တီကာ > ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) > ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ

၄။ အသမ္မုခါ ¶ ¶ ကတံ ဟောတီတိအာဒယော တိကာ ကေဝလံ ဒေသနာမတ္တမေဝ။ န ဟိ တီဟိ ဧဝ အင်္ဂေဟိ သမောဓာနေဟိ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧကေနပိ ဟောတိ ဧဝ၊ အယမတ္ထော ‘‘တိဏ္ဏံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဠိယာ (စူဠဝ။ ၆) သာဓေတဗ္ဗော။ ‘‘အပ္ပဋိညာယ ကတံ ဟောတီ’’တိ လဇ္ဇိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဏှပက္ခေ ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ သုက္ကပက္ခေ ‘‘ဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဒွယံ ပရတော ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရေယျ။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ အဒေသနာဂါမိနိံ အာပန္နော ဟိ ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ယုတ္တမေတံ၊ ကတ္တု အဓိပ္ပာယော ဧတ္ထ စိန္တေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာဟ ဥပတိဿတ္ထေရော ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ဟိ ဝိသေသေန ဘဏ္ဍနကာရကတ္တံ အင်္ဂ’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ အာဂတနိဒါနေန ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္တိကေသုပိ ဘဏ္ဍနံ အာရောပေတွာ ဘဏ္ဍနပစ္စယာ အာပန္နာပတ္တိဝသေန ဣဒံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’တိ ဧတ္ထာပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ ¶ အပရဘာဂေ ဝါ စောဒနာသာရဏာဒိကာလေ ဘဏ္ဍနပစ္စယာ အာပန္နာပတ္တိဝသေနေဝ ကာရေတဗ္ဗံ၊ န ကေဝလံ သင်္ဃာဒိသေသပစ္စယာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာတိ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ’တိ ဧတ္တကမတ္တံ ဝတွာ ပရတော ‘အဓိသီလေ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသေ အဇ္ဈာစာရာ’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’တိ သင်္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ လိခိတံ။ ဣဒံ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပုရိမဝစနေန သမေတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပစ္ဆိမံ ပါရာဇိကပဒံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ သိယာ ¶ ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဝါ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပါရာဇိကာပတ္တိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တာ သိယာ။ ယတော ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’တိ သင်္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ လိခိတံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ ဂဏ္ဌိပဒေ သကလေန နယေန ပါရာဇိကာပတ္တိပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဘဏ္ဍနဟေတု န တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ပယောဇနာဘာဝါ၊ သင်္ဃာဒိသေသပစ္စယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ န၊ သုက္ကပက္ခေ ‘‘ဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၅) ဝစနတောတိ စေ? န၊ ဧကေန ပရိယာယေန သင်္ဃာဒိသေသဿပိ ဒေသနာဂါမိနိဝေါဟာရသမ္ဘဝတော၊

ယေန ကမ္မေန သန္တဇ္ဇနံ ကရီယတိ၊ တံ တဇ္ဇနီယကမ္မံ နာမ။ ယေန ကမ္မေန နိဿာယ တေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ နိဿိယတိ ဘဇာပိယတိ နိယဿော၊ တံ နိယသကမ္မံ နာမ။ ယေန တတော အာဝါသတော၊ ဂါမတော စ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ကုလဒူသကံ၊ တံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ နာမ။ ယေန ကမ္မေန အက္ကုဋ္ဌဂဟဋ္ဌသမဤပမေဝ ပဋိသာရိယတိ သော အက္ကောသကော ပစ္ဆာ ပေသိယတိ၊ တံ ပဋိသာရဏီယကမ္မံ နာမ။ ယေန သမာနသံဝါသကဘူမိတော ဥက္ခိပိယတိ။ ဆဍ္ဍီယတိ သာတိသာရော ဘိက္ခုသင်္ဃေန၊ တံ ကမ္မံ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁။ ‘‘နိဿာယ တေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ဂရုနိဿယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဣတရန္တိ။

၂၁။ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘တေသု ဝိဗ္ဘန္တေသုပိ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတုံ အနုညာတမ္ပိ သမ္မာဝတ္တန္တာနံယေဝါ’’တိ လိခိတံ။ သမ္မုခါ ဝုတ္တမေဝ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တံ နာမ။ ပရမ္မုခါ ဝုတ္တံ ဒေသနံ ဂစ္ဆတိ။

၄၁။ ခမာပေန္တေန ‘‘ခမာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္တမေဝ၊ န ဥက္ကုဋိကာဒိသာမီစိနာ ပယောဇနန္တိ။ အနုဒူတန္တိ သဟာယန္တိ အတ္ထော။

၅၀။ အဒဿနေယေဝ ဥက္ခေပနီယံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အညထာ။ ‘‘တဇ္ဇနီယာဒိကရဏကာလေ အာပတ္တိံ ¶ ရောပေတွာ တဿာ အဒဿနေ၊ အပ္ပဋိကမ္မေ ဝါ ဘဏ္ဍနကာရကာဒိအင်္ဂေဟိ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။

တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီသု အယံ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိံ တဇ္ဇနီယကမ္မံ၊ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ကိံ မူလံ၊ ကိံ ဝတ္ထု၊ ကိံ ပရိယောသာနံ၊ ကသ္မာ ¶ ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ? ကိံ တဇ္ဇနီယကမ္မန္တိ ဝတ္ထုသ္မိံ သတိ ကရဏသမ္ပတ္တိ။ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ကိံ မူလန္တိ သင်္ဃော မူလံ။ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ကိံ ဝတ္ထူတိ ကလဟဇာတာပတ္တိဝတ္ထု။ ကိံ ပရိယောသာနန္တိ ဘာဝနာပရိယောသာနံ။ ကသ္မာ တဇ္ဇနီယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတီတိ သင်္ဃော ကလဟကာရကပုဂ္ဂလံ ကလဟေ စ ဘေဒေ စ ဘယံ ဒဿေတွာ ခန္တိယာ ဇနေတိ၊ ဥပသမေ ဇနေတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကထံ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ကထံ အကတံ။ ကိန္တိ စ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ကိန္တိ စ အကတံ။ ကေန စ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ကေန စ အကတံ။ ကတ္ထ စ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ကတ္ထ စ အကတံ။ ကာယ ဝေလာယ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ကာယ ဝေလာယ အကတံ ဟောတိ? ကထံ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတီတိ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန။ ကထံ အကတံ ဟောတီတိ ဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန။ ကိန္တိ စ ကတံ ဟောတီတိ ကရဏသမ္ပတ္တိယာ။ ကိန္တိ စ အကတံ ဟောတီတိ ကရဏဝိပတ္တိယာ။ ကေန စ ကတံ ဟောတီတိ သင်္ဃေန။ ကေန စ အကတံ ဟောတီတိ ဂဏေန ပုဂ္ဂလေန။ ကတ္ထ စ ကတံ ဟောတီတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ဃော တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သမ္မုခီဘူတေ။ ကတ္ထ စ အကတံ ဟောတီတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ဃော တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ အသမ္မုခီဘူတေ။ ကာယ ဝေလာယ ကတံ ဟောတီတိ ယဒါ ကလဟဇာတာပတ္တိ သံဝိဇ္ဇတိ။ ကာယ ဝေလာယ အကတံ ဟောတီတိ ယဒါ ကလဟဇာတာပတ္တိ န သံဝိဇ္ဇတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိ၊ ကတိဟာကာရေဟိ အပတ္တကလ္လံ? သတ္တဟာကာရေဟိ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိ၊ သတ္တဟာကာရေဟိ အပတ္တကလ္လံ။ ကတမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ ပတ္တကလ္လံ၊ ကတမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ အပတ္တကလ္လံ ဟောတိ? ကလဟဇာတာပတ္တိ န သံဝိဇ္ဇတိ၊ သော ဝါ ပုဂ္ဂလော အသမ္မုခီဘူတော ဟောတိ၊ သင်္ဃော ဝါ ဝဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ အသံဝါသိကော ဝါ ပုဂ္ဂလော တဿံ ပရိသာယံ သံဝိဇ္ဇတိ၊ အစောဒိတော ဝါ ဟောတိ အသာရိတော ဝါ၊ အာပတ္တိံ ဝါ အနာရောပိတော။ ဣမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ အပတ္တကလ္လံ ဟောတိ၊ ဣတရေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိ။ ဧဝံ သေသကမ္မေသူတိ။

၇၅။ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာတိ ဝုတ္တေ အနာပုစ္ဆာပိ ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သင်္ဃော အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဩဏောဇနံ နာမ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ‘‘တံ ပန ပါရိဝါသိကေန ပါပိတဿ အတ္တနာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဿေဝ ပုနဒိဝသာဒိအတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ၊ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာယေဝ စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ န လဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၇၆။ ပကတိယာဝ နိဿယောတိ ဧတ္ထ ‘‘အန္တေဝါသိကာနံ အာလယသဗ္ဘာဝေ ယာဝ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော၊ တာဝ ကပ္ပတိ၊ တဿ အာလယဿ သဗ္ဘာဝေ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ စေ? န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဣဒါနိ ခမာပေယျာမီတိအာဒိနာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကန္တေန ဝိဿဋ္ဌတ္တာ၊ ဣဓ ပန ဧကန္တေနေဝ ဒွိန္နမ္ပိ သမဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ဧဝါတိ ဧကေ။ ပဋိဗလဿ ဝါ ဘိက္ခုဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘လဒ္ဓသမ္မုတိကေန အာဏတ္တောပိ ဂရုဓမ္မေဟိ၊ အညေဟိ ဝါ ဩဝဒိတုံ န လဘတီ’’တိ လိခိတံ။ တတော ဝါ ပါပိဋ္ဌတရာတိ ဧတ္ထ ‘‘အသဉ္စိစ္စ အာပန္နသဉ္စရိတ္တတော သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ပါပိဋ္ဌတရာတိ အယမ္ပိ နယော ယောဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကံ။ သေနာသနံ န လဘတိ သေယျပရိယန္တဘာဂိတာယ။ ‘‘ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဒါတုမ္ပိ န လဘတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ အဝိသေသေန ‘အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညဝိဟာရဂတေနာပိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတဿ ပုနာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ‘‘အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ဗဟိ အာရောစိတဿ ယထာ ပုန ဝိဟာရေ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ‘အာဂန္တုကသောဓနတ္ထံ ဥပေါသထဒိဝသေ အာရောစေတဗ္ဗ’န္တိ ဝစနဉှေတ္ထ သာဓက’’န္တိ ဝဒန္တိ။

၈၁။ ဧကစ္ဆန္နေ နိသိန္နဿာပိ ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဧကေ။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကဿ ဥက္ခိတ္တကဿာတိ ဣမံ ဘေဒံ အကတွာ။ ‘‘တဒဟုပသမ္ပန္နေပိ ပကတတ္တေ’’တိ ဝစနတော အနုပသမ္ပန္နေဟိ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သမဝဿာတိ ဧတေန အပစ္ဆာ အပုရိမံ နိပဇ္ဇနေ ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္တဘေဒါပတ္တိဘာဝံ ဒီပေတီ’’တိ လိခိတံ။

ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလာယပဋိကဿနာရဟဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆။ အတ္တနော ¶ ¶ အတ္တနော နဝကတရန္တိ ပါရိဝါသိကာဒိနဝကတရံ။ ပဌမံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ပုန ဧကဿပိ သန္တိကေ သမာဒိယိတုံ၊ နိက္ခိပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ မာနတ္တေ ပန နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဦနေ ဂဏေ စရဏဒေါသတ္တာ န ဂဟေတုန္တိ ဧကေ။ ပဌမံ အာဒိန္နဝတ္တံ ဧကဿ သန္တိကေ ယထာ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ သမာဒိယိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ။

ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၇။ ‘‘ဝေဒယာမီတိ ¶ ဇာနာမိ၊ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုခံ အနုဘဝါမိ၊ န တပ္ပစ္စယာ အဟံ ဒုက္ခိတောတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ လိခိတံ။ ယဿ မာဠကေ နာရောစိတံ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ယဿ အာရောစိတံ၊ တဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ နိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ။ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမာဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော’တိအာဒိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနေန တထာ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိက္ခိပန္တေန အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ ပယောဇနံ အတ္ထီ’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ န ပန တံ ပယောဇနံ ဒဿိတံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ စ အဗ္ဘာနာရဟဿ စ နိန္နာနာကာရဏတ္တာ အညထာ ‘‘အဗ္ဘာနာရဟော အဗ္ဘေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတောပိ အတ္တနော လဒ္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန သဘာဂဘိက္ခုမှိ သတိ တဿ အနာရောစာပေတုံ န လဘတိ။

၁၀၂။ ‘‘အနန္တရာယိကဿ ¶ ပန အန္တရာယိကသညာယ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝါ’’တိ ပါဌော။ အဝေရိဘာဝေန သဘာဂေါ အဝေရိသဘာဂေါ။ ‘‘သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နဿ ပန သန္တိကေ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပသင်္ဂတော ဣဓေဝ ပကာသိတံ။ လဟုကေသု ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဉတ္တိယာ အာဝိ ကတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနုညာတတ္တာ လဟုကသဘာဂံ အာဝိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ ပန ဉတ္တိယာ အာရောစနံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကိရ။ ‘‘တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝုတ္တတ္တာ လဟုကဿေဝါယမနုညာတာ ¶ ။ န ဟိ သက္ကာ သုဒ္ဓဿ ဧကဿ သန္တိကေ သင်္ဃာဒိသေသဿ ပဋိကရဏံ ကာတု’’န္တိ လိခိတံ။ လဟုကေသုပိ သဘာဂံ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ၊ တသ္မာ ဧဝ ဟိ ဉတ္တိယာ အာဝိကရဏံ အနုညာတံ၊ ဣတရထာ တံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ အညမညာရောစနဿ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပနတ္ထမေဝ ဉတ္တိယာ အာဝိကရဏမနုညာတံ၊ တေနေဝ ဣဓ ‘‘သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယမတ္ထော ‘‘ဧတ္တာဝတာ တေ ဒွေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝစနေန ကင်္ခါဝိတရဏိယံ ပကာသိတောဝ။ သင်္ဃာဒိသေသံ ပန ဉတ္တိယာ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဿာ ဉတ္တိယာ အယမတ္ထော ယဒါ သုဒ္ဓံ ဘိက္ခုံ ပဿိဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ အာရောစနဝသေန ပဋိကရိဿတိ။ ဧဝံ ပဋိကတေ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ ယော သုဏေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆) ဝုတ္တာပတ္တိတော မောက္ခော ဟောတီတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂရုကံ ဝါ ဟောတု လဟုကံ ဝါ၊ ဉတ္တိယာ အာဝိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥဘောသု နယေသု ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စာတိ ‘‘တေန တေန ဝီတိက္ကမေနာပန္နာပတ္တိ အာပတ္တိ။ နာမန္တိ တဿာ အာပတ္တိယာ နာမ’’န္တိ လိခိတံ။ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အာရောစနံ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋပအဟရဏပ္ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အကာရဏမေတန္တိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဝုဋ္ဌာနတော။

ဒသသတံ ရတ္တိသတန္တိ ဒသသတံ အာပတ္တိယော ရတ္တိသတံ ဆာဒေတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသောတိ။

‘‘ဂါမဿာတိ ¶ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဝစနတော ကိရ ဂါမူပစာရေပိ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယောတိ လိခိတံ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိ။ ‘‘ဧတ္ထ အဋ္ဌကထာစရိယာဝ ပမာဏံ။ ယုတ္တံ န ဒိဿတီ’’တိ လိခိတံ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော၊ အာဂန္တုကဿ…ပေ… ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝါ’’တိ ဝစနေ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အန္တောအရုဏေ ဧဝ နိက္ခမိတွာ ဂါမူပစာရတော ဒွေ ¶ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဂရုံ ကတွာ ဝစနတော၊ ဘိက္ခုနီနံ ဂရုကဝသေနေဝ တတ္ထ တတ္ထ သိက္ခာပဒါနံ ပညတ္တတ္တာ စ တဒနုရူပဝသေနေဝ အဋ္ဌကထာစရိယေန ဘိက္ခုနီနံ ဂရုံ ကတွာ မာနတ္တစရဏဝိဓိဒဿနတ္ထံ ‘‘ယတ္တကာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိအာဒီသု ဝုတ္တဝစနေန ကရောန္တဿပိ ဒေါသော နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ကေဝလံ လက္ခဏမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ၊ တဒုဘယမ္ပိ တေန တေန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိနိစ္ဆယေ ပတ္တေ လက္ခဏေ ဧဝ ဌာတဗ္ဗတော ကုရုန္ဒိအာဒီသု ဝုတ္တဝစနံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ။ ပယောဂေါ ပန ပုရိမောဝ။ ယထာ စေတ္ထ၊ တထာ သစေ ကာစိ ဘိက္ခုနီ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အနတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတိ၊ ဒေါသော နတ္ထိ၊ တထာပိ သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုရိမမေဝ အာစိဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပရိဝါသဝတ္တာဒီနန္တိ ‘‘ပရိဝါသနိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိအာဒီနံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဘိက္ခုနုပဿယဿ ဥပစာရသီမာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န ဂါမော’’တိ လိခိတံ။ ‘‘တသ္မိံ ဂါမေ ဘိက္ခာစာရော သမ္ပဇ္ဇတီ’တိအာဒိ ပဝါရိတဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ တတ္ထ အန္တောဂါမေ ဝိဟာရော အတ္ထီ’’တိ စ လိခိတံ၊ ‘‘တမ္ပိ တေန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ၊ န အတ္ထတော’’တိ စ။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ ‘‘ဝိသုံ မာနတ္ထံ စရိတဗ္ဗန္တိ မူလာယ ပဋိကဿနံ အကတွာ ဝိသုံ ကမ္မဝါစာယာ’’တိ စ လိခိတံ။ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧကောဝ၊ ဧကဝတ္ထုမှိ အာပန္နာ သင်္ဃာဒိသေသာ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋမိဿကာ နာမ။ မက္ခဓမ္မော နာမ ဆာဒေတုကာမတာ။

၁၄၃။ ဓမ္မတာတိ ဓမ္မတာယ၊ တထာတာယာတိ အတ္ထော ‘‘အလဇ္ဇိတာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။

၁၄၈။ ပုရိမံ ဥပါဒါယ ဒွေ မာသာ ပရိဝသိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိဝသိတဒိဝသာပိ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တီ’’တိ လိခိတံ။

၁၈၄။ တသ္မိံ ဘူမိယန္တိ တဿံ ဘူမိယံ။ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ ပရိမာဏမ္ပီတိအာဒိ ဇာတိဝသေနေကဝစနံ။

သမုစ္စယက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၆-၁၈၇။ ယတ္ထ ¶ ¶ ယတ္ထ ကမ္မဝါစာယ ‘‘အယ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ’’တိ ဝါ သမ္မုခါနိဒ္ဒေသနိယမော အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ တံ ကမ္မံ သမ္မုခါကရဏီယမေဝ၊ န ကေဝလံ တဇ္ဇနီယာဒိပဉ္စဝိဓမေဝ။ ပဉ္စဝိဓဿေဝ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿနံ ကမ္မက္ခန္ဓကေ တာဝ တဿေဝ ပါဠိအာရုဠှတ္တာ၊ စတုဝီသတိယာ ပါရာဇိကေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ပါရာဇိကကဏ္ဍေ အာဂတာနံယေဝ စတုန္နံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿနံ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ သမ္မုခတာ ဟတ္ထပါသူပဂမနမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကာရဏံ သမ္မုခါကရဏီယဿပိ သမ္မုခါနိဒ္ဒေသနိယမာဘာဝတော။ ကာမံ အယမတ္ထော ကမ္မက္ခန္ဓကေယေဝ ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ တဇ္ဇနီယကမ္မံ အဓမ္မကမ္မဉ္စ ဟောတိ…ပေ… အသမ္မုခါကတံ ဟောတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄) ဝစနေနေဝ သိဒ္ဓါ၊ တတ္ထ ပန အာပတ္တိ န ဒဿိတာ။ ဣဓ ‘‘ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ တတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဣဒံ အာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သမ္မုခါဝိနယပတိရူပကေန ဝူပသန္တမ္ပိ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ဝူပသန္တဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတုံ ‘အဓမ္မဝါဒီ ပုဂ္ဂလော’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ လိခိတဉ္စ။ ဧဝံ ဝူပသန္တံ သမ္မုခါဝိနယပတိရူပကေန ဝူပသန္တံ နာမ ဟောတိ၊ န သမ္မုခါဝိနယေန စ အညေန ကေနစီတိ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ အာစရိယော။

၁၉၅။ ဒဗ္ဗဿ ကမ္မဝါစာယ ‘‘သင်္ဃော ဣမံ အာယသ္မန္တံ ဒဗ္ဗ’’န္တိ သမ္မုခါနိဒ္ဒေသော နတ္ထိ၊ တထာပိ ‘‘ပဌမံ ဒဗ္ဗော ယာစိတဗ္ဗော’’တိ ဝစနေန သမ္မုခါကရဏီယတာ တဿ သိဒ္ဓါ။ တထာ အညတ္ထာပိ ယထာသမ္ဘဝံ လေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တဿ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော သတိဝိနယော။

၁၉၆-၇။ ‘‘ယဿ ဥမ္မတ္တကဿ တံတံဝီတိက္ကမတော အနာပတ္တိ၊ တာဒိသဿေဝ အမူဠှဝိနယံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အမူဠှဿ ကတ္တဗ္ဗဝိနယော အမူဠှဝိနယော’’တိ လိခိတံ၊ တံ ယုတ္တံ ‘‘သင်္ဃော ¶ ဂဂ္ဂဿ ဘိက္ခုနော အမူဠှဿ အမူဠှဝိနယံ ¶ ဒေတီ’’တိ ဝစနတော။ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မိကာနိ အမူဠှဝိနယဿ ဒါနာနီ’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘န သရာမီ’’တိ ဝစနံ ဝီတိက္ကမကာလံ သန္ဓာယ တဿ ဝိဘင်္ဂဿ ပဝတ္တတ္တာ။ အမူဠှဝိနယဒါနကာလေ ပနဿ အမူဠှတာ ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗာ။

၂၀၀။ ‘‘အပ္ပဋိညာယ ဘိက္ခူနံ ကမ္မာနိ ကရောန္တီ’’တိ အာရဘန္တဿ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ပဋိညာတေန ကရဏံ ပဋိညာတကရဏံ။

၂၀၇။ ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ တဿပါပိယသိကာကမ္မ’’န္တိ အာရဘိတွာ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ဒဿေတွာ ပါဠိ ဂတာ၊ ‘‘သာ ပေယျာလေန သင်္ခိပိတွာ ဂတာတိ ဉာတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။ တထာ သုက္ကပက္ခေပိ။

