။ တေဇောဝါတိ အဂ္ဂိ ဝိယ။ ဓာတုကုသလောတိ တေဇောဓာတုမှိ ကုသလော။ ‘‘ဗျဝဟိတာ စေ’’တိ သဒ္ဒလက္ခဏတ္တာ စ ဥပသဂ္ဂေါ။ တေဇောဓာတုသမာပတ္တီသု ကုသလော ဣစ္စေဝတ္ထော။ ဥဒိစ္ဆရေတိ ဥလ္လောကေသုံ။ ‘‘သံပရိဝါရေသု’’န္တိ စ လိခိတံ။ ဣတိ ဧဝံ ဘဏန္တီတိ အတ္ထော။ ဟတာတိ သမာတိ အတ္ထော၊ ကာဠကာဝ ဟောန္တီတိ ကိရေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ဤသကမ္ပိ ဗျာပါရံ အကတွာ ဥပသမာနုရူပံ တိဋ္ဌန္တိ။ ယေ စ အနေကဝဏ္ဏာ အစ္စိယော ဟောန္တီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘နီလာ အထ လောဟိတိကာ’’တိအာဒိမာဟ။

၄၀။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။

၄၄။ ပံသုကူလံ ဥပ္ပန္နန္တိ ပရိယေသမာနဿ ပဋိလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ စိတ္တဝိစိတ္တပါဋိဟီရဒဿနတ္ထာယ စ သာ ပရိယေသနာ။ သာ အယံ သာယံ ¶ ။ တာ ဣမာ တယိမာ။ ဒွေ ဧကတော ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ အာယာမိ အဟံ အာယမဟံ။ ဧတန္တိ ဧတဿ။ ယထာ မယန္တိ ယသ္မာ မယံ။

၅၀-၅၁။ ဥဒကဝါဟကောတိ ဥဒကောဃော။ ဥဒကသောတောတိ ပေါရာဏာ။ ‘‘ယာယ တွ’’န္တိ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာပဋိပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စိရပဋိကာတိ စိရပဘုတိ၊ နာဂဒမနတော ပဋ္ဌာယ စိရပဋိကာ။ ‘‘စိရပဋိသင်္ခါ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ကေသမိဿန္တိအာဒိမှိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဗန္ဓိတွာ ပက္ခိတ္တတ္တာ ကေသာဒယောဝ ကေသမိဿာတိ ပေါရာဏာ။ ခါရိကာဇမိဿန္တိ ဧတ္ထ ခါရီ ဝုစ္စတိ တာပသပရိက္ခာရော။ ဇဋိလေ ပါဟေသီတိ ဒွေ တယော တာပသေ ပါဟေသိ။ ‘‘သောဠသာတိရေကအဍ္ဎဥဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၅၄။ အဂ္ဂိဟုတ္တေ ကတပရိစယတ္တာ ဘဂဝါ တေသံ အာဒိတ္တပရိယာယ-မဘာသိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၈)။ တတ္ထ ဧကစ္စံ အာရမ္မဏဝသေန အာဒိတ္တံ စက္ခာဒိ ရာဂဂ္ဂိနာ၊ ဧကစ္စံ သမ္ပယောဂဝသေန စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဝေဒယိတာဒိကေနေဝ၊ ဧကစ္စံ အဘိဘူတတ္ထေန စက္ခာဒိ ဧဝ ဇာတိအာဒိနာ ¶ ၊ ဧကစ္စံ ပစ္စယတ္ထေန၊ တဒေဝ သောကာဒိနာတိ ယထာသမ္ဘဝမေတ္ထ အာဒိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုက္ခလက္ခဏမေဝေကံ ပါကဋံ၊ တဒနုသာရေန ပန ဣတရံ လက္ခဏဒွယမ္ပိ တေဟိ ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဒုက္ခာကာရဿ ဣတရာကာရဒီပနတော။ သန္တသုခတဏှာဘိနိဝိဋ္ဌတ္တာ ပနေသံ ဒုက္ခလက္ခဏပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဒေသနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅-၇။ ဝတ္ထုကာမဘူတာ ဣတ္ထိယော ကာမိတ္ထိယော။ ဒုတိယာဒယော အဿာသကာ။ ယသ္မာ အနုပ္ပန္နေ ဧဝ ဘဂဝတိ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ လောကေ ပဌမမေဝ ဝဿသဟဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗြဟ္မာနော စ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ဝေဒေသု သဟဿတ္တယမတ္တံ ဗုဒ္ဓပဋိသံယုတ္တံ ပရိယတ္တိံ ပက္ခိပိတွာ ဝါစေန္တိ၊ ဘဂဝတော ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ စ ဗုဒ္ဓကထာ လက္ခဏညူဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဥပ္ပာဒိတာ၊ ပတ္ထဋာ လောကေ၊ တသ္မာ ယုဇ္ဇန္တိ၊ န အညထာ။ ‘‘တမဒ္ဒသ ¶ ဗိမ္ဗိသာရော၊ ပါသာဒသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတော’’တိအာဒိဂါထာဟိ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဧဝ အဘိသိတ္တတာ ဗိမ္ဗိသာရဿ သိဒ္ဓါ။

၅၈။ ဣဓာဝုသော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညောတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀၊ အ။ နိ။ ၁၀။၁၉) ဒသ အရိယဝါသာ နာမ။ ရူပါရူပသမာပတ္တိယော အဋ္ဌ နိရောဓသမာပတ္တိ မဟာကရုဏာသမာပတ္တီတိပိ ပေါရာဏာ။ တတ္ထ နီဝရဏာ ပဉ္စင်္ဂါ စ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဆဠင်္ဂါ။ သတာရက္ခေန ဧကာရက္ခာ။ သင်္ခါယ ဧကံ ပဋိသေဝတိ၊ အဓိဝါသေတိ၊ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သင်္ခါယ ဧကံ ဝိနောဒေတီတိ အယံ စတုရာပဿေနော။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနိ စတ္တာရိ ပဟီနာနိ၊ ဧဝံ ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော။ ကာမေသနာ ဘဝေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ ဧဝံ သမဝယသဋ္ဌေသနော။ ကာမဗျာပါဒဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ၊ ဧဝံ အနာဝိလသင်္ကပ္ပော၊ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဧဝံ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ။ ရာဂေါ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော…ပေ… အနုပ္ပာဒဓမ္မောတိ ပဇာနာတိ၊ ဒေါသော၊ မောဟော အနုပ္ပာဒဓမ္မောတိ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ သုဝိမုတ္တပညောတိ။

‘‘ဌာနာဌာနံ ¶ ဝိပါကဉ္စ၊ ဉာဏံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိံ၊

အနေကဓာတုယော လောကံ၊ အဓိမုတ္တိဉ္စ ပါဏိနံ။

‘‘ဇာနာတိ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ၊ ပရောပရိယတံ မုနိ၊

ဈာနာဒိသံကိလေသာဒိ-ဉာဏံ ဝိဇ္ဇတ္တယံ တထာ’’တိ။ –

ဣမာနိ ဒသ ဗလာနိ။ အသေက္ခင်္ဂါနိ နာမ အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… အသေက္ခဝိမုတ္တိ အသေက္ခဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ။ တတ္ထ ဒသမံ အသေက္ခံ။ ဧတေဟိ ဒသဟိ စုပေတော ပါရမီဟီတိ ပေါရာဏာ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၆၀။ ကိံ ကာဟသီတိ ကိံ ကာဟတိ။ ‘‘ကိံ ကရောတိ၊ ကိံ ကရောသီ’’တိ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဗဟုံ ဝတွာတိ အတ္ထော။ ပဋိပါဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။ ‘‘ပစ္စဗျထာ ¶ ၊ ပစ္စဗျထ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ ဧတ္ထ ဒသကာနံ သတံ သဟဿံ၊ သဟဿာနံ သတံ သတသဟဿံ၊ သတသဟဿာနံ သတံ ကောဋိ၊ ကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ပကောဋိ၊ ပကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ကောဋိပကောဋိ၊ ကောဋိပကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ နဟုတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ ဧဝမနုသာရတော အဗ္ဘတီတံ နာမာတိ ခန္ဓကဘာဏကာနံ ပါဌောတိ။

၆၃။ ‘‘ကုလစ္ဆေဒါယာ’’တိ ပါဌော၊ ကုလုပစ္ဆေဒါယာတိ အတ္ထော။ မနုဿာ ‘‘ဓမ္မေန ကိရ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ နယန္တိ၊ နာဓမ္မေနာ’’တိ န ပုန စောဒေသုန္တိ ဧဝံ ပါဌသေသေန သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော။

ဧတ္တာဝတာ ထေရော နိဒါနံ နိဋ္ဌပေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘ယံ ဓမ္မသေနာပတိ ဧတ္ထ မူလ-

ဂန္ထဿ သိဒ္ဓိက္ကမဒဿနေန၊

နိဒါနနိဋ္ဌာနမကံသု ¶ ဓမ္မ-

သင်္ဂါဟကာ တေ ဝိနယက္ကမညူ။

‘‘နိဒါနလီနတ္ထပဒါနမေဝ၊

နိဒါနိဋ္ဌာနမိဒံ ဝိဒိတွာ၊

ဣတော ပရံ စေ ဝိနယတ္ထယုတ္တ-

ပဒါနိ ဝီမံသနမေဝ ဉေယျ’’န္တိ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ဗုဒ္ဓုပဇ္ဈာယကာနံ ဣတရေသံ ဧဟိဘိက္ခူနံ နိဝါသနပါရုပနကပ္ပတော နေသံ ဝိသုံ ဝိသုံ သဒိသတ္တာ ‘‘ဒုန္နိဝတ္ထာ ဒုပ္ပာရုတာ အနာကပ္ပသမ္ပန္နာ’’တိ ဝုတ္တာ။ န ကေဝလဉ္စ ဣတ္ထမ္ဘူတာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ၊ အပိစ မနုဿာနံ ဘုဉ္ဇမာနာနံ ဥပရီတိအာဒိ။ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ပိပါသာသဟနတော၊ ဣတရေသံ အာကပ္ပသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နတ္တာ စ။

၆၅။ ကေန ကော ဥပဇ္ဈာယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ? ‘‘တဒါ သော ယဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇိတော၊ ဧတရဟိ ယဿ သန္တိကေ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယေန ¶ စ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယာ’’တိ ကေဟိစိ လိခိတံ။ တံ တေ ဧဝံ ဇာနန္တိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယေန ‘သာဟူ’တိအာဒိနာ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘သာဓု သုဋ္ဌု သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’တိ ဝစနံ ကေဝလံ ဘိက္ခူဟိ အာစိဏ္ဏမေဝ၊ န ကတ္ထစိ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ဝိနာပိ တေန ဥပဇ္ဈာယော ဂဟိတောဝ ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ သာဟူတိ သာဓူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လဟူတိ လဟု၊ တွံ မမ န ဘာရိယောသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ၊ ဣမိနာ ဥပါယေန တွံ မေ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာရော ဇာတောသီတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ အနုရူပံ တေ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။

၆၆။ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဥတုမှိ ဧကသဘာဂေတိ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တန-ကာရတော ပဋ္ဌာယ။ တေန ‘‘နာတိဒူရေ ဂန္တဗ္ဗံ၊ နာစ္စာသန္နေ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တန-ကာရေန အနာပတ္တီတိ ဒီပေတီတိ ဧကေ။ သစိတ္တကာ အယံ အာပတ္တိ၊ ဥဒါဟု အစိတ္တကာတိ? အနာဒရိယပစ္စယတ္တာ သစိတ္တကာ။ အနာဒရိယပစ္စယတာ ကထံ ပညာယတီတိ ¶ စေ? အနာဒရိယပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ သေခိယာနံ ဂဏပရိစ္ဆေဒါကရဏဉှိ ခန္ဓကပရိယာပန္နာပတ္တိယာ သင်္ဂဏှနတ္ထံ။ ဣဒံ ပန လက္ခဏံ စာရိတ္တေယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဝါရိတ္တေ အကပ္ပိယမံသခါဒနာဒိအာပတ္တီနံ အစိတ္တကတ္တာ။ ခန္ဓကဝါရိတ္တာနံ တေဟိ သင်္ဂဟော၊ သေခိယဝါရိတ္တေယေဝ အစိတ္တကေဟိ သူပေါဒနဝိညတ္တိပစ္စယာဒီဟီတိ အာစရိယော။ ယတ္ထ ယတ္ထ န-ကာရေန ပဋိသေဓော ကရီယတိ၊ ကိံ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ? အာမ။ ယတ္ထ အဋ္ဌကထာယ နယော န ဒဿိတော၊ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ။ ပရတော ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ပန ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဝါ သုဓာဗဒ္ဓါ ဝါ ဟောတိ နိရဇမတ္တိကာ၊ တထာရူပါယ ဘူမိယာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိနာ နယေန နယော ဒဿိတော။

ဧတ္ထာဟ – ယသ္မာ ပါဠိယံယေဝ ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၆) ဘဂဝတော ဝစနဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယော ယုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ‘‘နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ’’တိ ဧတ္ထ ကော ဘဂဝတော ဝစနလေသောတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အာသနံ ပညာပေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ ဒေသနိယမနတော။ ဥပဇ္ဈာယေန အနုမတံယေဝ ပဌမဂမနန္တိ စေ? န၊ အသိဒ္ဓတ္တာ၊ သိဒ္ဓေပိ ယထာဝုတ္တနယသိဒ္ဓိတော စ ¶ ။ န ဟိ ဝါရိတ္တဿ အနုမတိ အနာပတ္တိကရာ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကောဋ္ဌကန္တိ ဒွါရကောဋ္ဌကံ။ န နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န နိဒဟိတဗ္ဗံ ဝါ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၈။ အဓိမတ္တံ ဂေဟဿိတပေမံ န ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဂေဟဿိတပေမံ န အကုသလမိစ္စေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ခီဏာသဝါနမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ ဣမဿ လက္ခဏဿ။ န ခီဏာသဝါနံ အသမ္မာဝတ္တနာဘာဝတောတိ စေ? န၊ တေသံ န ပဏာမေတဗ္ဗံ တံသမန္နာဂမနသိဒ္ဓိတော၊ တသ္မာ ‘‘မမေသ ဘာရော’’တိ မမတ္တကရဏံ တတ္ထ ပေမန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော…ပေ… တေသံ အနာပတ္တီ’တိ ဧတ္ထ ဝိယ သစေ ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘ဘန္တေ၊ တုမှေ အပ္ပောဿုက္ကာ ဟောထ၊ အဟံ တုမှာကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ ဝါ ဂိလာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ဩဝဒိတဗ္ဗံ ဩဝဒိဿာမိ၊ ဣတိ ကရဏီယေသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိဿာမီ’တိ ဝဒတိ၊ တေ ဧဝါသဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘ဘန္တေ၊ တုမှေဝ ကေဝလံ အပ္ပောဿုက္ကာ ဟောထာ’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝတ္တံ ဝါ န သာဒိယန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၇၃။ ‘‘ပူတိမုတ္တန္တိ ¶ မုတ္တံ ပူတိကာယော ဝိယာ’’တိ ဝတွာပိ ‘‘ပူတိဘာဝေန မုတ္တံ ပဋိနိဿဋ္ဌံ ဘေသဇ္ဇံ ပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇ’’န္တိ လိခိတံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဣတ္ထန္နာမောတိ ဧကောဝ န-ကာရော ဟောတိ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၇၆။ ‘‘အာယသ္မတော ¶ နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာယသ္မတော ဩဝါဒံ နိဿာယ ဝသာမီ’’တိ ပါဌသေသဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဿာယာတိ ဝါ နိဿယာ၊ နိဿယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာယသ္မတောတိ ဝါ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃။ ဒိသံ ဂတောတိ တတ္ထ ဓုရနိက္ခိတ္တဝါသော ဟုတွာ တိရောဂါမံ ဂတော။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ကတိပါဟေန ဂမိဿာမီ’’တိ ဂမနေ စေသ ဥဿာဟော ရက္ခတိ။ မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီတိ မာ ဣဓ ဂစ္ဆ။ သဘာဂါ နာမ ဥပဇ္ဈာယဿ သိဿာ။ တတ္ထ နိဿယံ ဂဟေတွာ။ ယဒိ ဧဝံ ကော ဝိသေသောတိ စေ? တေန ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ ခမေယျာ’’တိ။ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနံ နိရတ္ထကန္တိ အတ္ထော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စိရေန အနုဂ္ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဥပဇ္ဈာယောဝ နိဿယော။ ဥပဇ္ဈာယော စေ အလဇ္ဇီ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန အနေကက္ခတ္တုံ ဝါရေတွာ အဝိရမန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ပဟာယ ဝိနာပိ နိဿယပဏာမနေန အညဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယဿ စေ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ န ရက္ခတိ။ ပက္ခပဏ္ဍကော စေ ဟောတိ၊ နိဿယဇာတိကော စေ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ သုက္ကပက္ခံ အာဂမေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ သယမေဝ ဝါ အာဂမေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပဇ္ဈာယော စေ ဥက္ခေပနိယကမ္မကတော ဟောတိ၊ နာနာသံဝါသကဘူမိယံ ဌိတတ္တာ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သမ္မာဝတ္တန္တံ ပန ပဿိတွာ ကမ္မပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အာဂမေတုံ လဘတိ။ မာနတ္တာစာရီ စေ ဟောတိ၊ အဗ္ဘာနံ အာဂမေတဗ္ဗံ။ ဒီဃံ စေ ပရိဝါသံ စရတိ၊ အညဿ သန္တိကေ နိဿယော ¶ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနံ အပ္ပမာဏံ။ ပရိဝါသမာနတ္တစာရိနာ ဟိ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော။ ယံ ပန ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ သာဒိယန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိအာဒိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅)၊ တံ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သာဓေတိ ဧဝ။ ယံ ¶ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သစေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာ ကုလပုတ္တာ ‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ ဝိနယကမ္မမတ္တံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ဝတ္တံ ကရောန္တိယေဝ၊ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တိယေဝ၊ တံ ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနာပတ္တီ’’တိ။ တံ ဝတ္တသာဒိယနပစ္စယာ ဒုက္ကဋာဘာဝမတ္တဒီပနတ္ထံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ သာပေက္ခတံ ဝါ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ တေ စေ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါရိတာနုရူပမေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ နိဿယော တေသံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတီတိ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ဒိသာပက္ကန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အန္တေဝါသိကေ အနိက္ခိတ္တဓုရေပိ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အနတိက္ကမ္မ လေဍ္ဍုပါတဒွယဗ္ဘန္တရေ တိရောဝိဟာရေပိ ပရိက္ခိတ္တေ၊ အပရိက္ခိတ္တေ ဝါ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ အပရိက္ခိတ္တေယေဝါတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော၊ ဧတ္ထ ပန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဝိမုတ္တေ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိဟာရောတိ စေတ္ထ ‘‘တာဒိသဿ ဝိဟာရဿ အန္တေ ဌိတာ ဧကာ ကုဋိကာ အဓိပ္ပေတာတိ ဥပတိဿတ္ထေရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘သစေ ဥဘောပိ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ကေနစိ…ပေ… နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ သာမညတော ဝုတ္တေန အဋ္ဌကထာဝစနေန ဓမ္မသိရိတ္ထေရဝါဒေါ သမေတိ။ အပရိက္ခိတ္တေ ဝါတိ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော ပရိက္ခိတ္တော ဝါ ဟောတိ အပရိက္ခိတ္တော ဝါ။ ‘‘ဗဟိသီမ’’န္တိ စ ဝုတ္တတ္တာ အန္တောဝိဟာရသီမာယံ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာပိ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓတ္တာ ပန ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒေါ န သမေတိ။ ဧကာဝါသေ ဟိ ပရိက္ခိတ္တေ ဝါ အပရိက္ခိတ္တေ ဝါ အန္တမသော အန္တောတိယောဇနေပိ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သော စ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိန္နော၊ သာ စ ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နော ဧကာဝါသော။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဧကာဝါသဝိမတိယံ သီမာယ အနုညာတတ္တာတိ စေ? န၊ စီဝရက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယ ဝိစာရိတတ္တာ။ ယထာဟ ‘‘သီမဋ္ဌကသင်္ဃော ဘာဇေတွာ ဂဏှာတူ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉)။ ကတရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗံ? မဟာသိဝတ္ထေရော ကိရာဟ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယာ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ နာမ တိယောဇနာပိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တိ၊ တိယောဇနေ ဌတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ပူရေတွာ အာရာမံ ပဝိသိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ဂမိကော ¶ တိယောဇနံ ဂန္တွာ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိဿတိ၊ နိဿယပဋိပ္ပန္နဿ တိယောဇနာတိက္ကမေ နိဿယော ¶ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတိ၊ ပါရိဝါသိကေန တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ဘိက္ခုနိယာ တိယောဇနေ ဌတွာ အာရာမပ္ပဝေသနာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆေဒဝသေန ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တသ္မာ အန္တောဥပစာရသီမာယ လေဍ္ဍုပါတဒွယံ အတိက္ကမိတွာပိ ဝသတော နိဿယော တိယောဇနာတိက္ကမေ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ သိဒ္ဓံ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဥပစာရသီမာယ တိယောဇနပ္ပမာဏာယ၊ အတိရေကာယ ဝါ ယထာဝုတ္တဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ သိယာတိ။ သာ ဟိ အာဝါသေသု ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတိ၊ ပရိဟာယန္တေသု ပရိဟာယတီတိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ တာဒိသဿ ဝိဟာရဿ အန္တေ ဌိတာ ဧကာ ကုဋိ ဝိဟာရောတိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ သာပိ တဿေဝ ဝိဟာရဿ ကုဋိကာဝ ဟောတီတိ ကတွာ သော အာဝါသော ဟောတိ။ နာနာဝါသော ဧဝ စေ အဓိပ္ပေတော၊ ‘‘အန္တေ ဌိတာ ကုဋိကာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အဗ္ဘန္တရေ ပန အပရိက္ခိတ္တေ နာနာဝါသေ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ယွာယံ ‘‘နော တက္ကော’’တိ ဝုတ္တော၊ သော တာဒိသေ နာနာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟဿ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနယေန ဝုတ္တော။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ဟိ ‘‘ဂဟဏေန ဂဟဏံ အာလယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ လက္ခဏတ္တာ ဣတရတ္ထ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော ဧကော ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဝသိ…ပေ… ဒေထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃပုရိသဿ ဧကာဓိပ္ပာယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၄)။ အဋ္ဌကထာယဉ္စဿ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒဉ္စ နာနာလာဘေဟိ နာနူပစာရေဟိ ဧကသီမဝိဟာရေဟိ ကထိတံ၊ နာနာသီမဝိဟာရေ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၄)။ အပရိက္ခိတ္တာ နာနာဝါသာ ဧကူပစာရသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ ဧကူပစာရံ အပရိက္ခိတ္တသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္တာဝတာ လေဍ္ဍုပါတဒွယဗ္ဘန္တရေ အပရိက္ခိတ္တေ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသတော နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ပရိက္ခိတ္တေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ ဧဝါတိ အယမတ္ထော သာဓိတောတိ။ ဧတ္ထာဟ – ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာဝ သတောပိ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဝုတ္တဉှိ နိဿဂ္ဂိယဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ဂစ္ဆန္တာနံယေဝ အသမ္ပတ္တေသု ဒဟရေသု အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၉၅)? ဝုစ္စတေ – တံ ဥပဇ္ဈာယေန သမာဂမေ သဥဿာဟတာယ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ဓုဝဝါသံ သန္ဓာယ၊ တသ္မာ အညမညံ န ဝိလောမေန္တိ ¶ ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမ္မာတိ ဣဒံ ဒေဝသိကံ အာရောစေတွာ ဝသနဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝါတိ မမ တက္ကော။ ဒေဝသိကံ အာရောစေတွာ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဟိ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ ဒိဿတိ၊ တဉ္စ ပန အပကတညူဟိ အာစိဏ္ဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄။ န ¶ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာတိအာဒိ ‘‘အတ္တာနမေဝ ပဌမံ၊ ပတိရူပေ နိဝေသယေ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၅၈) ဝစနဝသေန ဝုတ္တံ၊ န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ နီလသမာယောဂတော နီလံ ဝိယ ဝုတ္တံ ‘‘အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေနာ’’တိ။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော နာမ အာပဇ္ဇိတွာ အဝုဋ္ဌိတော။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆။ ယော သော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဒွေ အတ္ထဝိကပ္ပာ – တဿ ပသူရဿ ဘိက္ခုဘာဝံ သန္ဓာယ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော၊ သော ဘိက္ခု တံယေဝ တိတ္ထာယတနံ သင်္ကမီတိ အယမေကော အတ္ထော။ ဧဝံ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ပုန ဂိဟိဝေသေန အာဂတော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော၊ သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ အယမေကော အတ္ထော။ တံ အညတိတ္ထိယပက္ကန္တကံ ဌပေတွာ ‘‘ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ န ဂိဟိဝေသဓာရဏောဝ ပုဗ္ဗသဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ ကိန္တု တသ္မိံ အတ္တနော ယထာသမာဒိန္နတိတ္ထိယဝေသေ ဌိတောပိ။ ဒိဋ္ဌိဝသေန အတိတ္ထိယဘူတတ္တာ အတိတ္ထိယပုဗ္ဗော၊ သော ပနာဂတော ဝိဗ္ဘန္တော အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ ပရိဝါသဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ကိံ ဣမဿ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ ဘိက္ခုဝေသံ ဂဟေတွာ သရဏဂမနေန သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ဇာတာ၊ န ဇာတာတိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ ဇာတာ၊ ‘‘ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညောပိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒံ၊ တဿ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၈၆) ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ အထ ¶ န ဇာတာ၊ ပရိဝါသကမ္မဝါစာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အပရာမသနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ။ တတ္ထ မဟာဝိဟာရဝါသိနော ‘‘သာမဏေရဿေဝ သတော ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတရေ တထာ န ဝဒန္တိ။ တေ ဟိ ‘‘ဧဝံ အာရာဓကော ခေါ ဘိက္ခဝေ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’တိ (မဟာဝ။ ၈၇) သုတ္တပဒံ ပရိဟရိတဗ္ဗံ၊ ပုရေ စ ပစ္ဆာ စ ‘အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော’တိ ဝစနသာမညတော န သာမဏေရော ဇာတောတိ စေ၊ ယဒိ ဧဝံ အပဗ္ဗာဇေတွာဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ အာပဇ္ဇတိ။ တတော စ သဗ္ဗပဌမံ ဝုတ္တသုတ္တံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘တိတ္ထာယတနံ သင်္ကန္တော’တိ ပါဌောပိ န သုန္ဒရံ။ ပါဏာတိပါတာဒီသု အညတရံ သစေ ဘိန္ဒတိ၊ စတ္တာရော မာသေ ပရိပုဏ္ဏေပိ ပုန ပရိပူရေတဗ္ဗံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ တဿ သံဝရံ ဘိက္ခုကရဏတ္ထာယ အနုညာတတ္တာ ¶ သီလေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သရဏာနိ သစေ ဘိဇ္ဇန္တိ သာမဏေရဿေဝ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၈။ နခပိဋ္ဌီတိ စူဠင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နေ နခပိဋ္ဌိတော မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ သေသေသုပီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ ဝိယ။ ပဒုမကဏ္ဏိကာပိ အာရုဠှေ ရတ္တပဒုမဝဏ္ဏစိတြံ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စောရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁-၂။ ဓမ္မသာမီတိ ယသ္မာ သယံ ဓမ္မသာမီ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူဟိ အပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗကမ္ပိ စောရံ အင်္ဂုလိမာလံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာယတိံ ဧဝမာဟာတိ အတ္ထော။ ပါဠိပေါတ္ထကေသု ‘‘ခရဘေဒကော’’တိပိ လိခိတံ။ သန္နိသိန္နာသူတိ ဝူပသန္တာသု။

စောရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဏာယိကဒါသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၆။ ပဿ ¶ မေ ပတ္တစီဝရမတ္တံ၊ အဟံ ဣဒံ ဒဿာမီတိ သာမီစိ၊ ယတော နတ္ထိ အာပတ္တိ။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎန္တိ ထောကံ ထောကံ။

၉၇။ ဒေသစာရိတ္တန္တိ သာဝနပဏ္ဏာရောပနာဒိ တံ တံ ဒေသစာရိတ္တံ။ ‘‘ဒေဝဒါသိပုတ္တေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘အာရာမိကံ စေ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော၊ အညမေကံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ အယမိဓ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမိကေ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နတ္တာ န တေ တေသံ ဒါသာ။ ‘‘အာရာမိကော စ နေဝ ဒါသော န ဘုဇိဿောတိ ဝတ္တဗ္ဗတော န ဒါသော’’တိ လိခိတံ။ တက္ကာသိဉ္စနံ ¶ သီဟဠဒီပေ စာရိတ္တံ။ တေ စ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ သင်္ဃဿာရာမိကတ္တာ။ နိဿာမိကံ ဒါသံ အတ္တနာပိ ဘုဇိဿံ ကာတုံ လဘတိ။ ‘‘ဒါသဿ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော သာမိကေ ဒိသွာ ပလာယန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တီ’’တိ စ လိခိတံ။ အတ္တနော ဝါ ဒါသော အဿ ဘိက္ခုနောတိ အတ္ထော။ နိဿာမိကဿ ဒါသဿ ရာဇာ သာမိ၊ တသ္မာ ရာဇာနံ ဝါ တသ္မိံ ဂါမေ မနုဿေ ဝါ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဧကေ။ ‘‘ဘုဇိဿံ ကတွာ’’တိ လိခိတံ။ တဿ ပရိဟာရံ ဘဏန္တိ ‘‘ယထာ ဘုဇိဿော ဟောတိ၊ တထာ ကတ္တဗ္ဗော’’တိ။ ဧဝံ သင်္ကပ္ပေန ဝတွာ ‘‘ပယောဇနံ နတ္ထီ’’တိ ကေဟိစိ လိခိတံ။ ဘုဇိဿံ ကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘သစေ ပဿန္တိ၊ အနုဗန္ဓိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ‘‘အသုဒ္ဓါ ကိရ မေတိပိ တံ သန္ဓာယေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဣဏာယိကဒါသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ကမ္မာရဘဏ္ဍူတိ ဧတ္ထ ဒါရကော စူဠာမတ္တံ ဌပေတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ အာပုစ္ဆိတုံ လဘတိ။ တဉ္စေ သော ဝါ အညော ဝါ အဝဟရတိ၊ ဒေါသော နတ္ထိ။ ‘‘ကေသမဿုဩရောဟနံ အကတွာ အသတိယာ သရဏာနိ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ရုဟတေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

၁၀၁-၃။ ဧတ္ထ ကုလေ။ ‘‘ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ…ပေ… အနုဗျဉ္ဇနသောတိ သဗ္ဗောပါယံ ပဘေဒေါ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဉာတော ဟောတီ’’တိ စ ‘‘အာပတ္တိံ ¶ ဇာနာတီတိ ပါဌေ အဝတ္တမာနေပိ ဣဒံ နာမ ကတွာ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီတိ ဇာနာတိ စေ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ လိခိတံ။ ‘‘တဉ္စ ခေါ တတော ပုဗ္ဗေ ပါဌေ ပဂုဏေ ကတေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနမ္ပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ‘‘အင်္ဂါရိနော ဒါနိ ဒုမာ ဘဒန္တေ’’တိအာဒီဟိ (ထေရဂါ။ ၅၂၇) သဋ္ဌိမတ္တာဟိ။ ဒဿေဟိ ဣတိ မံ အာဏာပေသိ။ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဟရိတဗ္ဗော။ ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပေါက္ခရပတ္တဝဏ္ဏံ ဥဒကံ၊ တမှိ ဝဿန္တေ တေမိတုကာမာဝ တေမေန္တိ။ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယာတိ မုဒ္ဓတော ပဋ္ဌာယ။

‘‘သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကုဉ္စိတကေသော ¶ ၊

သူရိယနိမ္မလတလာဘိနလာဋော၊

ယုတ္တတုင်္ဂမုဒုကာယတနာသော၊

ရံသိဇာလဝိတတော နရသီဟော’’တိ။ (အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ) –

အာဒိဂါထာဟိ။ အထ ဝါ –

‘‘စက္ကဝရင်္ကိတရတ္တသုပါဒေါ၊

လက္ခဏမဏ္ဍိတအာယတပဏှိ၊

စာမရဆတ္တဝိဘူသိတပါဒေါ၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘သကျကုမာရဝရော သုခုမာလော၊

လက္ခဏစိတ္တိကပုဏ္ဏသရီရော၊

လောကဟိတာယ ဂတော နရဝီရော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ပုဏ္ဏသသင်္ကနိဘော မုခဝဏ္ဏော၊

ဒေဝနရာန ပိယော နရနာဂေါ၊

မတ္တဂဇိန္ဒဝိလာသိတဂါမီ၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ခတ္တိယသမ္ဘဝအဂ္ဂကုလီနော ¶ ၊

ဒေဝမနုဿနမဿိတပါဒေါ၊

သီလသမာဓိပတိဋ္ဌိတစိတ္တော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘အာယတယုတ္တသုသဏ္ဌိတနာသော၊

ဂေါပခုမော အဘိနီလသုနေတ္တော၊

ဣန္ဒဓနူ ¶ အဘိနီလဘမူကော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ဝဋ္ဋသုဝဋ္ဋသုသဏ္ဌိတဂီဝေါ၊

သီဟဟနူ မိဂရာဇသရီရော၊

ကဉ္စနသုစ္ဆဝိဥတ္တမဝဏ္ဏော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘သုဒ္ဓသုဂမ္ဘီရမဉ္ဇုသဃောသော၊

ဟိင်္ဂုလဗဒ္ဓသုရတ္တသုဇိဝှော၊

ဝီသတိ ဝီသတိ သေတသုဒန္တော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘အဉ္ဇနဝဏ္ဏသုနီလသုကေသော၊

ကဉ္စနပဋ္ဋဝိသုဒ္ဓနလာဋော၊

ဩသဓိပဏ္ဍရသုဒ္ဓသုဥဏ္ဏော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ဂစ္ဆတိနီလပထေ ဝိယ စန္ဒော၊

တာရဂဏာပရိဝေဌိတရူပေါ၊

သာဝကမဇ္ဈဂတော သမဏိန္ဒော၊

ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော’’တိ။ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ) –

