📜

၁။ ပါရာဇိကကဏ္ဍော

၁။ ပဌမပါရာဇိကံ

သုဒိန္နဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၄။ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍဿ ¶ ¶ ဝိက္ကိဏနံ ဣဏဒါနဉ္စ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနံ နာမ။ ဧဝံ ပယောဇိတဿ မူလဿ သဟ ဝဍ္ဎိယာ ဂဟဏဝါယာမော ဥဒ္ဓါရော နာမ။ အသုကဒိဝသေ ဒိန္နန္တိအာဒိနာ ပမုဋ္ဌဿ သတုပ္ပာဒနာဒိ သာရဏံ နာမ။ စတုဗ္ဗိဓာယာတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏာနံ ဝသေန၊ ဘိက္ခုအာဒီနံ ဝါ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓာယ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသီတိ ဟေတုအတ္ထေ အယံ ဒိသွာန-သဒ္ဒေါ အသမာနကတ္တုကတ္တာ၊ ယထာ ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတီတိ၊ ဧဝမညတ္ထာပိ ဧဝရူပေသု။ ဘဗ္ဗကုလပုတ္တောတိ ဥပနိဿယမတ္တသဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ န ပစ္ဆိမဘဝိကတာယ။ တေနေဝဿ မာတာဒိအကလျာဏမိတ္တသမာယောဂေန ကတဝီတိက္ကမနံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဝိပ္ပဋိသာရေန အဓိဂမန္တရာယော ဇာတော။ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု လဒ္ဓဗျာကရဏာနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယံ ကာတုံ။ တေနေဝ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရာဒယော အကုသလံ ကတွာပိ အဓိဂမသမ္ပန္နာ ဧဝ အဟေသုန္တိ။ စရိမကစိတ္တန္တိ စုတိစိတ္တံ။ သင်္ခံ ဝိယ လိခိတံ ဃံသိတွာ ဓောဝိတံ သင်္ခလိခိတန္တိ အာဟ ဓောတဣစ္စာဒိ။ အဇ္ဈာဝသတာတိ အဓိ-သဒ္ဒယောဂေန အဂါရန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ’’တိ။ ကသာယရသရတ္တာနိ ကာသာယာနီတိ အာဟ ‘‘ကသာယရသပီတတာယာ’’တိ။ ကသာယတော နိဗ္ဗတ္တတာယ စ ဟိ ရသောပိ ‘‘ကသာယရသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၂၆။ ယဒါ ဇာနာတိ-သဒ္ဒေါ ဗောဓနတ္ထော န ဟောတိ၊ တဒါ တဿ ပယောဂေ သပ္ပိနော ဇာနာတိ မဓုနော ဇာနာတီတိအာဒီသု ဝိယ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဣစ္ဆန္တီတိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီ’’တိ။ ကေနစိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီတိ အတ္ထော၊ ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထာပိ ဟိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနဿ လောပေါ ကတော၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဝိကပ္ပဒွယေပိ ပုရိမပဒဿ ဥတ္တရပဒေန သမာနဝိဘတ္တိလောပေါ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ယဒါ ပန ဇာနာတိ-သဒ္ဒေါ သရဏတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ မာတု သရတီတိအာဒီသု ဝိယ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ ¶ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ နဿရတီတိ အတ္ထော’’တိ၊ ကဿစိ ဒုက္ခဿ အနနုဘူတတာယ နဿရတီတိ အတ္ထော။ ဝိကပ္ပဒွယေပီတိ အနုဘဝနသရဏတ္ထဝသေန ဝုတ္တေ ဒုတိယတတိယဝိကပ္ပဒွယေ။ ပုရိမပဒဿာတိ ကိဉ္စီတိ ပဒဿ။ ဥတ္တရပဒေနာတိ ဒုက္ခဿာတိပဒေန။ သမာနာယ သာမိဝစနဘူတာယ ဝိဘတ္တိယာ ‘‘ကဿစိ ဒုက္ခဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကိဉ္စိ ဒုက္ခဿာ’’တိ လောပေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မရဏေနပိ မယံ တေတိ ဧတ္ထ တေတိ ပဒဿ သဟတ္ထေ ကရဏဝသေနပိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ တယာ ဝိယောဂံ ဝါ ပါပုဏိဿာမာတိ အတ္ထန္တရံ ဝုတ္တံ။

၂၈။ ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ ဂါယနကာ။ နဋာ နာမ ရင်္ဂနဋာ။ နာဋကာ လင်္ဃနကာဒယော။ သုခူပကရဏေဟိ အတ္တနော ပရိစရဏံ ကရောန္တော ယသ္မာ လဠန္တော ကီဠန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ လဠာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါနပ္ပဒါနာဒီနီတိ ဧတ္ထ နိစ္စဒါနံ ဒါနံ နာမ၊ ဝိသေသဒါနံ ပဒါနံ နာမ၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန သီလာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၀။ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနီတိ သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိကံ အာဂန္တုကံ ဂမိကံ ဂိလာနံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကံ ဝိဟာရ-ဓုရ-ဝါရဘတ္တန္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ။ ဧတ္ထ စ သေနာသနာဒိပစ္စယတ္တယနိဿိတေသု အာရညကင်္ဂါဒိပဓာနင်္ဂါနံ ဂဟဏဝသေန သေသဓုတင်္ဂါနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဇ္ဇီနန္တိ ဝဇ္ဇီရာဇူနံ။ ဝဇ္ဇီသူတိ ဇနပဒါပေက္ခံ ဗဟုဝစနံ၊ ဝဇ္ဇီနာမကေ ဇနပဒေတိ အတ္ထော။ ပဉ္စကာမဂုဏာယေဝ ဥပဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော စ ဥပဘောဂပရိဘောဂါ၊ ဣတ္ထိဝတ္ထာဒီနိ စ တဒုပကရဏာနီတိ အာဟ ‘‘ယေဟိ တေသ’’န္တိအာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကတ္တာတိ သေသဓုတင်္ဂပရိဝါရိတေန ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂေန သမန္နာဂတတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘သပဒါနစာရံ စရိတုကာမော’’တိ။

၃၁။ ဒေါသာတိ ရတ္တိ။ တတ္ထ အဘိဝုတ္ထံ ပရိဝုသိတံ အာဘိဒေါသိကံ၊ အဘိဒေါသံ ဝါ ပစ္စူသကာလံ ဂတော ပတ္တော အတိက္ကန္တော အာဘိဒေါသိကော၊ တေနာဟ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿ ဝါတိအာဒိ။

၃၂။ ဥဒကကဉ္ဇိယန္တိ ပါနီယပရိဘောဇနီယဥဒကဉ္စ ယာဂု စ။ တထာတိ သမုစ္စယတ္ထေ။အနောကပ္ပနံ အသဒ္ဒဟနံ၊ အမရိသနံ အသဟနံ။

၃၄။ တဒ္ဓိတလောပန္တိ ¶ ပိတာမဟတော အာဂတံ ‘‘ပေတာမဟ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တဒ္ဓိတပစ္စယနိမိတ္တဿ ¶ ဧ-ကာရဿ လောပံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ယေသံ သန္တကံ ဓနံ ဂဟိတံ၊ တေ ဣဏာယိကာ။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ‘မာ ဂစ္ဆ မာ ဘုဉ္ဇာ’တိအာဒိနာ ကတာဝရဏော၊ ပီဠိတောတိ အတ္ထော။

၃၅။ အတ္တနာတိ သယံ။ သပတိနော ဓနသာမိနော ဣဒံ သာပတေယျံ၊ ဓနံ။ တဒေဝ ဝိဘဝေါ။

၃၆။ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အဂဟိတပုဗ္ဗာ ဧဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ ဒိန္နာပိ ပဋိသန္ဓီတိ ပိတရာ ဒိန္နံ သုက္ကံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဿ သတ္တဿ ပဋိသန္ဓိပိ တေန ဒိန္နာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ သုက္ကမေဝ ဝါ ဣဓ ပဋိသန္ဓိနိဿယတ္တာ ‘‘ပဋိသန္ဓီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ခိပ္ပံ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ။ န ဟိ ပိတု သံယောဂက္ခဏေယေဝ သတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိနိယမော အတ္ထိ သုက္ကမေဝ တထာ ပတိဋ္ဌာနနိယမတော။ သုက္ကေ ပန ပတိဋ္ဌိတေ ယာဝ သတ္တ ဒိဝသာနိ၊ အဍ္ဎမာသမတ္တံ ဝါ၊ တံ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနဿ ခေတ္တမေဝ ဟောတိ မာတု မံသဿ လောဟိတလေသဿ သဗ္ဗဒါပိ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ပုဗ္ဗေပိ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနံ သဗ္ဘာဝတော အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ဣမဿ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌပိတေတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဧဝရူပန္တိ ဧဝံ ဂရုကသဘာဝံ၊ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသဝတ္ထုဘူတန္တိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ‘‘အဝသေသေ ပဉ္စခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသီ’’တိ။ ယံ အာဒီနဝန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာယဝိညတ္တိစောပနတောတိ ကာယဝိညတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တစလနတော။

တေနေဝါတိ အဝဓာရဏေန ယာနိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာရဏာနိ နိဝတ္တိတာနိ၊ တာနိပိ ဒဿေတုံ ကိံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဘယေသံ ဆန္ဒရာဂဝသေန ကာယသံသဂ္ဂေါ ဝုတ္တော။ ဣတ္ထိယာ ဧဝ ဆန္ဒရာဂဝသေန နာဘိပရာမသနံ ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ သာမပဏ္ဍိတဿ ဟိ မာတာ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဉ္ဇာတာဒရာ နာဘိပရာမသနကာလေ ကာမရာဂသမာကုလစိတ္တာ အဟောသိ၊ ဣတရထာ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဧဝ အသမ္ဘဝတော။ ‘‘သက္ကော စဿာ ကာမရာဂသမုပ္ပတ္တိနိမိတ္တာနိ အကာသီ’’တိပိ ဝဒန္တိ၊ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ ဧတံ နာဘိပရာမသနံ ကာယသံသဂ္ဂတော ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတဿ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ နာဘိပရာမသနေန မဏ္ဍဗျဿ နိဗ္ဗတ္တိ အဟောသိ။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတမာတု နာဘိယံ ဝိစ္ဆိကာ ဖရိတွာ ¶ ဂတာ၊ တေန စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ နိဗ္ဗတ္တိ အဟောသီတိ အာဟ ဧတေနေဝ နယေနာတိအာဒိ။

အယန္တိ သုဒိန္နဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ။ ယံ သန္ဓာယာတိ ယံ အဇ္ဈာစာရံ သန္ဓာယ။ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ သုက္ကဿ သမ္ဘဝံ ဒီပေတိ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတီတိ ဣမိနာ သောဏိတဿ။ ဂန္ဓဗ္ဗောတိ တတြုပဂေါ သတ္တော အဓိပ္ပေတော၊ ဂန္တဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တ-ကာရဿ စေတ္ထ ဓ-ကာရော ကတော။ အထ ဝါ ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ ရင်္ဂနဋာ၊ တေ ဝိယ တတြ တတြ ဘဝေသု နာနာဝေသဂ္ဂဟဏတော အယမ္ပိ ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော၊ သော မာတာပိတူနံ သန္နိပါတက္ခဏတော ပစ္ဆာပိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ ¶ တတြ ဥပပန္နော ‘‘ပစ္စုပဋ္ဌိတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဂဗ္ဘဿာတိ ကလလရူပသဟိတဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ။ တဉှိ ဣဓ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ အဓိပ္ပေတံ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှီတိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၆) ဝိယ။ အဿ တံ အဇ္ဈာစာရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဠိယံ နိရဗ္ဗုဒေါ ဝတ ဘော ဘိက္ခုသင်္ဃော နိရာဒီနဝေါတိ ဣမဿ အနန္တရံ တသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ သုဒိန္နေန…ပေ… အာဒီနဝေါ ဥပ္ပာဒိတောတိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိဟာတိ နိပါတသမုဒါယဿ ဧဝန္တိ ဣဒံ အတ္ထဘဝနံ။ မုဟုတ္တေနာတိ ဣဒံ ခဏေနာတိ ပဒဿ ဝေဝစနံ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အဗ္ဘုဂ္ဂတောပိ ဒေဝါနံ တာဝမဟန္တော သဒ္ဒေါ တေသံ ရူပံ ဝိယ မနုဿာနံ ဂေါစရော န ဟောတိ။ တသ္မာ ပစ္ဆာ သုဒိန္နေန ဝုတ္တေ ဧဝ ဇာနိံသူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂပဒဋ္ဌာနံ သိက္ခတ္တယမေဝ ဥပစာရတော ဝုတ္တံ တဿေဝ ယာဝဇီဝံ စရိတဗ္ဗတ္တာ။ အဝိပ္ဖာရိကောတိ ဥဒ္ဒေသာဒီသု အဗျာဝဋော။ ဝဟစ္ဆိန္နောတိ ဆိန္နပါဒေါ၊ ဆိန္နခန္ဓော ဝါ။ စိန္တယီတိ ဣမိနာ ပဇ္ဈာယီတိ ပဒဿ ကိရိယာပဒတ္တံ ဒဿေတိ။ တေန ‘‘ကိသော အဟောသိ…ပေ… ပဇ္ဈာယိ စာ’’တိ စ-ကာရံ အာနေတွာ ပါဠိယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

၃၈။ ဂဏေ ဇနသမာဂမေ သန္နိပါတနံ ဂဏသင်္ဂဏိကာ၊ သာဝ ပပဉ္စာ၊ တေန ဂဏသင်္ဂဏိကာပပဉ္စေန။ ယဿာတိ ယေ အဿ။ ကထာဖာသုကာတိ ဝိဿာသိကဘာဝေန ဖာသုကကထာ၊ သုခသမ္ဘာသာတိ အတ္ထော။ ဥပါဒါရူပံ ဘူတရူပမုခေနေဝ မန္ဒနံ ပီနနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ပသာဒဣစ္စာဒိ။ ဒါနီတိ နိပါတော ဣဓ ပန-သဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တတိ တက္ကာလဝါစိနော ဧတရဟိ-ပဒဿ ဝိသုံ ဝုစ္စမာနတ္တာတိ အာဟ ‘‘သော ပန တွ’’န္တိ။ နော-သဒ္ဒေါပိ နု-သဒ္ဒေါ ဝိယ ¶ ပုစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကစ္စိ နု တွ’’န္တိ။ တမေဝါတိ ဂိဟိဘာဝပတ္ထနာလက္ခဏမေဝ။ အနဘိရတိမေဝါတိ ဧဝ-ကာရေန နိဝတ္တိတာယ ပန တဒညာယ အနဘိရတိယာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ ဒဿေတုံ အဓိကုသလာနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ သမထဝိပဿနာ အဓိကုသလာ နာမ။ ဣဒံ ပနာတိအာဒိ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗဝိသေသဒဿနံ။ ပရိယာယဝစနမတ္တန္တိ သဒ္ဒတ္ထကထနမတ္တံ။

တသ္မိန္တိ ဓမ္မေ၊ ဧဝံ ဝိရာဂါယ ဒေသိတေ သတီတိ အတ္ထော။ နာမာတိ ဂရဟာယံ။ လောကုတ္တရနိဗ္ဗာနန္တိ ဝိရာဂါယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တကိလေသက္ခယနိဗ္ဗာနတော ဝိသေသေတိ။ ဇာတိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကမာနော ဧဝ မဒဇနနဋ္ဌေန မဒေါတိ မာနမဒေါ။ ‘‘အဟံ ပုရိသော’’တိ ပဝတ္တော မာနော ပုရိသမဒေါ။ ‘‘အသဒ္ဓမ္မသေဝနာသမတ္ထတံ နိဿာယ မာနော၊ ရာဂေါ ဧဝ ဝါ ပုရိသမဒေါ’’တိ ကေစိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗလမဒါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေဘူမကဝဋ္ဋန္တိ တီသု ဘူမီသု ကမ္မကိလေသဝိပါကာ ပဝတ္တနဋ္ဌေန ¶ ဝဋ္ဋံ။ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဝိဂစ္ဆတိ။ ယောနိယောတိ အဏ္ဍဇာဒယော၊ တာ ပန ယဝန္တိ တာဟိ သတ္တာ အမိဿိတာပိ သမာနဇာတိတာယ မိဿိတာ ဟောန္တီတိ ‘‘ယောနိယော’’တိ ဝုတ္တာ။

ဉာတတီရဏပဟာနဝသေနာတိ ဧတ္ထ လက္ခဏာဒိဝသေန သပ္ပစ္စယနာမရူပပရိဂ္ဂဟော ဉာတပရိညာ နာမ။ ကလာပသမ္မသနာဒိဝသေန ပဝတ္တာ လောကိယဝိပဿနာ တီရဏပရိညာ နာမ။ အရိယမဂ္ဂေါ ပဟာနပရိညာ နာမ။ ဣဓ ပန ဉာတတီရဏကိစ္စာနမ္ပိ အသမ္မောဟတော မဂ္ဂက္ခဏေ သိဇ္ဈနတော အရိယမဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ တိဝိဓာပိ ပရိညာ ဝုတ္တာ၊ တေနေဝ ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂေါဝ ကထိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမေသု ပါတဗျတာနန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု ပါတဗျတာသင်္ခါတာနံ သုဘာဒိအာကာရာနံ တဒါကာရဂါဟိကာနံ တဏှာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိသယမုခေန ဟေတ္ထ ဝိသယိနော ဂဟိတာ။ တီသု ဌာနေသူတိ ‘‘ဝိရာဂါယ ဓမ္မော ဒေသိတော…ပေ… နော သဥပါဒါနာယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု။

၃၉။ ကလိသာသနာရောပနတ္ထာယာတိ ဒေါသာရောပနတ္ထာယ။ ကလီတိ ကောဓဿ နာမံ၊ တဿ သာသနံ ကလိသာသနံ၊ ကောဓဝသေန ဝုစ္စမာနာ ဂရဟာ။ အဇ္ဈာစာရောဝ ဝီတိက္ကမော။ သမဏကရဏာနံ ဓမ္မာနန္တိ သမဏဘာဝကရာနံ ဟိရောတ္တပ္ပာဒိဓမ္မာနံ။ ပါဠိယံ ကထံ-သဒ္ဒယောဂေန န သက္ခိဿသီတိ အနာဂတဝစနံ ကတံ၊ ‘‘နာမ-သဒ္ဒယောဂေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အတိဝိယ ဒုက္ခဝိပါကန္တိ ¶ ဂဟဋ္ဌာနံ နာတိသာဝဇ္ဇမ္ပိ ကမ္မံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘဂဝတော အာဏာဝီတိက္ကမတော စေဝ သမာဒိန္နသိက္ခတ္တယဝိနာသနတော စ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဥဒကေ ဘဝံ ဩဒကံ၊ ဓောဝနကိစ္စန္တိ အာဟ ဥဒကကိစ္စန္တိအာဒိ။ သမာပဇ္ဇိဿသီတိ အနာဂတဝစနံ နာမ-သဒ္ဒယောဂေန ကတန္တိ အာဟ ‘‘နာမ-သဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဟေတုဘူတော အသံဝရော ဣဓ ဒုဗ္ဘရတာဒိ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော ကာရဏေ ကာရိယောပစာရေနာတိ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ အသံဝရဿာ’’တိ။ အတ္တာတိ အတ္တဘာဝေါ။ ဒုဗ္ဘရတန္တိ အတ္တနာ ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ ဒုက္ခေန ဘရိတဗ္ဗတံ။ သတ္တေဟိ ကိလေသေဟိ စ သင်္ဂဏနံ သမောဓာနံ သင်္ဂဏိကာတိ အာဟ ဂဏသင်္ဂဏိကာယာတိအာဒိ။ အဋ္ဌကုသီတဝတ္ထုပါရိပူရိယာတိ ဧတ္ထ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧကံ၊ တထာ အကာသိန္တိ၊ မဂ္ဂေါ ဂန္တဗ္ဗောတိ အဂမာသိန္တိ၊ နာလတ္ထံ ဘောဇနဿ ပါရိပူရိန္တိ၊ အလတ္ထန္တိ၊ ဥပ္ပန္နော မေ အာဗာဓောတိ၊ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာတိ ဧကန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ကုသီတဝတ္ထူနိ နာမ။ ဧတ္ထ စ ကောသဇ္ဇံ ကုသီတ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တံ။ ဝိနာပိ ဟိ ဘာဝဇောတနပစ္စယံ ဘာဝတ္ထော ဝိညာယတိ ယထာ ပဋဿ သုက္ကန္တိ။ သဗ္ဗကိလေသာပစယဘူတာယ ဝိဝဋ္ဋာယာတိ ရာဂါဒိသဗ္ဗကိလေသာနံ အပစယဟေတုဘူတာယ နိဗ္ဗာနာယ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တန္တိ သီလသံဝရာဒီဟိ ပဉ္စဟိ သံဝရေဟိ စေဝ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဟာနေဟိ စ ဥပေတံ။ အသုတ္တန္တ ဝိနိဗဒ္ဓန္တိ တီသု ပိဋကေသု ပါဠိသင်္ခါတသုတ္တန္တဝသေန အရစိတံ၊ သင်္ဂီတိကာရေဟိ စ အနာရောပိတံ၊ တေနာဟ ‘‘ပါဠိဝိနိမုတ္တ’’န္တိ။ တေန စ အဋ္ဌကထာသု ယထာနုရူပံ သင်္ဂဟိတန္တိ ¶ ဒဿေတိ။ ဧဝရူပါ ဟိ ပကိဏ္ဏကဒေသနာ အဋ္ဌကထာယ မူလံ။ ဩက္ကန္တိကဓမ္မဒေသနာ နာမ တသ္မိံ တသ္မိံ ပသင်္ဂေ ဩတာရေတွာ ဩတာရေတွာ နာနာနယေဟိ ကထိယမာနာ ဓမ္မဒေသနာ၊ တေနာဟ ဘဂဝါ ကိရာတိအာဒိ။ ပဋိက္ခိပနာဓိပ္ပာယာတိ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ‘‘ကိမေတေနာ’’တိ မဒ္ဒနစိတ္တာ။

ဝုတ္တတ္ထဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာအဓိဂမုပါယဝသေန။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ယာ တသ္မိံ သမယေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ အာရတိ ဝိရတီတိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိရတိယော စေဝ၊ ယာ တသ္မိံ သမယေ စေတနာ သဉ္စေတနာတိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၄) နိဒ္ဒိဋ္ဌစေတနာ စ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝိရမန္တဿ ဖဿော…ပေ… အဝိက္ခေပေါတိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၅) နိဒ္ဒိဋ္ဌဖဿာဒိဓမ္မာ စ သိက္ခာပဒန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အယဉ္စ အတ္ထော ¶ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယော တတ္ထ နာမကာယော ပဒကာယောတိ ဣဒံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ နာမကာယောတိ နာမသမူဟော နာမပညတ္တိယေဝ၊ သေသာနိပိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ သိက္ခာကောဋ္ဌာသောတိ ဝိရတိအာဒယော ဝုတ္တာ တပ္ပကာသကဉ္စ ဝစနံ။

အတ္ထဝသေတိ ဟိတဝိသေသေ အာနိသံသဝိသေသေ၊ တေ စ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟေတူတိ အာဟ ‘‘ကာရဏဝသေ’’တိ။ သုခဝိဟာရာဘာဝေ သဟဇီဝနဿ အဘာဝတော သဟဇီဝိတာတိ သုခဝိဟာရောဝ ဝုတ္တော။ ဒုဿီလပုဂ္ဂလာတိ နိဿီလာ ဒူသိတသီလာ စ။ ပါရာဇိကသိက္ခာပဒပ္ပသင်္ဂေ ဟိ နိဿီလာ အဓိပ္ပေတာ၊ သေသသိက္ခာပဒပသင်္ဂေ တေဟိ တေဟိ ဝီတိက္ကမေဟိ ခဏ္ဍဆိဒ္ဒါဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဒူသိတသီလာ အဓိပ္ပေတာ။ ဥဘယေနပိ အလဇ္ဇိနောဝ ဣဓ ‘‘ဒုဿီလာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနမ္ပိ ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စေဝ ပညတ္တတ္တာ ဥပရိ ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော၊ တေနေဝ ‘‘ယေ မင်္ကုတံ…ပေ… နိဂ္ဂဟေဿတီ’’တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒသာဓာရဏဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော။ တတ္ထ မင်္ကုတန္တိ နိတ္တေဇတံ အဓောမုခတံ။ ဓမ္မေနာတိအာဒီသု ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုသာဝနသမ္ပဒါ စ။ သန္ဒိဋ္ဌမာနာတိ သံသယံ အာပဇ္ဇမာနာ။ ဥဗ္ဗာဠှာတိ ပီဠိတာ။ ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယ ဟိ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ သာမဂ္ဂီ န ဟောတီတိ ဣမိနာ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိသကလသင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဓမ္မပရိဘောဂတ္တာတိ ဒဿေတိ။ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ နိယတကာလိကတာယ စ အဝဿံ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သင်္ဃကမ္မတော ဝိသုံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အကိတ္တိ ဂရဟာ။ အယသော ပရိဝါရဟာနိ။

စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ နာမ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆ အာဒယော) ဝုတ္တာနိ အာဂန္တုကဝတ္တံ ¶ အာဝါသိကဂမိကအနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကအာရညကသေနာသနဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိဥပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအာစရိယအန္တေဝါသိကဝတ္တန္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဝတ္တာနိ၊ ဧတာနိ စ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ သဗ္ဗဒါ စ ယထာရဟံ စရိတဗ္ဗာနိ။ ဒွေ အသီတိ မဟာဝတ္တာနိ ပန တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေယေဝ စရိတဗ္ဗာနိ၊ န သဗ္ဗဒါ။ တသ္မာ ဝိသုံ ဂဏိတာနိ။ တာနိ ပန ‘‘ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တံ ပညပေဿာမီ’’တိ (စူဠဝ။ ၇၅) အာရဘိတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ…ပေ… န ဆမာယ စင်္ကမန္တေ ¶ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တာဝသာနာနိ ဆသဋ္ဌိ၊ တတော ပရံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကေန ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန၊ မာနတ္တစာရိကေန၊ မာနတ္တာရဟေန၊ အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၈၂) ဝုတ္တဝတ္တာနိ ပကတတ္တေန စရိတဗ္ဗေဟိ အနညတ္တာ ဝိသုံ အဂဏေတွာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီသု ပုဂ္ဂလန္တရေသု စရိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကေကံ ကတွာ ဂဏိတာနိ ပဉ္စာတိ ဧကသတ္တတိဝတ္တာနိ စ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဝတ္တေသု စ ဝုတ္တံ ‘‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ…ပေ… နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၈၆) ဣဒံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အသာဒိယနံ ဧကံ၊ ‘‘န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော’’တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၅၁) စ ဒသာတိ ဧဝံ ဒွါသီတိ ဝတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဧတေသွေဝ ပန ကာနိစိ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝတ္တာနိ ကာနိစိ ပါရိဝါသိကာဒိဝတ္တာနီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါသီတိယေဝ။ အညတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာပဒေသေ အပ္ပကံ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ အသီတိခန္ဓကဝတ္တာနီတိ အာဂတံ။ အထ ဝါ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဝတ္တေဟိ အသင်္ဂဟိတာနိ ဝိနယာဂတာနိ သဗ္ဗာနိ ဝတ္တာနိ ယထာ ဒွါသီတိ ဝတ္တာနိ၊ အသီတိ ဝတ္တာနိ ဧဝ ဝါ ဟောန္တိ၊ တထာ သင်္ဂဟေတွာ ဉာတဗ္ဗာနိ။

သံဝရဝိနယောတိ သီလသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓောပိ သံဝရော ယထာသကံ သံဝရိတဗ္ဗာနံ ဝိနေတဗ္ဗာနဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံဝရဏတော သံဝရော၊ ဝိနယနတော ဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဟာနဝိနယောတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ပဟာနံ၊ ယသ္မာ စာဂဋ္ဌေန ပဟာနံ၊ ဝိနယနဋ္ဌေန ဝိနယော၊ တသ္မာ ‘‘ပဟာနဝိနယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမထဝိနယောတိ သတ္တ အဓိကရဏသမထာ။ ပညတ္တိဝိနယောတိ သိက္ခာပဒမေဝ။ တမ္ပိ ဟိ ဘဂဝတော သိက္ခာပဒပညတ္တိယာဝ အနုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ တဗ္ဘာဝေ ဧဝ ဘာဝတော။ သင်္ခလိကနယံ ကတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနဉ္စ ကတွာ ယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပုရိမပုရိမပဒဿ အနန္တရပဒေနေဝ ယောဇိတတ္တာ အယောသင်္ခလိကသဒိသန္တိ ‘‘သင်္ခလိကနယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒသသု ပဒေသု ဧကမေကံ ပဒံ တဒဝသေသေဟိ နဝနဝပဒေဟိ ယောဇိတတ္တာ ‘‘ဧကေကပဒမူလိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အတ္ထသတံ ¶ ¶ ဓမ္မသတန္တိ ဧတ္ထ ယော ဟိ သော ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၃၄) ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသူတိ အာဒိံကတွာ ယံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ တံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ပရိယောသာနံ ခဏ္ဍစက္ကဝသေနေဝ သင်္ခလိကနယော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ ဧကမူလကနယေ အာဂတဗဒ္ဓစက္ကနယေန ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သင်္ဃသုဋ္ဌူတိ ဣဒမ္ပိ ယောဇေတွာ ဗဒ္ဓစက္ကေ ကတေ ပုရိမပုရိမာနိ ဒသ ဓမ္မပဒါနိ၊ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာနိ ဒသ အတ္ထပဒါနိ စာတိ ဝီသတိ ပဒါနိ ဟောန္တိ။ ဧကမူလကနယေ ပန ဧကသ္မိံ ဝါရေ နဝေဝ အတ္ထပဒါနိ လဗ္ဘန္တိ။ ဧဝံ ဒသဟိ ဝါရေဟိ နဝုတိ အတ္ထပဒါနိ နဝုတိ ဓမ္မပဒါနိ စ ဟောန္တိ၊ တာနိ သင်္ခလိကနယေ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ အတ္ထပဒေဟိ ဒသဟိ ဓမ္မပဒေဟိ စ သဒ္ဓိံ ယောဇိတာနိ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၃၉) သင်္ခလိကနယေပိ ဧကမူလကနယေပိ ပစ္စေကံ အတ္ထသတဿ ဓမ္မသတဿ ယောဇနာမုခံ ဝုတ္တံ၊ တံ တထာ သိဒ္ဓေပိ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတန္တိ (ပရိ။ ၃၃၄) ဂါထာယ န သမေတိ ဒွေ အတ္ထသတာနိ ဒွေ ဓမ္မသတာနိ စတ္တာရိ နိရုတ္တိသတာနိ အဋ္ဌ ဉာဏသတာနီတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒွေ စ နိရုတ္တိသတာနီတိ အတ္ထဇောတိကာနံ နိရုတ္တီနံ ဝသေန နိရုတ္တိသတံ၊ ဓမ္မဘူတာနံ နိရုတ္တီနဉ္စ ဝသေန နိရုတ္တိသတန္တိ ဒွေ နိရုတ္တိသတာနိ။ စတ္တာရိ စ ဉာဏသတာနီတိ အတ္ထသတေ ဉာဏသတံ၊ ဓမ္မသတေ ဉာဏသတံ၊ ဒွီသု နိရုတ္တိသတေသု ဒွေ ဉာဏသတာနီတိ စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ။ အတိရေကာနယနတ္ထောတိ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော။

ပဌမပညတ္တိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သုဒိန္နဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မက္ကဋီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ပစုရတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနန္တိ ဧကဒါ ပဋိသေဝိတွာ ပစ္ဆာ အနောရမိတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သေဝနိစ္ဆာယ ဝတ္တမာနတ္တာ သေဝနာယ အဘာဝက္ခဏေပိ ဣဟ မလ္လာ ယုဇ္ဈန္တီတိအာဒီသု ဝိယ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နတံ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတဉ္စ ဥပါဒါယ ပဋိသေဝတီတိ ဝတ္တမာနဝစနံ ကတန္တိ အတ္ထော။ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ ဝိစရန္တာ။

၄၁။ သဟောဍ္ဎဂ္ဂဟိတောတိ ¶ သဘဏ္ဍဂ္ဂဟိတော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တံ သိက္ခာပဒံ တထေဝ ဟောတီတိ မနုဿာမနုဿာဒိပုဂ္ဂလဝိသေသံ ကိဉ္စိ အနုပါဒိယိတွာ သာမညတော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉) ဝုတ္တတ္တာ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတာနံ ဣတ္ထိပုရိသပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနာနံ ¶ တိံသဝိဓေပိ မဂ္ဂေ မေထုနံ သေဝန္တဿ တံ သိက္ခာပဒံ မူလစ္ဆေဇ္ဇကရံ ဟောတိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန ယံ အနုပညတ္တိမူလပညတ္တိယာ ဧဝ အဓိပ္ပာယပ္ပကာသနဝသေန သုဗောဓတ္ထာယ ဝတ္ထုဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝိသေသတ္ထဇောတကဝသေနာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ အာမသနံ အာမဋ္ဌမတ္တံ။ တတော ဒဠှတရံ ဖုသနံ။ ဃဋ္ဋနံ ပန တတော ဒဠှတရံ ကတွာ သရီရေန သရီရဿ သင်္ဃဋ္ဋနံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ အနုရာဂေန ပဝတ္တိတံ ဒဿနာဒိသဗ္ဗမ္ပိ။

၄၂။ ပါဏာတိပါတာဒိသစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ သုရာပါနာဒိအစိတ္တကသိက္ခာပဒါနဉ္စ (ပါစိ။ ၃၂၆ အာဒယော) ဧကေနေဝ လက္ခဏဝစနေန လောကဝဇ္ဇတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သစိတ္တကပက္ခေတိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ အစိတ္တကသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယေဝ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ တဿေဝ သစိတ္တကပက္ခသမ္ဘဝတော၊ တထာပိ သစိတ္တကသိက္ခာပဒါနမ္ပိ အသဉ္စိစ္စ စင်္ကမနာဒီသု လောကေ ပါဏဃာတဝေါဟာရသမ္ဘဝေန အစိတ္တကပက္ခံ ပရိကပ္ပေတွာ ဥဘိန္နမ္ပိ သစိတ္တကာစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ သာဓာရဏဝသေန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ သစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ ဣမသ္မိံ ဝါကျေ လောကဝဇ္ဇတာလက္ခဏံ န ဝုတ္တံ သိယာ။ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ ဣတရေသံ သစိတ္တကပက္ခေယေဝ အကုသလနိယမော၊ န အစိတ္တကပက္ခေ။ တတ္ထ ပန ယထာသမ္ဘဝံ ကုသလံ ဝါ သိယာ၊ အကုသလံ ဝါ၊ အဗျာကတံ ဝါတိ အယမတ္ထော သာမတ္ထိယတော သိဇ္ဈတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစိတ္တကပက္ခေတိ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန တထာ သတိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနမ္ပိ လောကဝဇ္ဇတာပသင်္ဂတော။ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တမိဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဇာနန္တဿ ဟိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေပိ အနာဒရိယဝသေန ပဋိဃစိတ္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ဝါကျံ နိရတ္ထကမေဝ သိယာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိပိ လောကဝဇ္ဇာနီတိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော။

ဧတ္ထ ¶ စ သစိတ္တကပက္ခေယေဝ စိတ္တံ အကုသလန္တိ နိယမဿ အကတတ္တာ သုရာပါနာဒီသု အစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလံ န ဟောတေဝါတိ န သက္ကာ နိယမေတုံ၊ ကေဝလံ ပန သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ န ကုသလာဒီတိ ဧဝမေတ္ထ နိယမော သိဇ္ဈတိ၊ ဧဝဉ္စ သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တာနမ္ပိ အကုသလစိတ္တေနေဝ ပါနံ ဂန္ဓဝဏ္ဏကာဒိဘာဝံ အဇာနိတွာ လိမ္ပန္တီနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝိနာပိ အကုသလစိတ္တေန လိမ္ပနဉ္စ၊ ဥဘယတ္ထာပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝေါ စ သမတ္ထိတော ဟောတိ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ ဝစနတော အစိတ္တကဿ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေန အစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ အယံ နိယမော နတ္ထီတိ ဝိညာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ ¶ ။ အစိတ္တကေသု ဟိ တေရသသု လောကဝဇ္ဇေသု သုရာပါနဿေဝ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တနိယမော၊ န ဣတရေသံ ဒွါဒသန္နံ အကုသလာဒိစိတ္တေနာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ယံ ပန ဧဝံ ကေနစိ အနိစ္ဆမာနံ သဒ္ဒတောပိ အပတီယမာနမိမံ နိယမံ ပရာဓိပ္ပာယံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ ဟိ အစိတ္တကဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝ သိယာ၊ သစိတ္တကပက္ခေတိ ဣဒံ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ သိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ နိရတ္ထကမေဝ ဧဝံ နိယမဿ ကေနစိ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ န ဟိ ကောစိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ နိယမံ ဣစ္ဆတိ၊ ယေန သစိတ္တကပက္ခေတိ ဣဒံ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ သိယာတိအာဒိ ဝုတ္တံ ဘဝေယျ၊ ကိန္တု သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ အစိတ္တကပက္ခေ ပန စိတ္တံ အနိယတံ အကုသလမေဝ ဝါ သိယာ၊ ကုသလာဒီသု ဝါ အညတရန္တိ ဧဝမေဝ ဣစ္ဆတိ။ တေန သစိတ္တကပက္ခေတိ ဝိသေသနမ္ပိ သာတ္ထကံ သိယာ။ အစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ သစိတ္တကပက္ခေသု အကုသလနိယမေန လောကဝဇ္ဇတာ စ သိဇ္ဈတိ။ တေသု စ သုရာပါနဿေဝ အစိတ္တကပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ၊ ဣတရေသံ ပန သစိတ္တကပက္ခေ ဧဝါတိ ဝါဒေါပိ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ န ကိဉ္စေတ္ထ အနုပပန္နံ နာမ။

ယံ ပနေတ္ထ ‘‘သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ…ပေ… ဝိနာပိ အကုသလစိတ္တေန အာပတ္တိသမ္ဘဝတော…ပေ… သုရာပါနာဒိအစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ လောကဝဇ္ဇတာ န သိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ တမတ္ထံ သာဓေတုံ ဂဏ္ဌိပဒေသု အာဂတဝစနံ ဒဿေတွာ ဗဟုံ ပပဉ္စိတံ၊ တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာဟိ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စေတဿ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ ¶ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတော လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာဝစနံ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါ’’တိ သဗ္ဗေသံ လောကဝဇ္ဇာနံ ဣဓေဝ ပါရာဇိကဋ္ဌကထာယ သာမညတော ဝတွာ သုရာပါနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ ဧဝံ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တတာယ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ န ဟိ ‘‘သာမညတော ဣဓ ဝုတ္တောဝ အတ္ထော ပုန သုရာပါနဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝုတ္တော’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဝုတ္တဿေဝ ပုန ဝစနေ ပယောဇနာဘာဝါ၊ တဒညေသုပိ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု ဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော စ၊ နာပိ ဧကတ္ထ ဝုတ္တော နယော တဒညေသုပိ ဧကလက္ခဏတာယ ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတီတိ ‘‘သုရာပါနသိက္ခာပဒေယေဝ (ပါစိ။ ၃၂၆ အာဒယော) ဝုတ္တော’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇာနံ သဗ္ဗပဌမေ ဥယျုတ္တသိက္ခာပဒေယေဝ (ပါစိ။ ၃၁၁ အာဒယော) ဝတ္တဗ္ဗတော၊ သုရာပါနသိက္ခာပဒေယေဝ ဝါ ဝတွာ ဧသေဝ နယော သေသေသု အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသုပီတိ အတိဒိသိတဗ္ဗတော စ။

အပိစ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝဒန္တေန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ သန္ဒေဟာဒိဝိဂမတ္ထတ္တာ ပုန ဝစနဿ။ သိက္ခာပဒဝိသယေ စ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဝိသေသေတွာဝ ဝုစ္စတိ၊ ဣတရထာ အာပတ္တာနာပတ္တာဒိဘေဒဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ။ တထာ ဟိ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာ’’တိ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနံ သစိတ္တကပက္ခေ ဧဝ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ၊ န ဧဝံ သုရာပါနဿ။ တဿ ပန ပက္ခဒွယဿာပိ သာဓာရဏဝသေန ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝိသေသေတွာ။ တသ္မာ ဣဒံ သုရာပါနံ သစိတ္တကာစိတ္တကပက္ခဒွယေပိ လောကဝဇ္ဇံ အကုသလစိတ္တဉ္စာတိ ဒဿေတုမေဝ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ သုဋ္ဌု သိဇ္ဈတိ။ ဧတေနေဝ ယံ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တဿ ဣမဿေဝ အဓိပ္ပာယဿ ပဋိပါဒကမေတန္တိ သညာယ ဣမိနာ ဧဝ ဟိ အဓိပ္ပာယေန အညေသုပိ လောကဝဇ္ဇေသု အစိတ္တကသိက္ခာပဒေသု အကုသလစိတ္တတာ ဧဝ ဝုတ္တာ၊ န ပန တိစိတ္တတာ။ တေနေဝ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ ¶ ဝုတ္တံ ‘‘ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပဒံ သင်္ဃာဏိ ဣတ္ထာလင်္ကာရော ဂန္ဓဝဏ္ဏကော ဝါသိတကပိညာကော ဘိက္ခုနီအာဒီဟိ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒနာနီတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ အစိတ္တကာနိ အကုသလစိတ္တာနိ၊ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ပဋိသိဒ္ဓံ ဟောတိ တဗ္ဗိပရီတဿေဝ အတ္ထဿ ယထာဝုတ္တနယေန သာဓနတော။ တသ္မာ သုရာပါနဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုမေဝ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝိသေသတ္ထဇောတကော အပိစာတိ ဣမိနာ သမာနတ္ထော။ တသ္မာ ယဒိဒံ အညေသု အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာတိ လောကဝဇ္ဇတာယ အကုသလစိတ္တတာယ စ လက္ခဏံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဧတ္ထ သုရာပါနသိက္ခာပဒေ နာဂစ္ဆတိ၊ ဣဓ ပန ဝိသေသော အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော ကတရောတိ စေ? ဝတ္ထုအဇာနနတာယ ဧဝ ဝတ္ထုဇာနနစိတ္တေန ဝိနာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ဧဝ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ နတ္ထေတ္ထ အစိတ္တကတာယ ဝိသေသော။ ကိန္တု ဝတ္ထုအဇာနနသင်္ခါတအစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တေနေဝ သုရာမေရယဿ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗတာယာတိ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ သစိတ္တကပက္ခေပိ အစိတ္တကပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ ဣဓ ဟိ ‘‘စိတ္တေ ပန သတီ’’တိ အဝိသေသေတွာ ‘‘အကုသလေနေဝါ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဥဘယပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ပရမတ္ထဇောတိကာယ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၂။ပစ္ဆိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယ သိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ¶ ကာယတော စ ကာယစိတ္တတော စာတိ ဒွိသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုရာတိ ဇာနနစိတ္တာဘာဝေနေဝ ဟေတ္ထ စိတ္တင်္ဂဝိရဟိတော ကေဝလောပိ ကာယော ဧကသမုဋ္ဌာနံ ဝုတ္တော၊ တသ္မိဉ္စ ဧကသမုဋ္ဌာနက္ခဏေပိ ယာယ စေတနာယ ပိဝတိ၊ သာ ဧကန္တအကုသလာ ဧဝ ဟောတိ။ တေနေဝ တတ္ထေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဌမာ စေတ္ထ ပဉ္စ ဧကန္တအကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနတ္တာ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပကတိဝဇ္ဇတော ဝေရမဏိယော၊ သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော’’တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နမ္ပိ သာမညတော အကုသလစိတ္တတာ လောကဝဇ္ဇတာသင်္ခါတာ ပကတိဝဇ္ဇတာ စ ဝုတ္တာ။ အင်္ဂေသု စ ဇာနနင်္ဂံ န ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနဿ ¶ ပန သုရာဒီနံ အညတရံ ဟောတိ မဒနီယံ၊ ပါတုကာမတာစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ တဇ္ဇဉ္စ ဝါယာမံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပီတေ စ ပဝိသတီတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သုရာတိ ဇာနနင်္ဂေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စာတိ။ ယဒိ ဟိ သုရာတိ ဇာနနမ္ပိ အင်္ဂံ သိယာ၊ အဝဿမေဝ တံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ အညာသုပိ သုတ္တပိဋကာဒိအဋ္ဌကထာသု ကတ္ထစိ ဇာနနင်္ဂံ န ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဣမဿ အဋ္ဌကထာပါဌဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဧဝမေဝ အတ္ထောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

အပိစ ယံ ဂဏ္ဌိပဒေသု ‘‘ဧတံ သတ္တံ မာရေဿာမီတိ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ နိပန္နံ အညံ မာရေန္တဿ ပါဏသာမညဿ အတ္ထိတာယ ယထာ ပါဏာတိပါတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧတံ မဇ္ဇံ ပိဝိဿာမီတိ အညံ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ မဇ္ဇသာမညဿ အတ္ထိတာယ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ ယထာ ပန ကဋ္ဌသညာယ သပ္ပံ ဃာတေန္တဿ ပါဏာတိပါတော န ဟောတိ၊ ဧဝံ နာဠိကေရပါနသညာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ အကုသလံ န ဟောတီ’’တိ ပါဏာတိပါတေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗထာ သမာနတ္တေန ဥပမေတွာ ဝုတ္တံ၊ တံ အတိဝိယ အယုတ္တံ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာပဒါနံ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလာနဉ္စ အညမညံ သမာနတာယ နိယမာဘာဝါ။ ပါဏာတိပါတော ဟိ ပရိယာယေနာပိ သိဇ္ဈတိ၊ န တထာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ပန အာဏတ္တိယာပိ သိဇ္ဈတိ၊ န စ မေထုနာဒီသု။ တသ္မာ ပယောဂင်္ဂါဒီဟိပိ ဘိန္နာနမေဝ သံသဋ္ဌံ သဗ္ဗထာ သမီကရဏံ အယုတ္တမေဝ။ ‘‘ပါဏာတိပါတော ဝိယ အဒိန္နာဒါနမေထုနာဒီနိပိ ပရိယာယကထာဒီဟိ သိဇ္ဈန္တီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ တံ ကိန္တိ န ဂယှတိ တထာ ဝစနာဘာဝါတိ စေ? ဣဓာပိ ‘‘တထာ ပါဏာတိပါတသဒိသံ သုရာပါန’’န္တိ ဝစနာဘာဝါ ဣဒမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ကိဉ္စိ အဋ္ဌကထာဝစနေနေဝ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပဋိဗာဟန္တေန ဝိနယညုနာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒီဟိ တဿ ဝိရောဓံ ဒဿေတွာ ပဋိဗာဟေတဗ္ဗံ၊ န ပန ပယောဂင်္ဂါဒီဟိ အစ္စန္တဝိဘိန္နေန သိက္ခာပဒန္တရေန သဟ သမီကရဏမတ္တေန။ န ဟိ ‘‘သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿာပိ အကုသလမေဝါ’’တိ ဧတ္ထ သုတ္တာဒိဝိရောဓော အတ္ထိ၊ ဝိနယပိဋကေ တာဝ ဧတဿ အတ္ထဿ ဝိရုဒ္ဓံ သုတ္တာဒိကံ န ဒိဿတိ၊ နာပိ သုတ္တပိဋကာဒီသု။

ယံ ¶ ပနေတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ (ဓ။ ပ။ ၁၊ ၂) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗာနိ အကုသလာနိ ပုဗ္ဗေ ဝီတိက္ကမဝတ္ထုံ ဇာနန္တဿေဝ ဟောန္တီ’’တိ။ တံ တေသံ သုတ္တာဓိပ္ပာယာနဘိညာတမေဝ ¶ ပကာသေတိ။ န ဟိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ပုဗ္ဗေ ဝီတိက္ကမဝတ္ထုံ ဇာနန္တဿေဝ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ၊ အထ ခေါ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဘူတံ သဟဇာတစိတ္တံ နိဿာယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဝိနာ စိတ္တေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ န ဟေတ္ထ ‘‘သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ အကုသလမေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ သဟဇာတစိတ္တံ ဝိနာပိ လောဘာဒိအကုသလစေတသိကာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အယမတ္ထော အာပဇ္ဇတိ။ ယေန တံ နိသေဓာယ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရဏီယံ သိယာ၊ အဘိဓမ္မဝိရောဓောပေတ္ထ နတ္ထိ ပုဗ္ဗေ နာမဇာတိအာဒိဝသေန အဇာနန္တဿေဝ ပဉ္စဝိညာဏဝီထိယံ ကုသလာကုသလဇဝနုပ္ပတ္တိဝစနတော။