၂၁၄။ ‘‘သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ ဆန္ဒဒါနဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပဝါရဏက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ဘိန္နဿ ဟိ သင်္ဃဿ သမဂ္ဂကရဏကာလေ၊ တိဏဝတ္ထာရကသမထေ၊ ဣမသ္မိဉ္စ ပဝါရဏသင်္ဂဟေတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဆန္ဒံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၁) ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ အာဂန္တွာ ဝါ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပရိဝေဏာဒီသု နိသိန္နာတိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ ဝိယ ခါယတီတိ စေ? န ခါယတိ အဓိပ္ပာယညူနံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဝိသုဇ္ဈိတုကာမေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ သန္နိပတိတဗ္ဗံ၊ အသန္နိပတိတဿ နတ္ထိ သုဒ္ဓိ ဆန္ဒဒါယကဿ။ ကေဝလံ တံ ကမ္မံ သန္နိပတိတာနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ဝိသုဇ္ဈိတုကာမာနံ ဆန္ဒံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတရထာ ပါဠိယာ စ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘‘ဌပေတွာ ယေ န တတ္ထ ဟောတီ’’တိ ဟိ အယံ ပါဠိ သန္နိပါတံ အာဂန္တွာ ဆန္ဒံ ဒတွာ ဌိတာနံ အတ္ထိတံ ဒီပေတိ။ နိဿီမဂတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာတိ စေ? နိဿီမဂတေ ဌပေတွာ ဣဓ ကိံ၊ တသ္မာ ယော သာမဂ္ဂီဥပေါသထေ ဆန္ဒံ ဒတွာ တိဋ္ဌတိ စေ၊ နာနာသံဝါသကဘူမိယံယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဆန္ဒဒါယကဿ ပဝါရဏသင်္ဂဟောပိ နတ္ထိ။ ယော စ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မေ နာဂစ္ဆတိ၊ သော တာဟိ အာပတ္တီဟိ န သုဇ္ဈတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဧတံ န ရုစ္စတိ ¶ ၊ တဿ ပရိဝါရေ ဝုတ္တပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိလက္ခဏံ ¶ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တတ္ထ ဟိ ကေဝလံ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အနာဟဋော ဟောတိ သစေ၊ အကတံ တဗ္ဗိပရီတေန သမ္ပတ္တိဒီပနတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ပတ္တကလ္လလက္ခဏမ္ပိ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တေသု တီသု ဌာနေသု ကမ္မပ္ပတ္တာယေဝ သဗ္ဗေ၊ န တတ္ထ ဆန္ဒာရဟော အတ္ထီတိ စေ? န၊ စတုဝဂ္ဂါဒိကရဏဝိဘာဇနေ အဝိသေသေတွာ ဆန္ဒာရဟဿ အာဂတတ္တာ၊ တံ သာမညတော ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ အာဝေဏိကလက္ခဏံ၊ တေနေဝ သတိပိ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မေ ဣဒံ ပဋိကုဋ္ဌကတံ န ဟောတီတိ စေ? န၊ နာနတ္တသဘာဝတော။ ဣဓ ဟိ ယေ ပန ‘‘န မေတံ ခမတီ’တိ အညမညံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၄) ဝစနတော န သင်္ဃဿ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ ကတံ။ တသ္မိံ သတိ ပဋိကုဋ္ဌကတမေဝ ဟောတိ။ အညထာ ပုဗ္ဗဘာဂါ တာ ဉတ္တိယော နိရတ္ထိကာ သိယုံ၊ န စ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ ဆန္ဒာရဟာဓိကာရေ နယော ဒိန္နော။ ပဝါရဏက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘တီသု ဌာနေသု ဆန္ဒံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၁) ဝုတ္တတ္တာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? န၊ အဋ္ဌကထာယ ပမာဏဘာဝေ သတိ ‘‘ဣဓ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပရိဝေဏာဒီသု နိသိန္နာ’’တိအာဒိ ဝစနေ သုဒ္ဓိကာမတော ဧဝ ဂဟိတေ သဗ္ဗံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဧကေ။ ‘‘အာဂန္တွာ ဝါ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပရိဝေဏာဒီသု နိသိန္နာ၊ တေ အာပတ္တီဟိ န ဝုဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဟေဋ္ဌာ ‘‘သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ ဆန္ဒဒါနဿ ပဋိက္ခေပဝစနတော အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တီသု ဌာနေသု ဆန္ဒံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ အန္ဓကဋ္ဌကထာယမ္ပိ တထေဝ ဝုတ္တတ္တာ စာတိ? န၊ ဧကဇ္ဈမေဝ ကမ္မေ ကရီယမာနေ ယော ဣဓ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အမှာကံ…ပေ… ဂိဟိပဋိသံယုတ္တ’’န္တိ သာဓာရဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပုန ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ’’တိအာဒိနာ အသာဓာရဏဉတ္တိယော ဌပေတွာ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အမှာကံ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဧကတောပက္ခိကာနံ သန္ဓိယာ ကတာယ တဒနန္တရေ ကေနစိ ကရဏီယေန ဆန္ဒံ ဒတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ အပရေသမ္ပိ ဧကတောပက္ခိကာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတတ္တာ ဝိဘူတတ္တာ ကရဏဿ အယမတ္ထောဝ ဝုတ္တော။ သာဓာရဏဝသေန ဒုတိယာယ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ယေ တသ္မိံ ခဏေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာသု အနာရဒ္ဓါသု၊ အပရိယောသိတာသု ဝါ ဆန္ဒံ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသမ္ပိ န ဝုဋ္ဌာတိ ဧဝ။ ယေ န တတ္ထ ဟောန္တီတိ ပဒဿ စ ယေ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နယေန တတ္ထ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တပ္ပကာရတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဆန္ဒံ ဒတွာ ပရိဝေဏာဒီသု နိသိန္နာ’’တိ ဣဒမေဝ ¶ အဝတွာ ‘‘ယေ ပန တေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာပိ တတ္ထ အနာဂတာ၊ အာဂန္တွာ ဝါ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပရိဝေဏာဒီသု နိသိန္နာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ပုဗ္ဗေနာပရံ သန္ဓီယတိ။ ‘‘ပါဠိယာ စ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မေန ကမ္မဿ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၂၀။ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ¶ ဝိဝါဒေါ။ ဝိဝါဒသဒ္ဒေါပိ ကာရဏူပစာရေန ကုသလာဒိသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘သမထေဟိ စ အဓိကရဏီယတာယ အဓိကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဝိဝါဒဟေတုဘူတဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ ဝူပသမေန သမ္ဘဝဿ သဒ္ဒဿပိ ဝူပသမော ဟောတီတိ စိတ္တုပ္ပာဒဿပိ သမထေဟိ အဓိကရဏီယတာ ပရိယာယော သမ္ဘဝတိ။ ‘‘ကုသလစိတ္တာ ဝိဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တဝိဝါဒေပိ ‘‘ဝိပစ္စတာယ ဝေါဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တဝစနဟေတုဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၂၂။ ‘‘အာပတ္တိဉှိ အာပဇ္ဇန္တော ကုသလစိတ္တော ဝါ’’တိ ဝစနတော ကုသလမ္ပိ သိယာတိ စေ? န တံ အာပတ္တာဓိကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ သော တီသု စိတ္တေသု အညတရစိတ္တသမင်္ဂီ ဟုတွာ အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော ‘‘ပညတ္တိမတ္တံ အာပတ္တာဓိကရဏ’’န္တိ ဝဒေယျ၊ တဿ အကုသလာဒိဘာဝေါပိ အာပတ္တာဓိကရဏဿ န ယုဇ္ဇတေဝ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနံ ဝိယာတိ စေ? န၊ ‘‘နတ္ထာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဣမိနာ ဝိရောဓသမ္ဘဝတော။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ တထာပဝတ္တမာနအကဥသလစိတ္တုပ္ပာဒရူပက္ခန္ဓာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အဝသိဋ္ဌေသု ကုသလာဗျာကတပညတ္တီသု ‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’န္တိ ဝစနတော ပညတ္တိတာဝ ပဋိသိဒ္ဓါ ကုသလတ္တိကေ အပရိယာပန္နတ္တာ။ ကုသလပဋိသေဓေနေဝ တေန သမာနဂတိကတ္တာ ကိရိယာဗျာကတာနမ္ပိ ပဋိသေဓော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ကိရိယာဗျာကတာနံ ဝိယ အနုဂမနတော ဝိပါကာဗျာကတာနမ္ပိ ပဋိသေဓော ကတောဝ ဟောတိ၊ တထာပိ အဗျာကတသာမညတော ရူပက္ခန္ဓေန သဒ္ဓိံ ဝိပါကကိရိယာဗျာကတာနမ္ပိ အဓိဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂံ ဟောတီ’’တိ ဝိနယေ အပကတညုနော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ အပ္ပဟရိတကရဏာဒိကေ သတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ¶ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘တိစိတ္တံ တိဝေဒန’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ စေ? တံ ဒဿေတုံ ‘‘နယိဒ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓန္တိ ဧကေ။ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ အင်္ဂပ္ပဟောနကစိတ္တံ နာမ။ ‘‘ဧကန္တတောတိ ယေဘုယျေနာတိ အတ္ထော၊ ဣတရထာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကသ္မာ? ‘ယဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတီ’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေန ကိံ? ဝိပါကော နတ္ထိ၊ ကသ္မာ? ဧကန္တာကုသလတ္တာ၊ တသ္မာ ကထာဝ တတ္ထ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန အတ္ထိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အသဉ္စိစ္စ ပန ကိဉ္စိ အဇာနန္တဿ…ပေ… အဗျာကတံ ဟောတီတိ ဘိက္ခုမှိ ကမ္မဋ္ဌာနဂတစိတ္တေန နိပန္နေ၊ နိဒ္ဒါယန္တေ ဝါ မာတုဂါမော စေ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ခဏေ သေယျာကာရေန ¶ ဝတ္တမာနရူပမေဝ အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မိဉှိ ခဏေ ဥဋ္ဌာတဗ္ဗေ ဇာတေ အနုဋ္ဌာနတော ရူပက္ခန္ဓောဝ အာပတ္တိ နာမ၊ န ဝိပါကေန သဒ္ဓိံ။ သစေ ပန ဝဒေယျ၊ တဿ ဧဝံဝါဒိနော အစိတ္တကာနံ ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဧဠကလောမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန တိယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ၊ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေန္တဿ စ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ စေ? နာပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဝစနတော။

စလိတော ကာယော၊ ပဝတ္တာ ဝါစာ၊ အညတရမေဝ အင်္ဂန္တိ အညတရမေဝ အာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ကေဝလံ ပညတ္တိယာ အကုသလာဒိဘာဝါသမ္ဘဝတော အာပတ္တိတာ န ယုဇ္ဇတိ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော တီသု အညတရသမင်္ဂီ ဟုတွာ အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ပထဝီခဏနာဒီသု ကုသလစိတ္တက္ခဏေ ဝီတိက္ကမဝသေန ပဝတ္တရူပသမ္ဘဝတော ကုသလစိတ္တော ဝါ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ အဗျာကတစိတ္တော ဝါ အဗျာကတရူပသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပါဏာတိပါတာဒီသု အကုသလစိတ္တော ဝါ အကုသလာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ရူပံ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သုပိနပဿနကာလာဒီသု ပါဏာတိပါတာဒိံ ကရောန္တော သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော အကုသလစိတ္တော ¶ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အာပတ္တာဓိကရဏံ အကုသလန္တိ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ပုထုဇ္ဇနော ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော သေက္ခော အရဟာတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတွာ တေသု အရဟတော အာပတ္တာဓိကရဏံ အဗျာကတမေဝ၊ တထာ သေက္ခာနံ၊ တထာ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ အသဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမကာလေ အဗျာကတမေဝ။ ဣတရဿ အကုသလမ္ပိ ဟောတိ အဗျာကတမ္ပိ။ ယသ္မာ စဿ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမကာလေ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’န္တိ။ သဗ္ဗတ္ထ အဗျာကတံ နာမ တဿ ဝိပါကာဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ ဧဝံနာမကံ ဇာတ’’န္တိ လိခိတံ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၂၄။ ဝိဝါဒေါ ဝိဝါဒါဓိကရဏန္တိ ယော ကောစိ ဝိဝါဒေါ၊ သော သဗ္ဗော ကိံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ နာမ ဟောတီတိ ဧကပုစ္ဆာ။ ‘‘ဝိဝါဒေါ အဓိကရဏန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝ ဝိဝါဒေါ စ အဓိကရဏဉ္စာတိ ပုစ္ဆတိ။ တဒုဘယံ ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝါတိ ပုစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု အယံ ပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယဒိ ဧဝံ ဣမာယ န ဘဝိတဗ္ဗံ ဝိဝါဒေါ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ၊ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဝိဝါဒေါ၊ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဝိဝါဒေါ စေဝ အဓိကရဏဉ္စာတိ ပဉ္စပဉှာဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု တိဿော၊ ကေသုစိ စတဿော၊ ပဉ္စ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဒွေ ဝိဘတ္တာ။ ဣတရာသု အဓိကရဏံ ဝိဝါဒေါတိ ယံ ကိဉ္စိ အဓိကရဏံ၊ ဝိဝါဒသင်္ချမေဝ ¶ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိဝါဒေါ အဓိကရဏန္တိ ယော ကောစိ ဝိဝါဒေါ၊ သော သဗ္ဗော အဓိကရဏသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၂၂၈။ သမ္မုခါဝိနယသ္မိန္တိ သမ္မုခါဝိနယဘာဝေ။