ဣမာဟိ။

ဥဒ္ဒိဋ္ဌေတိ ဧဝံ စရိတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော၊ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ’’တိ ဓမ္မပဒပါဌော။ ဓမ္မန္တိ သပဒါနစာရိကဝတ္တံ။ အနေသနံ ဝဇ္ဇေတွာ သုစရိတံ စရေ။

ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ¶ ပဉ္စသိခါကာရံ ဝဇ္ဇေတွာ ဧကသိခါကာရံ။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ ဧတ္ထ ပဋ္ဋောတိ တသ္မိံ ¶ ကုလေ အာစိဏ္ဏော အလင်္ကာရဝိသေသော။ ဃရမင်္ဂလန္တိ ဃရမဟော။ ဆတ္တမင်္ဂလန္တိ ယုဝရာဇဆတ္တပဋ္ဋိ။ ဝဋ္ဋာနုဂတန္တိ ကိလေသဝဋ္ဋာနုဂတံ။ ဝိဃာတပစ္စယတ္တာ သဝိဃာတကံ။ ထေရော ရာဓံ ဗြာဟ္မဏံ ပုဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသ္မာ ဣဒါနိ ‘‘ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရာဟုလံ ပဗ္ဗာဇေမီ’’တိ အာဟာတိ စေ? တတ္ထ ဥပသမ္ပဒါပဋိက္ခေပေါ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ ‘‘ဘဂဝါ ဥပသမ္ပဒမေဝ ပဋိက္ခိပိ၊ ဣဒါနိ အနာဂတေ သံသယာပနယနာဓိပ္ပာယော ဘဂဝါ’’တိ ဉတွာ အာဟ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန ‘‘အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ ကိရ။ ဗုဒ္ဓါနံ၊ စက္ကဝတ္တီနဉ္စ ဗျတ္တာဒိဝသေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အညထာ နန္ဒာဒယောပိ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗုဒ္ဓါ သိယုံ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ ဝစနတော။

ပေသေတွာ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပုစ္ဆိဿာမာတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ ဣဒံ ယသ္မာ ဝိဒေသပ္ပတ္တော နာမ လောကသင်္ကေတေနာပိ မာတာပိတုဝါသတော မုတ္တော သေရိဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာဿ တေ အသန္တပက္ခေ ဌိတာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ကတွာ ‘‘န တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယေ ဝါ အပ္ပသာဒံ ကရောန္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ နဋ္ဌမေဝ။ ပဗ္ဗဇိတာ သမဂတိကာတိ လောကဝေါဟာရော။ တေနေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခပ္ပတ္တာဒိနာ ဒေသန္တရဂမနဉ္စ သမဂတိကံ ကတံ။ ဝိဒေသံ ဂန္တွာတိ စေတ္ထ ဝိဒေသော နာမ မာတာပိတုဝါသတော အညော ဒေသော၊ န ဥပ္ပတ္တိဒေသတော။ ဗျဉ္ဇနတ္ထော ဧဝ စေ ပမာဏံ၊ န ယုတ္တိ။ မတမာတာပိတိကောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အနုပ္ပတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတေဟိယေဝ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတော ပုတ္တော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဧဝမိဓာဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အညထာ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈေယျ၊ အာပတ္တိဋ္ဌာနဿ စ သိထိလကရဏံ အဋ္ဌကထာယ န ယုဇ္ဇတိ။ ဣဒံ တာဝ ဧဝံ ဟောတု၊ ‘‘ဝိဟာရံ ဝါ ဈာပေမီ’’တိအာဒိနယော ကထံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? အတ္တပရူပဒ္ဒဝပ္ပသင်္ဂဘယေန အဝသေန ပဗ္ဗဇိတတ္တာ၊ ပုတ္တရက္ခဏတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ စ။ ဧဝဉှိ သတိ သယမေဝ သော အတ္တနာ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ၊ န ကေနစိ ဥပလာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘‘ပုတ္တပေမံ ဝါ ပုတ္တရက္ခေ ပိယော ဟောတီ’’တိ နိဒါနာနုလောမတော န ဝိရုဇ္ဈတိ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၇။ အတ္တနော ¶ ပရိဝေဏဉ္စာတိ ပုဂ္ဂလိကံ။ မုခဒွါရိကန္တိ မုခဒွါရေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ နိယောဇိတဗ္ဗကံ၊ တဿ အာဝရဏံ နိဝါရဏံ ကရောန္တိ။ အထ ဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝရဏံ ¶ ကာတု’’န္တိ ယံ အာဝရဏံ အနုညာတံ၊ တံ အာဝရဏံ မုခဒွါရိကံ အာဟာရံ ကရောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ ပရဿ ဒုဿီလဘိက္ခုဿပီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘ဒုဿီလဘိက္ခူပီ’’တိ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ပေါရာဏာ ပန ‘‘ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော စေ န ဩရမတိ၊ သင်္ဃံ အပလောကေတွာ နာသေတဗ္ဗော၊ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစမာနောပိ အပလောကေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယထာ ဥပသမ္ပန္နော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ယထာနိဝတ္ထပါရုတောဝ ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဥပသမ္ပန္နော ပုဗ္ဗေ အတ္တနော နဝကတရဿ သမာနဝဿိကဿ ပုန ဝန္ဒနာဒီနိ ကရောတိ၊ ဧဝံ သာမဏေရောပိ ပုန ဂဟိတသရဏော တတော ပုဗ္ဗေ အတ္တနော နဝကတရဿ သမာနဝဿိကဿ သာမဏေရဿ ပုန ဝန္ဒနာဒီနိ ကရောတိ။ လိင်္ဂံ ပနေတ္ထ ဝုဍ္ဎတရဘာဝံ န သာဓေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိကာလဘောဇနံ သာမဏေရာနံ ဝီတိက္ကမေဝါတိ ဧကေ။ ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စာဂမာ’’တိအာဒိနာ နယေန အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ ‘‘ဒိဋ္ဌိယာ အနိဿဇ္ဇနေန ‘တွံ၊ သာမဏေရ၊ ဂစ္ဆာ’တိ ဝုတ္တေယေဝ ပါရာဇိကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယာဝတတိယန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အဝဏ္ဏဘာသိတမတ္တေန စ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟိတမတ္တေန စ သရဏာနိ န ဘိဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ပါဏာတိပါတာဒိံ ကရောန္တဿာပိ တံ သမ္ဘောတီတိ မမ တက္ကော။ ‘‘နိဿီလဿ ပုန နာသနာ ဝုတ္တာ’’တိ စ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ။ န ဟိ ဘဂဝါ သီလဝန္တဿ လိင်္ဂနာသနံ အနုဇာနာတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခုနိဒူသကာပဒေသေန ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေ သင်္ဂဏှာတီတိ ပေါရာဏာ။ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတီတိ ယထာ စေတ္ထ အယမတ္ထော ဒဿိတော၊ တထာ ‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၉) အာဒိနာ ¶ နယေန ဝုတ္တာနမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ နတ္ထီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ န ဟိ ဣဒံ ဌာနံ ဌပေတွာ တေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါရိတဋ္ဌာနံ အတ္ထိ။ ‘ဘိက္ခုနိဒူသကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၄) ဝုတ္တေနပိ သမာနတ္တာ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝိယ တေသမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာဝ ဟောတီတိပိ ဒဿေတုံ ပုန ဘိက္ခုနိဒူသကောတိ ဂဟိတန္တိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိံ ဣမိနာ? နနု အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ယဿ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ၊ တံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကဿ ¶ ဟီနင်္ဂတ္တာ အပဗ္ဗဇိတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ၊ ပဗ္ဗဇိတဿ ဥပသမ္ပဒါ န ကာတဗ္ဗာ။ ပုဗ္ဗေ ဥပသမ္ပန္နဿ စေ ဥပစရဏံ အတ္ထိ၊ န နာသနာ ကာတဗ္ဗာတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ ဆိန္နင်္ဂဇာတော န ပဏ္ဍကော။ ပဉ္စသု နပုံသကပဏ္ဍကောဝ အဘာဝကော။ ဣတရေ စတ္တာရော သဘာဝကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘာဝေါ ပန တေသံ ပဏ္ဍကော ဟောတိ။ ဧတေ စတ္တာရောပိ ကိရ ပုရိသာဝါတိ ဧကေ။ ဣတ္ထီပိ ပက္ခပဏ္ဍကီ ဟောတီတိ ဧကေ။ ဥပက္ကမေ ကတေ ပဏ္ဍကဘာဝေါ အဝဿံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘတိ။ ‘‘ယဒိ ပန ကဿစိ န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာတိ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ အပဏ္ဍကပက္ခေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပဏ္ဍကပက္ခေ နာသေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ လိခိတံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန မာသပဏ္ဍကလေခပဏ္ဍကေဟိ သဟ သတ္တ ပဏ္ဍကာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ လေခပဏ္ဍကော နာမ ကိရ မန္တဝသေန ဥပဟတဗီဇော။ တတ္ထ ‘‘ဩပက္ကမိကလေခပဏ္ဍကာ ပဗ္ဗဇိတာ န နာသေတဗ္ဗာ။ ယော ပဗ္ဗာဇေတိ၊ တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ထေယျသံဝါသကောတိ ¶ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဗျဉ္ဇနတ္ထဝသေန သံဝါသတ္ထေနကောဝ ထေယျသံဝါသကောတိ ပညာယတိ၊ အထ ခေါ တယော ထေယျသံဝါသကာ။ သံဝါသောတိ စေတ္ထ န ဧကကမ္မာဒိကော သံဝါသော၊ ကိန္တု ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ကိရိယဘေဒေါ ဣဓ သံဝါသော နာမ။ ဣမဉှိ သက္ကာ ထေယျာယ ကာတုံ၊ နေတရန္တိ အဋ္ဌကထာယ အဓိပ္ပာယော။ ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဒသဝဿော’’တိအာဒိံ ဘဏန္တဿ ဒေါသော။ ဂိဟီနံ ဝုတ္တေ ဒေါသော နတ္ထီတိ ကေစိ။ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂါနံ ‘‘ဂိဟီ မံ သမဏောတိ ဇာနာတူ’’တိ ဝဉ္စနစိတ္တေ သတိပိ ဘိက္ခူနံ ဝဉ္စေတုကာမတာယ၊ တေဟိ သံဝသိတုကာမတာယ စ အဘာဝါ ဒေါသော န ဇာတော။ ‘‘သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ သင်္ဃိကံ ဂဏှန္တဿ သံဝါသံ ပရိဟရိတုံ ဒုက္ကရံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တ’’န္တိ စ လိခိတံ။ ‘‘သူပသမ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂဟဋ္ဌမ္ပိ သစေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ သူပသမ္ပန္နောတိ အာပန္နံ၊ ‘‘အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါ’’တိ ဣမိနာ သစေ ဥပသမ္ပန္နကာလေ သုဏာတိ၊ သူပသမ္ပန္နော ဧဝ အနာရောစေန္တောပီတိ ဒဿေတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ၊ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေသု စ ဒုဿီလဘိက္ခု ¶ ‘‘ထေယျသံဝါသကော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ထေယျာယ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ဘုတ္တော’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၅) ဣမိနာ ကိရ ပရိယာယေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘မဟာပေဠာဒီသူ’’တိ ဧတေန ဂိဟိသန္တကံ ဒဿိတံ။

သယံ သာမဏေရောဝ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ပန န ဟောတိ၊ တထာ ဘိက္ခုပိ၊ သော ပန ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သယံ သာမဏေရောဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန ထေယျသံဝါသကော နာမ ယသ္မာ ပဗ္ဗဇိတောဝ ဟောတိ၊ နာပဗ္ဗဇိတော၊ တသ္မာ ‘‘ထေယျသံဝါသကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပဗ္ဗဇိတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗဇိတော နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ ကတွာ ဣမဿ ဝသေန ပဏ္ဍကတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပါဠိ ဌပိတာ၊ န ဥပသမ္ပဒါမတ္တဿေဝ အဘဗ္ဗတ္တာ ဧကာဒသန္နမ္ပိ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာရဟဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ အပိစ အနိဋ္ဌဒေါသပ္ပသင်္ဂတော တထာ ဧဝ ပါဠိ ဌပိတာ။ ယသ္မာ တိတ္ထိယပက္ကမနံ၊ သင်္ဃဘေဒနဉ္စ ဥပသမ္ပန္နဿေဝ ဟောတိ၊ နာနုပသမ္ပန္နဿ၊ သော ¶ ဒုဝိဓောပိ ပဗ္ဗဇိတောဝ ဟောတိ၊ နာပဗ္ဗဇိတော၊ တသ္မာ ‘‘တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပဗ္ဗဇိတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိပါဠိယာ သတိ တေ ဥဘောပိ အပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ ဟောန္တီတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ အာပဇ္ဇတီတိ။ တီသု ပန ထေယျသံဝါသကေသု သာမဏေရာလယံ ကရောန္တော လိင်္ဂတ္ထေနကော၊ ဥပသမ္ပန္နာလယံ ကရောန္တော သံဝါသတ္ထေနကော၊ ဥဘယတ္ထေနကော စ။ န ဟိ သာမဏေရသံဝါသော ဣဓ သံဝါသော နာမ၊ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သံဝါသော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနသာဒိယနာသနပဋိဗာဟနာနံ သာမဏေရသံဝါသသာမညတော နေဝါတိ အာစရိယော။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ

တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိ အတ္တနော နိဒါနဘူတေ ပသူရဝတ္ထုသ္မိံ ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သမာနမ္ပိ တတ္ထ ဝါရိတအဓိကာရာဘာဝါ အဘဗ္ဗာ။ ဣဓေဝ ထေယျသံဝါသကေန ဝိနာ သမ္ဘဝတော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ‘‘အထ ခေါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောပီ’’တိ ဣဓေဝ ဝစနံ ပသူရဿ ဥပသမ္ပဒါယ ဧဝ ယာစနိစ္ဆာယ ဒဿနေန၊ ‘‘သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဘဂဝတော ဥပသမ္ပဒါမတ္တပဋိသေဓနေန စ ပဗ္ဗဇ္ဇာနုမတိဒေါသပ္ပသင်္ဂဘယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ လဒ္ဓိယာ ဂဟိတာယပိ အဂ္ဂဟိတာယပိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ၊ အဝန္ဒနီယဿေဝ နဂ္ဂလိင်္ဂဿ သေဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ၊ န မုစ္စတိ၊ ဧတ္ထ ‘‘ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ၊ အာဇီဝကော ဘဝိဿန္တိ ဝိသမစိတ္တဝသေန ဂတတ္တာ ¶ နဂ္ဂေါ ဟုတွာ န ဂမနေနာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဝသေန ယုတ္တန္တိ မမ တက္ကော။ တာဝ နံ လဒ္ဓိ ရက္ခတိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတောတိ ကထံ ပညာယတိ? အဋ္ဌကထာဝစနပ္ပမာဏတောဝါတိ ဧကေ။ နိဒါနဝသေနာတိ ဧကေ။ ပသူရဿ ဥပသမ္ပန္နတ္တာ ဥပသမ္ပန္နာနံ ဧဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တတာဝစနတောတိ ဧကေ။ ယထာဟ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော ပက္ကန္တောဝါ ဟောတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ၊ ကာလံကတော ဝါ၊ ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ’’တိ အာစရိယော။ ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါတိ သာမဏေရနာသနာဝတ္ထူသု အဘာဝတောတိ ဧကေ။ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ ဥပသမ္ပန္နဿ သတော ပက္ခသင်္ကန္တဘယာ အနုပသမ္ပန္နကာလေ ဥပသမ္ပဒတ္ထံ ပရိဝါသပညာပနေနာတိ ဧကေ ¶ ။ ပဗ္ဗဇ္ဇတ္ထမ္ပီတိ စေ? န၊ ပုဗ္ဗေ ဝိစာရိတတ္တာ၊ အပဗ္ဗဇိတဿ အဓိသီလာဘာဝတော စ။ ပါတိမောက္ခသီလဉှိ အဓိသီလံ နာမ၊ တဉ္စ အပဗ္ဗဇိတဿ နတ္ထိ။ ဣမဿ စ ပရိဝါသဝတ္တေ အဓိသီလံ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ ‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ ဥဒ္ဒေသေ ပရိပုစ္ဆာယ အဓိသီလေ’’တိ (မဟာဝ။ ၈၇)။ အပိစ ‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇာတိယာ သာကိယော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော အာဂစ္ဆတိ၊ သော အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၈၇) ဧတ္ထ ဥပသမ္ပဒါမတ္တပရိဒီပနတော။ ဥပသမ္ပဒါမတ္တပရိဒီပနဉှေတ္ထ တဿေဝ ပရိဝါသဒါနသိဒ္ဓိတော။ ပရိဝါသဒါနတ္တနိဒဿနတ္ထေ ဟေသာ ပါဠိ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၁။ နာဂယောနိယာတိ နာဂယောနိတော၊ အတ္တနော နာဂဇာတိဟေတူတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိံကာရဏာ? အဘိက္ခဏံ သကဇာတိယာ မေထုနပဋိသေဝနေ၊ ဝိဿဋ္ဌနိဒ္ဒေါက္ကမနေ စ သဗ္ဗေသမ္ပိ။

တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၂-၅။ အပဝါဟနန္တိ ပက္ခလနံ၊ ကာသာယဝတ္ထနိဝါသနံ ဣစ္ဆမာနန္တိ အတ္ထော။ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန။ ကီဒိသေန? ဝဓကစိတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ လောဟိတုပ္ပာဒနဝသေန ဒုဋ္ဌစိတ္တန္တိ ကေစိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။

မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ‘‘ယဒိ ¶ ပဋိသန္ဓိယံ ဥပ္ပန္နလိင်္ဂေန ဧတံ နာမံ လဘန္တီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ လိခိတံ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ ‘‘ကေစိ ¶ ‘ကုပ္ပတီ’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယဉ္စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ဘိက္ခုနိပဉ္စမော ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၉၀) နယေန ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဂဏပူရဏဘာဝေ ဧဝ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ န သဗ္ဗန္တိ ကတွာ သုဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ‘‘ပဏ္ဍကုပဇ္ဈာယေန ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိကာယ ပါဠိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ။ ယထာ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရဿ ဥပသမ္ပာဒနကာလေ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ အသန္တံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ဥပသမ္ပဒါယ ကတာယ တသ္မိံ အသန္တေပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ ဧဝံ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ အဝတ္ထုံ ပဏ္ဍကုပဇ္ဈာယာဒိံ၊ အသန္တံ ဝါ၊ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ကတာယပိ ဂဏပူရကာနမတ္ထိတာယ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတေဝ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍကုပဇ္ဈာယေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိအာဒိဝစနဿာဘာဝါ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တံ န ဝဒန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယော ပန၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနံ ဦနဝီသတိဝဿံ…ပေ… သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ (ပါစိ။ ၄၀၃)။ တထာ ‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော’တိ (မဟာဝ။ ၇၁) ဝစနတော ထေယျသံဝါသကာဒိအာစရိယေဟိ အနုဿာဝနာယ ကတာယ ဥပသမ္ပဒါ န ရုဟတိ တေသံ အဘိက္ခုတ္တာ’’တိ ဝစနမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၄၈၂) နယေန ကမ္မာနံ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိယာ ကထိယမာနာယ ‘‘သတ္တဟိ အာကာရေဟိ ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ ဝတ္ထုတော ဝါ ဉတ္တိတော ဝါ အနုဿာဝနတော ဝါ သီမတော ဝါ ပရိသတော ဝါ ဥပဇ္ဈာယတော ဝါ အာစရိယတော ဝါ’’တိ အကထိတတ္တာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပရိသတော ဝါ’’တိ ဝစနေန အာစရိယဥပဇ္ဈာယာနံ ဝါ သင်္ဂဟော ကတောတိ စေ? န၊ ‘‘ဒွါဒသဟာကာရေဟိ ပရိသတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ တေသမနာမဋ္ဌတ္တာ။ အယမတ္ထော ‘‘ယသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ သရူပေန ဝုတ္တပါဠိဝသေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ တသ္မာ နယမုခံ ဒဿေတွာ သံခိတ္တောတိ အယမဿ ယုတ္တိဂဝေသနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြိဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – အနုပဇ္ဈာယကံ ¶ ဥပသမ္ပာဒေန္တာ တေ ဘိက္ခူ ယထာဝုတ္တနယေန အဘူတံ တံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တယိံသု၊ ဥဒါဟု မုသာဝါဒဘယာ တာနေဝ ပဒါနိ န သာဝေသုန္တိ။ ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တာဝ ဥပဇ္ဈာယာဘာဝတ ¶ န သာဝေသုံ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တဝိပတ္တိပ္ပသင်္ဂေါ ဟောတိ၊ အထ သာဝေသုံ၊ မုသာဝါဒေါ နေသံ ဘဝတီတိ? ဝုစ္စတေ – သာဝေသုံယေဝ ယထာဝုတ္တဝိပတ္တိပ္ပသင်္ဂဘယာ၊ ‘‘ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တတ္တာ စ၊ န မုသာဝါဒဿ အသမ္ဘဝတော၊ မုသာဝါဒေနာပိ ကမ္မသမ္ဘဝတော စ။ န ဟိ သက္ကာ မုသာဝါဒေန ကမ္မဝိပတ္တိသမ္ပတ္တိံ ကာတုန္တိ။ တသ္မာ ‘‘အနုပဇ္ဈာယကံ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ’’တိ ဝစနဿ ဥဘယဒေါသဝိနိမုတ္တော အတ္ထော ပရိယေသိတဗ္ဗော။

အယဉ္စေတ္ထ ယုတ္တိ – ‘‘ယထာ ပုဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒုပဇ္ဈာယေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏက္ကမေန အဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ အနုပဇ္ဈာယက’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တထာ ဣဓာပိ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ သတော အဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘အနုပဇ္ဈာယကံ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ’တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဝါစာစရိယေန ပန ဂဟိတော တေန ဥပဇ္ဈာယောတိ သညာယ ဥပဇ္ဈာယံ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစံ သာဝေတဗ္ဗံ၊ ကေနစိ ဝါ ကာရဏေန ကာယသာမဂ္ဂိံ အဒေန္တဿ ဥပဇ္ဈာယဿ ဆန္ဒံ ဂဟေတွာ ကမ္မဝါစံ သာဝေတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဥပဇ္ဈံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဥပသမ္ပန္နေ တသ္မိံ တာဒိသေ ဝတ္ထုသ္မိံ သမနုယုဉ္ဇိယမာနော ဝါ အသမနုယုဉ္ဇိယမာနော ဝါ ဥပဇ္ဈာယဒါနတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ သာမဏေရော ပဋိဇာနာတိ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော ဝါ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကော ဝါ ပဋိဇာနာတိ၊ ဆန္ဒဟာရကာဒယော ဝိယ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အညသီမာဂတော ဟောတိ၊ ‘ကမ္မဝါစာ ရုဟတီ’တိ ဝတွာ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒ’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝုတ္တတ္တာ ကေစိ ‘ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဥပဇ္ဈာယေန သန္နိဟိတေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒန္တီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ သော စေ ပါဌော ပမာဏော မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု တဿ ဝစနဿာဘာဝတော။ အသန္နိဟိတေပိ ဥပဇ္ဈာယေ ကမ္မဝါစာ ရုဟတီတိ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ ကသ္မာ? ကမ္မသမ္ပတ္တိယံ ‘‘ပုဂ္ဂလံ ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တပါဌောဝ နော ပမာဏံ။ န ဟိ တတ္ထ အသန္နိဟိတော ဥပဇ္ဈာယသင်္ခါတော ပုဂ္ဂလော ပရာမသနံ အရဟတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ သင်္ဃပရာမသနံ ဝိယ ပုဂ္ဂလပရာမသနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃေန ဂဏေန ဥပဇ္ဈာယေန ဥပသမ္ပာဒေန္တိ တေသံ အတ္ထတော ပုဂ္ဂလတ္တာ။ ပဏ္ဍကာဒိဥပဇ္ဈာယေန ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဥပသမ္ပာဒနကာလေ အဝိဒိတတ္တာတိ ပေါရာဏာ။

အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ အပတ္တစီဝရံ ¶ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ ကမ္မဝါစာစရိယော ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ သညာယ ¶ ၊ ကေဝလံ အတ္ထသမ္ပတ္တိံ အနပေက္ခိတွာ သန္တပဒနိဟာရေန ဝါ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ကမ္မဝါစံ သာဝေတိ။ ယထာ ဧတရဟိ မတဝိပ္ပဝုတ္ထမာတာပိတိကောပိ ‘‘အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ ဝဒတိ။ ကိံ ဗဟုနာ၊ အယံ ပနေတ္ထ သာရော – ‘‘တသ္မိံ သမယေ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ လက္ခဏဿ န တာဝ ပညတ္တတ္တာ အနုပဇ္ဈာယကာဒိံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလာနံ အဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကုပဇ္ဈာယာဒိံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ တေရသန္တရာယပုစ္ဆာယ အဒဿနတ္တာ အပတ္တစီဝရကံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၆၉) ဧဝံ သဗ္ဗပဌမံ အနုညာတကမ္မဝါစာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ အဝစနမေတ္ထ သာဓကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ ဝစနံ အနုက္ကမေနာနုညာတန္တိ။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ဣဒံ တာဝ သဗ္ဗထာ ဟောတု၊ ‘‘မူဂံ ပဗ္ဗာဇေန္တိ၊ ဗဓိရံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ ဣဒံ ကထံ သမ္ဘဝိတုမရဟတိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၄) အနုညာတတ္တာတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ ဝဒေဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗော…ပေ… တတိယမ္ပိ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဣမဿ ဝစနဿ မိစ္ဆာ အတ္ထံ ဂဟေတွာ မူဂံ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ တံ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ အာဏာပေတွာ သယံ ဥပဇ္ဈာယေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တတိယံ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ၊ သော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော တထာ အာဏတ္တော ဥပဇ္ဈာယဝစနဿ အနု အနု ဝဒတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝါ ‘‘ကာယေန ဝိညာပေတိ၊ ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ကာယေန ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ဒိန္နော ဟောတိ ဆန္ဒော။ ဒိန္နာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိ။ ဒိန္နာ ဟောတိ ပဝါရဏာ’’တိ ဝဒတိ။ တဒနုမာနေန ဝါ ကာယေန တေန ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခေန ဝိညတ္တံ ဟောတိ သရဏဂမနန္တိ ဝါ လောကေပိ ကာယေန ဝိညာပေန္တော ‘‘ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပရိယာယံ ဂဟေတွာ မူဂံ ပဗ္ဗာဇေန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘မူဂံ ကထံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ တဿ ကာယပ္ပသာဒသမ္ဘဝတော ကာယေန ¶ ပဟာရံ ဒတွာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝိညာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေသု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကိံ ဗဟုနာ၊ အယံ ပနေတ္ထ သာရော – ယထာ ပုဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိကာရေ ဝတ္တမာနေ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိလာပံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ နယေန ဥပသမ္ပဒဝသေနေဝ အဘိလာပေါ ကတော။ ထေယျသံဝါသကပဒေ အသမ္ဘဝတော ကိဉ္စာပိ သော န ကတော ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ တတ္ထ ကတာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဥပသမ္ပဒါဘိလာပေန အဓိပ္ပေတာ တဒနုဘာဝတော။ ဥပသမ္ပဒါယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါရိတာယ ဥပသမ္ပဒါ ဝါရိတာ ဟောတီတိ ကတွာ။ တထာ ဣဓ ဥပသမ္ပဒါဓိကာရေ ဝတ္တမာနေ ¶ ဥပသမ္ပဒါဘိလာပံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥပသမ္ပဒမေဝ သန္ဓာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိလာပေါ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာမံ သော န ကတ္တဗ္ဗော၊ မူဂပဒေ အသမ္ဘဝတော တဿ ဝသေန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဥပသမ္ပဒါဘိလာပေါဝ ကတ္တဗ္ဗော ဝိယ ဒိဿတိ၊ တထာပိ တဿေဝ မူဂပဒဿ ဝသေန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိလာပေါဝ ကတော မိစ္ဆာဂဟဏနိဝါရဏတ္ထံ။ ကထံ? ‘‘မူဂေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတ္တော ဩသာရဏံ၊ တဉ္စေ သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ သောသာရိတော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၉၆) ဝစနတော မူဂေါ ဥပသမ္ပန္နော ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ။ သော ‘‘ကေဝလံ ဥပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ၊ န ပန ပဗ္ဗဇိတော တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အသမ္ဘဝတော’’တိ မိစ္ဆာဂါဟော ဟောတိ။ တံ ပရိစ္စဇာပေတွာ ယော ဥပသမ္ပန္နော၊ သော ပဗ္ဗဇိတောဝ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇိတော ပန အတ္ထိ ကောစိ ဥပသမ္ပန္နော၊ အတ္ထိ ကောစိ အနုပသမ္ပန္နော။ ဣမံ သမ္မာဂါဟံ ဥပ္ပာဒေတိ ဘဂဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ တေသံ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒီနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ သုပဗ္ဗဇိတဘာဝဒီပနတ္ထံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘာဝါသင်္ကာနိဝါရဏတ္ထဉ္စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိလာပေါ ကတော။ ကထံ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထစ္ဆိန္နော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခေပေန၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ သုပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနာဘာဝေန စ တေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘာဝပ္ပသင်္ကာ ဘဝေယျ။ ယထာ ပသင်္ကာဘဝေ၊ တထာ ပသင်္ကံ ဌပေယျ။ ခန္ဓကေ ဥပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတ္တော ဩသာရဏံ၊ တဉ္စေ သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ သောသာရိတော’’တိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝါ နိဝါရေတိ။ တေနေဝ ပန နယေန ပဗ္ဗဇိတာ တေ သဗ္ဗေပိ သုပဗ္ဗဇိတာ ဧဝါတိ ဒီပေတိ၊ အညထာ သဗ္ဗေပေတေ ဥပသမ္ပန္နာဝ ဟောန္တိ၊ န ပဗ္ဗဇိတာတိ အယမနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ? ‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နော၊ ဘိက္ခဝေ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗဇိတော နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထစ္ဆိန္နော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ သော ¶ စ အပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဝါ တန္တိယာ ဌပိတာယ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ‘‘သောသာရိတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေဝလံ ‘‘ဣမေ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ဥပသမ္ပန္နာဝ ဟောန္တိ၊ န ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဝါ ‘‘ဥပသမ္ပန္နာပိ စေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ နာသေတဗ္ဗာ’’တိ ဝါ အနိဋ္ဌကောဋ္ဌာသော အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – ‘‘သော စ အပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဝစနာဘာဝတော မူဂဿ ပဗ္ဗဇ္ဇသိဒ္ဓိပ္ပသင်္ဂတော ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဧကတောသုဒ္ဓိယာ ဟောတီတိ အယမနိဋ္ဌကောဋ္ဌာသော ကထံ နာပဇ္ဇတီတိ? ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိလာပေန ဥပသမ္ပဒါ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ သမ္မာဂါဟေန နာပဇ္ဇတိ၊ အညထာ ယထာဗျဉ္ဇနံ အတ္ထေ ဂဟိတေ ယထာပညတ္တဒုက္ကဋာဘာဝသင်္ခါတော အပရောပိ အနိဋ္ဌကောဋ္ဌာသော အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူဂေါ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပဗ္ဗဇ္ဇပရိယောသာနေ ဟောတိ၊ န တဿာဝိပ္ပကတာယ။ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋမေဝ ဟိ ပဌမံ အာပဇ္ဇတိ ¶ ၊ တသ္မာ မူဂဿ ပဗ္ဗဇ္ဇပရိယောသာနဿေဝ အဘာဝတော ဣမဿ ဒုက္ကဋဿ ဩကာသော စ သဗ္ဗကာလံ န သမ္ဘဝေယျ။ ဥပသမ္ပဒါဝသေန ပန အတ္ထေ ဂဟိတေ သမ္ဘဝတိ ကမ္မနိပ္ဖတ္တိတော။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဒုက္ကဋံ န ပညတ္တံ။ အပညတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋမေဝ စေတ္ထ သမ္ဘဝတိ၊ နေတရံ၊ ဧတ္တာဝတာ သိဒ္ဓမေတံ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိလာပေန ဥပသမ္ပဒါ စ တတ္ထ အဓိပ္ပေတာ၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။

ဧတ္ထာဟ – သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ န ကာယပယောဂတော ဟောတီတိ ကထံ ပညာယတီတိ? ဝုစ္စတေ – ကာယေန ဝိညာပေတီတိအာဒိတ္တိကာဒဿနတော။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘အပ္ပေဝ သသကော ကောစိ၊ ပတိဋ္ဌေယျ မဟဏ္ဏဝေ၊