အပိစ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ ဆသု ဒွါရေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ဇဝနာနိ ယေဘုယျေန အကုသလာနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကုသလာနိ ပန တေသံ ကလျာဏမိတ္တာဒိဥပနိဿယဗလေန အပ္ပကာနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တုဏှီဘူတာနမ္ပိ နိဒ္ဒါယိတွာ သုပိနံ ပဿန္တာနမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စာဒိအကုသလဇဝနဿေဝ ယေဘုယျပ္ပဝတ္တိတော ကုသလာကုသလဝိရဟိတဿ ဇဝနဿ တေသံ အဘာဝါ။ အကုသလာ ဟိ ဝိသယာနုဂုဏံ ဝါသနာနုဂုဏဉ္စ ယထာပစ္စယံ သမုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ကိံ ပုဗ္ဗေ ဇာနနာဇာနနနိဗဒ္ဓေန။ ယေ ပန ဇာနနာဒိအင်္ဂသမ္ပန္နာ ပါဏာတိပါတာဒယော၊ ယေ စ ဇာနနာဒိံ ဝိနာပိ သိဇ္ဈမာနာ သုရာပါနမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော၊ တေ တေ တထာ တထာ ယာထာဝတော ဉတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေသဉ္စ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌဝသေန ဂဟဏေ ကော နာမ အဘိဓမ္မဝိရောဓော။ ဧဝံ သုတ္တာဒိဝိရောဓာဘာဝတော၊ အဋ္ဌကထာယ စ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒေါသော သီလဘေဒဿ ဘဂဝတော အာဏာယတ္တတ္တာ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာဒီနံ သီလဘေဒေါ ဝိယ။ န ဟိ တာသံ အကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဧဝ သီလဘေဒေါ ဟောတိ သင်္ဃာယတ္တသမနုဘာသနာနန္တရေယေဝ ဝိဟိတတ္တာ။ ဧဝမိဓာပိ ဇာနိတွာ ပိဝနေ ဧဝ ဝိဟိတော၊ န အဇာနိတွာ ပိဝနေ။ အညော ဟိ သိက္ခာပဒဝိသယော၊ အညော အကုသလဝိသယော။ တေနေဝ သာမဏေရာနံ ပုရိမေသု ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု ဧကသ္မိံ ဘိန္နေ သဗ္ဗာနိပိ သိက္ခာပဒါနိ ဘိဇ္ဇန္တိ။ အကုသလံ ပန ယံ ဘိန္နံ၊ တေန ဧကေနေဝ ဟောတိ၊ နာညေဟိ။ တသ္မာ သာမဏေရဿ ¶ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ သီလဘေဒါဘာဝေပိ ကမ္မပထပ္ပတ္တံ အကုသလမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ‘‘သာမဏေရဿ သုရာတိ အဇာနိတွာ ¶ ပိဝန္တဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ ကေဟိစိ ဝုတ္တဝစနံ ‘‘တံ တေသံ မတိမတ္တ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာတိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီတိ န ဝုတ္တ’’န္တိ တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ အကာရဏံ။ န ဟိ အဋ္ဌကထာယံ သာမဏေရာနံ ဇာနိတွာ ပိဝနေ ဧဝ သီလဘေဒေါ၊ န အဇာနိတွာတိ သီလဘေဒကထနဋ္ဌာနေ အကုသလံ ပန ဟောတီတိ အဝစနံ အဇာနနပက္ခေ အကုသလာဘာဝဿ ကာရဏံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပသင်္ဂါဘာဝါ၊ ဝတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဧဝ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ။ န စ တေ ‘‘အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တာ အာစရိယာ ဣမံ သာမဏေရာနံ သီလဘေဒပ္ပကာသကံ ခန္ဓကဋ္ဌကထာပါဌမေဝ ဂဟေတွာ အဝေါစုံ၊ ယေန ‘‘ဧတ္တကမေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ အထ ခေါ သုရာပါနဋ္ဌကထာဂတံ သုတ္တပိဋကဋ္ဌကထာဂတဉ္စ အနေကဝိဓံ ဝစနံ၊ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ပရမ္ပရောပဒေသဉ္စ ဂဟေတွာ အဝေါစုံ။ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ အဘယဂိရိကာဒီနံ မတဉှေတံ၊ ယဒိဒံ ဇာနိတွာ ပိဝန္တဿေဝ အကုသလန္တိ ဂဟဏံ။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ ကေဟိစိ ‘‘သာမဏေရဿ သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ၊ တံ သုဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယဉ္စ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ‘‘အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿာပိ သောတာပန္နဿ မုခံ သုရာ န ပဝိသတိ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော’’တိ ကေဟိစိ ဝုတ္တဝစနံ ‘‘န သုန္ဒရ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဗောဓိသတ္တမာတု သီလံ ဝိယ ဟိ ဣဒမ္ပိ အရိယသာဝကာနံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဓမ္မတာသိဒ္ဓတ္တံယေဝ သမတ္ထေတုံ ‘‘ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော ဇီဝိတဟေတုပိ နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န သုရံ ပိဝတိ။ သစေ ပိဿ သုရဉ္စ ခီရဉ္စ မိဿေတွာ မုခေ ပက္ခိပန္တိ၊ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န သုရာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ကောဉ္စသကုဏာနံ ခီရမိဿကေ ဥဒကေ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န ဥဒကံ။ ဣဒံ ယောနိသိဒ္ဓန္တိ စေ၊ ဣဒမ္ပိ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာဝစနံ ဒဿိတံ၊ တမ္ပိ န ယုတ္တမေဝ။ ယထာ ဟိ ဗောဓိသတ္တမာတု သီလံ ဝိယ အရိယသာဝကာနံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဧတ္ထ ¶ ဗောဓိသတ္တမာတု ဓမ္မတာ နာမ ဗောဓိသတ္တဿ စ အတ္တနော စ ပါရမိတာနုဘာဝေန အကုသလာနုပ္ပတ္တိနိယမော ဧဝ။ တထာ အရိယသာဝကာနမ္ပိ ဘဝန္တရေ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဒသန္နံ ကမ္မပထာနံ အညေသဉ္စ အပါယဟေတုကာနံ အကုသလာနံ အစ္စန္တပ္ပဟာယကဿ မဂ္ဂဿ အာနုဘာဝေန တံတံသီလဝီတိက္ကမဟေတုကဿ အကုသလဿ အနုပ္ပတ္တိနိယမော ဧဝ ဓမ္မတာ။ န ဟိ သဘာဝဝါဒီနံ ဓမ္မတာ ဝိယ အဟေတုကတာ ဣဓ ဓမ္မတာ နာမ။ ယထာ ဝါ ဧဝံဓမ္မတာနယေ ကာရဏဿ ဘာဝေ အဘာဝေ စ ကာရိယဿ ဘာဝေါ အဘာဝေါ စ ဓမ္မတာ၊ န အဟေတုအပ္ပစ္စယာဘာဝါဘာဝေါ၊ ဧဝမိဓာပိ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မပထာနံ ဟေတုဘူတဿ ကိလေသဿ အစ္စန္တာဘာဝေန တေသံ အဘာဝေါ၊ တဒဝသေသာနံ အကုသလာနံ ဟေတုနော ဘာဝေန ဘာဝေါ စ ဓမ္မတာ ¶ ၊ န အဟေတုကတာ။ တသ္မာ အပါယဟေတုနော ရာဂဿ အဘာဝေနေဝ အရိယာနံ အဇာနိတွာပိ သုရာယ အနဇ္ဈောဟရဏန္တိ သုဝုတ္တမေဝိဒံ ကေဟိစိ ‘‘အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿာပိ သောတာပန္နဿ မုခံ သုရာ န ပဝိသတိ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော’’တိ၊ တံ ကေန ဟေတုနာ န သုန္ဒရံ ဇာတန္တိ န ဉာယတိ၊ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝါ ကထနေန ကထံ တံ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ။

ယမ္ပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၅၂) ‘‘သုရဉ္စ ခီရဉ္စ မိဿေတွာ…ပေ… ဣဒံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓ’’န္တိ ဝစနံ၊ တမ္ပိ သုရာပါနဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တညေဝ သာဓေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော ဇီဝိတဟေတုပိ ပါဏံ န ဟနတိ၊ နာဒိန္နံ အာဒိယတိ…ပေ… န သုရံ ပိဝတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုရိမာနံ တာဝ စတုန္နံ ကမ္မပထာနံ သစိတ္တကတ္တာ ဝိရမဏံ သုကရံ၊ ပစ္ဆိမဿ ပန သုရာပါနဿ အစိတ္တကတ္တာ ကထံ ဝိရမဏံ ဘဝေယျာ’’တိ စောဒနာသမ္ဘဝံ မနသိကတွာ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေန အစိတ္တကတ္တေပိ ယသ္မာ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလေနေဝ သုရာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗာ၊ တာဒိသီ စ အကုသလပ္ပဝတ္တိ အရိယသာဝကဿ မဂ္ဂေနေဝ ဟတာ၊ တသ္မာဿ ပရဂလံ သုရာယ ပဝိသနံ နတ္ထီတိ အတ္ထတော ဂမျမာနတ္ထံ ပရိဟာရဝစနံ ဝဒတာ ‘‘သစေ ပိဿ သုရဉ္စ ခီရဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န သုရာတိ ဣဒံ သုရာယ သဗ္ဗထာပိ ပရဂလပ္ပဝေသာဘာဝဒဿနပရံ၊ န ပန သုရာမိဿခီရဿ သုရာယ ဝိယောဇနသာမတ္ထိယဒဿနပရံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဟိ သုရာမိဿေ ခီရေ ကိဉ္စိ ပဝိသေယျ၊ ခီရမေဝ ပဝိသေယျ၊ န သုရာ။ ခီရေ ပန သုရာယ အဝိယုတ္တေ န ကိဉ္စိ ပဝိသတီတိ ¶ ။ ဣဒံ ယောနိသိဒ္ဓန္တိ ဥဒကဿ မုခေ အပ္ပဝိသနံ ယောနိသိဒ္ဓံ။ ယောနီတိ စေတ္ထ ဇာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ကောဉ္စဇာတိကာနံ မုခတုဏ္ဍသင်္ခါတာနံ ရူပဓမ္မာနံ ခီရမိဿဥဒကဇ္ဈောဟရဏဟေတုတ္တာဘာဝေန တံ အပ္ပဝိသနံ သိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ခီရမိဿာယ သုရာယ ခီရေ ပဝိသန္တေပိ ပရဂလာပဝိသနန္တိ။ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ အရိယသာဝကဿ အရူပဓမ္မာနံ သုရာပိဝနဟေတုဘူတကိလေသသဟိတတ္တာဘာဝသင်္ခါတာယ ဓမ္မတာယ သိဒ္ဓံ။ ဧဝမေတ္ထ အစိတ္တကပက္ခေပိ သုရာယ အကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော အရိယသာဝကာနံ အပိဝနံ သမတ္ထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထာပိ သိယာ အဇာနနပက္ခေ အကုသလစိတ္တေန ဝိနာဝ ပါတဗ္ဗတ္တေပိ သုရာယ အပိဝနံ အရိယာနံ ဓမ္မတာတိ ¶ သမတ္ထနပရမေတန္တိ၊ တံ န၊ အဋ္ဌကထာဝစနန္တရေဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော။ ယထာ ဟိ ဝစနန္တရေဟိ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာယေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

အပိစ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ကမ္မပထာနံ ဘဝန္တရေပိ အကရဏံ အရိယာနံ ဓမ္မတာသီလမေဝ၊ တေသဉ္စ ယဒိ သစိတ္တကတံ သမာနံ။ သုရာပါနံ ဝိယ ဣတရာနိပိ စတ္တာရိ အဇာနန္တေနာပိ အရိယသာဝကေန န ကတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ တထာ စ အဇာနန္တာနံ အရိယာနံ ကုသလာဗျာကတစိတ္တေဟိပိ ဝိရမဏပရမာရဏပရသန္တကဂဟဏာဒီသု ကာယဝစီပဝတ္တိ န သမ္ပဇ္ဇေယျ၊ နော စေ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုပါလတ္ထေရဿ စင်္ကမနေန ပါဏဝိယောဂဿ၊ ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရိယာ ဗလက္ကာရေန မဂ္ဂေနမဂ္ဂဖုသနဿ စ ပဝတ္တတ္တာ။ တသ္မာ သုရာပါနဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ သုရာ အရိယာနံ ပရဂလံ န ပဝိသတီတိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နနု ဝတ္ထုံ ဇာနန္တဿေဝ သဗ္ဗေ ကမ္မပထာ ဝုတ္တာတိ? န၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏေနေဝ ပဝတ္တတ္တာ။ ကထဉှိ နာမ အသဗ္ဗညုံ သဗ္ဗညုတော၊ အနိစ္စာဒိံ နိစ္စာဒိတော စ ဂဟဏန္တီ ဒိဋ္ဌိ ဝတ္ထုံ ဝိဇာနာတိ။ ယဒိ ဟိ ဇာနေယျ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ န သိယာ။ သာ စ ကမ္မပထေသု ဂဏိတာတိ ကုတော ဇာနန္တဿေဝ ကမ္မပထပ္ပဝတ္တိနိယမော။ အထ သဗ္ဗညုံ သဗ္ဗညူတိ ဂဏှန္တီပိ ‘‘အယံ သတ္တော’’တိ တဿ သရူပဂ္ဂဟဏတော ဒိဋ္ဌိပိ ဝတ္ထုံ ဝိဇာနာတီတိ စေ? န၊ သုရာပါနဿပိ ‘‘အယံ န သုရာ’’တိ သရူပဂ္ဂဟဏဿ သမာနတ္တာ။ ‘‘အယ’’န္တိ စ ဝတ္ထုပရာမသနေပိ ‘‘သုရာ’’တိ ဝိသေသဝိဇာနနာဘာဝါ န ဇာနာတီတိ စေ? ‘‘အယ’’န္တိ ပုဂ္ဂလတ္တံ ဇာနန္တီပိ ‘‘အသဗ္ဗညူ’’တိပိ ဝိသေသဇာနနာဘာဝါ ဒိဋ္ဌိပိ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိ သမာနမေဝ။ ဧဝဉှိ တေသံ ¶ ဗုဒ္ဓါတိ အဟိတောတိ အဟိတံ ဝါ ပူရဏကဿပါဒိံ ဟိတော ပဋိဃဿ ဝါ အနုနယဿ ဝါ ဥပ္ပာဒနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိပလ္လာသပုဗ္ဗကဉှိ သဗ္ဗံ အကုသလံ။

အပိစ သုရာယ ပီယမာနာယ နိယမေန အကုသလုပ္ပာဒနံ သဘာဝေါ ပီတာယ ဝိယ။ ခီရာဒိသညာယ ပီတသုရဿ ပုဂ္ဂလဿ မာတုဘဂိနိအာဒီသုပိ ရာဂဒေါသာဒိအကုသလပ္ပဗန္ဓော ဝတ္ထုသဘာဝေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပီယမာနက္ခဏေပိ တိခိဏော ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ၊ တေနေဝ သာဂတတ္ထေရဿ အဇာနိတွာ ပိဝနကာလေ ပဉ္စာဘိညာဒိဈာနပရိဟာနိ၊ ပစ္ဆာ စ ဗုဒ္ဓါဒီသု အဂါရဝါဒိအကုသလပ္ပဗန္ဓော ယာဝ သုရာဝိဂမာ ပဝတ္တိတ္ထ။ တေနေဝ ဘဂဝါပိ တဿ အဂါရဝါဒိအကဥသလပ္ပဝတ္တိဒဿနမုခေန သုရာဒေါသံ ပကာသေတွာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။ န ဟိ ပဉ္စနီဝရဏုပ္ပတ္တိံ ဝိနာ ဈာနပရိဟာနိ ဟောတိ။ တသ္မာ အဇာနန္တဿာပိ သုရာ ပီယမာနာ ပီတာ စ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ အကုသလုပ္ပာဒိကာတိ အယမတ္ထော သာဂတတ္ထေရဿ ဈာနပရိဟာနိယာ အနွယတောပိ၊ အရိယာနံ ကိလေသာဘာဝေန မုခေန သုရာယ အပ္ပဝေသသင်္ခါတဗျတိရေကတောပိ သိဇ္ဈတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဂဟဏမေဝ ဟိ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီမတာနုသာရံ။

ယံ ပန ‘‘ဇာနိတွာ ပိဝန္တဿေဝ အကုသလ’’န္တိ ဂဟဏံ၊ တံ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ အဘယဂိရိကာဒီနမေဝ ¶ မတံ၊ တံ ပန ဂဏ္ဌိပဒကာရကာဒီဟိ ‘‘ပရဝါဒေါ’’တိ အဇာနန္တေဟိ အတ္တနော မတိယာ သံသန္ဒိတွာ လိခိတံ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီမဏ္ဍလမ္ပိ ပဝိသိတွာ ယာဝဇ္ဇတနာ သာသနံ ဒူသေတိ၊ ပုရာပိ ကိရ ဣမသ္မိမ္ပိ ဒမိဠရဋ္ဌေ ကောစိ ဘိန္နလဒ္ဓိကော နာဂသေနော နာမ ထေရော ကုဏ္ဍလကေသီဝတ္ထုံ ပရဝါဒမထနနယဒဿနတ္ထံ ဒမိဠကဗ္ဗရူပေန ကာရေန္တော ‘‘ဣမံ သုရာပါနဿ ဇာနိတွာဝ ပိဝနေ အကုသလနယံ၊ အညဉ္စ ဒေသကာလာဒိဘေဒေန အနန္တမ္ပိ ဉေယျံ သဗ္ဗညုတညာဏံ သလက္ခဏဝသေနေဝ ဉာတုံ န သက္ကောတိ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တေန ဉေယျဿ အနန္တတ္တဟာနိပ္ပသင်္ဂတော။ အနိစ္စာဒိသာမညလက္ခဏဝသေနေဝ ပန ဉာတုံ သက္ကောတီ’’တိ စ၊ ‘‘ပရမတ္ထဓမ္မေသု နာမရူပန္တိအာဒိဘေဒေါ ဝိယ ပုဂ္ဂလာဒိသမ္မုတိပိ ဝိသုံ ဝတ္ထုဘေဒေါ ဧဝါ’’တိ စ ဧဝမာဒိကံ ဗဟုံ ဝိပရီတတ္ထနယံ ကဗ္ဗာကာရဿ ကဝိနော ဥပဒိသိတွာ တသ္မိံ ပဗန္ဓေ ကာရဏာဘာသေဟိ သတိံ သမ္မောဟေတွာ ပဗန္ဓာပေသိ၊ တဉ္စ ကဗ္ဗံ နိဿာယ ဣမံ ဘိန္နလဒ္ဓိကမတံ ဣဓ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီမတေ ¶ သမ္မိဿံ စိရံ ပဝတ္တိတ္ထ။ တံ ပန ပစ္ဆာ အာစရိယဗုဒ္ဓပ္ပိယမဟာထေရေန ဗာဟိရဗ္ဘရိကံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ ဝိဃာဋေတွာ ဣဓ ပရိသုဒ္ဓံ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေန္တေန သောဓိတမ္ပိ သာရတ္ထဒီပနိယာ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ဝိနယဋီကာယ သုရာပါနဿ သစိတ္တကပက္ခေယေဝ စိတ္တံ အကုသလန္တိ သမတ္ထနဝစနံ နိဿာယ ကေဟိစိ ဝိပလ္လတ္တစိတ္တေဟိ ပုန ဥက္ခိတ္တသိရံ ဇာတံ၊ တဉ္စ မဟာထေရေဟိ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဂါရယှဝါဒံ ကတွာ မဒ္ဒိတွာ လဒ္ဓိဂါဟကေ စ ဘိက္ခူ ဝိယောဇေတွာ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန စိရေနေဝ ဝူပသမိတံ။ တေနေဝေတ္ထ မယံ ဧဝံ ဝိတ္ထာရတော ဣဒံ ပဋိက္ခိပိမှ ‘‘မာ အညေပိ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနော အယံ လဒ္ဓိ ဒူသေသီ’’တိ။ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တာနိ အဝုတ္တာနိ စ ကာရဏာနိ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ယထာ အာဂမဝိရောဓော န ဟောတိ၊ တထာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

သေသန္တိ ယဿ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ နိယမော နတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ရုန္ဓန္တီတိ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ အနာပတ္တိယာ လေသဂ္ဂဟဏံ နိဝါရေန္တီ။ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီတိ ‘‘တဉ္စ ခေါ မနုဿိတ္ထိယာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၁) လေသဂ္ဂဟဏဿ ကာရဏသင်္ခါတံ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာတိ တဒုဘယလေသဂ္ဂဟဏဒွါရာနံ ဝသေန အဝိစ္ဆိန္နံ ဝီတိက္ကမသောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ။ ဂါဠှတရံ ကရောန္တီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ကာရဏေဟိ ပဌမပညတ္တိသိဒ္ဓံ အာပတ္တိညေဝ ဒဠှံ ကရောန္တီ၊ အနာပတ္တိယာ ဩကာသံ အဒဒမာနာတိ အတ္ထော။ သာ စ ယသ္မာ ဝီတိက္ကမာဘာဝေ၊ အဝိသယတာယ အဗ္ဗောဟာရိကေ ဝီတိက္ကမေ စ လောကဝဇ္ဇေပိ သိထိလံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တထာ ဥပ္ပတ္တိံ ဥပ္ပတ္တိကာရဏဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ အညတြ အဓိမာနာတိအာဒိ။ အညတြ အဓိမာနာတိ ဣမိဿာ အနုပညတ္တိယာ ‘‘ဝီတိက္ကမာဘာဝါ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ အညတြ သုပိနန္တာတိ ဣမိဿာ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝီတိက္ကမာဘာဝါတိ ပါပိစ္ဆာယ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဝိဇ္ဇမာနတော ¶ ပကာသနဝသပ္ပဝတ္တဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယသင်္ခါတဿ ဝီတိက္ကမဿ အဘာဝတော။ အဓိမာနိကဿ ဟိ အနဓိဂတေ အဓိဂတသညိတာယ ယထာဝုတ္တဝီတိက္ကမော နတ္ထိ။ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာတိ ‘‘အတ္ထေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတနာ၊ သာ စ ခေါ အဗ္ဗောဟာရိကာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၃၅) ဝစနတော မောစနဿာဒစေတနာယ ဥပက္ကမနဿ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေပိ ထိနမိဒ္ဓေန အဘိဘူတတာယ ¶ အဝသတ္တေန အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ၊ အာပတ္တိကာရဏဝေါဟာရာဘာဝါတိ အတ္ထော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ သမုစ္စယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ စာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ဝုတ္တာတိ ဒုဝိဓာပိ စေသာ အနုပညတ္တိ အနာပတ္တိကရာ ဝုတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

အကတေ ဝီတိက္ကမေတိ အာပဒါသုပိ ဘိက္ခူဟိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမေ အကတေ၊ ကုက္ကုစ္စာ န ဘုဉ္ဇိံသူတိအာဒီသု ဝိယ ဝီတိက္ကမံ အကတွာ ဘိက္ခူဟိ အတ္တနော ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ အာရောစိတာယာတိ အတ္ထော။ သိထိလံ ကရောန္တီတိ ပဌမံ သာမညတော ဗဒ္ဓသိက္ခာပဒံ မောစေတွာ အတ္တနော ဝိသယေ အနာပတ္တိကရဏဝသေန သိထိလံ ကရောန္တီ။ ဒွါရံ ဒဒမာနာတိ အနာပတ္တိယာ ဒွါရံ ဒဒမာနာ။ အပရာပရမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာတိ ဒိန္နေန တေန ဒွါရေန ဥပရူပရိ အနာပတ္တိဘာဝံ ဒီပေန္တီ။ ပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ ဥဒါယိနာ ‘‘မုဟုတ္တိကာယ ဝေသိယာ န ဒေါသော’’တိ လေသေန ဝီတိက္ကမိတွာ သဉ္စရိတ္တာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၂၉၆ အာဒယော) ပညတ္တတ္တာ ‘‘ကတေ ဝီတိက္ကမေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပညတ္တိဂတိကာတိ အတ္ထတော မူလပညတ္တိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

မက္ကဋီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သန္ထတဘာဏဝါရော

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃-၄၄။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုကထာယ ပါဠိယံ ‘‘ဝေသာလိကာ…ပေ… မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိံသူ’’တိ ဧတ္ထ တေ ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ‘‘ဂိဟိဘူတာ မယ’’န္တိ သညာယ မေထုနံ ပဋိသေဝိံသူတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ဉာတိဗျသနေနပိ ဖုဋ္ဌာတိအာဒိ။ ဉာတီနံ ဝိနာသော ရာဇဒဏ္ဍာဒိကာရဏေန ဟောတီတိ အာဟ ရာဇဒဏ္ဍဣစ္စာဒိ။ ဓညဟိရညဒါသိဒါသဂေါမဟိံသာဒိဓနာနိ ဘောဂါ နာမ၊ တေသမ္ပိ ရာဇဒဏ္ဍာဒိနာဝ ဝိနာသောတိ အာဟ ‘‘ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပီ’’တိ။ န သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါတိအာဒိနာ ¶ တီသု ဝတ္ထူသု အပ္ပသန္နာဝ သာသနေ အဘဗ္ဗာတိ သညာယ အတ္တနော ဘဗ္ဗတံ ပကာသေန္တာ န မယန္တိအာဒိမာဟံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူ’’တိ ပါဠိယံ အနာဂတေ အာလောကာကာသကသိဏေ ဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ ပန ¶ သဒ္ဓိံ စတ္တာလီသ ဟောန္တိ။ ဝိဘတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဣဒံ ဟောတီ’’တိ ဝိဘာဂသော ဒဿိတာ သဥပစာရဇ္ဈာနာ မဟဂ္ဂတကုသလာ ဓမ္မာ။ ဂိဟိပလိဗောဓန္တိ သဟသောကိတာဒိဝသေန ဂိဟီသု ဗျာဝဋတံ။ အာဝါသပလိဗောဓန္တိ သေနာသနေသု နဝကမ္မာဒိဝသေန နိစ္စဗျာဝဋတံ။ ဒုပ္ပရိစ္စာဂါနံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဝသေန သဗ္ဗေပိ ပလိဗောဓာ သင်္ဂဟိတာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယေနာတိ ကာရဏေန။ အသံဝါသောတိ ဣဒံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကေနစိပိ ပရိယာယေန ဘိက္ခု ဟုတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ နာရဟတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အသံဝါသော’’တိ။ ပညတ္တံ သမူဟနေယျာတိ ‘‘သော အာဂတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ အဝတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္တကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပါရာဇိကဿ သာမဏေရဘူမိ အနုညာတာတိ ဝိညာယတိ၊ တေနာဟ သာမဏေရဘူမိယံ ပန ဌိတောတိအာဒိ။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ (ပါရာ။ ၃၉) ပစ္စက္ခာတသိက္ခော ယသ္မာ ဘိက္ခု န ဟောတိ၊ မေထုနသေဝနေ စ ပါရာဇိကံ နာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာဿ ‘‘အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနန္တော ပါရာဇိကံ န သမူဟနတိ နာမ၊ တေနာဟ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဝိပန္နသီလတာယာ’’တိ။ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ။

စတုဗ္ဗိဓဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅။ နီဟရိတွာတိ ပါဠိတော ဥဒ္ဓရိတွာ၊ တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သုတ္တံ န ဇာနာတိ၊ သုတ္တာနုလောမံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပါဠိတော သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ နီဟရိံသု။ ‘‘အနာပတ္တိ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပရိပုစ္ဆာတိ ဘဏတီ’’တိ ဧဝမာဒိတော အာစရိယဝါဒံ။ ‘‘အာယသ္မာ ဥပါလိ ဧဝမာဟ – ‘အနာပတ္တိ၊ အာဝုသော၊ သုပိနန္တေနာ’တိ’’ ဧဝမာဒိတော အတ္တနော မတိံ နီဟရိံသု၊ သာ စ ထေရဿ အတ္တနောမတိ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတတ္တာ သုတ္တံ ဇာတံ၊ ဧဝမညာပိ သုတ္တာဒီဟိ သင်္ဂဟိတာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ နေတရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ နီဟရိတွာတိ ဝိဘဇိတွာ သာဋ္ဌကထံ သကလံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တာဒီသု စတူသု ပဒေသေသု ပက္ခိပိတွာ စတုဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝိနယံ ပကာသေသုံ ¶ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တန္တိ နာဂသေနတ္ထေရေန မိလိန္ဒပဉှေ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဌာဒိဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနကရဏာဒီဟိ အာဟရိတွာ အတ္တနော ဝစီဝိညတ္တိယာဝ ဘာသိတဝစနံ အာဟစ္စပဒံ။ ရသောတိ သာရော ‘‘ပတ္တရသော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၂၈-၆၃၀) ဝိယ၊ ပဋိက္ခိတ္တအနုညာတသုတ္တသာရောတိ ¶ အတ္ထော၊ ရသောတိ ဝါ လက္ခဏံ ပဋိဝတ္ထုကံ အနုဒ္ဓရိတွာ လက္ခဏာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာဒိအာစရိယဝံသေန အာဘတာ အဋ္ဌကထာ အာစရိယဝံသောတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ’’တိ။

ဝိနယပိဋကေ ပါဠီတိ ဣဓ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တံ။ သေသပိဋကေသုပိ သုတ္တာဒိစတုနယာ ယထာနုရူပံ လဗ္ဘန္တေဝ။ မဟာပဒေသာတိ မဟာဩကာသာ မဟာဝိသယာ၊ တေ အတ္ထတော ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဠိဝသေန အကပ္ပိယာနုလောမတော ကပ္ပိယာနုလောမတော စ ပုဂ္ဂလေဟိ နယတော တထာ တထာ ဂယှမာနာ အတ္ထနယာ ဧဝ။ တေ ဟိ ဘဂဝတာ သရူပတော အဝုတ္တေသုပိ ပဋိက္ခိတ္တာနုလောမေသု၊ အနုညာတာနုလောမေသု စ သေသေသု ကိစ္စေသု နိဝတ္တိပဝတ္တိဟေတုတာယ မဟာဂေါစရာတိ ‘‘မဟာပဒေသာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ န ပန ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိယေဝ တဿာ သုတ္တေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ…ပေ… သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ဟေသာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ ဝါ ဟောတိ၊ ယေနာယံ သုတ္တာနုလောမံ သိယာ။ တသ္မာ ဣမံ ပါဠိအဓိပ္ပာယံ နိဿာယ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟိတာ ယထာဝုတ္တအတ္ထာဝ သုတ္တာနုလောမံ။ တပ္ပကာသကတ္တာ ပန အယံ ပါဠိပိ သုတ္တာနုလောမန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာတိအာဒိ။ ယံ ဘိက္ခဝေတိအာဒိပါဠိနယေန ဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟေတဗ္ဗာ ယေ အကပ္ပိယာနုလောမာဒယော အတ္ထာ ဝုတ္တာ၊ တေ မဟာပဒေသာတိ အတ္ထော။

ဘဂဝတော ပကိဏ္ဏကဒေသနာဘူတာ စ သုတ္တာနုလောမဘူတာ စ အဋ္ဌကထာ။ ယသ္မာ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပါဠိဝဏ္ဏနာက္ကမေန သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဧတေန စ အဋ္ဌကထာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမေသု အတ္ထတော သင်္ဂယှတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဧသာ၊ ဧဝံ အတ္တနောမတိပိ ပမာဏဘူတာ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဝစနံ ဝစနာနုလောမဉ္စ အနိဿာယ အဂ္ဂသာဝကာဒယောပိ အတ္တနော ဉာဏဗလေန သုတ္တာဘိဓမ္မဝိနယေသု ¶ ကဉ္စိ သမ္မုတိပရမတ္ထဘေဒံ အတ္ထံ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ဝစနံ သုတ္တေ သုတ္တာနုလောမေ စ သင်္ဂယှတိ။ ဝိသုံ ပန အဋ္ဌကထာဒီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော ဂဟေတွာ စတုဓာ ဝိနယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သုတ္တာဒယော နိဿာယေဝ ပဝတ္တာပိ အတ္တနောမတိ တေသု သရူပေန အနာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ’’တိ၊ တေနာဟ ‘‘အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေနာ’’တိ။ တတ္ထ သုတ္တာဒီနိ အနုဂတာယ ဧဝ ဗုဒ္ဓိယာ တေဟိ လဒ္ဓနယဂ္ဂါဟေန စာတိ အတ္ထော။

ထေရဝါဒေါတိ မဟာသုမတ္ထေရာဒီနံ ဂါဟော။ သုတ္တာဒိံ နိဿာယေဝ ဝိပရီတတောပိ အတ္တနောမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ¶ အာဟ တံ ပနာတိအာဒိ။ အတ္ထေနာတိ အတ္တနာ နယဂ္ဂဟိတေန အတ္ထေန။ ပါဠိန္တိ အတ္တနော ဂါဟဿ နိဿယဘူတံ သာဋ္ဌကထံ ပါဠိံ။ ပါဠိယာတိ တပ္ပဋိက္ခေပတ္ထံ ပရေနာဟဋာယ သာဋ္ဌကထာယ ပါဠိယာ၊ အတ္တနာ ဂဟိတံ အတ္ထံ နိဿာယ ပါဠိဉ္စ သံသန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ အာစရိယဝါဒေတိ အတ္တနာ ပရေန စ သမုဒ္ဓဋအဋ္ဌကထာယ။ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စာတိ အတ္တနာ ဥဒ္ဓဋေဟိ သံသန္ဒနဝသေန ဩတရတိ၊ ပရေန ဥဒ္ဓဋေန သမေတိ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာတိ အသဗ္ဗညုပုဂ္ဂလဿ ဒေါသဝါသနာယ ယာထာဝတော အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိအဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ သုတ္တာနုလောမေန အသံသန္ဒနာပိ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယေ သုတ္တေန သံသန္ဒန္တိ၊ ဧဝရူပါဝ အတ္ထာ မဟာပဒေသတော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ တထာ တထာ ဥဒ္ဓဋအတ္ထာနမေဝ သုတ္တာနုလောမတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိဗာဟိယံ။ ကာရကသင်္ဃသဒိသန္တိ ပမာဏတ္တာ သင်္ဂီတိကာရကသင်္ဃသဒိသံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသန္တိ ဓရမာနကဗုဒ္ဓသဒိသန္တိ အတ္ထော။ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတီတိအာဒီသု ယော ယထာဘူတမတ္ထံ ဂဟေတွာ ကထနသီလော၊ သော သကဝါဒီ။ သုတ္တန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ပါဠိဝစနံ။ ပရဝါဒီတိ မဟာဝိဟာရဝါသီ ဝါ ဟောတု အညနိကာယဝါသီ ဝါ၊ ယော ဝိပရီတတော အတ္ထံ ဂဟေတွာ ကထနသီလော၊ သောဝ ဣဓ ‘‘ပရဝါဒီ’’တိ ဝုတ္တော။ သုတ္တာနုလောမန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ဝါ အနာရုဠှံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဝိပလ္လာသတော ဝါ ဝဉ္စနာယ ဝါ ‘‘သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမိဒ’’န္တိ ဒဿိယမာနံ သုတ္တာနုလောမံ။ ကေစိ ‘‘အညနိကာယေ သုတ္တာနုလောမ’’န္တိ ¶ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ဥဘိန္နမ္ပိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှသုတ္တာဒီနံ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ န ဟိ သကဝါဒီ အညနိကာယသုတ္တာဒိံ ပမာဏတော ဂဏှာတိ၊ ယေန တေသု သုတ္တာဒီသု ဒဿိတေသု တတ္ထ ဌာတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ ဝက္ခတိ စ ‘‘ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ…ပေ… ‘သာဓူ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅)။ တသ္မာ ပရဝါဒိနာပိ သင်္ဂီတိတ္တယေ အနာရုဠှမ္ပိ အနာရုဠှမိစ္စေဝ ဒဿီယတိ၊ ကေဝလံ တဿ တဿ သုတ္တာဒိနော သင်္ဂီတိတ္တယေ အနာဂတဿ ကူဋတာ၊ အာဂတဿ စ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အညထာ အဓိပ္ပာယယောဇနာ စ ဝိသေသော။ တတ္ထ စ ယံ ကူဋံ၊ တံ အပနီယတိ။ ယံ အညထာ ယောဇိတံ၊ တဿ ဝိပရီတတာသန္ဒဿနတ္ထံ တဒညေန သုတ္တာဒိနာ သံသန္ဒနာ ကရီယတိ။ ယော ပန ပရဝါဒိနာ ဂဟိတော အဓိပ္ပာယော သုတ္တန္တာဒိနာ သံသန္ဒတိ၊ သော သကဝါဒိနာပိ အတ္တနော ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဘိန္နမ္ပိ သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ သုတ္တာဒိပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စာတိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ¶ သုတ္တသဟဿမ္ပိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏနာနတ္တေန သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ ဂဟိတံ၊ န နိကာယန္တရေ ကိဉ္စီတိ။

ခေပန္တိ ‘‘ကိံ ဣမိနာ’’တိ ပဋိက္ခေပံ ဆဍ္ဍနံ။ ဂရဟန္တိ ‘‘ကိမေသ ဗာလော ဇာနာတီ’’တိ နိန္ဒနံ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ ယဿ သုတ္တဿ အနုလောမနတော ဣဒံ သုတ္တာနုလောမံ အကာသိ၊ တသ္မိံ၊ တဒနုရူပေ ဝါ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ အတ္တနာ ဂဟိတံ သုတ္တာနုလောမံ အတ္ထတော သံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သံသန္ဒတီ’’တိ သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အယန္တိ သကဝါဒီ။ ပရောတိ ပရဝါဒီ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗောတိ ယဿ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာဝသေန အယံ အာစရိယဝါဒေါ ပဝတ္တော၊ တသ္မိံ၊ တာဒိသေ စ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ ပုဗ္ဗာပရအတ္ထသံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါတိ ပမာဒလိခိတော၊ ဘိန္နလဒ္ဓိကေဟိ ဝါ ဌပိတော၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ယံ ကိဉ္စိ ကူဋသုတ္တံ ဗာဟိရကသုတ္တာဒိဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂုဠှဝေဿန္တရာဒီနိ မဟာသင်္ဃိကာဒိဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ ပကရဏာနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုဠှဥမ္မဂ္ဂါဒီနံ ဂဟဏံ ¶ ။ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီပိ သုတ္တန္တိအာဒိနာ အညေပိ ဝါဒါလမ္ဗနာ ဝုတ္တနယေန သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဣဓ န ဝုတ္တာ။

ဧဝံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိမုခေန သာမညတော ဝိဝါဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသတော ဝိဝါဒဝတ္ထုံ တဗ္ဗိနိစ္ဆယမုခေန သုတ္တာဒီနဉ္စ ဒဿေတုံ အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝိကပ္ပတ္ထော၊ တေန အာစရိယဝါဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော၊ တေနာဟ ‘‘ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတီ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏန္တိ သုတ္တာဒိနယံ နိဿာယ အတ္တနောမတိယာ ဥဒ္ဓဋံ ဟေတုံ။ ဝိနိစ္ဆယန္တိ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယံ။ ကာရဏစ္ဆာယာတိ သုတ္တာဒီသု ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂါဟဿ၊ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂါဟဿ စ နိမိတ္တဘူတံ ကိစ္ဆေန ပဋိပါဒနီယံ အဝိဘူတကာရဏံ ကာရဏစ္ဆာယာ၊ ကာရဏပတိရူပကန္တိ အတ္ထော။ ဝိနယဉှိ ပတွာတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မာတိ။ ရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယသညာယ ဝီတိက္ကမကရဏံ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တံနိဝါရဏစိတ္တံ ဒဠှတရံ ကာတဗ္ဗံ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ဝီတိက္ကမပ္ပဝတ္တိ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုကဘာဝေတိ အကပ္ပိယဘာဝေ။ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟီတိ သုတ္တေန အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေန စ လဒ္ဓကာရဏေဟိ။ ဧဝန္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ နိဂမနဝစနံ။ အတိရေကကာရဏန္တိ သုတ္တာဒီသု ပုရိမံ ပုရိမံ အတိရေကကာရဏံ နာမ၊ ဗဟုကာရဏံ ဝါ။

ဝါစုဂ္ဂတန္တိ ¶ ဝါစာယ ဥဂ္ဂတံ၊ တတ္ထ နိရန္တရံ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုန သုတ္တတောတိ တဒတ္ထပဋိပါဒကံ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဠိဝစနံ အဓိပ္ပေတံ။ အနုဗျဉ္ဇနတောတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စာတိ။ တတ္ထ ပရိပုစ္ဆာတိ အာစရိယဿ သန္တိကာ ပါဠိယာ အတ္ထသဝနံ။ အဋ္ဌကထာတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော။ တဒုဘယမ္ပိ ဟိ ပါဠိံ အနုဂန္တွာ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယေတိ ဝိနယာစာရေ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တောတိအာဒိ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ နာမ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနာဒိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇီဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော’’တိ၊ တေန လဇ္ဇီ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏေ ဝတ္တဗ္ဗေ ကိံ ဣမိနာ လဇ္ဇီဘာဝေနာတိ အာဟ အလဇ္ဇီ ဟီတိအာဒိ။ တတ္ထ ဗဟုဿုတောပီတိ ဣမိနာ ပဌမလက္ခဏသမန္နာဂမံ ဒဿေတိ။ လာဘဂရုတာယာတိအာဒိနာ ဝိနယေ ဌိတတာယ အဘာဝေ ပဌမလက္ခဏယောဂေါ ကိစ္စကရော န ဟောတိ၊ အထ ¶ ခေါ အကိစ္စကရော အနတ္ထကရော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ကလဟော သင်္ဃရာဇိ။

ဝိတ္ထုနတီတိ ဝိတ္ထမ္ဘတိ၊ နိတ္ထုနတိ ဝါ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ၊ တေနာဟ ယံ ယန္တိအာဒိ။ အာစရိယပရမ္ပရာတိ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယပရမ္ပရာ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အတ္တနော မတိံ ပဟာယ…ပေ… ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ န ဟိ အာစရိယာနံ နာမမတ္တတော ပရမ္ပရာဇာနနေ ပယောဇနမတ္ထိ။ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတောတိ ပုဗ္ဗဝစနဿ အပရဝစနေန သဟ အတ္ထသမ္ဗန္ဓဇာနနတော။ အတ္ထတောတိ ပဒတ္ထပိဏ္ဍတ္ထအဓိပ္ပေတတ္ထာဒိတော။ ကာရဏတောတိ တဒတ္ထုပပတ္တိတော။ ထေရဝါဒင်္ဂန္တိ ထေရဝါဒပဋိပါဋိံ၊ တေသံ ဝိနိစ္ဆယပဋိပါဋိန္တိ အတ္ထော။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပဌမေန လက္ခဏေန ဝိနယဿ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ဒုတိယေနဿ လဇ္ဇီဘာဝေန စေဝ အစလတာယ စ ပတိဋ္ဌိတတာ။ တတိယေန ပါဠိအဋ္ဌကထာသု အနုရူပေန အနာဂတမ္ပိ တဒနုလောမတော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယတော ဝိနိစ္ဆိနိတုံ သမတ္ထတာ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ စောဒနာဝသေန ဝီတိက္ကမဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩတိဏ္ဏေ။ စောဒကေန စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေတိ ဧဝံ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုံ နိဿာယ စောဒကေန ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတ’’န္တိအာဒိနာ စုဒိတကေန ‘‘အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တေတိ အတ္ထော။ ထုလ္လစ္စယဒုဗ္ဘာသိတာနံ မာတိကာယ အနာဂတတ္တာ ‘‘ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညီ ဥဇ္ဈာယတိ ဝါ ခီယတိ ဝါ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၀၆ ထောကံ ဝိသဒိသံ) အာဂတံ တိကဒုက္ကဋံ။ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိန္တိ ‘‘ကာလေ ဝိကာလသညီ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ ကာလေ ဝေမတိကော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိကံ (ပါစိ။ ၂၅၀) ဒုကဒုက္ကဋံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာပတ္တိန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ဝိနာ အညသ္မိံ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေ နိဒါနတော ပဘုတိ ဝိနီတဝတ္ထုပရိယောသာနာ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တံ အာပတ္တိံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝတ္ထုံ ဩလောကေတီ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသာ အန္တရာပတ္တီတိ ဂဟိတာ။ ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတီတိ ဣဒံ ဝိသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၃၅၀-၃၅၁) အာဂတံ။ တတ္ထ ဍယှမာနံ အလာတံ အဂ္ဂိကပါလာဒိတော ဗဟိ ပတိတံ အဝိဇ္ဈာတမေဝ ပဋိဥက္ခိပတိ ¶ ၊ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတီတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဈာတံ ပန ပက္ခိပန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အနာပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တာ အနာပတ္တိပိ အတ္ထိ၊ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၁၅၉) ဝိယ သာပိ သင်္ဂယှတိ။

ပါရာဇိကာပတ္တီတိ န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အာပန္နပုဂ္ဂလေန လဇ္ဇီဓမ္မေ ဌတွာ ယထာဘူတံ အာဝိကရဏေပိ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဒိန္နာဒါနာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန မေထုနာဒီသု ဝိဇာနနံ၊ တံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ တေနာဟ မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟီတိအာဒိ။ ယော ပန အလဇ္ဇိတာယ ပဋိညံ အဒတွာ ဝိက္ခေပံ ကရောတိ၊ တဿ အာပတ္တိ န သက္ကာ ဩဠာရိကာပိ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ၊ ယာဝ သော ယထာဘူတံ နာဝိ ကရောတိ၊ သင်္ဃဿ စ အာပတ္တိသန္ဒေဟော န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတိ။ သုခုမာတိ စိတ္တပရိဝတ္တိယာ သုခုမတာယ သုခုမာ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တလဟုကာ’’တိ၊ စိတ္တံ တဿ လဟုကန္တိ အတ္ထော။ တေတိ ဝီတိက္ကမေ။ တံဝတ္ထုကန္တိ အဒိန္နာဒါနာဒိမူလကံ။ ယံ အာစရိယော ဘဏတိ၊ တံ ကရောဟီတိအာဒိ သဗ္ဗံ လဇ္ဇီပေသလံ ကုက္ကုစ္စကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ယာထာဝတော ပကာသေတွာ သုဒ္ဓိမေဝ ဂဝေသတိ၊ တေနာပိ၊ ပါရာဇိကောသီတိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အနာပတ္တိကောဋိယာပိ သင်္ကိယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ‘‘ပါရာဇိကစ္ဆာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သီလာနိ သောဓေတွာတိ ယသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ပါရာဇိကာသင်္ကာ ဝတ္တတိ၊ တတ္ထ ပါရာဇိကာဘာဝပက္ခံ ဂဟေတွာ ဒေသနာဝုဋ္ဌာနဂါမိနီနံ အာပတ္တီနံ သောဓနဝသေန သီလာနိ သောဓေတွာ။ ဒွတ္တိံသာကာရန္တိ ပါကဋဘာဝတော ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ အဘိရုစိတံ မနသိကာတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋိယတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရမူလကေန ဝိက္ခေပေန အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒဿေတွာ ပဗန္ဓဝသေန စိတ္တေန သင်္ဃဋိယတိ။ သင်္ခါရာတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ။ သာပတ္တိကဿ ဟိ ပဂုဏမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌာတိ၊ ပဂေဝ ပါရာဇိကဿ။ တဿ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရနိန္နတာယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ။ ဧကဿ ပန ဝိတက္ကဝိက္ခေပါဒိဗဟုလဿ သုဒ္ဓသီလဿပိ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ တံ ဣဓ ပါရာဇိကမူလကန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကတပါပမူလကေန ဝိပ္ပဋိသာရေနေဝေတ္ထ စိတ္တဿ အသမာဓိယနံ သန္ဓာယ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋိယတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာတိအာဒိ။ အတ္တနာတိ စိတ္တေန ကရဏဘူတေန ပုဂ္ဂလော ကတ္တာ ဇာနာတိ၊ ပစ္စတ္တေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ အတ္တာ သယံ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။

စတုဗ္ဗိဓဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

ယော ¶ ¶ ဝိယ ဒိဿတီတိ ယာဒိသော၊ ယံ-သဒ္ဒတ္ထေ ယထာ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ယေန ဝါ တေန ဝါ ယုတ္တော’’တိ။ ယေန တေနာတိ ဟိ ပဒဒွယေန အနိယမတော ယံ-သဒ္ဒတ္ထောဝ ဒဿိတော။ ဝါသဓုရယုတ္တောတိ ဝိပဿနာဓုရယုတ္တော။ ယာ ဇာတိ အဿာတိ ယံဇာတိ၊ ပုဂ္ဂလော၊ သောဝ ယံဇစ္စော သကတ္ထေ ယပစ္စယံ ကတွာ။ ဂေါတ္တဝသေန ယေန ဝါ တေန ဝါ ဂေါတ္တေန ယထာဂေါတ္တော ဝါ တထာဂေါတ္တော ဝါ ဟောတူတိ သမ္ဗန္ဓော။ သီလေသူတိ ပကတီသု။ အထ ခေါတိ ဣဒံ ကိန္တူတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ ပါရာဇိကဝိသယေ။ ဧသောတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တော။ အရိယာယာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာနံ ယာစနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ၊ န၊ ‘‘ဒေဟိ မေ’’တိ ကပဏာယ။ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနာတိ ‘‘ဘိက္ခံ စရိဿာမီ’’တိ စိတ္တာဘာဝေပိ ဘိက္ခာဟာရနိဿိတပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂဿ သမ္ပဋိစ္ဆနေန။ ကာဇဘတ္တန္တိ ကာဇေဟိ အာနီတဘတ္တံ။ အဓမ္မိကာယာတိ အဓိသီလသိက္ခာဒိဘိက္ခုဂုဏာဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘အဘူတာယာ’’တိ။ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တာ ပဋိညာမတ္တေနေဝ ဘိက္ခူ၊ န အတ္ထတောတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ပဋိဇာနနဿာပိ သမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ အပ္ပဋိဇာနန္တာပိ ဟိ ဘိက္ခုဝေါဟာရနိမိတ္တဿ လိင်္ဂဿ ဂဟဏေန စေဝ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နပစ္စယဘာဂဂ္ဂဟဏာဒိနာ စ ဘိက္ခုပဋိညာ ဧဝ နာမ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိအဋ္ဌကထာယံ –

‘‘‘အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော’တိ အညေ ဗြဟ္မစာရိနော သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ သုမ္ဘကပတ္တဓရေ ဂါမနိဂမဇနပဒရာဇဓာနီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တေ ဒိသွာ သယမ္ပိ တာဒိသေန အာကာရေန တထာ ပဋိပဇ္ဇနတော ‘အဟံ ဗြဟ္မစာရီ’တိ ပဋိညံ ဒေန္တော ဝိယ ဟောတိ။ ‘အဟံ ဘိက္ခူ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထဂ္ဂါဒီနိ ပဝိသန္တော ပန ဗြဟ္မစာရိပဋိညော ဟောတိယေဝ၊ တထာ သင်္ဃိကံ လာဘံ ဂဏှန္တော’’တိ (ပု။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၉၁)။

တသ္မာ ဧဝရူပေဟိ ပဋိညာယ ဘိက္ခူဟိ ဂေါတြဘုပရိယောသာနေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါဝ ဟောတိ။ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနာဒိအလဇ္ဇီလက္ခဏံ ပန ဥက္ကဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသေန ဝုတ္တံ သာမဏေရာဒီနမ္ပိ ¶ အလဇ္ဇီဝေါဟာရဒဿနတော။ ‘‘အလဇ္ဇီသာမဏေရေဟိ ဟတ္ထကမ္မမ္ပိ န ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယံ အတိဋ္ဌနဉှိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ အလဇ္ဇီလက္ခဏံ။ ဒုဿီလာ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယာ အဘာဝတော ဧကန္တာ လဇ္ဇိနောဝ မဟာသင်္ဃိကာဒိနိကာယန္တရိကာ ဝိယ၊ လိင်္ဂတ္ထေနကာဒယော ဝိယ၊ စ။ ယာဝ ၁၁ စ တေသံ ဘိက္ခုပဋိညာ အနုဝတ္တတိ၊ တာဝ ဘိက္ခု ဧဝ၊ တေဟိ စ ပရိဘောဂေါ အလဇ္ဇိပအဘောဂေါဝ၊ တေသဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃသညာယ ဒိန္နံ သင်္ဃေ ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ၊ တေသု ဒုဿီလေသု သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ၊ တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀)။