၂၃၀။ ‘‘အန္တရေနာတိ ကာရဏေနာ’’တိ လိခိတံ။

၂၃၃။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ခိယျနကေ ပါစိတ္တိ န ဝုတ္တာ တတ္ထ ဆန္ဒဒါနဿ နတ္ထိတာယ။

၂၃၆။ တဿ ခေါ ဧတန္တိ ဧသောတိ အတ္ထော ‘‘ဧတဒဂ္ဂ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝိယ။

၂၃၈။ ‘‘ကာ ¶ စ တဿ ပါပိယသိကာ’’တိ ကိရ ပါဌော။

၂၄၂။ ‘‘ကိစ္စမေဝ ကိစ္စာဓိကရဏ’’န္တိ ဝစနတော အပလောကနကမ္မာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ၊ တံ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနိ ဝိယ သမထေဟိ သမေတဗ္ဗံ န ဟောတိ၊ ကိန္တု သမ္မုခါဝိနယေန သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၂၄၄။ ပုထုပါဏိနာ ¶ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ပုထုပါဏိကံ။

၂၄၅။ ‘‘ကဏ္ဏတော နိက္ခန္တမုတ္တောလမ္ဗကာဒီနံ ကုဏ္ဍလာဒီန’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘ကာယူရ’’န္တိ ပါဠိပါဌော။ ‘‘ကေယူရာဒီနီ’’တိ အာစရိယေနုဒ္ဓဋံ။

၂၄၈။ ‘‘သာဓုဂီတံ ¶ နာမ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ဂီတ’’န္တိ လိခိတံ။ ဒန္တဂီတံ ဂါယိတုကာမာနံ ဝါက္ကကရဏီယံ။ ဒန္တဂီတဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘ယံ ဂါယိဿာမာ’’တိအာဒိမာဟ။

၂၄၉။ စတုရဿဝတ္တံ နာမ စတုပ္ပာဒဂါထာဝတ္တံ။ ‘‘တရင်္ဂဝတ္တာဒီနိ ဥစ္စာရဏဝိဓာနာနိ နဋ္ဌပယောဂါနီ’’တိ လိခိတံ။ ဗာဟိရလောမိန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ ယထာ တဿ ဥဏ္ဏပါဝါရဿ ဗဟိဒ္ဓါ လောမာနိ ဒိဿန္တိ၊ တထာ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၅၁။ ဝိရူပက္ခေဟီတိအာဒိ သဟယောဂကရဏဝစနံ။ သရဗူတိ ဂေဟဂေါဠိကာ။ သာ ကိရ သေတာ သဝိသာ ဟောတိ။ သောဟန္တိ ယဿ မေ ဧတေဟိ မေတ္တံ၊ သောဟံ နမော ကရောမိ ဘဂဝတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညမှိ…ပေ… ဆေတဗ္ဗမှီတိ ရာဂါနုသယေ။

၂၅၂။ ဥဋ္ဋိတွာတိ ပက္ခိပိတွာ။ ဩတရတူတိ ဣဒ္ဓိယာ ဩတာရေတွာ ဂဏှာတု။ အနုပရိယာယီတိ အနုပရိဗ္ဘမိ။

၂၅၃။ န အစ္ဆုပိယန္တီတိ န လဂ္ဂန္တိ။ ရူပကာကိဏ္ဏာနီတိ ဣတ္ထိရူပါဒီဟိ ဝေါကိဏ္ဏာနိ။

၂၅၄။ အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနန္တိ ပမုခမိဍ္ဎိကာဒီနံ။ ပရိဝတ္တေတွာ တတ္ထေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိဝတ္တေတွာ တတိယဝါရေ တတ္ထေဝ မိဍ္ဎိယာ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ လိခိတံ။ ပရိဘဏ္ဍံ နာမ ဂေဟဿ ဗဟိ ကုဋ္ဋပါဒဿ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတာ တနုကမိဍ္ဎိကာ ¶ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပရိဝဋ္ဋိတွာ ပတ္တော ဘိဇ္ဇတီတိ အဓိကရဏဘေဒါသင်္ကာယ အဘာဝေ ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ ပတ္တမာဠကော ဝဋ္ဋိတွာ ပတ္တာနံ အပတနတ္ထံ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ မာဠကစ္ဆန္နေန ကတော။ ‘‘ပတ္တမဏ္ဍလိကာ ပတ္တပစ္ဆိကာ တာလပတ္တာဒီဟိ ကတာ’’တိ စ လိခိတံ။ မိဍ္ဎန္တေ အာဓာရကေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ပတ္တသန္ဓာရဏတ္ထံ ဝုတ္တတ္တာ။ မဉ္စေ အာဓာရကေပိ န ဝဋ္ဋတိ နိသီဒနပစ္စယာ ဝါရိတတ္တာ။ အာသန္နဘူမိကတ္တာ ဩလမ္ဗေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၅၅။ ‘‘အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာတိ ဝစနတော အဂ္ဂဟတ္ထေ လဂ္ဂေတွာ အင်္ကေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ န သုန္ဒရံ၊ ‘‘န ကေဝလံ ယဿ ပတ္တော’’တိအာဒိ ယဒိ ဟတ္ထေန ဂဟိတပတ္တေ ဘေဒသညာ၊ ပဂေဝ အညေန သရီရာဝယဝေနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန ပစုရဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ။ ဃဋိကပါလမယံ ဃဋိကဋာဟံ။ ဆဝသီသဿ ပတ္တန္တိ ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရံ၊ ခီရဿ ဓာရာတိအာဒိဝေါဟာရဝသေန ¶ ဝုတ္တံ။ မဉ္စေ နိသီဒိတုံ အာဂတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ပိသာစိလ္လိကာတိ ပိသာစဒါရကာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဒိန္နကမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ။ စဗ္ဗေတွာတိ ခါဒိတွာ။ အဋ္ဌိကာနိ စ ကဏ္ဋကာနိ စ အဋ္ဌိကကဏ္ဋကာနိ။ ‘‘ဧတေသု သဗ္ဗေသု ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနာတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ လိခိတံ။

၂၅၆။ ဝိပ္ဖာဠေတွာတိ ဖာဠေတွာ။ ကိဏ္ဏေန ပူရေတုန္တိ သုရာကိဏ္ဏေန ပူရေတုံ။ ဗိဒလကံ နာမ ဒိဂုဏကရဏသင်္ခါတဿ ကိရိယာဝိသေသဿ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဒိဂုဏကရဏံ? ယေန ကိလဉ္ဇာဒိနာ မဟန္တံ ကထိနမတ္ထတံ၊ တဿ။ တဉှိ ဒဏ္ဍကထိနပ္ပမာဏေန ပရိယန္တေ သံဟရိတွာ ဒိဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ။ အညထာ ခုဒ္ဒကစီဝရဿ အနုဝါတပရိဘဏ္ဍာဒိဝိဓာနကရဏေ ဟတ္ထဿ ဩကာသော န ဟောတိ။ သလာကာယ သတိ ဒွိန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ ဉတွာ သိဗ္ဗိတာသိဗ္ဗိတံ သုခံ ပညာယတိ။ ဒဏ္ဍကထိနေ ကတေ န ဗဟူဟိ သဟာယေဟိ ပယောဇနံ။ ‘‘အသံကုဋိတွာ စီဝရံ သမံ ဟောတိ။ ကောဏာပိ သမာ ဟောန္တီ’’တိ လိခိတံ၊ ‘‘ဟလိဒ္ဒိသုတ္တေန သညာကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟလိဒ္ဒိသုတ္တေန စီဝရံ သိဗ္ဗေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဟိ ကေစိ အကပ္ပိယသညိနော။ ပဋိဂ္ဂဟော နာမ အင်္ဂုလိကောသော။

၂၅၇-၈။ ပါတီတိ ¶ ပဋိဂ္ဂဟသဏ္ဌာနံ။ ပဋိဂ္ဂဟတ္ထဝိကန္တိ အင်္ဂုလိကောသတ္ထဝိကံ။ သူစိသတ္ထကာနံ ပုဗ္ဗေ အာဝေသနတ္ထဝိကာယ အနုညာတတ္တာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘေသဇ္ဇတ္ထဝိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ သူစိသတ္ထကာဒီနိပိ ဌပေတဗ္ဗာနီတိ နိဒါနံ သူစေတိ။ သစေပိ ဥပနန္ဒော ဘိက္ခု အလဇ္ဇီ၊ တထာပိ သန္တကမေတံ အမူလစ္ဆေဒကတဘိက္ခုနော လဇ္ဇိနောပိ သမာနဿ ကပ္ပတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ န သမ္မတီတိ န ပဟောတိ။

၂၆၀-၁။ ဗဟိ ကုဋ္ဋဿ သမန္တတော နီစဝတ္ထုကံ ကတွာ ဌိတံ ‘‘မဏ္ဍလိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဇန္တာဃရပ္ပဋိစ္ဆာဒိနာ ဆန္နဿ နဂ္ဂိယံ ယဿ န ပညာယတိ၊ တဿေဝ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ဥဒကဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒီသုပိ။

၂၆၂-၃။ ပဏိယာ နာမ ပဏိယကာရကာ။ အာကဍ္ဎနယန္တံ အာကဍ္ဎိယမာနံ ကူပဿ ဥပရိဘာဂေ ပရိဗ္ဘမတိ။ အရဟဋဃဋိယန္တံ သကဋစက္ကသဏ္ဌာနယန္တံ။ တဿ အရေ အရေ ဃဋိကာနိ ဗန္ဓိတွာ ဧကေန၊ ဒွီဟိ ဝါ ပရိဗ္ဘမိယမာနဿ ဥဒကနိဗ္ဗာဟနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဝိဒ္ဓပက္ခပါသံ နာမ ယတ္ထ မဏ္ဍလာကာရေန ပက္ခပါသာ ဗဇ္ဈန္တိ အာဝိဒ္ဓဝတ္ထတာ ဝိယ အာဝိဒ္ဓပက္ခပါသကာ။ ပုဗ္ဗေ ပတ္တသင်္ဂေါပနတ္ထံ၊ ဣဒါနိ ဌပေတဗ္ဗံ ဘုဉ္ဇိတုံ အာဓာရကော အနုညာတော။

၂၇၃။ ပရဂလံ ¶ ဂစ္ဆတီတိ ဣမဿ ပယောဂါဘာဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ကမ္မသတေနာတိ မဟတာ ဥဿာဟေန။

၂၇၇-၈။ လောဟဘဏ္ဍံ နာမ ကံသတော သေသလောဟဘဏ္ဍံ။ မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနံ နာမ စတုရဿံ အကတွာ သဇ္ဇိတံ။ ပါမင်္ဂဒသာ စတုရဿာ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနေနာတိ သင်္ဃာဋိယာ မုဒိင်္ဂသိဗ္ဗနာကာရေန ဝရကသီသာကာရေန။ ပဝနန္တောတိ ပါသန္တော။ ‘‘ဒသာမူလ’’န္တိ စ လိခိတံ။ အကာယဗန္ဓနေန သဉ္စိစ္စ ဝါ အသဉ္စိစ္စ ဝါ ဂါမပ္ပဝေသနေ အာပတ္တိ။ ‘‘သရိတဋ္ဌာနတော ဗန္ဓိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝါ’’တိ လိခိတံ။

၂၇၉။ သတ္တင်္ဂုလံ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘သုဂတင်္ဂုလေနာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ပကတိအင်္ဂုလေန သာရုပ္ပတ္ထာယ ဝဍ္ဎေတွာပိ ကရောန္တိ စေ၊ န ဒေါသော။

၂၈၀။ တာလဝဏ္ဋာကာရေန သီဟဠိတ္ထီနံ ဝိယ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၄။ နိလီယန္တိ ¶ ဘိက္ခူ ဧတ္ထာတိ ဝိဟာရာဒယော လေဏာနိ နာမ။ အာဂတ-ဝစနေန တဿာဂတသင်္ဃောဝ သာမီ၊ န အနာဂတောတိ ကေစိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ သမာနလာဘကတိကာယ သိဒ္ဓတ္တာ။