န တွေဝ စတုဂမ္ဘီရေ၊ ဒုဂ္ဂါဟော ဝိနယဏ္ဏဝေ’’တိ။

ဗြဟ္မုဇုဂတ္တောတိ ဧတ္ထ ‘‘နိဒ္ဒေါသတ္ထေ၊ သေဋ္ဌတ္ထေ စ ဗြဟ္မ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ နိဒ္ဒေါသံ ဟုတွာ ဥဇု ဂတ္တံ ယဿ သော ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော’’တိ လိခိတံ။ အထ ဝါ ကာမဘောဂိတ္တာ ဒေဝိန္ဒာဒယော ဥပမာဝသေန အဂ္ဂဟေတွာ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော။ မဟာကုစ္ဆိတော ဃဋော မဟာကုစ္ဆိဃဋော။ တေန သမာနော ဝုစ္စတိ ‘‘မဟာကုစ္ဆိဃဋသဒိသော’’တိ။ ဂလဂဏ္ဍီတိ ဒေသနာမတ္တမေဝေတန္တိ ကထံ ပညာယတီတိ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ¶ ဝစနတော။ ကိလာသောပိ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ န ကေဝလံ သော ဧဝေကော၊ ကိန္တု ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော၊ ပါဠိယံ အာဂတာ ရာဇဘဋာဒယော ဒါသပရိယောသာနာ၊ ရာဟုလဝတ္ထုမှိ အာဂတာ အနနုညာတမာတာပိတရော စာတိ ဒသပိ ဇနာ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တဒတ္ထဒီပနတ္ထမေဝ လိခိတကကသာဟတလက္ခဏာဟတေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေပိ အာနေတွာ ဥပါလိတ္ထေရော ဣဓ ဟတ္ထစ္ဆိန္နပါဠိယံ အာဟ။ တေနေဝ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပတ္တော ဩသာရဏံ၊ တဉ္စေ သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ ဧကစ္စော သောသာရိတော၊ ဧကစ္စော ဒေါသာရိတော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၉၆) ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌာ၊ ရာဇဘဋာ၊ စောရကာရဘေဒကဣဏာယိကဒါသာ၊ အနနုညာတမာတာပိတရော စာ’’တိ သတ္တ ဇနာ န ဂဟိတာ၊ န စ လဗ္ဘန္တိ၊ အညထာ ဣမေပိ တဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ။ န ဝတ္တဗ္ဗာ တတ္ထ အဘဗ္ဗတ္တာတိ စေ? ဧဝံ သန္တေ ‘‘သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ ဧကစ္စော ဒေါသာရိတော’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗာ ပဏ္ဍကာဒယော ဝိယ၊ န စ ဝုတ္တာ။ ဥဘယတ္ထ အဝုတ္တတ္တာ န စိမေ အနုဘယာ ဘဝိတုမရဟန္တိ၊ တသ္မာ အဝုတ္တာနမေဝ ဒသန္နံ ယထာဝုတ္တာနံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ပုန လိခိတကာဒယော ဝုတ္တာတိ။ အထ ကိမတ္ထံ တေ ဣဓ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တာတိ? ဣဏာယိကဒါသာနံ သောသာရိတဘာဝေပိ ဣဏာယိကဒါသာ သာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗာတိ ¶ တဒဓီနဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တေနေဝ တတ္ထ ဝုတ္တံ ‘‘ပလာတောပိ အာနေတွာ ဒါတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ ယော ပနေတ္ထ စောရော ကတကမ္မော ပဗ္ဗဇတိ၊ ရာဇဘဋော ဝါ သစေ ကတဒေါသော၊ ဣဏာယိကဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တလက္ခဏော သဗ္ဗောပိ ဣဏာယိကဒါသာနံ ‘‘သောသာရိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာရဟော န ဟောတီတိ ကတွာ တေသံ ပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဒေသနာ ဥပရိ အာရောဟတိ၊ န ဟေဋ္ဌာတိ ဒီပနတော။ လိခိတကော ‘‘သောသာရိတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒေသန္တရံ နေတဗ္ဗော။ တထာကာရဘေဒကာဒယောပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝတာ အတ္တနော ဒေသနာကုသလတာယ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ယထာဝုတ္တာနံ ဒသန္နမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါကမ္မနိပ္ဖတ္တိ၊ ဥပ္ပဋိပါဋိဝစနေန ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတဉ္စ ဒေသနာယ ကောဝိဒါနံ ဒီပိတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တံ ဝစနေန ဝတွာ၊ အယုတ္တမိဋ္ဌံ နယဒေသနာယ၊

သန္ဒီပယန္တံ သုဂတဿ ဝါကျံ၊ စိတ္တံ ဝိစိတ္တံဝ ကရောတိပီ’’တိ။

ဧတ္ထာဟ ¶ – စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ဦနဝီသတိဝဿော ဥဘယတ္ထ အဝုတ္တတ္တာ အနုဘယော သိယာတိ? န သိယာ အဝုတ္တတ္တာ ဧဝ။ ယဒိ ဟိ တတိယာယ ကောဋိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သာ အဝဿံ ဘဂဝတာ ဝတ္တဗ္ဗာဝ ဟောတိ၊ န စ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ န သော အနုဘယော ဟောတိ။ အထ ကတရံ ပက္ခံ ဘဇတီတိ? ဒေါသာရိတပက္ခံ ဘဇတိ။ အထ ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? သိက္ခာပဒေန ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ ဥပနာဟံ ဗန္ဓိတွာတိ ပုန ဗန္ဓနံ ကတွာ။ ‘‘နာနာဝိဓေဟိ ဩသဓေဟိ ပါဒံ ဗန္ဓိတွာ အာဝါဋကေ ပဝေသေတွာ ကတ္တဗ္ဗဝိဓာနဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ လိခိတံ။ ကပ္ပသီသော ဝါ ဟတ္ထီ ဝိယ။ ဂေါဘတ္တနာဠိကာ နာမ ဂုန္နံ ဘတ္တပါနတ္ထံ ကတနာဠိကာ။ ဥပက္ကမုခေါ နာမ ကုဓိတမုခေါ ဝုစ္စတိ၊ ဝါတဏ္ဍိကော နာမ အဏ္ဍကေသု ဝုဍ္ဎိရောဂေန သမန္နာဂတော။ ဝိကဋော နာမ တိရိယံ ဂမနကပါဒေဟိ သမန္နာဂတော။ ‘‘ဂုဏိ ကုဏီ’’တိ ဒုဝိဓော ကိရ ပါဌော။ ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝါတိအာဒိ ယသ္မာ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ဥပသမ္ပဒါဝသေနေဝ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တေ ဧဝ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော သန္ဓာယာဟ။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ ‘‘န ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဇ္ဇီနံ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ အလဇ္ဇီဟိ ဘိက္ခူဟိ၊ သာမဏေရေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဒွေပိ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂါ ပဋိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ နိဿယဘာဝေ ဘာဝတော တေသံ။ ယထာဟ ‘‘အာစရိယေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တေဝါသိကော သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဥဒ္ဒေသေန ပရိပုစ္ဆာယ ဩဝါဒေန အနုသာသနိယာ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၇၉) ဥပဇ္ဈာယဿပိ နိဿယပ္ပဏာမနသမ္ဘဝတော၊ သောပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ နိဿယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယော စေ အလဇ္ဇီ ဟောတိ၊ န တံ နိဿာယ ဝသိတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဘိက္ခူနံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သမာနဘာဂေါ ဘိက္ခု သဘာဂေါ။ တဿဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။ တံ ဘိက္ခုသဘာဂတံ။ ယာဝ ဇာနာမီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူဟိ သဘာဂတံ။ ကိံ တံ? လဇ္ဇိဘာဝံ။ ‘‘သတ္တာဟံ…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘သတ္တာဟမတ္တံ ဝသိဿာမိ၊ ကိံ ဘိက္ခုသဘာဂတာဇာနနေနာတိ ¶ ဇာနနေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဝသိတုံ န လဘတီတိ အတ္ထော’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ဘိက္ခုသဘာဂတံ ပန ဇာနန္တော သွေဝ ဂမိဿာမိ၊ ကိံ မေ နိဿယာရောစနေနာ’’တိ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတုံ န လဘတိ။ ‘‘ပုရေ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန သယန္တဿ စေ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ‘‘အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုန္တိ အဝဿကာလေယေဝ ဝဿကာလေ အဒ္ဓါနဂမနဿ ပါဠိယံယေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အပ္ပမာဏံ သတ္တာဟံ ဝဿစ္ဆေဒါဒိဝသေန အဒ္ဓါနဂမနသမ္ဘဝတော၊ ဂစ္ဆန္တဿေဝ ဝဿကာလဂမနသမ္ဘဝတော စ။ အန္တရာမဂ္ဂေ…ပေ… အနာပတ္တီတိ နိဿယဒါယကာဘာဝေယေဝ။ ‘‘တဿ နိဿာယာ’’တိ ပါဌာနုရူပံ ဝုတ္တံ၊ တံ နိဿာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယဒါ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ဝစနေန အယံ ဝိဓိ အဝဿကာလေ ဧဝါတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘အန္တောဝဿေ ပန ကဿစိ အာဂမနာဘာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သစေ သော ဇလပဋ္ဋနေ ဝါ ထလပဋ္ဋနေ ဝါ ဝသန္တော ဝဿူပနာယိကာယ အာသန္နာယ ဂန္တုကာမော သုဏာတိ ‘‘အသုကော မဟာထေရော အာဂမိဿတီ’’တိ၊ တံ စေ အာဂမေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂမေန္တဿေဝ စေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ၊ ဟောတု၊ ဂန္တဗ္ဗံ တတ္ထ၊ ယတ္ထ နိဿယဒါယကံ လဘတီတိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကာဘာဝေန စေ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ နိဿယဒါယကာဘာဝေန။ သစေ သော ဂစ္ဆန္တော ဇီဝိတန္တရာယံ၊ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဝါ ပဿတိ၊ တတ္ထေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧကေ။

၁၂၂။ ‘‘နာဟံ ¶ ဥဿဟာမိ ထေရဿ နာမံ ဂဟေတု’’န္တိ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတောတိ လက္ခဏတော အာဟ။ ‘‘ဂေါတ္တေနာပီ’တိ ဝစနတော ယေန ဝေါဟာရေန ဝေါဟရိယန္တိ၊ တေန ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ၊ တသ္မာ ‘ကော နာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’တိ ပုဋ္ဌေနာပိ ဂေါတ္တမေဝ နာမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ စတုဗ္ဗိဓေသု နာမေသု ယေန ကေနစိ နာမေန အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဧကံ နာမံ ဉတ္တိယာ၊ ဧကံ အနုဿာဝနာယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အတ္ထတော၊ ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နာဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ကတ္ထစိ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿာ’’တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ကေဝလံ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ¶ သာဝေတိ၊ ‘‘သာဝနံ ဟာပေတီ’’တိ န ဝုစ္စတိ နာမဿ အဟာပိတတ္တာတိ ဧကေ။ သစေ ကတ္ထစိ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာယသ္မတော’’တိ သာဝေတိ၊ ပါဌာနုရူပတ္တာ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိပိ ဧကေ။ ဗျဉ္ဇနဘေဒပ္ပသင်္ဂတော အနုဿာဝနေ တံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ သစေ ပန သဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ တထေဝ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဘဂဝတာ ဒိန္နလက္ခဏာနုရူပတ္တာ။ လက္ခဏဝိရောဓတော အညထာ န ဝဋ္ဋတီတိ စေ? န၊ ပယောဂါနုရူပတ္တာ။ တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ အညထာ ပယောဂေါတိ စေ? န၊ ဝိပတ္တိလက္ခဏာနံ ဝိရောဓတော။ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ၊ သာဝနာဟာပနာ ဧဝ ဟိ ပါဠိယံ တဒတ္ထဝိဘာဝနေ အာဂတာတိ အညပဒေသု သာဝနေသု ပရိဟာရော န သမ္ဘဝတိ အာစိဏ္ဏကပ္ပဝိရောဓတော။ သောပိ ကိံပမာဏန္တိ စေ? ပမာဏံ အာစရိယုဂ္ဂဟဿ ပမာဏတ္တာ။

၁၂၃။ ဒွေ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဧတ္ထ ဂဏ္ဌိပဒေ တာဝ ဧဝံ လိခိတံ ‘‘ဧကတော ပဝတ္တအနုဿာဝနေ’’။ ဣဒံ သန္ဓာယာတိ နာနုပဇ္ဈာယံ ဧကာစရိယံ အနုဿာဝနကိရိယံ သန္ဓာယ၊ တဉ္စ အနုဿာဝနကိရိယံ ဧကေနုပဇ္ဈာယေန နာနာစရိယေဟိ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ နာနုပဇ္ဈာယေဟိ ဧကေနာစရိယေန န တွေဝ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထောတိ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေပိ တထေဝ ဝတွာ ‘‘တိဏ္ဏံ ဥဒ္ဓံ န ကေနစိ အာကာရေန ဧကတော ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ၊ န ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတီတိ အာစရိယော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ စိန္တေတဗ္ဗံ။ ကထံ? စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ သင်္ဃဝေါဟာရံ န လဘန္တိ ဘိက္ခုဘာဝံ အပ္ပတ္တတ္တာ။ ကေဝလံ ဘဂဝတာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘တယော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ အနုဂဏ္ဌိပဒေပိ အယမေဝတ္ထော ဗဟုဓာ ဝိစာရေတွာ ဝုတ္တော။ တထာ အန္ဓကဋ္ဌကထာယမ္ပိ။ န သဗ္ဗတ္ထ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ မတိဘေဒေါ အတ္ထိ။ ယာ ပနေသာ ဥဘော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ၊ ဥဘိန္နမေကုပဇ္ဈာယော၊ ဧကာစရိယော၊ ဧကာ ကမ္မဝါစာ၊ ဧကော ဥပသမ္ပန္နော၊ ဧကော အနုပသမ္ပန္နောတိ ပရိဝါရကထာ၊ တံ ဒဿေတွာ ဧကော စေ အာစရိယော ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏံ ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာနံ ဧကံ ကမ္မဝါစံ ဧကေနုပဇ္ဈာယေန သာဝေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ တံ အယုတ္တံ၊ န ဟိ သက္ကာ သိထိလဓနိတာဒိဗျဉ္ဇနလက္ခဏသမ္ပန္နံ တသ္မိံ ခဏေ ကမ္မဝါစံ ဒဿေတုံ ဝိမုတ္တဒေါသာဒီသု ပတနတော ¶ ။ ဝိသုံ ဝိသုံ ကရဏံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဒီပနတ္ထံ ‘‘တယော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ ¶ ၊ တိဏ္ဏမေကုပဇ္ဈာယော၊ ဧကာစရိယော၊ ဧကာ ကမ္မဝါစာ၊ ဒွေ ဥပသမ္ပန္နာ၊ ဧကော အနုပသမ္ပန္နော’’တိ န ဝုတ္တော။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ သက္ကာ တီသု အာကာသဋ္ဌမပနေတွာ သီမဋ္ဌာနံ ဒွိန္နမနုရူပံ ကမ္မဝါစံ ဒဿေတုံ၊ တမနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂံ နိဝါရေတုံ ‘‘ဥဘော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တတ္ထ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿဝစနေန ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ၊ ပရိသာယ ပဓာနတ္တာ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝစနေန ပရိသသမ္ပတ္တိ၊ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနသမ္ပတ္တိ ဒဿိတာ၊ သီမသမ္ပတ္တိ ဧဝေကာ န ဒဿိတာ။ တတော ဝိပတ္တိ ဇာတာ ကမ္မဝါစာနံ နာနာက္ခဏိကတ္တာ။ ဧကက္ခဏဘာဝေ သတိ ဥဘိန္နံ သမ္ပတ္တိ ဝါ သိယာ ဝိပတ္တိ ဝါ၊ န ဧကဿေဝ သမ္ပတ္တိ ဧကဿ ဝိပတ္တီတိ သမ္ဘဝတိ ဝိမုတ္တာဒိဗျဉ္ဇနဒေါသပ္ပသင်္ဂတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝစနံ ဥဘောပိ စေတေ သီမဂတာဝ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ ဧကတော ကမ္မသမ္ပတ္တိဒီပနတော ဒွိန္နံ ဧကတော အနုဿာဝနံ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန ဧကေနာစရိယေန ဝဋ္ဋတီတိ သာဓေတိ။ ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏဉ္စ ဧကတော သသမနုဘာသနာ စ ပါဠိယံယေဝ ဒဿိတာ၊ တဉ္စ အနုလောမေတိ။ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ နာနုညာတံ၊ န ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယော၊ တံ ဓမ္မတာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။

အယဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မတာ – ယဒိဒံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝစနနာနတ္တမတ္ထိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂရုကေသု ဌာနေသု ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တံ ဝဒန္တိ။ ဒူတေန ဥပသမ္ပဒါဒယော စေတ္ထ နိဒဿနံ။ ယသ္မာ စေတ္ထ ပုဗ္ဗေ အနုညာတကမ္မဝါစာယ နာနတ္တံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာတဗ္ဗော’’တိ န ဝုတ္တံ။ နာနတ္တေ သတိပိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွိန္နံ၊ ဗဟူနံ ဝါ ဝသေန ဝုတ္တကမ္မဝါစာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗတော အဝုတ္တန္တိ စေ? န ဟိ လဟုကေသု ဌာနေသု ဝတွာ ဂရုကေသု အဝစနံ ဓမ္မတာတိ အာစရိယော။ အညတရသ္မိံ ပန ဂဏ္ဌိပဒေ ဧဝံ ပပဉ္စိတံ ဒွေ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဒွေ ဧကတော အနုဿာဝနေ။ ‘‘ဧကေန’’ ဣတိ ပါဌော၊ ဧကေန အာစရိယေနာတိ အတ္ထော။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ အာစရိယေဟီ’’တိ ဝုတ္တနယေန ဧဝ၊ တသ္မာ ဧကေနာစရိယေန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ အနုဿာဝေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ’’တိ ပါဌော။ နာနာစရိယာ နာနုပဇ္ဈာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘တဉ္စ ခေါ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန၊ န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ န ဝဋ္ဋတီတိ စေ? ဝဋ္ဋတိ။ ကထံ? ဧကေန အနုဿာဝနေ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဝိဂ္ဂဟဿ ပါကဋတ္တာ လီနမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကတော အနုဿာဝနေ’’တိ ဝိဂ္ဂဟောဝ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဥဇုကတ္တမေဝ သန္ဓာယ ¶ တဉ္စ ခေါ ဧကေန အနုဿာဝနံ ဧကာနုဿာဝနံ၊ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန အနုဇာနာမိ၊ န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဟိ ဒွိဓာ ဝိဂ္ဂဟော၊ တသ္မာ ‘‘နာနာစရိယေဟိ နာနုပဇ္ဈာယာ န ဝဋ္ဋန္တီတိ သိဒ္ဓမေဝါ’’တိ အညထာပိ ဝဒန္တိ။ တဉ္စ ခေါ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန ဧကဿ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုဿာဝနံ၊ န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေန အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ‘‘ဧကော အာစရိယော၊ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ ¶ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဥပဇ္ဈာယာနံ န တွေဝ အနုဇာနာမီ’’တိ ကိရ ဝုတ္တန္တိ။ အပရသ္မိံ ပန ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ဧကေန အနုဿာဝနေတိ ဝိဂ္ဂဟဿ ပါကဋတ္တာ တံ ပကာသေတုံ ‘ဧကေနာ’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အဝဿံ ပဏ္ဍိတာ ဇာနန္တိ။ တံပါကဋတ္တာ စေ ဇာနန္တိ၊ ဧကေနာတိ ဣမိနာ ကိန္တိ စေ? ကိဉ္စာပိ ဇာနန္တိ၊ ဝိဝါဒေါ ပန ဟောတိ အလဒ္ဓလေသတ္တာ၊ ဇာနိတုဉ္စ န သက္ကာ၊ ‘ဧကေနာ’တိ ဝုတ္တေ ပန တံ သဗ္ဗံ န ဟောတီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။ ဧဝံ ဧတ္ထ အနေကေ အာစရိယာ စ တက္ကိကာ စ အနေကဓာ ပပဉ္စေန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတွာ ဂရုကုလံ ပယိရုပါသိတွာ ဝံသာနုဂတောဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘န သဗ္ဗတ္ထ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ မတိဘေဒေါ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တမေဝ။

ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၅။ ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍောတိ ဧတ္ထ ကုဋ္ဌာဒိဂ္ဂဟဏေန ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယောပိ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ပေါရာဏာ၊ တသ္မာ ‘‘မနုဿောသိ ပုရိသောသီ’’တိ ဧတေဟိ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနံ ကရောတိ။ ‘‘ဘုဇိဿောသိ အဏဏောသီ’’တိအာဒီဟိ ပုဗ္ဗေ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဓိကာရေ ဝုတ္တအတ္ထဝိကပ္ပေသု ဒုတိယံ ဝိကပ္ပံ ဥပထမ္ဘေတိ။ တတ္ထ ‘‘အဏဏောသိ ဘုဇိဿောသီ’’တိ အနုက္ကမေန အဝတွာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝစနေန ဘုဇိဿော ဟောတိ၊ န စ ရညော ဘတ္တဝေတနဝသေန ဘဋော။ ရာဇာဓီနတ္တာ ပန သော ရာဇဘဋပက္ခံ ဘဇတီတိ တဗ္ဗိပက္ခဘာဝပုစ္ဆနတ္ထံ ‘‘နသိ ရာဇဘဋော’’တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌာနံ ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗေသံ ဂဟဏေ သိဒ္ဓေ ဣတရေ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ အထ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗေပိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ။

စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၈-၉။ ‘‘တာဝဒေဝ ဆာယာ မေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ‘‘ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ’’တိ ဝစနတော ထေရာထေရဘာဝဇာနနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘စိရေန အဂမာသီ’’တိ ကိရ ပေါရာဏပါဌော၊ စိရံ အကာသီတိ စတ္ထိ။

၁၃၀။ အနာပတ္တိ ¶ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂသံဝါသပစ္စယာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ပညတ္တာ၊ တတော အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ကထံ ပညာယတီတိ? သံဝါသဂ္ဂဟဏေ။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂပစ္စယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဒုက္ကဋံ ပန အာပဇ္ဇတိ ဧဝ၊ န သံဝါသပစ္စယာ။ န ဟိ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ သံဝါသော ပဋိက္ခိတ္တော။ သံဝါသော ပနေတ္ထ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ အာဝါသေ သဟဝါသော၊ န ‘‘ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသံဝါသော။ အယံ သံဝါသော ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ န ဝဋ္ဋတိ။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္စော ဝဋ္ဋတိ။ ဓမ္မသမ္ဘောဂဝိနိမုတ္တောဝေတရော ¶ ။ ဣဒံ ပန ‘‘ဥက္ခိတ္တကော ဝိဗ္ဘမီ’’တိအာဒိသုတ္တံ ဣမသ္မိံ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာနုပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဒီပနသာမညတော ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ပဋိပတ္တိက္ကမတောဝ အာပတ္တိတော သုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ န ဝိဗ္ဘမေန၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု အန္တမသော ဒုဗ္ဘာသိတမ္ပိ အာပဇ္ဇိတွာ အပရဘာဂေ ဝိဗ္ဘမိတွာ အာဂတော ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာဝ သုဇ္ဈတိ၊ န အညထာတိ ဥပသမ္ပန္နဿ သုဒ္ဓိက္ကမဒဿနတ္ထံ။ အသာဓာရဏာပတ္တိယာ အဒဿနပစ္စယာ ဥက္ခိတ္တကဿ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ပုန စေ ပကတိလိင်္ဂမေဝုပ္ပဇ္ဇတိ၊ နာနာသံဝါသကတာဝ၊ ဝိဗ္ဘမိတွာ အာဂတေပိ ယထာဝုတ္တနယေနေဝ ဥပသမ္ပာဒေတွာ န ဝုဋ္ဌိတတ္တာတိ စေ? န လိင်္ဂန္တရပါတုဘာဝါ။ န ဝိဗ္ဘမေန ကမ္မာသုဇ္ဈနတော။ န ကမ္မာသုဇ္ဈနေ ပုန ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝိပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော။ န စ ကမ္မဝိပတ္တိ၊ န စ ကမ္မပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ။ ဝိဗ္ဘမေန စ အနုပသမ္ပန္နော နာနာသံဝါသကဘာဝေန ကမ္မံ ကောပေတိ ဓမ္မိဿရေန အာဟစ္စ ဘာသိတတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘ပဿိဿသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ တာဒိသော ပန ဂဟဋ္ဌော နိက္ခိတ္တဝတ္တပါရိဝါသိကော ဝိယ ပကတတ္တဘူမိယံ ဝိဗ္ဘမာဒိနာ အနုပသမ္ပန္နပကတိယံယေဝ တိဋ္ဌတီတိ ဣမဿ သဗ္ဗဿပိ အတ္ထဝိကပ္ပဿ ဒဿနတ္ထမိဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရော ပန ပရိဝတ္တိတလိင်္ဂေါ ဟုတွာ ပုန ပကတိလိင်္ဂေ ဌိတဥက္ခိတ္တကော ပုန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ပဿသီ’’တိ။ ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော ဩသာရေတဗ္ဗော။ ‘‘ဒေသေဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန ဝုဋ္ဌိတတ္တာ။ တပ္ပဋိကမ္မော ဥက္ခိတ္တကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ပဋိကမ္မံ ကိံ တေ ကတ’’န္တိ၊ ‘‘အာမ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တော ဩသာရေတဗ္ဗော။ ‘‘ကတ္တဗ္ဗံ မေ ပဋိကမ္မံ န ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တော န ဩသာရေတဗ္ဗောတိ ဧကေ။ အသာဓာရဏာပတ္တိမှိ ဣဒံ ဝိဓာနံ၊ န သာဓာရဏာယ။ တတ္ထ ဥက္ခိတ္တကော ¶ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေနေဝ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မောတိ ဧကေ။ ဝိစာရေတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယော။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ သဟတ္ထဒါနာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ ‘သာရဏီယဓမ္မပူရကာဒယော ဒဿေတွာ အလဇ္ဇိဿ သဟတ္ထာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝဒန္တာနံ ဝါဒေါ ပဋိသေဓေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဥက္ခိတ္တကဿ သဟတ္ထာ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန။ ဒါပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတေဝါတိ စ။ ကိဉ္စာပိ အလဇ္ဇိပရိဘောဂဝသေန ဒုက္ကဋံ၊ အထ ခေါ အယံ အလဇ္ဇီ န ဟောတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကာရေန နိရာပတ္တိတံ သန္ဓာယ ‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပညာယတီတိ? ဝိညေယျော အတ္ထတော ဥစ္ဆုရသကသဋာနံ သတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကတ္တာ ‘ဝဋ္ဋတိ ဝိကာလေ ဥစ္ဆုံ ခါဒိတု’န္တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ခါဒိတွာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ပဿတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ တထာသညိတာယ။ ယော ဝါ ပန အာပတ္တိံ အာပန္နဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ ‘န ပဋိကရောမီ’တိ အဘိနိဝိသတိ၊ ဣမေ ဒွေ –

‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂလော’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –

ဝုတ္တလက္ခဏေ ¶ အပတနတော အလဇ္ဇိနော န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘ယော အာပတ္တိဒေသနပဋိကမ္မာနိ န ကရောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂါဒိကရဏေ အနာပတ္တီ’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တဝစနေန၊ ဣတရေနပိ သဒ္ဓိံ ကိဉ္စာပိ ရူပိယသံဝေါဟာရော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ကယဝိက္ကယေန အာပတ္တိ ဟောတိယေဝါတိ နယော ဒိန္နော ဟောတိ၊ ပဉ္စဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗထာပိ အနာပတ္တီတိ နယော စ။ ဧဝံ သာပတ္တိဋ္ဌာနေသု ဝိသေသေတွာ စ ဝစနတော ဣဓ တထာ အဝုတ္တတ္တာ တေန သဟ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ နတ္ထိ။ ဘဇာပိယမာနော ပန အလဇ္ဇိပက္ခံ ဘဇတီတိ ဣမိနာပိ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ တံ တံ သံသန္ဒိတွာ အတ္ထော ပရိယေသိတဗ္ဗောတိ အပရေ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သစာဟံ န ပဿိဿာမီတိ ဝဒတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗေ အာပန္နာပတ္တိယော ဥပ္ပဗ္ဗဇိတဿာပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ သိဒ္ဓံ၊ တေနေဝ အာစရိယာ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတွာဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ကာရာပေန္တီတိ စ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ အာပန္နံ သန္တိံ ဧဝ အာပတ္တိံ န ပဿတီတိ အာသင်္ကိတဗ္ဗော။ သာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါတိ ဉာပနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ¶ စ ဧကေ။ ‘‘ပဿိဿသီ’’တိ ဂဟဋ္ဌတ္တာ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အနာဂတဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥပသမ္ပာဒေတွာ ပဿိဿသီ’’တိ ပရိဝါသာဒိနာ ကတ္တဗ္ဗဿ အတ္ထိဘာဝေန ‘‘ပဿသီ’’တိ အဝတွာ အနာဂတဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဩသာရေတွာတိ အဗ္ဘာနဝသေန။ တတ္ထ ပုန ကာတဗ္ဗဿ အဘာဝါ ‘‘ပဿသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ ပဋိဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကတြာပိ ပုန န ပဋိဇာနာတိ၊ ဧတေန သဟ တဿာ အာပတ္တိယာ အနုရူပေန သံဝါသော န ကာတဗ္ဗော၊ အလဇ္ဇိဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီသု ဩသာရဏံ နာမ သမာနကမ္မာဒိနာ ကရဏန္တိ အတ္ထော။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေတိ ဥက္ခိတ္တကေန သမ္ဘောဂေ အနာပတ္တိ။ ကသ္မာ? ဥက္ခိတ္တကကမ္မဿ ဂဟဋ္ဌဘာဝေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ၊ တေနေဝ ‘‘အလဗ္ဘမာနာယ သာမဂ္ဂိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ဘိက္ခုဘာဝေ ကတ္တဗ္ဗတောတိ ကေစိ။ ဒွီသုပိ ဝါရေသု ကမ္မပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဓာနံ တေယေဝ ဇာနန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဝါရေသု ယုတ္တမယုတ္တဉ္စ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

ယော ခန္ဓကံ ပဗ္ဗဇ္ဇနာမဓေယျံ၊

နာနာနယံ သာသနမူလဘူတံ၊

ဉတွာ ပကာသေတိ ပရဿ သမ္မာ၊

တဿာဓိပစ္စံ မုနိသာသနသ္မိန္တိ။

မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၂-၃။ တေန ¶ ¶ သမယေနာတိ အတ္တနော ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဘိက္ခူနံယေဝ ဝိသုံ ဥပေါသထကရဏံ အနုဇာနိတွာ ဌိတသမယေန။ ကော ပန သောတိ? မဇ္ဈိမဗောဓိယံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသပ္ပဟောနကသိက္ခာပဒါနံ ပရိနိဋ္ဌာနကာလော။ တေနေဝါဟ ‘‘တာနိ နေသံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယျ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ နိဒါနုဒ္ဒေသံ ပညာပေတုကာမတာယ စ သိက္ခာပဒါနံ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒနိဒဿနတ္ထဉ္စ ဝုတ္တံ။ အညထာ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျထာ’’တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗက္ကမဿ ဒဿိတတ္တာ ဣဒါနိ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ နိရတ္ထကံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗသင်္ဃုပေါသထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၃၄။ ‘‘ယံနူန အယျာပိ…ပေ… သန္နိပတေယျု’’န္တိ ဗဟူနံ အဓိကာရပ္ပဝတ္တိ။ တတြာပိ ဝိနယံ အာဂမ္မ ဝုတ္တော ဘိက္ခု သာမိ၊ န ကေဝလံ သင်္ဃတ္ထေရောတိ ဒဿနတ္ထံ၊ သင်္ဃဿ ဂါရဝယုတ္တဝစနာရဟတာဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ သယံ စေ ထေရော၊ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ကထံ ပညာယတိ? ဗုဒ္ဓကာလေ သင်္ဃတ္ထေရော အဗျတ္တော နာမ ဒုလ္လဘော။ သဗ္ဗကမ္မဝါစာယ ပယောဂနိဒဿနေ စ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’ ဣစ္စေဝ ဘဂဝါ ဒဿေတီတိ စေ? ဧဝမေတံ တထာ ဒဿနတော။ သင်္ဃံ ဥပါဒါယ သင်္ဃတ္ထေရေနာပိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခုံ ဥပါဒါယ ‘‘အာဝုသော’’တိ မဟာကဿပဿ ကမ္မဝါစာယ ပယောဂဒဿနတော၊ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ စ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော’’တိ ပယောဂဒဿနတော စ။ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ပရတော ပညာပေတဗ္ဗေ ဥပေါသထကရဏန္တရာယေ သန္ဓာယာဟ။ ဥပေါသထဿ ဗဟုဝိဓတ္တာ သရူပတော ဝတ္တုံ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ အာဟ။ ဧတ္တာဝတာ ဉတ္တိံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မတော ဧဝ ဟိ ဥပေါသထကမ္မံ။ န၊ တတိယာနုဿာဝနသမ္ဘဝတောတိ ¶ စေ? န၊ အညေဟိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေဟိ အသဒိသတ္တာ။ န ဟိ ဧတ္ထ စတုက္ခတ္တုံ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ အာရဘီယတီတိ။ အညေဟိ ဉတ္တိဒုတိယေဟိ အသဒိသတ္တာ ဉတ္တိဒုတိယမ္ပိ မာဟောတူတိ စေ? န၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဿ ¶ အညထာပိ ကတ္တဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဧကစ္စံ အပလောကနဝသေနပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညံ အညထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထံ ပညာယတီတိ? ဣဒမေဝ ဥပေါသထကမ္မံ ဉာပကံ။

‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဣဒံ န ဉတ္တိ နိဋ္ဌပေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တဉှိ ဉတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ကရီယတီတိ။ တသ္မာ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စံ၊ ယဒိ သင်္ဃဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? တထာပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဟိ တံ ဉတ္တိယာ အန္တောကရီယတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ န ဝတ္တဗ္ဗံ ပယောဇနာဘာဝါတိ စေ? န၊ ယထာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ ပရပဒါပေက္ခတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သင်္ဃော၊ ပုဂ္ဂလော ဝါ ဌပနက္ခေတ္တာတိက္ကမေ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ တသ္မိံ ခေတ္တေ အတိက္ကန္တေ သမ္မဇ္ဇနာသနောဒကပဒီပကရဏေ အာပတ္တိမောက္ခော ဟောတိ။ ဥပေါသထကမ္မတော ပုဗ္ဗေ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာကရဏပစ္စယတ္တာ တဿာ အာပတ္တိယာ၊ န သာ ကမ္မပရိယောသာနာပေက္ခာ ဧတ္ထာဂတသမ္ပဇာနမုသာဝါဒါပတ္တိ ဝိယ၊ တသ္မာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဘိက္ခု ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိ ဝတ္တုကာမော ပဌမံယေဝ ပရိသုဒ္ဓါပရိသုဒ္ဓပစ္စယံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သရာပေတိ။ တဉှိ ကတံ ပရိသုဒ္ဓပစ္စယော ဟောတိ၊ အကတံ အပရိသုဒ္ဓပစ္စယော၊ တေနေဝ ဥဘယာပေက္ခာဓိပ္ပာယေန ‘‘ကတံ န ကတ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’ မိစ္စေဝါဟ။ တတ္ထ အကတပက္ခေ တာဝ ပါရိသုဒ္ဓိအာရောစနက္ကမနိဒဿနတ္ထံ ပရတော ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိ ကရေယျာ’’တိ စ၊ ကတပက္ခေ ‘‘အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝက္ခတိ။

ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ။ ကိံကာရဏာ? ယသ္မာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဒ္ဒိသာမီ’’တိ ဝတ္တမာနကာလံ အပရာမသိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ အနာဂတကာလပရာမသနေန ယွာယံ ‘‘ဒါနိ နေသံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဧတ္ထ ဝုတ္တပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ ယသ္မာ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝတ္တမာနဿ နိဒါနုဒ္ဒေသသင်္ခါတဿ ပါတိမောက္ခဿ ယဒေတံ အန္တေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ’’တိအာဒိကံ ယာဝတတိယာနုဿာဝနံ၊ တဿေဝ အာပတ္တိခေတ္တတ္တာ၊ အဝယဝေပိ အဝယဝီဝေါဟာရသမ္ဘဝတော စ ဣဓ အာပတ္တိခေတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ပရတော အာပတ္တိခေတ္တံ အာဂမိဿတိ၊ တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကာ တုမှေ သဗ္ဗေဝ ပဌမမေဝ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာရောစေထာတိ အယမတ္ထော ¶ သမ္ဘဝတိ။ ဝတ္တမာနကာလဝသေန ဝုတ္တေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိ ဝစနမေဝ န သမ္ဘဝတိ တဒါရောစနဿ ပဌမံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ၊ ပဂေဝ တဿ ကရဏာဘာဝေန ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဝစနံ။ အယံ နယော သန္တိယာ အာပတ္တိယာ အာရောစနေ ယုဇ္ဇတိ၊ န တုဏှီဘာဝေ၊ အကမ္မပရိယောသာနာ တုဏှီဘာဝပ္ပတ္တိတော၊ ဧဝံ သန္တေပိ တသ္မိံ ယုဇ္ဇတေဝ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဟိ အညမညံ အာပတ္တိအာဝိကရဏံ အကတွာ တုဏှီဘူတေ ဘိက္ခူ ပဿိတွာ တေနေဝ တုဏှီဘာဝေန အာရောစိတပါရိသုဒ္ဓိကော ဟုတွာ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ’’တိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အာရဘိ။

ဧတ္ထာဟ – ပဌမံ ‘‘သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ ‘‘သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရိဿတိ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသာ’’တိ လက္ခဏတ္တာ ယထာရုတမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာပိ ‘‘ဥပေါသထံ ကရိဿာမိ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ လက္ခဏဝိရောဓတော၊ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂတော စ။ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသာ ဧဝ ဟိ သင်္ဃဿ ဥပေါသထော ကတော ဟောတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ ဥပေါသထကရဏေန။ တဉ္စ သောဝ ကရိဿတိ၊ န သင်္ဃောတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါဝ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘သုဏာထာ’’တိ ဝုတ္တေ အစိတ္တသာမဂ္ဂိပ္ပသင်္ဂဘယာ ‘‘သုဏောမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုဏိဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အာပတ္တိခေတ္တဒဿနာဓိပ္ပာယနိရပေက္ခတာယ ‘‘သုဏောမ’’ ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကပဒေနေဝ ဟိဿ တဒဓိပ္ပာယော အတိက္ကန္တောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကိမတ္ထံ တံ သဗ္ဗေဟေဝ အာရဒ္ဓန္တိ စေ? ‘‘ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဣမိနာ အသာဓာရဏဝစနေန အာပန္နဿ အစိတ္တသာမဂ္ဂိပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏတ္ထံ။ သရမာနေနာတိ ဣမိနာ စဿ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ သစိတ္တကတံ ဒဿေတိ။ အန္တရာယိကော ဓမ္မော ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ ဧဝံ အကိရိယသမုဋ္ဌာနဿာပိ ဧဝံ ပရိတ္တကဿ ဣမဿ မုသာဝါဒဿ မဟာဒီနဝတံ ဒဿေတိ။ ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခေနာတိ သာဝသေသံ အာပတ္တိံ ဥပါဒါယ အနာပတ္တိဘာဝသင်္ခါတံ အနဝသေသဉ္စ ဥပါဒါယ ဂိဟိဘာဝသင်္ခါတံ ဝိသုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေန ကသ္မာ အာဝိ ကာတဗ္ဗာ? အန္တရာယဘာဝါနုပဂမနေန ဖာသုဝိဟာရပစ္စယတ္တာ။ ဣဓ ¶ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ န ဝုတ္တံ ပရတော ဒိဝသနိယမဿ ကတ္တုကာမတာဓိပ္ပာယေန အဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ ပန တေ ဘိက္ခူ သဗ္ဗဒိဝသေသု ဥဒ္ဒိသိံသု။

၁၃၅။ ‘‘အာဒိမေတ’’န္တိ သီလပါတိမောက္ခမေဝ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စာပိ ဂန္ထပါတိမောက္ခော အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဝါ’’တိ မာတိကာယံ ဝုတ္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အနဇ္ဈာပန္နော ဝါတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဒေသနာ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘‘ဥပေါသထံ ကရေယျာ’တိ ဧတ္တာဝတာ ဉတ္တိ ဟောတိ။ ယာဝတတိယာနုဿာဝနာ နာမ ‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီ’တိအာဒိဝစနတ္တယံ၊ အန္တေ ‘ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ¶ ပုစ္ဆာမီ’တိ ဣဒဉ္စာတိ ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ပဌမံ အာပတ္တိံ သရိတွာ နိသိန္နဿ၊ ဒုတိယံ အသရန္တဿ သာရဏတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝစီဒွါရေ’’တိ ပါကဋဝသေန ဥဇုကမေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ကာယဝိညတ္တိယာပိ ကရီယတိ၊ ကာယကမ္မာဘာဝါ ပန ဝစီဝိညတ္တိယာယေဝ အာဝိ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝါ’’တိအာဒိ လက္ခဏဝစနံ ကိရ။ သင်္ဃုပေါသထကရဏတ္ထံ သင်္ဃမဇ္ဈေ စေ နိသိန္နော၊ တသ္မိံ သင်္ဃမဇ္ဈေ။ ဂဏုပေါသထကရဏတ္ထဉ္စေ ဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော၊ တသ္မိံ ဂဏမဇ္ဈေ။ ဧကဿေဝ သန္တိကေ စေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကတ္တုကာမော၊ တသ္မိံ ဧကပုဂ္ဂလေ အာဝိ ကာတဗ္ဗာတိ၊ ‘‘ဧတေန န ကေဝလံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဧဝါယံ မုသာဝါဒေါ သမ္ဘဝတိ၊ အထ ခေါ ဧတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏေန အသတိပိ ‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’တိအာဒိဝိဓာနေ ဂဏုပေါသထေပိ သာပတ္တိကော ဟုတွာ ဥပေါသထံ ကတ္တုကာမော အနာရောစေတွာ တုဏှီဘူတောဝ ကရောတိ စေ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒါပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဣမဿတ္ထဿ အာဝိကရဏတော လက္ခဏဝစနံ ကိရေတ’’န္တိ ဝဒန္တိ တက္ကိကာ။ အညထာ ‘‘ဂဏမဇ္ဈေဝါ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ အာရောစနာဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တန္တိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ အာရောစေန္တော ဟိ သင်္ဃဿ အာရောစေမီတိ အဓိပ္ပာယေန အာဝိ ကရောန္တော သင်္ဃမဇ္ဈေ အာဝိ ကရောတိ နာမ။ အတ္တနော ဥဘတောပဿေ နိသိန္နာနံ အာရောစေန္တော ဂဏမဇ္ဈေ။ ဧကဿေဝါရောစေဿာမိ သဘာဂဿာတိ အဓိပ္ပာယေန အာရောစေန္တော ဧကပုဂ္ဂလေ အာရောစေတိ နာမ။ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တပဒဿ ပုန ဝိဘဇနံ အတ္ထဝိသေသာဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၃၆-၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝသိကံ…ပေ… ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ ဣဒံ အနုပေါသထေ ဧဝ တံ ဒုက္ကဋံ ¶ ၊ ဥပေါသထေ ပန ဒေဝသိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ စာတုဒ္ဒသိယံ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ ပန္နရသိယံ ဥဒ္ဒိသိံသု၊ တေနာဟ ‘‘သကိံ ပက္ခဿာ’’တိ။ တတ္ထ ပုရိမေန သာမဂ္ဂီဒိဝသော ဥပေါသထဒိဝသော ဧဝါတိ ဒီပေတိ။ ဥဘယေန အဋ္ဌမိံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒေဝသိကံ ပဋိက္ခေပဿ အတိပ္ပသင်္ဂံ နိဝါရေတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘိန္နော စေ သင်္ဃော ပါဋိပဒဒိဝသေ သမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဒိဝသေ သာမဂ္ဂီဥပေါသထံ ကရောန္တော ဥဘယမ္ပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တော ဥဘယေန ဧကီဘူတေန နိဝါရိတော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညထာ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော န ဒေဝသိကော။ စေ၊ အဟောရတ္တံ ကာတဗ္ဗော။ တသ္မိဉ္စ ပက္ခေ ပကတိဥပေါသထော န ဒေဝသိကော။ စေ၊ အဟောရတ္တံ ကာတဗ္ဗော။ တသ္မိဉ္စ ပက္ခေ ပကတိဥပေါသထော အနုဒ္ဒိဋ္ဌော။ စေ ဟောတိ၊ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ အာပဇ္ဇတိ။ န အပဝါဒနယေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာတိ စေ? န၊ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂတော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? သာမဂ္ဂီဒိဝသေ သာမဂ္ဂီဥပေါသထံ ကတွာ ပုန တသ္မိံ ပက္ခေ ပကတိဥပေါသထဒိဝသေ သမ္ပတ္တေ ပကတိဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗောတိ။ အပဝါဒေါတိ။ အပဝါဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနတော အညတ္ထ ဥဿဂ္ဂဝိဓာနံ နိဝါရေတိ။

ကိတ္တာဝတာ ¶ နု ခေါ သာမဂ္ဂီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – သာမဂ္ဂီ နာမေသာ သဘာဂါနံ သန္နိပါတော။ သဘာဂါ စ နာမ ယတ္တကာ သဟဓမ္မိကာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဟောန္တိ၊ ဥဒါဟု အာဝါသသဘာဂတာယ သဘာဂါ နာမ ဟောန္တီတိ။ တတ္ထ ယဒိ သဟဓမ္မိကာနံ သာမဂ္ဂီ သာမဂ္ဂီ နာမ၊ သဗ္ဗေသံ ပုထုဝိဘတ္တာနံ သာမဂ္ဂီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ အထာဝသထဝသေန၊ ဧကာဝါသသဘာဂါနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညထာ ဧကာဝါသေ သာမဂ္ဂီတိ အာပဇ္ဇတိ။ မာ နော အဂမာသီတိ အဂတော မာ ဟောတိ။

သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၈။ ဧကာဝါသဂတာနံ ဝသေန သာမဂ္ဂိံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကသီမဂတာနံ ဝသေန အနုဇာနိတုကာမော ဘဂဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ အာဟ။ အထ အာဝါသပရိစ္ဆေဒံ ဝတ္တုကာမော ဘဝေယျ။ ဧတ္တာဝတာ ဧကာဝါသော ယာဝတာ ဧကာသီမာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဝဒေယျ။ တသ္မာ န ဣဓ အနုညာတဗဒ္ဓသီမာဝသေန ဧကာဝါသပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ ဥပစာရသီမာဝသေနေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ စေ? ပါဠိတောဝ၊ ယထာဟ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ¶ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော ဧကော ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဝသိ…ပေ… ဧကာဓိပ္ပာယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၄)။ အညထာ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါဝ၊ ကထံ? ဧကာဝါသဝသေနေဝ စေ သာမဂ္ဂီ၊ ဗဟုအာဝါသအနာဝါသေသု န သမ္ဘဝေယျ။ တတော သော တံ အာဝါသံ ဂစ္ဆန္တော ဗဟိဒ္ဓါ ဥပေါသထံ ကရောတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၈၁)-ပါဠိဝိရောဓော သတိပိ သင်္ဃေ အနာဝါသေ ဥပေါသထဿ အကတ္တဗ္ဗတော။ အနာဝါသေပိ စေ သာမဂ္ဂီ လဗ္ဘတိ၊ ‘‘ဧတ္တာဝတာ သာမဂ္ဂီ၊ ယာဝတာ ဧကာဝါသော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗထာ ပုရိမနယော ပစ္ဆိမေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တောတိ ကတွာ နာနာဝါသဝသေနပိ သာမဂ္ဂီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘တံ ကမ္မံ ကရောမာတိ ဝတွာ န အကံသူ’တိအာဒီသု ဝိယ အနာဂတမ္ပိ အပေက္ခတိ၊ တသ္မာ ‘ကရောမာ’တိ ဝုတ္တေ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သီမံ အသောဓေတွာပိ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနုဗ္ဗေဓော ဟတ္ထိပ္ပမာဏော။ သစေ ဧကော ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ န ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘စတူသု ဒိသာသု စတုန္နံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဟေဋ္ဌာ ပိဋ္ဌိပါသာဏသဒိသေ ပါသာဏေ ဌိတတ္တာ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေ သတိပိ ပထဝိတော ဥဒ္ဓံ တေသံ သမ္ဗန္ဓေ အသတိ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိဂတသမ္ဗန္ဓမတ္တေ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ‘ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတိမဟန္တောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီ’တိ ဝုတ္တံ။ ပထဝိတော ဟေဋ္ဌာ တဿ မဟန္တဘာဝေ ဂယှမာနေ ပဗ္ဗတမေဝ ဟောတီ’’တိ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ‘‘စိနိတွာ ကတပံသုပုဉ္ဇေ တိဏဂုမ္ဗရုက္ခာ စေ ဇာယန္တိ၊ ပဗ္ဗတော ဟောတီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ နေဝါတိ ဥပတိဿတ္ထေရော’’တိ ဝုတ္တံ။

ပါသာဏောတိ ¶ ‘‘သုဓာမယပါသာဏောပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတဗ္ဗံ ဣဋ္ဌကာယ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏော တုလတာယ၊ န တုလဂဏနာယ။ သောပီတိ ခါဏုကော ဝိယ ဥဋ္ဌိတပါသာဏော။

စတုပဉ္စရုက္ခနိမိတ္တမတ္တမ္ပီတိ ဧကစ္စေသု နိမိတ္တသဒ္ဒေါ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ တယော စေ သာရရုက္ခာ ဟောန္တိ၊ ဒွေ အသာရရုက္ခာ၊ သာရရုက္ခာနံ ဗဟုတ္တံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘သုသာနမ္ပိ ဣဓ ‘ဝနမေဝါ’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ သယံဇာတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘စတူသု ဒွေ အန္တောသာရာ စေ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရာ အဓိကာ၊ သမာ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဗဟူသုပိ ဒွေ စေ အန္တောသာရာ အတ္ထိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ပရဘာဂေတိ ¶ ဧတ္ထ ‘‘ဧတေဟိ ဗဒ္ဓဋ္ဌာနတော ဂတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဒီဃမဂ္ဂေပိ ဂဟိတဋ္ဌာနတော ဂတဋ္ဌာနဿ အညတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။

အနွဒ္ဓမာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဗဒ္ဓါ အဒ္ဓမာသော၊ အဒ္ဓမာသဿ ဝါ အနူ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘အန္တရဝါသကော တေမိယတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တတ္တကပ္ပမာဏဥဒကေယေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ။ တေမိယတီတိ ဣမိနာ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ နဒိလက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ ဧဝရူပါယ နဒိယာ ယသ္မိံ ဌာနေ စတ္တာရော မာသေ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဥဒကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မိံ ဌာနေ အပ္ပောဒကေပိ ဌတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ‘‘ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒိနိမိတ္တ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သေတုတော ပရတော တတ္တကံ ဥဒကံ ယဒိ ပဝတ္တတိ၊ နဒီ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဇာတဿရာဒီသု ဌိတောဒကံ ဇာတဿရာဒိပဒေသေန အနန္တရိကမ္ပိ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ နဒိပါရသီမာယ နိမိတ္တံ ဝိယ။ သစေ သော ပဒေသော ကာလန္တရေန ဂါမခေတ္တဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ တတ္ထ အညံ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥက္ခေပိမန္တိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟေတဗ္ဗကံ။

အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ‘‘အာယတိံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာယ ဩကာသံ ဌပေတွာ’’တိ လိခိတံ။ အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပနာတိ ‘‘ဧကဿ ဥပဍ္ဎံ အန္တောကတ္တုကာမတာယ သတိ သဗ္ဗေသံ အာဂမနေ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ကတွာ ‘အန္တောနိမိတ္တဂတေဟီ’တိ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ သာမီစိဝသေနာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘သီမာယ အဗဒ္ဓတ္တာ ဝဂ္ဂံ နာမ န ဟောတီ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘အညသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဌတွာ နိမိတ္တကိတ္တနကာလေ၊ သမာနသံဝါသကသီမာယ သမ္မန္နနကာလေ စ အာဂမနပယောဇနံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘေရိသညံ ဝါတိ ‘‘သမ္မန္နနပရိယောသာနံ ကရောမာတိ ¶ ဝတွာ’’တိ လိခိတံ၊ တေန တာဒိသေ ကာလေ တံ ကပ္ပတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ကိံ ဣမိနာ? သုခကရဏတ္ထန္တိ မဟာဇနသန္နိပါတနပရိဿမံ အကတွာ အပ္ပတရေဟိ သုခကရဏတ္ထံ။ ယဒိ မဟာသီမာဗန္ဓနကာလေ အန္တရာယော ဟောတိ၊ တတ္တကေနပိ သုခဝိဟာရောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဌမ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကထံ ပညာယတီတိ? ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏီယပရမတ္တာ သင်္ဃကမ္မဿ။ ကမ္မာရဟေန သဒ္ဓိံ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ စေ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္တကပ္ပမာဏံ သုခနိသဇ္ဇဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တမေဝ နိမိတ္တံ အညေပိ ကိတ္တေတွာ သစေ ဗန္ဓန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။

‘‘ဧဝံ ¶ ဗဒ္ဓါသု ပန…ပေ… သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမခေတ္တံ ဘဇတီ’’တိ န အာဝါသဝသေန သာမဂ္ဂီပရိစ္ဆေဒေါ၊ ကိန္တု သီမာဝသေနေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိမိတ္တုပဂပါသာဏေ ဌပေတွာ’’တိ သဉ္စာရိမနိမိတ္တဿ တပ္ပရတော ဝုတ္တံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဂဏ္ဌိပဒက္ကမော ဟောတိ – န သက္ခိဿန္တီတိ တေ အဝိပ္ပဝါသံ အသလ္လက္ခေတွာ ‘‘သမာနသံဝါသကမေဝ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ဝါယာမန္တာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ‘‘ဧကရတနပ္ပမာဏာ’’တိ သုဝိညေယျန္တရာ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတေဝ။ ခဏ္ဍသီမတော ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓနံ အာစိဏ္ဏံ။ အာစိဏ္ဏကရဏေန ဝိဂတသမ္မောဟော ဟောတီတိ။ ကုဋိဂေဟေတိ ကုဋိဃရေ ဘူမိဃရေ။ ဥဒုက္ခလံဝါတိ ဘူမိဥဒုက္ခလံ ဝိယ ခုဒ္ဒကာဝါဋံ။ ‘‘ပမုခေ’’တိ ဘူမိကုဋိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတီတိ ဘိတ္တိတော ဩရံ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ ကိတ္တိတတ္တာ ဟေဋ္ဌာ အာကာသေ န ဩတရတိ၊ ဥပရိ ကတေ ပါသာဒေတိ အတ္ထော။ ဘိတ္တိလဂ္ဂေတိ ဘိတ္တိနိဿိတကေ။ ဣမေ ကိရ ဘိတ္တိလဂ္ဂါပိ ‘‘ဧကာဗဒ္ဓါ’’တိ န ဝုစ္စန္တိ။ သဗ္ဗော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌော ဟောတီတိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဝါ ဟောတု၊ မာ ဝါ။ တာလမူလကပဗ္ဗတော နာမ အနုပုဗ္ဗေန တနုကော။ အာကာသပဗ္ဘာရန္တိ အပရိက္ခေပပဗ္ဘာရံ။ သုသိရပါသာဏော နာမ လေဏံ ဟောတိ။ အန္တောလေဏန္တိ ပဗ္ဗတဿ အန္တောလေဏံ။ ဒွါရံ ပန သန္ဓာယ ပရတော ‘‘ဩရတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗထာပိ သီမတော ဗဟိလေဏေန ဩတရတီတိ အဓိပ္ပာယော။

မဟာသီမံ သောဓေတွာတိ သီမဋ္ဌံ ဒူရဂတမ္ပိ သီမဂတံ သီမသမ္ဗန္ဓံဝ၊ တသ္မာ တံ အနာမသိတွာ ဌာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တန္နိဿိတကံ အပနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘သီမံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ မဟာထေရာပိ ‘‘သောဓေတဗ္ဗ’’မိစ္စေဝ ဝဒန္တီတိ ဧကေ။ ‘‘မဟာသီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ စ ပါဌော အတ္ထိ။ ‘‘ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ စ ပရတော ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ သာဓာရဏပါဌောဝ သုန္ဒရောတိ ဧကေ။ ပုရိမနယေပီတိ ခဏ္ဍသီမာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ မဟာသီမာယ ဩနတေပီတိ အတ္ထော။ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? အန္တော ဌိတတ္တာ။ ရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိဂတံ မူလံ ခဏ္ဍသီမာဝ ဟောတိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကံ ¶ ဝါတိ အပရေ။ ‘‘မဇ္ဈေ ပန ဆိန္နေ မဟာသီမာယ ဌိတမူလံ မဟာသီမမေဝ ဘဇတိ၊ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတံ ခဏ္ဍသီမမေဝ ဘဇတိ တဒါယတ္တပထဝိရသာဒီဟိ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သီမာယ ပစ္ဆာ ဥဋ္ဌိတရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ¶ ပစ္ဆာသီမာယံ ကတဂေဟေ ဝိယာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဗန္ဓနကာလေ ဌိတရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဥပရိသီမာယ အဂမနတော’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ဗန္ဓနကာလေ ပုန အာရောဟဏံ နာမ နတ္ထိ၊ ဗန္ဓိတကာလေ ဧဝ အာရုဟတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ ပစ္ဆာ ဥဋ္ဌိတရုက္ခော ပန တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ သီမသင်္ချမေဝ ဂတော၊ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဥဋ္ဌိတရုက္ခောပီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိပီ’’တိ ဝစနတော တိဏာဒိပိ သင်္ဂဟိတံ။ မဟာထေရာပိ တိဏံ သောဓေတွာဝ ကရောန္တီတိ။

၁၄၀။ ယသ္မာ မဇ္ဈတော ကောဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကောဏတော ကောဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ အစိတ္တကတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပါရယတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ကာ သာ? သီမာ။ ‘‘ယာ သဗ္ဗန္တိမေန…ပေ… ဝဟတီ’’တိ တတော ဟေဋ္ဌိမာ နာဝါသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီတိ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ ဒုတိယပါရာဇိကေ နာဝဋ္ဌဘဏ္ဍာဓိကာရေ တဿာပိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ မဇ္ဈိမပုရိသဿ ဘာရပ္ပမာဏေန ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ နဒီပါရသီမာသမ္ဘဝတော တာသံ ‘‘ဧကာ ဝါ နဒီပါရံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဝုတ္တဒေါသပရိဟရဏတ္ထန္တိ အာစရိယဿ တက္ကော။ ဥဘယတ္ထာပိ ဓုဝ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ တေန ဥပေါသထန္တရာယ ပရိဟရဏတ္ထံ ဥပေါသထဒိဝသော နိယမတောဝ ဝုတ္တော။ ဧတ္ထ စ နာဝါ နာမ ပမာဏယုတ္တာ သဗ္ဗသာဓာရဏာ ထမ္ဘနာဝါ အဓိပ္ပေတာ၊ န ကုလ္လနာဝါတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ကတောတိ အတ္ထော။ သစေ ဧကံ ဂါမခေတ္တံ၊ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ နာနာဂါမခေတ္တံ စေ၊ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘယတီရေ နိမိတ္တကိတ္တနမတ္တေန ဒီပကော သင်္ဂဟိတော န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒီပကေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနေဝ။ ‘‘နဒိယာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နဘိက္ခု ကမ္မံ ကောပေတိ။ ဥပရိယေဝ ဟိ နဒီ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၁။ ‘‘ယံ သင်္ဃော အာကင်္ခတိ ဝိဟာရံ ဝါ…ပေ… ဂုဟံ ဝါ’’တိ ဝစနတော န ကေဝလံ ပထဝိယံယေဝ၊ ဝိဟာရာဒီနံ ဥပရိပိ သီမာ အနုညာတာ ဟောတိ ဥပေါသထကမ္မပဓာနတ္တာတိ သိဒ္ဓံ။ တပ္ပဓာနာ သီမာတိ ကထံ ပညာယတီတိ စေ? တဒဓိကာရာနုညာတတ္တာ၊ သမ္မုတိယံ ‘‘သမာနသံဝါသာ’’တိ ¶ ဧတ္တာဝတာ ¶ သိဒ္ဓေ ဝိသုံ ‘‘ဧကူပေါသထာ’’တိ ဝစနတော စ။ ‘‘ဥပေါသထံ ဌပေတွာ သေသကမ္မာနိ သမာနသံဝါသာ နာမာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ဧကံ သမူဟနိတွာ’’တိ ပါဠိပါဌော။

၁၄၂။ ကတောဝဿာတိ ဧကသီမာယ သမဂ္ဂေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အညထာ နာနာသီမာယံ ဌိတာနံ သဝနံ ပမာဏံ၊ ဧကသီမာယပိ ဟတ္ထပါသံ မုဉ္စိတွာ ဌိတာနံ ဝါ သဝနမေဝ ပမာဏန္တိ အနိဋ္ဌံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ သမ္မတာယ ဝါ အသမ္မတာယ ဝါတိ ဥပေါသထာဂါရသမ္မုတိယာ၊ န သီမာသမ္မုတိယာ။ ကထံ ပညာယတီတိ? အဓိကာရတော၊ ပရတော ဆန္ဒဒါနပညတ္တိတော၊ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညတ္တိတော စ။ တတ္ထ ပုရိမံ ကာရဏံ ပုရိမံ အနိဋ္ဌံ နိဝါရေတိ၊ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပေါသထမုခန္တိ ဥပေါသထဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဥပေါသထမုခဿာတိ ဥပေါသထာဂါရဋ္ဌာနဿာ’’တိ လိခိတံ။ ယာနိ ကာနိစိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋေတီတိ ဣဒံ ကထံ ပညာယတီတိ? ‘‘ပဌမံ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ နိမိတ္တေ ကိတ္တေတွာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ န ဝုစ္စန္တီတိ စေ? တံ ပန အကာရဏံ၊ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနာယ အာလသိယံ အတ္ထိ။ သီမာသမူဟနနကာလေ ဥပေါသထာဂါရံ သမူဟနိတွာဝ သီမာသမူဟနနံ ဣဇ္ဈတီတိ ဧကေ။ တံ အယုတ္တံ အဗဒ္ဓါယ သီမာယ ဥပေါသထာဂါရသမ္မုတိသိဒ္ဓိတောတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ ဥပေါသထမုခန္တိ ဥပေါသထာဂါရဿ မုခန္တိ အာစရိယာ။ ဥပေါသထမုခဿ နိမိတ္တကိတ္တနာ သီမာယ ဝုတ္တနယေန ကာတဗ္ဗာ။ ဧကေနာပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ‘‘ပါသာဒေါ ဝါ ဟောတု၊ မဏ္ဍပါဒီသု ဝါ အညတရော။ ကမ္မဝါစာယ ပန ‘ဥပေါသထမုခ’မိစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပေါရာဏကော အာဝါသော နာမ မူလာဝါသော’’တိ လိခိတံ။ ဝဒတိ ဃဋမတ္တာ ဣတိ ဟိ လက္ခဏံ။

အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၃-၄။ ‘‘မနမှိ ဝူဠှော’’တိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ မနမှိ ဝူဠှောတိ မနံ ဝူဠှော အမှီတိ အတ္ထော။ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာတိ အန္တရဃရသင်္ခါတံ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ ဌပေတွာ။ ကေစိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တံ ဂါမံ သန္ဓာယ ‘ဂါမ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အပရိက္ခိတ္တံ သန္ဓာယ ‘ဂါမူပစာရ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ နိဝေသနရစ္ဆာဒယော သန္ဓာယ ဂါမံ၊ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနာနိ သန္ဓာယ ‘‘ဂါမူပစာရ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန အနေကဓာ ပဌန္တိ။ ကိံ တေန၊ ပါဠိဉ္စ ¶ အဋ္ဌကထဉ္စ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတွာ ယထာ သမေန္တိ၊ တထာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူနံ ပုရိမကမ္မဝါစာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဂါမဂါမူပစာရေ အန္တောကတွာ သမာနသံဝါသကသီမာယ သမ္မတာယ ဥပရိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိယံ ယုဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ပန ကေဝလံ အရညံယေဝ သမ္မတံ၊ တတ္ထ ကထံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ တတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝစနံ န သာတ္ထကန္တိ စေ? ဝုစ္စတေ ¶ – ဧဝမေတံ၊ ကိန္တု အနုဿာဝနဟာနိပ္ပသင်္ဂတော တံ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပုရိမကမ္မဝါစာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ ဧကသ္မိံ ဝါ အတ္ထေ ကမ္မဝါစာဒွယအာဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ဟိ တေ အညမညဿ ကမ္မေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဘိန္နံ နာနာသံဝါသကသင်္ဃာနမ္ပိ အယမေဝ ဝိဓိ အာပဇ္ဇေယျာတိ စေ? နာပဇ္ဇတိ ပဋိဂ္ဂဟသန္နိဓီနံ အနုညာတတ္တာ၊ ဩမသနာဒိပစ္စယာ အဝိသေသတော၊ ကမ္မပဋိပ္ပဿဒ္ဓိမတ္တာပေက္ခတာယ စ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ။ န ကမ္မဝါစံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တီတိ ကမ္မံ န ကောပေန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဌပေတွာ ဂါမန္တိ ဧတ္ထ။ ‘‘ယဒိ ဘိက္ခူနံ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ န ဩတရတိ၊ အထ ကသ္မာ ဂါမေ သီမာဗန္ဓနကာလေ အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နန္တီတိ စေ? အာစိဏ္ဏကပ္ပေန၊ န တတော အညံ ကဉ္စိ အတ္ထံ အပေက္ခိတွာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘အတ္ထတော ဟိ သာ ဗဟိဒ္ဓါပိ အဗဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အန္တရဂါမေ ဗဒ္ဓါ သမာနသံဝါသသီမာ ယသ္မာ ဂါမသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာတိ ဧကေ။ သောပိ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – ဂါမံ အန္တောကတွာ ဗဒ္ဓါယ သီမာယ ပုန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိယံ အရညပဒေသေ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု ဂါမေ ဌတွာတိ? ဂါမေ ဌတွာ ကတာယပိ ကပ္ပိယဘူမိယာ ဖရတီတိ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတဒေါသာနုလောမတ္တာ အကပ္ပိယဘူမိယံ ဌတွာ န ကာတဗ္ဗာတိ နော တက္ကော၊ ဧသ နယော သမူဟနနေပီတိ အာစရိယော။ ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိအာဒီသု မဟာသီမာ ကိရ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ’’တိ ဝုတ္တာ။

၁၄၆။ ‘‘ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတိဿာ သီမာယ သမာနသံဝါသာယ ဧကူပေါသထာယ သမုဂ္ဃာတော၊ သော တုဏှဿာ’’တိ အန္ဓကပေါတ္ထကေ၊ သီဟဠပေါတ္ထကေသု စ ကေသုစိ ပါဌော အတ္ထိ။ ကေသုစိ ‘‘သမုဂ္ဃာတော ဧတိဿာ သီမာယာ’’တိ ပဌမံ လိခန္တိ၊ ကေသုစိ ‘‘ဧတိဿာ သီမာယ သမုဂ္ဃာတော’’တိ စ။

ဂါမသီမာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၇။ သာ ¶ စာတိ သာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နဂါမသီမာ စ ဣတရာ စ။ သာ ကတမာတိ စေ? ‘‘ပကတိဂါမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာယေဝ ဟောန္တီတိ သာ စ ဟောတိ ဣတရာ စ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တသ္မာယေဝ ‘‘တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ ဧကဝစနံ ကတံ၊ တံ န ယုတ္တံ ဥဘိန္နမ္ပိ ဂါမတ္တာတိ ဧကေ။ ‘‘ဟောန္တိ၊ န လဘန္တီ’’တိ စ ဗဟုဝစနမ္ပိ ကရောန္တီတိ။ ‘‘သာ စ ဣတရာ စာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒိန္နဂါမသီမာ ပကတိဂါမာဒယော အဘိန္နာ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုဝသတီ’’တိ ပါဌော၊ ‘‘ဝသန္တီ’’တိ စ လိခိတံ။ ‘‘အထဿ ဌိတောကာသတော’’တိ ¶ ဝုတ္တတ္တာ ဧကဝစနမေဝ ယုတ္တံ။ သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာတိ ကတရံ သီမံ ပဋိက္ခိပတိ? ဗဒ္ဓသီမံ၊ ဧကာဒသဝိပတ္တိသီမညတရပ္ပသင်္ဂတောတိ အာစရိယာ။ သစေ ပဌမံ သီမာယ ဗဒ္ဓါယ ပစ္ဆာ နဒိအာဒယော ဟောန္တိ၊ ပဋိက္ခေပေါတိ ပသင်္ဂေါ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အဗဒ္ဓသီမမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ယထာ သဗ္ဗော ဂါမော ဂါမသီမာ၊ တထာ သဗ္ဗာ နဒီ အသီမာ။ ကိန္တု တဿ တဿ ဘိက္ခုနော ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ သီမာနာနတ္တံ ဒဿေတီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါတိ ပန ဧကိဿာ နဒိယာ စတုဝဂ္ဂါဒီနံ သင်္ဃာနံ ဝိသုံ စတုဝဂ္ဂကရဏီယာဒိကမ္မကရဏကာလေ သီမာပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝါသာဝိပ္ပဝါသပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထမ္ပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဒဿနံ ဝိယာတိ အာစရိယာ၊ တသ္မာ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒါဘာဝေပိ အန္တောနဒိယံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။

အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ နာဝါဂတော စေ၊ နာဝါယံ ဝုတ္တနယေန။ သတ္ထဂတော စေ၊ သတ္ထေ ဝုတ္တနယေန။ သော စေ အတိရေကစာတုမာသနိဝိဋ္ဌော၊ ဂါမေ ဝုတ္တနယေန တိစီဝရာဝိပ္ပဝါသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထာပိ အယံ ဝိသေသော – သစေ သတ္ထော ဥဒကုက္ခေပဿ အန္တော ဟောတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာပမာဏန္တိ ဧကေ။ သတ္ထောဝ ပမာဏန္တိ အာစရိယာ။ သစေ ပနေတ္ထ ဗဟူ ဘိက္ခူတိအာဒိမှိ ကေစိ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ၊ ကေစိ ဂဏုပေါသထံ၊ ကေစိ သင်္ဃုပေါသထန္တိ ဝတ္တုကာမတာယ ‘‘ဗဟူ သင်္ဃာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ သီမာသမ္ဘေဒသမ္ဘဝတောတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ ဌပေန္တေ ဟိ ဦနကံ န ဌပေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဌပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂစ္ဆန္တိယာ ပနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒကုက္ခေပမနတိက္ကမိတွာ ပရိဝတ္တမာနာယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တီတိအာဒိ ကိံ သီမတော ကမ္မဝိပတ္တိဘယာ ဝုတ္တံ ¶ ၊ ဥဒါဟု ပရိသတောတိ? ဧကကမ္မဿ နာနာသီမာယ အသမ္ဘဝတော သီမတောတိ။ ဧကကမ္မဿ နာနာသီမဋ္ဌသင်္ဃေန အသမ္ဘဝတော ပရိသတောတိပိ ဧကေ။ ‘‘သဝနံ ဟာပေတီ’’တိ ဝုတ္တဒေါသပ္ပသင်္ဂတောတိ နော တက္ကော။ ဧကိဿာ ဟိ သီမာယ ဧကံ ကမ္မံ အနိဋ္ဌပေန္တော ဟာပေတီတိ အာစရိယော။

ဗဟိနဒိတီရေ ဇာတရုက္ခဿ အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယ ဝါတိ ဧတ္ထ စ နဒိတီရေ ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာတိ ဧတ္ထ စ သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧတ္ထ စ သီမာသောဓနံ နာမ ဂါမသီမဋ္ဌေ ဟတ္ထပါသာနယနံ။ ခဏ္ဍသီမာယ ဥဋ္ဌိတရုက္ခတော ဝိယောဇေတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? တီရဋ္ဌေ ရုက္ခေ ဗဒ္ဓနာဝါယ ဂါမော အာဓာရောတိ။ ‘‘ဥဘတောဘာဂေန ဂါမသီမံ ဖုသိတွာ ဌိတသေတု ခဏ္ဍသီမာမဟာသီမာယော ဖုသိတွာ ဌိတရုက္ခေန ဥပမေတဗ္ဗော’’တိ စ လိခိတံ။ တတ္ထ ပုရိမနယေ တာဝ ဣဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – တာဒိသေ ဌာနေ ကတကမ္မံ ကိံ နဒိယံ ကတသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒါဟု ဂါမသီမာယံ၊ အထ ဥဘယတ္ထာတိ? ကိဉ္စေတ္ထ တံ စေ နဒိယံ ကတသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာဝ ¶ သောဓေတဗ္ဗာ၊ န ဣတရာ။ အထ ဂါမသီမာယံ ကတသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာ န သောဓေတဗ္ဗာ။ ယဒိ ဥဘယတ္ထ ကတသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒွီသု သီမာသု ဧကကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ အာပဇ္ဇတိ။ တတော ‘‘အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ၊ အညိဿာ အနုဿာဝနာ ဟောတီ’’တိ ဣဒဉ္စ ‘‘ခဏ္ဍသီမာမဟာသီမဋ္ဌာနံ ကာယသာမဂ္ဂိယာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒဉ္စာနိဋ္ဌံ အာပဇ္ဇတီတိ? ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယထာဝုတ္တံ ကမ္မံ ဥဘယတ္ထ ကတသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ န စ ယထာဝုတ္တံ အနိဋ္ဌံ အာပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဉတ္တိအနုဿာဝနာနံ ဧကေကသီမာယံ ပဝတ္တတ္တာ၊ ကာရကဘိက္ခူနံ ဝါ ဧကေကသီမာယံ ဌိတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥဘယတ္ထာပိ ဌာတုံ သက္ကုဏေယျတာယ ပန တံ အကာရဏံ။ ဧကီဘာဝံ ဥပဂတသီမဋ္ဌာနေ ကတတ္တာတိ ဣဒံ အစလကာရဏံ။ ဧကီဘာဝံ ဥပဂတာသု ဟိ ဒွီသု နဒီဂါမသီမာသု ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ။ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ စေ နဒီ ဟောတိ၊ သမုဒ္ဒေါ ဝါ၊ ဇာတဿရော ဝါ။ တေသု ဌိတဘိက္ခု သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ ဌိတသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ စေ နဒိအာဒိလက္ခဏံ အပ္ပတ္တော ဒီပကော၊ ပါသာဏော၊ ရုက္ခော ဝါ ဟောတိ၊ သတ္တဗ္ဘန္တရသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ မနုဿေဟိ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ စေ တံ ဟောတိ၊ ဂါမခေတ္တသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ကတရဂါမခေတ္တံ? ယတော မနုဿာ သဉ္စရန္တိ၊ သဗ္ဗေ စေ သဉ္စရန္တိ၊ ဝိသုံ ဂါမခေတ္တသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ စ အာစရိယာ။

ပစ္ဆိမနယေ ¶ သစေ သေတု နဒီလက္ခဏဋ္ဌာနံ အဖုသိတွာ ဌိတော၊ ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဧကော စေ ဂါမော၊ တံ သောဓေတွာ၊ ဒွီသု တီရေသု သစေ ဒွေ၊ ဒွေပိ ဂါမေ သောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ကတံ ဥဘယတြ ကတံ ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန ဒွီသု နဒီသု၊ ဇာတဿရေသု စ ဧကကမ္မပသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန နယော ခဏ္ဍသီမာမဟာသီမာနမ္ပိ လဗ္ဘတေဝ။ သစေ သေတု နဒီလက္ခဏဋ္ဌာနံ ဖုသိတွာ ဌိတော၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာပိ သောဓေတဗ္ဗာ။

သီမာနမေဝ စေကတ္တံ၊ ဝေဟာသဋ္ဌံ ဝိနာ ဂတော၊

ဝိဒိတွာ ဧကကမ္မဿ၊ သီမတော ဣဒမာဒိသေ။

ဧကသီမံ ဒွိသီမံ ဝါ၊ တိသီမံ စတုသီမကံ၊

ဧကကမ္မံ သိယာ တဿ၊ ကောပေါ ပရိသတော သိယာတိ။

အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော – နဒိယံ ကရောန္တာနံ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော အပ္ပမာဏံ။ ဂါမေ ကရောန္တာနံ နဒိယံ သမ္ဗန္ဓရုက္ခဿ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ ဌိတဘိက္ခု အပ္ပမာဏံ၊ တတော ဩရံ ပမာဏံ။ ဗဒ္ဓသီမာယ သမ္ဗန္ဓရုက္ခဿ ဗဒ္ဓသီမာယ ဌိတဘိက္ခု ပမာဏန္တိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘သီမံ သောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနမ္ပိ ပါရောဟာဒီသု ဝိယ သကလသီမာသောဓနမေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ သာဓေတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အတိဝုဋ္ဌိကာလေ ပနာတိ ဧတ္ထ အတိဝုဋ္ဌိ နာမ ယထာ စာတုမာသိကာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ စတုမာသံ အတိဝုဋ္ဌိယေဝ သစေ ဟောတိ၊ သဗ္ဗောပိ ဩဃေန ဩတ္ထဋောကာသော နဒီ ဧဝ။ အထ ဧကိဿာပိ အတိဝုဋ္ဌိယာ ဩဃော စတုမာသံ တိဋ္ဌတိ၊ သန္ဒတိ ဝါ၊ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတဩဃေန ဩတ္ထဋောကာသော သဗ္ဗောပိ နဒီ ဧဝ။ နဒိံ ဩတ္ထရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယာတိ တမေဝ ဝါ နဒိံ အညံ ဝါ အပုဗ္ဗံ ဝါ ပဒေသံ အတ္တနော ပဝတ္တဝသေန နဒိလက္ခဏပ္ပတ္တံ ဩတ္ထရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋတိ။ ဂါမနိဂမသီမံ ဩတ္ထရိတွာတိ စတုမာသပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဂမနပထေတိ တဒဟု ဂတပစ္စာဂတံ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျကေ’’တိ လိခိတံ။ ယံ ပန အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နဒိယမ္ပိ တံဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ တိပုသကာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကမလုပ္ပလာဒီနိပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ ¶ ။ သဗ္ဗောပိ အဇာတဿရော ဟောတိ၊ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ယေဟိ ကတံ၊ တေသံ ဂါမသီမာသင်္ချံ ဝါ၊ သမန္တတော တီရဋ္ဌဂါမေဟိ စေ ကတံ၊ သဗ္ဗဂါမသင်္ချံ ဝါ၊ အညေဟိ ဂါမခေတ္တေဟိ အသမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ စေ၊ ဝိသုံဂါမသီမာသင်္ချံ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

၁၄၈။ သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ ဣမိနာ အာသန္နတ္တံ ဒီပေတိ၊ တေန ပဒေသသမ္ဘိန္ဒနာ ဣဓ သမ္ဘေဒေါတိ ဒီပေတိ။ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမာသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဗဒ္ဓသီမဋ္ဌာနပ္ပဝေသနဝသေန ‘‘ဧကဒေသဗဒ္ဓသီမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော သင်္ကရဒေါသော ဟောတိ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယ သီမာ သမ္ဘိန္ဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမံ ဗဒ္ဓသီမာယ ပစ္ဆာ အတ္တနာ ဗန္ဓိတဗ္ဗသီမာ န သမ္ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧကေ အဓိပ္ပာယံ သံဝဏ္ဏယန္တိ။ ပဌမံ သမ္မတသီမာယံ သမ္ဘေဒါဘာဝတော သွာဓိပ္ပာယော အဇ္ဈောတ္ထရဏေန ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပစ္ဆာ ဗန္ဓိတဗ္ဗသီမာယ ပဌမံ ဗဒ္ဓသီမာ န သမ္ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ သကလံ ဝါ ဧကဒေသတော ဝါ နိမိတ္တာနံ အန္တောကရဏေန ပဌမံ ဗဒ္ဓသီမာယ သီမန္တရိကေ အကိတ္တေတွာ သမ္မန္နနတော ဟိ သမ္ဘိန္ဒတိ နာမ၊ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ ဧကဒေသတော ဝါ နိမိတ္တာနံ အန္တောကရဏေန အဇ္ဈောတ္ထရတိ နာမ၊ တေနေဝါဟ ‘‘သီမံ သမ္မန္နန္တေန သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ပဌမံ ဗဒ္ဓသီမာယ သီမန္တရိကံ ပစ္ဆာ ဗန္ဓိတဗ္ဗသီမာယ နိမိတ္တဘူတံ ဌပေတွာ ပစ္ဆာ သီမံ သမ္မန္နိတုန္တိ။ ဣမာ ဒွေပိ ဝိပတ္တိယော ဘိက္ခုဘိက္ခုနီသီမာနံ အညမညံ န သမ္ဘဝန္တိ။ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမာသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ သီမာသင်္ကရမေဝ ကရောတိ။ တသ္မိံ ကတကမ္မာနိ န ကုပ္ပန္တီတိ ကေစိ၊ တံ နယုတ္တံ သာခါပါရောဟဆေဒနသီမာသောဓနာနံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ သုဋ္ဌု ဝိစာရေတွာ ဂရုကုလေ ပယိရုပါသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။

ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၉။ ‘‘ဒွေမေ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထာ’’တိ တဒါ သာမဂ္ဂီဥပေါသထဿ အနနုညာတတ္တာ ဝုတ္တံ။ သာမဂ္ဂီဥပေါသထဿ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န စ ကမ္မဝါစာယ ဘဂဝတာ ပယောဂေါ ဒဿိတော၊ ပါဠိနယတော အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗက္ကမော ဒဿိတော။ တထာ ပဉ္စန္နံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမော သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကာမံ ¶ သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂီ နာမ ဟောတိ ဝဂ္ဂကထာယ ယထာကမ္မံ သာမဂ္ဂီဝဝတ္ထာနတော။ တထာပိ ဝဂ္ဂပဋိပက္ခဘာဝေန သမဂ္ဂံ၊ သမဂ္ဂပဋိပက္ခဘာဝေန စ ဝဂ္ဂံ နာမ ကတံ။ အာဝေဏိကတော ဝါ ဂဏကမ္မာဒိသမ္ဘဝတော၊ တဿ စ သမဂ္ဂဝဂ္ဂဘာဝသမ္ဘဝတော ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိကရဏံ ဓမ္မိကံ၊ သင်္ဃဿေဝ ဆန္ဒာဂမနံ၊ န ဂဏဿာတိ ကတွာ ဝဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဧကဝါရံ ကတံ သုကတံ၊ အာပတ္တိံ ပန အာပဇ္ဇတိ၊ ပုန ကာတုံ န လဘန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပဉ္စသု ဧကဿ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ စတူဟိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ၊ ဆန္ဒဟာရကေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ပတ္တေ တေန သင်္ဃော ပဟောတိ၊ တသ္မာ ဆန္ဒော သင်္ဃပ္ပတ္တော ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… တသ္မာ တုဏှီ။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’တိ ဝတွာ ‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါန’န္တိအာဒိနာ နယေန အဝသေသေ သုတေန သာဝိတေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဓာရယာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါန’’န္တိ ဝစနံ သံခိတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနေဝ ခုဒ္ဒကပေယျာလဝသေန လိခိတံ။ ဧဝံ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါန’’န္တိ ဝစနံ သံခိတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဧကေ။ ကေစိ ‘‘အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တေ နိဒါနုဒ္ဒေသော နိဋ္ဌိတော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အနာဝိကရောန္တော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ကသ္မာ? ‘‘နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ’’တိ နိဋ္ဌာနဝစနေန ဟိ နိဒါနဿ နိဋ္ဌိတဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ နိဒါနာဝသာနေ စ အာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ။ ‘‘သရဘညံ နာမ သရေန ဘဏန’’န္တိ လိခိတံ။ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘သဇ္ဈာယံ ကရောမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ‘‘အာပုစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တမတ္တေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ¶ ဝဒန္တိ။ တံ တုဏှီဘာဝေ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘အထာပိ လာဘာဒိနာ အဘိဘူတော ဝါရေတိ၊ တံ န ပမာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ကထေန္တော ယဒိ ဝိစ္ဆိန္ဒတိ၊ ပုန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ။

အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ ‘‘တေသံ ¶ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယာ’’တိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ အညောပိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဗဟူနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကအဇ္ဈေသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ ‘‘ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဝတွာပိ ပစ္ဆာ အဝိသေသေန ‘‘ယော တတ္ထ ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ တဿာဓေယျ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝစနံ ထေရဿာပိ အတ္ထီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ’’တိ ဝစနတော အသတိပိ အန္တရာယေ ထာမံ ပမာဏန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

ဒိသံဂမိကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၃။ ‘‘သစဿ သဒ္ဓိံစရာ ဘိက္ခုဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထီ’’တိ ပါဌော။ ‘‘ဥတုဝဿေတိ ဥတုသံဝစ္ဆရေ ဟေမန္တဂိမှေသူ’’တိ လိခိတံ။

ပါရိသုဒ္ဓိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၄။ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မီတိ ‘‘သာပတ္တိကော ထေရာနံ ဒေတိ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ဒုက္ကဋံ သမ္ဘဝတီ’’တိ အာစရိယေန လိခိတံ။ ကိံ နု ခေါ ကာရဏံ? သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေန ဒုက္ကဋာပတ္တိ နာမ ကေဝလံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ ဟောတီတိ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ကိရိယာ ပညာယတိ၊ တသ္မာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ မဟန္တာ ဟိ တေ အာစရိယာ နာမ။ တတ္ထ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ အတ္တနော ဥပေါသထကမ္မနိဗ္ဗတ္တိနိမိတ္တံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဟရာ’’တိ စ ‘‘အာရောစေဟီ’’တိ စ ဟာရကဿ အနာရောစနပစ္စယာ ဒုက္ကဋမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယော ဆန္ဒဒါနေပိ။ တတ္ထ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ အတ္တနော စိတ္တသာမဂ္ဂိဒီပနဝစနံ၊ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ၊ ဧဝံ ဥပတိဿတ္ထေရော ဝဏ္ဏေတိ။ အထ ဝါ ပဌမံ သမဂ္ဂဘာဝံ ¶ သန္ဓာယ၊ ဒုတိယံ ပစ္ဆာ ဝိဓာတဗ္ဗဘာဝံ၊ တတိယံ ဆန္ဒဟာရကဿ ဒုက္ကဋမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥဘယတ္ထာပိ ‘‘သင်္ဃပ္ပတ္တော ပက္ကမတီ’’တိအာဒိဝစနတော သင်္ဃေ သမဂ္ဂေ ဧဝ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ ရုဟတိ၊ နာသမဂ္ဂေတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘သင်္ဃပ္ပတ္တော ဥက္ခိတ္တကော ပဋိဇာနာတိ၊ အာဟဋာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓီ’’တိအာဒိဝစနတော ဥက္ခိတ္တကာဒီနမ္ပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ ရုဟတီတိ သိဒ္ဓံ၊ တဉ္စ ခေါ ¶ ပကတတ္တသညာယ၊ နော အညထာတိ တက္ကော။ ဇာနိတွာ သာမဏေရဿ ဒိန္နေ န ယာတိ၊ အာပတ္တိ စ၊ အဇာနိတွာ ဒိန္နေ ယာတိ စ၊ အနာပတ္တီတိ ဧကေ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကာ နာမ ပါရိသုဒ္ဓီတိ ဧတ္ထ သင်္ခလိကာ နာမ အနန္တရေန သမ္ဗဇ္ဈတိ၊ အညေန စ သင်္ခလိကေနာတိ ကေဝလံ သင်္ခလိကာ ပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတီတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ ဧဝံ သန္တေ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ ဟောတိ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဗဒ္ဓါဝ ဟောတိ အန္တောဂေဟေ ဧဝ သမ္ပယောဇနတ္တာ။ ယထာ သာ န ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတိ၊ တထာ သာပိ န ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတီတိ ကိရ အဓိပ္ပာယော။

ဆန္ဒဒါနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၅-၇။ ‘‘ဆန္ဒံ ဒတွာ ခဏ္ဍသီမံ ဝါ သီမန္တရိကံ ဝါ ဗဟိသီမံ ဝါ ဂန္တွာ အာဂတော ဘိက္ခု ကမ္မံ န ကောပေတိ၊ တသ္မာ ဂမိကဘိက္ခူနံ ဆန္ဒံ ဂဏှိတွာ ခဏ္ဍသီမံ ဗန္ဓိတွာ ပုန ဝိဟာရသီမံ ဗန္ဓိတုံ တေသံ ဆန္ဒံ န ဂဏှန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘မုဟုတ္တံ ဧကမန္တံ ဟောထာ’’တိအာဒိဝစနတော ယံ ကိဉ္စိ ဘိက္ခုကမ္မံ ဂဟဋ္ဌာဒီသု ဟတ္ထပါသဂတေသု န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ နိဿီမန္တိ ဗဟိသီမံ။ တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထီတိ တသ္မိံ သတိပိ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ အာသနေန သဟ ဥဒကန္တိ အတ္ထော။ ပန္နရသောပီတိ အပိ-သဒ္ဒေါ စာတုဒ္ဒသိံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တေန ဝုတ္တံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယဒိ နော ဧတ’’န္တိ။ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော ပန္နရသော’’တိ အဓိဋ္ဌာနံ သဒါ န ကိဉ္စိ၊ န အညထာတိ ဧကေ။

အာပတ္တိပဋိကမ္မဝိဓိကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၉-၁၇၀။ ပဋိဒေသေမီတိ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝုတ္တေ ဒေသနာ စ ပဋိဂ္ဂဟော စ ဟောတိယေဝ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မေန ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝုတ္တတ္တာတိ ကေစိ။ ဝေမတိကေန ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကိဿာ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကတေ ယာဝ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ၊ တာဝ သဘာဂါပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ၊ အညေသဉ္စ ကမ္မာနံ ပရိသုဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ။ ပုန နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ဒေသေတဗ္ဗံ။ န စာတိ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထိ၊ ဒေသိတေ ပန ဒေါသော နတ္ထီတိ။ တထာ ဣတော ¶ ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီတိ ဧတ္ထ စ သကလသင်္ဃေ သဘာဂါပတ္တိံ ¶ အာပန္နေ၊ ဝေမတိကေ စ။ တထာ စ ‘‘သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ယဒါ သုဒ္ဓံ ပဿိဿတီ’’တိ၊ ‘‘တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’တိ ဝတွာ ‘ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတီ’’တိ စ လိခိတံ။

အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇၂-၃။ ‘‘အတ္ထညေ’’တိ ပုဗ္ဗဝါရေ၊ ‘‘အထညေ’’တိ ပစ္ဆာဝါရေ ပါဌော။ သီမံ ဩက္ကန္တေ ဝါ ဩက္ကမန္တေ ဝါ ပဿန္တိ။ ဓမ္မသညိနော ပန အညာဏေန ဟောန္တိ။ ‘‘ဝေမတိကပန္နရသကံ ဥတ္တာနမေဝါ’’တိ ပါဌော။

သီမောက္ကန္တိကပေယျာလကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇၈။ ‘‘န အကာမာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိဝစနတော ဣစ္ဆာယ သတိ ဒါတဗ္ဗာတိ သိဒ္ဓံ။

လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၀။ နာဘိဝိတရန္တီတိ ဧတ္ထ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကာ ကိရ တေ။ ကမ္မနာနာသံဝါသကဉှိ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဇ္ဇာပေတွာ တဿ ဩသာရဏကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ကတေ တေန သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရေန လဒ္ဓိနိဿဇ္ဇနမတ္တေန ကာတုန္တိ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကဉ္စ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကဉ္စ ဇာနိတွာ တေန သဒ္ဓိံ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ တသ္မာ ဣမေ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧကေ။

နဂန္တဗ္ဗဂန္တဗ္ဗဝါရကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၁။ န ဂန္တဗ္ဗောတိ ကိံ သန္ဓာယ? ‘‘အညတြ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝစနတော ယသ္မိံ ဝိဟာရေ သတံ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဒသ ဒသ ဟုတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ နာနာဥဒကုက္ခေပသီမာဒီသု ဌတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘန္တိ။ နဝကမ္မသာလာဒိကာ နာနာသီမာကောဋိ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တဗ္ဗာ။ ဂရုကံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝိဿဇ္ဇိတွာ လဟုကဿ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အညတြ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝစနံ သာဓေတိ။ တတ္ထ ‘‘ယသ္မိံ အာဝါသေ ¶ ဥပေါသထကာရကာ ¶ …ပေ… အကတွာ န ဂန္တဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာပိ အာဝါသာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘တတော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထကရဏတ္ထံ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ခဏ္ဍသီမံ ဝါ ပဝိသိတုန္တိ အပရေ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ နေဝ ဥပေါသထန္တရာယောတိ ‘‘အတ္တနော ဥပေါသထန္တရာယော’’တိ လိခိတံ။

ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလသန္ဒဿနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ ‘‘အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နဿ နိသိန္နပရိသာယ ကလဟာဒိဘယေန နာဟံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညကမ္မေ တဿ နိသိန္နပရိသာယ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဧကေ။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော အညတြ သင်္ဃသာမဂ္ဂိယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) ဝစနတော သာမဂ္ဂီဒိဝသော အနုပေါသထဒိဝသောတိ အတ္ထတော ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဝသေနေတံ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ပရိဝါရပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာစရိယာ။ စာတုဒ္ဒသိယံ၊ ပန္နရသိယံ ဝါ စေ သင်္ဃော သမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ အဝတွာ ပကတိနီဟာရေနေဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထံ ယထာဒေသနာ ကတာတိ နော တက္ကော။ အညထာ ယထာဝုတ္တဒွယေ စေ သာမဂ္ဂီ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဥပေါသထံ အကတွာ အနုပေါသထဒိဝသေ ဧဝ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ အာပဇ္ဇတိ။ အညထာ ပုဗ္ဗေ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ ဣဒါနိ ပဋိသေဓနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝသိကံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၆) ပုဗ္ဗေ ဟိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ’’တိ စ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၉) စ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ တတော အညသ္မိံ ဒိဝသေ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထတော အာပန္နံ အနိဋ္ဌံ၊ သတိ သင်္ဃသာမဂ္ဂိယာ အညော ဒိဝသော ပကတိဝသေန အနုပေါသထောပိ ဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတီတိ ဒဿနဝသေန နိဝါရေတုမ္ပိ ဧဝံဒေသနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ဝဿူပနာယိကာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၄။ မဟာအဋ္ဌကထာယမ္ပိ ¶ ¶ ‘‘သင်္ကာသယိဿန္တီ’’တိ ပါဌော၊ ဒီပဝါသိနော ‘‘သင်္ကာပယိဿန္တီ’’တိ ပဌန္တိ ကိရ။ ‘‘ကတိ နု ခေါ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ စိန္တာယံ ‘‘ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိ ယံ ဝဿူပဂမနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ဝဿာနမာသာ စ စတ္တာရော။ တတ္ထ ပဌမံ တေမာသံ၊ ပစ္ဆိမံ တေမာသန္တိ ဒုဝိဓံ တေမာသံ။ တေနာယံ တေသံ ဘိက္ခူနံ စိန္တာ အဟောသိ။

ဝဿာနေစာရိကာပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၅။ အနပေက္ခဂမနေန ဝါ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပဌမံ တာဝ သော သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတိ။ ‘‘အာဂစ္ဆေယျ ဝါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တံ အာဝါသံ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျ၊ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော ဩရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘သော တဒဟေဝ အကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ သကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဝုတ္တံ။

သတ္တာဟကရဏီယာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၇-၈။ ဒုတိယံ ပန ‘‘သော တံ သတ္တာဟံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတိ၊ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝစနတော သတ္တာဟတော ¶ ပရံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘သော တံ သတ္တာဟံ အန္တော သန္နိဝတ္တံ ကရောတိ၊ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဝုတ္တံ။ သတိပိ ကာရဏဒွယေ ဝဿစ္ဆေဒကာရဏာဘာဝေ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ တီဏိပိ ဧတာနိ ဝစနာနိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇိတာနိ ဝိဂ္ဂဟာနိ ဟောန္တိ။ တီဏိ ပရိဟီနာနီတိ တာသံ နတ္ထိတာယ။

ပဟိတေယေဝအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၉။ ‘‘အနုဇာနာမိ ¶ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃကရဏီယေန ဂန္တုံ၊ သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော အန္တောဝဿေ သံဟာရိကဘာဝေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဓမ္မဆန္ဒဝသေနပိ အာဂတေ သင်္ဃဿ အာယမုခံ ဝိနဿတိ။ တတော ‘‘သေနာသနာနိ ကတွာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ အာဂတန္တိ အာဂမနံ။ ဘာဝေတ္ထ တပစ္စယောယံ။ သင်္ဃကရဏီယေန ဂန္တုန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သေနာသနပဋိသံယုတ္တေသု ဧဝ သင်္ဃကရဏီယေသု၊ န အညေသူ’’တိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော ဝဒတိ ကိရ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ တံ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသူ’’တိအာဒိနာ သေနာသနမေဝ ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။

အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဒုက္ကဋာပတ္တိ စ ဟောတိ၊ တံ ‘‘ဝဿစ္ဆေဒေါ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဥပါသကေဟိ ‘‘ဣမသ္မိံ နာမ ဒိဝသေ ဒါနာဒီနိ ကရောမ၊ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တူ’’တိ ကတာယပိ ကတိကာယ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဝါရဏာယ နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ပံသုကူလိကစီဝရံ ပရိယေသိတုံ ကာဝီရပဋ္ဋနေ ဝိယ သဗ္ဗေသံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ အနုသံဝစ္ဆရံ နိယမတော ဥပါသကေဟိ သဇ္ဇိတွာ ဌပနတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝါ ကတိကာ ကတာ ‘သမန္တာ ဘိက္ခူ ဂစ္ဆန္တူ’တိ၊ ဃောသနံ ဝါ ကတံ ဥပါသကေဟိ၊ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ နတ္ထီတိ တထာ ‘အနုသံဝစ္ဆရံ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ သကိံ နိမန္တိတေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ‘‘စီဝရကာလတော ပဋ္ဌာယ နိယမံ ကတွာ သမန္တတော အာဂတာနံ သဇ္ဇေတွာ ဒါနတော ကာဝီရပဋ္ဋနေ ဃောသေတွာ ကရဏာကာရော ပညာယတီတိ အပရေ’’တိ စ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ဝဒန္တိ။

အန္တရာယေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၁။ ‘‘သစေ ဒူရံ ဂတော ဟောတိ၊ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော ‘ယသ္မိံ အန္တရာယေ သတိ ဝဿစ္ဆေဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မိံ အန္တရာယေဝ ဝဿစ္ဆေဒမကတွာ သတ္တာဟကရဏီယေန ¶ ဝီတိနာမေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယဓရာ ပန န ဣစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ တတြုပ္ပာဒါဒိနိမိတ္တံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂါဝုံ ¶ ဝါတိ ဗလိဗဒ္ဓံ ဝါ။ ဗဟိသီမာယ ဌိတာနန္တိ တေဟိ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေဟိပီတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ ဝဿစ္ဆေဒေ အဿ ဝဿစ္ဆေဒဿ။ ဝိဟာရာ အညတ္ထ ဝုဋ္ဌာပေန္တေဟိ တတ္ထေဝ သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ နာမ ပဒေသေ ဣမံ ဝိဟာရံ နေတွာ ဝုဋ္ဌာပေမာ’’တိ အနုဿာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗန္တိ။

ဝဇာဒီသုဝဿူပဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ ဝဇေန သဒ္ဓိံ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တီတိ ဝဿစ္ဆေဒေါ န ဟောတီတိ ကိရ အဓိပ္ပာယော။ သတ္ထဿ အဝိဟာရတ္တာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဧတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသ’န္တိ ဝါ ‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’တိ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာလယကရဏမတ္တေနေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ လိခိတံ။ တံ ပန အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီတိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ ပုဗ္ဗာပရံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? န၊ အဓိပ္ပာယာဇာနနတော။ သတ္ထော ဒုဝိဓော ဌိတော၊ သဉ္စာရောတိ။ တတ္ထ ဌိတေ ကုဋိကာယ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ သန္ဓာယ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထေ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ သဉ္စာရိမှိ ပန သတ္ထေ ကုဋိကာယ အဘာဝတော ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သတိ သိဝိကာယ ဝါ သကဋကုဋိကာယ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဝဇေပိ။ တီသု ဌာနေသု ဘိက္ခုနော နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ။