ဘဂဝတော သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နတ္တာ ဒက္ခိဏာ အသင်္ချေယျာ အပ္ပမေယျာ ဇာတာ။ ဒုဿီလာနံ ဒိန္နတ္တာ နာတိ စေ? န၊ တေသု သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဂေါတြဘူနံ ပဋိဂ္ဂါဟကတ္တေန ပရာမဋ္ဌတ္တာ၊ ဣတရထာ ‘‘ယေသု ကေသုစိ ဂဟဋ္ဌေသု ဝါ ပဗ္ဗဇိတေသု ဝါ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော၊ တထာ စ ‘‘တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒာ’’တိ ဟေဋ္ဌိမကောဋိဒဿနဿ ပယောဇနံ န သိယာ။ တသ္မာ ဂေါတြဘူနမ္ပိ အဘာဝေ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ တေသုပိ ဒိန္နာ သင်္ဃဂတာ ဒက္ခိဏာ အသင်္ချေယျာ၊ န တတော ပရံ သိဇ္ဈတီတိ တေပိ ပဋိညာယ ဘိက္ခု ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဗြဟ္မဃောသန္တိ ဥတ္တမဃောသံ၊ ဗြဟ္မုနော ဃောသသဒိသံ ဝါ ဃောသံ။ ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိသမ္ဗောဓနံ။ သံသာရေ ဘယဣက္ခက တဿ ဘယဿ သဗ္ဗသော ဝိနာသနတ္ထံ တိသရဏံ၊ သာသနံ ဝါ ဧဟိ မနသာ ‘‘တာဏံ လေဏ’’န္တိ ပဝိသ ဥပဂစ္ဆ။ ဥပဂန္တွာပိ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ စရဿု။ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍိတကေသော။ ဝါသီတိ ဒန္တကဋ္ဌာဒိစ္ဆေဒနဝါသိ။ ဗန္ဓနန္တိ ကာယဗန္ဓနံ။ ယုတ္တော ယောဂေါ သမာဓိပညာဝသေန သော ယုတ္တယောဂေါ၊ တဿ အဋ္ဌေတေ ပရိက္ခာရာတိ သေသော။ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟိယေဝ ဥပလက္ခိတောတိ သေသော။ ‘‘တီဏိ သတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ‘‘တီဏိ သတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တသ္မာတိ ¶ ဘဂဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ပရာမသတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ‘‘အဟံ ခေါ ပန၊ ကဿပ၊ ဇာနညေဝ ဝဒါမိ ‘ဇာနာမီ’တိ၊ ပဿညေဝ ဝဒါမိ ‘ပဿာမီ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ဝုတ္တံ၊ တံ ပရာမသတိ၊ ယသ္မာ အဟံ ဇာနံ ဝဒါမိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ဣဟာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ တိဗ္ဗန္တိ မဟန္တံ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီတိ ထေရာဒိဥပသင်္ကမနတော ပုရေတရမေဝ တေသု ယံနူန မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ကုသလူပသံဟိတန္တိ အနဝဇ္ဇဓမ္မနိဿိတံ။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္တာနံ တေန ဓမ္မေန အဋ္ဌိကံ ကတွာ၊ တံ ဝါ ဓမ္မံ ‘‘ဧသ မေ အတ္ထော’’တိ အတ္ထံ ကတွာ။ ဩဟိတသောတောတိ ဓမ္မေ နိဟိတသောတော။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဉာဏသောတဉ္စ ပသာဒသောတဉ္စ ဩဒဟိတွာ ‘‘ဓမ္မံ သက္ကစ္စမေဝ သုဏိဿာမီ’’တိ ဧဝမေဝ တယာ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတီတိ ¶ အသုဘေသု စေဝ အာနာပါနေ စ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သုခသမ္ပယုတ္တကာယဂတာသတိ။ ယံ ပနေတဿ ဩဝါဒဿ သက္ကစ္စပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ အယမေဝ ထေရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၅၄)။

ဥဒ္ဓုမာတကပဋိဘာဂါရမ္မဏံ ဈာနံ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ။ ကသိဏာရမ္မဏံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ရူပသညာ။ ဣမေတိ သညာသီသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဣမေ ဒွေ ဈာနဓမ္မာ။ သောပါကော စ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌော ‘‘ရူပါဝစရဘာဝေန ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ အာဟ။ အာရဒ္ဓစိတ္တောတိ အာရာဓိတစိတ္တော။ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဥပသမ္ပဒါ ဥပရိ သယမေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ ဉတ္တိစတုတ္ထာ ကမ္မဝါစာ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ ကာရဏတ္တာ ဌာနံ၊ တဿ ဌာနဿ အရဟံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ဝတ္ထုဒေါသာဒိဝိနိမုတ္တကမ္မံ ‘‘ဌာနာရဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဝတ္ထာဒိဒေါသယုတ္တဿ ကမ္မဿ သဘာဝတော ကမ္မဝါစာရဟတ္တာဘာဝါ။ အထ ဝါ ဌာနန္တိ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိဟေတုတော သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ ဌာနာရဟံ။ ယထာဝိဟိတလက္ခဏေန ဟိ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နောဝ သကလံ သာသနံ သမာဒါယ ပရိပူရေတုမရဟတိ။ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ သဗ္ဗံ သင်္ဃကိစ္စံ ဌာနာရဟံ နာမ၊ တေနာဟ ‘‘သတ္ထုသာသနာရဟေနာ’’တိ၊ သီလာဒိသကလသာသနပရိပုဏ္ဏဿ အနုစ္ဆဝိကေနာတိ အတ္ထော။ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နဿေဝ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ဝုတ္တတ္တာ ကိဉ္စာပိ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါဒီဟိ ဥပသမ္ပန္နာနံ သုဒ္ဓသတ္တာနံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမေပိ အဘဗ္ဗတာ ဝါ ဒေါသာဘာဝေါ ဝါ ¶ သဒ္ဒတော ပညာယတိ၊ တထာပိ အတ္ထတော တေသမ္ပိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု၊ လောကဝဇ္ဇေသုပိ ဝါ သုရာပါနာဒိလဟုကေသု မဂ္ဂုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အသဉ္စိစ္စာဒိနာ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနံ သိဇ္ဈတိယေဝ။ တထာ ဟိ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အဘဗ္ဗာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ။ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဘဗ္ဗာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စာ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နောတိ ဣဒံ ပန သဗ္ဗသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာရဟေ သဗ္ဗကာလိကေ စ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ နိရုတ္တိဝသေနာတိ နိဗ္ဗစနဝသေန။ အဘိလာပဝသေနာတိ ဝေါဟာရဝသေန။ ဂုဏဝသေနာတိ ဘိက္ခုဝေါဟာရနိမိတ္တာနံ ဂုဏာနံ ဝသေန။

သာဇီဝပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာ သီလာဒယော လောကိယေဟိ အဘိဝိသိဋ္ဌတ္တာ အဓိသီလာဒိဝေါဟာရေန ဝုတ္တာတိ ဒဿေတုံ ¶ ကတမံ ပနာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလန္တိ အဗုဒ္ဓုပ္ပာဒကာလေ သီလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ တဿ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယတ္တာဘာဝါ။ ယံ ပန ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရတနတ္တယဂုဏံ တထတော ဉတွာ သာသနေ သုနိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါဟိ ဥပါသကောပါသိကာဟိ စေဝ သာမဏေရသိက္ခမာနာဟိ စ ရက္ခိယမာနံ ပဉ္စင်္ဂအဋ္ဌင်္ဂဒသင်္ဂသီလံ၊ တမ္ပိ အဓိသီလမေဝ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိဟေတုတော။ ဝိပဿနာမဂ္ဂုပ္ပတ္တိနိမိတ္တတာယ ဟိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ လောကိယာနံ သီလေဟိ အဓိသီလံ ဇာတံ အဓိစိတ္တံ ဝိယ။ န ဟိ ဝိပဿနာမဂ္ဂနိမိတ္တတံ မုဉ္စိတွာ လောကိယစိတ္တတော အဓိစိတ္တဿ အညော ကောစိ ဝိသေသော ဥပလဗ္ဘတိ၊ တဒုဘယဉ္စ အနာဒိမတော သံသာရဝဋ္ဋဿ အတ္တာဒိသာရဝိရဟိတတာယ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတတ္တံ၊ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ အာကာရေန ပဝတ္တအဝိဇ္ဇာတဏှာဒိဒေါသမူလကတ္တဉ္စ၊ တံဒေါသမူလဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထာယ သီလစိတ္တဗလောပတ္ထဒ္ဓါယ ဝိပဿနာယ ဥက္ကံသေနေဝ တဿ သံသာရဝဋ္ဋဿ ဝိဂမဉ္စ၊ တဒုပဒေသကဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သဗ္ဗညုတာဒိအပရိမိတဂုဏဂဏယောဂေန အဝိပရီတသဒ္ဓမ္မဒေသကတ္တဉ္စ ယာထာဝတော ဉတွာ ပဋိပန္နေန သမာဒါယ သိက္ခိတဗ္ဗတာယ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ဇာတံ၊ န အညေန ကာရဏေန၊ တဉ္စ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယတ္တံ ယဒိ သာသနေ ပဉ္စသီလာဒိဿာပိ သမာနံ၊ ကိမိဒံ အဓိသီလံ န သိယာ။ ပဉ္စသီလာဒိမတ္တေ ဌိတာနဉှိ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ဟိ အဓိသီလာဓိစိတ္တံ ဝိနာ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တဉ္စ ကိဉ္စာပိ ကေသဉ္စိ ¶ အနုပနိဿယတာယ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ဟေတု န ဟောတိ၊ တထာပိ ဘဝန္တရေ အဝဿံ ဟောတေဝါတိ အဓိသီလမေဝ ကာလံ ကရောန္တာနံ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဝိယ၊ တေနာဟ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတီတိအာဒိ။ ဝိဝဋ္ဋံ ပတ္ထေတွာ ရက္ခိယမာနမ္ပိ ပဉ္စသီလာဒိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပဝတ္တတိ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိန္တိအာဒိ ပန ဥက္ကဋ္ဌဝသေန သဗ္ဗံ ပါတိမောက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒေကဒေသဘူတမ္ပိ ဟိ ပါဏာတိပါတာဒိန္နာဒါနာဒိဂဟဋ္ဌသီလမ္ပိ။ ဗုဒ္ဓါယေဝ ဝိနယေ ပါရာဇိကသုတ္တဝိဘင်္ဂါဒီသု အာဂတဝသေန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒွါရေသု မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓကအဇ္ဈာစာရသောတံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန ပညပေတုံ သက္ကောန္တိ၊ န အညေ။ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဟိဿ အဓိသီလတာ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလ’’န္တိ။ တဿေဝ ဟိ အဓိသီလန္တိ အဗျဝဓာနေန မဂ္ဂါဓိဋ္ဌာနာတိ။ ဣဓ အနဓိပ္ပေတန္တိ ဣမသ္မိံ ပဌမပါရာဇိကဝိသယေ ‘‘သိက္ခာ’’တိ အနဓိပ္ပေတံ။

လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနီတိ သာသနသဘာဝံ အဇာနန္တေဟိ လောကိယဇနေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ အဋ္ဌ ရူပါရူပဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ မဟဂ္ဂတေသု လောကိယလောကုတ္တရဘေဒေါ အတ္ထိ၊ ယေန လောကိယဝိသေသနံ လောကုတ္တရနိဝတ္တနံ သိယာ။ တသ္မာ သာသနိကေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗမဟဂ္ဂတဇ္ဈာနနိဝတ္တနမေဝ လောကိယဝိသေသနံ ကတံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနီတိ ဧတ္ထာပိ လောကိယဝိသေသနံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ အယမေဝ ဟိ အဓိစိတ္တတော ¶ စိတ္တဿ ဘေဒေါ၊ ယံ သာသနံ အဇာနန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ သမုပ္ပဇ္ဇနံ။ ဧဝဉ္စ အဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေပိ သာသနသဘာဝံ ဇာနန္တာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီနမ္ပိ သီလစိတ္တာနံ အဓိသီလာဓိစိတ္တတာ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါတိ ဣဒံ ပန အညေသံ အဘိသမယဟေတုဘာဝေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗောဓိသတ္တာဒီနံ ဒေသနာသာမတ္ထိယာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ အာယတိံ ဝါသနာဟေတုံ ပန သီလစိတ္တံ တေပိ ဒေသေန္တိယေဝ၊ တဉ္စ မဂ္ဂဟေတုတာယ အဓိသီလာဓိစိတ္တမ္ပိ ဟောန္တံ အပ္ပကတာယ ဝိပ္ဖာရိကတာဗာဟုဇညတ္တာဘာဝေန အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ‘‘ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တံသမာပန္နောတိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနေဟိ ဣဓ အဓိစိတ္တနိဒ္ဒေသေ၊ ဥပရိ အဓိပညာနိဒ္ဒေသေ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တအဓိစိတ္တအဓိပညာနမေဝ ပဋိက္ခေပတော လောကိယာဓိစိတ္တာဓိပညာနံ ¶ ဣဓ အဓိပ္ပေတတာ၊ တံ ဒွယံ သမာပန္နဿာပိ မေထုနဓမ္မသမာပဇ္ဇနသဘာဝေါ စ ဝိညာယတိ၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ သိက္ခာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လောကိယာပိ အဓိစိတ္တာဓိပညာ အနဓိပ္ပေတာတိ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဧဝမဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ လောကိယံ အဓိစိတ္တံ အဓိပညာ စ ပရိဟာယတိ၊ အဓိသီလံ ပန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန န ပရိဟာယတီတိ ပါဠိယံ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဝုတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပဋိလဒ္ဓလောကုတ္တရမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုနော ‘‘မေထုနံ ပဋိသေဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ သဗ္ဗသော အကုပ္ပဓမ္မတ္တာ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ သမာပတ္တိလာဘီနမ္ပိ ကေနစိ ကာရဏေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုပ္ပဓမ္မတ္တာတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟိ တံသမာပန္နော’’တိ လောကုတ္တရာဝ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဧတ္ထ ဒိန္နန္တိ ဒါနစေတနာ အဓိပ္ပေတာ၊ တဿ ဒိန္နဿ ဖလံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော အတ္ထိ ယိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာပိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟုတာဒီနံ သင်္ဂဟော။ တတ္ထ ယိဋ္ဌန္တိ မဟာယာဂေါ သဗ္ဗသာဓာရဏံ မဟာဒါနမေဝ။ ဟုတန္တိ ပဟောနကသက္ကာရော၊ အတ္တနော ဝါ ဟောတု၊ ပရေသံ ဝါ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ အကုသလာ ဓမ္မာ အနတ္ထုပ္ပာဒနတော န သကံ ကမ္မံ နာမ၊ တဗ္ဗိပရီတာ ကုသလာ ဓမ္မာ သကံ နာမ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဝါ ကုသလာကုသလံ ကမ္မဿကောမှီတိအာဒိဝစနတော သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန သတ္တာနံ သကန္တိ ဧဝံ ကမ္မဿကတာယ သကဘာဝေ အတ္တနော သန္တကတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဉာဏံ ကမ္မဿကတညာဏံ၊ ဥပလက္ခဏမတ္တဉ္စေတံ။ သာသနနိဿိတာ ပန သဗ္ဗာပိ ဝဋ္ဋဂါမိနိကုသလပညာ ကမ္မဿကတညာဏေ ပဝိဋ္ဌာ။ သာသနနိဿိတာ ဟိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိနီ သဗ္ဗာပိ ပညာ ‘‘သစ္စာနုလောမိကဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဧဝ စ အဓိပညာ တဒဝသေသံ သဗ္ဗံ ကမ္မဿကတညာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တေနေဝ ဘဂဝါ ‘‘ကမ္မဿကတညာဏံ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ ဖလသမင်္ဂိဿ ဉာဏ’’န္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဉာဏစတုက္ကေယေဝ သင်္ဂဟေသိ။ တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပဿနာဉာဏန္တိ ဣဒံ ပန မဂ္ဂဿ ¶ အာသန္နပစ္စယတာယ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ တဒိတရာသဉှိ ရတနတ္တယာနုဿရဏာဒိပညာနမ္ပိ မဂ္ဂဟေတုတာယ အဓိပညတာ သမာနာဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သာဇီဝပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ပစ္စက္ခာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

ဒုဗ္ဗလျေ ¶ အာဝိကတေတိ ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျန္တိအာဒိနာ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ ပကာသိတေ။ မုခါရုဠှတာတိ လောကဇနာနံ သတ္တဋ္ဌာတိအာဒီသု မုခါရုဠှဉာယေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ (ပါစိ။ ၅၂) ဧတ္ထ ယထာ အန္တရန္တရာ သဟသေယျာဝသေန တိရတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ နိရန္တရမေဝ တိဿော ရတ္တိယော အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ သဟသေယျာယ အရုဏုဋ္ဌာပနဝသေန တိရတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိ အဗျဝဓာနေန ဝုတ္တန္တိ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏဿ ပယောဇနမ္ပိ သက္ကာ ဂဟေတုံ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ ဣမဿာပိ ဂဟဏဿ ပယောဇနမတ္ထေဝါတိ ဒဿေတုံ ယသ္မာ ဝါ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ ဣမဿ ပုရိမပဒဿေဝ ဝိဝရဏဘာဝံ ဝိနာပိ ဝိသုံ အတ္ထသဗ္ဘာဝံ ဒဿေတုံ အပိစာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိသေသာဝိသေသန္တိ ဧတ္ထ ယေန ဝါကျေန ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ န သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ၊ တတ္ထ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မာနံ အညမညံ ဝိသေသော ဟောတိ။ ယေန ပန ဝစနေန တဒုဘယမ္ပိ ဟောတိ၊ တတ္ထ နေဝတ္ထိ ဝိသေသော အဝိသေသောပိ၊ တံ ဝိသေသာဝိသေသံ။ ‘‘ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေ’’တိ ဓာတူသု ပဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကိစ္ဆဇီဝိကပ္ပတ္တော’’တိ။ ဥက္ကဏ္ဌနဉှိ ဥက္ကဏ္ဌာ၊ တံ ဣတော ဂတောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော၊ ကိစ္ဆဇီဝိကံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓံ ဂတော ကဏ္ဌော ဧတိဿာတိ ဥက္ကဏ္ဌာ၊ အနဘိရတိယာ ဝဇေ နိရုဒ္ဓဂေါဂဏော ဝိယ ဂမနမဂ္ဂံ ဂဝေသန္တော ပုဂ္ဂလော ဥက္ကဏ္ဌော ဟောတိ၊ တံ ဥက္ကဏ္ဌံ။ အနဘိရတိံ ဣတောတိပိ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရမာနော’’တိ။ သာ စ ဥက္ကဏ္ဌတာ ဝိက္ခေပေနေဝါတိ ဝိက္ခိတ္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမဏဘာဝတောတိ ဥပသမ္ပဒတော။ ဘာဝဝိကပ္ပာကာရေနာတိ ဘိက္ခုဘာဝတော စဝိတွာ ယံ ယံ ဂိဟိအာဒိဘာဝံ ပတ္တုကာမော ‘‘အဟံ အဿ’’န္တိ အတ္တနော ဘဝနံ ဝိကပ္ပေတိ၊ တေန တေန ဂိဟိအာဒိအာကာရေန၊ အတ္တနော ဘဝနဿ ဝိကပ္ပနာကာရေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၆။ ပါဠိယံ ¶ ယဒိ ပနာဟန္တိ အဟံ ယဒိ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျံ၊ သာဓု ဝတဿာတိ အတ္ထော။ အပါဟံ၊ ဟန္ဒာဟန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ဟောတိ မေ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ မမ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝဒတိ။

၅၀။ န ¶ ရမာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဒုက္ခဗဟုလတာယ သုခါဘာဝံ ဒဿေတိ။ နာဘိရမာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝိဇ္ဇမာနေပိ အနဝဇ္ဇသုခေ အတ္တနော အဘိရတိအဘာဝံ ဒဿေတိ။

၅၁။ တေနေဝ ဝစီဘေဒေနာတိ ဝစီဘေဒံ ကတွာပိ အညေန ကာယပ္ပယောဂေန ဝိညာပနံ နိဝတ္တေတိ။ အယံ သာသနံ ဇဟိတုကာမောတိအာဒိနာ ဘာသာကောသလ္လာဘာဝေန သဗ္ဗသော ပဒတ္ထာဝဗောဓာဘာဝေပိ ‘‘အယံ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဇဟိတုကာမော ဣမံ ဝါကျဘေဒံ ကရောတီ’’တိ ဧတ္တကံ အဓိပ္ပေတတ္ထမတ္တံ စေပိ သော တာဝ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာနမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တကမတ္တမ္ပိ ဇာနာတီ’’တိ။ ပဒပစ္ဆာဘဋ္ဌန္တိ ပဒပရာဝတ္တိ၊ မာဂဓဘာသတော အဝသိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ ဘာသာ ‘‘မိလက္ခဘာသာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ရုဟနဋ္ဌာနဘူတံ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏံ။

ဒူတန္တိ မုခသာသနံ။ သာသနန္တိ ပဏ္ဏသာသနံ၊ ဘိတ္တိထမ္ဘာဒီသု အက္ခရံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဒဿေတိ။ ပစ္စက္ခာတုကာမတာစိတ္တေ ဓရန္တေယေဝ ဝစီဘေဒသမုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဝိဇာနနဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ယဒိ အယမေဝ ဇာနာတူတိအာဒိ။ အယဉ္စ ဝိဘာဂေါ ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ဧတ္ထ ယဿ ဝဒတိ၊ တဿေဝ ဝိဇာနနံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန လဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဟေတ္ထ ဧကဿ ဝဒတိ အညဿ ဝိညာပေတီတိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ‘‘တေသု ဧကသ္မိံ ဇာနန္တေပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဒွေယေဝ ဇာနန္တု ဧကော မာ ဇာနာတူ’’တိ ဧဝံ ဒွိန္နမ္ပိ ဇနာနံ နိယမေတွာ အာရောစိတေပိ တေသု ဧကသ္မိမ္ပိ ဇာနန္တေ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိသင်္ကမာနောတိ ‘‘ဝါရေဿန္တီ’’တိ အာသင်္ကမာနော။ သမယညူတိ သာသနသင်္ကေတညူ၊ ဣဓ ပန အဓိပ္ပာယမတ္တဇာနနေနာပိ သမယညူ နာမ ဟောတိ၊ တေနာဟ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိအာဒိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိခေတ္တပဒါနံ သဗ္ဗသော အတ္ထံ ဉတွာပိ သစေ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝတော စဝိတုကာမတာယ ဧသ ဝဒတီ’’တိ အဓိပ္ပာယံ န ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အတ္ထံ ပန အဇာနိတွာပိ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတော ဝဒတီ’’တိ တံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ သောတဝိညာဏဝီထိယာ သဒ္ဒမတ္တဂ္ဂဟဏမေဝ၊ အတ္ထဂ္ဂဟဏံ ပန မနောဝိညာဏဝီထိပရမ္ပရာယာတိ အာဟ တင်္ခဏညေဝါတိအာဒိ။

၅၃။ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနန္တိ ¶ ¶ သတ္ထုဂုဏဝဏ္ဏပ္ပကာသကံ ပကရဏံ။ ဥပါလိဂါထာသူတိ ဥပါလိသုတ္တေ ဥပါလိဂဟပတိနာ ဓီရဿ ဝိဂတမောဟဿာတိအာဒိနာ ဝုတ္တဂါထာသု။ ယထာရုတန္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။ အနန္တဗုဒ္ဓီတိအာဒီနိ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနေ အာဂတနာမာနိ။ ဓီရန္တိအာဒီနိ (မ။ နိ။ ၂။၇၆) ပန ဥပါလိဂါထာသု။ တတ္ထ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ သာ ဇာနနဟေတုတ္တာ ပညာဏံ ဧတဿာတိ ဗောဓိပညာဏော။ သွာက္ခာတံ ဓမ္မန္တိအာဒီသု ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ သွာက္ခာတာဒိပဒါနံ ဓမ္မဝေဝစနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တော။ တသ္မာ သွာက္ခာတံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိနာ ဝုတ္တေယေဝ ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ နာမ ဟောတိ။ ဓမ္မ-သဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတွာ ဝုတ္တေ ပန ယထာရုတဝသေန ပစ္စက္ခာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုပ္ပဋိပန္နံ သင်္ဃန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကုသလံ ဓမ္မန္တိအာဒီနိပိ ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒိဓမ္မမေဝ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁) သန္ဓာယ ဝုတ္တနာမာနိ၊ ဣတရထာ အကုသလဓမ္မပစ္စက္ခာနေ ဒေါသာဘာဝပ္ပသင်္ဂတောတိ၊ တေနာဟ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသူတိအာဒိ။ ပဌမပါရာဇိကန္တိအာဒိနာ သိက္ခာပဒါနံယေဝ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န အာပတ္တီနံ။

ယဿ မူလေနာတိ ယဿ သန္တိကေ။ အာစရိယဝေဝစနေသု ယော ဥပဇ္ဈံ အဒတွာ အာစရိယောဝ ဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿ မူလေနာတိ တဿ သန္တိကေ။ ဩကလ္လကောတိ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခာတုရာနံ ကိသလူခသရီရဝေသာနံ ဂဟဋ္ဌမနုဿာနံ အဓိဝစနံ။ မောဠိဗဒ္ဓါတိ ဗဒ္ဓကေသကလာပေါ ဂဟဋ္ဌော။ ကုမာရကောတိ ကုမာရာဝတ္ထော အတိဝိယ ဒဟရော သာမဏေရော။ စေလ္လကောတိ တတော ကိဉ္စိ မဟန္တော။ စေဋကောတိ မဇ္ဈိမော။ မောဠိဂလ္လောတိ မဟာသာမဏေရော။ သမဏုဒ္ဒေသောတိ အဝိသေသတော သာမဏေရာဓိဝစနံ။ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရောတိ အသုစိ ဟုတွာ ‘‘မယာ ကတံ ပရေ ဇာနန္တိ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိ အတ္တနာ၊ ‘‘အသုကေန နု ခေါ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ပရေဟိ စ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗေန အနုဿရိတဗ္ဗေန သမာစာရေန ယုတ္တော။ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ ကသမ္ဗုဇာတော။ ကောဏ္ဌောတိ ဒုဿီလာဓိဝစနမေတံ။

၅၄။ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာတိ အတိခိပ္ပံ ဇာနနသမတ္ထေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒုဟေတုကာနံ တတ္ထ အသမ္ဘဝတော။ သဘာဂဿာတိ ပုရိသဿ။ ဝိသဘာဂဿာတိ မာတုဂါမဿ။ ပေါတ္ထကရူပသဒိသဿာတိ မတ္တိကာဒီဟိ ကတရူပသဒိသဿ ¶ ။ ဂရုမေဓဿာတိ အာရမ္မဏေသု လဟုပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော ဒန္ဓဂတိကတာယ ဂရုပညဿ၊ မန္ဒပညဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနေတ္ထ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝါရဿ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တနယာနံ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထဝသေန ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – တတ္ထ ဟိ သာမညာ စဝိတုကာမောတိအာဒီဟိ ပဒေဟိ စိတ္တနိယမံ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓန္တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ခေတ္တနိယမံ၊ ပစ္စက္ခာမိ ဓာရေတီတိ ဧတေန ကာလနိယမံ၊ ဝဒတီတိ ¶ ဣမိနာ ပယောဂနိယမံ၊ အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိံ နု မေ၊ န မမတ္ထော၊ သုမုတ္တာဟန္တိအာဒီဟိ အနာမဋ္ဌကာလဝသေနပိ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ၊ ဝိညာပေတီတိ ဣမိနာ ဝိဇာနနနိယမံ၊ ဥမ္မတ္တကော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ ဥမ္မတ္တကဿ သန္တိကေတိအာဒီဟိ ပုဂ္ဂလနိယမံ၊ သော စ နပ္ပဋိဝိဇာနာတီတိအာဒီဟိ ဝိဇာနနနိယမာဘာဝေန ပစ္စက္ခာနာဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ဒဝါယာတိအာဒီဟိ စိတ္တနိယမာဘာဝေန၊ သာဝေတုကာမော န သာဝေတီတိ ဣမိနာ ပယောဂနိယမာဘာဝေန၊ အဝိညုဿ သာဝေတိ ဝိညုဿ န သာဝေတီတိ ဧတေဟိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ သာဝေတိ၊ တဿေဝ သဝနေ သီသံ ဧတိ၊ နာညဿာတိ။ သဗ္ဗသော ဝါ ပန န သာဝေတိ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာတိ ဣဒံ ပန စိတ္တာဒိနိယမေနေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာယ ပစ္စက္ခာနံ ဉတွာ တဒဘာဝေန အပ္ပစ္စက္ခာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ? ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေနေဝ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ စိတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ တထာ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိနာ ဝုတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သဗြဟ္မစာရိပရိယောသာနာနံ စတုဒ္ဒသန္နဉ္စေဝ ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီတိအာဒိနာ ဝုတ္တာနံ ဂိဟိအာဒီနံ အသကျပုတ္တိယပရိယောသာနာနံ အဋ္ဌန္နဉ္စာတိ ဣမေသံ ဒွါဝီသတိယာ ခေတ္တပဒါနံ ယဿ ကဿစိ သဝေဝစနဿ ဝသေန တေသု ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမဿ ယံ ကိဉ္စိ ဝဒတောပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ တတ္ထ ယဒေတံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီတိ စ မံ ဓာရေဟီတိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ၊ ယာနိ စ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိံ နု မေ ဗုဒ္ဓေန၊ န မမတ္ထော ဗုဒ္ဓေန၊ သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာချာတဝသေန ကာလံ အနာမသိတွာ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ အလံ မေတိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ တေသံယေဝ စ သဝေဝစနာနံ ဝသေန ¶ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ပန ‘‘ပစ္စက္ခာသိ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘ပစ္စက္ခိဿ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘မံ ဓာရေသီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘မံ ဓာရေဿသီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ယံနူန ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဝါတိအာဒီနိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနာနိ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ ဝတ္တမာနကာလဝသေန စေဝ အနာမဋ္ဌကာလဝသေန စ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ပယောဂေါ ပန ဒုဝိဓော ကာယိကော ဝါစသိကော၊ တတ္ထ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိနာ နယေန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အက္ခရလိခနံ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဒဿနံ ဝါ ကာယပယောဂံ ကရောန္တဿ။ ဧဝံ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပုဂ္ဂလော ¶ ပန ဒုဝိဓော ယော စ ပစ္စက္ခာတိ၊ ယဿ စ ပစ္စက္ခာတိ၊ တတ္ထ ယော ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာနံ အညတရော န ဟောတိ၊ ယဿ ပန ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ မနုဿဇာတိကော ဟောတိ၊ န စ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အညတရော သမ္မုခီဘူတော စ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ န ဟိ အသမ္မုခီဘူတဿ ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစနံ ရုဟတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ဝိဇာနနမ္ပိ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ ယေသံ ဝါ နိယမေတွာ ဣမဿ ဣမေသံ ဝါ အာရောစေမီတိ ဝဒတိ၊ သစေ တေ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ တဿ ဝစနာနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ၊ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဇာနန္တိ၊ အညေ ဝါ ဇာနန္တိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ အနိယမေတွာ အာရောစေန္တဿ ပန သစေ ဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ၊ ဧဝံ ဇာနနဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ဣတိ ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ စိတ္တာဒီနံ ဝသေနေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

မူလပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဣတော ¶ ပဋ္ဌာယာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လပဒတော ပဋ္ဌာယ။ မေထုနဓမ္မော ယထာ သရူပေနေဝ ဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ ဧဝံ ဒဿနာဒိဒုဋ္ဌုလ္လဓမ္မပရိဝါရတ္တာပိ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒဿေတုံ ယသ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝဿုတာနန္တိ မေထုနရာဂေန တိန္တာနံ။ ပရိယုဋ္ဌိတာနန္တိ မေထုနရာဂေန အဘိဘူတစိတ္တာနံ။ မေထုန-သဒ္ဒဿ သဒိသသဒ္ဒပအယာယတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သဒိသာန’’န္တိ၊ ရတ္တတာဒီဟိ သဒိသာနန္တိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျတော ဝုတ္တံ ဥဘောသု အညတရဿ ရာဂါဘာဝေပိ ဣတရဿ မေထုနသေဝနသံသိဒ္ဓိတော။ မေထုန-သဒ္ဒေါ ဝါ ဥဘယသဒ္ဒပအယာယော၊ မေထုနံ ယုဂဠံ ယမကံ ဥဘယန္တိ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ၊ တေနာဟ ‘‘ဥဘိန္နံ ရတ္တာန’’န္တိ။ ‘‘ဒွယံဒွယသမာပတ္တီ’’တိ ဟိ ပါဠိယမ္ပိ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ အတ္တနော နိမိတ္တံ ပဝေသေတီတိ အတ္ထော။ နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။ တိလဖလန္တိ သာသပမတ္တံ တိလဗီဇံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ကောသသဟိတံ ဖလန္တိ အာဟ ‘‘တိလဗီဇမတ္တမ္ပီ’’တိ။ အလ္လောကာသေတိ သဘာဝေန ပိဟိတဿ နိမိတ္တဿ ပကတိဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌေ တိန္တပ္ပဒေသေ။ တာဒိသော ပဒေသော ¶ သစေပိ ကေနစိ ဝါတာဒိဝိကာရေန သုက္ခတိ၊ တထာပိ အနလ္လောကာသောတိ ဥပက္ကမတော ပါရာဇိကမေဝ။

ဝေမဇ္ဈန္တိ ယထာ စတ္တာရိ ပဿာနိ အဖုသန္တော ပဝေသေတိ၊ ဧဝံ ကတဝိဝရဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အဗ္ဘန္တရတလံ ဝုစ္စတိ။ ပုရိသနိမိတ္တေ ပန မဇ္ဈန္တိ အဂ္ဂကောဋိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဥပရီတိ မဇ္ဈိမပဗ္ဗေန သမိဉ္ဇိတွာ ပဝေသိယမာနဿ အင်္ဂဇာတဿ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိယာ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိသဒိသအဂ္ဂကောဋိယေဝ။ ဟေဋ္ဌာ ပဝေသေန္တောတိ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ဆုပိယမာနံ ပဝေသေန္တော၊ ယထာ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အလ္လောကာသံ ဟေဋ္ဌိမတလံ တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အတ္တနော နိမိတ္တေန ဆုပတိ၊ ဧဝံ ပဝေသေန္တောတိ အတ္ထော။ ဆုပနမေဝ ဟေတ္ထ ပဝေသနံ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။ မဇ္ဈေန ပဝေသေန္တောတိ အဗ္ဘန္တရတလေန ဆုပိယမာနံ ပဝေသေန္တော၊ ယထာ အဗ္ဘန္တရတလံ ဆုပတိ၊ ဧဝံ ပဝေသေန္တောတိ အတ္ထော။ ကတ္ထစိ အစ္ဆုပန္တံ ပဝေသေတွာ အာကာသဂတမေဝ နီဟရန္တဿ နတ္ထိ ပါရာဇိကံ၊ ဒုက္ကဋံ ပန ဟောတိ ဆိန္နသီသဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၇၃) ဝိယ။ မဇ္ဈေနေဝ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောတိ အဂ္ဂကောဋိယာ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တော။ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သင်္ကောစေတွာတိ နိမိတ္တံ အတ္တနော မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ ¶ သမိဉ္ဇိတွာ ဥပရိဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ။ ကိံ ဝိယ? သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိ ဝိယာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိံ ဝါ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ ပဝေသေန္တော ဝိယာတိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥပရိဘာဂေနာတိ သင်္ကောစိတဿ နိမိတ္တဿ ဥပရိကောဋိယာ။

ဣဒါနိ ပုရိသနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ဆသု ‘‘ဥပရီ’’တိ ဝုတ္တဿ ဆဋ္ဌဿ ဌာနဿ ဝသေန ဝိသုံ စတ္တာရိ ပဿာနိ ဂဟေတွာ ပုရိသနိမိတ္တေ ဒသဋ္ဌာနဘေဒံ ဒဿေန္တော တတ္ထာတိအာဒိမာဟ။ ဟေဋ္ဌာ ပန အဂဟိတဂ္ဂဟဏဝသေန ဆ ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ။ တုလာဒဏ္ဍသဒိသံ ပဝေသေန္တဿာပီတိ အသမိဉ္ဇိတွာ ဥဇုကံ ပဝေသေန္တဿ။ စမ္မခီလန္တိ ဧဠကာဒီနံ ဂီဝါယ ဝိယ နိမိတ္တေ ဇာတံ စမ္မင်္ကုရံ၊ ‘‘ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဥပဟတကာယပ္ပသာဒ’’န္တိ အဝတွာ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒန္တိ ဝစနေန ဥပါဒိန္နဘာဝေ သတိ ကေနစိ ပစ္စယေန ဥပဟတေပိ ကာယပ္ပသာဒေ ဥပဟတိန္ဒြိယဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၇၃) ဝိယ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ပန နဋ္ဌေပိ ဥပါဒိန္နဘာဝေ သတိ မတသရီရေ ဝိယ ပါရာဇိကက္ခေတ္တတာ န ဝိဇဟတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မေထုနဿာဒေနာတိ ဣဒံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ သတိ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဗီဇာနီတိ အဏ္ဍာနိ။

မုခံ အပိဓာယာတိ ပမာဒေန သမုပ္ပန္နမ္ပိ ဟာသံ ဗီဇနိယာ ပဋိစ္ဆာဒနမ္ပိ အကတွာ နိသီဒနံ အဂါရဝန္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ အပိဓာယာတိ ပိဒဟိတွာ၊ ဗီဇနိယာ မုခံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဟသမာနေန ¶ န နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တဝိဒံသကန္တိ ဒန္တေ ဒဿေတွာ။ ဂဗ္ဘိတေနာတိ ‘‘အယုတ္တကထာ’’တိ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇန္တေန၊ နိရဝသေသာဓိပ္ပာယကထနေ သဉ္ဇာတုဿာဟေနာတိ အတ္ထော။

အနုပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာတိ ယေသံ တီသု မဂ္ဂေသု တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ နိမိတ္တဿ ပဝေသောကာသော ဟောတိ၊ တေ ဣတ္ထိပုရိသာဒိဘေဒါ သဗ္ဗေ သင်္ဂယှန္တိ၊ န ဣတရေ။ ဣဓ ပန တိရစ္ဆာနဂတာယာတိ-ပါဠိပဒါနုရူပတော န သဗ္ဗာတိအာဒိနာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂေါနသာတိ သပ္ပဝိသေသာ၊ ယေသံ ပိဋ္ဌီသု မဟန္တမဟန္တာနိ မဏ္ဍလာနိ ဟောန္တိ။ ကစ္ဆပမဏ္ဍူကာနံ စတုပ္ပဒတ္တေပိ ဩဒကတာသာမညေန ¶ အပဒေဟိ သဟ ဂဟဏံ။ မုခသဏ္ဌာနန္တိ ဩဋ္ဌစမ္မသဏ္ဌာနံ။ ဝဏသင်္ခေပန္တိ ဝဏသင်္ဂဟံ။ ဝဏေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ‘‘အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆) ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မင်္ဂုသာတိ နကုလာ။ ဧတမေဝ ဟိ အတ္ထန္တိ ယော နံ အဇ္ဈာပဇ္ဇတိ၊ တံ ပရာဇေတီတိ ဣမမတ္ထံ ဝုတ္တာနံယေဝ ပါရာဇိကာဒိသဒ္ဒါနံ နိဗ္ဗစနပ္ပသင်္ဂေ ဣမိဿာ ပရိဝါရဂါထာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဘဋ္ဌောတိ သာသနတော ပရိဟီနော။ နိရင်္ကတောတိ နိရာကတော။ ဧတန္တိ အာပတ္တိရူပံ ပါရာဇိကံ။ ဆိန္နောတိ အန္တရာခဏ္ဍိတော။

ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟီတိ ဧတ္ထ ပကတတ္တာ နာမ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ အနုက္ခိတ္တာ စ။ ကေစိ ပန ‘‘ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ကတ္တဗ္ဗတ္တာတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ပကတတ္တဘူတေဟိ အလဇ္ဇီဟိပိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏေ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဣမိနာ ဝစနေန တဿ အတ္ထဿ အသိဇ္ဈနတော။ ယဒိ ဟိ သင်္ဃကမ္မံ ကရီယတိ၊ ပကတတ္တေဟေဝ ကရီယတိ၊ န အပကတတ္တေဟီတိ ဧဝံ အပကတတ္တေဟိ သဟသံဝါသပဋိက္ခေပပရံ ဣဒံ ဝစနံ၊ န ပန ပကတတ္တေဟိ သဗ္ဗေဟိ အလဇ္ဇီအာဒီဟိ ဧကတော သင်္ဃကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။ ဧဝံ သံဝါသဝိဓာနပရံ ပကတတ္တေသုပိ သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နေဟိ အညမညဉ္စ အလဇ္ဇီဟိ စ သဒ္ဓိံ ဧကတော ကမ္မကရဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သစေ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိယာ သတိ ဝုတ္တဝိဓိံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော သင်္ဃော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)။ ‘‘ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အလဇ္ဇီဟိ သဟ ပရိဘောဂေါ စ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တော ဧကတော ကမ္မကရဏဿာပိ ဓမ္မပရိဘောဂတ္တာ။ တသ္မာ ယထာ ဟိ ပါဠိယံ ပါရာဇိကာပတ္တိအာပဇ္ဇနကပုဂ္ဂလနိယမတ္ထံ ယွာယံ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန…ပေ… ဥပသမ္ပန္နော၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ ဝစနေ သဗ္ဗေပိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နာ ပါရာဇိကာပဇ္ဇနကပုဂ္ဂလာယေဝါတိ နိယမော န သိဇ္ဈတိ ¶ ပါရာဇိကာနာပဇ္ဇနကာနမ္ပိ သေက္ခာဒီနံ သမ္ဘဝါ၊ အထ ခေါ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နေသုယေဝ ပါရာဇိကာပတ္တိအာပဇ္ဇနကာ အလဇ္ဇီ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ လဗ္ဘန္တိ၊ န ပန ဧဟိဘိက္ခုအာဒီသူတိ ဧဝံ နိယမော သိဇ္ဈတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ပကတတ္တေသုယေဝ ဧကတော ကမ္မကရဏာရဟာ အနာပတ္တိကာ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကာ သိက္ခာကာမာ ဥပလဗ္ဘန္တိ ¶ ၊ န အပကတတ္တေသူတိ ဧဝမေဝ နိယမော သိဇ္ဈတိ အပကတတ္တာနံ ဂဏပူရဏတ္တာဘာဝေန အသံဝါသိကတ္တနိယမတော။ အလဇ္ဇိနော ပန ဂဏပူရကာ ဟုတွာ ကမ္မဿ သာဓနတော အသံဝါသိကေသု န ဂဟိတာ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ အကတွာ တေဟိ သဟ မဒ္ဒိတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ အာပတ္တိ အလဇ္ဇိတာ စ န ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇီသတမ္ပိ ကရောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅) ဟိ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု သဟ ဝသန္တီ’’တိအာဒိ။ အယဉ္စတ္ထော ဥပရိ ဝိတ္ထာရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

တထာတိ သီမာပရိစ္ဆိန္နေဟီတိအာဒိံ ပရာမသတိ။ ဧကတော ဝန္ဒနဘုဉ္ဇနဂါမပ္ပဝေသနဝတ္တာပဋိဝတ္တကရဏဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဇ္ဈာယကရဏာဒိသာမဂ္ဂိကိရိယာဝသေန ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒသိက္ခနံ သမသိက္ခတာ နာမ၊ တဉ္စ လဇ္ဇီဟေဝ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န အလဇ္ဇီဟီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပညတ္တံ ပန…ပေ… သမသိက္ခတာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနတိက္ကမနဝသေန ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေန စ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ သမံ ဧကတော သိက္ခိတဗ္ဗာ သမသိက္ခာတိ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာသံ သမသိက္ခနံ ယထာဝုတ္တနယေန လဇ္ဇီဟိ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝေါ သမသိက္ခတာ နာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာဝုတ္တေသု ဧကကမ္မာဒီသု အလဇ္ဇီနံ လဇ္ဇိဓမ္မေ အနောက္ကန္တေ လဇ္ဇီဟိ သဟ သံဝါသော နတ္ထိ၊ တတော ဗဟိယေဝ တေ သန္ဒိဿန္တီတိ အာဟ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနောတိအာဒိ။

၅၆။ ယံ တံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝတ္ထုမေဝ န ဟောတီတိ သုဝဏ္ဏာဒီဟိ ကတဣတ္ထိရူပါနံ အင်္ဂဇာတေသုပိ နိမိတ္တဝေါဟာရဒဿနတော တတ္ထ ပါရာဇိကာသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝိနီတဝတ္ထူသု လေပစိတ္တာဒိဝတ္ထူသု သဉ္ဇာတကုက္ကုစ္စဿ ပါရာဇိကေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။

ပဌမစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၅၇။ အဿာတိ အာချာတပဒန္တိ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဟောတီ’’တိ အာဟ၊ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော၊ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဝစနသေသော။

၅၈။ သာဒိယန္တဿေဝါတိ ¶ ဧတ္ထ သာဒိယနံ နာမ သေဝေတုကာမတာစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိသေဝနစိတ္တသမင်္ဂိဿာ’’တိ။ ပဋိပက္ခန္တိ အနိဋ္ဌံ ¶ အဟိတံ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ’’တိ ဝုတ္တေ ဥပရိ ဝုစ္စမာနာ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒယောပိ ဣဓေဝ ပဝိသန္တီတိ တံ နိဝတ္တနတ္ထံ ဘိက္ခူ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာတိ ရာဇပစ္စတ္ထိကာနုရူပေန အတ္ထော ဒဿိတော။ တသ္မိံ ခဏေတိ ပဝေသနက္ခဏေ။ အဂ္ဂတော ဟိ ယာဝ မူလာ ပဝေသနကိရိယာယ ဝတ္တမာနကာလော ပဝေသနက္ခဏော နာမ။ ပဝိဋ္ဌကာလေတိ အင်္ဂဇာတဿ ယတ္တကံ ဌာနံ ပဝေသနာရဟံ၊ တတ္တကံ အနဝသေသတော ပဝိဋ္ဌကာလေ၊ ပဝေသနကိရိယာယ နိဋ္ဌိတက္ခဏေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌဿ ဥဒ္ဓရဏာရမ္ဘတော အန္တရာ ဌိတကာလေ ဌိတံ အင်္ဂဇာတံ၊ တဿ ဌိတိ ဝါ ဌိတံ နာမ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန မာတုဂါမဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ပတွာ သဗ္ဗထာ ဝါယာမတော ဩရမိတွာ ဌိတကာလံ သန္ဓာယ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဌိတမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ယာဝ အဂ္ဂါ နီဟရဏကိရိယာယ ဝတ္တမာနကာလောတိ အာဟ ‘‘နီဟရဏကာလေ ပဋိသေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ပရေဟိ ဥပက္ကမိယမာနဿ အင်္ဂဇာတာဒိကာယစလနဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ သေဝနစိတ္တေ ဥပဋ္ဌိတမတ္တေ တသ္မိံ ခဏေ စိတ္တဇရူပေန သဉ္ဇာယမာနံ အင်္ဂဇာတာဒိစလနံ ဣမိနာ သေဝနစိတ္တေန ဥပ္ပာဒိတမေဝ ဟောတိ။ အပိစ သေဝနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပရေဟိ အနုပက္ကမိယမာနဿာပိ အင်္ဂဇာတေ စလနံ ဟောတေဝ၊ တဉ္စ တေန ကတံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌိတံ ပါရာဇိကာပတ္တိံ သော အာပဇ္ဇတိယေဝ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ (ပါစိ။ ၆၅၇-၆၅၈) ဝိယ။ တတ္ထာပိ ဟိ ‘‘အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ အာမသနံ ဝါ…ပေ… ပဋိပီဠနံ ဝါ သာဒိယေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၅၇) သာဒိယနမတ္တေယေဝ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဘိက္ခုနော ကာယသံသဂ္ဂေ ပန ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၇၀) အတ္တနော ဥပက္ကမဿ အာပတ္တိနိမိတ္တဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ဣတ္ထိယာ ဖုသိယမာနဿ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ စ ဣတ္ထိယာ သဉ္ဇနိတကာယစလနေ စ ဝိဇ္ဇမာနေပိ အတ္တနော ပယောဂါဘာဝေန အနာပတ္တိယေဝ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဌမသင်္ဃာဒိသေသဝိသယေပိ ပရေဟိ ဗလက္ကာရေန ဟတ္ထာဒီဟိ ဥပက္ကမိယမာနဿ မောစနဿာဒေါ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန စ အသုစိမှိ မုတ္တေ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အမုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အင်္ဂါရကာသုန္တိ အင်္ဂါရရာသိံ၊ အင်္ဂါရပုဏ္ဏာဝါဋံ ဝါ။ ဣတ္ထိယာ ဥပက္ကမိယမာနေ အသာဒိယနံ နာမ န သဗ္ဗေသံ ဝိသယောတိ ¶ အာဟ ဣမဉှီတိအာဒိ။ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟီတိ ရာဂဒေါသမောဟဇာတိဇရာမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသသင်္ခါတေဟိ ဧကာဒသဂ္ဂီဟိ။ အဿာတိ အသာဒိယန္တဿ။ စတုက္ကံ နီဟရိတွာ ဌပေသီတိ ဧတ္ထ ဧကပုဂ္ဂလဝိသယတာယ ဧကောပိ အနာပတ္တိဝါရော ပဝေသနပဝိဋ္ဌဌိတဥဒ္ဓရဏသင်္ခအာတာနံ စတုန္နံ ပဒါနံ ဝသေန ‘‘စတုက္က’’န္တိ ဝုတ္တော။ ပဌမစတုက္ကကထာတိ ဧတ္ထ ပန အနာပတ္တိဝါရေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စန္နံ ဝါရာနံ ဝုတ္တနယေန ‘‘ပဉ္စ စတုက္ကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ဧကမဂ္ဂဝိသယတာယ ¶ တေသံ ဧကတ္တံ အာရောပေတွာ ပဌမစတုက္ကတာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန တီဏိ သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနီတိအာဒိ။

ဧကူနသတ္တတိဒွိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉-၆၀။ မတ္တန္တိ သုရာဒီဟိ မတ္တံ။ အက္ခာယိတနိမိတ္တာ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန အက္ခာယိတသဒ္ဒေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အက္ခာယိတနိမိတ္တ’’န္တိ။ ဇာဂရန္တိန္တိအာဒိ ဝိသေသနရဟိတတ္တာ ‘‘သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာနာစရိယကာထေရာတိ ဧကာစရိယဿ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာ။ ဂင်္ဂါယ အပရဘာဂေါ အပရဂင်္ဂံ။ ဝတရေတိ ဂရဟတ္ထေ နိပါတော။ ဧဝံ ဝိနယဂရုကာနန္တိ ဣမိနာ ဥပရိ ဥပတိဿတ္ထေရေန ဝုစ္စမာနဝိနိစ္ဆယဿ ဂရုကရဏီယတာယ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ ပရိယာဒိယိတွာတိ သဗ္ဗံ ပါရာဇိကခေတ္တံ အနဝသေသတော ဂဟေတွာ။ ယဒိ ဟိ သာဝသေသံ ကတွာ ပညပေယျ၊ အလဇ္ဇီနံ တတ္ထ လေသေန အဇ္ဈာစာရသောတော ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သောတံ ဆိန္ဒိတွာ’’တိ။ သဟသေယျာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေသုယေဝ (ပါစိ။ ၄၉-၅၁) သာဝသေသံ ကတွာပိ ပညာပနံ သမ္ဘဝတိ၊ န လောကဝဇ္ဇေသူတိ အာဟ ဣဒဉှီတိအာဒိ။ သဟသေယျသိက္ခာပဒေ ဟိ (ပါစိ။ ၄၉ အာဒယော) ကိဉ္စာပိ ယေဘုယျစ္ဆန္နေ ယေဘုယျပရိစ္ဆန္နေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော ပါစိတ္တိယံ ဒဿိတံ၊ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာပိ သာဝသေသတ္တာ ပညတ္တိယာ ယေဘုယျစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒီသုပိ အဋ္ဌကထာယံ ပါစိတ္တိယမေဝ ဒဿိတံ။ ဣဓ ပန နိရဝသေသတ္တာ ပညတ္တိယာ ဘဂဝတာ ဒဿိတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတနိမိတ္တတော ဟေဋ္ဌာ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ နတ္ထိ၊ ထုလ္လစ္စယာဒိမေဝ တတ္ထ လဗ္ဘတိ။