၂၉၆-၇။ ဒီပိနင်္ဂုဋ္ဌေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒီပိနာ အကပ္ပိယစမ္မံ ဒဿေတီ’’တိ လိခိတံ။ ထမ္ဘကဝါတပါနံ နာမ တိရိယံ ဒါရူနိ အဒတွာ ဥဇုကံ ဌိတေဟေဝ ဒါရူဟိ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဘိသီနံ အနုညာတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဗိမ္ဗောဟနေ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ တူလပူရိတံ ဘိသိံ အပဿယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဥဏ္ဏာဒီနံယေဝ ¶ အနုညာတတ္တာ။ နိသီဒနနိပဇ္ဇနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အပဿယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စေ? အကပ္ပိယန္တိ န ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ။ ယဒိ ဧဝံ အကပ္ပိယမဉ္စဉ္စ အပဿယိတုံ န ဝဋ္ဋေယျ။ ယသ္မာ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဒေါသော နတ္ထိ။ အပိစ ဂိလာနဿ ဗိမ္ဗောဟနံ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ အနုညာတံ၊ တသ္မာ ဘိသိပိ ဝဋ္ဋတိ အပဿယိတုံ။ အာစရိယာ စ အနုဇာနန္တိ၊ ဝဠဉ္ဇေန္တိ စာတိ ဧကေ။ သိမ္ဗလိတူလသုတ္တေန သိဗ္ဗိတံ စီဝရံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ကပ္ပာသဿ အနုလောမတော။ ‘‘အက္ကဖလသုတ္တမယမ္ပိ အက္ကဝါကမယမေဝ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ တေ ဧဝ ဝဒန္တိ။

၂၉၈။ အနိဗန္ဓနီယော အလဂ္ဂေါ။ ပဋိဗာဟေတွာတိ မဋ္ဌံ ကတွာ။ ‘‘သေတဝဏ္ဏာဒီနံ ယထာသင်္ချံ ဣက္ကာသာဒယော ဗန္ဓနတ္ထံ ဝုတ္တာ’’တိ လိခိတံ။

၃၀၀။ ပကုဋ္ဋံ သမန္တတော အာဝိဒ္ဓပမုခံ။

၃၀၃။ သုဓာလေပေါတိ သုဓာမတ္တိကာလေပေါ။

၃၀၅။ အာသတ္တိ တဏှာ။ သန္တိံ အဒရံ။

၃၀၈။ စိတာတိ ဣဋ္ဌကာယော ကဗဠေန နိဒ္ဓမနဝသေန ဆိန္ဒိတွာ ကတာတိ အတ္ထော။

၃၁၀။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ¶ ဘိက္ခူနံ အန္တေဝါသိကာတိ ဧတ္ထ ဝီသတိဝဿံ အတိက္ကမိတွာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဥပ္ပန္နာ။ ‘‘အာရာဓယိံသု မေ ဘိက္ခူ စိတ္တ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၅) ဝုတ္တတ္တာ အညသ္မိံ ကာလေ သာဝတ္ထိဂမနေ ဥပ္ပန္နံ ဝတ္ထုံ ဣဓ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ အာဟရိတွာ ဝုတ္တန္တိ ယုတ္တံ ဝိယ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝုဒ္ဓန္တိ ဝုဒ္ဓတရံ။

၃၁၃။ သန္ထရေတိ တိဏသန္ထရာဒယော။

၃၁၈။ ‘‘သေယျဂ္ဂေနာတိ မဉ္စဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒေန။ ဝိဟာရဂ္ဂေနာတိ ဩဝရကဂ္ဂေနာ’’တိ လိခိတံ။ ထာဝရာတိ ¶ နိယတာ။ ပစ္စယေနေဝ ဟိ တန္တိ တသ္မိံ သေနာသနေ မဟာထေရာ တဿ ပစ္စယဿ ကာရဏာ အညတ္ထ အဂန္တွာ ဝသန္တာယေဝ နံ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တီတိ အတ္ထော။ အဃဋ္ဋနကမ္မံ ဒဿေတုံ ‘‘န တတ္ထ မနုဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂမနဝတ္တေနေဝ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပါဌော။ မုဒ္ဒဝေဒိကာ နာမ စေတိယဿ ဟမ္မိယဝေဒိကာ။ ပဋိက္ကမ္မာတိ အပသက္ကိတွာ။ သမာနလာဘကတိကာ မူလာဝါသေ သတိ သိယာ၊ မူလာဝါသဝိနာသေန ကတိကာပိ ဝိနဿတိ။ သမာနလာဘ-ဝစနံ သတိ ဒွီသု၊ ဗဟူသု ဝါ ယုဇ္ဇတိ၊ တေနေဝ ဧကသ္မိံ အဝသိဋ္ဌေတိ နော မတိ။ တာဝကာလိကံ ကာလေန မူလစ္ဆေဒနဝသေန ဝါ အညေသံ ဝါ ကမ္မံ အညဿ သိယာ နာဝါယံ သင်္ဂမောတိ အာစရိယော။ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ အပလောကနကာလေ သင်္ဃော ဝဿံဝုတ္ထဘိက္ခူနံ ပါဋေက္ကံ ‘‘ဧတ္တကံ ဝဿာဝါသိကံ ဝတ္ထံ ဒေတိ၊ ရုစ္စတိ သင်္ဃဿာ’’တိ ပုဂ္ဂလမေဝ ပရာမသိတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ န သင်္ဃဝသေန ကာတဗ္ဗံ။ န သင်္ဃော သင်္ဃဿ ဧတ္တကံ ဒေတီတိ။ ‘‘ဧကသ္မိံ အာဝါသေ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတီ’တိ ဝစနတော သင်္ဃဝသေန ကာတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။ န ဟိ တထာ ဝုတ္တေ သင်္ဃဿ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကတံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကတော အညေန ဂါဟိတေပိ ဂါဟော ရုဟတိ အဂ္ဂဟိတုပဇ္ဈာယဿ ဥပသမ္ပဒါ ဝိယာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ကမ္မဝါစာယပိ သမ္မုတိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။

အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဇနေတိ ဧတ္ထ ကိံ ဝိသုံ ဝိသုံ၊ ဥဒါဟု ဧကတောတိ? ဧကတောပိ ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ တေ တထာ သမ္မတာ သင်္ဃေန ကမ္မကတာ နာမ ဟောန္တိ ¶ ၊ တေနေဝ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ဧကတော အဋ္ဌ ဇနာ သမ္မတာတိ။ တေသံ သမ္မုတိ ကမ္မဝါစာယပီတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယပိ။ အပလောကနကမ္မဿ ဝတ္ထူဟိ သာ ဧဝ ကမ္မဝါစာ လဗ္ဘမာနာ လဗ္ဘတိ၊ တဿာ စ ဝတ္ထူဟိ အပလောကနကမ္မမေဝ လဗ္ဘမာနံ လဗ္ဘတိ၊ န အညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမံ နယံ မိစ္ဆာ ဂဏှန္တော ‘‘အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ကာတုံ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဉ္စ အပလောကနကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ကမ္မသင်္ကရဒေါသော အာပဇ္ဇတိ။ မဂ္ဂေါ ပေါက္ခရဏီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ နာမ မဂ္ဂေ ကတဒီဃသာလာ၊ ပေါက္ခရဏီတိ နဟာယိတုံ ကတပေါက္ခရဏီ။ ဧတာနိ ဟိ အသေနာသနာနီတိ ဧတ္ထ ဘတ္တသာလာ န အာဂတာ၊ တသ္မာ တံ သေနာသနန္တိ စေ? သာပိ ဧတ္ထေဝ ပဝိဋ္ဌာ ဝါသတ္ထာယ အကတတ္တာ။ ဘောဇနသာလာ ပန ဥဘယတ္ထ နာဂတာ။ ကိဉ္စာပိ နာဂတာ၊ ဥပရိ ‘‘ဘောဇနသာလာ ပန သေနာသနမေဝါ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ဝုတ္တတ္တာ သေနာသနံ။ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိ စ ဧတ္ထ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ နေတိ ဧကေ။ ရုက္ခမူလဝေဠုဂုမ္ဗာ ဆန္နာ ကဝါဋဗဒ္ဓါဝ သေနာသနံ။ ‘‘အလာဘကေသု အာဝါသေသူတိ အလာဘကေသု သေနာသနေသူ’’တိ လိခိတံ၊ တံ ယုတ္တံ။ န ဟိ ပါဋေက္ကံ သေနာသနံ ဟောတိ။ တံ သညာပေတွာတိ ဧတ္ထ ပညတ္တိံ အဂစ္ဆန္တေ ဗလက္ကာရေနပိ ဝဋ္ဋတိ။ အယမ္ပီတိ ပစ္စယောပိ။

ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ ¶ တဿ သမီပေ ရုက္ခမူလာဒီသု ဝသိတွာ တတ္ထ ဝတ္တံ ကတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓမ္ပိ။ ‘‘ဒသကထာဝတ္ထုကံ ဒသအသုဘံ ဒသအနုဿတိ’’န္တိ ပါဌော။ ‘‘ပဌမဘာဂံ မုဉ္စိတွာတိ ဣဒံ စေ ပဌမဂါဟိတဝတ္ထုတော မဟဂ္ဃံ ဟောတီ’’တိ လိခိတံ။ ဆိန္နဝဿာနံ ဝဿာဝါသိကံ နာမ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဝဿာဝါသိကာနံ ပစ္ဆာ ဆိန္နဝဿာနံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဘတိံ ကတွာ ဝိယ နိဝိဋ္ဌံ ပရိယိဋ္ဌံ။ ‘‘သင်္ဃိကံ ပန…ပေ… ဝိဗ္ဘန္တောပိ လဘတေဝါ’’တိ ဣဒံ တတြုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ အပလောကနမေဝ ပမာဏံ၊ န ဂါဟာပနန္တိ ကေစိ။ ဝိနယဓရာ ပန ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရေ ဝဿံ ဥပဂတာနံ ဧကေကဿ တိစီဝရံ သင်္ဃော ဒဿတီ’တိအာဒိနာ အပလောကိတေပိ အဘာဇိတံ ဝိဗ္ဘန္တကော န လဘတိ။ ‘အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘အဘာဇိတေ ဝိဗ္ဘမတီ’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ စာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပစ္စယဝသေနာတိ ဂဟပတိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတ’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ဒါတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ နိသိန္နာနံ ဧကမေကံ ¶ ဝတ္ထံ ပါပုဏာတီ’’တိ လိခိတံ။ ဒုတိယော ထေရာသနေတိ အနုဘာဂေါ။ ပဌမဘာဂေါ အညထာ ထေရေန ဂဟိတောတိ ဇာနိတဗ္ဗံ။

၃၂၀။ တိဝဿန္တရေနာတိ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အန္တော ဌိတေန။ ဟတ္ထိမှိ နခေါ အဿာတိ ဟတ္ထိနခေါ။ ပါသာဒဿ နခေါ နာမ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါ။ ဂိဟိဝိကဋနီဟာရေနာတိ ဂိဟီဟိ ကတနီဟာရေနေဝ။ ‘‘တေဟိ အတ္ထရိတွာ ဒိန္နာနေဝ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တိ၊ န ဘိက္ခုနာ သယံ အတ္ထရိတွာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃေန အတ္ထရာပေတွာ ဝါ’’တိ လိခိတံ။

၃၂၁။ ‘‘န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ’’တိ ဝစနံ ‘‘ယံ အဂရုဘဏ္ဍံ ဝိဿဇ္ဇိယံ ဝေဘင်္ဂိယံ သင်္ဃိကံ၊ တံ ဂဏော စေ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသတိ ပုဂ္ဂလောပိ ဝါ၊ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ ဝိဿဇ္ဇိတံ သင်္ဃေန ဝိဿဇ္ဇိတသဒိသမေဝ ဟောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ သာဓေတိ၊ အညထာ ဧတ္ထ ဂဏပုဂ္ဂလဂ္ဂဟဏံ နိရတ္ထကံ။ အရဉ္ဇရော ဥဒကစာဋိ၊ အလဉ္ဇလော၊ ဗဟုဥဒကဂဏှနကောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝဋ္ဋစာဋိ ဝိယ ဟုတွာ ထောကံ ဒီဃမုခေါ မဇ္ဈေ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ကတော’’တိ လိခိတံ။ မံသဒိဗ္ဗဓမ္မဗုဒ္ဓသမန္တစက္ခုဝသေန ပဉ္စ။