ပဝါရေတုဉ္စ လဘတီတိ ဧတ္ထာယံ ဝိစာရဏာ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေန ဝဇော၊ တေန ဂန္တု’’န္တိ ဣဒံ ကိံ ဝဿရက္ခဏတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဥဒါဟု ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိရက္ခဏတ္ထန္တိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ ဝဿရက္ခဏတ္ထံ၊ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ အထ ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိရက္ခဏတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ န သော ပဝါရေတုံ လဘတီတိ၊ ကာ ပနေတ္ထ ယုတ္တိ? ယတော အယမေဝ တိဝိဓော ပဝါရေတုံ လဘတိ၊ နေတရော။ ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠှာဒိကော ဟိ ဥပဂတဋ္ဌာနာပရိစ္စာဂါ လဘတိ။ ပရိစ္စာဂါ န လဘတီတိ အယမေတ္ထ ယုတ္တိ။ ယေန ဂါမော၊ တတ္ထ ဂတောပိ ပဝါရေတုံ လဘတီတိ ဧကေနာတိ အာစရိယော။ ယော ဟိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ န ဥပဂတော၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ’’တိ ဥပဂတော၊ သော ¶ စ ပရိစ္စတ္တော။ အညထာ ဝိနာ ဝိဟာရေန ကေဝလံ ဂါမံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ အာပဇ္ဇတူတိ စေ? န၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိ ဝစနံ ဝိယ ‘‘ဂါမေ ဥပဂန္တု’’န္တိ ဝစနာဘာဝတော။ ယသ္မာ ¶ ‘‘တီသု ဌာနေသု ဘိက္ခုနော နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တီ’’တိ ဝစနံ တတ္ထ ဝဿူပဂမနံ အတ္ထီတိ ဒီပေတိ တဒဘာဝေ ဆေဒါဘာဝါ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုဋိယာ အဘာဝကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ။ တီသု ဌာနေသု ဘိက္ခုနော နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တီတိ ‘‘တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နတ္ထိ၊ ဝိရုဇ္ဈိတွာ ဂမနေ အာပတ္တိ စ၊ ပဝါရေတုဉ္စ န လဘတီ’’တိ လိခိတံ၊ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အထ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ ဘိက္ခုနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနံ ပတွာ အတိက္ကမတိ…ပေ… အန္တရာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဝိပ္ပကိရတိ ဝါ’’တိအာဒိ၊ တံ ဧတ္တာဝတာ ဝိရုဇ္ဈိတွာ ဂတာနမ္ပိ ဝိရုဇ္ဈိတွာ ဂမနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ‘‘ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိံ ကတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော သေနာသနတ္ထာယ ရုက္ခံ အာရုဟိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ န ပါဠိဝိရောဓတောတိ စေ? န၊ တပ္ပဋိက္ခေပေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ၊ ဣမဿ ဣဓ ပုနပိ ပဋိက္ခေပနတော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိက္ခေပေန သိဒ္ဓေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဈောကာသေ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိက္ခေပေါ ဝိယ သိယာတိ စေ? န၊ အဇ္ဈောကာသဿ အသေနာသနဘာဝါနုမတိပ္ပသင်္ဂတော။ အဇ္ဈောကာသော ဟိ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ ပလာလပုဉ္ဇေ’’တိ ဝစနတော သေနာသနန္တိ သိဒ္ဓံ။ စတုသာလအဇ္ဈောကာသေ ဝသန္တောပိ ‘‘စတုသာလာယ ဝသတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဓ အသေနာသနိကော နာမ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ အတ္တနော နိဗဒ္ဓဝါသတ္ထံ အပါပိတသေနာသနိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညထာ ဒွိန္နံ ပဋိက္ခေပါနံ အညတရာတိရေကတာ စ ရုက္ခမူလေပိ နိဗ္ဗကောသေပိ ဝဿံ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ၊ အပါပိတသေနာသနိကေနာပိ ဂဗ္ဘေ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ အာပဇ္ဇတိ၊ သဒွါရဗန္ဓမေဝ သေနာသနံ ဣဓ အဓိပ္ပေတန္တိ ကထံ ပညာယတီတိ စေ? နိဒါနတော။ အယဉှိ အသေနာသနိကဝဿူပဂမနာပတ္တိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ အသေနာသနိကာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ သီတေနပိ ဥဏှေနပိ ကိလမန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ နိဒါနေ ပညတ္တာ၊ တသ္မာ ¶ သီတာဒိပဋိက္ခေပမေဝ ဣဓ သေနာသနန္တိ အဓိပ္ပေတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဧဝံ သန္တေ သိဒ္ဓံ ပုဗ္ဗပက္ခနိဒဿနန္တိ စေ? န၊ ပုဗ္ဗေ အပရတ္ထပဝတ္တိသူစနတော။ ဒုတိယဇ္ဈာနနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ မ။ နိ။ ၁။၂၇၁) ဝစနာနိ နိဒဿနံ။ အဇ္ဈောကာသပဋိက္ခေပနိဒါနေန ဗဟိအဇ္ဈောကာသောဝ ပဋိက္ခိတ္တော၊ န စတုသာလာဒိမဇ္ဈဂတော အဇ္ဈောကာသောတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ န နိဒါနံ ပမာဏန္တိ စေ? န၊ နိယမတော။ ကိဉ္စိ ဟိ သိက္ခာပဒံ နိဒါနာပေက္ခံ ဟောတီတိ သာဓိတမေတံ။ ဣဒံ သာပေက္ခံ၊ ဣဒံ အနပေက္ခန္တိ ကထံ ပညာယတိ၊ န ဟိ ဧတ္ထ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဝိယ သိက္ခာပဒါနံ ပဒဘာဇနံ၊ အနာပတ္တိဝါရော ဝါ အတ္ထီတိ? ဣဓာပိ ဒေသနာဝိဓာနတော ပညာယတိ။ ‘‘ဒေဝေ ဝဿန္တေ ရုက္ခမူလမ္ပိ ¶ နိဗ္ဗကောသမ္ပိ ဥပဓာဝန္တီ’’တိ ဟိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ နိဒါနဝစနေဟိ ဗဟိ ဝါ အန္တော ဝါ သဗ္ဗံ ဩဝဿကဋ္ဌာနံ ဣဓ အဇ္ဈောကာသော နာမ။ အနောဝဿကဋ္ဌာနမ္ပိ အနိဗ္ဗကောသမေဝ ဣဓ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တေန န ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ န အာလယကရဏပဋိက္ခေပေါ၊ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစနပဋိက္ခေပေါ။ ဆဝသရီရံ ဒဟိတွာ ဆာရိကာယ၊ အဋ္ဌိကာနဉ္စ အတ္ထာယ ကုဋိကာ ကရီယတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာဝစနံ။ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စောတိ ကသိကုဋိကာပါသာဏဃရ’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘အကဝါဋဗဒ္ဓသေနာသနေ အတ္တနော ပါပိတေ သဘာဂဋ္ဌာနေ သကဝါဋဗဒ္ဓေ ဝသတိ စေ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပယောဂေါပိ အတ္ထိ၊ ‘‘အသေနာသနိကေန ဝဿံ န ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပါဠိ စ အဋ္ဌကထာ စ၊ တသ္မာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။

အဓမ္မိကကတိကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၅။ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ အယံ အန္ဓကဋ္ဌကထာဝစနံ ဦနပန္နရသဝဿေန သာမဏေရေန ဣဓ ဝိဟာရေ န ဝတ္ထဗ္ဗာ၊ န ပံသုကူလံ အာဟိဏ္ဍိတဗ္ဗံ၊ န စောဠဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န အညဝိဟာရေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န အညဿ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သန္တကံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အညမညံ နေဝ အာလပေယျာမ န သလ္လပေယျာမ၊ န သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ၊ မတ္တိကာပတ္တေန ဝဋ္ဋတိ၊ န အပရိပုဏ္ဏပရိက္ခာရဿ ဝါသောတိ။

၂၀၆။ မုသာဝါဒေါတိ ဝိသံဝါဒေါ အဓိပ္ပေတော။ ကေစိ ‘‘ဝိသံဝါဒနဝသေန ပဋိဿုဏိတွာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ စ၊ ‘‘ရညော ဝုတ္တဝစနာနုရူပတော မုသာဝါဒေါတိ ဂဟဋ္ဌာ ဂဏှန္တီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ စ ဝဒန္တိ။

၂၀၇။ ‘‘ပုရိမိကာ ¶ စ န ပညာယတိ။ ကသ္မာ? ‘ဒုတိယေ ဝသာမီ’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပဌမသေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ပုန ‘ပဌမေ ဧဝ ဝသာမီ’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဒုတိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥဘယာဝါသေ ဝိဓာနံ နတ္ထီ’’တိ လိခိတံ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ပဌမံ ဂဟိတဋ္ဌာနေ အဝသိတွာ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ သေနာသနံ ဂဟေတွာ ဒွီဟတီဟံ ဝသတိ၊ တတော ပဌမဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ။ ပစ္ဆိမဂ္ဂါဟော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဣဒဉှိ ဒိဝသဝသေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘနံ နာမ ဟောတိ။ အထ ပစ္ဆိမံ တေမာသံ အညသ္မိံ ဝသတိ၊ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ဣဒံ သေနာသနဂ္ဂါဟာနံ ဝသေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘနံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘောပေတေ အတ္ထဝိကပ္ပာ ဣဓ နာဓိပ္ပေတာ။ ယတ္ထာယံ ပဋိဿုတော၊ တတ္ထ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ကတ္ထ ပန ပုရိမိကာ ပညာယတီတိ? အန္တရာမဂ္ဂေ ဒွီသု အာဝါသေသု ယတ္ထ ¶ တဒဟေဝ ပစ္ဆိမဂ္ဂါဟော၊ တတ္ထ ပဌမံ ဂဟိတဋ္ဌာနေ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂစ္ဆတော န ဝဿစ္ဆေဒေါ၊ သော တဒဟေဝ အကရဏီယော ပက္ကမတီတိအာဒိမှိ ‘‘ကရဏီယံ နာမ သတ္တာဟကရဏီယ’’န္တိ လိခိတံ။

ပါဠိမုတ္တကရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယေ ‘‘ဓမ္မဿဝနာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိမှိ စတူသု ဝါရေသု နိရပေက္ခပက္ကမနဿာဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေနာ’’တိ န ဝုတ္တံ တသ္မိံ သတိ နိရပေက္ခဂမနာဘာဝတော။ တတ္ထ ပုရိမာ ဒွေ ဝါရာ ဝဿံ အနုပဂတဿ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဥပဂတဿ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ အန္တောသတ္တာဟံ အာဂစ္ဆတော န ဝဿစ္ဆေဒေါတိ သိဒ္ဓံ။ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ဝါရာ ဥပဂတဿ နိရပေက္ခဂမနဝသေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ တတော ဗဟိဒ္ဓါ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေန္တဿ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဝစနာဘာဝါ ဝိနာ ရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ပဝါရေတွာ ပန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ ပဝါရဏာယ တံဒိဝသသန္နိဿိတတ္တာ။ တတ္ထ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျာတိ အန္တရာယေန။ အာစရိယော ပန ‘‘န ပုန ဣဓာဂစ္ဆာမီ’တိ နိရပေက္ခောပိ သကရဏီယောဝ ဂန္တုံ လဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ အကရဏီယော’တိ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒတိ။ ‘‘သီဟဠဒီပေ ကိရ စူဠပဝါရဏာ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ပဝါရဏံ ကတွာ ယထာသုခံ သကရဏီယာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပယောဂဉ္စ ဒဿေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တတ္ထ ဆ အရုဏာ အန္တောဝဿေ ဟောန္တိ ¶ ၊ ဧကော ဗဟိ၊ တသ္မာ သော တေမာသံ ဝုတ္ထော ဟောတီတိ အပရေ’’တိ စ၊ ‘‘အာစရိယော ဧဝံ န ဝဒတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝိဟာရံ ဥပေတီတိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဂဗ္ဘံ ဥပေတီတိ ပေါရာဏာ။ အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသ’’န္တိ အဝစနေန။ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏံ ဝိနာ တိရောဝိဟာရေ ဝသိတွာ အာဂစ္ဆိဿာမီတိ ဂစ္ဆတောပိ ဝဿစ္ဆေဒ’’န္တိ လိခိတံ။

၂၀၈။ ပဋိဿုတော ဟောတိ ပစ္ဆိမိကာယာတိ အန္တရာ ပဗ္ဗဇိတဘိက္ခုနာ၊ ဆိန္နဝဿေန ဝါ ပဋိဿုတော၊ အညေန ပန ပုရိမံ အနုပဂန္တွာ ပစ္ဆိမိကာယံ ပဋိဿဝေါ န ကာတဗ္ဗော။ ရတ္တိစ္ဆေဒေ သဗ္ဗတ္ထ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန န ဣစ္ဆန္တိ။ တံ သာဓေတုံ အနေကဓာ ပပဉ္စေန္တိ။ ကိံ တေန။

ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

အဖာသုကဝိဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ‘‘သင်္ဃံ ¶ ¶ အာဝုသော ပဝါရေမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္ဆာပိ ‘‘ဝဒတု မံ သင်္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝိယ ဒိဿတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ အဟံ သင်္ဃံ ပဝါရေမိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပရိယာပန္နာ ထေရာ၊ မဇ္ဈိမာ၊ နဝါ ဝါ အဝိသေသေနာယသ္မန္တော သဗ္ဗေပိ မံ ဝဒန္တူတိ။

ပဝါရဏာဘေဒဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ တာဒိသေ ကိစ္စေ သတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ မဟာဝိဟာရေ ဘိက္ခူ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဝါရေတွာ ပန္နရသိယံ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဣဒါနိပိ ဒေန္တိ။ စေတိယဂိရိ မဟာဒဿနတ္ထမ္ပိ အဋ္ဌမိယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တမ္ပိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဝါရေတုကာမာနံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဝစနတော ဣဒံ အာစိဏ္ဏ’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘နော စေ အဓိဋ္ဌဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧကဿ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ၊ တဿေဝ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗကိစ္စဉ္စ သင်္ဃဂဏာနမ္ပိ နေတဗ္ဗံ။

ပဝါရဏာဒါနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၃။ တေန စ ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရဏာဒါယကေန။

အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

‘‘တဿာ ¶ စ ပဝါရဏာယ အာရောစိတာယ သင်္ဃေန စ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သုပ္ပဝါရိတံ ဟောတီတိ ဝစနတော ကေဝလံ ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဒါယကောပိ ပဝါရိတောဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တီတိ။

၂၂၂။ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာတိ ပဝါရေတွာ ပစ္ဆာ အညမညံ ကထေန္တိယာ။ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယာတိ ဧကစ္စေသု ယထာနိသိန္နေသု ဧကစ္စေသု သကသကဋ္ဌာနံ ဂတေသု။ ပုန ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ပုနပိ သဗ္ဗေဟိ သမာဂန္တွာ ¶ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ၊ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဂတေ အနာနေတွာ နိသိန္နာနံယေဝ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ လိခိတံ။ သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ၊ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ယဒိ သဗ္ဗေ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဂတာ၊ သန္နိပါတေတုဉ္စ န သက္ကာ၊ ဧကစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာ? ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကတ္တဗ္ဗသင်္ဃကမ္မာဘာဝါ ဝဂ္ဂံ န ဟောတိ ကိရ။ ဧတ္ထ ပန ဧကစ္စေသု ဂတေသုပိ သဗ္ဗေသု ဂတေသုပိ သဗ္ဗေ သန္နိပါတာပေတွာ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ကေဝလံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဧကစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ပဝါရေမီ’’တိ ဝစနတော။ သဗ္ဗေပိ ဟိ သန္နိပတိတာ ပစ္ဆာ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ ပရိသင်္ကိတံ ဝါ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ။ အနာဂတာနံ အတ္ထိဘာဝံ ဉတွာပိ ဧကစ္စာနံ သန္တိကေ ပဝါရဏာဝစနံ ဝိယ ဟောတိ။ သမ္မုခီဘူတေ စတ္တာရော သန္နိပါတာပေတွာ နိဿဂ္ဂိယံ အာပန္နစီဝရာဒိနိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ပဝါရဏာ န ဟောတိ သဗ္ဗာယတ္တတ္တာ။ ‘‘သမဂ္ဂါနံ ပဝါရဏာ ပညတ္တာ’’တိ ဝစနဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။ ‘‘ဣတော အညထာ န ဝဋ္ဋတိ အဋ္ဌကထာယံ အနနုညာတတ္တာ’’တိ ဥပတိဿတ္ထေရော ဝဒတိ။ ‘‘ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဂန္တုကာ နာမ နဝမိတော ပဋ္ဌာယာဂတာ ဝါ ဝဇသတ္ထနာဝါသု ဝုတ္ထဝဿာ ဝါ ဟောန္တိ။

၂၃၇။ ‘‘ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ တထာဂတောတိအာဒီ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၃၉။ ‘‘ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနိဿာမာတိ တေန သဟ ပဝါရေတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။

ပဝါရဏာက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

သောဏကောဠိဝိသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ အသီတိယာ ¶ ¶ …ပေ… ကာရေတီတိ ‘‘အသီတိ ဂါမိကသဟဿာနိ သန္နိပါတာပေတွာ’’တိ ဣမဿ ကာရဏဝစနံ။ တတ္ထ ‘‘ဂါမာနံ အသီတိယာ သဟဿေသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အသီတိယာ ဂါမသဟဿေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂါမပ္ပမုခါ ဂါမိကာ၊ တေသံ သဟဿာနိ။ ‘‘ကမ္မစိတ္တီကတာနီ’’တိ ဥပစာရေန ဝုတ္တံ။ ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနေ ဟိ တေသံ အဉ္ဇနဝဏ္ဏဘာဝေါ။ ‘‘ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကေနစိဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဩပမ္မေ ပဝတ္တတိ။ ဧဝမုပမာနောပဒေသပုစ္ဆာဝဓာရဏပဋိညာတဩပမ္မေ။ ပုရတော ပေက္ခမာနာနန္တိ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တတော ပန ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိယာ ကဝါဋံ သုဗဒ္ဓံ ပဿိတွာ ဣစ္ဆိတာကာရကုသလတာယ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ ကုဋိံ ပဝိသိတွာ အာရောစေသိ။ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယန္တိ ဝိဟာရဿ ဝဍ္ဎမာနစ္ဆာယာယံ။ ‘‘အဟော နူနာတိ အဟော မဟန္တော’’တိ လိခိတံ။ ဘဂဝတော သမ္ဗဟုလေဟိ သဒ္ဓိံ အာဟိဏ္ဍနံ အာယသ္မတော သောဏဿ ဝီရိယာရမ္ဘနိဒဿနေန အနာရဒ္ဓဝီရိယာနံ ဥတ္တေဇနတ္ထံ၊ ဧဝံ သုခုမာလာနံ ပါဒရက္ခဏတ္ထံ ဥပါဟနာ အနုညာတာတိ ဒဿနတ္ထဉ္စ။

သောဏဿပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တေသံ ဣန္ဒြိယာနံ အာကာရံ ဥပလက္ခေဟိ။

၂၄၄။ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒီဟိ နိဗ္ဗာနံ၊ အရဟတ္တဉ္စ ဝုတ္တံ။ ‘‘တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ ‘နေက္ခမ္မ’န္တိ စ ဂေဟတော ပဝိဝိတ္တတ္တာ ‘ပဝိဝေကော’တိ စ ဗျာပဇ္ဇာဘာဝတော ‘အဗျာပဇ္ဇ’န္တိ စ အရဟတ္တံ ဥပါဒါနဿ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘ဥပါဒါနက္ခယော’တိ စ တဏှာယ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘တဏှက္ခယော’တိ ¶ စ သမ္မောဟာဘာဝတော ‘အသမ္မောဟော’တိ စ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗေဟိ အရဟတ္တံ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ။ သိယာ ခေါ ဧဝမဿာတိ ကဒါစိ ဧဝမဿ၊ အဿ ဝါ အာယသ္မတော ဧဝံ သိယာ။ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော ဇာနန္တော။ ကရဏီယမတ္တာနန္တိ အတ္တနော။ သော ဧဝ ဝါ ¶ ပါဌော။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိ ဣမသ္မိံယေဝ အရဟတ္တံ ကထိတံ။ သေသေသု နိဗ္ဗာနန္တိ ကေစိ။ အသမ္မောဟာဓိမုတ္တောတိ ဧတ္ထေဝ နိဗ္ဗာနံ။ သေသေသု အရဟတ္တန္တိ ကေစိ။ ‘‘သဗ္ဗေသွေဝေတေသု ဥဘယမ္ပီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပဝိဝေကဉ္စ စေတသော၊ အဓိမုတ္တဿ၊ ဥပါဒါနက္ခယဿ စာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အာယတနာနံ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။

သဗ္ဗနီလိကာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၆။ ‘‘ရဉ္ဇနစောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ’’တိ ပါဌော။ ‘‘ခလ္လကာဒီနိ အပနေတွာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဆိဒ္ဒါနိ ကတွာ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တာနံ ဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။

ယာနာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၄။ ‘‘စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စတုရင်္ဂုလတော ဟေဋ္ဌာ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကာသာဝံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ ကုသုမ္ဘာဒိရတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။

သဗ္ဗစမ္မပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၅။ ကိဿ တျာယန္တိ ကိဿ တေ အယံ။

၂၅၆။ ဂိဟိဝိကတန္တိ ဂိဟီနံ အတ္ထာယ ကတံ။ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသီဒိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော’’တိ လိခိတံ။ ကိဉ္စာပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတော ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘တတ္ထ ပန သုတ္တန္တိကဒေသနာယ ဂဟဋ္ဌာဒီနမ္ပိ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ တေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ဌပေတွာ ‘တူလိကံ…ပေ… ဝဋ္ဋန္တီ’တိ ဝုတ္တံ ဝိယ ခါယတီတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၅၉။ မိဂမာတုကောတိ တဿ နာမံ။ ဝါတမိဂေါတိ စ တဿ နာမံ။ ‘‘ကာဠသီဟော ကာဠမုခေါ ¶ ကပီ’’တိ လိခိတံ။ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယေန ပရိယာယေန စမ္မံ ဝဋ္ဋိဿတိ၊ သော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ‘‘အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကဝသေန ¶ ပရိဟာရော ပဋိက္ခိတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိဉ္စိ စမ္မံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာ သိဒ္ဓေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါစမ္မ’’န္တိ ဣဒံ ပရတော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု စမ္မာနိ အတ္ထရဏာနီ’’တိ ဧတ္ထ အနုမတိပ္ပသင်္ဂဘယာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၀။ ‘‘ယံ ¶ ¶ ဘေသဇ္ဇဉ္စေဝ အဿာ’’တိ ပရတော ‘‘တဒုဘယေန ဘိယျောသော မတ္တာယ ကိဿာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝိရောဓဒဿနတော နိဒါနာနပေက္ခံ ယထာလာဘဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာနိဒါနံ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? တဒညာပေက္ခာဓိပ္ပာယတော။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓကာလေပိ ဟိ သပ္ပိအာဒီနံ သတ္တာဟကာလိကဘာဝါပေက္ခာတိ တထာ ဝစနေန ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော၊ တေနေဝ ‘‘အာဟာရတ္ထဉ္စ ဖရေယျ၊ န စ ဩဠာရိကော အာဟာရော ပညာယေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ဧတ္ထ စ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ န ကတော။ ကုတောယေဝ ပန လဗ္ဘာ တဒညာပေက္ခာဓိပ္ပာယော ဘဂဝတော မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝန္တိ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ။ ယံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဝစနံ၊ တံ ‘‘သန္နိဓိံ ကတွာ အပရာပရသ္မိံ ဒိဝသေ ကာလေ ဧဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုဇာနာမီ’’တိ အဓိပ္ပာယတော ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညထာ အတိသယတ္တာဘာဝတော ‘‘ယံ ဘေသဇ္ဇဉ္စေဝ အဿာ’’တိအာဒိ ဝိတက္ကုပ္ပာဒေါ န သမ္ဘဝတိ။ ပဏီတဘောဇနာနုမတိယာ ပသိဒ္ဓတ္တာ အာဗာဓာနုရူပသပ္ပာယာပေက္ခာယ ဝုတ္တာနီတိ စေ? တဉ္စ န၊ ဘိယျောသော မတ္တာယ ကိသာဒိဘာဝါပတ္တိဒဿနတော။ ယထာ ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ ဖာဏိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘နဝနီတံ ဥပါဒါယ သပ္ပိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော နဝနီတံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န၊ ဝိသေသဒဿနာဓိပ္ပာယတော။ ယထာ ဖာဏိတဂ္ဂဟဏေန သိဒ္ဓေပိ ပရတော ဥစ္ဆုရသော ဝိသုံ အနုညာတော ဥစ္ဆုသာမညတော ဂုဠောဒကဋ္ဌာနေ ဌပနာဓိပ္ပာယတော။ တထာ နဝနီတေ ဝိသေသဝိဓိဒဿနာဓိပ္ပာယတော နဝနီတံ ဝိသုံ အနုညာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသဝိဓိ ပနဿ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘ပစိတွာ သပ္ပိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန အဓောတမ္ပိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၂)။ တတ္ထ သပ္ပိ ပက္ကာဝ ဟောတိ၊ နာပက္ကာ။ တထာ ဖာဏိတမ္ပိ။ နဝနီတံ အပက္ကမေဝ။

ဧတ္ထာဟ ¶ – နဝနီတံ ဝိယ ဥစ္ဆုရသောပိ သတ္တာဟကာလိကပါဠိယံ ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗောတိ? န ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာ? သတ္တာဟကာလိကပါဠိယံ ဝုတ္တေ ¶ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာပဒေသေန ယထာ အဂိလာနဿ ဖာဏိတံ ပဋိသိဒ္ဓံ၊ တထာ ဥစ္ဆုရသောပီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ အဝုတ္တေ ပန ဂုဠံ ဝိယ သော ဖာဏိတသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဣဓ အဝတွာ ပစ္ဆာ ဝစနေန ဂုဠောဒကဋ္ဌာနေဝ ဌပိတော ဟောတိ။ တဒတ္ထမေဝ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝဋ္ဋနကပါနကာဓိကာရေ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဧဝ ယာမကာလိကောတိ စေ? န၊ အဋ္ဌကထာဝိရောဓတော။ န ဥပါဒါယတ္ထဿ နိဿယတ္ထတ္တာတိ စေ? ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ ဥစ္ဆုဝိကတိ ဖာဏိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၃) ယဒေတံ နိဿဂ္ဂိယဋ္ဌကထာဝစနံ၊ တတ္ထ ‘‘ဥပါဒါယာ’’တိ ဣမဿ နိဿာယ ပစ္စယံ ကတွာတိ အတ္ထောတိ။ န၊ ပရတော အပရကိရိယာယ အဒဿနတော။ ယထာ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃) ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိ ဣမဿ ဥဿုက္ကဝစနဿ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အပရကိရိယာ ဒိဿတိ၊ န တထာ ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧတ္ထ အပရကိရိယာ ဒိဿတီတိ။ အယုတ္တမေတံ တတ္ထ တဒဘာဝေပိ သိဒ္ဓတ္တာ။ ယထာ ‘‘စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ဧတ္ထ အပရကိရိယာယ အဘာဝေပိ ဥဿုက္ကဝစနံ သိဒ္ဓံ၊ တထာ ဧတ္ထာပိ သိယာတိ? န၊ တတ္ထ ပါဌသေသာပေက္ခတ္တာ။ ယထာ စတ္တာရော မဟာဘူတာ ဥပါဒါယ ဝုတ္တံ၊ ပဝတ္တကံ ဝါ ရူပန္တိ ဣမံ ပါဌသေသံ သာ ပါဠိ အပေက္ခတိ၊ န တထာ ဣဒံ အဋ္ဌကထာဝစနံ ကဉ္စိ ပါဌံ အပေက္ခတိ။ ပရိပုဏ္ဏဝါဒိနော ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ သညာကရဏမတ္တံ ဝါ တဿ ရူပဿ။ ‘‘အတ္ထိ ရူပံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ဟိ သညာကရဏမတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဥစ္ဆုရသံ အာဒိံ ကတွာ၊ တတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘ဥစ္ဆုရသေန သံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ အဂိလာနော ဘိက္ခု ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော၊ ဘိက္ခုနီ ပါဋိဒေသနိယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အယုတ္တန္တိ ဧကေ။ တေ ဝိသေသဟေတုနော အဘာဝံ ဒဿေတွာ ပညာပေတဗ္ဗာ။

ဧတ္တာဝတာ ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယာတိ ဥစ္ဆုရသံ အာဒိံ ကတွာ’’တိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထံ မိစ္ဆာ ဂဟေတွာ ယဒိ ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဝစနေန ဥစ္ဆုရသော ဖာဏိတံ သိယာ၊ ‘‘အပက္ကာ ဝါ’’တိ ဝစနံ နိရတ္ထကံ အပက္ကဝစနေန ဥစ္ဆုရသဿ ဂဟိတတ္တာ။ အထ ‘‘ပက္ကာ ဝါ’’တိ ဝစနေန ဥစ္ဆုရသော ဖာဏိတန္တိ သိဒ္ဓံ၊ ‘‘ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဝစနံ နိရတ္ထကန္တိ ဥတ္တရံ ဝုတ္တံ၊ တံ အနုတ္တရန္တိ သာဓိတံ ဟောတိ။ သော စေတေဟိ အပက္ကာ ဝါတိ သာမံ ဘိက္ခုနာ အပက္ကာ ¶ ဝါ။ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါတိ ဘိက္ခုနာဝ သာမံ ဝိနာ ဝတ္ထုနာ ပက္ကာ ဝါတိ အတ္ထော။ တသ္မာ အညထာ ‘‘သဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဒဿိတော၊ သော ဒုဋ္ဌု ဒဿိတော။ ကသ္မာ? မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘သဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ’’တိ ဝစနဿ စ လဒ္ဓိဝိရောဓတော အဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘ဧတံ သဝတ္ထုကပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ နော ဝဋ္ဋတီ’တိ ¶ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘ဥစ္ဆုဖာဏိတံ ပစ္ဆာဘတ္တံ နော ဝဋ္ဋနကံ နာမ နတ္ထီ’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၃) ဝုတ္တတ္တာ စ သဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါတိ အတ္ထော စ ဝုတ္တောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုဒ္ဒဿိတောတိ သိဒ္ဓံ။ အာဟာရတ္ထန္တိ အာဟာရပယောဇနံ။ အာဟာရကိစ္စံ ယာပနန္တိ အတ္ထောတိ စ။

၂၆၂။ တေလပရိဘောဂေနာတိ သတ္တာဟကာလိကပရိဘောဂေန။

၂၆၃။ သတိ ပစ္စယေတိ ဧတ္ထ သတိပစ္စယတာ ဂိလာနာဂိလာနဝသေန ဒွိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဿ ဟိ အနာပတ္တိဝါရေ ယာမကာလိကာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ အဝိသေသေန သတိပစ္စယတာ ဝုတ္တာ။ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဂုဠံ၊ အဂိလာနဿ ဂုဠောဒကံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ လောဏသောဝီရကံ၊ အဂိလာနဿ ဥဒကသမ္ဘိန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သိဒ္ဓံ သတိပစ္စယတာ ဂိလာနာဂိလာနဝသေန ဒုဝိဓာတိ။ အညထာ အသတိ ပစ္စယေ ဂုဠောဒကာဒီသု အာပဇ္ဇတိ။ တတော စ ပါဠိဝိရောဓော။

ပိဋ္ဌေဟီတိ ပိသိတတေလေဟိ။ ကောဋ္ဌဖလန္တိ ကောဋ္ဌရုက္ခဿ ဖလံ။ ‘‘မဒနဖလံ ဝါ’’တိ စ လိခိတံ။ ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ဟိင်္ဂုရုက္ခဿ ဒဏ္ဍပလ္လဝပဝါဠပါကနိပ္ဖန္နာ။ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ နာမ တဿ မူလသာခပါကနိပ္ဖန္နာ။ တကံ နာမ တဿ ရုက္ခဿ တစပါကောဒကံ။ တကပတ္တီတိ တဿ ပတ္တပါကောဒကံ။ တကပဏ္ဏီတိ တဿ ဖလပါကောဒကံ။ အထ ဝါ ‘‘တကံ နာမ လာခါ။ တကပတ္တီတိ ကိတ္တိမလောမလာခါ။ တကပဏ္ဏီတိ ပက္ကလာခါ’’တိ လိခိတံ။ ဥဗ္ဘိဒံ နာမ ဦသပံသုမယံ။

၂၆၄။ ဆကဏံ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏံ နာမ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ၊ တေန ‘‘ဌပေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ စာလိတေဟီတိ ပရိဿာဝိတေဟိ။

၂၆၅။ နာနာသမ္ဘာရေဟိ ကတန္တိ နာနောသဓေဟိ။

ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၄။ သာမံ ¶ ပက္ကံ သမပက္ကန္တိ ဒုဝိဓံ ဝိယ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ခီရာဒီသု ဥဏှမတ္တမေဝ ပါကော။ တေန ဥတ္တဏ္ဍုလာဒိသမာနာ ဟောန္တိ။

၂၇၆-၈။ ‘‘ဗုဒ္ဓပ္ပမုခ’န္တိ ¶ အာဂတဋ္ဌာနေ ‘ဘိက္ခုသင်္ဃော’တိ အဝတွာ ‘သင်္ဃော’တိ ဝုစ္စတိ ဘဂဝန္တမ္ပိ သင်္ဂဟေတု’’န္တိ ဝဒန္တိ။ နာဂေါတိ ဟတ္ထီ။

၂၇၉။ သမ္ဗာဓေတိ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ စ ပဿာဝမဂ္ဂေပိ အနုလောမတော။ ဒဟနံ ပဋိက္ခေပါဘာဝါ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္ထဝတ္တိကမ္မာနုလောမတော န ဝဋ္ဋတီတိ စေ? န၊ ပဋိက္ခိတ္တပဋိက္ခေပါ၊ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဿ တပ္ပရမတာဒီပနတော၊ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ပုဗ္ဗေ ပဋိက္ခိတ္တမ္ပိ သတ္ထကမ္မံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ပစ္ဆာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဒွိက္ခတ္တုံ သတ္ထကမ္မဿ ပဋိက္ခေပေါ ကတော။ တေန သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ နာမ။ သတ္ထဝတ္တိကမ္မတော ဥဒ္ဓံ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ပုဗ္ဗေ သမ္ဗာဓေယေဝ သတ္ထကမ္မံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ပစ္ဆာ သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မာ တဿေဝ ပဋိက္ခေပေါ၊ နေတရဿာတိ သိဒ္ဓံ။ ဧတ္ထ ‘‘သတ္ထံ နာမ သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ယေန ဆိန္ဒတိ၊ တံ သဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကဏ္ဋကေန ဝါ’’တိအာဒိ။ ခါရဒါနံ ပနေတ္ထ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ပသာခေ လေပမုခေန အနုညာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကေ ပန ‘‘သတ္ထကမ္မံ ဝါ’’တိ ပါဌံ ဝိကပ္ပေတွာ ဝတ္ထိကမ္မံ ကရောန္တိ။ ‘‘ဝတ္ထီ’’တိ ကိရ အဂ္ဃိကာ ဝုစ္စတိ။ တာယ ဆိန္ဒနံ ဝတ္ထိကမ္မံ နာမာတိ စ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ၊ တေ ‘‘သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာ’’တိ ဣမဿ ပဒဘာဇနီယံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ အဏ္ဍဝုဍ္ဎီတိ ဝါတဏ္ဍကော။ အာဒါနဝတ္တီတိ အာနဟဝတ္တိ။

မနုဿမံသပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၀။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿမံသံ…ပေ… ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပဋိ…ပေ… ဒုက္ကဋဿာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ အပ္ပဋိဝေက္ခဏဒုက္ကဋဉ္စ ထုလ္လစ္စယဉ္စာတိ ဒွေ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယမံသေပိ အပ္ပဋိဝေက္ခဏပစ္စယာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကေစိ ‘‘မံသဘာဝံ ဇာနန္တောဝ အာပဇ္ဇတိ။ ပူဝါဒီသု အဇာနန္တဿ ကာ ပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အဇာနန္တောပိ အာပဇ္ဇတိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာတိ ကေစိ။

ဟတ္ထိမံသာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၁။ ဣမေသံ ¶ …ပေ… သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ဒသန္နမ္ပိ မနုဿမံသာဒီနံ အကပ္ပိယဘာဝမတ္တပရိဒီပနဝစနံ၊ နာပတ္တိဝိဘာဂဒဿနဝစနံ။ ယံ ကိဉ္စိ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ ခါဒန္တဿ အာပတ္တိယေဝါတိ ဣဒမ္ပိ အနိယမိတဝစနမေဝ ‘‘အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ¶ ။ တဒုဘယမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ မနုဿာဒီနံ မံသာဒီသု ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဂဟိတနယေဟိ အဓိပ္ပာယော ဇာနိတုံ သက္ကာတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ ဧတေသံ မနုဿာဒီနံ မံသာဒီနိ အကပ္ပိယာနိ၊ တသ္မာ မနုဿာနံ မံသာဒီသု ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ။ သေသာနံ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ။ ပါဌေယေဝ ဟိ လောဟိတာဒိံ မံသဂတိကံ ကတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿမံသံ…ပေ… ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝ ဟတ္ထာဒီနံ မံသာဒီသုပိ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ပညတ္တာ။ တေန ဝုတ္တံ သီဟဠဋ္ဌကထာယံ ‘‘မနုဿမံသေ ဝါ ကေသေ ဝါ နခေ ဝါ အဋ္ဌိမှိ ဝါ လောဟိတေ ဝါ ထုလ္လစ္စယမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဧဝ –

‘‘အဋ္ဌိပိ လောဟိတံ စမ္မံ၊ လောမမေသံ န ကပ္ပတီ’’တိ။ –

ခုဒ္ဒသိက္ခာဂါထာပဒဿ အတ္ထော စ အဓိပ္ပာယော စ သုဝိညေယျောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေတိ ဧတ္ထ အနာဒရိယဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥဒကမနုဿာဒိမံသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ နာဂရာဇေန ဝုတ္တာဒီနဝေ သတိပိ ဥဇ္ဈာယနာဓိကာရမေဝ ဂဟေတွာ ‘‘ပဋိကူလတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၃။ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ ဣဒံ သင်္ဂီတိကာရကဝစနံ။ န ဟိ ဘဂဝါ တမေဝ သိက္ခာပဒံ ဒွိက္ခတ္တုံ ပညပေသိ၊ ဧဝံ ဧဝရူပေသူတိ ဧကေ။ ပဌမပညတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ န စ တေ ဘိက္ခူ သာပတ္တိကာ ဇာတာ။ ကထံ? ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ။ ‘‘အပိစ မယံ ကာလဿေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိမှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မာတိကာဝိဘင်္ဂေ (ပါစိ။ ၂၂၇) စ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတော၊ တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧတံ ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အညံ ဘောဇနံ နာမ နိမန္တနတော လဒ္ဓံ ယံ ကိဉ္စီတိ သိဒ္ဓံ။ ယသ္မာ န ဘောဇ္ဇယာဂုနိမန္တနတော လဒ္ဓဘောဇနံ၊ တသ္မာ ¶ ‘‘ဧတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ပရိဘုဉ္ဇိံသူတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန အညနိမန္တနတော လဒ္ဓဘောဇနမေဝ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ၊ နေတရန္တိ အနုညာတံ။ တတော ပဋ္ဌာယ တဿ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘နိစ္စဘတ္တေ သလာကဘတ္တေ ပက္ခိကေ ဥပေါသထိကေ ပါဋိပဒိကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ဝေသာလိယာ ပညတ္တကာလေ နတ္ထိ၊ ယဒိ အတ္ထိ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိမာတိကာဝိဘင်္ဂဝိရောဓော၊ တသ္မာ ‘‘အပိစ မယံ ကာလဿေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိမှာ’’တိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တတ္တာ၊ ပဒဘာဇနေပိ ‘‘အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ စ ပဌမံ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ နိမန္တိတံ ဘောဇနံ ဌပေတွာ အနိမန္တိတမေဝ ¶ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ၊ နေတရန္တိ ကိဉ္စာပိ အာပန္နံ၊ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတြ နိမန္တိတေန အညဿ ဘောဇ္ဇယာဂု ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ပဌမနိမန္တိတဘောဇနတော အညံ ပစ္ဆာ လဒ္ဓံ နိမန္တိတဘောဇနံ၊ နိစ္စဘတ္တာဒီနိ စ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇမာနံ ဝိယ ဇာတန္တိ အနုပညတ္တိပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏံ၊ အနိမန္တနဘောဇနေ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂနိဝါရဏဉ္စ ကရောန္တော၊ ပဌမပညတ္တိသိက္ခာပဒမေဝ ဣမိနာ အတ္ထေန ပရိဏာမေန္တော စ ‘‘ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဘဂဝါ အာဟ၊ တသ္မာ တတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာ နိမန္တနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿေဝ အာပတ္တိ။ တေသု န နိစ္စဘတ္တာဒီနီတိ အာပန္နံ။ တေနေဝါယသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရော တဿ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘နိစ္စဘတ္တေ’’တိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒါနိ ပက္ခိပိတွာ သင်္ဂါယိ။ အဓိပ္ပာယညူ ဟိ တေ မဟာနာဂါ၊ တသ္မာ ပဌမမေဝ ယံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနံ၊ ပစ္ဆာပိ တံ အနုရက္ခန္တေန အဘောဇနံ မဓုဂေါဠကံ အပရာမသိတွာ ဘောဇ္ဇယာဂု ဧဝ ဝုတ္တာတိ ဧဝံ အာစရိယော။

ဧတ္ထာဟ – ယထာ ပစ္ဆာလဒ္ဓလေသေန ထေရေန နိစ္စဘတ္တာဒိပက္ခေပေါ ကတော၊ ဧဝံ ကထိနက္ခန္ဓကေ ပရမ္ပရဘောဇနံ ပက္ခိပိတွာ ‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ကပ္ပိဿန္တီ’’တိ ကိမတ္ထံ န ဝုစ္စန္တိ? ဝုစ္စတေ – ယထာဝုတ္တလေသနိဒဿနတ္ထံ။ အညထာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဝေသာလိယံ၊ အန္ဓကဝိန္ဒေ စာတိ ဥဘယတ္ထ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎေန ပညတ္တံ သိယာ။ နော စေ၊ သာပတ္တိကာ ဘိက္ခူ သိယုံ၊ န စ တေ သာပတ္တိကာ အပ္ပဋိက္ခိတ္တေပိ တေသံ ကုက္ကုစ္စဒဿနတော။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘိက္ခူနံ ဒေဟီတိ။ ဘိက္ခူ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဘဂဝတော အာဏတ္တိယာ ပရိဘုတ္တာနမ္ပိ ‘‘ဩဒိဿကံ နု ခေါ ဣဒံ အမှာက’’န္တိ ဝိမတိပ္ပတ္တာနံ ဝိမတိဝိနောဒနတ္ထံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဂုဉ္စ မဓုဂေါဠကဉ္စာ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ဧဝမိဓာပေတေ ပညတ္တံ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒံ ဩမဒ္ဒိတွာ ပရမ္ပရဘောဇနံ ကထံ ဘုဉ္ဇိဿန္တီတိ။ ဧတ္ထာဟု ကေစိ အာစရိယာ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒေနေဝ ‘‘အညဿ ဘောဇနံ န ကပ္ပတီ’’တိ ဇာနန္တာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဂုဉ္စာ’’တိ ဝိသုံ အနုညာတတ္တာ ‘‘ပဋဂ္ဂိဒါနမဟာဝိကဋာဒိ ဝိယ ကပ္ပတီ’’တိ သညာယ ဘုဉ္ဇိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပိစ မယံ ကာလဿေဝ ဘောဇ္ဇယာဂုယာ ဓာတာ’’တိအာဒိ၊ တံ အယုတ္တံ တတ္ထ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိမာတိကာဝိဘင်္ဂဝိရောဓေန အနာပတ္တိဝါရေ နိစ္စဘတ္တာဒီနံ အသမ္ဘဝပ္ပသင်္ဂတော၊ ဘိက္ခူနံ သာပတ္တိကဘာဝါနတိက္ကမနတော၊ မိစ္ဆာဂါဟဟေတုပ္ပသင်္ဂေန ဘဂဝတာ အနုညာတပ္ပသင်္ဂတော စ။ တေ ဟိ ဘိက္ခူ ယသ္မာ ဘဂဝါ ကတ္ထစိ ဝိနယဝသေန ကပ္ပိယမ္ပိ ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၉၄၊ သု။ နိ။ ၈၁၊ မိ။ ပ။ ၄။၅။၉) ပဋိက္ခိပတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ပတိ ‘‘ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သိက္ခာပဒံ ပတိ ဘဂဝါပိ အတ္တနော အဓိပ္ပာယပ္ပကာသနတ္ထမေဝ ¶ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဂုဉ္စာ’’တိ အာဟ။ ဒုရဝဂ္ဂါဟော ဟိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဟိ ဘာရဒွါဇဿ ပါယာသံ အဘောဇနေယျန္တိ အကတဝိညတ္တိပ္ပသင်္ဂတော ပဋိက္ခိပိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဝိညာပေတွာ သဇ္ဇိတံ တေကဋုလယာဂုံ ပန ‘‘ယဒပိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝိညတ္တံ၊ တဒပိ အကပ္ပိယ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ယဒပိ၊ အာနန္ဒ၊ အန္တောဝုတ္ထ’’န္တိအာဒိမေဝါဟ။ တေန နော စေ တံ အန္တောဝုတ္ထံ ကပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယဒဿနေန ပဏီတဘောဇနသူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒါနိ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ ဘဂဝတောပိ ကပ္ပတိ၊ ပဂေဝ အမှာကန္တိ။

၂၈၄။ ဂိလာနဿေဝ ဘဂဝတာ ဂုဠော အနုညာတောတိ ‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသာယနီယာနီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၂၂) ဝစနဝသေန ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ တေ ဣဓ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ကုက္ကုစ္စာယိံသု။ ဣဓ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဂုဠောဒက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂုဠာဓိကာရတ္တာ ပုဗ္ဗေ အနုညာတဉ္စ ဝတွာ အဂိလာနဿ ဂုဠောဒကံ အနုညာတံ၊ တေန ဂိလာနေန သတိ ပစ္စယေ ဂုဠော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ ဂုဠောဒကံ အသတိ ပစ္စယေပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ‘‘ဂုဠောဒကံ ကာလိကေသု သတ္တာဟကာလိကံ၊ ဘဂဝတာ ဩဒိဿာနုညာတတ္တာ သတ္တာဟာတိက္ကမေန ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဥဒကသမ္ဘိန္နတ္တာ သတ္တာဟကာလိကဘာဝံ ဇဟတိ။ ‘‘ယထာ အမ္ဗာဒိ ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ယာမကာလိကံ ဇာတံ၊ တထာ သတ္တာဟကာလိကံ ဇဟိတွာ တဒနန္တရေ ¶ ယာဝဇီဝိကေ ဌိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ၊ တဉ္စ ဘဂဝတာ ဩဒိဿာနုညာတတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏာဘာဝေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ‘‘ဂုဠောဒက’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဒကဂတိက’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဥဒကမိဿံ ဥဒကဂတိကံ ဟောတိ၊ မဓုပိ သိယာ တံ တထာ အနုညာတတ္တာ။ မာ ဟောတု၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ ဥဒကဂတိကတ္တာ၊ တဉ္စ န ဟောတိ၊ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာပိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ အညတရသ္မိံ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

၂၈၅။ သုညာဂါရန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ။

ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၅။ ဩရဝသဒ္ဒန္တိ မဟာသဒ္ဒံ။ ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာတိ ဧတ္ထ ဧကေနာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဗဟူသု ဧကဿပိ ဝစနေန သဟ သိယာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာမသိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာမသိတေ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဝစနေန သေသာပိ အနုညာတာ။ ‘‘ဘိတ္တိဉ္စေ ဥပသန္တေ ပစ္ဆာ တံ ပူရေန္တိ၊ တတ္ထ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပကတိဘူမိယံယေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ ဥပရိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတာစယဿာ’’တိအာဒိနာ ဝိရုဇ္ဈတိ ဝိယ။ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘အသတိယာ ¶ အနဓိဋ္ဌိတာယ သရိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ စေ ဥပရိ အဓိဋ္ဌိတာ၊ ဟေဋ္ဌာ ဌိတံ ဘဏ္ဍံ အကပ္ပိယံ၊ ဥပရိဋ္ဌိတမေဝ ကပ္ပိယံ၊ အယမေတ္ထ ဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ကပ္ပိယကုဋိ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံဝိဓေ ပုန ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ကပ္ပိယကုဋိံ ကာတုံ ဒေမာတိ ဧတ္ထ ကပ္ပိယကုဋိကိစ္စံ ကာတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဘောဇနသာလာ ပန သေနာသနမေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကာတဗ္ဗန္တိ အပရေ။ ‘‘အကတေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘မုခသန္နိဓိ နာမ ဘောဇနကာလေ သန္နိဓီ’’တိ လိခိတံ။ မုခသန္နိဓီတိ တဿ နာမံ။ ‘‘ယဒိ သန္နိဓိ ဟောတိ၊ ပါစိတ္တိယံ ဘဝေယျ၊ မုခသန္နိဓိ ပန ဒုက္ကဋံ၊ တသ္မာ သန္နိဓိ အနဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တဿ သန္တကံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ နာဓိပ္ပေတံ။ စီဝရဝိကပ္ပနေ ဝိယ ကပ္ပိယမတ္တံ ဉာတဗ္ဗန္တိ ကေစိ။

ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ‘‘အတ္တနာ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ပရိစ္စဇိတွာ သာမဏေရာဒီဟိ ပါနကံ ကတွာ ဒိန္နေ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပစ္ဆာဘတ္တံ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏေ နိဒ္ဒေါသတ္တာ၊ ပုရေဘတ္တမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ¶ နိဿဋ္ဌတ္တာ၊ အတ္တနာ စ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ဒေါသော န ဒိဿတိ၊ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာလူကာ နာမ ကန္ဒာ၊ ‘‘ဣတော ကိဉ္စိတက’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ။ ‘‘ဖာရုသကန္တိ ဂေါဠဝိသယေ ဧကော ရုက္ခော’’တိ စ လိခိတံ။ ‘‘ပက္ကဍာကရသ’’န္တိ ဝိသေသိတတ္တာ ‘‘အပက္ကံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိဝစနေနပိ သိဒ္ဓမေဝ။ တဏ္ဍုလဓောဝနောဒကမ္ပိ ဓညရသော ဧဝ။ ‘‘နိက္ကသဋော ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာလိကော’’တိ လိခိတံ။ သာဝိတ္တီတိ ဂါယတ္တိ။ ဆန္ဒသောတိ ဝေဒဿ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗဇိတေန အကပ္ပိယေ သမာဒပေတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အနုပသမ္ပန္နဿာပိ န ကေဝလံ ဒသသု ဧဝ သိက္ခာပဒေသု၊ အထ ခေါ ယံ ဘိက္ခုဿ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မိမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၀၅။ ဒွေ ပဋာ ဒေသနာမေနေဝါတိ စီနပဋ္ဋသောမာရပဋ္ဋာနိ။ တီဏီတိ ပတ္တုဏ္ဏေန သဟ တီဏိ။ ဣဒ္ဓိမယိကံ ဧဟိဘိက္ခူနံ နိဗ္ဗတ္တံ။ ဒေဝဒတ္တိယံ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေန လဒ္ဓံ။ ‘‘ယာမာတိက္ကမေ သန္နိဓိဝသေန သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝသေနာ’’တိ လိခိတံ။

ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ကထိနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၆။ ‘‘ကထိနန္တိ ¶ ¶ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ ထိရန္တိ အတ္ထော’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ပဉ္စ ကပ္ပန္တီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ကပ္ပိဿန္တီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ‘‘ဝေါ’’တိ ဣမဿ သာမိဝစနပက္ခေ ယုဇ္ဇတိ တေသံ တသ္မိံ ခဏေ အနတ္ထတကထိနတ္တာ။ ဒွီသု ပနေတေသု အတ္ထဝိကပ္ပေသု ပစ္ဆိမော ယုတ္တော သဗ္ဗေသမ္ပိ တေသံ ပါဝေယျကာနံ သဗ္ဗဓုတင်္ဂဓရတ္တာ။ နိမန္တနံ သာဒိယန္တဿေဝ ဟိ အနာမန္တစာရော ပညတ္တော၊ တထာ ဂဏဘောဇနံ။ အသမာဒါနစာရော အနဓိဋ္ဌိတတိစီဝရဿ နတ္ထိ အတေစီဝရိကဿ ယာဝဒတ္ထစီဝရစတုတ္ထာဒိစီဝရဂ္ဂဟဏသမ္ဘဝတော။ ဣတရဿာပိ အနဓိဋ္ဌာနမုခေန လဗ္ဘတိ။ စီဝရုပ္ပာဒေါ အပံသုကူလိကဿေဝ။ ‘‘ကထိနတ္ထတသီမာယ’’န္တိ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿ မတကစီဝရာဒိဘာဂိယတာယ ဗဒ္ဓသီမာယ တတြုပ္ပာဒါဘာဝတော ဝိညေယျမေတံ ဥပစာရသီမာဝေတ္ထ အဓိပ္ပေတာတိ။ ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တီတိ ကေ သာဓေန္တီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ ဇနာ သာဓေန္တိ။ ကထိနဒုဿဿ ဟိ ဒါယကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတ္တာရော ဟောန္တိ။ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ။ ‘‘တတြ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ စတုဝဂ္ဂေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဌပေတွာ တီဏိ ကမ္မာနိ ဥပသမ္ပဒံ ပဝါရဏံ အဗ္ဘာန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၈၈) စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘န ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ယဿ သင်္ဃော ကထိနဒုဿံ ဒေတိ၊ တံ ဟတ္ထပါသေ အကတွာပိ ဗဟိသီမာယ ဌိတဿပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာ ဧဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘တဿ ကမ္မပ္ပတ္တတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တတြုပ္ပာဒေန တဏ္ဍုလာဒိနာ ဝတ္ထေသု စေတာပိတေသု အတ္ထတကထိနာနမေဝ တာနိ ဝတ္ထာနိ ပါပုဏန္တိ။ ဝတ္ထေဟိ ပန တဏ္ဍုလာဒီသု စေတာပိတေသု သဗ္ဗေသံ တာနိ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ လဘန္တီတိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌကောဋိယာ ဝုတ္တံ။ အန္တရာယေန အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနံ ကထိနတ္ထာရသမ္ဘဝတော ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ကထံ ပညာယတီတိ စေ? ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ အတ္ထာရကဿ စ အနုမောဒကဿ စာ’’တိ (ပရိ။ ၄၀၃) ¶ ပရိဝါရေ ဧကဝစနကရဏတော၊ တတ္ထေဝ ‘‘သင်္ဃဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ၊ ဂဏဿ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ (ပရိ။ ၄၁၄) ဝစနတော စ။

အညသ္မိံ ¶ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ ဣဒံ ကိံ ဧကသီမသ္မိံ၊ ဥဒါဟု နာနာသီမသ္မိန္တိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ ဧကသီမသ္မိံ၊ ပရတော ‘‘သစေ ပန ဧကသီမာယ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဣဒဉှိ ဝစနံ သဗ္ဗေသံယေဝ ဧကော ကထိနတ္ထာရောတိ ဒီပေတိ။ အထ နာနာသီမသ္မိံ၊ ဥပနန္ဒဿ ဧကာဓိပ္ပာယဒါနာနုမတိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဒေထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃပုရိသဿ ဧကာဓိပ္ပာယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၄)။ ဣဒဉှိ ဝစနံ ဒွီသုပိ အာဝါသေသု တဿ ကထိနတ္ထာရသိဒ္ဓိံ ဒီပေတီတိ။ အဝိရောဓောဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အပ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ၊ တသ္မာ ဧကသီမသ္မိံ ဝါ နာနာသီမသ္မိံ ဝါ နာနူပစာရေ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပန္နော ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရေတုမ္ပိ လဘတိ၊ ဝဿိကော စ ဟောတိ အာနိသံသဉ္စ လဘတီတိ သာမဏေရာနံ ဝဿူပဂမနံ အနုညာတံ ဟောတိ၊ သာမဏေရာ ကထိနာနိသံသံ လဘန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။

တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရပ္ပဟောနကန္တိ ဣဒံ ‘‘န အညတြ သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန အန္တရဝါသကေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈနံ ဝိယ ဒိဿတိ။ အယဉှိ ပါဠိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရဝိရဟေနာပိ န အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ ဒီပေတီတိ စေ? န၊ တဒတ္ထဇာနနတော၊ န တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရဝိရဟေန န အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ ဟိ ဒီပေတုကာမော ဘဂဝါ တံ ပါဠိမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘အညတြ သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန အန္တရဝါသကေနာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာတိ စေ? န၊ အဓိပ္ပာယဇာနနတောဝ။ ယော သင်္ဃာဋိယာ အတ္ထရိတုကာမော၊ တဿ အညတြ သင်္ဃာဋိယာ န အတ္ထတံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတရတ္ထာပီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ သုက္ကပက္ခေ ‘‘သင်္ဃာဋိယာ အတ္ထတံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကမေဝ စီဝရံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘စတုဝီသတိယာ အာကာရေဟိ အနတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ၊ သတ္တရသဟိ အာကာရေဟိ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ ယထာရဟံ ဥက္ကဋ္ဌကောဋိယာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ကဏှပက္ခေ ဥလ္လိခိတ…ပေ… နိဿီမဋ္ဌာနုမောဒနာနံ စတုဝီသတိယာ အာကာရာနံ သမ္ဘဝန္တာနံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝေနပိ နိမိတ္တကတာဒီနံ အသမ္ဘဝန္တာနံ အညတရဘာဝေနပိ န အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ ဧဝမဓိပ္ပာယော ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုက္ကပက္ခေပိ အဟတာဟတကပ္ပ…ပေ… သီမဋ္ဌာနုမောဒနာနံ သတ္တရသန္နံ အာကာရာနံ သမ္ဘဝန္တာနံ အညတရဘာဝေနပိ ဣတရေသံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝေနပိ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ ဧဝမဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညထာ အညမညဝိရောဓော၊ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတြိဒံ ¶ မုခမတ္တနိဒဿနံ – ကဏှပက္ခေ ‘‘ဥတ္တရာသင်္ဂေန အတ္ထတေ ကထိနေ န အညတြ သင်္ဃာဋိယာ န အညတြ အန္တရဝါသကေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ ဝစနပ္ပမာဏတော တံ ကထိနံ အနတ္ထတံ သိယာ။ သုက္ကပက္ခေ စ ‘‘အနိမိတ္တကတေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ ဝစနပ္ပမာဏတော အနိမိတ္တကတေန ကထိနေ အတ္ထတေ တဉ္စေ ပရိကထာ ကတံ၊ တထာပိ အတ္ထတမေဝ ကထိနံ ဟောတီတိ အယံ ဒုဝိဓောပိ ဝိရောဓော။ ယထာဝုတ္တနယေန အဓိပ္ပာယေ ဂဟိတေ ပရိဟာရော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယော အာနိသံသံ ဗဟုံ ဒေတီတိ ဣမိနာ ပစ္စယလောလဘာဝံ ဝိယ ဒီပေတိ၊ တထာပိ ဘဂဝတာ ယာဝဒတ္ထစီဝရပရိယေသနပညာပနမုခေန ဒွါရံ ဒိန္နန္တိ ကတွာ သင်္ဃာနုဂ္ဂဟတ္ထံ ဟောတိ။ ‘‘အကာတုံ န ဟောတီတိ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ လိခိတံ။ အနုမောဒါမာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုမောဒါမီ’’တိ ဧကကေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ကိရ ဝုတ္တံ။ ကထိနစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာယ ဘိန္နမတ္တာယ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထတံ ဟောတိ။ ‘‘ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ကထိနဒုဿဿ ဧဝ ကမ္မဝါစာ၊ သေသစီဝရဒါနေ အပလောကနမေဝါတိ အတ္ထော’’တိ လိခိတံ။ ဧကသီမာယာတိ ဧကဥပစာရသီမာယာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗဒ္ဓသီမာ အဓိပ္ပေတာ ဧကသီမာယ ဧကဋ္ဌာနေ အတ္ထရိတေ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထရိတံ ဟောတိ ‘သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပတိတွာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တေဟိပိ အနုမောဒန္တေဟိ အတ္ထရိတမေဝ ဟောတိ၊ ဥပစာရပရိစ္ဆိန္နေ တတ္ထ တတ္ထ လဒ္ဓံ တေဟိ တေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌေဟိပိ လဘိတဗ္ဗံ သဗ္ဗေဟိပိ အတ္ထရိတတ္တာ၊ အယံ ဝိသေသော။ မဟာအဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဧဝမေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

၃၀၈။ စတုဝီသတိ အာကာရဝန္တတာယ မဟာဘူမိကံ။ ‘‘ဒီဃသိဗ္ဗိတန္တိ ပစ္ဆာကတသိဗ္ဗနံ၊ ဩဝဋ္ဋိတွာ သိဗ္ဗနံ ဝါ’’တိ လိခိတံ။ ကဏ္ဍုသံ နာမ ပုဗ္ဗဗန္ဓနံ။ ပဌမစိမိလိကာ ဃဋေတွာ ဌပိတာ ဟောတီတိ ကထိနဒုဿံ ဒုဗ္ဗလံ ဒိသွာ ¶ တံ ဗလဝတာ အတ္တနော ပကတိဒုဿေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတွာ ဒုပဋ္ဋံ ကတွာ သိဗ္ဗိတုကာမေဟိ ကထိနဒုဿတော ပကတိဒုဿဿ မဟန္တတာယ ပဌမံ တပ္ပမာဏာနုရူပံ ဗန္ဓကဏ္ဍုသေ ဃဋေတွာ ရဇ္ဇုကေဟိ ဗန္ဓိတွာ ကတံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကထိနစီဝရဿ အပ္ပတာယ ပဌမံ ဗဒ္ဓဒုဿံ ကုစ္ဆိစိမိလိကာ ဟောတိ၊ မဟာပစ္စရိယံ၊ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တဝစနနိဒဿနံ၊ ဗျဉ္ဇနေ ဧဝ ဘေဒေါ၊ အတ္ထေ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမိနာ ကိံ ဒီပေတီတိ စေ? တထာကတံ ဒုပဋ္ဋစီဝရံ ပကတိစီဝရဿ မဟန္တတာယ ပကတိစီဝရသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ န ကထိနစီဝရသင်္ချန္တိ ကဿစိ သိယာ၊ နေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကုစ္ဆိစိမိလိကဘာဝေန ဌိတမ္ပိ ကထိနစီဝရံ။ မဟန္တမ္ပိ တံ ပကတိစီဝရံ အတ္တနော ကထိနစီဝရမေဝါတိ။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဉ္စကဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ကထိနဒုဿံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဗဟုဓာ ဆိန္ဒိတွာ သိဗ္ဗိတုကာမော ကထိနစီဝရတော ¶ ပဋ္ဋံ ဂဟေတွာ အညသ္မိံ အကထိနစီဝရေ ပဋ္ဋမာရောပေတီ’’တိ လိခိတံ။ အထ ဝါ ဗဟူနိ ကထိနဒုဿာနိ ပံသုကူလာနိ ခုဒ္ဒကခုဒ္ဒကာနိ ဧကစီဝရတ္ထာယ၊ မဟန္တာနိ စ ဦနတ္ထာယ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ။ ကထိနစီဝရတောတိ ဘိက္ခု ဧကစ္စတော ကထိနစီဝရတော ပဋ္ဋံ ဂဟေတွာ အညသ္မိံ အာရောပေတိ။ ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပံသုကူလာနိ ကထိနဒုဿာနိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥဒါဟု ခုဒ္ဒကာနိပီတိ? ဧတ္ထ အစီဝရသင်္ချတ္တာ ခုဒ္ဒကာနိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကမ္မဝါစာ တတ္ထ န ရုဟတီတိ ဧကေ။ ‘‘ပံသုကူလေန အတ္ထတံ ဟောတီ’’တိ ပါဠိယံ နယဒါနတော ကုစ္ဆိစိမိလိကဘာဝေန ဌိတဿ ကထိနဒုဿဿ အတ္တနော သဘာဝေန အနဓိဋ္ဌာနုပဂဿ ပုရာဏစီဝရဘာဝေနေဝ အဓိဋ္ဌာနာရဟဿပိ ကထိနစီဝရဘာဝါနုမတိမုခေန အဋ္ဌကထာယံ ပဒါနတော စ ခုဒ္ဒကာနိပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဉှိ ကထိနတ္ထာရကော ဃဋေတွာ ကထိနစီဝရံ ကရိဿတီတိ ကတွာ ကပ္ပတီတိ ဧကေ၊ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နိစယသန္နိဓိ သင်္ဃာယတ္တာ သင်္ဃေန ကတတ္တာ။ ရတ္တာတိက္ကန္တံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဉ္စ ခဏ္ဍာနိ ပဋ္ဋာနိ ပမာဏံ အဿာတိ ပဉ္စကံ။ တေန ဝါ အတိရိတ္တေန ဝါတိ အတ္ထော။ တဒဟေဝ သဉ္ဆိန္နေနာတိ သင်္ဃေန ကထိနတ္ထာရကဿ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ဒိန္နေနေဝ တဒဟေဝ သဉ္ဆိန္နေန သမဏ္ဍလိကတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဒိန္နံယေဝ ဟိ ပရိဝါရေ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏံ သတ္တဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ဒါယကေန ဒိယျမာနံ၊ တသ္မာ ပရိနိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏမေဝ စေ ¶ ဒါယကော သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗံ။ တေန စ တသ္မိံယေဝ သီမာမဏ္ဍလေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အတ္ထရိတွာ သင်္ဃော အနုမောဒါပေတဗ္ဗော ကတပုဗ္ဗကရဏဿ ပုန ကတ္တဗ္ဗာဘာဝတော။ အတ္ထာရကဿ ဟတ္ထဂတမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘န ဥလ္လိခိတမတ္တေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိနိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏမ္ပိ ပုန ဓောဝိတွာ ဝိသိဗ္ဗိတွာ ကာတဗ္ဗမေဝ ဝစနပမာဏတောတိ စေ? န၊ ဆိန္နဿ ပုန ဆေဒါသမ္ဘဝတော။ အညသ္မိံ ဌာနေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗမေဝါတိ စေ? န၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိကာရေ ‘‘ကေသမဿုံ ဩဟာရာပေတွာ’’တိ ဝစနပ္ပမာဏတော မုဏ္ဍိကဿ ဆိန္နေပိ ကေသေ ပရိယေသိတွာ သိရသ္မိံ ဌပေတွာ ပုန ဩဟာရာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗပ္ပသင်္ဂတော၊ န ဣဓ န-ကာရေန ပဋိသိဒ္ဓတ္တာတိ စေ? န၊ ‘‘န အညတြ သင်္ဃာဋိယာ’’တိ န-ကာရေန ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန အတ္ထတေ အနတ္ထတံ ဟောတီတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂတော၊ တသ္မာ အဘိနိဝေသော န ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

၃၀၉။ အသန္နိဓိကတေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ ဧတ္ထ ကိံ ကထိနတ္ထာရမာသေယေဝ ဒုဝိဓောပိ သန္နိဓိ အဓိပ္ပေတော၊ ဥဒါဟု တတော ပုဗ္ဗေပိ၊ ဒါယကေန ဝါ ကဒါ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကိံ ကထိနတ္ထာရမာသေယေဝ၊ ဥဒါဟု ¶ တတော ပုဗ္ဗေပိ၊ ကထိနတ္ထာရမာသေပိ အသုကသ္မိံ ဒိဝသေယေဝ အတ္ထာရတ္ထာယ ဒမ္မီတိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ကထိနတ္ထာရမာသေ ဧဝ ဒုဝိဓောပိ သန္နိဓိ။ ဒါယကေနာပိ ဝဿာဝါသိကံ ဝိယ ကထိနစီဝရံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ကထိနဒါယကဿ ဝတ္တံ အတ္ထီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) နယေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဥက္ကဋ္ဌမတ္တမေတန္တိ စေ? န၊ ‘‘ကထိနံ နာမ အတိဥက္ကဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၈) ဝုတ္တတ္တာ။ န အာဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ စေ? န၊ ဣဒမ္ပိ အာဂမနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီတိ။

၃၁၀။ ကထိနဿာတိ ကထိနတ္ထာရဿ။ ဥဗ္ဘာရာယာတိ ဝူပသမာယ၊ အပ္ပဝတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ကိမတ္ထိယံ ဥဗ္ဘာရနိဒဿနန္တိ စေ? ပဉ္စဟိ အနာပတ္တိကာလပရိယန္တဒဿနေန တေသု သံဝရုပ္ပာဒနတ္ထံ။ အညထာ ‘‘စီဝရကာလသမယော နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စ မာသာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၄၉) ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တတ္တာ အန္တရာပက္ကမနန္တိကာဒိဥဗ္ဘာရာဘာဝေပိ ပဉ္စဟိ ပဉ္စသု မာသေသု အနာပတ္တိယေဝါတိ မိစ္ဆာဂါဟော သိယာ ¶ ။ တတော အာပတ္တိခေတ္တေ အနာပတ္တိခေတ္တသညာယ တံ တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတရေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ လာဘန္တရာယံ ကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဒါယသတ္တကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၁။ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကေ ဒွေပိ ပလိဗောဓာ ဧကတော ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဣဓ၊ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တံ ဣမိဿာ ခန္ဓကပါဠိယာ သမေတိ ဧကတော ဥဘိန္နမ္ပိ ဓုရနိက္ခေပဿ ကတတ္တာ။ ‘‘ဣဒံ ဗဟိသီမာယမေဝ ဝုတ္တံ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ပရိဝါရေ ‘စတ္တာရော ကထိနုဒ္ဓါရာ သိယာ အန္တောသီမာယ ဥဒ္ဓရိယျန္တိ၊ သိယာ ဗဟိသီမာယ ဥဒ္ဓရိယျန္တိ၊ နိဋ္ဌာနန္တိကော သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော နာသနန္တိကော အာသာဝစ္ဆေဒိကော’တိ (ပရိ။ ၄၁၆)။ တတ္ထ ဗဟိသီမာယ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော ဥဒ္ဓရိယျတီတိ ဣဓ ဒဿိတနယောဝ။ ကထံ အန္တောသီမာယ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော? အကတစီဝရမာဒါယ ‘န ပစ္စေဿ’န္တိ ဂတော၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဖာသုဝိဟာရံ အလဘန္တော တမေဝ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ စီဝရပလိဗောဓော ဌိတော။ သော စ ‘နေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿ’န္တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ ဆိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အန္တောသီမာယ ဥဒ္ဓရိယျတိ၊ တသ္မာ ဒုဝိဓော သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ လိခိတံ၊ တံ ယုတ္တံ၊ အညထာ အန္တောသီမာယ ‘‘နေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿ’’န္တိ ပဝတ္တဥဗ္ဘာရော ဣတရေသု သမောဓာနံ န ဂစ္ဆတီတိ အတိရိတ္တော သိယာ။ သီမာတိက္ကန္တိကောတိ စီဝရကာလသီမာတိက္ကန္တိကော။ သဥဗ္ဘာရေ စီဝရပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇန္တော ဝိယ ခါယတိ၊ အထ ခေါ ¶ သာပေက္ခတာယ စီဝရကရဏေ သဥဿာဟောဝ ဟောတီတိ လေသံ သန္ဓာယ ပရိဝါရဝသေန ‘‘ဒွေ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၁) ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတစီဝရော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ န သမ္ဘဝတိ။