ဥပတိဿတ္ထေရေန ဝုတ္တဿေဝ ဝိနိစ္ဆယဿ အညမ္ပိ ဥပတ္ထမ္ဘကာရဏံ ဒဿေန္တော အပိစာတိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တေ အပ္ပမတ္တိကာပိ မံသရာဇိ သစေ အဝသိဋ္ဌာ ¶ ဟောတိ၊ တံ ယေဘုယျက္ခာယိတမေဝ ဟောတိ၊ တတော ပရံ ပန သဗ္ဗသော ခါယိတေ နိမိတ္တေ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထီ’’တိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ဝစ္စမဂ္ဂါဒိံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ‘‘တေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ ယာဝ တတိယကောဋ္ဌာသဿ ပရိယောသာနာ ခါယိတံ ယေဘုယျက္ခာယိတံ နာမ၊ တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထိ၊ ယာဝ စတုတ္ထကောဋ္ဌာသဿ ပရိယောသာနာ ခါယိတံ၊ တမ္ပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုယေဝါ’’တိ စ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ မတသရီရသ္မိံယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ မတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတန္တိအာဒိဝစနတော ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ နိမိတ္တန္တိအာဒိ ဇီဝမာနကသရီရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ တဿေဝ အဓိကတတ္တာ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဇီဝမာနကသရီရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂေ သစေပိ တစာဒီနိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော ဆိန္နေ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသော ခါယိတန္တိ နိမိတ္တမံသံ သဗ္ဗံ ဆိန္နန္တိ အတ္ထော။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနန္တိ ဆိန္နမံသဿ အန္တော ယာဝ မုတ္တဝတ္ထိကောသာ ဆိဒ္ဒါကာရော အဗ္ဘန္တရဆဝိစမ္မမတ္တော ဣတ္ထိနိမိတ္တာကာရော၊ တေနာဟ ‘‘ပဝေသနံ ဇာယတီ’’တိ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပန အနဝသေသေတွာတိ ပဝေသနာရဟဆိဒ္ဒါကာရေန ဌိတအဗ္ဘန္တရမံသာဒိံ အနဝသေသေတွာ။ ဧတေန ယာဝ ပဝေသော လဗ္ဘတိ၊ တာဝ မဂ္ဂေါယေဝါတိ ဒဿေတိ။ နိမိတ္တတော ပတိတာယ မံသပေသိယာတိ ဣဒံ နိမိတ္တသဏ္ဌာနဝိရဟိတံ အဗ္ဘန္တရမံသခဏ္ဍံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ အကောပေတွာ သမန္တတော ဆိန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓဋမံသပေသိယာ ပန မတသရီရေ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတနိမိတ္တေ ဝိယ ဥပက္ကမန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။

ဧဝံ ဇီဝမာနကမနုဿသရီရေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ မတသရီရေ ဒဿေတုံ မတသရီရေ ပနာတိအာဒိမာဟ။ ဝတ္ထိကောသေသူတိ ပုရိသာနံ အင်္ဂဇာတကောသစမ္မေသု။ ‘‘နဝဒွါရော မဟာဝဏော’’တိအာဒိ (မိ။ ပ။ ၂။၆။၁) ဝစနတော မနုဿာနံ အက္ခိနာသာဒီနိ ဝဏသင်္ခေပေန ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တာနီတိ တေသုပိ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ မနုဿာနံ မတသရီရေပိ၊ တေနာဟ မတေ အလ္လသရီရေတိအာဒိ။ တတ္ထ အလ္လသရီရေတိ အကုထိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေတိ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေတိ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတာဒိမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အက္ခိနာသာဒိထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေသု ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေသုပိ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတာဒီသု ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တဟတ္ထိအာဒီဟိ အညေသံ တိရစ္ဆာနာနံ ¶ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ အက္ခိကဏ္ဏဝဏေသု ဒုက္ကဋံ ပန အဋ္ဌကထာပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ‘‘အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆) ဟိ သာမညတော ဝုတ္တံ၊ န ပန မနုဿာနန္တိ ဝိသေသေတွာ။ ယဒိ ဟိ မနုဿာနညေဝ ဝဏေသု ထုလ္လစ္စယံ သိယာ၊ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ နာသဝတ္ထိကောသေသုပိ ပဋင်္ဂမုခမဏ္ဍူကဿ မုခသဏ္ဌာနေပိ စ ဝဏသင်္ခေပတော ထုလ္လစ္စယံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝုတ္တဉ္စ။ တသ္မာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ။ မတာနံ တိရစ္ဆာနဂတာနန္တိ မတကေန သမ္ဗန္ဓော။

မေထုနရာဂေန ဝတ္ထိကောသံ ပဝေသေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသေန္တော’’တိ။ မေထုနရာဂေါ စ နာမ ကာယသံသဂ္ဂရာဂံ မောစနဿာဒဉ္စ မုဉ္စိတွာ ဝိသုံ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယာ ရာဂေါ၊ သော စ ပုရိသာဒီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန စ အပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ဣတ္ထိသရီရေပိ ဥပက္ကမန္တဿ အသုစိမှိ မုတ္တေပိ သင်္ဃာဒိသေသော န ဟောတိ၊ ခေတ္တာနုရူပံ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဝေသေန္တောတိ ဣမိနာ တီသု မဂ္ဂေသု ပဝေသနာဓိပ္ပာယေ အသတိပိ မေထုနရာဂေန ဗဟိ ဃဋ္ဋနံ သမ္ဘဝတီတိ ဒဿေတိ၊ တေနေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ပဝေသနာဓိပ္ပာယေန ¶ ဗဟိ ဆုပန္တဿ မေထုနဿ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၂) ဣမဿ စမ္မက္ခန္ဓကေ အာဂတဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ကေသဉ္စိ အညထာပိ အတ္ထဝိကပ္ပဿ ဗီဇံ ဒဿေန္တော မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပနာတိအာဒိမာဟ။ မုခေနေဝ ဆုပနံ သန္ဓာယာတိ ဩဋ္ဌဇိဝှာဒိမုခါဝယဝေန ဆုပနံ သန္ဓာယ။ ဩဠာရိကတ္တာတိ အဇ္ဈာစာရဿ ထုလ္လတ္တာ။ တံ သန္ဓာယဘာသိတန္တိ တံ ယထာဝုတ္တသုတ္တံ။ သုတ္တဉှိ အဇ္ဈာစာရံ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သန္ဓာယဘာသိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သုဋ္ဌုသလ္လက္ခေတွာတိ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟန္တာနံ အင်္ဂဇာတမုခေနေဝ နိမိတ္တဆုပနဿ သမ္ဘဝံ မေထုနရာဂီနဉ္စ အင်္ဂဇာတေန ဆုပနဿေဝ အနုရူပတဉ္စ သုတ္တေ စ ‘‘မုခေနာ’’တိ အဝုတ္တတဉ္စ အညဉ္စ နယံ ယထာဗလံ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာတိ အတ္ထော။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ မနုဿိတ္ထိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဿာဝမဂ္ဂန္တိ ဣဒံ စမ္မက္ခန္ဓကေ နိဒါနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣတရမဂ္ဂဒွယံ ပန နိမိတ္တမုခေန ဆုပန္တဿ ဝဏသင်္ခေပေန ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ မေထုနရာဂေနေဝ။ နိမိတ္တမုခေန ပန ဝိနာ မေထုနရာဂေန မနုဿိတ္ထိယာ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ဝါ ပဿာဝမဂ္ဂံ ¶ ပကတိမုခေန ဆုပန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ ပကတိမုခေန ပကတိမုခဆုပနေ ဝိယ၊ ဣတရထာ တတ္ထာပိ ထုလ္လစ္စယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ န ယုတ္တံ ခန္ဓကသုတ္တေပိ တထာ အဝုတ္တတ္တာ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဒုက္ကဋန္တိ နိမိတ္တမုခေန ဝါ ပကတိမုခါဒိံ ဣတရကာယေန ဝါ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဆုပန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

ဧတ္ထ စ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဗဟိနိမိတ္တေ ဥပက္ကမတော အဇာနန္တဿေဝ အင်္ဂဇာတံ ယဒိ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ ဆုပတိ၊ တတ္ထ ကိံ ဟောတီတိ? ကေစိ တာဝ ‘‘မေထုနရာဂဿ အဘာဝါ မနုဿိတ္ထိယာ သင်္ဃာဒိသေသော၊ သေသေသု ဝတ္ထုဝသေန ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ပဝေသနက္ခဏေ ဖဿဿ သာဒိယနသမ္ဘဝတော ဗလက္ကာရေန ဥပက္ကမနက္ခဏေ ဝိယ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒမေဝ ယုတ္တတရံ။ မဂ္ဂတ္တယတော ဟိ အညသ္မိံ ပဒေသေယေဝ ကာယသံသဂ္ဂါဒိရာဂဘေဒတော အာပတ္တိဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ န မဂ္ဂတ္တယေ။ တတ္ထ ပန ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဖဿဿ သာဒိယနက္ခဏေ ပါရာဇိကမေဝ၊ တေနေဝ ပရောပက္ကမေန ပဝေသနာဒီသု ရာဂဘေဒံ အနုဒ္ဓရိတွာ သာဒိယနမတ္တေန ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။

သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၆၁-၂။ ပဋိပန္နကဿာတိ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ။ ဥပါဒိန္နကန္တိ ကာယိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပါဒိန္နကေန ဖုသတီတိ ဥပါဒိန္နကသရီရေန ဖုသီယတီတိ ကမ္မသာဓနေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဧဝံ ¶ ကရောန္တော ဘိက္ခု ကိဉ္စိ ဥပါဒိန္နကံ ဥပါဒိန္နကေန န ဖုသတီတိ အတ္ထော။ လေသံ ဩဍ္ဍေဿန္တီတိ လေသံ ဌပေဿန္တိ၊ ပရိကပ္ပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ သန္ထတာဒိဘေဒေဟိ ဘိန္ဒိတွာတိ သန္ထတာဒိဝိသေသနေဟိ ဝိသေသေတွာ။ သန္ထတာယာတိ သမုဒါယေ ဧကဒေသဝေါဟာရော ဒဍ္ဎဿ ပဋဿ ဆိဒ္ဒန္တိအာဒီသု ဝိယ။ ယထာ ဟိ ပဋဿ ဧကဒေသောဝ ဝတ္ထတော ဒဍ္ဎောတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဧကဒေသဝေါဟာရံ သမုဒါယေ ပဋေ ဥပစာရတော အာရောပေတွာ ပုန တံ သမုဒါယံ ဒဍ္ဎပ္ပဒေသသင်္ခါတဆိဒ္ဒသမ္ဗန္ဓီဘာဝေန ‘‘ဒဍ္ဎဿ ပဋဿ ဆိဒ္ဒ’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဣတ္ထိယာ မဂ္ဂပ္ပဒေသဝေါဟာရံ သမုဒါယဘူတာယ ဣတ္ထိယာ အာရောပေတွာ ပုန တံ ဣတ္ထိံ သန္ထတမဂ္ဂသမ္ဗန္ဓိနိံ ကတွာ သန္ထတာယ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၁-၆၂) ပနေတ္ထ ‘‘ဧကဒေသေ သမုဒါယဝေါဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ¶ ယုတ္တံ အဝယဝဝေါဟာရေန သမုဒါယဿေဝ ပတီယမာနတ္တာ။ ဣတရထာ ဟိ သန္ထတာယ ဝစ္စမဂ္ဂေနာတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတာ မဂ္ဂသမ္ဗန္ဓိတာ စ န သိယာ၊ ဧကဒေသေ သမုဒါယောပစာရဿ ပန ဧကဒေသောဝ အတ္ထော သာခါယ ဆိဇ္ဇမာနာယ ရုက္ခော ဆိဇ္ဇတီတိအာဒီသု ဝိယ။

ဝတ္ထာဒီနိ မဂ္ဂဿ အန္တော အပ္ပဝေသေတွာ ဗဟိယေဝ ဝေဌနံ သန္ဓာယ ‘‘ပလိဝေဌေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမုဒါယေ အဝယဝူပစာရေနေဝ ဘိက္ခုပိ သန္ထတော နာမာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကေ ပဝိဋ္ဌေတိ တိလဗီဇမတ္တေ ပဝိဋ္ဌေ။ အက္ခိနာသာဒီနံ သန္ထတတ္တေပိ ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ အာဟ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယန္တိအာဒိ။ ခါဏုံ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အန္တော ခါဏုံ ပဝေသေတွာ သမတလံ၊ အတိရိတ္တံ ဝါ ဌိတံ ခါဏုံ သစေ ဃဋ္ဋေတိ၊ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ပဝေသာဘာဝတော။ သစေ ပန ဤသကံ အန္တော အလ္လောကာသေ ပဝေသေတွာ ဌိတံ အနုပါဒိန္နမေဝ ခါဏုသီသံ အင်္ဂဇာတေန ဆုပတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ တဿ တလန္တိ ဝေဠုနဠာဒိကဿ အန္တောတလံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ခါဏုကေတိ အန္တော ပဝေသိတဝေဠုပဗ္ဗာဒိကဿ ဗဟိ နိက္ခန္တသီသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေတိအာဒီသု ယထာ ဣတ္ထိယာ ပဿာဝမဂ္ဂေ ခါဏုံ ကတွာ ဃဋ္ဋနာဒိကံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝစ္စမဂ္ဂါဒီသုပိ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၆၅။ ကေရာဋိကာတိ ဝဉ္စကာ။ ပဌမံ ဣတ္ထိဓုတ္တမေဝ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဣတရဓုတ္တေပိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒယော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

အာပတ္တာနာပတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ပဋိညာတကရဏံ ¶ နတ္ထိ သေဝေတုကာမတာ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တီတိ ဒွိန္နံ အင်္ဂါနံ သိဒ္ဓတ္တာ။ ဒူသိတဿ ပန မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ ဧဝမေကံ အင်္ဂံ သိဒ္ဓံ၊ သေဝေတုကာမတာသင်္ခါတံ သာဒိယနံ အသိဒ္ဓံ။ တသ္မာ သော ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သာဒိယိ’’န္တိ ဝုတ္တပဋိညာယ နာသေတဗ္ဗော။ တတ္ထေဝါတိ ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ ဧဝ။ သဗ္ဗင်္ဂဂတန္တိ သဗ္ဗကာယဂတံ။ ‘‘လောဟိတံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေသာဒီနံ ဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနေ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိစ္စမေဝ ဥမ္မတ္တကော ဟောတီတိ ¶ ယဿ ပိတ္တကောသတော ပိတ္တံ စလိတွာ သဗ္ဗဒါ ဗဟိ နိက္ခန္တံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန ပိတ္တံ စလိတွာ ပိတ္တကောသေယေဝ ဌိတံ ဟောတိ၊ ကဒါစိ ဝါ နိက္ခန္တံ ပုန နိက္ခမတိ၊ သောပိ အန္တရန္တရာ သညံ ပဋိလဘတိ ဘေသဇ္ဇေန စ ပကတိအာရောဂျံ ပဋိလဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

ပကိဏ္ဏကန္တိ ဝေါမိဿကနယံ။ သမုဋ္ဌာနန္တိ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ကိရိယာတိအာဒိ နိဒဿနမတ္တံ အကိရိယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟတော။ ဝေဒနာယ သဟ ကုသလဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာပဒါနံ သင်္ဂါဟကဝသေန ‘‘ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဆ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒယော ဟိ အာပတ္တိယာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န သိက္ခာပဒဿ။ တံတံသိက္ခာပဒဿ နိယတအာပတ္တိယာ ဧဝ ဂဟဏတ္ထံ ပန သိက္ခာပဒသီသေန သမုဋ္ဌာနာဒီနံ ကထနံ။ ဧဝဉှိ အာပတ္တိဝိသေသော ပညာယတိ အာပတ္တိ-သဒ္ဒဿ သဗ္ဗာပတ္တိသာဓာရဏတ္တာ၊ ဣမေသု ပန ဆသု သမုဋ္ဌာနေသု ပုရိမာနိ တီဏိ အစိတ္တကာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ သစိတ္တကာနိ။ သမာသတော တံ ဣမံ ပကိဏ္ဏကံ ဝိဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ ဆသမုဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာနန္တိအာဒိ သမုဋ္ဌာနသီသဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနဧကသမုဋ္ဌာနာနံ ဒဿနံ။ တေရသ ဟိ သမုဋ္ဌာနသီသာနိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ စောရီဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ အနနုညာတသမဥဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဆသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ ပဉ္စသမုဋ္ဌာနဿ အဘာဝတော ¶ ‘‘အတ္ထိ ပဉ္စသမုဋ္ဌာန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘အတ္ထိ စတုသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ စ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ယဉှိ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ ¶ ၊ ဣဒံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပန ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနံ။ အတ္ထိ တိသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ယဉှိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပန အစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ။ အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာနန္တိအာဒိနာ ပန အဝသေသသမဥဋ္ဌာနသီသဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနံ ဧကသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ဟိ ယံ တတိယဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ နာမ။ ယံ ပန ပဌမစတုတ္ထေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဆဋ္ဌေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ၊ ‘‘သမနုဘာသနသမဥဋ္ဌာန’’န္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ ဣတိ သရူပေန အဋ္ဌ အာပတ္တိသီသာနိ ဒဿိတာနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ပနေတ္ထ အဝသေသာနိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနပဒသောဓမ္မထေယျသတ္ထဓမ္မဒေသနာစောရီဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနာနိ ပဉ္စပိ သမုဋ္ဌာနသီသာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ တတ္ထ ယံ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပဉ္စမေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဓမ္မဒေသနာသမဥဋ္ဌာနံ။ ယံ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ စောရီဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ စ ပစ္ဆိမေသု တီသု သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေသု ဧကေကသမုဋ္ဌာနဝသေန ဧကသမုဋ္ဌာနာနိ တိဝိဓာနိ။ ဒွိသမုဋ္ဌာနာနိ ပန ပဌမစတုတ္ထေဟိ ဝါ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ ဝါ တတိယဆဋ္ဌေဟိ ဝါ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ ဝါ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ ဝါ သမုဋ္ဌာနဝသေန ပဉ္စဝိဓာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧဝံ သမုဋ္ဌာနဝသေန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ တေရသဓာ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိရိယာဝသေန ပဉ္စဓာ ဒဿေတုံ တတြာပီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စီတိ သိက္ခာပဒံ။ ကိရိယတောတိ ပထဝီခဏနာဒိ (ပါစိ။ ၈၄-၈၅) ဝိယ ကာယဝစီဝိညတ္တိဇနိတကမ္မတော။ အကိရိယတောတိ ပဌမကထိနာဒိ (ပါရာ။ ၄၅၉ အာဒယော) ဝိယ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏေနေဝ။ ကိရိယာကိရိယတောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ (ပါရာ။ ၅၀၈ အာဒယော) ဝိယ။ သိယာ ကိရိယတော၊ သိယာ အကိရိယတော ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ (ပါရာ။ ၅၈၂ အာဒယော) ဝိယ၊ သိယာ ကိရိယတော၊ သိယာ ကိရိယာကိရိယတော ကုဋိကာရာဒိ (ပါရာ။ ၃၄၂) ဝိယ။ ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန ဝိမောက္ခော အဿာတိ သညာဝိမောက္ခန္တိ မဇ္ဈေပဒလောပီသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စိတ္တင်္ဂံ လဘတိ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေဟေဝ ¶ သမုဋ္ဌဟနတော။ ဣတရန္တိ ယဿ စိတ္တင်္ဂနိယမော နတ္ထိ၊ တံ၊ အနာပတ္တိမုခေန စေတံ သညာဒုကံ ဝုတ္တံ၊ အာပတ္တိမုခေန သစိတ္တကဒုကန္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝိသေသော၊ အတ္ထတော သမာနာဝ။

ကာယဝစီဒွါရေဟိ ¶ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗမ္ပိ ကာယကမ္မေ ဝါ ဝစီကမ္မေ ဝါ သင်္ဂယှတိ။ တတ္ထ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတော အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒါဒယော ဝိယာတိ အတ္ထိ သိက္ခာပဒံ ကာယကမ္မန္တိအာဒိနာ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မဉ္စာတိ ဒုကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဝိဘာဂတော ပန ကာယဝစီကမ္မေန သဒ္ဓိံ တိကမေဝ ဟောတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာ စ ကာယကမ္မဝစီကမ္မတဒုဘယဝသေန တိဝိဓာ ဟောန္တီ’’တိ။ တတောယေဝ ဣဓာပိ အဒိန္နာဒါနာဒီသု (ပါရာ။ ၈၉) ကာယကမ္မဝစီကမ္မန္တိ တဒုဘယဝသေန ဒဿိတံ။ အတ္ထိ ပန သိက္ခာပဒံ ကုသလန္တိအာဒိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တဝသေန ကာရိယေ ကာရဏောပစာရေန ဝုတ္တံ၊ န ပန အာပတ္တိယာ ကုသလာဒိပရမတ္ထဓမ္မတာဝသေန အာပတ္တိယာ သမ္မုတိသဘာဝတ္တာ။ ကုသလာကုသလာဒိပရမတ္ထဓမ္မေ ဥပါဒါယ ဟိ ဘဂဝတာ အာပတ္တိသမ္မုတိ ပညတ္တာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလ’’န္တိအာဒိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆ ပကဏ္ဏကကထာ)။ န ဟိ ဘဂဝတော အာဏာယတ္တာ အာပတ္တိ ကုသလာဒိပရမတ္ထသဘာဝါ ဟောတိ အနုပသမ္ပန္နာနံ အာဒိကမ္မိကာနဉ္စ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော၊ တဿာ ဒေသနာဒီဟိ ဝိသုဒ္ဓိအဘာဝပ္ပသင်္ဂတော စ။ န ဟိ ကာရဏဗလေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာဒိသဘာဝါ အာပတ္တိ အနုပသမ္ပန္နာဒီသု နိဝတ္တတိ၊ ဥပ္ပန္နာယ စ တဿာ ကေနစိ ဝိနာသော န သမ္ဘဝတိ။ သရသဝိနာသတော ဒေသနာဒိနာ စ အာပတ္တိ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝစနမတ္ထိ၊ န ပန တေန အကုသလာဒိ ဝိဂစ္ဆတိ။ ပိတုဃာတာဒိကမ္မေန ဟိ ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုဘာဝပရိစ္စာဂေန ပါရာဇိကာပတ္တိ ဝိဂစ္ဆတိ၊ န ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလံ အာနန္တရိယာဒိဘာဝတော။ တသ္မာ ဒုမ္မင်္ကူနံ နိဂ္ဂဟာဒိဒသအတ္ထဝသေ (ပါရာ။ ၃၉၊ ပရိ။ ၂) ပဋိစ္စ ဘဂဝတာ ယထာပစ္စယံ သမုပ္ပဇ္ဇမာနေ ကုသလာကုသလာဒိနာမရူပဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တာ သမ္မုတိယေဝ အာပတ္တိ၊ သာ စ ယထာဝိဓိပဋိကမ္မကရဏေန ဝိဂတာ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ဒွတ္တိံသေဝ ဟိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တာနီတိအာဒိ။ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တေနေဝ ဟေတ္ထ ကုသလာဒီနံ အာပတ္တိတော ဘေဒေါ သိဒ္ဓါ။ န ¶ ဟိ တံသမုဋ္ဌိတဿ တတော အဘေဒေါ ယုတ္တော သမုဋ္ဌာနသမုဋ္ဌိတဘေဒဗျဝဟာရုပစ္ဆေဒပ္ပသင်္ဂတော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၆ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ) ပန အာပတ္တိယာ ပရမတ္ထတော ကုသလတ္တမေဝ န သမ္ဘဝတိ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဝစနတော၊ ‘‘အကုသလတ္တံ ပန အဗျာကတတ္တဉ္စ အာပတ္တိယာ သမ္ဘဝတီ’’တိ သညာယ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနက္ခဏေပိ ရူပါဗျာကတတ္တံ အာပတ္တိယာ သမတ္ထေတုံ ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလံ၊ ဣတရေဟိ ဣတရန္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆ ပကိဏ္ဏကကထာ) ဣမံ အဋ္ဌကထာဝစနံ နိဿာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ယံ သိက္ခာပဒသီသေ ဂဟိတံ အာပတ္တိံ ကုသလစိတ္တသမင်္ဂီ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣမိနာ ပန ဝစနေန တံ ကုသလန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော ကုသလဘာဝေါ ပရိယာယတော၊ န ပရမတ္ထတောတိ ဒဿေတိ။ ကုသလစိတ္တေန ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော သဝိညတ္တိကံ ¶ အဝိညတ္တိကံ ဝါ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာကာရပ္ပဝတ္တံ ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ တတ္ထ ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ဣမံ ဝစနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘ဣမိနာ ပန ဝစနေန တံ ကုသလန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော ကုသလဘာဝေါ ပရိယာယတော၊ န ပရမတ္ထတောတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ဣတရေဟိ ဣတရန္တိ ဝစနေန ‘‘ယံ အကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇဟိ၊ တံ အကုသလံ၊ ယံ အဗျာကတစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အဗျာကတ’’န္တိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရေဟီတိ ဝစနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘ဣမိနာပိ ဝစနေန ဣတရန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော အကုသလဘာဝေါ အဗျာကတဘာဝေါ စ ပရိယာယတော ဒဿေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အဝတွာ ကုသလပက္ခေ ဧဝ ကထနဿ ကာရဏံ န ပဿာမ။ ယံ ပန အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလန္တိအာဒိဝစနံ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ ယံ အကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အကုသလန္တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန အကုသလာဒိဘာဝဿ ပရိယာယဒေသိတတ္တာ၊ အာပတ္တိယာ ကုသလဝေါဟာရဿ အယုတ္တတာယ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလန္တိ ဝုတ္တတ္တာ စ။ အာပတ္တိယာ ဟိ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌိတတ္တေပိ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေန သာဝဇ္ဇဓမ္မတ္တာ ကာရဏူပစာရေနာပိ အနဝဇ္ဇကုသလဝေါဟာရော န ယုတ္တော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာနံ အညမညဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ ယထာ အာကာသာဒိသမ္မုတိသစ္စာနံ ဥပ္ပန္နတာဒိဝေါဟာရော ဝိယ ဇာတိဇရာဘင်္ဂါနံ ဥပ္ပန္နတာဒိဝေါဟာရော အနဝဋ္ဌာနာဒိဒေသတော အယုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ကုသလဝေါဟာရော အယုတ္တော ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ အကုသလာဒိဝေါဟာရော ပန ယုတ္တော ¶ ၊ ကာရဏူပစာရေန ပန အကုသလာဒိသဘာဝတာ ယထာဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တနတော။ သုတ္တဿာပိ ဟိ ယထာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒီဟိ ဝိရောဓော န ဟောတိ၊ တထေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလစိတ္တေန ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော…ပေ… ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ၊ တံ အယုတ္တမေဝ ရူပက္ခန္ဓဿ ခဏိကတာယ အာပတ္တိယာပိ ဒေသနာဒိပဋိကမ္မံ ဝိနာဝ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပသင်္ဂတော။ ရူပပရမ္ပရာ အာပတ္တီတိ စေ? တန္န၊ ပဋိကမ္မေနာပိ အဝိဂမပ္ပသင်္ဂတော။ န ဟိ ရူပသန္တတိဒေသနာဒီဟိ ဝိဂစ္ဆတိ သကာရဏာယတ္တတ္တာ၊ ဣတိ သဗ္ဗထာ အာပတ္တိယာ ပရမတ္ထတာ အယုတ္တာ၊ ဧတေနေဝ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘နိပဇ္ဇိတွာ နိရောဓသမာပန္နဿ သဟသေယျဝသေန တထာကာရပ္ပဝတ္တရူပဓမ္မဿေဝ အာပတ္တိဘာဝတော’’တိအာဒိ၊ တမ္ပိ ပဋိသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန နိရောဓသမာပန္နာနံ ရူပဓမ္မမေဝ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နတ္တာ အာပတ္တိ အစိတ္တာ အဝေဒနာ၊ အညတ္ထ ပန သစိတ္တာ သဝေဒနာဝ၊ သဗ္ဗတ္ထာပိ ပညတ္တိသဘာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိသဘာဝံ ပရပရိကပ္ပိတံ နိသေဓေတုံ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိဝစနတော…ပေ… ပဏ္ဏတ္တိမတ္တမေဝ အာပတ္တာဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ သယမေဝ ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ ‘‘တံတံကုသလာဒိဓမ္မသမုပ္ပတ္တိယာ ဘဂဝတာ ပညတ္တာ အာပတ္တိသမ္မုတိ သမုဋ္ဌိတာ’’တိ စ၊ ‘‘ယာဝ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကာရဏာ တိဋ္ဌတီ’’တိ စ၊ ‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကာရဏေဟိ ¶ ဝိနဿတီ’’တိ စ ဝေါဟရီယတိ။ အာပတ္တိယာ စ သမ္မုတိသဘာဝတ္တေပိ ဟိ သဉ္စိစ္စ တံ အာပဇ္ဇန္တဿ၊ ပဋိကိရိယံ အကရောန္တဿ စ အနာဒရေ အကုသလရာသိ စေဝ သဂ္ဂမဂ္ဂန္တရာယော စ ဟောတီတိ လဇ္ဇိနော ယထာဝိဓိံ နာတိက္ကမန္တိ၊ အနတိက္ကမနပ္ပစ္စယာ စ တေသံ အနန္တပ္ပဘေဒါ သီလာဒယော ဓမ္မာ ပရိဝဍ္ဎန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒွတ္တိံသေဝါတိ နိယမော အာပတ္တိနိမိတ္တာနံ ကာယဝစီဝိညတ္တီနံ ဧတေဟေဝ သမုပ္ပဇ္ဇနတော ကတော၊ န ပန သဗ္ဗာပတ္တီနမ္ပိ ဧတေဟေဝ သမုပ္ပဇ္ဇနတော။ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တာနဉှိ ဈာနနိရောဓသမာပန္နာနဉ္စ အဝိညတ္တိဇနကေဟိ ဝိပါကအပ္ပနာစိတ္တေဟိ စေဝ ရူပဓမ္မေဟိ စ သဟသေယျာဒိအာပတ္တိ သမ္ဘဝတိ။

ဒသာတိ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုဒွယေန သဟ အဋ္ဌ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ။ ပညတ္တိံ အဇာနိတွာ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာဒီသု အဘိညာနံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ အကုသလစိတ္တမေဝ၊ ကိဉ္စိ ¶ ကုသလာဗျာကတဝသေန ဒွိစိတ္တံ၊ ကိဉ္စိ တိစိတ္တန္တိ အယမေဝ ဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ နာညောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနန္တိ ပရူပက္ကမေန ဇာယမာနံ အင်္ဂဇာတာဒိစလနံ သာဒိယနစိတ္တသင်္ခါတေ သေဝနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တေန စိတ္တေန သမုပ္ပာဒိတမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဣတရထာ ‘‘သိယာ ကိရိယသမုဋ္ဌာနံ၊ သိယာ အကိရိယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၆ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ကိရိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ ပရူပက္ကမေ သတိ သာဒိယန္တဿ အကိရိယသမုဋ္ဌာနဘာဝတော’’တိအာဒိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ပဌမပါရာဇိကဿ အကိရိယသမုဋ္ဌာနတာယ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု အဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ ကထဉှိ နာမ ပရူပက္ကမေန မေထုနံ သာဒိယန္တော အတ္တနော အင်္ဂဇာတာဒိကာယစလနံ န သာဒိယေယျ၊ သာဒိယနစိတ္တာနုဂုဏမေဝ ပန သကလသရီရေ စိတ္တဇရူပသမုပ္ပတ္တိယာ ဝိညတ္တိပိ သုခုမာ သမုပ္ပန္နာ ဧဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ကာယဒွါရေနေဝ သမုဋ္ဌာနတော ကာယကမ္မန္တိအာဒိ။ စိတ္တံ ပနေတ္ထ အင်္ဂမတ္တံ ဟောတီတိ ကာယဝိညတ္တိ ဧဝ ကာယကမ္မဘာဝေ ကာရဏံ၊ န စိတ္တံ။ တံ ပနေတ္ထ ကာယသင်္ခါတာယ ဝိညတ္တိယာယေဝ အင်္ဂမတ္တံ၊ န ကာယကမ္မဘာဝဿ၊ ဣတရထာ မေထုနဿ ‘‘မနောကမ္မ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ တေနာဟ ‘‘န တဿ ဝသေန ကမ္မဘာဝေါ လဗ္ဘတီ’’တိ။ ကမ္မဘာဝေါတိ ကာယကမ္မဘာဝေါ။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ ဧတံ သမုဋ္ဌာနာဒိကံ။ သိက္ခာပဒသီသေနာတိ တံတံသိက္ခာပဒနိယတအာပတ္တိယာ ဧဝ ဂဟဏတ္ထံ သိက္ခာပဒမုခေန။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ဣဒံ ¶ ကိန္တိ ကထေတုကာမတာပုစ္ဆာ။ ဣမာတိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဝိနီတာနိ အာပတ္တိံ တွံ ဘိက္ခု အာပန္နောတိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၇) ဘဂဝတာ ဝိနိစ္ဆိနိတာနိ ဝတ္ထူနိ ဝိနီတဝတ္ထူနိ။ တံ တံ ဝတ္ထုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါနတော ဒဿနတော ဥဒ္ဒါနဘူတာ ဂါထာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ၊ သင်္ဂဟဂါထာ၊ ဥဒ္ဒေသဂါထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝတ္ထု ဂါထာတိ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခူတိအာဒိကာ ဝိနီတဝတ္ထုပါဠိယေဝ တေသံ တေသံ ဝိနီတဝတ္ထူနံ ဂန္ထနတော ‘‘ဝတ္ထုဂါထာ’’တိ ဝုတ္တာ ¶ ၊ န ဆန္ဒောဝိစိတိလက္ခဏေန။ ဥဒ္ဒါနဂါထာနံ ဝတ္ထု ဝတ္ထုဂါထာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထာတိ ဝိနီတဝတ္ထူသု။ ဒုတိယာဒီနန္တိ ဒုတိယပါရာဇိကာဒီနံ။ ယံ ပဿိတွာ စိတ္တကာရာဒယော သိပ္ပိကာ စိတ္တကမ္မာဒီနိ သိက္ခန္တိ၊ တံ ပဋိစ္ဆန္နကရူပံ၊ ပဋိမာရူပန္တိ အတ္ထော။

၆၇။ ပုရိမာနိ ဒွေတိ မက္ကဋီဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထူနိ ဒွေ။ တာနိပိ ဘဂဝတာ ဝိနီတဘာဝေန ပုန ဝိနီတဝတ္ထူသု ပက္ခိတ္တာနိ။ တတ္ထ တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီတိအာဒိ ပန ကိဉ္စာပိ တေသံ ပဌမံ ကုက္ကုစ္စံ န ဥပ္ပန္နံ၊ ဘိက္ခူဟိ ပန ဘဂဝတာ စ ဂရဟိတွာ ဝုတ္တဝစနံ သန္ဓာယ ပစ္ဆာ ဥပ္ပန္နတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိအာဒိ စ ဘိက္ခူဟိ အာနန္ဒတ္ထေရေန စ ပဌမံ ဘဂဝတော အာရောစိတေ၊ ဘဂဝတာ စ တေသံ ပါရာဇိကတ္တေ ပကာသိတေ ဘီတာ တေ သယမ္ပိ ဂန္တွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပစ္ဆာ အာရောစေန္တိ ဧဝ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွ’’န္တိအာဒိနာ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌာ ပန ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ ပဋိဇာနနဝသေနာပိ အာရောစေန္တိ။ ဘဂဝါပိ အာပတ္တိံ တွန္တိအာဒိနာ တေသံ ပါရာဇိကတ္တံ ဝိနိစ္ဆိနောတိ ဧဝ။ အနုပညတ္တိကထာယံ ပန တံ သဗ္ဗံ အဝတွာ အနုပညတ္တိယာ အနုဂုဏမေဝ ကိဉ္စိမတ္တံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓာပိ တေသံ ဝတ္ထူနံ ဘဂဝတာ ဝိနီတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ဣမံ အဓိပ္ပာယံ အမနသိကတွာ ‘‘အညာနေဝေတာနိ ဝတ္ထူနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုသေတိ ကုသတိဏာနိ။ ကေသေဟီတိ မနုဿကေသေဟိ။

၆၈။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဧတ္ထ ပေါက္ခလံ နာမ သမိဒ္ဓံ သုန္ဒရဉ္စ၊ တဿ ဘာဝေါ ‘‘ပေါက္ခရတာ’’တိ ရ-ကာရံ ကတွာ ဝုတ္တော၊ သမိဒ္ဓတာ သုန္ဒရတာတိ အတ္ထော။ ပဓံသေသီတိ အဘိဘဝိ။ န လိမ္ပတီတိ န အလ္လီယတိ။

၆၉။ ဧဝရူပါ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ ဘိက္ခုနိယော အတ္ထတော ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာပိ ဥဘတောသင်္ဃေ ဥပသမ္ပန္နာသုယေဝ သင်္ဂယှန္တိ ဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပဒတောပိ ဥက္ကဋ္ဌတ္တာ။ ပါဠိယံ ‘‘တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနံ ကတွာ အနုဇာနာမီတိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂန္တိ ¶ ထနာဒိကံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ပုရိသ…ပေ… ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တံ နာနန္တရိကတော ပန ‘‘ပုရိသိန္ဒြိယမ္ပိ အန္တရဟိတံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယဉ္စ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ဣတ္ထိန္ဒြိယာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာတိ အာပတ္တိယော၊ တဿ ဝုဋ္ဌာတုန္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော၊ တာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာပေတုန္တိ ¶ အတ္ထော။ ကထန္တိ အာဟ တာ သဗ္ဗာပိ ဘိက္ခုနီဟိ ကာတဗ္ဗန္တိအာဒိ။ တေန ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယပိ ဂရုကာပတ္တိယာ ပက္ခမာနတ္တစရဏာဒိကံ ဝိဓိံ ဒဿေတိ။

ဩက္ကန္တိကဝိနိစ္ဆယောတိ ပသင်္ဂါနုဂုဏံ ဩတရဏကဝိနိစ္ဆယော။ ဗလဝအကုသလေနာတိ ပရဒါရိကကမ္မာဒိနာ။ ဒုဗ္ဗလကုသလေနာတိ ယထာဝုတ္တဗလဝါကုသလောပဟတသတ္တိနာ တတော ဧဝ ဒုဗ္ဗလဘူတေန ကုသလေန။ ဒုဗ္ဗလအကုသလေနာတိ ပုရိသဘာဝုပ္ပာဒကဗြဟ္မစရိယာဒိဗလဝကုသလောပဟတသတ္တိနာ တတော ဧဝ ဒုဗ္ဗလဘူတေန ပရဒါရိကာဒိအကုသလေန။ သုဂတိယံ ဘာဝဒွယဿ ကုသလကမ္မဇတ္တာ အကုသလေနေဝ ဝိနာသော ကုသလေနေဝ ဥပ္ပတ္တီတိ အာဟ ဥဘယမ္ပီတိအာဒိ။ ဒုဂ္ဂတိယံ ပန အကုသလေနေဝ ဥဘိန္နမ္ပိ ဥပ္ပတ္တိ စ ဝိနာသော စ၊ တတ္ထ ဒုဗ္ဗလဗလဝဘာဝေါဝ ဝိသေသော။

‘‘ဧဟိ မယံ ဂမိဿာမာ’’တိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနဂမနေ ပါစိတ္တိယာပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ ‘‘သံဝိဒဟနံ ပရိမောစေတွာ’’တိ။ တေန ဧကဂါမက္ခေတ္တေပိ ဗဟိဂါမတော အန္တရဃရံ သံဝိဓာယ ဂမနမ္ပိ အာပတ္တိကရမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ပရိမောစနဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ မယန္တိအာဒိ။ ဗဟိဂါမေတိ ဂါမန္တရေ။ ဒုတိယိကာ ဘိက္ခုနီ ပက္ကန္တာ ဝါ ဟောတီတိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၆၉၃) ဝုတ္တအနာပတ္တိလက္ခဏံ အနုလောမေတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဂါမန္တရ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ။ ကောပေတွာတိ ပရိစ္စဇိတွာ။ လဇ္ဇိနိယော…ပေ… လဗ္ဘတီတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနဒုက္ခပီဠိတဿ သင်္ဂဟေပိ အသတိ ဟီနာယာဝတ္တနမ္ပိ ဘဝေယျာတိ ‘‘အာပဒါသူ’’တိ ဝုတ္တအနာပတ္တိအနုလောမေန ဝုတ္တံ။ တာယ ဒုတိယိကံ ဂဟေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ အလဇ္ဇိနိယော…ပေ… လဗ္ဘတီတိ အလဇ္ဇိနီဟိ သဒ္ဓိံ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသေ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော တာ အသန္တပက္ခံ ဘဇန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘အလဇ္ဇိနီဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ ဟိ ဝဋ္ဋေယျ၊ တတောပိ ဒုတိယိကံ ဝိနာ ဂါမန္တရဂမနာဒီသု အာပတ္တိ ဧဝ သိယာ သင်္ဂါဟိကတ္တာ တာသံ သင်္ဂါဟိကလဇ္ဇိနိဂဏတော ဝိယ။ ဉာတိကာ န ဟောန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီတိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာသု အနာဂတဘာဝံ ဒီပေတိ။ တတ္ထာပိ ဝိဿာသိကဉာတိကဘိက္ခုနိယော ဝိနာ ဘိက္ခုနိဘာဝေ အရမန္တဿ မာနပကတိကဿ အာပဒါဋ္ဌာနသမ္ဘဝေန တံ ဝစနံ အပ္ပဋိက္ခိတ္တမ္ပိ တဒညေသံ န ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုဘာဝေပီတိ ဘိက္ခုကာလေပိ ¶ ။ တံ နိဿာယာတိ တံ နိဿယာစရိယံ ကတွာ။ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဥပသမ္ပဒါဂဟဏတ္ထံ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဝိနယကမ္မန္တိ ¶ ဝိကပ္ပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုန ကာတဗ္ဗန္တိ ပုန ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီနံ သန္နိဓိံ ဘိက္ခူဟိ၊ ဘိက္ခူနံ သန္နိဓိံ ဘိက္ခုနီဟိ စ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၂၁) ဝစနတော ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သတ္တမေ ဒိဝသေတိ ဣဒဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ အနာပဇ္ဇိတွာဝ ပုနပိ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပကတတ္တောတိ အပရိဝတ္တလိင်္ဂေါ။ ရက္ခတီတိ တံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနတော ရက္ခတိ၊ အဝိဘတ္တတာယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သာမံ ဂဟေတွာန နိက္ခိပေယျာတိ သဟတ္ထေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာန နိက္ခိပေယျ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ဇာတေ ပုန အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ။

ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ဧတ္ထ ကေစိ ‘‘ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ‘ဂိဟီ ဘဝိဿာမီ’တိ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ ဟီနာယာဝတ္တန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ တတ္တကေန ဘိက္ခုဘာဝဿ အဝိဇဟနတော။ အညေ ပန ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ ဘိက္ခုပဋိညံ ပဟာယ ဂိဟိလိင်္ဂဘာဝူပဂမနမ္ပိ ဟီနာယာဝတ္တန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ။ ပါရာဇိကံ အာပန္နော ဟိ တံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယာဝ ဘိက္ခုပဋိညော ဟောတိ၊ တာဝ ဘိက္ခု ဧဝ ဟောတိ ဘိက္ခူနမေဝ ပါရာဇိကဿ ပညတ္တတ္တာ။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ သော သံဝါသံ သာဒိယန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ သဟသေယျာဒိအာပတ္တိဉ္စ န ဇနေတိ၊ အတ္တာနံ ဩမသန္တဿ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဇနေတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘အသုဒ္ဓါ ဟောတိ ပုဂ္ဂလော အညတရံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော၊ တဉ္စေ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိ သမာနော ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အက္ကောသာဓိပ္ပာယော ဝဒေတိ၊ အာပတ္တိ ဩမသဝါဒဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၈၉)။

ဧကေ ပန ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နာနံ ဒေါသံ ပဋိဇာနိတွာ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ နာမ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ တေနာပိ ပဋိညာယ ဘိက္ခုဘာဝဿ ဝိဇဟနတော။ တေနေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယာဒီသု ဟီနာယာဝတ္တနံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ သမောဓာနေတွာ ¶ ဝိသုံ တံ န ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဗ္ဘမိတုကာမတာယ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ ဣဓ ဟီနာယာဝတ္တနံ တာသံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ အဘာဝတော။ တာသံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနဿာပိ သဗ္ဗသော ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အပ္ပဋိဗာဟိယမေဝ။ တသ္မာ ပါရာဇိကာနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ‘‘ဥပ္ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ ¶ ဟီနာယာဝတ္တနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိဗ္ဘမောတိပိ ဧတဿေဝ နာမံ၊ တေနေဝ တံ ခုဒ္ဒသိက္ခာယံ ‘‘အစ္ဆေဒဝိဿဇ္ဇနဂါဟဝိဗ္ဘမာ’’တိ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနေ ဝိဗ္ဘမနာမေန ဝုတ္တံ။

အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ အညဿ အဒတွာဝ အနတ္ထိကဿေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတဝတ္ထူနံ ဗဟိ ဆဍ္ဍနေန။ ကေစိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတဝတ္ထူသု သာပေက္ခဿ ပုရေ ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝတော ပရိမောစနတ္ထံ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟမတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနမေဝ စီဝရာဒိအဓိဋ္ဌာနပစ္စုဒ္ဓါရော ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တထာဝစနာဘာဝါ။ ယထေဝ ဟိ စီဝရာဒီသု အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝတွာပိ ဝိသုံ ပစ္စုဒ္ဓါရော စ ဝုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ယထာ စ စီဝရာဒီသု ကာယပဋိဗဒ္ဓေသုပိ ပစ္စုဒ္ဓါရေန အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဂစ္ဆတိ၊ န ဧဝမိဓ။ ဣဓ ပန ပဋိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုသ္မိံ အနပေက္ခဿာပိ ကာယတော မုတ္တေယေဝ တသ္မိံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သတက္ခတ္တုမ္ပိ ပရိစ္စဇတု၊ ယာဝ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ ဧတ္ထ စ ‘‘အနပေက္ခာယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ အနပေက္ခတံ မုဉ္စိတွာ ဣဓ ဝိသုံ ဝိဿဇ္ဇနဿ အဘာဝါ။ န ဟေတ္ထ ပစ္စုဒ္ဓါရေ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနဝိဓာနမတ္ထိ။ အပိစ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဝိဿဇ္ဇနေ သတိ ပုရေ ပဋိဂ္ဂဟိတောပိ အာဟာရော ဘုဉ္ဇိတုကမျတာယ ဥပ္ပန္နာယ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော သိယာတိ၊ တထာ စ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တာ သဗ္ဗာပိ ဝိနိစ္ဆယဘေဒါ နိရတ္ထကာ ဧဝ သိယုံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘ဂဏ္ဌိကပတ္တဿ ဝါ ဂဏ္ဌိကန္တရေ သ္နေဟော ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ…ပေ… တာဒိသေ ပတ္တေပိ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၃)။

တတ္ထ ပန ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏံ အနပေက္ခစိတ္တေန ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န စ ဝုတ္တံ။ ကတ္ထစိ ဤဒိသေသု စ ဂဏ္ဌိကပတ္တာဒီသု ပဋိဂ္ဂဟဏေ အပေက္ခာ ကဿစိပိ နတ္ထေဝ တပ္ပဟာနာယ ဝါယာမတော၊ တထာပိ တတ္ထဂတအာမိသေ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဂစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုဿ ပတ္တေ ပုန ဘုဉ္ဇိတုကာမတာပေက္ခာယ ¶ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပတ္တဂတိကေ အာဟာရေပိ တဿာ ဝတ္တနတော။ န ဟိ ပတ္တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ တဂ္ဂတိကံ အာဟာရံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ သက္ကာ၊ နာပိ အာဟာရံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ တဂ္ဂတိကံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ တသ္မာ ဝတ္ထုနော ဝိဿဇ္ဇနမေဝ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ၊ န ပဋိဂ္ဂဟဏဿာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ သန္နိဓိသိက္ခာပဒဿ အနာပတ္တိဝါရေ –

‘‘အန္တောသတ္တာဟံ ¶ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ နဿတိ၊ ဝိနဿတိ၊ ဍယှတိ၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဝိဿာသံ ဂဏှန္တိ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ စတ္တေန ဝန္တေန မုတ္တေန အနပေက္ခော ဒတွာ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ –

ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္ထုဝိဿဇ္ဇနမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အန္တောသတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ ဗာဟိရပရိဘောဂါယ အဓိဋ္ဌာနဝစနတော ဝတ္ထုံ အဝိဿဇ္ဇေတွာပိ ကေဝလံ အနဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ နိယမနမ္ပိ ဝိသုံ ဧကံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏမေဝ၊ ဣဒဉ္စ သန္ဓာယ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဝိဿဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ သုဝုတ္တမေဝ သိယာ၊ တထာ စ ‘‘ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဿဇ္ဇနံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ဗာဟိရပရိဘောဂါဓိဋ္ဌာနဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ။

သာရတ္ထဒီပနိယဉှိ (သာရတ္ထ။ ဒီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၉) ‘‘အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ ဧတ္ထ အညဿ အဒတွာဝ အနတ္ထိကတာယ ‘နတ္ထိ ဣမိနာ ကမ္မံ န ဒါနိ နံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ဝတ္ထူသု ဝါ၊ ‘ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပဋိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဝါ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာ’’တိ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမဿေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုရိမမေဝ ပန ဗာဟိရပရိဘောဂါဓိဋ္ဌာနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန အဋ္ဌကထာသု ‘‘အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနသင်္ခါတေ ဝိဿဇ္ဇေတီ’’တိ ဝုတ္တပါဠိပဒတ္ထေ သင်္ဂဟေတွာ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ နဿတိ၊ ဝိနဿတိ၊ ဍယှတိ၊ ဝိဿာသံ ဝါ ဂဏှန္တီတိ ဣမာနိ ပန ပဒါနိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တီတိ ဣမသ္မိံ ပဒေ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေနာတိ အနုပသမ္ပန္နာနံ ဗလက္ကာရာဒိနာ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန။ ဥပသမ္ပန္နာနဉှိ အစ္ဆိန္ဒနဝိဿာသဂ္ဂါဟေသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခုဝိဟာရေ။ ဥပရောပကာတိ တေန ရောပိတာ ရုက္ခဂစ္ဆာ။ တေရသသု ¶ သမ္မုတီသူတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနပညာပကဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရပဋိဂ္ဂါဟကစီဝရဘာဇကယာဂုဘာဇကဖလဘာဇကခဇ္ဇဘာဇကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဒိယဂါဟာပကပတ္တဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတိသင်္ခါတာသု တေရသသု သမ္မုတီသု။

ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေပိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေပိ ကထိနတ္ထာရဿ၊ တမ္မူလကာနံ ပဉ္စာနိသံသာနဉ္စ အဘာဝဿ သမာနတ္တာ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂါဟပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အဒဿေတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗံ သင်္ဂဟမေဝ ဒဿေတုံ သစေ ပစ္ဆိမိကာယာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သစေ အကုသလဝိပါကေ ¶ …ပေ… ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ပဋိစ္ဆန္နာယ သာဓာရဏာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တဿ အသမာဒိန္နပရိဝါသဿ ဝါ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သစေ ပနဿ ပက္ခမာနတ္တေ အသမာဒိန္နေ ဧဝ ပုန လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿေဝ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထိ ဘိက္ခုကာလေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝတော။ သစေ ပန ဘိက္ခုကာလေပိ သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ၊ အာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိပဋိစ္ဆန္နဘာဝတော ပရိဝါသော စ ဒါတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ ပါရာဇိကံ အာပန္နာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေပိ ပါရာဇိကတ္တဿ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အဝိဇဟနတော ပုန ဥပသမ္ပဒါ န ဒါတဗ္ဗာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ တေသံ သီသစ္ဆိန္နပုရိသာဒယော နိဒဿိတာ။