ဂရုဘဏ္ဍေန စ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ သံဟာရိမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတုန္တိ အဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ¶ ကတေ မဉ္စေ။ ဝဋ္ဋလောဟံ နာမ ပီတဝဏ္ဏံ။ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဂန္တုကဿ အဒတွာ ပရိစာရိကဟတ္ထတော အတ္တနော နာမံ လိခါပေတွာ ဂဟေတွာ ယထာသုခံ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဂိဟိဝိကဋနီဟာရေနေဝါတိ ယာဝ အတ္တနော ကမ္မနိဗ္ဗတ္တိ၊ တာဝ ဂဟေတွာ ဒေတီ’’တိ လိခိတံ။ သိခရံ နာမ ယေန ပရိဗ္ဘမန္တာ ဆိန္ဒန္တိ။ ပတ္တဗန္ဓကော နာမ ပတ္တဿ ဂဏ္ဌိအာဒိကာရကော။ ‘‘ပဋိမာနံ သုဝဏ္ဏာဒိပတ္တကာရကော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဍ္ဎဗာဟူတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋ’’န္တိ လိခိတံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ဣမံ ပါဠိံ အာဒိံ ကတွာ။ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရော နာမ ယေန ရဇိတစီဝရံ ပေါထေန္တိ။ ‘ပစ္စတ္ထရဏဂတိက’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါတိ ဝုတ္တတ္တာ စ အပိ-သဒ္ဒေန ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏံ သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧတေနေဝ ¶ သုတ္တေန အညထာ အတ္ထံ ဝတွာ ‘‘ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏံ န ဂရုဘဏ္ဍံ၊ ဘာဇနီယမေဝ၊ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏမေဝ ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဂဏ္ဌိကာတိ စီဝရဂဏ္ဌိကာ။ ဘဉ္စကော နာမ သရကော။

၃၂၃-၄။ အဂ္ဂဠဗန္ဓသူစိဒွါရကရဏမတ္တေနပိ။ ‘‘ကပေါတဘဏ္ဍိကာ နာမ ဝဠဘိယာ ဥပရိ ဌပေတဗ္ဗဝလယံ ဝါ တိဏစ္ဆဒနဂေဟဿ ပိဋ္ဌိဝံသဿ ဟေဋ္ဌာ ဌပေတဗ္ဗံ ဝါ ဥဘယမဿ ဂတာ ဒါရူ’’တိ လိခိတံ။ ကာရန္တရာတိ တဒါ ပုန ပဝိသဋ္ဌံ ပုဗ္ဗပယောဇိတာနာနံ ဝစနပါတသေနာသနဝါသော။ န ပန ပတိသဋ္ဌတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနဋ္ဌဝါသော န စ ပဋိသေဓကော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒွါရဝါတပါနာဒီနိ အပဟရိတွာ ဒါတုံ အသက္ကုဏေယျတော ‘‘ပဋိဒါတဗ္ဗာနိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂေါပါနသိအာဒယော ဒေန္တဿ ဝိဟာရော ပလုဇ္ဇတီတိ ‘‘မူလံ ဝါ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ ‘‘နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ စေ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိယေဝါ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ အပဋိစ္ဆာဒေတွာ န အပဿယိတဗ္ဗာ’’တိ လိခိတံ။

သင်္ဃဘတ္တာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ ယာ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနဘူတာယ ဘောဇနသာလာယ ပကတိဌိတိကာ။ ဒိန္နံ ပနာတိ ယထာ သော ဒါယကော ဒေတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ဃတော ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဝဠဉ္ဇန္တိ ဧကဒွါရေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗံ ¶ ။ တိစီဝရပရိဝါရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒကမတ္တလာဘီ ဝိယ အညောပိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ အလဘိတွာ ဝတ္ထာဒိမနေကပ္ပကာရံ လဘတိ စေ၊ တဿေဝ တ’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘ဥဒ္ဒေသပတ္တေ ဒေထာ’တိ ဝတွာ ဂဟေတွာ အာဂတဘာဝေန သင်္ဃဿ ပရိစ္စတ္တံ န ဟောတိယေဝ တဿေဝ ဟတ္ထေ ဂတတ္တာ၊ တသ္မာ တေဟိ ဝုတ္တက္ကမေန သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိပါဋိပတ္တံ ဝါ ဌိတိကာယ ဌိတပတ္တံ ဝါ။ ‘‘ကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနမ္ပိ ဂါဟိတတ္တာ’’တိ လိခိတံ၊ ‘‘ပဏီတဘတ္တဋ္ဌိတိကဉ္စ အဇာနိတွာ မိဿေတွာ ဂါဟိတေပိ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ စ လိခိတံ။ တဉ္စေ ထေယျာယ ဟရန္တိ ပတ္တဟာရကာ၊ အာဏာပကဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ အတိက္ကန္တမ္ပိ ဌိတိကံ ဌပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘တံဒိဝသမေဝ စေ ဘိက္ခာ လဗ္ဘတိ၊ အပရဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ န လဗ္ဘတိ ကိရာ’’တိ လိခိတံ။ ပစ္ဆာ ‘‘သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ အဝုတ္တေပိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒေထာ’တိ အဝတွာ ‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’တိ ဒိန္နံ သင်္ဃိကနိမန္တနံ နာမာ’’တိ လိခိတံ။

ပဋိပါဋိယာတိ ယထာလဒ္ဓပဋိပါဋိယာ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဘတ္တံ ဂဏှထာတိ ပဒံ အဝတွာ။ အာလောပသင်္ခေပေနာတိ အယံ နယော နိမန္တနာယမေဝ၊ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ပန ဧကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏေ ဧဝ ဌိတိကာ တိဋ္ဌတိ။ ‘‘ဧကဝါရန္တိ ယာဝ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေဝ လဘန္တီ’’တိ လိခိတံ။

န ဟိ ဗဟိသီမာယ သင်္ဃလာဘောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီသု ဗဟိသီမာယ ဌိတဿပိ စေ ဥပါသကာ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတုံ လဘန္တိ၊ အတ္တနောပိ ပါပေတွာ ဂဟဏံ အနုညာတံ၊ တထာ ဣဓ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ပါပုဏန္တီတိ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ။ ဝါရဂါမန္တိ ဒူရတ္တာ ဝါရေန နိဂ္ဂဟေန ဂန္တဗ္ဗဂါမေ။ ဖာတိကမ္မမေဝါတိ အတိရေကလာဘာ စ ဘဝန္တိ။ သမ္မုခီဘူတဿာတိ ယေဘုယျေန စေ ဘိက္ခူ ဗဟိသီမံ ဂတာ၊ သမ္မုခီဘူတဿ ပါပေတဗ္ဗံ။ သဘာဂတ္တာ ဟိ ဧကေန လဒ္ဓံ သဗ္ဗေသံ ပဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အတ္တနော ပါပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါ’’တိ ဝစနသိလိဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရေ အပါပိတံ ပန…ပေ… န ဝဋ္ဋတီတိ သလာကဘတ္တံ ဝိဟာရေ ဥဒ္ဒိသိယတိ။ တေန ပန ဒိန္နသလာကေန။ တဿာတိ ဂဟေတွာ ဂတဿ။ သလာကာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ယုတ္တံ ဝိယ။ သဗ္ဗပေါတ္ထကေသု ‘‘ဂါဟေတဗ္ဗာ’’တိ ပါဌော၊ တသ္မာ တေနာတိ သလာကဂ္ဂါဟာပကေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘စောရိကာယ ¶ ဂဟိတတ္တာ န ပါပုဏာတီ’’တိ ဝစနတော ‘‘ကုဋိသောဓနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တိ ကိရ။ ဧကံ မဟာထေရဿာတိ မဟာထေရော ဝိဟာရတော ယေဘုယျေန န ဂစ္ဆတိ၊ ဣတရေ ကဒါစိ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သဘာဂါ စေ၊ အတ္တနော ပါပေတွာ ပုန ဣတရေသံ ဒိယျတိ။ ဝိဟာရေ ထေရဿ ပတ္တသလာကဘတ္တန္တိ မဟာထေရော ဧကကောဝ ဝိဟာရေ ဩဟီနော၊ ‘‘အဝဿံ သဗ္ဗသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဌိတော’’တိ ¶ ပဋိဿယံ ဂန္တွာ အာဂန္တုကဘိက္ခူနမ္ပိ အဒဿနတော ကုက္ကုစ္စံ အကတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။

ဥပေါသထဒိဝသေ အာပတ္တိဒေသနံ သန္ဓာယ ‘‘ပရိသုဒ္ဓသီလာန’’န္တိ အာဟ။ လေခံ ကတွာ နိဗဒ္ဓါပိတံ။ ‘‘အာဂန္တုကဘတ္တမ္ပိ ဂမိကဘတ္တမ္ပီ’’တိ အာဂန္တုကောဝ ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနာထဂိလာနုပဋ္ဌာကောပိ တေန ဒိန္နံ ဘုဉ္ဇတိ စေ၊ တဿပိ ပါပေတဗ္ဗမေဝ။ ဂုဠပိဏ္ဍံ တာလပက္ကမတ္တံ။

သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၃၀။ ‘‘အနုပိယံ ¶ နာမာ’’တိ ဧကဝစနေန ဒိဿတိ၊ သတ္တမိယံ ပန ‘‘အနုပိယာယ’’န္တိ။ ‘‘ကာဠုဒါယိပ္ပဘုတယော ဒသ ဒူတာ’’တိ ပါဌော။ ‘‘န ဟေဋ္ဌာပါသာဒါ န ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဝါ’’တိ လိခိတံ။

၃၃၂။ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗကာလေ။ ‘‘ရညော သတော’’တိ စ ‘‘ရညောဝသတော’’တိ စ ပါဌော။

၃၃၃။ န ¶ လာဘတဏှာ ဣဓ ကာမတဏှာ၊ ဈာနဿ နေသာ ပရိဟာနိ ဟေတု။ ဗုဒ္ဓတ္တသီလံ ပန ပတ္ထယန္တော ဈာနာပိ နဋ္ဌောတိ။ နနု ပတ္တဘာဝနာ။ မနောမယန္တိ ဈာနမနောမယံ။

၃၃၄။ သတ္ထာရောတိ ဂဏသတ္ထာရော။

၃၄၁။ ဧကရတ္တာဓိကာရေန ရက္ခံ ပစ္စာသီသန္တာ ဤဒိသာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဉ္စိမေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ ရက္ခဿေတ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ မယှံ ပန ရက္ခဏေ ကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပရူပက္ကမေန တထာဂတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ ဣဒံ အာဏတ္တိယာ အာဂတတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

၃၄၂။ မာ အာသဒေါတိ မာ ဝဓကစိတ္တေန ဥပဂစ္ဆ။ ဣတောတိ ဣမမှာ ဇီဝိတမှာ။ ‘‘ယတောတိ ယသ္မာ၊ ယတောတိ ဝါ ဂတဿာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ပဋိကုဋိတောတိ အပသက္ကိတွာ သင်္ကုစိတော ဟုတွာ ဝါ ပဋိသက္ကတီ’’တိ လိခိတံ။