၃၁၆။ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ အနဝသေသေတွာ ပက္ကမန္တော ‘‘သမာဒါယ ပက္ကမတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ကထိနုဒ္ဓါရေ ဝိသေသော နတ္ထိ။ ပုဂ္ဂလာဓိပ္ပာယဝိသေသေန ကေဝလံ ဝါရဒဿနတ္ထံ သမာဒါယဝါရာ ဝုတ္တာ’’တိ သဗ္ဗေသု ဂဏ္ဌိပဒေသု လိခိတံ။ ဣဓ ပန ပုဂ္ဂလာဓိပ္ပာယေန ပယောဇနံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ပက္ကမနန္တိကဿ အဘာဝါ ‘‘ယထာသမ္ဘဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပ္ပကတေပိ ဓုရနိက္ခေပဝသေန ပက္ကမနန္တိကတာ သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ပက္ကမနန္တိကဝါရောပိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ စေ? န၊ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကလက္ခဏပ္ပသင်္ဂတော။ အကတစီဝရဿ န သဝနန္တိကတာ စ။

တတြာယံ ¶ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝါရဝိဘာဝနာ – အာဒါယဝါရာ သတ္တ၊ တထာ သမာဒါယဝါရာတိ ဒွေ သတ္တကဝါရာ။ တတော ပက္ကမနန္တိကံ ဝဇ္ဇေတွာ ဝိပ္ပကတစီဝရဿ အာဒါယဝါရာ၊ သမာဒါယဝါရာ စာတိ ဒွေ ဆက္ကဝါရာ။ တတော ပရံ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကာနံ ဝသေန တီဏိ တိကာနိ ဒဿိတာနိ၊ တတ္ထ ပဌမတ္တိကံ အန္တောသီမာယ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣမံ ဝိဓိံ အနာမသိတွာ ဗဟိသီမာယံ ဧဝ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ ပက္ကမနန္တိကသီမာတိက္ကန္တိကသဥဗ္ဘာရာ တတ္ထ န ယုဇ္ဇန္တိ။ ‘‘အာသာဝစ္ဆေဒိကော သမ္ဘဝန္တောပိ ယထာဝုတ္တကာရဏေန န ဝုတ္တော။ ဒုတိယတ္တိကံ အန္တောသီမာယ ‘န ပစ္စေဿ’န္တိ ပဝတ္တံ၊ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပက္ကမနန္တိကော သမ္ဘဝတိ၊ တထာပိ ယေဟိ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ၊ တေသံယေဝါဓိပ္ပေတတ္တာ န ဝုတ္တော’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ပန္နရသကေ ဝိပ္ပကတစီဝရဿေဝါဓိပ္ပေတတ္တာတိ တက္ကော။ အဓိဋ္ဌာနုပဂေ စ ဝိပ္ပကတေ သတိ န နိဋ္ဌာနန္တိကော။ နိဋ္ဌာနာဝသေသေ သတိ န နာသနန္တိကောတိ ပေါရာဏာ။ တတိယတ္တိကံ အနဓိဋ္ဌိတ-ပဒေန ဝိသေသေတွာ ပဝတ္တံ၊ အတ္ထတော ပဌမတ္တိကေန သမေတိ။ တဿ အတ္ထဒဿနပယောဇနံ ကိရ တံ။ ယသ္မာ ဣမေ တယော အတ္ထဝိကပ္ပာ ဣမေဟိ ဧဝ တီဟိ ကထိနုဒ္ဓါရေဟိ သက္ကာ ဒဿေတုံ၊ တသ္မာ ဣမေဝ ယောဇိတာ ဧကသမ္ဗန္ဓဝသေန၊ အညထာ ပဌမတ္တိကံ ဆက္ကံ ဘဝေယျ ဣမဿ ပန္နရသကဿ အန္တေ ဆက္ကံ ဝိယ။ တတိယတ္တိကာနန္တရံ စတုတ္ထတ္တိကံ သမ္ဘဝန္တံ ‘‘အန္တောသီမာယံ ‘ပစ္စေဿ’’န္တိ ဝစနဝိသေသေန သမ္ဘဝတိ။ တထာ စ ယောဇိယမာနံ ဣတရေဟိ သဝနန္တိကာဒီဟိ အဝိရုဒ္ဓက္ကမံ ဟောတိ၊ တသ္မာ စတုတ္ထတ္တိကံ အဟုတွာ ဆက္ကံ ဇာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တီဏိ တိကာနိ ဧကံ ဆက္ကဉ္စာတိ ပဌမံ ပန္နရသကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ဣဒမေဝ ပန္နရသကံ ဥပသဂ္ဂဝိသေသေန ဒုတိယံ သမာဒါယပန္နရသကံ နာမ ကတံ။ ပုန ဝိပ္ပကတစီဝရံ အာဒါယာတိ တတိယံ ပန္နရသကံ၊ သမာဒါယာတိ စတုတ္ထံ ပန္နရသကံ ဒဿိတံ။ ဧဝံ စတ္တာရိ ပန္နရသကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ ¶ ။ တတ္ထ ပဌမဒုတိယေသု ပန္နရသကေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အကတစီဝရံ အဓိပ္ပေတံ၊ ဣတရေသု ဒွီသု ဝိပ္ပကတန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ နိဗဒ္ဓဋ္ဌာနေ စီဝရာသာယ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အညတ္ထ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥပစ္ဆိန္နာယ စေ စီဝရာသာယ စီဝရံ ဥပ္ပန္နံ၊ န တံ စီဝရပလိဗောဓံ ကရောတီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ နိဿဂ္ဂိယေသု တတိယကထိနေ အာဂတစီဝရပစ္စာသာ ဣဓ စီဝရာသာတိ တက္ကော။ ယတ္ထ စီဝရာသာ၊ တံ ဌာနံ အဓိကရဏူပစာရေန ‘‘စီဝရာသာ’’တွေဝ ဝုစ္စတီတိ ကတွာ ‘‘တံ စီဝရာသံ ပယိရုပါသတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အနာသာယ လဘတီတိ အနာသာယိတဋ္ဌာနေ လဘတီတိအာဒိနာ အတ္ထော ¶ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနအာသာဝစ္ဆေဒိကဝသေန ဧကော ဝါရောတိ ဣဒမေကံ စတုက္ကံ ဇာတံ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနိ တီဏိ တိကာနိ အာသာဝစ္ဆေဒိကာဓိကာနိ တီဏိ စတုက္ကာနီတိ ဧကံ အနာသာယဒွါဒသကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒနန္တရေ အာသာယဒွါဒသကေ ကိဉ္စာပိ ပဌမဒွါဒသက္ကမော လဗ္ဘတိ၊ တထာပိ တံ နိဗ္ဗိသေသန္တိ တမေကံ ဒွါဒသကံ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ ကတွာ ဝိသေသတော ဒဿေတုံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အန္တောသီမာယ ပစ္စေဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒုတိယစတုက္ကေ ‘‘သော ဗဟိသီမဂတော သုဏာတီ’’တိအာဒိဝစနဿ တတိယစတုက္ကေ သဝနန္တိကာဒီနဉ္စ ဩကာသကရဏတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန ဒွါဒသကံ အနာသာယ ဝသေန လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဣမိနာ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ ကတွာ န ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွေ ဒွါဒသကာနိ ဥဒ္ဓရိတာနိ။ ကရဏီယဒွါဒသကေပိ ယထာဒဿိတအနာသာယဒွါဒသကံ၊ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ အာသာယဒွါဒသကဉ္စာတိ ဒွေ ဒွါဒသကာနိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာနိ။ ဣဒါနိ ဒိသံဂမိကနဝကံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဒိသံဂမိကော ပက္ကမတီ’’တိ ဝစနေနေဝ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣဒံ အဝုတ္တသိဒ္ဓမေဝ၊ တသ္မာ တံ န ဝုတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ အာဝါသပလိဗောဓာဘာဝေါ ဒဿိတော။

၃၂၁။ ‘‘စီဝရပဋိဝီသံ အပဝိလာယမာနော’’တိ ဣမိနာ စီဝရပလိဗောဓသမင်္ဂိတမဿ ဒဿေတိ။ ပဋိဝီသောတိ အတ္တနော ပတ္တဗ္ဗော စီဝရဘာဂေါ။ အပဝိလာယမာနောတိ အာကင်္ခမာနော။ တဿ စီဝရလာဘေ သတိ ဝဿံဝုတ္ထာဝါသေ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကာနံ ဝသေန ဧကံ တိကံ၊ တေသံယေဝ ဝသေန အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ၊ ဂတဋ္ဌာနေ ဧကန္တိ တိဏ္ဏံ တိကာနံ ဝသေန ဧကံ နဝကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိ ကသီမာတိက္ကန္တိကသဥဗ္ဘာရာနံ ဝသေန ဖာသုဝိဟာရပဉ္စကံ ဝုတ္တံ။ ဥဘယတ္ထ သေသကထိနုဒ္ဓါရာသမ္ဘဝေါ ပါကဋောဝ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဉ္စကေ ဝိသေသော – သမာဒါယဝါရော န သမ္ဘဝတိ ‘‘ပစ္စေဿ’’န္တိ ပစ္စာဂမနာဓိပ္ပာယတော။

၃၂၅။ ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ ကထိနဿ ပလိဗောဓာတိ ကထိနတ္ထာရဿ အနုပဗန္ဓနပစ္စယာတိ။

ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ဇီဝကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၆။ ရာဇဂဟကောတိ ¶ ¶ ရာဇဂဟဝါသီ။

၃၂၈။ အမောဟဇာတိကတ္တာ န စိရဿေဝ ဝိညုတံ ပါပုဏိ။ အဟံ တေ ပိတာ၊ ကေနဋ္ဌေန? ယသ္မာ တွံ မယာ ပေါသာပိတော။

၃၂၉။ ‘‘သက္ကေ ဝိဿဋ္ဌမတ္တေ’’တိ ပါဌော၊ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒေ ဝိဿဋ္ဌမတ္တောဝ။

ပဇ္ဇောတရာဇဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃၄။ ဘုဉ္ဇိတုံ နိသိန္နဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဓမ္မပဒေ ‘ဗဟိနဂရေ ဒိသွာ’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒွီသု ဒိဝသေသု ဒိန္နံ တေန တေသု ဧကေကံ ဂဟေတွာ ဒွီသု အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တန္တိ ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

သမတ္တိံသဝိရေစနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃၆။ ကဗဠေ ကဗဠေတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဂုဠာဒီသု ပက္ခိတ္တံ၊ တံ ပန ဘဂဝါဝ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ဒေါသော။

ဝရယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃၇။ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ နာမ အတိရေကစတုရင်္ဂုလပုပ္ဖံ ကိရ။

ကမ္ဗလာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၀။ ဥပစာရေတိ ¶ သုသာနဿ ဥပစာရေ။ ဗဟိပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ။ ကတိကကရဏံ ဒဿေတွာ ‘‘မယှံ သန္တကံ တဝ စ မမ စ ဟောတူတိ ဝတွာ ဣတရေန စ တထာဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သမာနပရိက္ခာရဝိဓိံ ဝဒန္တိ။

၃၄၂။ ‘‘ခဏ္ဍသီမာယပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တတ္တာ သေသကမ္မာနိပိ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ စောရိကာယ ကတသဒိသံ ဟောတိ ¶ ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တိ ကိရ။ ‘‘စောရိကာယ ဂဟိတတ္တာ န ပါပုဏာတီတိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ အာဂတသုတ္တဉ္စ သာဓက’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ မတေန ဣဒံ အာဝေဏိကလက္ခဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၃။ ‘‘ဣဒံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရန္တိ အာဝေဏိကလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

စီဝရရဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ ဂေါမယေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ ဝိရူပတ္တာဝါရိတံ။ ‘‘ကုင်္ကုမပုပ္ဖံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အလ္လိကာယာ’’တိပိ ပါဌော အတ္ထိ။

နိသီဒနာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ အဋ္ဌာနမေတန္တိ ဧတ္ထ ရူပကဏ္ဍေ ‘‘စတုသမုဋ္ဌာနိက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ ရာဂစိတ္တာဘာဝါ န မုစ္စတီတိ ဝါ ရာဂပစ္စယေ သတိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ဝါ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ ကထာဝတ္ထုနာ စ။

၃၆၂။ အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ နိက္ခေပကာရဏေဟိ ဌပေန္တေန အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရေယေဝ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သင်္ဃိကစီဝရုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၃။ နော ¶ စေ အတ္ထတံ ဟောတိ ‘‘ဧကံ စီဝရမာသ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ ယာဝ စီဝရမာသာ’’တိ ဝစနဿ အဘာဝတော၊ တသ္မာ အနတ္ထတကထိနဿ အနနုညာတန္တိ စေ? န၊ ဟေဋ္ဌာ အနုညာတတ္တာ၊ တတော လီနတ္ထဒီပနတ္ထမိဓ တထာ ဝုတ္တတ္တာ စ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ‘‘အကာလစီဝရံ နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသမာသေ ဥပ္ပန္နံ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ သတ္တမာသေ ဥပ္ပန္နံ၊ ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ၊ ဧတံ အကာလစီဝရံ နာမာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၀၀) ဝစနတော အနတ္ထတကထိနာနံ ဧကစီဝရမာသေ ဥပ္ပန္နံ၊ တေသံယေဝ ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ၊ တသ္မာ ဣဓ တံ အဝတွာ ဧကောပိ တယော ဂဏပူရကေ လဘိတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ လဘတီတိ ဣမံ လီနတ္ထံ ပကာသေတုံ ‘‘ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ အယမတ္ထော န ဉာယတိ။ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗော ¶ စ ဝိနယဓရေဟီတိ တထာ ဝုတ္တောတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ ပဉ္စ မာသေ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ နိယမိတတ္တာ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဓာ’’တိ အဓိကာရတ္တာ တသ္မိံ ဝုတ္တေ လဘတိ။ ‘‘ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာတိ စီဝရကာလဿာသန္နတ္တာ စ အနတ္ထတကထိနာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနဉ္စ အနုညာတဋ္ဌာနတ္တာ ဧဝ ဝုတ္တ’’န္တိ အညတရသ္မိံ ဂဏ္ဌိပဒေ လိခိတံ။ ကေစိ ပန ‘‘ယံ ပန ဣဒံ ‘ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’တိအာဒိံ ကတွာ ယာဝ ‘အနာဂတဝဿေ’တိ ပဒံ၊ တာဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’တိ ဣဒံ ပရတော ‘တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီ’တိ ဣမဿ ပရိယောသာနေ ‘ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’တိ လိခိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာတိ စေ? ပရတော ‘စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿာ’တိ ဝုတ္တေန နိဗ္ဗိသေသတ္တာ၊ တသ္မာ ဧဝ ဧကစ္စေသု ပဏ္ဍိတန္တိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဓ ပန ဣဓ-သဒ္ဒေန ဝိသေသိတံ၊ တတ္ထ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အညမညဝိရောဓော နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘မယှိမာနိ စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဝစနမေဝါဓိဋ္ဌာနံ၊ ဣဒမေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘မယှိမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝုတ္တေပိ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘မယှိမာနီ’တိ ဝုတ္တေ တဿ စီဝရာနိ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ သင်္ဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ‘‘ဂဟိတမေဝ နာမာ’တိ ဣမဿ ဣဒံ ပတ္တန္တိ ကိဉ္စာပိ န ဝိဒိတံ၊ တေ ပန ဘာဂါ တေသံ အတ္ထတော ပတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ဧကသ္မိံ အပတိတေ ပုန အာဂတာ လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတြ ဝဿံဝုတ္ထေနာ’’တိ စီဝရသမယံ ဥပါဒါယ ပဋိက္ခေပေါ ကတော ¶ ။ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ‘‘ရာဇဝိဟာရေ ဝိယ နာနာပရိဝေဏေသု ဝါ ဣဓ ဝါ ဝုတ္ထာ လဘတူ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ။ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဧတံ ဝစနမတ္တမေဝ ဧကဝိဟာရေ သတ္တာဟကိစ္စာဘာဝါ’’တိ စ လိခိတံ။

မတသန္တကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၉။ ဘိက္ခုဿာတိ ဘိက္ခုသ္မိံ ကာလံကတေ။ တတ္ထ ‘‘ပတ္တစီဝရေ’’တိ ပဓာနပရိက္ခာရဒဿနမုခေန သဗ္ဗပရိက္ခာရနိဒဿနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နဉ္စေတံ ¶ ဟောတိ၊ သင်္ဃဿ ကပ္ပိယမေဝ မတတ္တာတိ ဧကေ။ နောတိ တက္ကော ပတ္တစတုက္ကေ သဗ္ဗထာ အကပ္ပိယပတ္တနယဝိရောဓတော။ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နသေနာသနေ စ ဝသတော အနာပတ္တိ။ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ ဒွေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တတ္ထ စေကော ကာလံကတော၊ ဣတရော တဿ ပရိက္ခာရံ အပါပေတွာ တံ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှာတိ၊ သင်္ဃသန္တကံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အနာဝါသေ ဂဏှာတိ၊ န ကာရေတဗ္ဗော အဿာမိကဿ ဂဟိတတ္တာ။ မရဏသမယေ ဝတ္တုံ အသဟန္တော စေ စိတ္တေနေဝ ဒေတိ၊ ပုညံ ပသဝတိ၊ သင်္ဃောဝ တဿ သာမီ။ ပရော ဝါ အဝိဿာသိကော သယမေဝ ဂဏှာတိ၊ ဂဟဏံ န ရုဟတိ၊ ထေယျစိတ္တေန စေ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ တဿ စ အာဝါသဂတဿ ကော သာမီ။ ‘‘သင်္ဃော သာမီ’’တိ ဝစနတော သင်္ဃေန ဗလက္ကာရေန သော ဝါရေတဗ္ဗောတိ ဧကေ။ ဇီဝမာနကာလေ ဂဟိတတ္တာ န သင်္ဃော သာမီတိ ဧကေ။ သာမိကော စေ သယံ ပဿိတွာ အစ္ဆိန္ဒိတုံ လဘတိ၊ သင်္ဃောပိ လဘတိ သာမိဌာနေ ဌိတတ္တာတိ ဣတရေ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မတကဿ ဟိရညာဒိအကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဥဂ္ဂဟိတဉ္စေတံ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ စေ၊ ကပ္ပိယကာရကော အာစိက္ခိတဗ္ဗော။ ဒါသော စေ ဂဟိတော ဟောတိ၊ န သင်္ဃော သာမီ၊ အာရာမိကော စေ၊ သင်္ဃော သာမီ။ ဂါဝီမဟိံသီအာဒယော ဟောန္တိ၊ အာဝါသဂတာနံ သင်္ဃော သာမီ၊ အနာဝါသဂတာနံ န သင်္ဃော သာမီ။ သင်္ဃော စေ အာဝါသံ အာနေတွာ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ပစ္ဆာ သမီပေ ဗဟိသီမာယ ဌပေတိ၊ ကာရကသင်္ဃော သာမီ၊ တထာ အာရာမိကေ။ မတကဿ ပရိက္ခာရော နိက္ခေပဝသေန ဌပိတော ဟောတိ၊ ဧသောဝ သာမီ။ မဟဂ္ဃော စေ ဟောတိ၊ သေသဿ သင်္ဃော သာမီ။ ‘‘ကေနစိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗက္ကမော ဧတေန ဒဿိတော။ ပုန ဥပဋ္ဌာကာနံ ဗဟုဘာဝေ သတိ သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တေန ဘဂဝတာ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘ဂိလာနုပဋ္ဌာကာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာမဏေရဝါရေ ‘‘စီဝရ’’န္တိ ပါဌော။ ‘‘ဣမံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ ဝိဿဇ္ဇာမိ နိဿဇ္ဇာမီ’တိ ဝါ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမိ…ပေ… နိဿဇ္ဇာမီ’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ‘သမ္မုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ ဝုတ္တေ ဒိန္နံယေဝ ဟောတီ’တိ ¶ ဒါနလက္ခဏဿ စ ‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’တိ ဝုတ္တေ ‘မယှံ ဂဏှာမီ’တိ ဝဒတိ၊ ‘သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စာ’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ဂဟဏလက္ခဏဿ စ ဝုတ္တတ္တာ ‘မမ ¶ သန္တကံ တဝ စ မမ စ ဟောတူ’တိ ဧဝမာဒိဝစနေန သမာနပရိက္ခာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာစရိယာ’’တိ လိခိတံ။

အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန အတီဝ ပပဉ္စံ ကတွာ ပုန ‘‘ဣဒမေတ္ထ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ – သစေသမ္ဗဟုလာ၊ ဒွေ ဝါ သမာနပရိက္ခာရံ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ အတ္တနော သန္တကံ ဝတ္တမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကေန သဒ္ဓိံ ပေသလဿ ဧကဿ ပရိစ္စဇန္တိ၊ သော ပုန တေသမေဝ ပရိစ္စဇတိ၊ ဧတ္တာဝတာ တေ သမာနပရိက္ခာရိကာ ဟောန္တီတိ။ ဣဒံ သမာနပရိက္ခာရလက္ခဏံ ပါဠိအာဒီသု ဝုတ္တလက္ခဏေယေဝ ပတနတော အစလပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ တထာပိ ပေါရာဏဝိဓိံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဝတ္တနတော ပဋိသေဓေတဗ္ဗော၊ အာစရိယာနံ မတာနုသာရေန ကာတဗ္ဗံ ကာတုကာမေနာတိ အပရေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသာမဏေရော ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု ဧကံ အတိက္ကမိတွာ ပုန ဂဟိတော လာဘံ န လဘတိ၊ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဝဿံဝုတ္ထာနံအနုပ္ပန္နစီဝရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၅။ ဥပ္ပန္နေ စီဝရေ အဘာဇိတေ ပက္ကမတီတိ ဧတ္ထ ‘‘သင်္ဃေန တတြုပ္ပာဒတော ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဧတ္တကံ ဝဿာဝါသိကံ ဒါတုံ သင်္ဃဿ ရုစ္စတီ’’တိ သာဝိတေပိ ဝိဗ္ဘမတိ၊ တတော န လဘတိ၊ ပုန ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ စီဝရဘာဇနံ သမ္ဘာဝေန္တောပိ န လဘတိယေဝ ပုဗ္ဗပကတိတော ဘဋ္ဌတ္တာ။ အထ ပါပိတေ ဝိဗ္ဘမတိ၊ လဘတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

သင်္ဃေဘိန္နေစီဝရုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၆။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။

အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၉။ ယသ္မာ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဒုဗ္ဗိဇာနံ၊ တသ္မာ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယန္တဂတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘မဟာပစ္စရိယံ ပန ဘိက္ခူသုပိ…ပေ… ပါပုဏာတီတိ ‘ဥပစာရသီမာယ ဒေမာ’တိ ဧဝံ ဒိန္နမေဝ သန္ဓာယာ’’တိ လိခိတံ ¶ ။ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ခဏ္ဍသီမာဒီသု ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ တာသံ ဝိသုံ သမာနသံဝါသကသီမတ္တာ။ သမာနသံဝါသကအဝိပ္ပဝါသသီမာနံ ဣဒံ နာနတ္တံ – ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ဂါမဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ¶ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာယာ’’တိ ဒိန္နံ ပန ယသ္မိံ ဌာနေ အဝိပ္ပဝါသသီမာ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဌိတာနံ၊ ဣတရတြ ဌိတာနဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ‘‘ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ ‘သီမဋ္ဌကသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေ ဥပစာရသီမာယ ဧဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒေမာ’’တိ ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ ဒိန္နေ တတ္ထေဝ ပါပုဏာတီတိ ကေစိ။ ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တီတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရူပစာရေ ဟတ္ထပါသေန၊ ဗဟိဂါမာဒီသု ဒွါဒသဟတ္ထေန ဥပစာရောတိ ဧကေ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာပိ ပရိက္ခေပပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနံ န ပါပုဏာတီတိ ဧကေ။ ‘‘ဘိက္ခုနိဝိဟာရတော ဗဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌတွာ ‘သင်္ဃဿာ’တိ ဝုတ္တေ ဘိက္ခုသင်္ဃောဝ သာမီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကောပိ ဂန္တွာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဝါ ပါပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အာနေတွာ ဝါ ပါပေတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ဂတဿ န ပါပုဏာတိ။ သမာနလာဘကတိကာ မူလာဝါသေ သတိ သိယာ၊ မူလာဝါသဝိနာသေန ကတိကာပိ ဝိနဿတိ။ သမာနလာဘဝစနံ သတိ ဒွီသု၊ ဗဟူသု ဝါ ယုဇ္ဇတိ။ တေနေဝ ဧကသ္မိံ အဝသိဋ္ဌေ ယုဇ္ဇတီတိ နော မတိ။

‘‘တာဝကာလိကကာလေန၊ မူလစ္ဆေဒဝသေန ဝါ၊

အညေသံ ကမ္မံ အညဿ၊ သိယာ နာဝါသသင်္ဂမော’’တိ။ –

အာစရိယော။

သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နမေဝါတိ ‘‘သမာနဘာဂေါဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဧကမေကံ အမှာကံ ပါပုဏာတီတိ စေ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ ဝိဘာဂဿ ကတတ္တာ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စီဝရေ ဒိန္နေ ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေန မိဿိတတ္တာ၊ တတ္ထ အပရိယာပန္နတ္တာ စ ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ လဘတိ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒိန္နမေဝ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တံ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ ဒိန္နဘာဝမေဝ ဒီပေတိ၊ န ဥဘတောသင်္ဃပညတ္တိံ၊ တသ္မာ ဧဝ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝါရော န ဝုတ္တော။ အထ ဝါ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ ပမာဏံ၊ န ဝိစာရဏာတိ ဧကေ။ ယသ္မာ ဧကော အဒ္ဓါနာဒိယကော ဝိယ ဒုဝိဓော န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥဘတောသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဧကော ဘိက္ခု န ဂဟိတောတိ ¶ ။ ‘‘သဗ္ဗာဝါသဿ စ စေတိယဿ စ ဓမ္မဿ ¶ စာ’တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗဝိဟာရေသု စေတိယဓမ္မာနံ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? န၊ တတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဣဓ ဝိဟာရေန ဃဋိတတ္တာ စ တမှိ တမှိ ဝိဟာရေ ဧကဘာဂံ လဘိတဗ္ဗမေဝါတိ ပရိဟရန္တိ။ အတ္တနော ပါပေတွာတိ ဝိကာလေ အပရိဘောဂတ္တာ သကလောပိ ဝဋ္ဋေယျာတိ စေ? ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တေန ‘‘ဟရာမီ’’တိ ဂဟိတတ္တာ စ န ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပီတိ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော၊ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမေဝါတိ အတ္ထော၊ ဣတရထာ သမုစ္စယတ္ထေ ဂဟိတေ ‘‘လက္ခဏညူ ဝဒန္တီ’’တိ ဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ကသ္မာတိ အာရဘိတွာ ပပဉ္စံ ကရောန္တိ။ ကိံ တေန၊ ပရတော ‘‘စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ…ပေ… အတီတဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ ဣမိနာ သိဒ္ဓတ္တာ န ဝိစာရိတံ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လက္ခဏညူ’’တိ အစလဝသေန။ သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတော…ပေ… သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနန္တိ အဓိပ္ပာယော ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ သမ္ပတ္တာနံ ပါပုဏာတီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ကင်္ခါဝိတရဏိယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန ယသ္မာ အနန္တရာတီတံ ဟေမန္တံ ဧဝ ဝုတ္ထာ နာမ ဟောန္တိ၊ န ဝဿံ၊ တသ္မာ ‘‘မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေ ဝါ ထေရေဟိ ပေသိတာ၊ တေသံ ပါပုဏာတီတိ ကိရ အတ္ထော။

စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ဒွေနိဿာရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၅။ အပ္ပတ္တော ¶ ¶ နိဿာရဏန္တိ ဧတ္ထ နိဿာရဏံ နာမ ကုလဒူသကာနံယေဝ အနုညာတံ၊ အယံ ပန ကုလဒူသကော န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အပ္ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သုနိဿာရိတော ဟောတီတိ? စူဠဝဂ္ဂေ ‘‘အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇) ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘တဿပါပိယသိကကမ္မာရဟဿ တဿပါပိယသိကကမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ ဝစနတော စက္ကံ ဗန္ဓန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ဥပါလိပုစ္ဆာကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၀။ ‘‘ပရတောတိ ဥပါလိပုစ္ဆတော ပရ’’န္တိ လိခိတံ။ ဒေါသာရိတပါဠိယံ ‘‘ဦနဝီသတိဝဿော န အာဂတော ဝိပ္ပန္နဝတ္ထုကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ အဓမ္မကမ္မာနိယေဝ ဒွိဓာ ကတွာ ပဉ္စာဂတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ပရိဝါရေ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ ‘‘ပဉ္စ အဓမ္မိကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အန္ဓမူဂဗဓိရော သောသာရိတော’’တိ ဣမိနာ အပဗ္ဗဇိတဿပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတီတိ သိဒ္ဓံ။

စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၁။ သုတ္တန္တိကောတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂံ ပန သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ခန္ဓကဘာဏကော ဟောတိ။ အာဝုသော ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ ဝစနံ ဥပါဒါယ ‘‘သော တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္ဆာ ဝိနယဓရော ‘‘ဝတ္ထုမှိ သတိ ပမာဏံ၊ န ပညတ္တိယ’’န္တိ သတိံ ပဋိလဘိတွာ တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသိ၊ တေန ဝုတ္တံ အန္တေ ‘‘အညေ ဘိက္ခူ တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တီ’’တိ။

၄၅၅။ ‘‘ယထာ မယာ ဉတ္တီ’’တိ လိခန္တိ ‘‘ပညတ္တာ’’တိ ဧကဝစနတ္တာ။

ဒီဃာဝုဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၈။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော’’တိ လိခန္တိ။ ပုရာဏပေါတ္ထကေသု ‘‘ဗာရာဏသိယ’’န္တိ နတ္ထိ၊ ‘‘နတ္ထိဘာဝေါဝ သုန္ဒရော’’တိ ဝဒန္တိ။

ပါလိလေယျကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၆၇။ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေတိ သင်္ဂီတိတ္ထေရေဟိ သုဝိညေယျံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပါလိလေယျောတိ ဂါမော၊ တဿ ဝသေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယ န ဝိရုဇ္ဈတိ။

အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၇၃။ န ¶ တွေဝ…ပေ… ပဋိဗာဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီတိ ဧတ္ထ သေနာသနာရဟဿ ယော သေနာသနံ ပဋိဗာဟတိ၊ တဿေဝ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ‘‘ကလဟကာရကာဒီနမေတ္ထ ဩကာသော နတ္ထီတိအာဒိကံ သင်္ဃဿ ကတိကံ ဝတွာ တံ န ပညာပေန္တဿ ဝါ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ပသယှ အတ္တနာ အတ္တနော ပညာပေတွာ ဂဏှန္တံ ‘ယုတ္တိယာ ဂဏှထာ’တိ ဝတွာ ဝါရေန္တဿ ဝါ ဒေါသော နတ္ထိ။ ဣဓ ကလဟဝူပသမနတ္ထံ အာဂတာနံ ကောသမ္ဗိကာနမ္ပိ ‘ယထာဝုဍ္ဎ’န္တိ အဝတွာ ‘ဝိဝိတ္တေ အသတိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဝိတ္တံ ကတွာ ဒေန္တံ ¶ ပဋိဗာဟေန္တဿေဝ အာပတ္တီတိ ကိရ အယမတ္ထော ပါရိဝါသိကာဒီနံ ဝိဟာရပရိယန္တဒါပနေန သာဓိတဗ္ဗော’’တိ လိခိတံ။

သင်္ဃသာမဂ္ဂီကထာဝဏ္ဏနာ

၄၇၅။ ‘‘အထ ခေါ တေ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ ဘိက္ခူ တံ ဥက္ခိတ္တကံ ဘိက္ခုံ ဩသာရေတွာ ယေန ဥက္ခေပကာ ဘိက္ခူ…ပေ… တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သင်္ဃသာမဂ္ဂိံ ကရောမာ’’တိ ဝစနံ ဒုဝိညေယျဝိနိစ္ဆယံ ဝိနယလက္ခဏကုသလဿ။ ဝိဇ္ဇမာနေ ဟိ ကာရကသင်္ဃေ ဣတရော သင်္ဃော ဩသာရိတုံ န လဘတိ။ ဩသာရေန္တော စေ၊ တေ ဘိက္ခူ ကာရကသင်္ဃေန သမာနလဒ္ဓိကဘာဝံ ပတ္တတ္တာ တေန သမာနသံဝါသကာ ဟောန္တိ၊ တတော ဥက္ခေပကာနံ ဆန္ဒံ အဂ္ဂဟေတွာ ဩသာရေန္တာနံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ တသ္မာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တံ ဘိက္ခုံ ဩသာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၇၄) ဘဂဝတော ဝစနေန ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ ဩသာရေသုံ၊ ဥဒါဟု နိဿီမံ ဂန္တွာ၊ ဥဒါဟု ဣတရေသံ ဆန္ဒံ ဂဟေတွာ ဩသာရေသုံ၊ နနု ဧတေသမညတရေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န စ ပနေတံ သဗ္ဗဂဏ္ဌိပဒေသု ဝိစာရိတံ။ အယံ ပနေတ္ထ တက္ကော –

‘‘ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဃေန၊ ကတကမ္မဿ ဘိက္ခုနော၊

သတိ တသ္မိံ န အညဿ၊ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနံ ခမံ။

‘‘ဝိရမန္တေ တတော ဒေါသော၊ အပိ သင်္ဃော အကာရကော၊

ဩသာရေတုံ အလံ ယသ္မာ၊ ကာရကော အနုလောမိကော’’တိ။

၄၇၇။ ‘‘အဋ္ဌ ဒူတင်္ဂါနိ နာမ သောတာ စ ဟောတိ၊ သာဝေတာ စ ဥဂ္ဂဟေတာ စ ဓာရေတာ စ ဝိညာတာ ¶ စ ဝိညာပေတာ စ ကုသလော စ သဟိတာသဟိတဒဿနော စ အကလဟကာရကော စာတိ ဧတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝဂ္ဂဿ လီနတ္ထပကာသနာ နိဋ္ဌိတာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