၇၁။ တထေဝါတိ မုစ္စတု ဝါ မာ ဝါတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ အညေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဤဒိသေ ဌာနေ အသာဒိယနံ ဒုက္ကရံ သောတာပန္နာဒိအရိယာနံ တတ္ထ ဒုက္ကရတ္တာဘာဝါ။ န ဟိ အရိယာ ပါရာဇိကာဒိလောကဝဇ္ဇာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။

၇၃။ သုဖုသိတာတိ ဥပရိမာယ ဒန္တပန္တိယာ ဟေဋ္ဌိမာ ဒန္တပန္တိ အာဟစ္စ ဌိတာ၊ အဝိဝဋာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အန္တောမုခေ ဩကာသော နတ္ထီ’’တိ။ ဥပ္ပာဋိတေ ပန ဩဋ္ဌမံသေ ဒန္တေ သုယေဝ ဥပက္ကမန္တဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ နိမိတ္တေန ဗဟိနိမိတ္တေ ဆုပနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဗဟိနိက္ခန္တဒန္တဇိဝှာသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဇ္ဈာမတဏှိကာ နာမ လောမကူပေဟိ သမုဋ္ဌိတအဂ္ဂိဇာလာဟိ ဒဍ္ဎသရီရတာယ အတိဝိယ တသိတရူပါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခုပ္ပိပါသာသုရာ အဋ္ဌိစမ္မာဝသိဋ္ဌာ ဘယာနကသရီရာ ပေတိယော သင်္ဂဟိတာ။ ဝိသညံ ကတွာတိ ယထာ သော ကတမ္ပိ ¶ ဥပက္ကမံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ကတွာ။ တေန စ ဝိသညီ အဟုတွာ သာဒိယန္တဿ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒေါတိ ဝါတပိတ္တာဒိဒေါသေဟိ ကာယဝိညာဏာနုပ္ပာဒကဘာဝေန ဒူသိတကာယပ္ပသာဒေါ၊ န ပန ဝိနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒေါ။ သီသေ ပတ္တေတိ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပါဒနေ ဇာတေ။ အပ္ပဝေသေတုကာမတာယ ဧဝ နိမိတ္တေန နိမိတ္တဆုပနေ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ သေဝေတုကာမဿ ပန တတ္ထာပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခဋမေဝ သာမန္တ’’န္တိ။

၇၄။ ဇာတိ-သဒ္ဒေန သုမနပုပ္ဖပရိယာယေန တန္နိဿယော ဂုမ္ဗော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဇာတိပုပ္ဖဂုမ္ဗာန’’န္တိ။ တေန စ ဇာတိယာ ဥပလက္ခိတံ ဝနံ ဇာတိယာဝနန္တိ အလုတ္တသမာသောတိ ဒဿေတိ။ ဧကရသန္တိ ဝီထိစိတ္တေဟိ အသမ္မိဿံ။

၇၇။ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမှီတိ ဣတ္ထီဟိ ကတအဇ္ဈာစာရဝတ္ထုသ္မိံ။ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရန္တိ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ¶ ကဏ္ဋကဒွါရံ၊ ဧဝမေဝ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ ယံ ဥဘောသု ပဿေသု ရုက္ခထမ္ဘေ နိခနိတွာ တတ္ထ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တိဿော ရုက္ခသူစိယော ပဝေသေတွာ ကရောန္တိ၊ တံ ရုက္ခသူစိဒွါရံ နာမ။ ပဝေသနနိက္ခမနကာလေ ပန အပနေတွာ ထကနကယောဂ္ဂေန ကဏ္ဋကသာခါပဋလေန ယုတ္တံ ဒွါရံ ကဏ္ဋကဒွါရံ နာမ။ ဂါမဒွါရဿ ပိဓာနတ္ထံ ပဒရေန ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ ဝါ ကတဿ ကဝါဋဿ ဥဒုက္ခလပါသရဟိတတာယ ဧကေန သံဝရိတုံ ဝိဝရိတုဉ္စ အသက္ကုဏေယျဿ ဟေဋ္ဌာ ဧကံ စက္ကံ ယောဇေန္တိ၊ ယေန ပရိဝတ္တမာနေန တံ ကဝါဋံ သုခထကနံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ကလကယုတ္တဒွါရ’’န္တိ။ စက္ကမေဝ ဟိ လာတဗ္ဗဋ္ဌေန သံဝရဏဝိဝရဏတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌေန စက္ကလကံ၊ တေန ယုတ္တမ္ပိ ကဝါဋံ စက္ကလကံ နာမ၊ တေန ယုတ္တံ ဒွါရံ စက္ကလကယုတ္တဒွါရံ။ မဟာဒွါရေသု ပန ဒွေ တီဏိပိ စက္ကလကာနိ ယောဇေန္တီတိ အာဟ ဖလကေသူတိအာဒိ။ ကိဋိကာသူတိ ဝေဠုပေသိကာဟိ ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ စ ကတထကနကေသု။ သံသရဏကိဋိကဒွါရန္တိ စက္ကလကယန္တေန သံသရဏကိဋိကာယုတ္တမဟာဒွါရံ။ ဂေါပ္ဖေတွာတိ အာဝုဏိတွာ၊ ရဇ္ဇူဟိ ဂန္ထေတွာ ဝါ။ ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝါတိ ဧတ္ထ ကိလဉ္ဇသာဏိဒွါရမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ တဂ္ဂတိကတ္တာ။ အထ ဘိက္ခူ…ပေ… နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ သန္နိဟိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နိပန္နေပိ အာဘောဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေ ပန အာဘောဂံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ အသန္တပက္ခေ ဌိတတ္တာ။ ရဟော ¶ နိသဇ္ဇာယ ဝိယ ဒွါရသံဝရဏံ နာမ မာတုဂါမာနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ အနုညာတန္တိ အာဟ ဘိက္ခုနိံ ဝါတိအာဒိ။ နိဿေဏိံ အာရောပေတွာတိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌိမတလဿ သဒွါရဗန္ဓတာယ ဝုတ္တံ။ စတူသု ဒိသာသု ပရိက္ခိတ္တဿ ကုဋ္ဋဿ ဧကာဗဒ္ဓတာယ ‘‘ဧကကုဋ္ဋကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရောတိ ပါဠိယာ အာဂစ္ဆန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေတိ ဧတ္ထ ပရိက္ခေပဿ ဥဗ္ဗေဓတော ပမာဏံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

မဟာပရိဝေဏန္တိ မဟန္တံ အင်္ဂဏံ၊ တေန စ ဗဟုဇနသဉ္စာရံ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ မဟာဗောဓီတိအာဒိ။ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟတိ၊ အနာပတ္တိ အနာပတ္တိခေတ္တဘူတာယ ရတ္တိယာ သုဒ္ဓစိတ္တေန နိပန္နတ္တာ။ ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ အာပတ္တီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ အနုဋ္ဌဟိတွာ သယိတသန္တာနေန သုပတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကတ္တဗ္ဗဿ ဒွါရသံဝရဏာဒိနော အကတတ္တာ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတိ အနာပတ္တိခေတ္တေ ကတနိပဇ္ဇနကိရိယာယ အနင်္ဂတ္တာ။ အယဉှိ အာပတ္တိ ဤဒိသေ ဌာနေ အကိရိယာ၊ ဒိဝါ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇနက္ခဏေ ကိရိယာ စ အစိတ္တကာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုရာရုဏာ ပဗုဇ္ဈိတွာပိ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တဿာပိ ပုရိမနယေန အာပတ္တိယေဝ။ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ…ပေ… အာပတ္တိယေဝါတိ ဧတ္ထ ကဒါ တဿ အာပတ္တီတိ? ဝုစ္စတေ – န တာဝ ရတ္တိယံ ‘‘ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အနာဒရိယဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပန ဒိဝါသယနဒုက္ကဋမေဝ န ¶ ဟောတိ အနာဒရိယဒုက္ကဋတ္တာ။ ဧဝံ အရုဏုဂ္ဂမနေ ပန အစိတ္တကံ အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော သစေ ဒွါရံ သံဝရိတွာ ‘‘အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိပဇ္ဇတိ၊ ဒွါရေ စ အညေဟိ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဝိဝဋေပိ တဿ အနာပတ္တိယေဝ ဒွါရပိဒဟနဿ ရတ္တိဒိဝါဘာဂေသု ဝိသေသာဘာဝါ။ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနဿေဝ ကာလဝိသေသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န တပ္ပရိဟာရဿာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဒိဝါ သံဝရိတွာ နိပန္နဿ ကေနစိ ဝိဝဋေပိ ဒွါရေ အနာပတ္တိယေဝ။ အတ္တနာပိ အနုဋ္ဌဟိတွာဝ သတိ ပစ္စယေ ဝိဝဋေပိ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ စ န ဝုဋ္ဌာတီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ ဥဋ္ဌာတိ။ အာပတ္တိယေဝါတိ မူလာပတ္တိံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အနာဒရိယအာပတ္တိ ပန ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌိတဿာပိ တဿ ဟောတေဝ ‘‘ဒုက္ကဋာ ¶ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ စ ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာ မူလာပတ္တိယာ မုတ္တောပိ အနာဒရိယဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။

နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတီတိ ဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပါဒါနံ ပန ဘူမိတော အမောစိတတ္တာ အယံ နိပန္နော နာမ န ဟောတိ၊ တေနေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ အပဿာယ သုပန္တဿာတိ ကဋိဋ္ဌိတော ဥဒ္ဓံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပဒေသံ ဘူမိံ အဖုသာပေတွာ ထမ္ဘာဒိံ အပဿာယ သုပန္တဿ။ ကဋိဋ္ဌိံ ပန ဘူမိံ ဖုသာပေန္တဿ သယနံ နာမ ဟောတိ။ ပိဋ္ဌိပသာရဏလက္ခဏာ ဟိ သေယျာ။ ဒီဃဝန္ဒနာဒီသုပိ တိရိယံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကာနံ ပသာရိတတ္တာ နိပဇ္ဇနမေဝါတိ အာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာဝ ‘‘ဝန္ဒာမီတိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇီ’’တိအာဒီသု နိပဇ္ဇနဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ တဿာပိ အနာပတ္တိ ပတနက္ခဏေ အဝိသယတ္တာ၊ ဝိသယေ ဇာတေ သဟသာ ဝုဋ္ဌိတတ္တာ စ။ ယဿ ပန ဝိသညိတာယ ပစ္ဆာပိ အဝိသယော၊ ဧတဿ အနာပတ္တိယေဝ ပတိတက္ခဏေ ဝိယ။ တတ္ထေဝ သယတိ န ဝုဋ္ဌာတီတိ ဣမိနာ ဝိသယေပိ အကရဏံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝ ‘‘တဿ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧကဘင်္ဂေနာတိ ဥဘော ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ ဧကပဿေန သရီရံ ဘဉ္ဇိတွာ နိပန္နော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ တေန ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယ လိခိတမဟာပဒုမတ္ထေရဝါဒေါ အယ’’န္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သုပန္တဿာပိ အဝိသယတ္တမတ္ထီတိ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ‘‘အဝိသယတ္တာ ပန အာပတ္တိ န ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာစရိယာ ပန သုပန္တဿ ဝိသညတ္တာဘာဝေန ဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိံ န ကထယန္တိ။ ဝိသညတ္တေ သတိ အနာပတ္တိယေဝ။ ဒွေ ပန ဇနာတိအာဒိပိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဝစနံ၊ တဒေဝ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ ပမာဏံ။ ယက္ခဂဟိတဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဝိသညီဘူတောပိ သင်္ဂဟိတော။ ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နော ပန အနိပန္နတ္တာ အာပတ္တိတော မုစ္စတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၇၈။ အပဒေတိ ¶ အာကာသေ။ ပဒန္တိ ပဒဝဠဉ္ဇံ၊ တေနာဟ ‘‘အာကာသေ ပဒ’’န္တိ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသော အဂ္ဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယော အယံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂။ ဒုတိယပါရာဇိကံ

အဒုတိယေနာတိ ¶ ¶ အသဒိသေန ဇိနေန ယံ ဒုတိယံ ပါရာဇိကံ ပကာသိတံ၊ တဿ ဣဒါနိ ယသ္မာ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ပတ္တော၊ တသ္မာ အဿ ဒုတိယဿ အယံ သံဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ဓနိယဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၈၄။ ရာဇူဟိ ဂဟိတန္တိ ရာဇဂဟန္တိ အာဟ ‘‘မန္ဓာတူ’’တိ။ ရာဇပုရောဟိတေန ပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ရာဇပရိဂ္ဂဟိတမေဝါတိ မဟာဂေါဝိန္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ နဂရသဒ္ဒါပေက္ခာယ စေတ္ထ ‘‘ရာဇဂဟ’’န္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော။ အညေပေတ္ထ ပကာရေတိ သုသံဝိဟိတာရက္ခတ္တာ ရာဇူနံ ဂဟံ ဂေဟဘူတန္တိ ရာဇဂဟန္တိအာဒိကေ ပကာရေ။ ဝသန္တဝနန္တိ ကီဠာဝနံ၊ ဝသန္တကာလေ ကီဠာယ ယေဘုယျတ္တာ ပန ဝသန္တဝနန္တိ ဝုတ္တံ။

သဒွါရဗန္ဓာတိ ဝဿူပဂမနယောဂ္ဂတာဒဿနံ။ နာလကပဋိပဒန္တိ သုတ္တနိပါတေ (သု။ နိ။ ၆၈၄ အာဒယော) နာလကတ္ထေရဿ ဒေသိတံ မောနေယျပဋိပဒံ။ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနန္တိ တိဏပဏ္ဏဣဋ္ဌကသိလာသုဓာသင်္ခါတာနံ ပဉ္စန္နံ။ နော စေ လဘတိ…ပေ… သာမမ္ပိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နာဝါသတ္ထဝဇေ ဌပေတွာ အညတ္ထ ‘‘အသေနာသနိကော အဟ’’န္တိ အာလယကရဏမတ္တေန ဥပဂမနံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနံ ပရိယေသိတွာ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေနာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဟိ ပါဠိယံ ‘‘နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနာပီ’’တိ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အဝိသေသေန ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ နာဝါသတ္ထဝဇေသုယေဝ စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၃) အသတိပိ သေနာသနေ အာလယကရဏဝသေန ဝဿူပဂမနံ အနုညာတံ၊ နာညတ္ထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယမနုဓမ္မတာတိ သာမီစိဝတ္တံ။ ကတိကဝတ္တာနီတိ ဘဿာရာမတာဒိံ ဝိဟာယ သဗ္ဗဒါ အပ္ပမတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိအာဒိကတိကဝတ္တာနိ။ ခန္ဓကဝတ္တာနီတိ ‘‘အာဂန္တုကာဒိခန္ဓကဝတ္တံ ပူရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။

ဝဿံဝုတ္ထာတိ ပဒဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ပါဋိပဒဒိဝသတော ¶ ပဋ္ဌာယ ‘ဝုတ္ထဝဿာ’တိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ ပဝါရေတွာ ဝါ အပ္ပဝါရေတွာ ဝါ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တေဟိ ¶ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တေ သတိ ဧဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ နာသတိ၊ ဣတရထာ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဟိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၅) စ ဝုတ္တံ။ ဣဓေဝ စ ဝဿံဝုတ္ထာ တေမာသစ္စယေန…ပေ… ပက္ကမိံသူတိ ဝုတ္တံ။ ပဝါရဏာဒိဝသောပိ တေမာသပရိယာပန္နောဝ။ ကေစိ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ တီဟိ ဌာနေဟိ ပဝါရေတုန္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၉) ပဝါရဏာကမ္မဿ ပုဗ္ဗေယေဝ ဝဿံဝုတ္ထာနန္တိ ဝုတ္ထဝဿတာယ ဝုတ္တတ္တာ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တံ ဝိနာပိ ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ ဝုတ္ထဝဿာနဉှိ ပဝါရဏာနုဇာနနံ အနုပဂတဆိန္နဝဿာဒီနံ နိဝတ္တနတ္ထံ ကတံ၊ န ပန ပဝါရဏာဒိဝသေ အဝသိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထံ တဒတ္ထဿ ဣဓ ပသင်္ဂါဘာဝါ၊ ပဝါရဏံ ကာတုံ အနုစ္ဆဝိကာနံ ပဝါရဏာ ဣဓ ဝိဓီယတိ၊ ယေ စ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝဿစ္ဆေဒဉ္စ အကတွာ ယာဝ ပဝါရဏာဒိဝသာ ဝသိံသု၊ တေ တတ္တကေန ပဝါရဏာကမ္မံ ပတိ ပရိယာယတော ဝုတ္ထဝဿာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ အပ္ပကံ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ ဉာယတော၊ န ကထိနကမ္မံ ပတိ တေမာသဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ၊ ဣတရထာ တသ္မိံ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေပိ ကထိနတ္ထာရပ္ပသင်္ဂတော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ဣဒံ ပန ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၈၅) စ နိပ္ပရိယာယတော မဟာပဝါရဏာယ အနန္တရပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ကထိနတ္ထာရံ ပက္ကမနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပရိဝါရေ စ ‘‘ကထိနဿ အတ္ထာရမာသော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ (ပရိ။ ၄၁၂) ဝတွာ ‘‘ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ (ပရိ။ ၄၁၂) ဝုတ္တံ။ ယော ဟိ ကထိနတ္ထာရဿ ကာလော၊ တတော ပဋ္ဌာယေဝ စာရိကာပက္ကမနဿာပိ ကာလော၊ န တတော ပုရေ ဝဿံဝုတ္ထာနံယေဝ ကထိနတ္ထာရာရဟတ္တာ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပဝါရဏာဒိဝသေ ကထိနတ္ထာရော န ဝဋ္ဋတိ၊ တဒဂ္ဂေန ဘိက္ခူပိ ဝုတ္ထဝဿာ န ဟောန္တိ ပဝါရဏာဒိဝသဿ အဝုတ္ထတ္တာ။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၈၄) ‘‘ဧကဒေသေန အဝုတ္ထမ္ပိ တံ ဒိဝသံ ဝုတ္ထဘာဂါပေက္ခာယ ဝုတ္ထမေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ တံဒိဝသပရိယောသာနေ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဝသန္တောဝ ဟိ တံ ဒိဝသံ ဝုတ္ထော နာမ ဟောတိ ¶ ပရိဝါသအရညဝါသာဒီသု ဝိယ၊ အယဉ္စ ဝိစာရဏာ ဥပရိ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ တတ္ထေဝ တံ ပါကဋံ ကရိဿာမ။

မဟာပဝါရဏာယ ¶ ပဝါရိတာတိ ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ အစ္ဆိန္နဝဿတာဒဿနပရံ ဧတံ ကေနစိ အန္တရာယေန အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ။ န ဩဝဿိယတီတိ အနောဝဿကန္တိ ကမ္မသာဓနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ န တေမိယတိ၊ တထာ ကတွာတိ အတ္ထော။ အနဝယောတိ ဧတ္ထ အနုသဒ္ဒေါ ဝိစ္ဆာယံ ဝတ္တတီတိ အာဟ အနု အနု အဝယောတိအာဒိ။ အာစရိယဿ ကမ္မံ အာစရိယကန္တိ အာဟ ‘‘အာစရိယကမ္မေ’’တိ။ ကဋ္ဌကမ္မံ ထမ္ဘာဒိ။ တေလတမ္ဗမတ္တိကာယာတိ တေလမိဿာယ တမ္ဗမတ္တိကာယ။

၈၅။ ကုဋိကာယ ကရဏဘာဝန္တိ ကုဋိယာ ကတဘာဝံ။ ကိံ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေ အနာဂတပ္ပစ္စယဝိဓာနံ သန္ဓာယ တဿ လက္ခဏန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ထေရဿ ပါဏဃာတာဓိပ္ပာယော နတ္ထိ၊ အနုပပရိက္ခိတွာ ကရဏေန ပန ဗဟူနံ ပါဏာနံ မရဏတ္တာ ပါဏေ ဗျာဗာဓေန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါတဗျဘာဝန္တိ ဝိနာသေတဗ္ဗတံ။ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တာနန္တိ ထေရေန အကတေပိ ပါဏာတိပါတေ ပါဏကာနံ မရဏမတ္တေန ပစ္ဆိမာနံ လေသေန ဂဟဏာကာရံ ဒဿေတိ၊ တေန စ ‘‘မမ တာဒိသံ အကုသလံ နတ္ထီ’’တိ ပစ္ဆိမာနံ ဝိပလ္လာသလေသဂ္ဂဟဏနိမိတ္တကိစ္စံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိန္တိ ဒိဋ္ဌဿ ကမ္မဿ အနုပဂမနံ အနုကိရိယံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ လဒ္ဓိယာ အနုဂမနံ ဂါဟံ။ ဃံသိတဗ္ဗေတိ မဒ္ဒိတဗ္ဗေ၊ ဝိနာသိတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ ကတံ လဘိတွာ တတ္ထ ဝသန္တာနမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဣဒံ ဘဂဝတာ ကုဋိယာ ဘေဒါပနဝစနေန သိဒ္ဓံ၊ သာပိ တိဏဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ တုလာထမ္ဘာဒီဟိ အမိဿာ သုဒ္ဓမတ္တိကာမယာပိ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတာ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ဟိ ဣဋ္ဌကာဟိယေဝ ထမ္ဘေ စိနိတွာ တဒုပရိ ဣဋ္ဌကာဟိယေဝ ဝိတာနာဒိသဏ္ဌာနေန တုလာဒိဒါရုသမ္ဘာရဝိရဟိတံ ဆဒနမ္ပိ ဗန္ဓိတွာ ဣဋ္ဌကာမယမေဝ အာဝသထံ ကရောန္တိ၊ တာဒိသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဉ္ဇကာဝသထသင်္ခေပေန ကတာတိ ဧတ္ထ ဂိဉ္ဇကာ ဝုစ္စန္တိ ဣဋ္ဌကာ၊ တာဟိယေဝ ကတော အာဝသထော ဂိဉ္ဇကာဝသထော။ ဝယကမ္မမ္ပီတိ မတ္တိကုဒ္ဓါရဏဣဋ္ဌကဒါရုစ္ဆေဒနာဒိကာရကာနံ ဒိန္နဘတ္တဝေတ္တနာဒိဝတ္ထုဗ္ဗယေန နိပ္ဖန္နကမ္မမ္ပိ အတ္ထိ၊ ဧတေန ကုဋိဘေဒကာနံ ဂီဝါဒိဘာဝံ ပရိသင်္ကတိ။ တိတ္ထိယဓဇောတိ တိတ္ထိယာနမေဝ သညာဏဘူတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ ဤဒိသေသု စာဋိအာဒီသု ဝသန္တိ။ အညာနိပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အတ္တနာ ဝုတ္တကာရဏဒွယမ္ပိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ သဗ္ဗမတ္တိကာမယာ ¶ ကုဋိ သီတကာလေ အတိသီတာ ဥဏှကာလေ စ ဥဏှာ သုကရာ စ ဟောတိ စောရေဟိ ဘိန္ဒိတုံ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဌပိတပတ္တစီဝရာဒိကံ သီတုဏှစောရာဒီဟိ ဝိနဿတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပတ္တစီဝရဂုတ္တတ္ထာယာ’’တိ။ ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ ဘိန္ဒာပေယျ ဝါ အနုပဝဇ္ဇောတိ ဣဒံ အယံ ကုဋိ ဝိယ သဗ္ဗထာ အနုပယောဂါရဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ပဉ္စဝဏ္ဏသုတ္တေဟိ ဝိနဒ္ဓဆတ္တာဒိကံ၊ တတ္ထ အကပ္ပိယဘာဂေါဝ ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န တဒဝသေသော တဿ ကပ္ပိယတ္တာ၊ တံ ဆိန္ဒန္တော ဥပဝဇ္ဇောဝ ဟောတိ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။

ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ

ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကံ ¶ သလာကပဉ္ဇရန္တိ ဧတ္ထ ယော ပဉ္ဇရသလာကာနံ မဇ္ဈဋ္ဌော ဗုန္ဒေ ပုထုလော အဟိစ္ဆတ္တကသဒိသော အဂ္ဂေ သဆိဒ္ဒေါ ယတ္ထ ဒဏ္ဍန္တရံ ပဝေသေတွာ ဆတ္တံ ဂဏှန္တိ၊ ယော ဝါ သယမေဝ ဒီဃတာယ ဂဟဏဒဏ္ဍော ဟောတိ၊ အယံ ဆတ္တဒဏ္ဍော နာမ၊ တဿ အပရိဂဠနတ္ထာယ ဆတ္တသလာကာနံ မူလပ္ပဒေသဒဏ္ဍဿ သမန္တတော ဒဠှပဉ္ဇရံ ကတွာ သုတ္တေဟိ ဝိနန္ဓန္တိ၊ သော ပဒေသော ဆတ္တဒဏ္ဍဂါဟကသလာကပဉ္ဇရံ နာမ၊ တံ ဝိနန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယာတိ ဣမိနာ ထိရကရဏတ္ထမေဝ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေန ဝိနန္ဓိယမာနံ ယဒိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ဟောတိ၊ န တတ္ထ ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ အာရဂ္ဂေနာတိ နိခါဒနမုခေန။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒေတိ ဒဏ္ဍမူလေ ကောဋိယံ။ ဆတ္တမဏ္ဍလိကန္တိ ဆတ္တပဉ္ဇရေ မဏ္ဍလာကာရေန ဗဒ္ဓဒဏ္ဍဝလယံ။ ဥက္ကိရိတွာတိ နိန္နံ၊ ဥန္နတံ ဝါ ကတွာ။

နာနာသုတ္တကေဟီတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ တထာ ကရောန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တကေနာပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ‘‘ပကတိသူစိကမ္မမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋမုခေတိ ဒွိန္နံ ပဋ္ဋာနံ သင်္ဃဋိတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပရိယန္တေတိ စီဝရပရိယန္တေ၊ အနုဝါတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဝေဏိန္တိ ဝရကသီသာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ သင်္ခလိကန္တိ ဒိဂုဏသင်္ခလိကာကာရေန သိဗ္ဗနံ၊ ဝေဏိံ ဝါ သင်္ခလိကံ ဝါ ကရောန္တီတိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ အဂ္ဃိယံ နာမ စေတိယသဏ္ဌာနံ၊ ယံ အဂ္ဃိယတ္ထမ္ဘောတိ ဝဒန္တိ။ ဥက္ကိရန္တီတိ ဥဋ္ဌပေန္တိ။ စတုကောဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကောဏသုတ္တပိဠကာတိ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏေဟိ ဗဟိ နိဂ္ဂတသုတ္တာနံ ¶ ပိဠကာကာရေန ဌပိတကောဋိယောတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တေ ပိဠကေ ဆိန္ဒိတွာ ဒုဝိညေယျာ ကာတဗ္ဗာတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘ကောဏသုတ္တာ စ ပိဠကာတိ ဒွေယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏတော ကောဏေဟိ နီဟတသုတ္တာ ကောဏသုတ္တာ နာမ။ သမန္တတော ပန ပရိယန္တေန ကတာ စတုရဿသုတ္တာ ပိဠကာ နာမ။ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ကေစိ စီဝရတော ဝိသုံ ပညာယနတ္ထာယ ဝိကာရယုတ္တံ ကရောန္တိ၊ တံ နိသေဓာယ ‘‘ဒုဝိညေယျရူပါ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သဗ္ဗထာ အစက္ခုဂေါစရဘာဝေန သိဗ္ဗနတ္ထာယ တထာသိဗ္ဗနဿ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ယထာ ပကတိစီဝရတော ဝိကာရော န ပညာယတိ၊ ဧဝံ သိဗ္ဗိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ရဇနကမ္မတော ပုဗ္ဗေ ပညာယမာနောပိ ဝိသေသော စီဝရေ ရတ္တေ ဧကဝဏ္ဏတာယ န ပညာယတီတိ အာဟ ‘‘စီဝရေ ရတ္တေ’’တိ။ မဏိနာတိ နီလမဏိအာဒိမဋ္ဌပါသာဏေန၊ အံသဝဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒိကံ ပန အစီဝရတ္တာ သင်္ခါဒီဟိ ဃံသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ကဏ္ဏသုတ္တကန္တိ စီဝရဿ ဒီဃတော တိရိယဉ္စ သိဗ္ဗိတာနံ စတူသု ကဏ္ဏေသု ကောဏေသု စ နိက္ခန္တာနံ သုတ္တသီသာနမေတံ နာမံ၊ တံ ဆိန္ဒိတွာဝ ပါရုပိတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘ရဇိတကာလေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဘဂဝတာ အနုညာတံ ဧကံ ကဏ္ဏသုတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ တံ ပန နာမေန ¶ သဒိသမ္ပိ ဣတော အညမေဝါတိ ဒဿေတုံ ယံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ လဂ္ဂနတ္ထာယာတိ စီဝရရဇ္ဇုယံ စီဝရဗန္ဓနတ္ထာယ။ ဂဏ္ဌိကေတိ ဒန္တာဒိမယေ။ ပီဠကာတိ ဗိန္ဒုံ ဗိန္ဒုံ ကတွာ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗပီဠကာ။

ထာလကေ ဝါတိ တမ္ဗာဒိမယေ ပုဂ္ဂလိကေ တိဝိဓေပိ ကပ္ပိယထာလကေ။ န ဝဋ္ဋတီတိ မဏိဝဏ္ဏကရဏပ္ပယောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေလဝဏ္ဏကရဏတ္ထံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမဏ္ဍလေတိ တိပုသီသာဒိမယေ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တာနိ ပတ္တမဏ္ဍလာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ ရူပကာကိဏ္ဏာနိ ဘိတ္တိကမ္မကတာနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၃) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မကရဒန္တကံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၃) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မကရဒန္တကံ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန ပါဠိယာ လဒ္ဓမ္ပိ ဣဓ ပါဠိယာ မုတ္တတ္တာ ပါဠိမုတ္တကနယေ ဝုတ္တံ။ ဧဝမညမ္ပိ ဤဒိသံ။

လေခါ န ဝဋ္ဋတီတိ အာရဂ္ဂေန ဒိန္နလေခါဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဇာတိဟိင်္ဂုလိကာဒိဝဏ္ဏေဟိ ကတလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တမုခဝဋ္ဋိယန္တိ ဓမကရဏဿ ဟတ္ထေန ဂဟဏဆတ္တာကာရဿ ¶ မုခဝဋ္ဋိယံ၊ ‘‘ပရိဿာဝနစောဠဗန္ဓနဋ္ဌာနေ’’တိ ကေစိ။

ဒေဍ္ဍုဘသီသန္တိ ဥဒကသပ္ပသီသံ။ အစ္ဆီနီတိ ကုဉ္ဇရစ္ဆိသဏ္ဌာနာနိ။ ဧကမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဧကရဇ္ဇုကံ ဒိဂုဏံ တိဂုဏံ ကတွာပိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကမေဝ ပန သတဝါရမ္ပိ သရီရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုက’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တံ မုရဇသင်္ခံ န ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မုရဇဉှိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတံ၊ ဣဒံ ပန မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏသင်္ခါတံ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနဉ္စ ဒသာသု ဝဋ္ဋတိ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဇီရန္တိ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝုတ္တတ္တာ။

ဝိဓေတိ ဒသာပရိယောသာနေ ထိရဘာဝါယ ဒန္တဝိသာဏသုတ္တာဒီဟိ ကတ္တဗ္ဗေ ဝိဓေ။ အဋ္ဌ မင်္ဂလာနိ နာမ သင်္ခေါ စက္ကံ ပုဏ္ဏကုမ္ဘော ဂယာ သိရီဝစ္ဆော အင်္ကုသော ဓဇံ သောဝတ္တိကန္တိ ဝဒန္တိ။ မစ္ဆယုဂဠဆတ္တနန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒိဝသေနပိ ဝဒန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တန္တိ ဒန္တာဒီဟိ ကတဝိဓဿ ဥဘောသု ကောဋီသု ကတပရိစ္ဆေဒရာဇိမတ္တံ။

‘‘ဥဇုကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စတုရဿာဒိသဏ္ဌာနာပိ အဉ္ဇနီ ဝင်္ကဂတိကာ န ဝဋ္ဋတိ။ သိပါဋိကာယာတိ ¶ ဝါသိအာဒိဘဏ္ဍနိက္ခိပနပသိဗ္ဗကေ။ အာရကဏ္ဋကံ နာမ ပေါတ္ထကာဒိအအသင်္ခါရဏတ္ထံ ကတဒီဃမုခသတ္ထကန္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘမကာရာနံ ဒါရုအာဒိလိခနသတ္ထက’’န္တိ ကေစိ။ ဝဋ္ဋမဏိကန္တိ ဝဋ္ဋံ ကတွာ ဥဋ္ဌပေတဗ္ဗံ ပုပ္ဖုဠကံ။ အညန္တိ ဣမိနာ ပိဠကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပိပ္ဖလိကေတိ ယံ ကိဉ္စိ ဆေဒနကေ ခုဒ္ဒကသတ္ထေ။ ဝလိတကန္တိ နခစ္ဆေဒနကာလေ ဒဠှဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝလီဟိ ယုတ္တမေဝ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ယံ အညမ္ပိ ဝိကာရံ ဒဠှီကမ္မာဒိအတ္ထာယ ကရောန္တိ၊ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယ၊ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ၊ တေန စ ကတ္တရဒဏ္ဍကောဋိယံ အညမညမ္ပိ ဃဋ္ဋနေန သဒ္ဒနိစ္ဆရဏတ္ထာယ ကတံ အယောဝလယာဒိကံ သံယုတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယတော ဥပပန္နံ ဟောတိ။ မဏ္ဍလန္တိ ဥတ္တရာရဏိယာ ပဝေသနတ္ထံ အာဝါဋမဏ္ဍလံ ဟောတိ။ ဥဇုကမေဝ ဗန္ဓိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဥဘောသု ဝါ ပဿေသု ဧကပဿေ ဝါတိ ဝစနသေသော။ ဝါသိဒဏ္ဍဿ ဥဘောသု ပဿေသု ဒဏ္ဍကောဋီနံ အစလနတ္ထံ ဗန္ဓိတုန္တိ အတ္ထော။

အာမဏ္ဍသာရကေတိ ¶ အာမလကဖလာနိ ပိသိတွာ တေန ကက္ကေန ကတတေလဘာဇနေ။ တတ္ထ ကိရ ပက္ခိတ္တံ တေလံ သီတလံ ဟောတိ။ ဘူမတ္ထရဏေတိ ကဋသာရာဒိမယေ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ အတ္ထရိတဗ္ဗအတ္ထရဏေ။ ပါနီယဃဋေတိ သဗ္ဗံ ဘာဇနဝိကတိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ယထာဝုတ္တေသု မဉ္စာဒီသု ဣတ္ထိပုရိသရူပမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ တေလဘာဇနေသုယေဝ ဣတ္ထိပုရိသရူပါနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ တေလဘာဇနေန သဟ အဂဏေတွာ ဝိသုံ မဉ္စာဒီနံ ဂဟိတတ္တာ စာတိ ဝဒန္တိ၊ ကိဉ္စာပိ ဝဒန္တိ၊ ဧတေသံ ပန မဉ္စာဒီနံ ဟတ္ထေန အာမသိတဗ္ဗဘဏ္ဍတ္တာ ဣတ္ထိရူပမေဝေတ္ထ န ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညေသန္တိ သီမသာမိကာနံ။ ရာဇဝလ္လဘေဟီတိ လဇ္ဇီပေသလာဒီနံ ဥပေါသထာဒိအန္တရာယကရာ အလဇ္ဇိနော ဘိန္နလဒ္ဓိကာ စ ဘိက္ခူ အဓိပ္ပေတာ တေဟိ သဟ ဥပေါသထာဒိကရဏာယောဂါ၊ တေနေဝ ‘‘သီမာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသံ လဇ္ဇီပရိသာတိ တေသံ သီမာသာမိကာနံ အနုဗလံ ဒါတုံ သမတ္ထာ လဇ္ဇီပရိသာ။ ဘိက္ခူဟိ ကတန္တိ ယံ အလဇ္ဇီနံ သေနာသနဘေဒနာဒိကံ လဇ္ဇီဘိက္ခူဟိ ကတံ၊ သဗ္ဗဉ္စေတံ သုကတမေဝ အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ပဝတ္တိတဗ္ဗတော။

၈၈။ အဝဇ္ဈာယန္တီတိ နီစတော စိန္တေန္တိ။ ဥဇ္ဈာယနတ္ထောတိ ဘိက္ခုနော ထေယျကမ္မနိန္ဒနတ္ထော ‘‘ကထဉှိ နာမ အဒိန္နံ အာဒိယိဿတီ’’တိ၊ န ပန ဒါရု-သဒ္ဒဝိသေသနတ္ထော တဿ ဗဟုဝစနတ္တာ။ ဝစနဘေဒေတိ ဧကဝစနဗဟုဝစနာနံ ဘေဒေ။ သဗ္ဗာဝန္တန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီအာဒိသဗ္ဗာဝယဝဝန္တံ။ ဗိမ္ဗိသာရောတိ တဿ နာမန္တိ ဧတ္ထ ဗိမ္ဗီတိ သုဝဏ္ဏံ။ တသ္မာ သာရသုဝဏ္ဏသဒိသဝဏ္ဏတာယ ‘‘ဗိမ္ဗိသာရော’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏသတ္ထာနုရူပံ ဥပ္ပာဒိတော ဝီသတိမာသပ္ပမာဏဥတ္တမသုဝဏ္ဏဂ္ဃနကော လက္ခဏသမ္ပန္နော နီလကဟာပဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရုဒြဒါမေန နာမ ကေနစိ ဥပ္ပာဒိတော ရုဒြဒါမကော။ သော ကိရ နီလကဟာပဏဿ တိဘာဂံ အဂ္ဃတိ။ ယသ္မိံ ပန ဒေသေ နီလကဟာပဏာ ¶ န သန္တိ၊ တတ္ထာပိ ကာဠကဝိရဟိတဿ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏဿ ပဉ္စမာသဂ္ဃနကေန ဘဏ္ဍေန ပါဒပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ တေနာတိ နီလကဟာပဏဿ စတုတ္ထဘာဂဘူတေန။ ပါရာဇိကဝတ္ထုမှိ ဝါတိအာဒိ ပါရာဇိကာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ပညတ္တဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ သင်္ဃာဒိသေသာဒီသု ပန ဣတရာပတ္တီသုပိ တဗ္ဗတ္ထူသု စ နာနတ္တံ နတ္ထေဝ၊ ကေဝလံ ကေစိ သဗ္ဗာကာရေန ပညပေန္တိ၊ ကေစိ ဧကဒေသေနာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိသေသော။ န ဟိ ကဒါစိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ယထာပရာဓံ အတိက္ကမ္မ ဦနမဓိကံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တိ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၉၂။ ပုနပိ ¶ ‘‘အာဂန္တုကာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ သဗ္ဗထာ မနုဿေဟိ အနိဝုတ္ထပုဗ္ဗေ အဘိနဝမာပိတေ၊ ‘‘ပုန န ပဝိသိဿာမာ’’တိ နိရာလယေဟိ ပရိစ္စတ္တေ စ ဂါမေ ဂါမဝေါဟာရာဘာဝါ ဂါမပ္ပဝေသနာပုစ္ဆနာဒိကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရညပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထန္တိ ဂါမဂါမူပစာရေသု ဒဿိတေသု တဒညံ အရညန္တိ အရညပရိစ္ဆေဒေါ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဝုတ္တံ။ မာတိကာယံ ပန ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂါမူပစာရောပိ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣန္ဒခီလေတိ ဥမ္မာရေ။ အရညသင်္ခေပံ ဂစ္ဆတိ တထာ အဘိဓမ္မေ ဝုတ္တတ္တာ။ အသတိပိ ဣန္ဒခီလေ ဣန္ဒခီလဋ္ဌာနိယတ္တာ ‘‘ဝေမဇ္ဈမေဝ ဣန္ဒခီလောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ဒွါရဗာဟာပိ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ပါကာရဝေမဇ္ဈမေဝ ဣန္ဒခီလောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ လုဌိတွာတိ ပဝဋ္ဋိတွာ။

မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သုပ္ပပါတော ဝါတိအာဒိ မာတုဂါမဿ ကာကုဋ္ဌာပနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဗလဒဿနဝသေန ‘‘မာတုဂါမော ဘာဇနဓောဝနဥဒကံ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ဥပရိ ဝုစ္စမာနတ္တာ၊ တေနေဝ ‘‘လေဍ္ဍုပါတော’’တိ အဝတွာ သုပ္ပပါတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ မဟာပစ္စရိယဉ္စ ဃရူပစာရောဝ ဂါမောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတော ဂါမူပစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကတပရိက္ခေပေါတိ ဣမိနာ ပရိက္ခေပတော ဗဟိ ဥပစာရော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ သုပ္ပမုသလပါတောပိ အပရိက္ခိတ္တဂေဟဿေဝ၊ သော စ ယတော ပဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ အပ္ပဟောနဋ္ဌာနေ ပန ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဃရဿ သမန္တတော ပါကာရာဒီဟိ ပရိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ၊ တတ္ထ သောဝ ပရိက္ခေပေါ ဃရူပစာရောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ပရိက္ခိတ္တဂါမေ ဝုတ္တနယေန။ သင်္ကရီယတီတိ မိဿီယတိ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနေ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၁၃) ဝုတ္တတ္တာ ¶ ဂါမဂါမူပစာရာနံ အသင်္ကရတာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ အာဟ အသင်္ကရတော စာတိအာဒိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ပါဠိယံ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿာတိ ဣဒံ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တတော ပရံ ဧကလေဍ္ဍုပါတပရိစ္ဆိန္နံ ဥပစာရံ ¶ ။ တသ္မာ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ဂါမံ ဩက္ကမန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ န ဥပစာရ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရံ ဂါမော နာမ။ တတော အညဿ လေဍ္ဍုပါတဿ အဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော နာမာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ဣဓေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယဉှိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁၂) အယမေဝ နယော အတိဒိသိတော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ယွာယံ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော ဒဿိတော၊ တဿ ဝသေန ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု အာပတ္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတံ ဂါမူပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာပတ္တိ ဟောတိ၊ မာတိကာယဉ္စ ဝိကာလေ ဂါမံ ပဝိသေယျာတိ ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂါမူပစာရောပိ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဃရဃရူပစာရာဒီသု ဌိတာနံ ဥပ္ပန္နလာဘဘာဇနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာတိ ဣန္ဒခီလတော ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတံ ယံ ဌာနံ သဗ္ဗမေတံ အရညန္တိ ယောဇနာ။ အာစရိယဓနု နာမ ပကတိဟတ္ထေန နဝဝိဒတ္ထိပမာဏံ၊ ဇိယာယ ပန အာရောပိတာယ သတ္တဋ္ဌဝိဒတ္ထိမတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

ကပ္ပိယန္တိ အနုရူပဝသေန ဝုတ္တံ အကပ္ပိယဿာပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဿ ပရိဘောဂေ ပါစိတ္တိယတ္တာ။ ပရိစ္စာဂါဒိမှိ အကတေ ‘‘ဣဒံ မယှံ သန္တက’’န္တိ ဝတ္ထုသာမိနာ အဝိဒိတမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဗာလုမ္မတ္တာဒီနံ သန္တကံ ဝိယ၊ တာဒိသံ အဝဟရန္တောပိ ဉာတကာဒီဟိ ပစ္ဆာ ဉတွာ ဝတ္ထုသာမိနာ စ အနုဗန္ဓိတဗ္ဗတော ပါရာဇိကောဝ ဟောတိ။ ယဿ ဝသေန ပုရိသော ထေနော ဟောတိ၊ တံ ထေယျန္တိ အာဟ ‘‘အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပပဉ္စသင်္ခါတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ ပပဉ္စကောဋ္ဌာသာ။ ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ ဌာနာစာဝနပယောဂသမုဋ္ဌာပကော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။

အဘိယောဂဝသေနာတိ အဋ္ဋကရဏဝသေန။ သဝိညာဏကေနေဝါတိ ဣဒံ သဝိညာဏကာနညေဝ အာဝေဏိကဝိနိစ္ဆယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါဏော အပဒန္တိအာဒီသု ဟိ ‘‘ပဒသာ နေဿာမီ’’တိ ပဌမံ ပါဒံ ¶ သင်္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာတိအာဒိနာ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၁၁)၊ ဘိက္ခု ဒါသံ ဒိသွာ သုခဒုက္ခံ ပုစ္ဆိတွာ ¶ ဝါ အပုစ္ဆိတွာ ဝါ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ပလာယိတွာ သုခံ ဇီဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ဒုတိယပဒဝါရေ ပါရာဇိကန္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၄) အဋ္ဌကထာယဉ္စ ယော သဝိညာဏကာနညေဝ အာဝေဏိကော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ သော အာရာမာဒိအဝိညာဏကေသု န လဗ္ဘတီတိ တာဒိသံ သန္ဓာယ ‘‘သဝိညာဏကေနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ဝိနိစ္ဆယော အာရာမာဒိအဝိညာဏကေသု လဗ္ဘတိ၊ သော ယသ္မာ သဝိညာဏကေသု အလဗ္ဘနကော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နာနာဘဏ္ဍဝသေန သဝိညာဏကာဝိညာဏကမိဿကေနာ’’တိ။ သဝိညာဏကေန စ အဝိညာဏကေန စာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ စေတ္ထ အဝိညာဏကေနေဝ အာဒိယနာဒီနိ ဆပိ ပဒါနိ န သက္ကာ ယောဇေတုံ ဣရိယာပထဝိကောပနဿ သဝိညာဏကဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗတော၊ တသ္မာ ‘‘အဝိညာဏကေနေဝါ’’တိ တတိယံ ပကာရံ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အာရာမန္တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ဒါသာဒိသဝိညာဏကဿာပိ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတော၊ နာနာဘဏ္ဍဝသေန ဟေတ္ထ ယောဇနာ ဒဿိယတိ။ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနန္တိ ပရိကပ္ပိတောကာသံ။ သုင်္ကဃာတန္တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေဟိ သတ္ထိကေဟိ အတ္တနာ နီယမာနဘဏ္ဍတော ရညော ဒါတဗ္ဗဘာဂေါ သုင်္ကော နာမ၊ သော ဧတ္ထ ဟညတိ အဒတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ အဝဟရီယတိ၊ တံ ဝါ ဟန္တိ ဧတ္ထ ရာဇပုရိသာ အဒဒန္တာနံ သန္တကံ ဗလက္ကာရေနာတိ သုင်္ကဃာတော၊ ‘‘ဧတ္ထ ပဝိဋ္ဌေဟိ သုင်္ကော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ရုက္ခပဗ္ဗတာဒိသညာဏေန နိယမိတပ္ပဒေသဿေတံ အဓိဝစနံ။

ပဉ္စဝီသတိအဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

ကတ္ထစီတိ ဧကိဿာ အဋ္ဌကထာယံ။ ဧကံ ပဉ္စကံ ဒဿိတန္တိ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတိ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညီ စ၊ ဂရုကော စ ဟောတိ ပရိက္ခာရော ပဉ္စမာသကော ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကော ဝါ၊ ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ ဌာနာ စာဝေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၂) ဝုတ္တပဉ္စအဝဟာရင်္ဂါနိ ဧကံ ပဉ္စကန္တိ ဒဿိတံ။ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနီတိ ‘‘ဆဟိ အာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ န စ သကသညီ၊ န စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟီ၊ န စ တာဝကာလိကံ၊ ဂရုကော စ ဟောတိ ပရိက္ခာရော ပဉ္စမာသကော ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကော ဝါ၊ ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၅) ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဆသု ပဒေသု ဧကံ အပနေတွာ သေသာနိ ¶ ပဉ္စ ပဒါနိ ဧကံ ပဉ္စကံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပဉ္စကဉ္စ ဂဟေတွာ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ပဉ္စဟာကာရေဟီတိအာဒီသု။ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟီတိ ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီတိအာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။

ပဉ္စန္နံ ¶ အဝဟာရာနံ သမူဟော ပဉ္စကံ။ သကော ဟတ္ထော သဟတ္ထော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ ဝါ သမ္ဗန္ဓီတိ သာဟတ္ထိကော၊ အဝဟာရော။ သာဟတ္ထိကာဒိ ပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကန္တိအာဒိပဒဝသေန နာမလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တတိယပဉ္စမေသု ပဉ္စကေသူတိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကထေယျာဝဟာရပဉ္စကေသု။ လဗ္ဘမာနပဒဝသေနာတိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကေ လဗ္ဘမာနဿ နိဿဂ္ဂိယာဝဟာရပဒဿ ဝသေန၊ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကေ လဗ္ဘမာနဿ ပရိကပ္ပာဝဟာရပဒဿ စ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

နိဿဂ္ဂိယော နာမ…ပေ… ပါရာဇိကဿာတိ ဣမိနာ ဗဟိသုင်္ကဃာတပါတနံ နိဿဂ္ဂိယပယောဂေါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဟတ္ထေ ဘာရံ ထေယျစိတ္တော ဘူမိယံ နိက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၀၁) ဝုတ္တတ္တာ ပန သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတပရဘဏ္ဍဿ ထေယျစိတ္တေန ဂုမ္ဗာဒိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ခိပနမ္ပိ ဣမသ္မိံ နိဿဂ္ဂိယပယောဂေ သင်္ဂယှတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိရိယာသိဒ္ဓိတော ပုရေတရမေဝ ပါရာဇိကာပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထံ သာဓေတီတိ အတ္ထသာဓကော။ အထ ဝါ အတ္တနော ဝတ္တမာနက္ခဏေ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကိရိယာသိဒ္ဓိသင်္ခါတံ အတ္ထံ အဝဿံ အာပတ္တိံ သာဓေတီတိပိ အတ္ထသာဓကော။ အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသီတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ပရဿ တေလကုမ္ဘိယာ ဥပါဟနာဒီနံ နိက္ခေပပယောဂဿာပိ အတ္ထသာဓကတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ –

‘‘အတ္ထသာဓကော နာမ ‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောတိ၊ တဒါ တံ အဝဟရာ’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပရဿ ဝါ ပန တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကတေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနိ ဥပါဟနာဒီနိ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ)။

ဣမဿ ¶ အတ္ထသာဓကဿ အာဏတ္တိယာ စ ကော ဝိသေသောတိ? တင်္ခဏညေဝ ဂဟဏေ နိယုဉ္ဇနံ အာဏတ္တိကပယောဂေါ၊ ကာလန္တရေန ဂဟဏတ္ထံ နိယောဂေါ အတ္ထသာဓကောတိ အယံ နေသံ ဝိသေသော။ တေနေဝါဟ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသီ’’တိအာဒိ။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ အာရာမာဘိယုဉ္ဇနာဒီသုပိ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနံ အဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏပ္ပယောဂတော အာဏတ္တိယာ ပုဗ္ဗတ္တာ အာဟ ‘‘အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ပယောဂေန သဟ ဝတ္တမာနော အဝဟာရော သဟပယောဂေါတိ အာဟ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေနာ’’တိ၊ ဣဒဉ္စ နိဒဿနမတ္တံ ခီလသင်္ကမနာဒီသုပိ အသတိ ဌာနာစာဝနေ သဟပယောဂတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ¶ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေန ခီလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ)။

တုလယိတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ သာမီစီတိ ဝတ္တံ။ သကသညာယ အဒေန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ သမ္မဒ္ဒေါတိ နိဝိဒ္ဓတာသင်္ခေါဘော။ ဘဋ္ဌေ ဇနကာယေတိ အပဂတေ ဇနသမူဟေ။ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီတိ ဣဒံ ဥဘိန္နမ္ပိ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဝဟာရကဿ ဟိ ‘‘မယာ သဟတ္ထေန န ဒိန္နံ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဧတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဣတရဿ စ ‘‘မယာ ပဌမံ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပစ္ဆာ အဒိန္နံ ဂဟိတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။

သမဂ္ဃန္တိ အပ္ပဂ္ဃံ။ ဒါရုအတ္ထံ ဖရတီတိ ဒါရူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ သာဓေတိ။ ဧကဒိဝသံ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနာဒိနာ ယာ အယံ အဂ္ဃဟာနိ ဝုတ္တာ၊ သာ သဗ္ဗာ ဘဏ္ဍသာမိနာ ကိဏိတွာ ဂဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗံ ပနေတံ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါသာဏဉ္စ သက္ခရဉ္စ ပါသာဏသက္ခရံ။

အက္ခဒဿာတိ ဧတ္ထ အက္ခ-သဒ္ဒေန ကိရ ဝိနိစ္ဆယသာလာ ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ နိရူပယန္တီတိ ‘‘အက္ခဒဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ဓမ္မဝိနိစ္ဆနကာ။ ဟနနံ နာမ ဟတ္ထပါဒါဒီဟိ ပေါထနဉ္စေဝ ဟတ္ထနာသာဒိစ္ဆေဒနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟနေယျုန္တိ ပေါထေယျုဉ္စေဝ ဆိန္ဒေယျုဉ္စာ’’တိ။

ပဒဘာဇနီယဉ္စ ‘‘ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ကသာယ ဝါ ဝေတ္တေန ဝါ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေန ဝါ ဆဇ္ဇာယ ဝါ ဟနေယျု’’န္တိ (ပါရာ။ ၉၂) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေနာတိ ဒွိဟတ္ထပ္ပမာဏေန ¶ ရဿမုဂ္ဂရေန၊ ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ။ ဆေဇ္ဇာယ ဝါတိ ဟတ္ထာဒီနံ ဆေဒနေန။ ဆိန္ဒန္တိ ဧတာယ ဟတ္ထပါဒါဒီနီတိ ဆေဇ္ဇာ၊ သတ္ထံ၊ တေန သတ္ထေနာတိပိ အတ္ထော။ နီဟရေယျုန္တိ ရဋ္ဌတော နီဟရေယျုံ။ ‘‘စောရောသိ…ပေ… ထေနောသီ’’တိ ဧတ္ထ ပရိဘာသေယျုန္တိ ပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စောရောသိ…ပေ… ပရိဘာသေယျု’’န္တိ။ ယံ တံ ဘဏ္ဍံ ဒဿိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၉၃။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတန္တိ ဘူမိယာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတံ။ ယထာ ယထာ အာဒါနံ ဂစ္ဆတီတိ ယေန ယေန အာကာရေန ဂဟဏံ ဥပဂစ္ဆတိ။

ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၄။ ဝါစာယ ¶ ဝါစာယာတိ ဧကေကတ္ထဒီပိကာယ ဝါစာယ ဝါစာယ။ ဥပလဒ္ဓါတိ ဉာတော။ ပါဠိယံ သေသအဋ္ဌကထာသု စ ကုဒါလံ ဝါ ပိဋကံ ဝါတိ ဣဒမေဝ ဒွယံ ဝတွာ ဝါသိဖရသူနံ အဝုတ္တတ္တာ တေသမ္ပိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒီသု အာဂတဘာဝံ ဒဿေတုံ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ထေယျစိတ္တေန ကတတ္တာ ‘‘ဒုက္ကဋေဟိ သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဋ္ဌဝိဓံ ဟေတန္တိအာဒီသု ဧတံ ဒုက္ကဋံ နာမ ထေရေဟိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သမောဓာနေတွာ အဋ္ဌဝိဓန္တိ ဒဿိတန္တိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒုက္ကဋာနံ ဣမေသုယေဝ အဋ္ဌသု သင်္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝတော ပန ဣတရေဟိ သတ္တဟိ ဒုက္ကဋေဟိ ဝိနိမုတ္တံ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒသဝိဓံ ရတနန္တိ ‘‘မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတကော မသာရဂလ္လ’’န္တိ ဧဝမာဂတံ ဒသဝိဓံ ရတနံ။

‘‘မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော စ သင်္ခေါ၊

သိလာ ပဝါဠံ ရဇတဉ္စ ဟေမံ၊

လောဟိတကဉ္စ မသာရဂလ္လံ၊

ဒသေတေ ဓီရော ရတနာနိ ဇညာ’’တိ။ –

ဟိ ဝုတ္တံ။ သတ္တဝိဓံ ဓညန္တိ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ကင်္ဂု ကုဒြူသံ ဝရကော ဂေါဓုမောတိ ဣမံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ။ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တုရိယဘဏ္ဍဣတ္ထိရူပါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနာမသိတဗ္ဗေ ဝတ္ထုမှိ ဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ။ ဒုရူပစိဏ္ဏဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝါရိတဿ ကတတ္တာ ဒုဋ္ဌု ¶ ဥပစိဏ္ဏံ စရိတန္တိ ဒုရူပစိဏ္ဏံ၊ တသ္မိံ ဒုက္ကဋံ ဒုရူပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဝိနယေ ပညတ္တံ အဝသေသံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ။ ဧကာဒသ သမနုဘာသနာ နာမ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ စတ္တာရော ယာဝတတိယကာ သင်္ဃာဒိသေသာ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒန္တိ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခေ ဧကံ ယာဝတတိယကပါရာဇိကံ စတ္တာရော သင်္ဃာဒိသေသာ စဏ္ဍကာဠီသိက္ခာပဒန္တိ ဆ။

သဟပယောဂတော ပဋ္ဌာယ စေတ္ထ ပုရိမပုရိမာ အာပတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ အာဟ အထ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာတိအာဒိ။ ‘‘ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပုန ခဏန္တဿ ပုရိမာပတ္တိယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဆေဒနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတီ’’တိ ¶ ဝတွာ ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပတ္တီနံ ဒေသေတဗ္ဗတာယ အဝုတ္တတ္တာ သဟပယောဂေ ပတ္တေ ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓံ ခလိတန္တိ သဗ္ဗမေတံ ယဉ္စ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ဒုက္ကဋဿ ပရိယာယဝစနံ၊ ယံ မနုဿော ကရေတိအာဒိ ပနေတ္ထ ဩပမ္မနိဒဿနံ။ သံယောဂဘာဝေါတိ ဒွိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေန ရဿတ္တဿာပိ နိမိတ္တံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကဿ မူလေတိ ဧကဿ သန္တိကေ။ သဗ္ဗတ္ထာပိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ၊ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ အာမသနဖန္ဒာပနပယောဂံ ကရောန္တဿေဝ ဟောတိ၊ ဧကပယောဂေန ဂဏှန္တဿ ပန ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကမေဝ၊ န ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနီတိ ဝဒန္တိ၊ ဧကပယောဂေန ဂဏှန္တဿာပိ အာမသနဖန္ဒာပနာနမ္ပိ လဗ္ဘမာနတ္တာ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ အနာမသိတွာ အဖန္ဒာပေတွာ စ ကိဉ္စိ ဂဟေတုံ။ ‘‘ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီ’’တိ ပံသုခဏနာဒိသမာနပယောဂေပိ ပုရိမာ အာပတ္တိ ဥတ္တရမုတ္တရံ အာပတ္တိံ ပတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ သညာယ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဋ္ဌကထာသု ပန ခဏနပယောဂဘေဒေဟိ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပန္နာ အာပတ္တိယော ဥတ္တရမုတ္တရံ ပတွာ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ အညမညံ သဒိသတ္တာ ဝိယူဟနံ ပတွာ တာ သဗ္ဗာပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ ဝိသဒိသပယောဂတ္တာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဓာနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ဟိ အဝဟာရကဿ အာသန္နံ ဩရိမန္တံ ပရာမသတိ။

တတ္ထေဝါတိ မုခဝဋ္ဋိယမေဝ။ ဗုန္ဒေနာတိ ကုမ္ဘိယာ ဟေဋ္ဌိမတလေန။ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတာယ ကုမ္ဘိယာ ဌာနာ စာဝနံ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကဋ္ဌာနေတိ စ သင်္ခလိကဗဒ္ဓဘာဝေန ဧကသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဋ္ဌာနေတိ ¶ အတ္ထော။ ခါဏုကံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေတီတိ ခါဏုကံ အတ္တနော ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနတော ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ ဌာနာ စာဝေတိ။ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ အဝဿံ စေ ပတတိ၊ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ပဉ္စမာသကာဒိဂရုဘာဝပရိစ္ဆေဒေါ။ အပဗျူဟန္တောတိ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနယနဝသေန ဝိယူဟန္တော ရာသိံ ကရောန္တော။ ဧဝံ ကတွာတိ ဘာဇနမုခဝဋ္ဋိယာ ကုမ္ဘိဂတေန ဘာဇနဂတဿ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝံ ဝိယောဇေတွာတိ အတ္ထော။ ဥပဍ္ဎကုမ္ဘီယန္တိ ဥပဍ္ဎပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာ။ ဝိနယဓမ္မတာတိ အဓိကကာရဏာလာဘေ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဓမ္မတာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ ဂရုကတာဝ၊ သုတ္တာနုဂမနမ္ပိ အတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အပိစာတိအာဒိမာဟ။ ကဏ္ဌေန ပန ပရိစ္ဆိန္နကာလေတိ မုခဂတံ အဇ္ဈောဟဋကာလေတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈောဟရဏမေဝ ဟေတ္ထ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ၊ န ကဏ္ဌပိဒဟနံ။ စိက္ကနန္တိ ထဒ္ဓံ၊ ဗဟလံ ဃနန္တိ အတ္ထော။

ယောပိ ထေယျစိတ္တေန ပရဿ ကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ အဝဿံ ပိဝနကံ ယံ ကိဉ္စိ ¶ ဒုကူလသာဋကံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍာဒီနံ ဝါ အညတရံ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ အဝဟာရော ဝီမံသိတဗ္ဗော။ ယဒိ စ ဒုကူလာဒီသု သပ္ပိတေလာနံ ပဝိသနံ သန္ဓာယ ပါရာဇိကံ ဘဝေယျ၊ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌတေလာဒိနော ကုမ္ဘိဂတေန ဧကာဗဒ္ဓတာယ န တာဝ အဝဟာရော ဘာဇနန္တရံ ပဝေသေတွာ ဂဟဏကာလေ ဝိယ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘာဇနံ ပန နိမုဇ္ဇာပေတွာ ဂဏှန္တဿ ယာဝ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တာဝ ရက္ခတီ’’တိအာဒိ။ အထ တေလာဒိဝိနာသေန ပါရာဇိကံ ဘဝေယျ၊ တဒါပိ တိဏဇ္ဈာပနာဒီသု ဝိယ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဟောတိ၊ တထာ စ ပါဒဂ္ဃနကံ တေလာဒိံ ပီတံ ဒုကူလာဒိံ ဥဒ္ဓရန္တဿာပိ ပါရာဇိကံ န သိယာ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌဿ တေလာဒိနော ဝိနဋ္ဌဋ္ဌေန ဂဟဏက္ခဏေ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေန စ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေတိ။ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု စ ဒုကူလာဒီနံ ပက္ခိပနေ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကဿ ဝုတ္တတ္တာ န တံ ပဋိက္ခိပိတုံ သက္ကာ။ အဋ္ဌကထာပ္ပမာဏေန ပနေတံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ယုတ္တိ ပနေတ္ထ ပဏ္ဍိတေဟိ ပုဗ္ဗာပရံ သံသန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။

ပလိဗုဇ္ဈိဿတီတိ နိဝါရေဿတိ။ ဝုတ္တနယေန ပါရာဇိကန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ နေဝ အဝဟာရော၊ န ဂီဝါတိ အတ္တနော ဘာဇနတ္တာ ¶ ဝုတ္တံ၊ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဧဝံ ဝိစာရိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဗဟိဂတံ နာမ ဟောတီတိ တတော ပဋ္ဌာယ တေလဿ အဋ္ဌာနတော အဓောမုခဘာဝတော စ ဗဟိဂတံ နာမ ဟောတိ။ အန္တော ပဋ္ဌာယ ဆိဒ္ဒေ ကရိယမာနေ တေလဿ နိက္ခမိတွာ ဂတဂတဋ္ဌာနံ ဘာဇနသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ဗာဟိရန္တတော ပါဒဂ္ဃနကေ ဂဠိတေ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ဗာဟိရန္တတော ဝါ အဗ္ဘန္တရန္တတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ကတဿ။ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ကတဆိဒ္ဒေတိ မဇ္ဈေ ထောကံ ကပါလံ ဌပေတွာ ပစ္ဆာ တံ ဆိန္ဒန္တေန ကတဆိဒ္ဒေ။

ပတ္ထီနဿ ခါဒနံ ဣတရဿ ပါနဉ္စ သပ္ပိအာဒီနံ ပရိဘောဂေါတိ အာဟ ‘‘အခါဒိတဗ္ဗံ ဝါ အပါတဗ္ဗံ ဝါ ကရောတီ’’တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ပုရိမဒွယန္တိ ဘေဒနံ ဆဍ္ဍနဉ္စ။ ကုမ္ဘိဇဇ္ဇရကရဏေနာတိ ပုဏ္ဏကုမ္ဘိယာ ဇဇ္ဇရကရဏေန။ မာတိကာဥဇုကရဏေနာတိ ဥဒကပုဏ္ဏာယ မာတိကာယ ဥဇုကရဏေန။ ဧကလက္ခဏန္တိ ဘေဒနံ ကုမ္ဘိယာ ဇဇ္ဇရကရဏေန၊ ဆဍ္ဍနံ မာတိကာယ ဥဇုကရဏေန စ သဒ္ဓိံ ဧကသဘာဝံ။ ပစ္ဆိမံ ပန ဒွယန္တိ ဈာပနံ အပရိဘောဂကရဏဉ္စ။ ဧတ္ထ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တီတိ ဧတသ္မိံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တေ အတ္ထေ ဧကေ အာစရိယာ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တိ။ ပစ္ဆိမဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပုရိမပဒဒွယေ ဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနုသာရေန သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပစ္ဆိမပဒဒွယံ သန္ဓာယ ‘‘ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ထေယျစိတ္တေနာတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ကာတုကာမတာဝသေန ဥပ္ပန္နထေယျစိတ္တေန။ ဝိနာသေတုကာမတာယာတိ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ ကေဝလံ ဝိနာသေတုကာမတာယ။ ဝုတ္တနယေန ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝါတိ မုဂ္ဂရေန ပေါထေတွာ ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကံ ဝါ အာကိရိတွာ ဥတ္တရာပေန္တဿ ဝါတိ အတ္ထော။ အယုတ္တန္တိ စေတိ ပါဠိယံ ပုရိမဒွယေပိ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုရိမဒွယေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဣဒံ အယုတ္တန္တိ ယဒိ တုမှာကံ သိယာတိ အတ္ထော။ နာတိ အယုတ္တဘာဝံ နိသေဓေတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အညထာ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထတော’’တိ။

ဧဝမေကေ ဝဒန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿ အတ္ထနယဿ အတ္တနာ အနဘိမတဘာဝံ ဒဿေတွာ သယံ အညထာပိ ပါဠိံ အဋ္ဌကထဉ္စ သံသန္ဒိတွာ အတ္ထံ ဒဿေတုကာမော ¶ အယံ ပနေတ္ထ သာရောတိအာဒိမာဟ။ အစာဝေတုကာမောဝါတိ ထေယျစိတ္တေန ဌာနာ အစာဝေတုကာမောဝ။ အဆဍ္ဍေတုကာမောယေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ထေယျစိတ္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ ထေယျစိတ္တပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ နာသေတုကာမတာပက္ခဿ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တေနေဝါဟ နာသေတုကာမတာပက္ခေ ပနာတိအာဒိ။ ဣတရထာပိ ယုဇ္ဇတီတိ ထေယျစိတ္တာဘာဝါ ဌာနာ စာဝေတုကာမဿာပိ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

အာကာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၆။ အာကာသဋ္ဌကထာယံ အန္တောဝတ္ထုမှီတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝတ္ထုဿ အန္တော။ အန္တောဂါမေတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ အန္တော။ အပရိက္ခိတ္တေ ပန ဝတ္ထုမှိ ဂါမေ ဝါ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ အဋဝိမုခံ ကရောတိ…ပေ… ရက္ခတီတိ တေန ပယောဂေန တဿ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အာဂတတ္တာ ရက္ခတိ။ ဂါမတော နိက္ခန္တဿာတိ ပရိက္ခိတ္တဂါမတော နိက္ခန္တဿ။ ကပိဉ္ဇရော နာမ အညမညံ ယုဇ္ဈာပနတ္ထာယ ဗာလဇနေဟိ ပေါသာဝနိယပက္ခိဇာတိ။

ဝေဟာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၇။ ဝေဟာသဋ္ဌကထာယံ ဆိန္နမတ္တေ မုတ္တမတ္တေတိ ယထာ ဆိန္နံ မုတ္တဉ္စ ပကတိဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ တထာ ဆေဒနံ မောစနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ဥဒကဋ္ဌကထာယံ ¶ သန္ဒမာနဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ န တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘အသန္ဒနကေ ဥဒကေ’’တိ။ အနာပတ္တီတိ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဒုက္ကဋာပတ္တိယာ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဍ္ဎတီတိ ဟေဋ္ဌတော ဩသာရေတိ။ သကလမုဒကန္တိ ဒဏ္ဍေန ဖုဋ္ဌောကာသဂတံ သကလမုဒကံ။ န ဥဒကံ ဌာနန္တိ အတ္တနာ ကတဋ္ဌာနဿ အဋ္ဌာနတ္တာ။ ပဒုမိနိယန္တိ ပဒုမဂစ္ဆေ။ ကလာပဗန္ဓန္တိ ဟတ္ထကဝသေန ခုဒ္ဒကံ ကတွာ ဗဒ္ဓံ ကလာပဗဒ္ဓံ။ ဘာရဗဒ္ဓံ နာမ သီသဘာရာဒိဝသေန ဗဒ္ဓံ။ မုဠာလန္တိ ကန္ဒံ။ ပတ္တံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါတိ ဣဒံ ကဒ္ဒမဿ အန္တော ¶ ပဝိသိတွာ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗန္တိ ဝါပိယာ ဥဒကဿ နိက္ခမနနာဠံ။ ဥဒကဝါဟကန္တိ မဟာမာတိကံ။ အဝဟာရေန သော န ကာရေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ အာပတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထ န မုစ္စတီတိ ဒီပေတိ။ မာတိကံ အာရောပေတွာတိ ခုဒ္ဒကမာတိကံ အာရောပေတွာ။ မရိတွာ…ပေ… တိဋ္ဌန္တီတိ ဧတ္ထ မတမစ္ဆာနံယေဝ တေသံ သန္တကတ္တာ အမတေ ဂဏှန္တဿ နတ္ထိ အဝဟာရော။

နာဝဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၉။ နာဝဋ္ဌကထာယံ ထုလ္လစ္စယမ္ပိ ပါရာဇိကမ္ပိ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပဌမံ ဌာနာ အစာဝေတွာ မုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဌမံ ပန ဌာနာ စာဝေတွာ မုတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရော ဝိယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ ယုတ္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာဧဝါ’’တိ။ ဝိပန္နဋ္ဌနာဝါတိ ဝိသမဝါတေဟိ ဒေသန္တရံ ပလာတာ၊ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝိနာသံ ပတွာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိတလံ အပ္ပတွာ သာမိကေဟိ စ အပရိစ္စတ္တာလယာ ဝုစ္စတိ။ ဗလဝါ စ ဝါတော အာဂမ္မာတိ ဣမိနာ အသတိ ဝါတေ အယံ ပယောဂေါ ကတောတိ ဒဿေတိ။ ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ အဝဟာရောတိ သုက္ခမာတိကာယံ ဥဇုကရဏနယေန ဝုတ္တံ။ တံ အတ္တနော ပါဒေန အနက္ကမိတွာ ဟတ္ထေန စ အနုက္ခိပိတွာ အညသ္မိံ ဒဏ္ဍာဒီသု ဗန္ဓိတွာ ဌပိတေ ယုဇ္ဇတိ၊ အတ္တနော ပါဒေန အက္ကမိတွာ ဟတ္ထေန စ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတဿ ပန ဗလဝဝါတေန ဆတ္တစီဝရာဒီသု ပဟဋေသု ပကတိံ ဝိဇဟိတွာ ဒဠှတရံ အက္ကမနဂဟဏာဒိပယောဂေါ အဘိနဝေါ ကာတဗ္ဗော သိယာ။ ဣတရထာ ဆတ္တစီဝရာဒီနိ ဝါ ဝိဂစ္ဆန္တိ၊ အဝဟာရကော ဝါ သယံ ပတိဿတိ၊ နာဝါ စ တဒါ န ဂမိဿတိ။ တသ္မာ ဤဒိသေ အဘိနဝပ္ပယောဂေ သတိ အဝဟာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သုက္ခမာတိကာယံ ဥဇုကတာယ ဥဒကာဂမနကာလေ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ တံ ဣဓ နိဒဿနံ န ဟောတိ။ ဒါသံ ပန ပကတိယာ ပလာယန္တံ ‘‘သီဃံ ယာဟီ’’တိ ဝတွာ ပကတိဂမနတော တုရိတဂမနုပ္ပာဒနာဒိနာ ဣဓ နိဒဿနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အမှာကံ ခန္တိ ¶ ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝါတေ အာဂတေပိ ယတ္ထ အတိလဟုကတ္တာ နာဝါယ ကဉ္စိ ပယောဂံ အကတွာ ပကတိယာ အဝဟာရကော တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထိဒံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယာနဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၀။ ယာနဋ္ဌကထာယံ ¶ ဥဘောသု ပဿေသူတိ စတုန္နံ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ စတုရဿံ ဒါရုသင်္ဃာဋံ အာရောပေတွာ တဿ ဝါမဒက္ခိဏပဿေသု ဥဘောသု ဝါတာတပါဒိပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ ဂရုဠပက္ခိနော ဥဘော ပက္ခာ ဝိယ ကတာ သန္ဒမာနိကာ။ ဒုကယုတ္တဿာတိ ဒွီဟိ ဂေါဏေဟိ ယုတ္တဿ။ အယုတ္တကန္တိ ဂေါဏေဟိ အယုတ္တံ။ ကပ္ပကတာတိ ဒွိန္နံ သိခါနံ သန္ဓိဋ္ဌာနေ ဂေါသိင်္ဂါနိ ဝိယ ဒွေ ကောဋိယော ဌပေတွာ ဥပတ္ထမ္ဘနီ ကပ္ပကတာ နာမ၊ သာ ဒွီဟိပိ ကောဋီဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဆ ဌာနာနီ’’တိ။ တီဏိ ဝါ စတ္တာရိ ဝါ ဌာနာနီတိ အကပ္ပကတာယ ဥပတ္ထမ္ဘနိယာ စ ဒွိန္နံ စက္ကာနဉ္စ ဝသေန တီဏိ ဌာနာနိ၊ ကပ္ပကတာယ ဝသေန စတ္တာရိ ဌာနာနိ၊ တထာ ပထဝိယံ ဌပိတဿ တီဏိ ဌာနာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အက္ခသီသေဟီတိ အက္ခဒါရုနော ဒွီဟိ ကောဋီဟိ။ အက္ခုဒ္ဓီဟီတိ အက္ခဒါရုနာ သမ္ပဋိစ္ဆကာ ဟေဋ္ဌိမဘာဂေ ကပ္ပကတာ ဒွေ ဒါရုခဏ္ဍာ အက္ခုဒ္ဓိယော နာမ၊ တာသံ ကပ္ပကတာနံ ဒွိန္နံ ကပ္ပသီသာနိ စတ္တာရိ ဣဓ ‘‘အက္ခုဒ္ဓိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေနာဟ ‘‘စတူဟိ စ အက္ခုဒ္ဓီဟီ’’တိ။ တာဟိ ပတိဋ္ဌိတာဟိ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနာနိ စတ္တာရိ ဓုရေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဧကန္တိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဟောန္တိ။ ဥဒ္ဓိယောဝ ‘‘ဥဒ္ဓိခါဏုကာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဥဒ္ဓိခါဏုကာနံ အဘာဝေ အက္ခသီသာနံ ပတိဋ္ဌာနောကာသံ ဒဿေန္တော အာဟ သမမေဝ ဗာဟံ ကတွာတိအာဒိ။ တတ္ထ သမမေဝါတိ ဥဒ္ဓိယော ဟေဋ္ဌာ အနောလမ္ဗေတွာ ဗာဟုနော ဟေဋ္ဌိမဘာဂံ သမံ ကတွာ ဒွိန္နံ ဗာဟုဒါရူနံ မဇ္ဈေ အက္ခသီသပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒံ ကတွာ တတ္ထ အက္ခသီသာနိ ပဝေသိတာနိ ဟောန္တိ၊ တေန ဗာဟာနံ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ သဗ္ဗံ ဘူမိံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗံ ပထဝိံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သေသံ နာဝါယံ ဝုတ္တသဒိသန္တိ ဣမိနာ ယဒိ ပန တံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တံ ပကတိဂမနံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အညံ ဒိသာဘာဂံ နေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သယမေဝ ယံ ကိဉ္စိ ဌာနံ သမ္ပတ္တံ ဌာနာ အစာလေန္တောဝ ဝိက္ကိဏိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ နေဝတ္ထိ အဝဟာရော၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ ဣမံ နယံ အတိဒိသတိ။

ဘာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၁။ ဘာရဋ္ဌကထာယံ ဘာရဋ္ဌန္တိ မာတိကာပဒဿ ဘာရော နာမာတိ ဣဒံ အတ္ထဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘ဘာရောယေဝ ဘာရဋ္ဌ’’န္တိ။ ပုရိမဂလေတိ ဂလဿ ပုရိမဘာဂေ။ ဂလဝါဋကောတိ ဂီဝါယ ဥပရိမဂလဝါဋကော။ ဥရပရိစ္ဆေဒမဇ္ဈေတိ ¶ ဥရပရိယန္တဿ မဇ္ဈေ။ သာမိကေဟိ အနာဏတ္တောတိ ဣဒံ ယဒိ ¶ သာမိကေဟိ ‘‘ဣမံ ဘာရံ နေတွာ အသုကဋ္ဌာနေ ဒေဟီ’’တိ အာဏတ္တော ဘဝေယျ၊ တဒါ တေန ဂဟိတဘဏ္ဍံ ဥပနိက္ခိတ္တံ သိယာ၊ တဉ္စ ထေယျစိတ္တေန သီသာဒိတော ဩရောပေန္တဿာပိ အဝဟာရော န သိယာ၊ သာမိကာနံ ပန ဓုရနိက္ခေပေ ဧဝ သိယာတိ တတော ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဘာဝတော ဝိယောဇေတုံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘တေဟိ ပန အနာဏတ္တတ္တာ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ဃံသန္တောတိ သီသတော အနုက္ခိပန္တော၊ ယဒိ ဥက္ခိပေယျ၊ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ၊ တေနာဟ သီသတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီတိအာဒိ။ ယော စာယန္တိ ယော အယံ ဝိနိစ္ဆယော။

အာရာမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၂။ အာရာမဋ္ဌကထာယံ အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတီတိ ဣဒံ အဘိယောဂကရဏံ ပရေသံ ဘူမဋ္ဌဘဏ္ဍာဒီသုပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာရာမာဒိထာဝရေသု ပန ယေဘုယျေန အဘိယောဂဝသေနေဝ ဂဟဏသမ္ဘဝတော ဧတ္ထေဝ ပါဠိယံ အဘိယောဂေါ ဝုတ္တော၊ ဣတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထာပိ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာတိ သဟပယောဂမာဟ။ ဝတ္ထုမှိယေဝ ကတပယောဂတ္တာ သဟပယောဂဝသေန ဟေတံ ဒုက္ကဋံ။ သယမ္ပီတိ အဘိယုဉ္ဇကောပိ။ ‘‘ကိံ ကရောမိ ကိံ ကရောမီ’’တိ ဧဝံ ကိင်္ကာရမေဝ ပဋိဿုဏန္တော ဝိယ စရတီတိ ကိင်္ကာရပဋိဿာဝီ၊ တဿ ဘာဝေါ ကိင်္ကာရပဋိဿာဝိဘာဝေါ၊ တသ္မိံ၊ အတ္တနော ဝသဝတ္တိဘာဝေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥက္ကောစန္တိ လဉ္ဇံ။ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကန္တိ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကာဒီနံ။ အယံ ဝတ္ထုသာမီတိအာဒိကဿ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပကရဏဟေတုနော ပယောဂဿ ကရဏက္ခဏေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သာမိကဿ ဝိမတိ စ ဓုရနိက္ခေပေါ စ ကမေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပယောဂသမုဋ္ဌာပကစိတ္တက္ခဏေ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတိ၊ န ထုလ္လစ္စယံ။ ယဒိ ဝိမတိယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ထုလ္လစ္စယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အယံ နယော သဗ္ဗတ္ထ ယထာနုရူပံ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဓုရနိက္ခေပဝသေနေဝ ပရာဇယောတိ သာမိကော ‘‘အဟံ န မုစ္စာမီ’’တိ ဓုရံ အနိက္ခိပန္တော အဋ္ဋော ပရာဇိတော နာမ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ဝိဟာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ ဝိဟာရဋ္ဌကထာယံ ¶ ဝိဟာရန္တိ ဥပစာရသီမာသင်္ခါတံ သကလံ ဝိဟာရံ။ ပရိဝေဏန္တိ တဿ ဝိဟာရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရာဒိပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ အာဝါသန္တိ ဧကံ အာဝသထမတ္တံ။ ဂဏသန္တကေ ပရိစ္ဆိန္နသာမိကတ္တာ သက္ကာ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုန္တိ အာဟ ‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿာ’’တိ။ ဣဓာပိ သစေ ဧကောပိ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ဧသ နယော ဗဟူနံ သန္တကေ သဗ္ဗတ္ထ။

ခေတ္တဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၄။ ခေတ္တဋ္ဌကထာယံ ¶ နိရုမ္ဘိတွာ ဝါတိအာဒီသု ဂဏှန္တဿာတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဟဏံ နာမ ဝီဟိသီသံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာဌိတမေဝ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဗီဇမတ္တဿေဝ ဂဟဏံ။ ဧကမေကန္တိ ဧကံ ဝီဟိသီသံ။ ယသ္မိံ ဗီဇေ ဝါတိအာဒိ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဟဏာဒီသု ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မောစိတမတ္တေ’’တိ ဝစနတော တသ္မိံ ဗီဇာဒိမှိ ဗန္ဓနာ မုတ္တေ သတိ တတော အနပနီတေပိ ဌာနန္တရဿ အဘာဝါ ပါရာဇိကမေဝ။ ယဿ ပန သီသာဒိကဿ သန္တရာဒိနာ သဟ သံသိဗ္ဗနံ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓတာ ဝါ ဟောတိ၊ တဿ ဗန္ဓနာ မောစိတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဣတရဋ္ဌာနတော မောစိတေ ပါရာဇိကန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ဝီဟိနာဠန္တိအာဒိ။ သဘုသန္တိ ပလာလသဟိတံ။ ခီလေနာတိ ခါဏုကေန။ ဧတ္ထ စ ခီလသင်္ကမနာဒီသု သဟပယောဂေါ ဓုရနိက္ခေပေါ စာတိ ဥဘယံ သမ္ဘဝတိ။ ခီလသင်္ကမနာဒိ ဧတ္ထ သဟပယောဂေါ။ တသ္မိဉ္စ ကတေ ယဒိ သာမိကာ ဓုရံ န နိက္ခိပန္တိ ပုန ဂဏှိတုကာမာဝ ဟောန္တိ၊ န တာဝ အဝဟာရော၊ ‘‘ခီလံ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိံ အသုကော ရာဇဝလ္လဘော ဘိက္ခု ဂဏှိတုကာမော’’တိ ဉတွာ တဿ ဗလံ ကက္ခဠာဒိဘာဝဉ္စ နိဿာယ ခီလသင်္ကမနာဒိကိရိယာနိဋ္ဌာနတော ပဌမမေဝ သာမိကာ ဓုရံ နိက္ခိပန္တိ၊ န အဝဟာရော ဧတဿ ပယောဂနိဋ္ဌာနတော ပုရေတရမေဝ ဓုရဿ နိက္ခိတ္တတ္တာ။ ယဒါ ပန ခီလသင်္ကမနာဒိပယောဂေနေဝ ဓုရနိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ တဒါယေဝ အဝဟာရော၊ တေနေဝေတ္ထ ‘‘တဉ္စ ခေါ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ခီလာဒီနံ သင်္ကမိတဘာဝံ အဇာနိတွာ သာမိကာနံ သမ္ပဋိစ္ဆနမ္ပေတ္ထ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ရဇ္ဇုသင်္ကမနာဒီသုပိ အတိဒိသတိ။ ယဋ္ဌိန္တိ မာနဒဏ္ဍံ။ ဧကသ္မိံ အနာဂတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တသ္မိံ အာဂတေ ပါရာဇိကန္တိ ¶ သစေ ဒါရူနိ နိခဏိတွာ တတ္တကေနေဝ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ၊ အဝသာနေ ဒါရုမှိ ပါရာဇိကံ။ သစေ တတ္ထ ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ ပါဒါနံ အန္တရံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ကဿစိ အပ္ပဝေသာရဟံ ကတွာ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ အဝသာနသာခါယ ပါရာဇိကံ၊ တေနာဟ ‘‘သာခါပရိဝါရေနေဝ အတ္တနော ကာတုံ သက္ကောတီ’’တိ၊ ဒါရူနိ စ နိခဏိတွာ သာခါပရိဝါရဉ္စ ကတွာ ဧဝ အတ္တနော သန္တကံ ကာတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ခေတ္တမရိယာဒန္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကေဒါရပါဠိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ခီလသင်္ကမနာဒိနာ ဂဟဏံ အာရာမာဒီသုပိ လဗ္ဘတေဝ။

ဝတ္ထုဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ဝတ္ထုဋ္ဌကထာယံ တိဏ္ဏံ ပါကာရာနန္တိ ဣဋ္ဌကသိလာဒါရူနံ ဝသေန တိဏ္ဏံ ပါကာရာနံ။

၁၀၆။ ဂါမဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ဂါမော နာမာ’’တိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တံ သဗ္ဗသော ဂါမလက္ခဏဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ။

အရညဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၇။ အရညဋ္ဌကထာယံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာတိ ဥဇုကမေဝ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ။ လက္ခဏစ္ဆိန္နဿာတိ အရညသာမိကာနံ ဟတ္ထတော ကိဏိတွာ ဂဏှန္တေဟိ ကတအက္ခရာဒိသညာဏဿ။ ဆလ္လိယာ ပရိယောနဒ္ဓန္တိ ဣမိနာ သာမိကာနံ နိရာပေက္ခတာယ စိရဆဍ္ဍိတဘာဝံ ဒီပေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ သာမိကာနံ သာပေက္ခတာ အတ္ထိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ တာနိ ကတာနိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တီတိ တာနိ ဂေဟာဒီနိ ကတာနိ ပရိနိဋ္ဌိတာနိ မနုဿေဟိ စ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တိ။ ဒါရူနီတိ ဂေဟာဒီနံ ကတတ္တာ အဝသိဋ္ဌဒါရူနိ။ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သာမိကာနံ အနာလယတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တေ စ ယဒိ ဂဟဏကာလေ ဒိသွာ သာလယာ ဟုတွာ ဝါရေန္တိ၊ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ‘‘ဒေဟီ’’တိ အဝုတ္တေ အဒတွာ ဂမနေ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ပစ္ဆာပိ တေဟိ စောဒိတေ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

အဒိသွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂတဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အာရက္ခဋ္ဌာနမ္ပိ သုဒ္ဓစိတ္တေန အတိက္ကမိတွာ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ ¶ အာရက္ခဋ္ဌာနဿ အတိက္ကန္တတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ နီတာနမ္ပိ ဒါရူနံ အရညသာမိကာနညေဝ သန္တကတ္တာ ပုန ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာ…ပေ… အဿတိယာ အတိက္ကမတီ’’တိ၊ သဟသာ တံ ဌာနံ အတိက္ကမတီတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇) စ အာရက္ခဋ္ဌာနာတိက္ကမေယေဝ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနတ္တာ၊ အာရက္ခဋ္ဌာနာတိက္ကမမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿ အာကာသေန ဂစ္ဆတောပိ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ နီတာနမ္ပိ ဒါရူနံ အရညသာမိကာနညေဝ သန္တကတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ အာရက္ခဋ္ဌာနတော ဗဟိ ပါရာဇိကာပဇ္ဇနဿ ကာရဏံ န ဟောတိ ဘဏ္ဍဒေယျဘာဝဿေဝ ကာရဏတ္တာ။ တေသံ သန္တကတ္တေနေဝ ဟိ ဗဟိ ကတဿာပိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဇာတံ၊ ဣတရထာ စ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န သိယာ သုင်္ကဃာတာတိက္ကမေ ဝိယ။ အဒ္ဓိကေဟိ ဒိန္နမေဝ သုင်္ကိကာနံ သန္တကံ ဟောတိ၊ နာဒိန္နံ၊ တေန တံ ဌာနံ ယတော ကုတောစိ ပစ္စယတော သုဒ္ဓစိတ္တေန အတိက္ကန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ။ ဣဓ ပန အရညသာမိကာနံ သန္တကတ္တာ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဟောတိ၊ တေနေဝေတံ အရညေ အာရက္ခဋ္ဌာနံ သုင်္ကဃာတတောပိ ဂရုတရံ ¶ ဇာတံ။ ယဒိ ဟိ အာရက္ခဋ္ဌာနတော ဗဟိပိ ထေယျစိတ္တေ သတိ အဝဟာရော ဘဝေယျ၊ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာတိအာဒိနာ ဌာနနိယမော နိရတ္ထကော သိယာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပါရာဇိကန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တသ္မာ အာရက္ခဋ္ဌာနတော ဗဟိ ထေယျစိတ္တေန ဂစ္ဆန္တဿ အဝဟာရော န ဘဝတိ ဧဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿာတိ ယသ္မိံ ပဒေသေ အတိက္ကန္တေ တေသံ အရညံ အာရက္ခဋ္ဌာနဉ္စ အတိက္ကန္တော နာမ ဟောတိ၊ တံ ပဒေသံ အာကာသေနာပိ အတိက္ကမနဝသေန ဂစ္ဆန္တဿာပီတိ အတ္ထော။

ဥဒကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ ဥဒကကထာယံ မဟာကုစ္ဆိကာ ဥဒကစာဋိ ဥဒကမဏိကော၊ ‘‘သမေခလာ စာဋိ ဥဒကမဏိကော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဘာဇနေသု။ ဘူတဂါမေန သဒ္ဓိမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အကပ္ပိယပထဝိမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တဠာကရက္ခဏတ္ထာယာတိ ‘‘မဟောဒကံ အာဂန္တွာ တဠာကမရိယာဒံ မာ ဆိန္ဒီ’’တိ တဠာကရက္ခဏတ္ထံ။ နိဗ္ဗဟနဥဒကန္တိ ဧတ္ထ တဠာကဿ ဧကေန ဥန္နတေန ပဿေန အဓိကဇလံ နိဗ္ဗဟတိ နိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ‘‘နိဗ္ဗဟန’’န္တိ အဓိကဇလနိက္ခမနမာတိကာ ¶ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဂစ္ဆမာနံ ဥဒကံ နိဗ္ဗဟနဥဒကံ နာမ။ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗန္တိ သဿာဒီနံ အတ္ထာယ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတံ ဥဒကနိက္ခမနပနာဠိ။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗလံ အကတွာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပယောဂေ ကတေ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃာနုရူပေန အဝဟာရေန ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ ယတ္တကံ တပ္ပစ္စယာ သဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဗီဇကသိကမ္မာဒိဗ္ဗယံ ဌပေတွာ ယံ အဓိကလာဘံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေဟိ ကာတဗ္ဗံ ဝယကရဏမ္ပိ ဧတဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ တရုဏသဿေ ဇာတေ ဥဒကံ ဝိနာသေန္တဿ ယုဇ္ဇတိ၊ သဿေ ပန သဗ္ဗထာ အကတေယေဝ ဥဒကံ ဝိနာသေန္တေန စ ဥဒကဂ္ဃမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ န တပ္ပစ္စယာ သကလံ သဿံ တေန ဝိနာသိတဘဏ္ဍဿေဝ ဘဏ္ဍဒေယျတ္တာ၊ ဣတရထာ ဝါဏိဇ္ဇာဒိအတ္ထာယ ပရေဟိ ဌပိတဘဏ္ဍံ အဝဟရန္တဿ တဒုဘယမ္ပိ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍဂ္ဃံ ကာတဗ္ဗံ သိယာ၊ တဉ္စ န ယုတ္တန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေနာတိ ဧတ္ထ ဧကဿ သန္တကေ တဠာကေ ခေတ္တေ စ ဇာတေ တဿေဝ ဓုရနိက္ခေပေန ပါရာဇိကံ၊ ယဒိ ပန တံ တဠာကံ သဗ္ဗသာဓာရဏံ၊ ခေတ္တာနိ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာနိ၊ တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဓုရနိက္ခေပေ အဝဟာရော၊ အထ ခေတ္တာနိပိ သဗ္ဗသာဓာရဏာနိ၊ သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပေယေဝ ပါရာဇိကံ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနိဂ္ဂတေတိ အနိက္ခန္တေ၊ တဠာကေယေဝ ဌိတေတိ အတ္ထော။ ပရေသံ မာတိကာမုခန္တိ ခုဒ္ဒကမာတိကာမုခံ။ အသမ္ပတ္တေဝါတိ တဠာကတော နိက္ခမိတွာ မဟာမာတိကာယံ ဧဝ ဌိတေ။ အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါတိ တဠာကတော အနိက္ခန္တေ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ ဥဒကဿာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ နိက္ခန္တေ ပန ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ။ ဣဓ ပန ခုဒ္ဒကမာတိကာယံ အပ္ပဝိဋ္ဌတ္တာ အဝဟာရော န ဇာတော၊ ‘‘တဠာကတော အနိဂ္ဂတေ ပရေသံ မာတိကာမုခံ အသမ္ပတ္တေဝါ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿ ဝိကပ္ပဒွယဿ ‘‘အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ၊ နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ ဣဒံ ဒွယံ ယထာက္ကမေန ယောဇနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အဝဟာရောတိ ဧတ္ထ ‘‘အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ဝတ္ထုံ…ပေ… န သမေတီတိ ဧတ္ထ တဠာကဂတဥဒကဿ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ ပရသန္တကဝတ္ထု န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဒန္တပေါနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ ဒန္တကဋ္ဌကထာယံ ¶ တတော ပဋ္ဌာယ အဝဟာရော နတ္ထီတိ ‘‘ယထာသုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ အဘာဇေတွာဝ ယာဝဒိစ္ဆကံ ဂဟဏတ္ထမေဝ ဌပိတတ္တာ အရက္ခိတတ္တာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ စ အညံ သင်္ဃိကံ ဝိယ န ဟောတီတိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တဿာပိ နတ္ထိ အဝဟာရော။ ခါဒန္တု၊ ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီတိ ကေစိ ထေရာ ဝဒေယျုန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဝနပ္ပတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ဝနပ္ပတိကထာယံ သန္ဓာရိတတ္တာတိ ဆိန္နဿ ရုက္ခဿ ပတိတုံ အာရဒ္ဓဿ သန္ဓာရဏမတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ပန မရိစဝလ္လိအာဒီဟိ ပုဗ္ဗေ ဝေဌေတွာ ဌိတဘာဝေန။ တာဒိသေ ဟိ ဆိန္နေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ အရညဋ္ဌကထာယံ ဝေဌိတဝလ္လိယံ ဝိယ။ ဥဇုကမေဝ တိဋ္ဌတီတိ ဣမိနာ သဗ္ဗသော ဆိန္ဒနမေဝ ဝလ္လိအာဒီဟိ အသမ္ဗဒ္ဓဿ ရုက္ခဿ ဌာနာစာဝနံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အာကာသာဒီသု ဖုဋ္ဌသကလပဒေသတော မောစနန္တိ အာဝေဏိကမိဓ ဌာနာစာဝနံ ဒဿေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ရုက္ခဘာရေန ကိဉ္စိဒေဝ ဘဿိတွာ ဌိတတ္တာ ဟောတိယေဝ ဌာနာစာဝန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တန္န၊ ရုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ သကလဿ အာကာသပဒေသဿ ပဉ္စဟိ ဆဟိ ဝါ အာကာရေဟိ အနတိက္ကမိတတ္တာ။ ဝါတမုခံ သောဓေတီတိ ယထာ ဝါတော အာဂန္တွာ ရုက္ခံ ပါတေတိ၊ ဧဝံ ဝါတဿ အာဂမနမဂ္ဂံ ရုန္ဓိတွာ ဌိတာနိ သာခါဂုမ္ဗာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ အပနေန္တော သောဓေတိ။ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကံ ဝါတိ မဏ္ဍူကာနံ နင်္ဂုဋ္ဌေ အဂ္ဂကောဋိယံ ဌိတကဏ္ဋကန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကေ ‘‘ဝိသမစ္ဆကဏ္ဋက’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။

ဟရဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၁။ ဟရဏကကထာယံ ¶ ဟရဏကန္တိ ဝတ္ထုသာမိနာ ဟရိယမာနံ။ သော စ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါတိ ‘‘အန္တံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ အသလ္လက္ခိတတ္တာ သာမညတော ‘‘ဂဏှိဿာမိ ဧတ’’န္တိ သလ္လက္ခိတဿေဝ ပဋဿ ဧကဒေသတာယ တမ္ပိ ဂဏှိတုကာမောဝါတိ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ သဘဏ္ဍဟာရကန္တိ သဟဘဏ္ဍဟာရကံ၊ သကာရာဒေသဿ ဝိကပ္ပတ္တာ သဟ သဒ္ဒေါဝ ဌိတော၊ ဘဏ္ဍဟာရကေန သဟ တံ ဘဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ သာသင်္ကောတိ ‘‘ယဒိ ဥပသင်္ကမိတွာ ¶ ဘဏ္ဍံ ဂဏှိဿာမိ၊ အာဝုဓေန မံ ပဟရေယျာ’’တိ ဘယေန သဉ္ဇာတာသင်္ကော။ ဧကမန္တံ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဘယေနေဝ အနုပဂန္တွာ မဂ္ဂတော သယံ ပဋိက္ကမ္မ။ သန္တဇ္ဇေတွာတိ ဖရုသဝါစာယ စေဝ အာဝုဓပရိဝတ္တနာဒိကာယဝိကာရေန စ သန္တဇ္ဇေတွာ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ အပရိဂ္ဂဟိတကံ။ အာလယေန အနဓိမုတ္တမ္ပိ ဘဏ္ဍံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဣမိနာ ပဌမံ ပရိစ္စတ္တာလယာနမ္ပိ ယဒိ ပစ္ဆာပိ သကသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေသညေဝ တံ ဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ ဗလက္ကာရေနာပိ သကသညာယ တဿ ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အဒဒန္တဿေဝ အဝဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ယဒိ ပန သာမိနော ‘‘ပရိစ္စတ္တံ မယာ ပဌမံ၊ ဣဒါနိ မမ သန္တကံ ဝါ ဧတံ၊ နော’’တိ အာသင်္ကာ ဟောတိ၊ ဗလက္ကာရေန ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ သကသညာဗလေနေဝ ပုန ဂဟေတဗ္ဗဘာဝဿ အာပန္နတ္တာ။ ‘‘အဒေန္တဿ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝစနတော စောရဿ သကသညာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ သာမိကေသု သာလယေသု အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အညေသူတိ မဟာပစ္စရိယာဒီသု။ ဝိစာရဏာယေဝ နတ္ထီတိ ဣမိနာ တတ္ထာပိ ပဋိက္ခေပါဘာဝတော အယမေဝ အတ္ထောတိ ဒဿေတိ။

ဥပနိဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၂။ ဥပနိဓိကထာယံ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တဿ ဘဏ္ဍဿ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပဋိသာမနပ္ပယောဂံ ဝိနာ နာဟံ ဂဏှာမီတိအာဒိနာ အညသ္မိံ ပယောဂေ အကတေ ရဇ္ဇသင်္ခေါဘာဒိကာလေ ‘‘န ဒါနိ တဿ ဒဿာမိ၊ န မယှံ ဒါနိ ဒဿတီ’’တိ ဥဘောဟိပိ သကသကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ပါရာဇိကမေဝ ပဋိသာမနပ္ပယောဂဿ ကတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ပဋိသာမနကာလေ ဟိဿ ထေယျစိတ္တံ နတ္ထိ၊ ‘‘န ဒါနိ တဿ ဒဿာမီ’’တိ ထေယျစိတ္တုပ္ပတ္တိက္ခဏေ ပန သာမိနော ဓုရနိက္ခေပစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဟေတုဘူတော ကာယဝစီပယောဂေါ နတ္ထိ၊ ယေန သော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျ။ န ဟိ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာယံ အာပတ္တီတိ။ ဒါနေ သဥဿာဟော၊ ရက္ခတိ တာဝါတိ အဝဟာရံ သန္ဓာယ အဝုတ္တတ္တာ နာဟံ ဂဏှာမီတိအာဒိနာ မုသာဝါဒကရဏေ ပါစိတ္တိယမေဝ ဟောတိ၊ န ဒုက္ကဋံ ¶ ထေယျစိတ္တာဘာဝေန သဟပယောဂဿာပိ အဘာဝတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိပိ မုခေန ဒဿာမီတိ ဝဒတိ…ပေ… ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ ကတရပယောဂေန အာပတ္တိ၊ န တာဝ ပဌမေန ဘဏ္ဍပဋိသာမနပ္ပယောဂေန တဒါ ထေယျစိတ္တာဘာဝါ၊ နာပိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ¶ ကထနပ္ပယောဂေန တဒါ ထေယျစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ပယောဂဿ ကပ္ပိယတ္တာတိ? ဝုစ္စတေ – သာမိနာ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဗဟုသော ယာစိယမာနောပိ အဒတွာ ယေန ပယောဂေန အတ္တနော အဒါတုကာမတံ သာမိကဿ ဉာပေတိ၊ ယေန စ သော ‘‘အဒါတုကာမော အယံ ဝိက္ခိပတီ’’တိ ဉတွာ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ တေနေဝ ပယောဂေနဿ အာပတ္တိ။ န ဟေတ္ထ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍေ ပရိယာယေန မုတ္တိ အတ္ထိ။ အဒါတုကာမတာယ ဟိ ကဒါ တေ ဒိန္နံ၊ ကတ္ထ တေ ဒိန္နန္တိအာဒိပရိယာယဝစနေနာပိ သာမိကဿ ဓုရေ နိက္ခိပါပိတေ အာပတ္တိယေဝ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ကိံ တုမှေ ဘဏထ…ပေ… ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ဘိက္ခုနော ပါရာဇိက’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၁)။ ပရသန္တကဿ ပရေဟိ ဂဏှာပနေ ဧဝ ပရိယာယတော မုတ္တိ၊ န သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တတ္တာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဟတ္ထေ သာမိနာ ဒိန္နတာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ စ ဌာနာစာဝနေပိ နတ္ထိ အဝဟာရော၊ ထေယျစိတ္တေန ပန ဂဟဏေ ဒုက္ကဋတော န မုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧသေဝ နယောတိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ စောရဿ ပါရာဇိကံ၊ ကသ္မာ? အညေဟိ သာဓာရဏဿ အဘိညာဏဿ ဝုတ္တတ္တာ။ အညံ တာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ သညာဏတော ဩကာသတော စ တေန သဒိသမေဝ အညံ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတိ၊ စောရေန သလ္လက္ခိတပ္ပဒေသတော တံ အပနေတွာ ကေဟိစိ တတ္ထ တာဒိသေ အညသ္မိံ ပတ္တေ ဌပိတေ တံ ဂဏှန္တေယေဝ ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေန စောရေန ဒိဝါ သလ္လက္ခိတပတ္တံ အညတ္ထ အပနေတွာ တဒညေ တာဒိသေ ပတ္တေ တတ္ထ ဌပိတေပိ စောရဿ ပစ္ဆာ ရတ္တိဘာဂေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ထေယျစိတ္တံ ဒိဝါ သလ္လက္ခိတပ္ပဒေသေ ဌပိတံ အညံ တာဒိသံ ပတ္တမေဝ အာလမ္ဗိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ပဒဝါရေနာတိ ထေရေန နီဟရိတွာ ဒိန္နံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတော စောရဿ ပဒဝါရေန။ အတာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ အတာဒိသဿ ထေရေန ဂဟဏက္ခဏေ အဝဟာရာဘာဝတော ပစ္ဆာ ဟတ္ထပတ္တံ ‘‘တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အည’’န္တိ ဝါ သညာယ ‘‘ဣဒံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂမနေ ပဒဝါရေနေဝ အဝဟာရော ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပါရာဇိကံ နတ္ထီတိ ပဒဝါရေပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ ဥပနိဓိဘဏ္ဍေ ဝိယာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂါမဒွါရန္တိ ဗဟိဂါမေ ဝိဟာရဿ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဂါမပ္ပဝေသဿ အာရမ္ဘပ္ပဒေသဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ အန္တောဂါမန္တိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ¶ ပါရာဇိကန္တိ ထေရဿ အဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ သော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဘဝေယျ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဥပနိက္ခိတ္တမေဝ သိယာ၊ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍေ စ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတောပိ န တာဝ ထေရဿ အဝဟာရော ဟောတိ၊ စောရဿေဝ အဝဟာရော။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ ¶ ထေရဿ အတ္တနော သန္တကတာယ စောရဿ သာမိကေန ဒိန္နတ္တာ အဝဟာရော န ဇာတော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။

အာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာတိ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှာ’’တိ ဧဝံ ထေရေန ကတအာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာ။ အဋဝိံ ပဝိသတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှ၊ အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ ထေရေန ဝိဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဂါမမဂ္ဂေပိ သကလေပိ ဂါမေ ဝိစရဏဿ နိယမိတတ္တာ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂစ္ဆန္တဿေဝ ပဒဝါရေန အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဝိဟာရဿ ဟိ ပရဘာဂေ ဥပစာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တဿ ဂါမဿ ပရတော ဥပစာရော၊ တာဝ သဗ္ဗံ ဒဟရဿ ထေရာဏတ္တိယာ သဉ္စရဏူပစာရောဝ ဟောတိ၊ န ပန တတော ပရံ။ တေနေဝ ‘‘ဥပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ ဂါမူပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိက’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပဋိနိဝတ္တနေ စီဝရဓောဝနာဒိအတ္ထာယ ပေသနေပိ ဧသေဝ နယော။ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သီသာဒီသု ဘာရံ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာ တိဋ္ဌန္တော ဝါ နိသီဒန္တော ဝါ ဝိဿမိတွာ ထေယျစိတ္တေ ဝူပသန္တေ ပုန ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုန တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? အာဏာပကဿ အာဏတ္တိယာ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တဿ တာဝတာ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ။ ‘‘အသုကံ နာမ ဂါမ’’န္တိ အနိယမေတွာ ‘‘အန္တောဂါမံ ဂမိဿာမာ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေ ဝိဟာရသာမန္တာ ပုဗ္ဗေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌပုဗ္ဗာ သဗ္ဗေ ဂေါစရဂါမာပိ ခေတ္တမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ သေသန္တိ မဂ္ဂုက္ကမနဝိဟာရာဘိမုခဂမနာဒိ သဗ္ဗံ။ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ အနာဏတ္တိယာ ဂဟိတေပိ သာမိကဿ ကထေတွာ ဂဟိတတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိဟာရူပစာရာဒိ သဗ္ဗံ ခေတ္တမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယောတိ အန္တရာမဂ္ဂေ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၂) ဝုတ္တံ နယံ အတိဒိသတိ။

နိမိတ္တေ ဝါ ကတေတိ စီဝရံ မေ ကိလိဋ္ဌံ၊ ကော နု ခေါ ရဇိတွာ ဒဿတီတိအာဒိနာ နိမိတ္တေ ကတေ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ အနာဏတ္တဿ ထေရေန ¶ သဒ္ဓိံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂမနဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဧကပဿေတိ ဝိဟာရဿ မဟန္တတာယ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတီတိ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဌာနာစာဝနံ အကတွာ နိဝတ္ထပါရုတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတိ၊ ဌာနာ စာဝေန္တဿ ပန ထေယျစိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကမေဝ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရဏာဒီသု ဝိယ (ပါရာ။ ၁၀၁)။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ နဿတီတိ အဂ္ဂိအာဒိနာ နဿတိ၊ အညော ဝါ ကောစီတိ ဣမိနာ ယေန ဌပိတံ၊ သောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတရဿာတိ ¶ စောရဿ။ ဣတရံ ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဝိသိတွာ တဝ သာဋကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဣမိနာဝ ဥပနိဓိဘာဝတော မောစိတတ္တာ၊ သာမိကဿ ဣတရံ ဂဏှတော အတ္တနော သာဋကေ အာလယဿ သဗ္ဘာဝတော စ ‘‘ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာမိကော စေ ‘‘မမ သန္တကံ ဣဒံ ဝါ ဟောတု၊ အညံ ဝါ၊ ကိံ တေန၊ အလံ မယှံ ဣမိနာ’’တိ ဧဝံ သုဋ္ဌု နိရာလယော ဟောတိ၊ စောရဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဇာနန္တီတိ တေန ဝုတ္တဝစနံ အသုဏန္တာ န ဇာနန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ သစေ ဇာနိတွာပိ စိတ္တေန န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဧသေဝ နယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဋိက္ခိပန္တီတိ ဧတ္ထ စိတ္တေန ပဋိက္ခေပေါပိ သင်္ဂဟိတောဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေတိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ သမီပေ ဥစ္စာရပဿာဝဋ္ဌာနေ ဝိဇ္ဇမာနေ။ မယိ စ မတေ သင်္ဃဿ စ သေနာသနေ ဝိနဋ္ဌေတိ ဧတ္ထ ‘‘တံ မာရေဿာမာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေပိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂိလာနပက္ခေ ဌိတတ္တာ အဝိသယောတိ ဝုတ္တတ္တာ။ မရဏတော ဟိ ပရံ ဂေလညံ အဝိသယတ္တဉ္စ နတ္ထိ။ ‘‘ဒွါရံ ဆိန္ဒိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရိဿာမာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေပိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေဟိပိ ဘိက္ခာစာရာဒီဟိ ပရိယေသိတွာ အတ္တနော သန္တကေပိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ သာမီစီတိ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဝသန္တာနံ ဣဒံ ဝတ္တံ။

လောလမဟာထေရောတိ မန္ဒော မောမူဟော အာကိဏ္ဏဝိဟာရီ။ ဣတရေဟီတိ တသ္မိံယေဝ ဂဗ္ဘေ ဝသန္တေဟိ ဣတရဘိက္ခူဟိ။ ဝိဟာရရက္ခဏဝါရေ နိယုတ္တော ဝိဟာရဝါရိကော၊ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ အတ္တနော ဝါရေ ဝိဟာရရက္ခဏကော။ နိဝါပန္တိ ဘတ္တဝေတနံ။ စောရာနံ ပဋိပထံ ဂတေသူတိ စောရာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘ပဌမတရညေဝ ဂန္တွာ သဒ္ဒံ ကရိဿာမာ’’တိ စောရာနံ အဘိမုခံ ¶ ဂတေသု၊ ‘‘စောရေဟိ ဟဋဘဏ္ဍံ အာဟရိဿာမာ’’တိ တဒနုပထံ ဂတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဗဒ္ဓံ ကတွာတိ ‘‘အသုကကုလေ ယာဂုဘတ္တံ ဝိဟာရဝါရိကာနညေဝါ’’တိ ဧဝံ နိယမနံ ကတွာ။ ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ စတ္တာရိ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ စ လဘမာနောဝါတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ တတော ဦနံ ဝါ ဟောတု အဓိကံ ဝါ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ စ ယာပနမတ္တံ လဘနမေဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိဿိတကေ ဇဂ္ဂေန္တီတိ တေဟိ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေန္တီတိ အတ္ထော။ အသဟာယကဿာတိ သဟာယရဟိတဿ။ အတ္တဒုတိယဿာတိ အပ္ပိစ္ဆဿ အတ္တာ သရီရမေဝ ဒုတိယော အဿ နာညောတိ အတ္တဒုတိယော။ တဒုဘယဿာပိ အတ္ထဿ ဝိဘာဝနံ ယဿာတိအာဒိ၊ ဧတေန သဗ္ဗေန ဧကေကဿ ဝါရော န ပါပေတဗ္ဗောတိ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါကဝတ္တတ္ထာယာတိ နိစ္စံ ပစိတဗ္ဗယာဂုဘတ္တသင်္ခါတဝတ္တတ္ထာယ။ ဌပေန္တီတိ ဒါယကာ ဌပေန္တိ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ အာရာမိကာဒီဟိ ဒိယျမာနံ ဘာဂံ ဂဟေတွာ။ န ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အဗ္ဘောကာသိကဿာပိ အတ္တနော အဓိကပရိက္ခာရော ဝါ ဌပိတော အတ္ထိ၊ စီဝရာဒိသင်္ဃိကဘာဂေပိ အာလယော ဝါ အတ္ထိ၊ သောပိ ဂါဟာပေတဗ္ဗောဝ။ ဒိဂုဏန္တိ အညေဟိ လဗ္ဘမာနတော ဒိဂုဏံ။ ပက္ခဝါရေနာတိ အဍ္ဎမာသဝါရေန။

သုင်္ကဃာတကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ သုင်္ကဃာတကထာယံ ¶ သုင်္ကံ ယတ္ထ ရာဇပုရိသာ ဟနန္တိ အဒဒန္တာနံ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒိတွာပိ ဂဏှန္တိ၊ တံ ဌာနံ သုင်္ကဃာတန္တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ တဉှီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတီတိ ဧတ္ထ ပဌမပါဒံ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ ဌပေတွာ ဒုတိယပါဒေ ဥဒ္ဓဋမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓရိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌပိတေပိ ဗဟိ ဌိတော ဧဝ နာမ ဟောတီတိ ကတွာ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပဒဝါရေသုပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဝတ္တိတွာ အဗ္ဘန္တရိမံ ဗဟိ ဌပေတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ ဣဒံ သယံ ဗဟိ ဌတွာ ပဌမံ အဗ္ဘန္တရိမံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ သမကံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗဟိ ဌတွာ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ ဟိ သဗ္ဗံ ဗဟိဂတမေဝ ဟောတီတိ။ သစေ ပန သော ဗဟိ ဌတွာပိ ဗာဟိရပုဋကံ ပဌမံ အန္တော ဌပေတွာ ပစ္ဆာ အဗ္ဘန္တရိမံ ဥက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဌပေတိ၊ တဒါပိ ဧကာဗဒ္ဓတာယ အဝိဇဟိတတ္တာ အဝဟာရော န ဒိဿတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘူမိယံ ပတိတွာ ဝတ္တန္တံ ပုန အန္တော ပဝိသတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါတိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၃) ဝုတ္တတ္တာ ဗာဟိရပုဋကေ ¶ အန္တောပဝိဋ္ဌေပိ ဗဟိဂတဘာဝတော န မုစ္စတိ၊ အန္တောဂတံ ပန ပုဋကံ ပဌမံ၊ ပစ္ဆာ ဧဝ ဝါ ဗဟိ ဌပိတမတ္တေ ဝါ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ဗဟိ ဘူမိယံ ပါတိတဿ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓတာယ အဘာဝေန အန္တောပဝိဋ္ဌေပိ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန ဧကာဗဒ္ဓတ္တာ တေန သဒ္ဓိံ န သမေတိ။ တသ္မာ ယထာ အန္တောဘူမိဂတေန ဧကာဗဒ္ဓတာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဘယဿာပိ ဗဟိဂတဘာဝေ သာဓိတေယေဝ အဝဟာရောတိ ဝိညာယတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယေ ပန ပရိဝတ္တိတွာတိ ဣမဿ နိဝတ္တိတွာတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တေဟိ ပန အဗ္ဘန္တရိမံ ဗဟိ ဌပေတီတိ အယမတ္ထော ဂဟိတော ဟောတီတိ တတ္ထ သင်္ကာယေဝ နတ္ထိ။ ဧကာဗဒ္ဓန္တိ ကာဇကောဋိယံ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဗန္ဓိတွာ ကာဇကောဋိယံ ဌပိတမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ ဗဟိ ဂဟိတကာဇကောဋိယံ ဌပိတံ ယဒိ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ၊ အန္တောဌပိတေန ဧကာဗဒ္ဓတာယ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ…ပေ… ဌပေတီတိ သုင်္ကဃာတံ ပဝိသိတွာ အပ္ပဝိသိတွာ ဝါ ဌပေတိ။ သုင်္ကဋ္ဌာနဿ ဗဟိ ဌိတန္တိ ယာနာဒီဟိ နီဟဋတ္တာ ဗဟိ ဌိတံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗဟိ ဌပိတ’’န္တိ ပါဌံ ဝိကပ္ပေတွာ သုင်္ကဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေဝ ဗဟိ ဌပိတန္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ၊ သုင်္ကဋ္ဌာနေ ပဝိသိတွာ ယာနေ ဌပိတေပိ ပဝတ္တိတွာ ဂတေ ဝိယ ဒေါသာဘာဝတော။ ယော ပန သုင်္ကဋ္ဌာနဿ အန္တောဝ ပဝိသိတွာ ‘‘သုင်္ကဋ္ဌာန’’န္တိ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန အာဂတမဂ္ဂေန ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿာပိ ယဒိ တေန ဒိသာဘာဂေန ဂစ္ဆန္တာနမ္ပိ ဟတ္ထတော သုင်္ကံ ဂဏှန္တိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ ယာနာဒီဟိ နီဟရဏေ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၇၁ အာဒယော)။

ပါဏကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၄။ ပါဏကထာယံ ¶ အာဌပိတောတိ မာတာပိတူဟိ ဣဏံ ဂဏှန္တေဟိ ‘‘ယာဝ ဣဏဒါနာ အယံ တုမှာကံ သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ ဣဏဒါယကာနံ နိယျာတိတော။ အဝဟာရော နတ္ထီတိ မာတာပိတူဟိ ပုတ္တဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ မာတာပိတူနဉ္စ အသန္တကတ္တာ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ဓနံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ဝဍ္ဎတီတိ ဣမိနာ အာဌပေတွာ ဂဟိတဓနံ ဝဍ္ဎိယာ သဟ အာဌပိတပုတ္တဟာရကဿ ဂီဝါတိ ဒဿိတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဒါသဿ ဇာတောတိ ဥက္ကဋ္ဌလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဒါသိကုစ္ဆိယံ ပန အဒါသဿ ဇာတောပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတော ¶ ။ ပရဒေသတော ပဟရိတွာတိ ပရဒေသဝိလုမ္ပကေဟိ ရာဇစောရာဒီဟိ ပဟရိတွာ။ သုခံ ဇီဝါတိ ဝဒတီတိ ထေယျစိတ္တေန သာမိကာနံ သန္တိကတော ပလာပေတုကာမတာယ ဝဒတိ၊ တထာ ပန အစိန္တေတွာ ကာရုညေန ‘‘သုခံ ဂန္တွာ ဇီဝါ’’တိ ဝဒန္တဿ နတ္ထိ အဝဟာရော၊ ဂီဝါ ပန ဟောတိ။ ဒုတိယပဒဝါရေတိ ယဒိ ဒုတိယပဒံ အဝဿံ ဥဒ္ဓရိဿတိ၊ ဘိက္ခုဿ ‘‘ပလာယိတွာ သုခံ ဇီဝါ’’တိ ဝစနက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ အနာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ တဿ ဝစနေန ဝေဂဝဍ္ဎနေ အကတေပိ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၈၉၊ ၉၁) အာဒါနဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တပရိယာယေန မုစ္စတီတိ။

စတုပ္ပဒကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ စတုပ္ပဒကထာယံ ပါဠိယံ အာဂတာဝသေသာတိ ပါဠိယံ အာဂတေဟိ ဟတ္ထိ အာဒီဟိ အညေ ပသု-သဒ္ဒဿ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ။ ဘိင်္ကစ္ဆာပန္တိ ‘‘ဘိင်္ကာ ဘိင်္ကာ’’တိ သဒ္ဒါယနတော ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ ဟတ္ထိပေါတကံ။ အန္တောဝတ္ထုမှီတိ ပရိက္ခိတ္တေ။ ဗဟိနဂရေ ဌိတဿာတိ ပရိက္ခိတ္တနဂရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အပရိက္ခိတ္တနဂရေ ပန အန္တောနဂရေ ဌိတဿာပိ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ ခဏ္ဍဒွါရန္တိ အတ္တနာ ခဏ္ဍိတဒွါရံ။ ဧကော နိပန္နောတိ ဧတ္ထာပိ ဗန္ဓောတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘နိပန္နဿ ဒွေ’’တိ။ ဃာတေတီတိ ဧတ္ထ ထေယျစိတ္တေန ဝိနာသေန္တဿ သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ။

ဩစရကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ ဩစရကကထာယံ ပရိယာယေန ဟိ အဒိန္နာဒါနတော မုစ္စတီတိ ဣဒံ အာဏတ္တိကပယောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သယမေဝ ပန အဘိယုဉ္ဇနာဒီသု ပရိယာယေနပိ မောက္ခော နတ္ထိ။

ဩဏိရက္ခကထာဝဏ္ဏနာ

ဩဏိရက္ခကထာယံ ¶ ဩဏိန္တိ ဩဏီတံ၊ အာနီတန္တိ အတ္ထော။ ဩဏိရက္ခဿ သန္တိကေ ဌပိတဘဏ္ဍံ ဥပနိဓိ (ပါရာ။ ၁၁၂) ဝိယ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အနိက္ခိပိတွာ ယထာဌပိတဋ္ဌာနေ ဧဝ မုဟုတ္တမတ္တံ ဩလောကနတ္ထာယ ဌပိတတ္တာ တဿ ဘဏ္ဍဿ ဌာနာစာဝနမတ္တေန ဩဏိရက္ခကဿ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။

သံဝိဒါဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

သံဝိဒါဝဟာရကထာယံ ¶ သံဝိဓာယာတိ သံဝိဒဟိတွာ။ တေန နေသံ ဒုက္ကဋာပတ္တိယောတိ အာဏတ္တိဝသေန ပါရာဇိကာပတ္တိယာ အသမ္ဘဝေ သတီတိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တေန အာဏတ္တာ ယထာဏတ္တိဝသေန ဟရန္တိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧဝ ပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ပါဠိယံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သံဝိဒဟိတွာ ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၈) ဧတ္ထာပိ အာဏာပကာနံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ၊ အဝဟာရကဿ ဥဒ္ဓါရေတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘ဂစ္ဆေတံ အာဟရာ’တိ၊ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကန္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ အာဏတ္တိကံ ဝါ သာဟတ္ထိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ ဘိန္နကာလိကတ္တာ အညမညဿ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ တထာ ဟိ သဟတ္ထာ အဝဟရန္တဿ ဌာနာစာဝနက္ခဏေ အာပတ္တိ၊ အာဏတ္တိယာ ပန အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝါတိ ဘိန္နကာလိကတ္တာ အာပတ္တိယောတိ။

သင်္ကေတကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ သင်္ကေတကမ္မကထာယံ ဩစရကေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဧတ္ထ အဝဿံ ဟာရိယေ ဘဏ္ဍေတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ဝုတ္တနယေနေဝ။ ပါဠိယံ ‘‘တံ သင်္ကေတံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ’’တိ တဿ သင်္ကေတဿ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘တံ နိမိတ္တံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

နိမိတ္တကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ နိမိတ္တကမ္မကထာယံ အက္ခိနိခဏနာဒိနိမိတ္တကမ္မံ ပန လဟုကံ ဣတ္တရကာလံ၊ တသ္မာ တင်္ခဏေယေဝ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိတုံ န သက္ကာ။ နိမိတ္တကမ္မာနန္တရမေဝ ဂဏှိတုံ အာရဒ္ဓတ္တာ တေနေဝ ¶ နိမိတ္တေန အဝဟရတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိ ဧဝံ ပုရေဘတ္တပ္ပယောဂေါဝ ဧသောတိ ဝါဒေါ ပမာဏဘာဝံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ သင်္ကေတကမ္မံ (ပါရာ။ ၁၁၉) ဝိယ နိမိတ္တကမ္မံ ကာလပရိစ္ဆေဒယုတ္တံ။ ကာလဝသေန ဟိ သင်္ကေတကမ္မံ ဝုတ္တံ၊ ကိရိယာဝသေန နိမိတ္တကမ္မန္တိ အယမေဝ တေသံ ဝိသေသော။ ‘‘တံ နိမိတ္တံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ပန နိမိတ္တကရဏတော ပုရေ ¶ ဂဏှန္တဿ စေဝ နိမိတ္တကမ္မေ စ ကတေပိ ဂဏှိတုံ အနာရဘိတွာ ပစ္ဆာ သယမေဝ ဂဏှန္တဿ စ ဝသေန ဝုတ္တံ။

အာဏတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ အာဏတ္တိကထာယံ အသမ္မောဟတ္ထန္တိ ယသ္မာ သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မာနိ ကရောန္တော န ကေဝလံ ပုရေဘတ္တာဒိကာလသင်္ကေတကမ္မံ အက္ခိနိခဏနာဒိနိမိတ္တကမ္မမေဝ ဝါ ကရောတိ၊ အထ ခေါ ဧဝံဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ၊ ဘဏ္ဍနိယမမ္ပိ ကရောတိ၊ တွံ ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒ၊ သော အညဿ ပါဝဒတူတိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပဋိပါဋိယာ စ အာဏာပေတိ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗဏှာဒိကာလဝသေန အက္ခိနိခဏနာဒိကိရိယာဝသေန ဘဏ္ဍပုဂ္ဂလပဋိပါဋိဝသေန စ အာဏတ္တေ ဧတေသု သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မေသု ဝိသင်္ကေတာ ဝိသင်္ကေတဘာဝေ သမ္မောဟော ဇာယတိ၊ တဒပဂမေန အသမ္မောဟတ္ထံ။ ယံ အာဏာပကေန နိမိတ္တသညံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ပုဗ္ဗဏှာဒီသု အက္ခိနိခဏနာဒီသု ဝါ ဂဟဏတ္ထံ အာဏာပေန္တေန ဤဒိသဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိယုတ္တံ ဂဏှာတိ ဧဝံ ဂဟဏဿ နိမိတ္တဘူတသညာဏံ ကတွာ ယံ ဘဏ္ဍံ ဝုတ္တံ။ အယံ ယုတ္တိ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ဥပရိ ဝက္ခမာနေသု စ သဗ္ဗတ္ထ အာဏတ္တိပ္ပသင်္ဂေသု အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကာဒီနံ ဘာဝသင်္ခါတာ ဝိနယယုတ္တိ၊ သာ စ အာဏတ္တဿ ကိရိယာနိဋ္ဌာပနက္ခဏေ အာဏာပကဿ ပယောဂေ ထေယျစိတ္တာနံ အဘာဝါ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဧဝံ ဥပပတ္တိယာ ပဝတ္တတ္တာ ယုတ္တီတိ ဝုတ္တာ။ ‘‘မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သင်္ဃရက္ခိတေန ပဋိဂ္ဂဟိတေပိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဓမ္မရက္ခိတာနံ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အာစရိယဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ အာဟ ‘‘မဟာဇနော ဟီ’’တိအာဒိ။ မဟာဇနောတိ စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဓမ္မရက္ခိတသင်္ဃရက္ခိတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မူလဋ္ဌဿေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဒုက္ကဋံ။ ဣဒဉ္စ မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယာဘာဝဒဿနတ္ထံ ပဌမံ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန သင်္ဃရက္ခိတဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပုန ဒုက္ကဋသမ္ဘဝံ သန္ဓာယ။ န ဟိ သော ဧကပယောဂေန ဒုက္ကဋဒွယံ အာပဇ္ဇတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိသင်္ကေတတ္တာ ပါဠိယံ ‘မူလဋ္ဌဿာ’တိ အဝတွာ ‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ ဣဒံ သင်္ဃရက္ခိတဿ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ ပါဠိတော ပန ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ န ဟိ တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပ္ပယောဂေ အနာပတ္တိ ဟောတီတိ။ ဣမိနာဝ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဝါရေသုပိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာနံ ¶ ¶ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဏ္ဏေ ဝါ သိလာဒီသု ဝါ ‘စောရိယံ ကာတဗ္ဗ’န္တိ လိခိတွာ ဌပိတေ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန ‘‘အသုကဿ ဂေဟေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဧဝံ နိယမေတွာ လိခိတေ ယုဇ္ဇတိ၊ န အနိယမေတွာ လိခိတေတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂါနန္တရဖလသဒိသာတိ ဣမိနာ ယထာ အရိယပုဂ္ဂလာနံ မဂ္ဂါနန္တရေ ဖလေ ဥပ္ပန္နေ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပရိယောသာနံ ဘာဝနာကိစ္စံ နိပ္ဖန္နံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝမေတိဿာ အတ္ထသာဓကစေတနာယ ဥပ္ပန္နာယ အာဏတ္တိကိစ္စံ နိပ္ဖန္နမေဝါတိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ အယံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော’’တိ၊ အာဏတ္တိဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။

အာဏတ္တိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

အာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဘူမဋ္ဌထလဋ္ဌာဒီသု။ ပါဠိယံ မနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာမသတိ ဖန္ဒာပေတိ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဣမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ ပုဗ္ဗပယောဂသဟိတံ ပဉ္စမံ အဝဟာရင်္ဂံ ဝုတ္တံ၊ ဌာနာ စာဝေတီတိ စ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ အာဏတ္တိကာဒယော သဗ္ဗေပိ ပယောဂါ ဓုရနိက္ခေပေါ စ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၂၅။ ဌာနာစာဝနန္တိ ဣဒံ ပါဠိအနုသာရတော ဝုတ္တံ ဓုရနိက္ခေပဿာပိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတော။ ဧသ နယော ဥပရိပိ သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ ဟိ န စ သကသညီတိ ဣမိနာ ပရပရိဂ္ဂဟိတတာ ဝုတ္တာ၊ န စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟီ န စ တာဝကာလိကန္တိ ဣမေဟိ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ၊ တီဟိ ဝါ ဧတေဟိ ပရပရိဂ္ဂဟိတတာ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ စ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ ‘‘မမေဒ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟဝသေန အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ အရညေ ဒါရုတိဏပဏ္ဏာဒိ။ ဆဍ္ဍိတန္တိ ပဌမံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ အနတ္ထိကတာယ ဆဍ္ဍိတံ ယံ ကိဉ္စိ။ ဆိန္နမူလကန္တိ နဋ္ဌံ ပရိယေသိတွာ အာလယသင်္ခါတဿ မူလဿ ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နမူလကံ။ အဿာမိကန္တိ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကာဒီဟိ တီဟိ အာကာရေဟိ ဒဿိတံ အဿာမိကဝတ္ထု။ ဥဘယမ္ပီတိ အဿာမိကံ အတ္တနော သန္တကဉ္စ။

အနာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ တသ္မိံယေဝ ¶ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တာတိ တသ္မိံယေဝ မတသရီရေ ပေတတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ။ ရုက္ခာဒီသု လဂ္ဂိတသာဋကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ မနုဿေဟိ အဂေါပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သစေ ပနေတံ ဒေဝါလယစေတိယရုက္ခာဒီသု ¶ နိယုတ္တေဟိ ပုရိသေဟိ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဟောတိ၊ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ထောကေ ခါယိတေ…ပေ… ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇိဃစ္ဆိတပါဏိနာ ခါဒိယမာနမံသဿ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ခါဒနံ နာမ ကာရုညဟာနိတော လောလဘာဝတော စ အသာရုပ္ပမေဝ။ တေနေဝ ဟိ အရိယဝံသိကာ အတ္တနော ပတ္တေ ဘတ္တံ ခါဒန္တမ္ပိ သုနခါဒိံ တဇ္ဇေတွာ န ဝါရေန္တိ၊ တိရစ္ဆာနာနံ အာမိသဒါနေ ကုသလံ ဝိယ တေသံ အာမိသဿ အစ္ဆိန္ဒနေပိ အကုသလမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပရာနုဒ္ဒယတာယ စ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၀)။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

ဗဟု ဧကတော ဒါရုအာဒိဘာရိယဿ ဧကဿ ဘဏ္ဍဿ ဥက္ခိပနကာလေ ‘‘ဂဏှထ ဥက္ခိပထာ’’တိ ဝစီပယောဂေန သဒ္ဓိံ ကာယပယောဂသဗ္ဘာဝဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘သာဟတ္ထိကာဏတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တွံ ဧတံ ဝတ္ထုံ ဂဏှ၊ အဟံ အည’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တေ ပန အဝဟာရေ အတ္တနာ ဂဟိတံ သာဟတ္ထိကမေဝ၊ ပရေန ဂါဟာပိတံ အာဏတ္တိကမေဝ၊ တေနေဝ တဒုဘယဂ္ဃေန ပဉ္စမာသေပိ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ၊ ဧကေကဘဏ္ဍဂ္ဃဝသေန ထုလ္လစ္စယာဒိမေဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ အဒါတုကာမတာယ ‘‘ဒေမိ ဒမ္မီ’’တိ ဝိက္ခိပန္တော တုဏှီဘာဝေန ဝိဟေဌေန္တောပိ တေန တေန ကာယဝိကာရာဒိကိရိယာယ ပရဿ ဓုရံ နိက္ခိပါပေသီတိ ‘‘ကိရိယာသမုဋ္ဌာနဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ ဝိနီတဝတ္ထူသု ¶ နိရုတ္တိယေဝ တံတံအတ္ထဂ္ဂဟဏဿ ဥပါယတာယ ပထောတိ နိရုတ္တိပထော၊ တေနေဝါဟ ‘‘ဝေါဟာရဝစနမတ္တေ’’တိ။ ယထာကမ္မံ ဂတောတိ တတော ပေတတ္တဘာဝတော မတဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဗ္ဘုဏှေတိ အာသန္နမရဏတာယ သရီရဿ ဥဏှသမင်္ဂိတံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝါဟ ‘‘အလ္လသရီရေ’’တိ။ ကုဏပဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ အလ္လဘာဝတော ဘိန္နတ္တာ။ ဝိသဘာဂသရီရေတိ ဣတ္ထိသရီရေ။ သီသေ ဝါတိအာဒိ အဓက္ခကေ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလေ ပဒေသေ စိတ္တဝိကာရပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အနာမသန္တေန ကတံ သုကတမေဝ။ မတသရီရမ္ပိ ဟိ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သဉ္စိစ္စ ဖုသန္တဿ အနာမာသဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ။ န ဟိ အပါရာဇိကဝတ္ထုကေပိ စိတ္တာဒိဣတ္ထိရူပေ ဘဝန္တံ ဒုက္ကဋံ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေ မတိတ္ထိသရီရေ နိဝတ္တတိ။

ကုသသင်္ကာမနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၈။ ဗလသာတိ ¶ ဗလေန။ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီတိ အနာဂတဝစနံ ပသိဗ္ဗကဂ္ဂဟဏတော ပုရေတရံ သမုပ္ပန္နပရိကပ္ပဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂဟဏက္ခဏေ ပန ‘‘သာဋကော စေ၊ ဂဏှာမီ’’တိ ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှာတီတိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ပန ဗဟိ နီဟရိတွာ သာဋကဘာဝံ ဉတွာ ဂဟေဿာမီတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ဣတရထာ ‘‘ဣဒါနိ န ဂဏှာမိ၊ ပစ္ဆာ အန္ဓကာရေ ဇာတေ ဝိဇာနနကာလေ ဝါ ဂဏှိဿာမိ၊ ဣဒါနိ ဩလောကေန္တော ဝိယ ဟတ္ထဂတံ ကရောမီ’’တိ ဂဏှန္တဿာပိ ဂဟဏက္ခဏေ အဝဟာရော ဘဝေယျ၊ န စ တံ ယုတ္တံ တဒါ ဂဟဏေ သန္နိဋ္ဌာနာဘာဝါ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာယ ဧဝ ဟိ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလံ ဝိယ။ န ဟိ ‘‘ပစ္ဆာ ဝဓိဿာမီ’’တိ ပါဏံ ဂဏှန္တဿ တဒေဝ တသ္မိံ မတေပိ ပါဏာတိပါတော ဟောတိ ဝဓကစေတနာယ ပယောဂဿ အကတတ္တာ၊ ဧဝမိဓာပိ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ အဝဟရိဿာမီတိအာဒိနာ ကာလပရိကပ္ပနဝသေန ဌာနာ စာဝိတေပိ တဒါပိ အဝဟာရော န ဟောတိ ဩကာသပရိကပ္ပေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၈) ဝိယ၊ တသ္မိံ ပန ယထာပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနေ ကာလေ အာဂတေ ဘဏ္ဍံ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာပိ ထေယျစိတ္တေန ဂစ္ဆတော ပဒဝါရေန အဝဟာရောတိ ခါယတိ။ တသ္မာ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော ဩကာသပရိကပ္ပော ကာလပရိကပ္ပောတိ တိဝိဓောပိ ပရိကပ္ပော ¶ ဂဟေတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဩကာသပရိကပ္ပေ သမောဓာနေတွာ ကာလပရိကပ္ပော ဝိသုံ န ဝုတ္တောတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာ ဝီမံသိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပရိယုဋ္ဌိတောတိ အနုဗဒ္ဓါ။

ပရိကပ္ပော ဒိဿတီတိ ဂဟဏက္ခဏေ ပရိကပ္ပော ဒိဿတိ၊ န တဒါ တေသံ မတေန အဝဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ဒိသွာ ဟဋတ္တာ ပရိကပ္ပာဝဟာရော န ဒိဿတီတိ ပစ္ဆာ ပန ဗဟိ ဝီမံသိတွာ သာဋကဘာဝံ ဉတွာ တတော ပစ္ဆာ ထေယျစိတ္တေန ဟဋတ္တာ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ပရိကပ္ပဿ အဝဟာရာနင်္ဂတ္တာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာ ဟရဏေ ဝိယ ထေယျာဝဟာရော ဧဝ သိယာ။ တသ္မာ ပရိကပ္ပာဝဟာရော န ဒိဿတိ။ သာဋကော စေ ဘဝိဿတီတိအာဒိကဿ ပရိကပ္ပဿ တဒါ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ကေဝလံ အဝဟာရော ဧဝ၊ န ပရိကပ္ပာဝဟာရောတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေန ဘဏ္ဍပရိကပ္ပာဝဟာရဿ ‘‘သာဋကော စေ ဘဝိဿတိ၊ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဘဏ္ဍသန္နိဋ္ဌာနာဘာဝက္ခဏေယေဝ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ယံ ပရိကပ္ပိတံ၊ တံ အဒိဋ္ဌံ ပရိကပ္ပိတဘာဝေ ဌိတံယေဝ ဥဒ္ဓရန္တဿ အဝဟာရော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဩကာသပအပ္ပာဝဟာရော ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ အဝဟရန္တဿ ပရိကပ္ပာဝဟာရော သိယာတိ? နာယံ ဒေါသော အဘဏ္ဍဝိသယတ္တာ တဿ ပရိကပ္ပဿ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဒိသွာ ဉာတဘဏ္ဍဿေဝ ဟိ ဩကာသပရိကပ္ပော ဝုတ္တော။ တံ မညမာနော တံ အဝဟရီတိ ဣဒံ သုတ္တံ ကိဉ္စာပိ ‘‘တညေဝေတ’’န္တိ နိယမေတွာ ဂဏှန္တဿ ¶ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ‘‘တဉ္စေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေ ဣမသ္မိံ ပရိကပ္ပေပိ ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂဟဏေ နိယမသဗ္ဘာဝါ အဝဟာရတ္ထသာဓကံ ဟောတီတိ ဥဒ္ဓဋံ၊ တေနေဝ ‘‘သမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကေစီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဧကစ္စေ အာစရိယာ။ မဟာပစ္စရိယံ ပနာတိအာဒိနာပိ ကေစိဝါဒေါ ဂါရယှော၊ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါဝ ယုတ္တတရောတိ ဒဿေတိ။

အလင်္ကာရဘဏ္ဍန္တိ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒိ။ ကုသံ ပါတေတွာတိ ဝိလီဝမယံ ဝါ တာလပဏ္ဏာဒိမယံ ဝါ ကတသညာဏံ ပါတေတွာ။ ပရကောဋ္ဌာသတော ကုသေ ဥဒ္ဓဋေပိ န တာဝ ကုသဿ ပရိဝတ္တနံ ဇာတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတီ’’တိ။ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဣမိနာ ဌာနာစာဝနံ ဓုရနိက္ခေပဉ္စ ဝိနာ ကုသသင်္ကာမနံ နာမ ဝိသုံ ဧကောယံ အဝဟာရောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ အဝဟာရာ ¶ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကာဓိပ္ပာယယောဂေဟိ နိပ္ဖာဒိယမာနာ အတ္ထတော ဌာနာစာဝနဓုရနိက္ခေပကုသသင်္ကာမနေသု တီသု သမောသရန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရော တဿ ဘာဂံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကန္တိ ပုရိမဿ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ အာလယဿ အဝိဂတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ အာလယေ ပန သဗ္ဗထာ အသတိ အဝဟာရော န ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဝိစိနိတာဝသေသံ ဂဏှန္တဿာပိ အဝဟာရော နတ္ထေဝါ’’တိ။

နာယံ မမာတိ ဇာနန္တောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန တတ္ထ ဝေမတိကောပိ ဟုတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။ သိဝေယျကန္တိ သိဝိရဋ္ဌေ ဇာတံ။

၁၄၀-၁။ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာတိ ပစာပေတွာ။ တသ္မိံ ပါစိတ္တိယန္တိ အဒိန္နာဒါနဘာဝေန သဟပယောဂဿာပိ အဘာဝါ ဒုက္ကဋံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဏတ္တေဟီတိ သမ္မတေန အာဏတ္တေဟိ။ အာဏတ္တေနာတိ သာမိကေဟိ အာဏတ္တေန။ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ သမ္မတာဒီဟိ ဒိန္နတ္တာ န ပရာဇိကံ ဇာတံ၊ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဝတွာ ဂဟိတတ္တာ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ ဝုတ္တံ။ အညေန ဒိယျမာနန္တိ သမ္မတာဒီဟိ စတူဟိ အညေန ဒိယျမာနံ။ ဂဏှန္တောတိ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှန္တော။ အပရဿာတိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ အဒဿေတွာ ပန ‘‘အပရံ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှတော ဂိဟိသန္တကေ သာမိနာ စ ‘‘ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အာဏတ္တေန စ ဒိန္နေ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ၊ သင်္ဃသန္တကေ ပန ဟောတီတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ အသမ္မတေန ဝါ အနာဏတ္တေန ဝါတိအာဒိ ပုန ဝုတ္တံ။ ဣတရေဟိ ဒိယျမာနန္တိ သမ္မတေန အာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနံ။ ဧဝံ ဂဏှတောတိ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှတော။ သာမိကေန ပနာတိ ဧတ္ထ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော၊ တေန ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှန္တေ သာမိကေန သယံ ဒေန္တေ ဝါ ဒါပေန္တေ ဝါ ဝိသေသော အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဒိန္နန္တိ ဘဏ္ဍဒေယျံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟေဋ္ဌာ ပန သာမိကေန တေန အာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနံ ဂိဟိသန္တကံ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှတော အပရဿ အဘာဝတော သာမိသန္တကမေဝ ဟောတီတိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဇာတံ၊ ဣဓ ပန တေဟိယေဝ ဒိယျမာနံ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ¶ ဝါ ဂဏှတော ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ¶ အညာတကဝိညတ္တိမတ္တံ ဌပေတွာ ဘဏ္ဍဒေယျံ န ဟောတီတိ သုဒိန္နမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ အဿာမိကေန ပန အာဏတ္တေန ဒိန္နံ ဘဏ္ဍံ ဂဏှတော ဘဏ္ဍဒေယျမေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ ပတ္တစတုက္ကေ ဝိယ အဝဟာရတာဝေတ္ထ ယုတ္တာ၊ သင်္ဃသန္တကေ ပန ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သာမိကဿ ကဿစိ အဘာဝါ သမ္မတေန ဒိန္နေပိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၄၆-၉။ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ‘‘ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ ဝစနတော အနတ္တမနဿ သန္တကံ ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ ဥပစာရသီမဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတီတိ အာဟ ‘‘အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေပိ စောရဿ အဒတွာ သာမိကဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ စောရေနာပိ သာမိကဿေဝ ဒါတဗ္ဗတော။ ဧသေဝ နယောတိ ပံသုကူလသညာယ ဂဟိတေ ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။

ဝုဋ္ဌဟန္တေသူတိ ဂါမံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယန္တေသု။ အဝိသေသေနာတိ သဥဿာဟတာဒိဝိသေသံ အပရာမသိတွာ သာမညတော။ သဥဿာဟမတ္တမေဝ အာပတ္တိဘာဝဿ ပမာဏံ သာမိကာနံ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝတော။ တတောတိ ဂဏသန္တကာဒိတော။ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဒေတီတိ ပံသုကူလဝိဿာသိကာဒိသညာယ ဂဟေတွာ ဒေတိ၊ တဒါ ကုလသင်္ဂဟပစ္စယာ စ ဒုက္ကဋံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ၊ ထေယျစိတ္တေ ပန သတိ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဂဏှတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။ ဦနပဉ္စမာသကာဒီသု ကုလဒူသကဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနိ။ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတန္တိ ဣဒံ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရပစ္စယတ္ထာယ ဒိန္နမ္ပိ အထေယျစိတ္တေန ဣဿရဝတာယ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဝါ ဉာတကာဒီနံ ဝါ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ ဟောတေဝ။ ဣဿရဝတာယာတိ ‘‘မယိ ဒေန္တေ ကော နိဝါရေဿတိ၊ အဟမေဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တနော ဣဿရိယဘာဝေန။ ထုလ္လစ္စယန္တိ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဝါ အညထာ ဝါ ကာရဏေန ဒဒတော သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတဿ ဂရုဘဏ္ဍတာယ ထုလ္လစ္စယံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ။ ဂီဝါတိ ဧတ္ထ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဂီဝါ၊ ဣတရသ္မိံ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုခါဒိတမေဝါတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌတွာ ဘာဇေတွာ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ခါဒိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃိကဉှိ ဝိဟာရပဋိဗဒ္ဓံ ¶ ဝေဘင်္ဂိယံ ဗဟိဥပစာရသီမဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ ¶ အန္တောဥပစာရဋ္ဌေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ န ဗဟိ ဌိတေဟိ ဥပစာရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ။

၁၅၀။ ‘‘ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေမီ’’တိ ဝုတ္တဘိက္ခုသ္မိံ ‘‘ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝုတ္တဿ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇနကပါရာဇိကာဒိဒေါသာရောပနတော၊ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝါ ‘‘ဘဒန္တာ အပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝဒန္တီ’’တိ ဧဝံ ဒေါသာရောပနတော။

၁၅၃-၅။ ဆာတဇ္ဈတ္တန္တိ တေန ဆာတေန ဇိဃစ္ဆာယ ဥဒရဂ္ဂိနာ ဈတ္တံ၊ ဒဍ္ဎံ ပီဠိတန္တိ အတ္ထော။ ဓနုကန္တိ ခုဒ္ဒကဓနုသဏ္ဌာနံ လဂ္ဂနကဒဏ္ဍံ။ မဒ္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဧတ္ထ ဧကသူကရဂ္ဃနကဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ ဧကသ္မိံ ဗန္ဓေ အညေသံ တတ္ထ အဗဇ္ဈနတော။ အဒူဟလန္တိ ယန္တပါသာဏော၊ ယေန အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ မိဂါ ပလာယိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတီတိ တေန ကတပယောဂေန အဂန္တွာ ပစ္ဆာ သယမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသုပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဧသေဝ နယော။ ရက္ခံ ယာစိတွာတိ ရာဇပုရိသာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အနုဒ္ဒိဿ ရက္ခံ ယာစိတွာ။ ကုမီနမုခန္တိ ကုမီနဿ အန္တော မစ္ဆာနံ ပဝိသနမုခံ။

၁၅၆။ ထေရာနန္တိ အာဂန္တုကတ္ထေရာနံ။ တေသမ္ပီတိ အာဝါသိကဘိက္ခူနမ္ပိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယာတိ သင်္ဃိကေ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ။ ဂဟဏေတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ။ အညေသန္တိ အညေသံ အာဂန္တုကာနံ။ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာတိ သေနာသနေ နိရန္တရံ ဝသန္တာနံ စီဝရတ္ထာယ ဒါယကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝါ နိယမေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဘာဇေတွာ ခါဒိတုံ အနိဿရာ၊ အာဂန္တုကေဟိပိ ဣစ္ဆန္တေဟိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝဿာနာဒီသု ပဝိသိတွာ စီဝရတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗာနိ ဖလာဖလာနိ အဘာဇေတွာ ‘‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမ၊ အညေသု ဖလာဖလေဟိ သေနာသနာနိ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ပိဏ္ဍပါတာဒိပစ္စယံ သမ္ပာဒေဿာမာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ကိဉ္စိပိ အဘာဇေတွာ စတုပစ္စယတ္ထာယေဝ ဥပနေမာ’’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မာ ဥပနေန္တာနံ အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ အာဂန္တုကေဟိ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနိဿရာ’’တိ ဝစနေန ဒီပိတော ဧဝ အတ္ထော၊ မဟာပစ္စရိယံ စတုန္နံ ပစ္စယာနန္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ ပရိဘောဂဝသေန တမေဝ ဘာဇေတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝိဟာရေ၊ ရဋ္ဌေ ဝါ။

သေနာသနပစ္စယန္တိ ¶ သေနာသနဉ္စ တဒတ္ထာယ နိယမေတွာ ဌပိတဉ္စ။ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပုန ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ဝုတ္တံ၊ သေနာသနသင်္ခါတဝတ္ထုနော မူလစ္ဆေဒံ ကတွာ သဗ္ဗာနိ သေနာသနာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ လာမကတော ပဋ္ဌာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တေဟိပိ သေနာသနဘူမိယော န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ ယုတ္တမေဝ ဣမဿာပိ အတ္ထဿ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ ဣတရထာ ကေစိ သဟ ဝတ္ထုနာပိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ မညေယျုံ။

ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာတိ ‘‘ဧတ္တကေ ရုက္ခေ ရက္ခိတွာ တတော ဧတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ။ နိမိတ္တသညံ ကတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ။ ဒါရကာတိ တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယော ယေ ကေစိ ဂေါပေန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဣဓ ‘‘ဒါရကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတောတိ ယထာဝုတ္တဒါရုသမ္ဘာရတော။ အာပုစ္ဆိတွာတိ ကာရကသင်္ဃံ အာပုစ္ဆိတွာ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ အာဟရိတွာတိ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဝကာလိကံ အာဟရိတွာ။ အယမေဝ ဘိက္ခု ဣဿရောတိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော သန္တကေဟိ ဒါရုသမ္ဘာရာဒီဟိ စ ကာရာပိတတ္တာ ပဋိဇဂ္ဂိတတ္တာ စ သင်္ဃိကသေနာသနေ ဘာဂိတာယ စ အယမေဝ ဣဿရော၊ န စ သော တတော ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒကပူဇန္တိ စေတိယင်္ဂဏေ သိဉ္စနာဒိပူဇံ။ ဝတ္တသီသေနာတိ ကေဝလံ သဒ္ဓါယ၊ န ဝေတနာဒိအတ္ထာယ။ သဝတ္ထုကန္တိ သဟ ဘူမိယာ။ ကုဋ္ဋန္တိ ဂေဟဘိတ္တိံ။ ပါကာရန္တိ ပရိက္ခေပပါကာရံ။ တတောတိ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော။ တတော အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတီတိ သာမန္တဂါမဝါသီဟိ ဘိက္ခူဟိ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော ဒါရုသမ္ဘာရာဒိံ အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတိ။

၁၅၇။ ‘‘ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံယေဝ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘အာဂတာဂတာနံ ဝုဍ္ဎတရာနံ န ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုဘာဂဥဒကသမ္ဘိန္နေတိ စတုတ္ထဘာဂေန သမ္ဘိန္နေ။ ပါဠိယံ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၇) သာမိကေဟိ ထုလ္လနန္ဒံ ဥဒ္ဒိဿ ဧတိဿာ ဟတ္ထေ ဒိန္နတ္တာ၊ အထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇိတတ္တာ စ ဝုတ္တံ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုတ္တေပိ စဿာ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဋ္ဌာနိယတ္တာ။ ဩဒနဘာဇနီယဝတ္ထုသ္မိန္တိ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ အာဂတဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၄၁)။