၃၄၃။ တိကဘောဇနန္တိ တီဟိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘောဇနံ။ ‘‘တိကဘောဇနီယ’’န္တိပိ ပါဌော။ ပရိကပ္ပတော ဟိ တိဏ္ဏံ ဘုဉ္ဇိတုံ အနုဇာနာမိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ ဂဏဘောဇနမေဝ ဟောတိ၊ တဿာပိ ဣဒမေဝ ဝုတ္တံ။ ဣဓ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ‘‘အကတဝိညတ္တိလဒ္ဓံ ¶ တိဏ္ဏံ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ကိဉ္စာပိ တံ ဂဏဘောဇနံ နာမ န ဟောတိ၊ ဝိညတ္တိဝသေန ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ တယော အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘မာ ပါပိစ္ဆာပက္ခံ နိဿာယ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျု’’န္တိ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကုလာနုဒ္ဒယတာယ စာတိ ကုလာနံ ပသာဒရက္ခဏတ္ထံ။ ဝဇ္ဇန္တိ ဝဇ္ဇမေဝ။ ‘‘ဝဇ္ဇမိမံ ဖုသေယျာ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ဝဇ္ဇနီယံ ပုဂ္ဂလံ ဖုသေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမဿ မနော န ဖုသေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ သိယာ။ စက္ကဘေဒန္တိ သာသနဘေဒံ။ အာယုကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဝီစိမှိ အာယုပရိမာဏံ နတ္ထိ၊ ယေန ပန ကမ္မေန ယတ္တကံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ၊ တဿ အာယုကပ္ပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၄၅။ ‘‘အညတရံ အာသနံ ဂဟေတွာ နိသီဒီ’’တိ ဝစနတော ဝိသဘာဂဋ္ဌာနံ ဂတဿ ပေသလဿပိ ဘိက္ခုနော တေသံ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ အာဂိလာယတီတိ ရုဇ္ဇတိ။ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာတိ ¶ တဿ တဿ စိတ္တာစာရံ အာဒိဿ အာဒိဿ ဒေသနာ၊ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနီ။ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ၊ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယသံယုတ္တာယ အနုသာသနိယာ ဩဝဒတီတိ အတ္ထော။ နနု တံ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ တံ ဝစနံ နနု မယာ ဝုတ္တောသီတိ အတ္ထော။

၃၄၆-၉။ သုဝိက္ခာလိတန္တိ သုဓောတံ။ သံခါဒိတွာတိ သုဋ္ဌု ခါဒိတွာ။ ‘‘မဟိံ ဝိကုဗ္ဗတောတိ မဟာဝိသာလော’’တိ လိခိတံ။ တဿ ဘိသံ ဃသမာနဿ။ တတ္ထ နဒီသု ဇဂ္ဂတောတိ ပါလေန္တဿ။ ‘‘ကိံ? ဟတ္ထိယူထံ ဂန္တု’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အသံပါတော’တိ ပါဌော၊ အပတ္တော ဟုတွာတိ အတ္ထော’’တိ လိခိတံ။ ‘‘အပါယဗဟုတ္တာ ပုန ဒဿိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံသတေတိ ဧဝံ အဿ တေ အာသဝါ’’တိ လိခိတံ။

၃၅၀။ ‘‘ဝေါသာနံ ပရိနိဋ္ဌာနံ ဝါ’’တိ စ လိခိတံ။ ဇာတူတိ ဒဠှတ္ထေ နိပါတော။ မာ ဥဒပဇ္ဇထာတိ မာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ‘‘သော ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တော’’တိ ပါဌော။ အနာဒရံ ကုသလေသု။ ဥဒဓိ မဟာတိ ကိတ္တကော မဟာ? ဘေသ္မာ ယာဝ ဘယာနကော၊ တာဝ မဟာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၅၁။ န ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ဘိက္ခုနီ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတီတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခု သင်္ဃံ န ဘိန္ဒတိ၊ ဘိက္ခုနီ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတီတိ ကေစိ၊ နေတံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေဝလံ ‘‘သင်္ဃော’’တိ ¶ ဝုတ္တေ ဘိက္ခုသင်္ဃောဝ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒေတိ စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၇၉) မာတိကာဝစနမ္ပိ သာဓေတိ။ တသ္မိံ အဓမ္မဒိဋ္ဌိဘေဒေ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ သိယာ။ ‘‘သီလသတိဘေဒေသုပိ သမာနော ဓမ္မံ ကာတုန္တိ သင်္ဃဘေဒေ ဝေမတိကောပိ တာဒိသော ဝါ’’တိ လိခိတံ။ ဝိနိဓာယာတိ အတ္တနော ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယတံ ဆာဒေတွာ။

သင်္ဃဘေဒကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၇။ ဧကသ္မိံ ¶ ¶ ဂါမေ အညဝိဟာရတော အာဂတောပိ အာဂန္တုကောဝ။ တတ္ထ ကေစိ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘အာဝါသိကော ကတ္ထစိ ဂန္တွာ သစေ အာဂတော၊ ‘တေနာပိ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒူရာဂမနံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ န ဂါမေ၊ တသ္မာ န ယုတ္တ’’န္တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အာဂန္တုကဘတ္တံ နာမ ဂဟဋ္ဌေဟိ ဌပိတံ။ ယသ္မိံ နိဗဒ္ဓံ၊ တတော အညဂါမတောတိ အာပန္နံ။ တထာ ဝိဟာရာဓိကာရတ္တာ အညဝိဟာရတော အာဂတောပိ အာဂန္တုကော ဝါ’’တိ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ။ ပါနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ပရိဘောဇနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဃဋသရာဝါဒိဂတံ သန္ဓာယ ပဌမံ၊ ဒုတိယံ ကူပတဠာကာဒိဂတန္တိ အာစရိယော။ ဒုတိယဝါရေ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ ဝိသုံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ဧတံ ‘‘ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခော ဝါ ဂါမော’’တိ။ ဗဟူသု ပေါတ္ထကေသု ဒုဝိဓာပိ ယုဇ္ဇတိ။

၃၆၂-၄။ ပဉ္စမေ အနုမောဒနတ္ထာယ နိသိန္နေ။ ‘‘မနုဿာနံ ပရိဝိသနဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ မနုဿာ သပုတ္တဒါရာ အာဝသိတွာ ဒေန္တီ’’တိ လိခိတံ။ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ အာဂန္တုကာဝါသိကဂမိကာနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကာရညကသေနာသနဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိဥပဇ္ဈာစရိယသဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ နာမ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဂဏိယမာနာနိ အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ နာမ ဟောန္တိ။

၉။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၃-၄။ ‘‘နန္ဒိမုခီ’’တိ ¶ ¶ လိခိတံ။ အာယတကေနေဝါတိ အာဒိမှိ ဧဝ။ ယန္တိ ယသ္မာ။ သဝန္တိယော မဟာနဒိယော။ ‘‘မဟန္တဘူတာန’’န္တိ ပါဌော။ ပတ္တာတိ ပတွာ။ ‘‘သမူလိကာယ ဌပေတိ အကတာယာ’’တိ ဌပနကဿ သညာမူလဝသေန ဝုတ္တံ။ တံ ဝတ္ထုံ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ပရိသာ ဝုဋ္ဌာတိ။

၃၉၈-၉။ ‘‘အတ္တာဒါနန္တိ သယံ ပရေဟိ စောဒိတော အတ္တာနံ သောဓေတုံ အနာဒိယိတွာ ပရေသံ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဒိသွာ သာသနံ သောဓေတုံ အတ္တနာ အာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။ ဝဿာရတ္တောတိ ဝဿကာလော။ သပ္ပဋိမာသောတိ အာကဍ္ဎနယုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀၁။ ဥပဒဟာတဗ္ဗောတိ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဝိပ္ပဋိသာရမုခေန ဓာရေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၂-၃။ သူနေဟီတိ ¶ သုတေဟိ။ ‘‘သေတဋ္ဋိကာ နာမ ရောဂဇာတီ’’တိ ပါဠိ။ ‘‘သေတဋ္ဌိကာ’’တိ အဋ္ဌကထာ ¶ ။ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တခီဏာသဝဂ္ဂဟဏေန ဈာနာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ န ဟိ နိဇ္ဈာနိကာနံ သဗ္ဗပ္ပကာရာ သမ္ပတ္တိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ လိခိတံ။

ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပဒါနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၄။ ယဒဂ္ဂေန ယံ ဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ။ တဒေဝါတိ တသ္မိံ ဧဝ ဒိဝသေ။ ‘‘အနုဉတ္တိယာ’’တိ ပါဌော။ ‘‘အနုပညတ္တိယာ’’တိ န သုန္ဒရံ။

၄၀၅။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမိ ယာဝဇီဝံ အနတိက္ကမနီယော’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ကိံ ကာရဏာ ဝရံ ယာစတီတိ စေ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတ္ထံ။ ဒုဗ္ဗုဒ္ဓိနော ဟိ ကေစိ ဝဒေယျုံ ‘‘မဟာပဇာပတိယာ ပဌမံ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ဥဘတောသင်္ဃဿ ယထာဝုဍ္ဎအဘိဝါဒနံ န ဇာတံ။ ဂေါတမီ စေ ဝရံ ယာစေယျ၊ ဘဂဝါ အနုဇာနေယျာ’’တိ။

၄၀၈။ ဝိမာနေတွာတိ အပရဇ္ဈိတွာ။

၄၁၀-၃။ ကမ္မပ္ပတ္တာယောပီတိ ကမ္မာရဟာပိ။ အာပတ္တိဂါမိနိယောပီတိ အာပတ္တိံ အာပန္နာယောပိ။ ဒွေ တိဿော ဘိက္ခုနိယောတိ ဒွီဟိ တီဟိ ဘိက္ခုနီဟိ။ ‘‘မနောသိလိကာယာ’’တိ ပါဌော။

၄၂၀။ ‘‘တေန စ ဘိက္ခု နိမန္တေတဗ္ဗော’’တိ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ။

၄၂၂-၃။ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… တာဝကာလိက’’န္တိ ပုဂ္ဂလိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သင်္ဃိကန္တိ အာစရိယော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥတုနိယာ ကဋိသုတ္တက’’န္တိ ဝစနတော ဘိက္ခုဿ ဝိနိဗန္ဓံ ကဋိသုတ္တကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဂ္ဃရန္တီ ဝိသဝိဏာ။ ဝေပုရိသိကာ မဿုဒါဌီ။

၄၂၅။ တယော နိဿယေတိ ရုက္ခမူလဉှိ သာ န လဘတိ။

၄၂၆။ ဘတ္တဂ္ဂေ ¶ သစေ ဒါယကာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ ဘုတ္တဝတော စတုပစ္စယေ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ၊ ယထာဝုဍ္ဎမေဝ။

၄၂၇။ ဝိကာလေတိ ¶ ယာဝ ဝိကာလေ ဟောန္တိ၊ တာဝ ပဝါရေသုန္တိ အတ္ထော။ အဇ္ဇတ္တနာတိ အဇ္ဇတနာ။

၄၂၈။ အနုဝါဒန္တိ ဣဿရိယဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဩဝဋော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဝစနပထော’’တိ ပညတ္တဿ ဂရုဓမ္မဿ ဝီတိက္ကမအာပတ္တိပညာပနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ယေသံ ဂရုဓမ္မာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏေန ဘိက္ခုနီနံ ဥပသမ္ပဒါ အနုညာတာ၊ တေသံ ဝီတိက္ကမေ အနုပသမ္ပန္နာဝ သိယာတိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျ။

၄၂၉။ ဣတ္ထိယုတ္တေနာတိ ဣတ္ထီဟိ ဂါဝီအာဒီဟိ ဓုရဋ္ဌာနေ ယုတ္တေန။ ပုရိသန္တရေနာတိ ပုရိသေန အန္တရိကေန။ ‘‘ပုရိသဒုတိယေနာ’’တိ လိခိတံ၊ ပုရိသသာရထိနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဗာဠှတရံ အဖာသူ’’တိ ဝစနတော ဂိလာနာယ ဝဋ္ဋတိစ္စေဝ သိဒ္ဓံ၊ ဘဂဝန္တံ အာပုစ္ဆိတွာ အနုညာတဋ္ဌာနေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၃၀။ သာ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေနာတိ သဗ္ဗန္တရာယသင်္ဂဟနဝစနံ၊ တသ္မာ တံ န အန္တရာယံ ကိတ္တေတွာ၊ ဝုတ္တန္တရာယေန ‘‘ရာဇန္တရာယေနာ’’တိ သာဓေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယော။

၄၃၁-၂။ ‘‘နဝကမ္မန္တိ ကတွာ ‘ဧတ္တကာနိ ဝဿာနိ ဝသတူ’တိ အပလောကေတွာ သင်္ဃိကဘူမိဒါန’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘သာဂါရ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဂါရပဋိသံယုတ္တရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာဒိဝဇ္ဇိတာတိ ကေစိ၊ ယုတ္တမေတံ။ ကသ္မာ? ‘‘သဟာဂါရသေယျမတ္တံ ဌပေတွာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေါသေတု’’န္တိ ဝစနတော ပေါသနယုတ္တကမ္မံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ မာတုယာ၊ န အညေသံ။ ဝသိတုံ စေ န သက္ကောတိ ဒုတိယံ ဝိနာ၊ သမ္မန္နိတွာဝ ဒါတဗ္ဗာ တာယ ဣတိ နော မတိ။ ကိတ္တကံ ကာလံ? ဝသိတွာ စေ ဒုတိယာ ဂန္တုမိစ္ဆတိ၊ အညံ သမ္မန္နိတုံ ယုတ္တာဝ။ သာ ဝိဇာတာ လဘေတိ အာစရိယော။

၄၃၄။ ‘‘ဣဒံ ဩဒိဿ အနုညာတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကတော ဝါ ဥဘတော ဝါ အဝဿဝေ သတိပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိခိတံ။ ‘‘ကေသစ္ဆေဒါဒိကံ ကမ္မံ အနုဇာနာမိ သာဒိတုံ ¶ ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တဒညေ သာဒိတု’’န္တိ။ ‘‘ကေသစ္ဆေဒါဒိကံ ကမ္မံ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ အဝတွာ ဧတ္တကံ ယသ္မာ ‘‘သာဒိတု’’န္တိ ဘာသိတံ၊ တသ္မာ သာ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥဘတောပိ အဝဿဝေ အပိ ပါရာဇိကခေတ္တေန သာ ပါရာဇိကံ ဖုသတိ။ ဣတိ အဋ္ဌကထာသွေတံ သဗ္ဗာသုပိ ဝိနိစ္ဆိတံ။ ဩဒိဿကာဘိလာပေါ ¶ ဟိ အညထာ နိဗ္ဗိသေသတော တံ ပမာဏံ။ ယဒိ တထာ ဘိက္ခုဿ ကပ္ပတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။

ကာလမောဒိဿ နံ ပဒံ၊ န သတ္တောဒိဿကဉှိ တံ၊

အထ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ၊ ကာလမောဒိဿ ဘာသိတံ။

ဧဝံ ပါရာဇိကာပတ္တိ၊ သိထိလာဝ ကတာ သိယာ၊

သဗ္ဗသော ပိဟိတံ ဒွါရံ၊ သဗ္ဗပါရာဇိကသ္မိန္တိ။

နိရတ္ထကဘာဝတော၊ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလေ၊

တသ္မာ န သာဒိယန္တီတိ၊ နိဒါနဝစနက္ကမံ။

နိဿာယ သတ္ထုနာ ဝုတ္တံ၊ သာဒိတုန္တိ န အညထာ၊

အတ္တနော ပဏှိသမ္ဖဿံ၊ သာဒိတုံ ယေန ဝါရိတံ။

အပိ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ၊ ကထံ ဒွါရံ ဒဒေယျ သော၊

တထာပိ ဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ၊ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာသိတံ။

ဝစနဉ္စ သမာနေန္တော၊ နော စေတ္ထ ယုတ္တိကထာ ဓီရာ၊

ကေသစ္ဆေဒါဒိကမ္မဿ၊ အဝဿံ ကရဏီယတော။

စိတ္တဿ စာတိလောလတ္တာ၊ ဂဏဿ စ အင်္ဂသမ္ပဒါ-

ဘာဝါ ဘိက္ခုနီနံ မဟေသိနာ၊ ရက္ခိတုဉ္စ အသင်္ကတ္တာ၊

ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၇။ ဆိန္နပါတန္တိ ¶ ¶ ဘာဝနပုံသကံ၊ တေနာကာရေန ပတန္တီတိ အတ္ထော။ ဥပဒ္ဒုတာ စ မယံ ဟောမာတိ အတီတတ္ထေ ဝတ္တမာနဝစနံ၊ အဟုမှာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တသ္မိံ သတိ ဟောမ။ ‘‘ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနီ’’တိ ဂဏနဝသေန ဝတွာ ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာ’’တိ ပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော ကတော။

၄၄၃။ ‘‘ဝဿိကသာဋိကံ အက္ကမိတွာ’’တိ ဝစနတော ဘဂဝတော စတုတ္ထစီဝရမ္ပိ အတ္ထီတိ သိဒ္ဓံ။ တေနေဝါဟ စီဝရက္ခန္ဓကေ ‘‘စတုတ္ထံ စီဝရံ ပါရုပီ’’တိ။

၄၄၄။ ‘‘အပိစ ယထေဝ မယာ’’တိအာဒိ သင်္ဂီတိယာ အဂ္ဂဟဏာဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တံ၊ ကိန္တု သုသင်္ဂီတာ အာဝုသော ထေရေဟိ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ။ အပိစာဟံ နာမ တထေဝါဟံ ဓာရေဿာမီတိ ယထေဝ မယာ ဘဂဝတော သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တထေဝ ထေရေဟိ ဘဂဝတာ သယမေဝ ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေဟိ၊ တသ္မာ သုသင်္ဂဟိတာ သင်္ဂီတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၄၅။ ‘‘တွံယေဝ အာဏာပေဟီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ထေရာ ပန ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ ကတွာ ဝုတ္တံယေဝ ‘‘ဆန္နဿာ’’တိအာဒိမာဟံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ အညောပိ သင်္ဃေန အာဏတ္တော ဘိက္ခု ဗြဟ္မဒဏ္ဍကတေန ဘိက္ခုနာ အာလပိတုံ လဘတိ၊ န အညော။ ဥဇ္ဇဝနိကာယာတိ ပဋိသောတဂါမိနိယာ။ အာဂမာ နု ခေါ ဣဓ အာဂမာ နု ခွိဓ။ အာဂမာ ခေါ ဣဓ၊ တေ ဩရောဓာ ဣဓ အာဂမာ ခေါ။ ‘‘ဘိသိစ္ဆဝီတိ ဘိသိတ္ထဝိကာ’’တိ လိခိတံ။ သဗ္ဗေဝိမေတိ သဗ္ဗမေဝ။ ကုလဝံ ဂမေန္တီတိ နိရတ္ထကဝိနာသံ ဂမေန္တိ။ ကုစ္ဆိတော လဝေါ ကုလဝေါ၊ အနယဝိနာသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမာယ ခေါ ပန ‘‘ဓမ္မဝိနယသင်္ဂီတိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိသေသေန ဝိနယဿ သာသနမူလဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ တသ္မိံ ဌိတေ သကလသာသနဌိတိသိဒ္ဓိဒီပနတ္ထဉ္စ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’’တိ ¶ ဝတ္ထုသ္မိံ အာရဒ္ဓတ္တာ၊ ဣမိဿာ စ ပရိယတ္တိယာ ဝိနယပိဋကတ္တာ ‘‘ဝိနယသင်္ဂီတိယာ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တံ။

ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၆။ နိက္ခိတ္တမဏိသုဝဏ္ဏာတိ ¶ သိက္ခာပဒေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တမဏိသုဝဏ္ဏာ။ တတ္ထ မဏိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗံ ဒုက္ကဋဝတ္ထု၊ သုဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထု ဂဟိတံ ဟောတိ။ ဘိက္ခဂ္ဂေန ဘိက္ခုဂဏနာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၄၇။ မဟိကာတိ ဟိမံ။ ပေါသာတိ သတ္တာ။ သရဇာတိ သကိလေသရဇာ။ မဂါတိ မဂသဒိသာ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိသယေ၊ ဘဝေ ဝါ နေတီတိ နေတ္တိ၊ တဏှာယေတံ အဓိဝစနံ၊ တာယ သဟ ဝတ္တန္တီတိ သနေတ္တိကာ။

၄၅၀-၂။ အဟောဂင်္ဂေါတိ ပဗ္ဗတဿ နာမံ။ အနုမာနေဿာမာတိ ပညာပေဿာမ။ အာသုတာတိ သဇ္ဇိတာ၊ ‘‘အသုတ္တာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အနာဝိလာ အပက္ကာ တရုဏာ။

၄၅၃။ ဥဇ္ဇဝိံသု ပဋိသောတေန ဂစ္ဆိံသု။

၄၅၅။ အပ္ပေဝ နာမာတိ သာဓု နာမ။ မူလာ ဒါယကာ ပေသလကာ။ ‘‘ကုလ္လကဝိဟာရေနာတိ ခုဒ္ဒကဝိဟာရေနာ’’တိ လိခိတံ။ ရူပါဝတာရတ္တာ ကုလ္လကဝိဟာရော နာမ။ ကထံ ပနေတံ ပညာယတိ၊ ယေန သန္နိဓိကတံ ယာဝဇီဝိကံ ယာဝကာလိကေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သမ္ဘိန္နရသံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတသင်္ခယံ အာဂန္တွာ သန္နိဓိကတာမိသသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ယာဝကာလိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝစနတော ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေနာမိသေန ¶ စေ သမ္ဘိန္နံ၊ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ သိဒ္ဓံ။ အညထာ ‘‘သတ္တာဟကာလိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဇီဝိကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝိယ ဣဓာပိ ‘‘ယာဝကာလိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဇီဝိကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒေယျ၊ တဉ္စာဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ တံ အာမိသသမ္ဘိန္နံ အာမိသဂတိကမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘သန္နိဓိကာရကံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၂၅၃) ဝုတ္တံ။ ဗျဉ္ဇနမတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၅၇။ ဣဓာတိ ¶ ဣမသ္မိံ ပါဌေ။ ‘‘‘ကာလေ ကပ္ပတိ၊ ဝိကာလေ န ကပ္ပတီ’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တဝစနမတ္တေန ‘ဝိကာလေ ကပ္ပတီ’တိ ဝိကာလဘောဇနပါစိတ္တိယံ အာဝဟံ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ ‘န ကပ္ပတီ’တိ သန္နိဓိဘောဇနပါစိတ္တိယံ အာဝဟံ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ ယဒိ သမ္ဘိန္နရသံ အဇ္ဇပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ယာဝဇီဝိကန္တိ အတ္ထော’’တိ လိခိတံ။ သုတ္တဝိဘင်္ဂေတိ မာတိကာသင်္ခါတေ သုတ္တေ စ တဿ ပဒဘာဇနီယသင်္ခါတေ ဝိဘင်္ဂေ စာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ အာဂတမေဝ။ ကတရန္တိ? ‘‘အတိက္ကာမယတော ဆေဒနက’’န္တိ ဣဒံ။

တိဝိဒတ္ထိပမာဏဉ္စေ၊ အဒသံ တံ နိသီဒနံ၊

နိသီဒနံ ကထံ ဟောတိ၊ သဒသံ တဉှိ လက္ခဏံ။

တိဝိဒတ္ထိပမာဏံ တံ၊ ဒသာ တတ္ထ ဝိဒတ္ထိ စေ၊

တံနိသီဒနနာမတ္တာ၊ တသ္မိံ ဆေဒနကံ သိယာ။

အနိသီဒနနာမမှိ၊ ကထံ ဆေဒနကံ ဘဝေ၊

ဣတိ စေ နေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နိသီဒနဝိဒတ္ထိတော။

ကပ္ပတေ သဒသာမတ္တံ၊ နိသီဒနမိတိ ကာရဏံ၊

ကထံ ယုဇ္ဇတိ နော စေတံ၊ နိသီဒနဿ နာမကံ။

နိသီဒနန္တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ပမာဏသမတိက္ကမာ၊

တဿာနုမတိဟေတုတ္တာ၊ တတ္ထ ဆေဒနကံ ဘဝေ။

ဇာတရူပံ ¶ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလဿေဝ ပါဠိယံ၊

န သင်္ဃဿာတိ သင်္ဃဿ၊ တဉ္စေ ကပ္ပတိ သဗ္ဗသော။

ဝိကာလဘောဇနဉ္စာပိ၊ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝါရိတံ၊

န သင်္ဃဿာတိ သင်္ဃဿ၊ ကပ္ပတီတိ ကထံ သမံ။

သတ္တသတိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