၁၅၉။ တဿ ¶ ကုလဿ အနုကမ္ပာယ ပသာဒါနုရက္ခဏတ္ထာယာတိအာဒိနာ ကုလသင်္ဂဟတ္ထံ နာကာသီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာဝ ဒါရကာ ပါသာဒံ အာရောဟန္တိ၊ တာဝ ပါသာဒေါ တေသံ သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ ပုဗ္ဗေ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌိတတ္တာ ဧဝ ယထာကာလပရိစ္ဆေဒမေဝ တတ္ထ တိဋ္ဌတိ၊ တတော ပရံ ပါသာဒေါ သယမေဝ ယထာဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တထာဂမနဉ္စ ဣဒ္ဓိဝိဿဇ္ဇနေန သဉ္ဇာတံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ထေရော ဣဒ္ဓိံ ပဋိသံဟရီ’’တိ။ ယသ္မာ ဧဝံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏေန ကရောန္တဿ ကာယဝစီပယောဂါ ¶ န သန္တိ ထေယျစိတ္တဉ္စ နတ္ထိ ပါသာဒဿေဝ ဝိစာရိတတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဧတ္ထ အဝဟာရော နတ္ထီ’’တိ ထေရော ဧဝမကာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဒါရကေသု အနုကမ္ပာယ အာနယနတ္ထမေဝ ပါသာဒေ ဥပနီတေ ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရာဒီနံ အာမိသံ ဒဿေတွာ ဌာနာစာဝနံ ဝိယ ကရမရာနီတေသု ဒါရကေသု ပါသာဒံ အာရုဠှေသုပိ ပုန ပဋိသံဟရဏေ စ ဣဓ အဝဟာရော နတ္ထိ ကာရုညာဓိပ္ပာယတ္တာ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ ကာယဝစီပယောဂါဘာဝါ။ ကာယဝစီပယောဂေ သတိယေဝ ဟိ အာပတ္တိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဝါ ဟောတိ၊ တေနေဝ ဘဂဝါ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အထေယျစိတ္တဿာ’’တိအာဒိံ အဝတွာ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၉) ဧတ္တကမေဝ အဝေါစ။ ဣဒ္ဓိဝိသယေတိ စေတ္ထ ပရဘဏ္ဍာဒါယကကာယဝစီပယောဂါသမုဋ္ဌာပကဿ ကေဝလံ မနောဒွါရိကဿ အထေယျစိတ္တဘူတဿ ဣဒ္ဓိစိတ္တဿ ဝိသယေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကိံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဤဒိသာယ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အနာပတ္တီ’’တိ။ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိ ဟိ ဣမိနာယေဝ သုတ္တေန အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အပ္ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေါ သိဇ္ဈတိ။ အတ္တနော ပကတိဝဏ္ဏံ အဝိဇဟိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနံ၊ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ ၂၃၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂) အာဂတဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဝသေန နိပ္ဖန္နတ္တာ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ နာမ၊ ‘‘သော ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ၊ နာဂဝဏ္ဏံ…ပေ… ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဧဝံ အာဂတာ ဣဒ္ဓိ ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနဝိကာရဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ နာမ။ အတ္တနော ပန ပကတိရူပံ ယထာသဘာဝေန ဌပေတွာဝ ဗဟိ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ၊ အတ္တနော ရူပမေဝ ဟတ္ထိအာဒိရူပေန နိမ္မာနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပရာဇိတကိလေသေနာတိ ¶ ဝိဇိတကိလေသေန၊ နိက္ကိလေသေနာတိ အတ္ထော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ၊ တေန ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒေန သမံ အညံ အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အတ္ထော နာမ ပါဠိအတ္ထော၊ ဝိနိစ္ဆယော ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော၊ တေ ဂမ္ဘီရာ ယသ္မိံ၊ တံ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေတိ စောဒနာဝသေန ဝါ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဝီတိက္ကမာရောစနဝသေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈေ အဒိန္နာဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ဩတိဏ္ဏေ။ ဧတ္ထာတိ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုမှိ။ ဝိနိစ္ဆယောတိ အာပတ္တာနာပတ္တိနိယမနံ။ ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အတ္တနာ ဂဟေတုံ ယုတ္တေ မာတာပိတာဒီနံ သန္တကေပိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃။ တတိယပါရာဇိကံ

တီဟီတိ ¶ ကာယဝစီမနောဒွါရေဟိ။

ပဌမပညတ္တိနိဒါနဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ ယာ အယံ ဟေဋ္ဌာ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတီတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၄) ရာဇဂဟဿ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ဧတ္ထာပိ သမာနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒမ္ပိ စ နဂရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တေန စ န ကေဝလံ ရာဇဂဟာဒယော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ မဟာဝနံ နာမာတိအာဒိ မဇ္ဈိမဘာဏကသံယုတ္တဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တံ၊ ဒီဃဘာဏကာ ပန ‘‘ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဌိတံ မဟာဝန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆဒနေနာတိ ဟံသဝဋ္ဋကပဋိစ္ဆန္နေန၊ ဟံသမဏ္ဍလာကာရေနာတိ အတ္ထော။ ကာယဝိစ္ဆန္ဒနိယကထန္တိ ကရဇကာယေ ဝိရာဂုပ္ပာဒနကထံ။ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ။ ရာဂေါတိ ဗလဝရာဂေါ။ ‘‘ကေသလောမာဒိ’’န္တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ယေပိ ဟီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေနာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စ ပဉ္စ ပဘေဒါ ဧတဿ ပရိယာယဿာတိ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေါ ¶ ၊ တေန ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေနာတိ ဧဝံ ဗာဟိရတ္ထသမာသဝသေန ပရိယာယဝိသေသနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အသုဘာယာတိ အသုဘမာတိကာယ။ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗမာတိကဉှိ အပေက္ခိတွာ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ သာမိဝစနံ၊ တေနာဟ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာတိအာဒိ။ တံ ဝိဘဇန္တောတိ မာတိကံ ဝိဘဇန္တော။ ဖာတိကမ္မန္တိ နိပ္ဖတ္တိကရဏံ။ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဉ္စနီဝရဏင်္ဂဝိဂမေန ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတာ၊ အပ္ပနာပ္ပတ္တဝိတက္ကာဒိဇ္ဈာနင်္ဂါနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိဝိဓကလျာဏံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ ပန ဈာနဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ ဝသေန တိဝိဓကလျာဏတာ၊ တေသံယေဝ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ လက္ခဏဝသေန ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဒသလက္ခဏဝိဘာဝနေနေဝ တန္နိဿယဘူတာ တိဝိဓကလျာဏတာပိ ဈာနဿ ပါကဋာ ဟောတီတိ တတြိမာနီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ¶ ပါဠီတိ တသ္မိံ ဒသလက္ခဏဝိဘာဝနဝိသယေ အယံ ပါဠိ။ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓီတိ ဂေါတြဘုပရိယောသာနာယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ဈာနဿ နီဝရဏာဒိပရိဗန္ဓတော ဝိသုဒ္ဓိ၊ သာယံ ယသ္မာ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာဒီနမ္ပိ ပစ္စယတ္တေန ပဓာနာ ပုရိမကာရဏသိဒ္ဓါ စ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒီ’’တိ။ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာတိ ဝိသောဓေတဗ္ဗတာဒီနံ အဘာဝတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ အနုဗြူဟနာ၊ သာ ပန ပရိဗန္ဓဝိသုဒ္ဓိသမကာလဝိဘာဝိနီပိ တဗ္ဗိသုဒ္ဓိယာဝ နိပ္ဖန္နာတိ ဒီပနတ္ထမာဟ ‘‘ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ’’တိ။ သမ္ပဟံသနာတိ ဝတ္ထုဓမ္မာဒီနံ အနတိဝတ္တနာဒိသာဓကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန ပရိယောဒပနာ၊ သာ ပန ယသ္မာ ကတ္တဗ္ဗဿ သဗ္ဗကိစ္စဿ နိပ္ဖတ္တိယာဝ သိဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာန’’န္တိ။ တီဏိပိ စေတာနိ ကလျာဏာနိ ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘမာနာနိပိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတာဒိဝသေန ပဝတ္တန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ န ပန ဈာနဿ ဥပ္ပာဒါဒိက္ခဏတ္တယေ ယထာက္ကမံ လဗ္ဘမာနတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဇ္ဈိမံ သမာဓိနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတီတိအာဒီသု မဇ္ဈိမံ သမာဓိနိမိတ္တံ နာမ သမပ္ပဝတ္တော အပ္ပနာသမာဓိယေဝ။ သော ဟိ လီနုဒ္ဓစ္စသင်္ခါတာနံ ဥဘိန္နံ အန္တာနံ အနုပဂမနေန မဇ္ဈိမော၊ သဝိသေသံ စိတ္တဿ ဧကတ္တာရမ္မဏေ ဌပနတော သမာဓိယေဝ ဥပရိဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝတော ‘‘သမာဓိနိမိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဋိပဇ္ဇတိ ပဋိလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ¶ ပဋိပန္နတ္တာ မဇ္ဈိမေန သမာဓိနိမိတ္တေန တတ္ထ ဧကတ္တာရမ္မဏေ အပ္ပနာဂေါစရေ ပက္ခန္ဒတိ ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓဿ ပန တဿ စိတ္တဿ ပုန ဝိသောဓေတဗ္ဗာဘာဝတော ဝိသောဓနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ပုဂ္ဂလော ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထဘာဝူပဂမနေန သမထပဋိပန္နဿ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ သမထပဋိပန္နဘာဝတော ဧဝမဿ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဧကတ္တေန ဥပဋ္ဌိတဿ ပုန ဧကတ္တုပဋ္ဌာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။

တတ္ထ ဇာတာနန္တိအာဒီသု ယေ ပန တေ ဧဝံ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတေ တသ္မိံ ဈာနစိတ္တေ ဇာတာ သမာဓိပညာသင်္ခါတာ ယုဂနဒ္ဓဓမ္မာ၊ တေသံ အညမညံ အနတိဝတ္တနသဘာဝေန သမ္ပဟံသနာ ဝိသောဓနာ ပရိယောဒပနာ စ၊ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိရသေန ဧကရသတာယ သမ္ပဟံသနာ စ၊ ယဉ္စေတံ တဒုပဂံ တေသံ အနတိဝတ္တနဧကရသဘာဝါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ဝီရိယံ၊ တဿ တဒုပဂဝီရိယဿ ဝါဟနဋ္ဌေန ပဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ စ၊ တသ္မိံ ခဏေ ယထာဝုတ္တဓမ္မာနံ အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ စ၊ ပရိယောဒပနာ စ ပရိယောဒပနကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တိဝိဓတ္တဂတံ စိတ္တန္တိအာဒီနိ တဿေဝ စိတ္တဿ ထောမနဝစနာနိ။ ဝိတက္ကသမ္ပန္နန္တိ ဝိတက္ကင်္ဂေန သုန္ဒရဘာဝမုပဂတံ။ စိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နန္တိ တသ္မိညေဝ အာရမ္မဏေ ¶ စိတ္တဿ နိရန္တရပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတေန သမာဓိနာ သမ္ပန္နံ၊ ဣဒံ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ သမာဓိသမ္ပန္နန္တိ ဣဒံ ပန ဣန္ဒြိယဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဋိကုဋတီတိ သင်္ကုစတိ။ ပဋိဝဋ္ဋတီတိ ပဋိနိဝဋ္ဋတိ။ နှာရုဒဒ္ဒုလန္တိ နှာရုခဏ္ဍံ။ ပယုတ္တဝါစန္တိ ပစ္စယပရိယေသနေ နိယုတ္တဝါစံ။ ဒဏ္ဍဝါဂုရာဟီတိ ဒဏ္ဍပဋိဗဒ္ဓါဟိ ဒီဃဇာလသင်္ခါတာဟိ ဝါဂုရာဟိ။

သမဏကုတ္တကောတိ ကာသာယနိဝါသနာဒိသမဏကိစ္စကော။ ဝဂ္ဂုမုဒါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝဂ္ဂုမတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လောကိကာ ‘‘မုဒါ’’တိ ဝေါဟရိံသူတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဂ္ဂုမတာ’’တိ။ ‘‘ဝဂ္ဂူ’’တိ မတာ၊ သုဒ္ဓသမ္မတာတိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ‘‘ပုညသမ္မတာ’’တိ။ သတ္တာနံ ပါပုနနေန သောဓနေန သာ ပုညသမ္မတာ။

၁၆၃။ မာရဿ ဓေယျံ ဌာနံ၊ ဝတ္ထု ဝါ နိဝါသော မာရဓေယျံ၊ သော အတ္ထတော တေဘူမကဓမ္မာ ဧဝ၊ ဣဓ ပန ပဉ္စ ကာမဂုဏာ အဓိပ္ပေတာ၊ တံ မာရဓေယျံ ¶ ။ ‘‘အယံ သမဏကုတ္တကော ယထာသမုပ္ပန္နသံဝေဂမူလကေန သမဏဘာဝူပဂမနေန အတိက္ကမိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ အဝေါစ၊ န ပန ‘‘အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ တီသု ဘဝေသု အပ္ပဋိသန္ဓိကတာယ တံ အတိက္ကမိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ မရဏေနေဝ သတ္တာနံ သံသာရမောစနလဒ္ဓိကတ္တာ ဒေဝတာယ။ န ဟိ မတာနံ ကတ္ထစိ ပဋိသန္ဓိ ဂစ္ဆတိ။ ဣမိနာ အတ္ထေန ဧဝမေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ပရေသံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနတ္ထေန ဧဝမေဝ သံသာရမောစနသဘာဝေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘‘အတ္တနာပိ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ အညမညမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၆၂) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ပဉ္စဘိက္ခုသတာနိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ယေ အတ္တနာပိ အတ္တာနံ အညမညဉ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသုံ၊ တေ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ ဌပေတွာ တဒဝသေသေ စ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေ စ အရိယေ အယံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆၄။ ဧကီဘာဝတောတိ ပဝိဝေကတော။ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ ဂဏှန္တီတိ အတ္တနော အတ္တနော အာစရိယာနံ သန္တိကေ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟေတွာ စ အာစရိယေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တဒါ ပန ဥဒ္ဒေသာဒိဒါယကာ တနုဘူတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝန္တံ ဥပဂတာ၊ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ပုစ္ဆတိ။

အာနာပါနဿတိသမာဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၅။ ဒသာနုဿတီသု ¶ အန္တောဂဓာပိ အာနာပါနဿတိ တဒါ ဘိက္ခူနံ ဗဟူနံ သပ္ပာယတံ ဒဿေတုံ ပုန ဂဟိတာ။ တထာ ဟိ တံ ဘဂဝါ တေသံ ဒေသေသိ။ အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညာ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနသဒိသာ၊ စတ္တာရော ပန အာရုပ္ပာ အာဒိကမ္မိကာနံ အနနုရူပါတိ တေသံ ဣဓ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညံ ပရိယာယန္တိ အရဟတ္တာဓိဂမတ္ထာယ အညံ ကာရဏံ။ အတ္ထယောဇနာက္ကမန္တိ အတ္ထဉ္စ ယောဇနာက္ကမဉ္စ။ အဿာသဝသေနာတိ အဿာသံ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပဋ္ဌာနံ သတီတိ အပ္ပမုဿနတာယ တမေဝ အဿာသံ ပဿာသဉ္စ ဥပဂန္တွာ ဌာနံ၊ တထာ တိဋ္ဌနကဓမ္မော သတိ နာမာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ သတိဝသေနေဝ ပုဂ္ဂလံ နိဒ္ဒိသိတုကာမေန ယော အဿသတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော အဿသတိ၊ တဿ သတိ အဿာသံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတီတိအာဒိနာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အကောသလ္လသမ္ဘူတေတိ အဝိဇ္ဇာသမ္ဘူတေ ¶ ။ ခဏေနေဝါတိ အတ္တနော ပဝတ္တိက္ခဏေနေဝ။ အရိယမဂ္ဂဿ ပါဒကဘူတော အယံ သမာဓိ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ အရိယမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတော ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော’’တိ။ ဩပမ္မနိဒဿနန္တိ ဧတ္ထ ဥပမာဝ ဩပမ္မံ၊ တဿ နိဒဿနံ။

ဗာဟိရကာ အာနာပါနဿတိံ ဇာနန္တာ အာဒိတော စတုပ္ပကာရမေဝ ဇာနန္တိ၊ န သဗ္ဗံ သောဠသပ္ပကာရန္တိ အာဟ သဗ္ဗပ္ပကာရဣစ္စာဒိ။ ဧဝမဿေတံ သေနာသနန္တိ ဧတ္ထ ဧဝန္တိ ဘာဝနာသတိယာ ယထာဝုတ္တနယေန အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ နိဗန္ဓနေ သတိယေဝ၊ နာသတီတိ အတ္ထော၊ တေန မုဋ္ဌဿတိဿ အရညဝါသော နိရတ္ထကော အနနုရူပေါတိ ဒဿေတိ။ အဝသေသသတ္တဝိဓသေနာသနန္တိ ‘‘ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၀၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥတုတ္တယာနုကူလံ ဓာတုစရိယာနုကူလန္တိ ဂိမှာနာဒိဥတုတ္တယဿ သေမှာဒိဓာတုတ္တယဿ မောဟာဒိစရိယတ္တယဿ စ အနုကူလံ။ နိသဇ္ဇာယ ဒဠှဘာဝံ ပလ္လင်္ကာဘုဇနေန၊ အဿာသပဿာသာနံ ပဝတ္တနသုခတံ ဥပရိမကာယဿ ဥဇုကံ ဌပနေန၊ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟူပါယံ ပရိမုခံ သတိယာ ဌပနေန ဥပဒိသန္တော။ န ပဏမန္တီတိ န ဩဏမန္တိ။ ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ သတိန္တိ သဗ္ဗထာ ဂဟိတံ သမ္မောသပဋိပက္ခတော နိဂ္ဂမနသင်္ခါတံ သတိံ ကတွာ၊ ပရမံ သတိနေပက္ကံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။

သတောဝါတိ သတိယာ သမန္နာဂတော ဧဝ။ ဗာတ္တိံသာယ အာကာရေဟီတိ စတူသု စတုက္ကေသု အာဂတာနိ ဒီဃရဿာဒီနိ သောဠသ ပဒါနိ အဿာသပဿာသဝသေန ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တေဟိ ဒွတ္တိံသာကာရေဟိ။ ဒီဃံအဿာသဝသေနာတိ ဒီဃအဿာသဝသေန၊ ဝိဘတ္တိအလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော၊ ဒီဃန္တိ ဝါ ဘဂဝတာ ဝုတ္တအဿာသဝသေန။ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပန္တိ ဝိက္ခေပပဋိပက္ခဘာဝတော ‘‘အဝိက္ခေပေါ’’တိ လဒ္ဓနာမံ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝံ ပဇာနတော။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ အဿာသဝသေနာတိ ¶ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ဟုတွာ အဿာသဝသေန၊ ‘‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိအဿာသနဝသေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိနော အဿာသဝသေနာတိ အတ္ထော။ အာ ပဌမံ ဗဟိမုခံ သသနံ အဿာသော၊ တတော အန္တောမုခံ ပဋိသသနံ ပဿာသောတိ အာဟ အဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနဝါတောတိအာဒိ၊ သုတ္တန္တဋ္ဌကထာသု ပန အာကဍ္ဎနဝသေန အန္တော သသနံ အဿာသော၊ ဗဟိ ပဋိသသနံ ပဿာသောတိ ကတွာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တံ။

တတ္ထာတိ ¶ ဗဟိနိက္ခမနအန္တောပဝိသနဝါတေသု၊ တဿ စ ပဌမံ အဗ္ဘန္တရဝါတော နိက္ခမတီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကာနန္တိအာဒိနာ ဒါရကာနံ ပဝတ္တိက္ကမေန အဿာသော ဗဟိနိက္ခမနဝါတောတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တနယော ဧဝ စေတ္ထ ‘‘အဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော အဇ္ဈတ္တံ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စ ပဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဒ္ဓါနဝသေနာတိ ကာလဒ္ဓါနဝသေန။ အယဉှိ အဒ္ဓါန-သဒ္ဒေါ ကာလဿ ဒေသဿ စ ဝါစကော။ တတ္ထ ယထာ ဟီတိအာဒိနာ ဒေသဒ္ဓါနံ ဥပမာဝသေန ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ တဗ္ဗိသိဋ္ဌကာလဒ္ဓါနဝသေန အဿာသပဿာသာနံ ဒီဃရဿတံ ဥပမေယျဝသေန ဝိဘာဝေတုံ ဧဝန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာ အနေကကလာပဘာဝေန။ ဧတ္ထ စ ဟတ္ထိအာဒိသရီရေ သုနခါဒိသရီရေ စ အဿာသပဿာသာနံ ဒေသဒ္ဓါနဝိသိဋ္ဌကာလဒ္ဓါနဝသေနေဝ ဒီဃရဿတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ဒီဃံ အဒ္ဓါနံ သဏိကံ ပူရေတွာတိအာဒိဝစနတော။ တေသန္တိ သတ္တာနံ။ တေတိ အဿာသပဿာသာ။ ဣတ္တရမဒ္ဓါနန္တိ အပ္ပကံ ကာလံ။ နဝဟာကာရေဟီတိ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ပုဗ္ဗေနာပရံ အလဒ္ဓဝိသေသဿ ကေဝလံ အဒ္ဓါနဝသေန အာဒိတော ဝုတ္တာ တယော အာကာရာ၊ တေ စ ကဿစိ အဿာသောဝ၊ ကဿစိ ပဿာသောဝ၊ ကဿစိ တဒုဘယမ္ပိ ဥပဋ္ဌာတီတိ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ တထာ ဆန္ဒဝသေန တယော၊ တထာ ပါမောဇ္ဇဝသေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ အာကာရေဟိ။ ဧကေနာကာရေနာတိ ဒီဃံ အဿာသာဒီသု ဧကေနာကာရေန။

အဒ္ဓါနသင်္ခါတေတိ ဒီဃေ ဩကာသဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အတ္တဘာဝေ ကာလဒ္ဓါနေပိ ဝါ၊ ဧဝံ ဥပရိ ဣတ္တရသင်္ခါတေတိ ဧတ္ထာပိ။ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ အာဝဟန္တိယာ လဒ္ဓဿာဒတ္တာ တတ္ထ သာတိသယော ကတ္တုကာမတာလက္ခဏော ကုသလစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒဝသေနာတိ တထာပဝတ္တဆန္ဒဿ ဝသေန။ ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဿာသပဿာသာနံ သုခုမတရဘာဝေ အာရမ္မဏဿ သန္တတရတာယ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဿ စ ဝီထိပဋိပန္နတာယ ဘာဝနာစိတ္တသဟဂတော ပမောဒေါ ခုဒ္ဒကာဒိဘေဒါ တရုဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိတ္တံ ဝိဝတ္တတီတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ¶ ပကတိအဿာသပဿာသတော ¶ စိတ္တံ နိဝတ္တတိ။ ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတီတိ တသ္မိံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေ သမာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ ပုန ဈာနနိဗ္ဗတ္တနတ္ထံ ဗျာပါရာဘာဝတော အဇ္ဈုပေက္ခနံ ဟောတိ၊ သာ ပနာယံ ဥပေက္ခာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနုပဿနာဉာဏန္တိ သမထဝသေန နိမိတ္တဿ အနုပဿနာ၊ ဝိပဿနာဝသေန အဿာသပဿာသမုခေန တန္နိဿယနာမရူပဿ အနုပဿနာ စ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနန္တိ အဿာသပဿာသသင်္ခါတော ကာယော ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနံ၊ နော သတိ၊ သတိ ပန သရသတော ဥပတိဋ္ဌနဋ္ဌေန သရဏဋ္ဌေန စ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တေန ဝုစ္စတီတိအာဒီသု ယာ အယံ ယထာဝုတ္တအဿာသပဿာသကာယေ၊ တန္နိဿယဘူတေ ကရဇကာယေ စ ကာယဿေဝ အနုပဿနာ နိစ္စာဒိဘာဝံ ဝါ ဣတ္ထိပုရိသသတ္တဇီဝါဒိဘာဝံ ဝါ အနနုပဿိတွာ အဿာသပဿာသကာယမတ္တဿေဝ အနိစ္စာဒိဘာဝဿ စ အနုပဿနာ၊ တာယ ကာယာနုပဿနာယ သတိသင်္ခါတဿ ပဋ္ဌာနဿ ဘာဝနာ ဝဍ္ဎနာ ကာယေ ကာယာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာတိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော။

ဣတ္တရဝသေနာတိ ပရိတ္တကာလဝသေန။ တာဒိသောတိ ဒီဃော ရဿော စ။ ဝဏ္ဏာတိ ဒီဃာဒိအာကာရာ။ နာသိကဂ္ဂေဝ ဘိက္ခုနောတိ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ၊ ဝါ-သဒ္ဒေန ဥတ္တရောဋ္ဌေ ဝါတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန သဗ္ဗံ အဿာသပဿာသကာယံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တအာဘောဂဝသေန ပစ္ဆာ တထာ သမုပ္ပန္နေန ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန တံ အဿာသပဿာသကာယံ ဧဝံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောန္တော အဿသတိ စေဝ ပဿသတိ စ၊ တသ္မာ ဧဝံဘူတော သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ နာမ၊ န ပန ‘‘အနာဂတေ ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တနမတ္တေန သော ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာဘူတဿာတိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဝိဒိတံ ကရောန္တဿ။ သံဝရောတိ သတိ ဝီရိယမ္ပိ ဝါ။ န အညံ ကိဉ္စီတိ သဗ္ဗကာယံ ဝိဒိတံ ကရိဿာမီတိအာဒိကံ ပုဗ္ဗာဘောဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဉာဏုပ္ပာဒနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာယသင်္ခါရပဿမ္ဘနပီတိပဋိသံဝေဒနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာယသင်္ခါရန္တိ အဿာသပဿာသံ။ သော ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနောပိ သမာနော ကရဇကာယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ တေန သင်္ခရီယတီတိ ကာယသင်္ခါရောတိ ဝုစ္စတိ။ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိ ကမ္မဋ္ဌာနဿ အနာရဒ္ဓကာလေ၊ တဒါရမ္ဘတ္ထာယ ကာယစိတ္တာနမ္ပိ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိ အတ္ထော။ နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ ¶ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဟိ ဣမိနာ ကာယပရိဂ္ဂဟော၊ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ဣမိနာ စိတ္တပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ အဓိမတ္တန္တိ ဗလဝံ ဩဠာရိကံ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ ကာယသင်္ခါရော ဟိ အဓိပ္ပေတော။ အဓိမတ္တံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ကိရိယာဝိသေသနံ ဝါ ဧတံ။ သဗ္ဗေသံယေဝါတိ ဥဘယေသမ္ပိ။

မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟေ သုခုမောတိ စတုဓာတုမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယာတိ ¶ ကလာပသမ္မသနမာဟ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနတော ပဋ္ဌာယ ဗလဝဝိပဿနာ၊ တတော ဩရံ ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိအာဒိနာ သမထနယေ ဝုတ္တနယေန။

စောဒနာသောဓနာဟီတိ အနုယောဂပရိဟာရေဟိ။ ကထန္တိအာဒိ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိ၊ တတ္ထ ကထံ သိက္ခတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတိ ကိရာတိအာဒိ စောဒကဝစနံ။ ဣတိ ကိရာတိ ဧဝဉ္စေတိ အတ္ထော။ အဿာသပဿာသော သဗ္ဗထာ အဘာဝံ ဥပနေတိ စေတိ စောဒကဿ အဓိပ္ပာယော။ ဝါတူပလဒ္ဓိယာတိ အဿာသပဿာသဝါတဿ အဘာဝေန တဗ္ဗိသယာယ ဥပလဒ္ဓိယာ ဘာဝနာစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒေါ ဝဍ္ဎိ စ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ န စ နန္တိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ပုန ဣတိ ကိရာတိအာဒိ ယထာဝုတ္တာယ စောဒနာယ ဝိဿဇ္ဇနာ၊ တတ္ထ ဣတိ ကိရ သိက္ခတီတိ မယာ ဝုတ္တာကာရေန ယဒိ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။ ပဘာဝနာ ဟောတီတိ ယဒိပိ ဩဠာရိကာ ကာယသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ သုခုမာ ပန အတ္ထေဝါတိ ဘာဝနာယပိ ဝဍ္ဎိ ဟောတေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကံသေတိ ကံသဘာဇနေ။ နိမိတ္တန္တိ နိမိတ္တဿ၊ တေသံ သဒ္ဒါနံ ပဝတ္တိအာကာရဿာတိ အတ္ထော။ သုခုမကာ သဒ္ဒါတိ အနုရဝေ အာဟ။ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏတာပီတိ သုခုမော သဒ္ဒေါဝ နိမိတ္တံ တဒါရမ္မဏတာယပိ။

အာဘိသမာစာရိကသီလန္တိ ဧတ္ထ အဘိသမာစာရောတိ ဥတ္တမသမာစာရော၊ တဒေဝ အာဘိသမာစာရိကံ သီလံ၊ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နဿ သီလဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဟံ သီလံ ရက္ခာမီတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ သီလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဝါသောတိ အာဝါသပလိဗောဓော။ ကုလန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မန္တိ နဝကမ္မံ။ ဣဒ္ဓီတိ ပေါထုဇ္ဇနိကာ ဣဒ္ဓိ၊ သာ ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော။ သော ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) ဝုတ္တေန တဿ ¶ တဿ ပလိဗောဓဿ ဥပစ္ဆေဒပ္ပကာရေန ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ယောဂါနုယောဂေါတိ ယောဂဿ ဘာဝနာယ အနုယုဉ္ဇနံ။ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူတိ အာလောကာကာသကသိဏဒွယံ ဝဇ္ဇေတွာ ပါဠိယံ အာဂတာနံ အဋ္ဌန္နံ ကသိဏာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ စတ္တာရီသညေဝ ပန ကမ္မဋ္ဌာနာနိ။ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေနာတိ ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဣမိနာဝ ကမ္မဋ္ဌာနေနာတိ ဣမိနာ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနေန။ မဟာဟတ္ထိပထံ နီဟရန္တော ဝိယာတိ ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ မဟာဟတ္ထိမဂ္ဂံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဝိယ။

ဝုတ္တပ္ပကာရမာစရိယန္တိ ‘‘ဣမိနာဝ ကမ္မဋ္ဌာနေန စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿာ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အာစရိယံ။ ‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၃၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၃၊ မိ။ ပ။ ၆။၁။၁၀) ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၂) ဝုတ္တပ္ပကာရမာစရိယန္တိပိ ¶ ဝဒန္တိ။ ပဉ္စသန္ဓိကန္တိ ပဉ္စပဗ္ဗံ၊ ပဉ္စဘာဂန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥဂ္ဂဏှနန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနဂန္ထဿ ဥဂ္ဂဏှနံ။ တဒတ္ထပရိပုစ္ဆာ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ပရိပုစ္ဆာ၊ တတ္ထ သံသယပရိပုစ္ဆာ ဝါ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ဧဝမိဓ နိမိတ္တံ ဥပတိဋ္ဌတီတိ ဥပဓာရဏံ။ တထာ ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပနာ ဧဝံ ဈာနမပ္ပေတီတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ လက္ခဏန္တိ ဂဏနာနုဗန္ဓနာဖုသနာနံ ဝသေန ဘာဝနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ ဌပနာဝသေန မတ္ထကပ္ပတ္တိ ဣဓ ဘာဝနာတိ ကမ္မဋ္ဌာနသဘာဝဿ သလ္လက္ခဏံ၊ တေနာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသဘာဝူပဓာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

အဋ္ဌာရသသေနာသနဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ မဟတ္တံ နဝတ္တံ ဇိဏ္ဏတ္တံ ပန္ထနိဿိတတ္တံ သောဏ္ဍိပဏ္ဏပုပ္ဖဖလယုတ္တတာ ပတ္ထနီယတာ နဂရဒါရုခေတ္တသန္နိဿိတတာ ဝိသဘာဂါနံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထိတာ ပဋ္ဋနသန္နိဿိတတာ ပစ္စန္တသန္နိဿိတတာ ရဇ္ဇသီမသန္နိဿိတတာ အသပ္ပာယတာ ကလျာဏမိတ္တာနံ အလာဘောတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ သေနာသနဒေါသေဟိ ဝိဝဇ္ဇိတံ။ ပဉ္စသေနာသနင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ နာတိဒူရံ ဟောတိ နာစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဒိဝါ အပ္ပာကိဏ္ဏံ ရတ္တိံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ အပ္ပကသိရေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ¶ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ …ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁) –

ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟိ သေနာသနင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ၊ ဧတ္ထ စ နာတိဒူရတာဒိ ဧကံ၊ ဒိဝါ အပ္ပာကိဏ္ဏတာဒိ ဧကံ၊ အပ္ပဍံသာဒိတာ ဧကံ၊ စီဝရာဒိလာဘော ဧကံ၊ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ နိဝါသော ဧကန္တိ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဥပစ္ဆိန္နခုဒ္ဒကပလိဗောဓေနာတိ ဒီဃာနံ ကေသာဒီနံ ဟရဏေန ပတ္တစီဝရာဒီနံ ပစနတုန္နကရဏရဇနာဒိကရဏေဟိ စ ဥပစ္ဆိန္နာ ခုဒ္ဒကာ ပလိဗောဓာ ယေန၊ တေန။ ဘတ္တသမ္မဒန္တိ ဘောဇနနိမိတ္တံ ပရိဿမံ။ အာစရိယတော ဥဂ္ဂဟော အာစရိယုဂ္ဂဟော၊ သဗ္ဗောပိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိဓိ၊ န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဥဂ္ဂဟမတ္တံ၊ တတော။ ဧကပဒမ္ပီတိ ဧကကောဋ္ဌာသမ္ပိ။

အနုဝဟနာတိ အဿာသပဿာသာနံ အနုဂမနဝသေန သတိယာ နိရန္တရံ အနုပ္ပဝတ္တနာ။ ယသ္မာ ပန ဂဏနာဒိဝသေန ဝိယ ဖုသနာဝသေန ဝိသုံ မနသိကာရော နတ္ထိ၊ ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဧဝ ဂဏနာဒိ ကာတဗ္ဗန္တိ ¶ ဒဿေတုံ ဣဓ ဖုသနာဂဟဏန္တိ ဒီပေန္တော ‘‘ဖုသနာတိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ဌပနာတိ သမာဓာနံ၊ သမာဓိပ္ပဓာနာ ပန အပ္ပနာတိ အာဟ ‘‘ဌပနာတိ အပ္ပနာ’’တိ။ အနိစ္စတာဒီနံ လက္ခဏတော သလ္လက္ခဏာ ဝိပဿနာ။ ပဝတ္တတော နိမိတ္တတော စ ဝိနိဝဋ္ဋနတော ဝိနိဝဋ္ဋနာ မဂ္ဂေါ။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝတော ပါရိသုဒ္ဓိ ဖလံ။ တေသန္တိ ဝိနိဝဋ္ဋနာပါရိသုဒ္ဓီနံ။ ခဏ္ဍန္တိ ‘‘ဧကံ တီဏိ ပဉ္စာ’’တိ ဧကန္တရိကာဒိဘာဝေန ဂဏနာယ ခဏ္ဍနံ။ အထ ဝါ ခဏ္ဍန္တိ အန္တရန္တရာ ကတိပယကာလံ အဂဏေတွာ ပုန ဂဏနဝသေန အန္တရာ ဩဓိပရိစ္ဆေဒေါ န ဒဿေတဗ္ဗော။ တထာ ခဏ္ဍံ ဒဿေန္တဿ ဟိ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနနိန္နံ ပဝတ္တတိ နု ခေါ မေ စိတ္တံ၊ နော’’တိ ဝီမံသုပ္ပတ္တိယာ ဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ တေနာဟ သိခါပ္ပတ္တံ နု ခေါ မေတိအာဒိ၊ ဣဒဉ္စ ဧဝံ ခဏ္ဍံ ဒဿေတွာ စိရတရံ ဂဏနာယ မနသိကရောန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သော ဟိ တထာ လဒ္ဓံ အဝိက္ခေပမတ္တံ နိဿာယ ဧဝံ မညေယျ။ ယော ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ ဂဟေတွာတိ ဣဒံ အဿာသပဿာသေသု ယဿ ဧကောဝ ပဌမံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယဿ ပန ဥဘောပိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေန ဥဘယမ္ပိ ဂဟေတွာ ဂဏိတဗ္ဗံ။ ယော ဥပဋ္ဌာတီတိ ဣမိနာဝ ဒွီသု နာသာပုဋဝါတေသု ယော ပါကဋော ဟောတိ၊ သော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ¶ အယမ္ပိ အတ္ထော ဒီပိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဌမံ ဧကေကသ္မိံ ဥပဋ္ဌိတေပိ ဥပလက္ခေတွာ ဂဏန္တဿေဝ ကမေန ဥဘောပိ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အဿာသပဿာသာ ပါကဋာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧဝံ သီဃံ သီဃံ ဂဏေတဗ္ဗမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သီဃဂဏနာရမ္ဘဿ ဩကာသံ ဒဿေတုံ ဣမဿာပိ ပုရိမနယေန ဂဏယတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုရိမနယေနာတိ ဒန္ဓဂဏနာယ၊ ပါကဋာ ဟုတွာတိ ဣမိနာ ဒန္ဓဂဏနာယ အာရဒ္ဓကာလေ စိတ္တဿ အဝိသဒတာယ သုခုမဿာသာဒီနံ အပါကဋတံ၊ ပစ္ဆာ ဝိသဒကာလေ ပါကဋတဉ္စ တေသု စ ပါကဋေသု ဒန္ဓဂဏနံ ပဟာယ သီဃဂဏနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ သီဃဂဏနာယ နိပ္ပရိယာယတော နိရန္တရပ္ပဝတ္တိ အပ္ပနာဝီထိယမေဝ၊ န ကာမာဝစရေ ဘဝင်္ဂန္တရိကတ္တာတိ အာဟ ‘‘နိရန္တရပ္ပဝတ္တံ ဝိယာ’’တိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ သီဃဂဏနာယ။ အန္တော ပဝိသန္တံ ဝါတံ မနသိကရောန္တော အန္တော စိတ္တံ ပဝေသေတိ နာမ။

ဧတန္တိ ဧတံ အဿာသပဿာသဇာတံ။ အနုဂမနန္တိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ မနသိကရဏမေဝ၊ န အဿာသပဿာသာနံ အနုဝတ္တနံ၊ တေနာဟ – ‘‘တဉ္စ ခေါ န အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနုဂမနဝသေနာ’’တိ။ ဖုသနာဌပနာဝသေန ဝိသုံ မနသိကာရော နတ္ထီတိ ဣမိနာ ယထာ ဂဏနာယ ဖုသနာယ စ မနသိကရောတိ၊ ဧဝံ အနုဗန္ဓနံ ဝိနာ ကေဝလံ ဌပနာယ စ ဖုသနာယ စ မနသိကာရောပိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တေန ဂဏနံ ပဋိသံဟရိတွာ ယာဝ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ အနုဗန္ဓနာယ စ ဖုသနာယ စ မနသိကရောတိ၊ အပ္ပနာယ ပန ဥပ္ပန္နာယ အနုဗန္ဓနာယ ဌပနာယ စ မနသိကရောတိ နာမာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန အနုဗန္ဓနာယ ဝိနာ ဌပနာယ မနသိကာရော နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အနုဗန္ဓနာယ စ ဖုသနာယ စ ဌပနာယ စ မနသိကရောတီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ ¶ ။ ယာ အစ္စန္တာယ န မိနောတိ န ဝိနိစ္ဆနတိ၊ သာ မာနဿ သမီပေတိ ဥပမာနံ သိဒ္ဓသာဒိသေန သာဓျသာဓနံ ယထာ ဂေါ ဝိယ ဂဝယောတိ။ ပင်္ဂုဠောတိ ပီဌသပ္ပီ။ ဒေါလာတိ ပေင်္ခေါလော။ ကီဠတန္တိ ကီဠန္တာနံ။ ဥပနိဗန္ဓနတ္ထမ္ဘမူလေတိ နာသိကဂ္ဂံ မုခနိမိတ္တဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဒိတော ပဘုတီတိ ဥပမေယျတ္ထဒဿနတော ပဋ္ဌာယ။ နိမိတ္တန္တိ ဥပနိဗန္ဓနနိမိတ္တံ နာသိကဂ္ဂံ၊ မုခနိမိတ္တံ ဝါ။ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿာတိ အဿာသပဿာသာနံ ဧကက္ခဏေ အပ္ပဝတ္တနတော ဧကဿ စိတ္တဿ တယောပိ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ၊ နိမိတ္တေန သဟ အဿာသော ပဿာသော ဝါတိ ဒွေယေဝ ဧကက္ခဏေ အာရမ္မဏံ ¶ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အဇာနတော စ တယော ဓမ္မေတိ နိမိတ္တံ အဿာသော ပဿာသောတိ ဣမေ တယော ဓမ္မေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝိန္ဒန္တဿ၊ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကော၊ တေန ဧဝဉ္စ သတိ အယံ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါတိ ဗျတိရေကံ ဒဿေတိ။ ဘာဝနာတိ အာနာပါနဿတိဘာဝနာ။

ကထံ ဣမေ…ပေ… ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဣဒံ ပရိဟာရဂါထာယ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကကစောပမာယ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၂ အာဒယော) ဝိဝရိတုံ ပုစ္ဆာဌပနံ။ တတ္ထ ကထံ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ကထမိမေ အဝိဒိတာ…ပေ… ကထံ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပဓာနန္တိ ဘာဝနာနိပ္ဖာဒကံ ဝီရိယံ။ ပယောဂန္တိ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘကံ ဘာဝနာနုယောဂံ။ ဝိသေသန္တိ အရဟတ္တပရိယောသာနဝိသေသံ။ ပဓာနန္တိ ရုက္ခဿ ဆေဒနဝီရိယံ။ ပယောဂန္တိ တဿေဝ ဆေဒနကကိရိယံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ‘‘ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ဥပမာယံ န ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အတ္ထတော ယောဇေတဗ္ဗမေဝ။ ယထာ ရုက္ခောတိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါတိ ဒီဃနာသိကော နာသိကဂ္ဂေ၊ ဣတရော မုခံ နိမိယတိ ဆာဒိယတိ ဧတေနာတိ မုခနိမိတ္တန္တိ လဒ္ဓနာမေ ဥတ္တရောဋ္ဌေ။

ဣဒံ ပဓာနန္တိ ယေန ဝီရိယာရမ္ဘေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ ဘာဝနာကမ္မဿ အရဟံ ဣဓ ပဓာနန္တိ ဖလေန ဟေတုံ ဒဿေတိ။ ဥပက္ကိလေသာတိ နီဝရဏာ။ ဝိတက္ကာတိ ကာမဝိတက္ကာဒိမိစ္ဆာဝိတက္ကာ၊ နီဝရဏပ္ပဟာနေန ဝါ ပဌမဇ္ဈာနာဓိဂမံ ဒဿေတွာ ဝိတက္ကူပသမာပဒေသေန ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနမဓိဂမမာဟ။ အယံ ပယောဂေါတိ အယံ ဈာနာဓိဂမဿ ဟေတုဘူတော ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂသင်္ခါတော ပယောဂေါ။ သံယောဇနာ ပဟီယန္တီတိ ဒသပိ သံယောဇနာနိ မဂ္ဂပအပါဋိယာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဟီယန္တိ။ ဗျန္တီ ဟောန္တီတိ တထာ သတ္တပိ အနုသယာ ဘင်္ဂမတ္တဿပိ အနဝသေသတော ဝိဂတန္တာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝိသေသောတိ ဣမံ သမာဓိံ နိဿာယ အနုက္ကမေန လဗ္ဘမာနော အယံ သံယောဇနပ္ပဟာနာဒိကော ဣမဿ သမာဓိဿ ဝိသေသောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣမေ တယော ဓမ္မာတိအာဒိ နိဂမနဝစနံ။ ပရိပုဏ္ဏာတိ သောဠသန္နံ ဝတ္ထူနံ ပါရိပူရိယာ သဗ္ဗသော ပုဏ္ဏာ။ အနုပုဗ္ဗန္တိ အနုက္ကမေန။ ပရိစိတာတိ ပရိစိဏ္ဏာ။ ဣမံ လောကန္တိ ခန္ဓာဒိလောကံ ပညာပဘာသေန ပဘာသေတိ။

ဣဓာတိ ¶ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ အဿာတိ ဥပမာဘူတဿ ကကစဿ။ အာနယနေ ပယောဇနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တန္တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ အဝသေသဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာတိ ဝိတက္ကာဒိအဝသေသဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာတိ ဝဒန္တိ။ ဝိစာရာဒီဟီတိ ¶ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ နိပ္ပရိယာယေန ဝိတက္ကဿ အပ္ပနာဘာဝတော။ သော ဟိ ‘‘အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဧဝဉှိ သတိ အဝသေသ-သဒ္ဒေါ ဥပပန္နော ဟောတိ၊ ဝိတက္ကသမ္ပယောဂတော ဝါ ဈာနင်္ဂေသု ပဓာနဘူတော သမာဓိ အပ္ပနာတိ ကတွာ ‘‘အဝသေသဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာ အပ္ပနာသင်္ခါတာ ဌပနာ စ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဿစိ ပန ဂဏနာဝသေနေဝ မနသိကာရကာလတော ပဘုတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အနုက္ကမတော…ပေ… ပတ္တံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ ဥပရိ ဝက္ခမာနော ဂန္ထော ပုရာဏပေါတ္ထကေသု ဒိဿတိ၊ တသ္မာ အယံ ပါဌော ဧတ္ထာပိ လိခိတဗ္ဗော၊ လေခကာနံ ပန ဒေါသေန ဂဠိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဩဠာရိကေ အဿာသပဿာသေ နိရုဒ္ဓေတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမ္ပိ ဝိစေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တဿ ကာယသင်္ခါရဿ ဝိစယနဝိဓိံ ဒဿေတုံ အာနီတံ။ ဒေသတောတိ ပုဗ္ဗေ ဖုသနဝသေန ဂဟိတဋ္ဌာနတော။ နိမိတ္တံ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတာကာရနိမိတ္တဂ္ဂါဟိကာ သညာ ဖုသနဋ္ဌာနေ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထဝသန္တိ ဣမံ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာရမ္မဏဿ ဥပဋ္ဌာနဝိဓိသင်္ခါတံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ။ ဣတောတိ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနတော။ ဂရုကတာ စ ဘာဝနာဒုက္ကရတာယာတိ အာဟ ‘‘ဂရုကဘာဝန’’န္တိ။ စရိတွာတိ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ။ နိမိတ္တန္တိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ၊ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဝါ။ ဥဘယမ္ပိ ဟိ ဣဓ ဧကဇ္ဈံ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တူလပိစုအာဒိဥပမတ္တယံ ဥဂ္ဂဟေ ယုဇ္ဇတိ၊ သေသံ ဥဘယတ္ထ။

တာရကရူပံ ဝိယာတိ တာရကာယ သရူပံ ဝိယ။ သညာနာနတာယာတိ နိမိတ္တုပဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တသညာနံ နာနတာယ။ သညဇန္တိ ဘာဝနာသညာယ ပရိကပ္ပိတံ၊ န ဥပ္ပာဒိတံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘နာနတော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဘာဝနမနုယုတ္တဿ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သတိ၊ ယထာဝုတ္တနယေန နိမိတ္တေ ဧဝ စိတ္တဿ ဌပနေ သတီတိ အတ္ထော။ ဣတော ပဘုတီတိ ဣတော ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ။ နိမိတ္တေတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ။ ဌပယန္တိ ဌပနာဝသေန စိတ္တံ ဌပန္တော။ နာနာကာရန္တိ ‘‘စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ နာနာကာရံ။ ဝိဘာဝယန္တိ ဝိဘာဝေန္တော အန္တရဓာပေန္တော။ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ တေ အာကာရာ အမနသိကရောတော အန္တရဟိတာ ဝိယ ဟောန္တိ။ အဿာသပဿာသေတိ အဿာသေ ပဿာသေ စ ယော နာနာကာရော၊ တံ ဝိဘာဝယံ အဿာသပဿာသသမ္ဘူတေ ဝါ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ဌပယံ သကံ စိတ္တံ နိဗန္ဓတိ နာမာတိ ¶ ယောဇနာ။ ကေစိ ပန ဝိဘာဝယန္တိ ဧတဿ ဝိဘာဝေန္တော ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောန္တောတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန ယုဇ္ဇေယျ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အဿာသပဿာသေ နာနာကာရံ ¶ ဝိဘာဝေန္တော ပဇာနန္တော တတ္ထ ယံ လဒ္ဓံ နိမိတ္တံ၊ တသ္မိံ စိတ္တံ ဌပေန္တော အနုက္ကမေန သကံ စိတ္တံ နိဗန္ဓတိ အပ္ပေတီတိ။

ကိလေသာတိ အဝသေသကိလေသာ။ သန္နိသိန္နာယေဝါတိ အလဒ္ဓနီဝရဏသဟာယာ ဩလီနာယေဝ။ ဥပစာရဘူမိယန္တိ ဥပစာရာဝတ္ထာယံ။ လက္ခဏတောတိ ဝိက္ခမ္ဘနာဒိသဘာဝတော ဝါ အနိစ္စာဒိသဘာဝတော ဝါ။ ဂေါစရောတိ ဘိက္ခာစာရဂါမော။ ယတ္ထ ဒုလ္လဘာ သပ္ပာယဘိက္ခာ၊ သော အသပ္ပာယော၊ ဣတရော သပ္ပာယော။ ဘဿန္တိ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတံ ဘဿံ၊ တံ သပ္ပာယံ၊ ဣတရမသပ္ပာယံ။ သေသေသု အာဝါသာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ အသမာဟိတံ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ တံ တံ သပ္ပာယံ၊ ဣတရမသပ္ပာယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဧဝံ သတ္တဝိဓံ အသပ္ပာယံ ဝဇ္ဇေတွာ သပ္ပာယမေဝ သေဝန္တဿပိ အပ္ပနာ န ဟောတိ၊ တေန သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ ဒသဝိဓံ အပ္ပနာကောသလ္လံ ဒဿေန္တော ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ နာမ ကေသနခစ္ဆေဒနာဒီဟိ အဇ္ဈတ္တိကဿ သရီရဝတ္ထုဿ၊ စီဝရသေနာသနာဒိဓောဝနပရိကမ္မာဒီဟိ ဗာဟိရဝတ္ထုဿ စ ဝိသဒဘာဝကရဏံ။ ဧဝဉှိ ဉာဏမ္ပိ ဝိသဒကိစ္စနိပ္ဖတ္တိကရံ ဟောတိ။ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနတာ နာမ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမဘာဝကရဏံ။ နိမိတ္တကုသလတာ နာမ ဘာဝနာယ လဒ္ဓနိမိတ္တဿ ရက္ခဏကောသလ္လံ။ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ အစ္စာရဒ္ဓတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဥဒ္ဓတတာယ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တဒါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒယော တယော အဘာဝေတွာ ပဿဒ္ဓါဒီနံ တိဏ္ဏံ ဘာဝနေန စိတ္တဿ နိဂ္ဂဏှနာ ဟောတိ။ ယဒါဿ စိတ္တံ အတိသိထိလဝီရိယတာဒီဟိ လီနတာယ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တဒါ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒယော တယော အဘာဝေတွာ ဓမ္မဝိစယာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဘာဝနေန စိတ္တဿ ပဂ္ဂဏှနံ ဟောတိ။ ယဒါဿ ပညာပယောဂမန္ဒတာဒီဟိ နိရဿာဒံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ တဒါ တဿ စိတ္တဿ အဋ္ဌသံဝေဂဝတ္ထုပစ္စဝေက္ခဏာဒိနာ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၁၈) သမ္ပဟံသနသင်္ခါတာ သံဝေဇနာ ဟောတိ။ ယဒါ ပနဿ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇနတော အလီနံ အနုဒ္ဓတံ အနိရဿာဒံ အာရမ္မဏေ သမပ္ပဝတ္တံ သမထဝီထိပဋိပန္နဉ္စ စိတ္တံ ဟောတိ၊ တဒါ တဿ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု အဗျာပါရတာသမာပဇ္ဇနေန အဇ္ဈုပေက္ခနာ ဟောတိ။

တဒဓိမုတ္တတာ ¶ နာမ သမာဓိအဓိမုတ္တတာ၊ သမာဓိနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရတာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဧတိဿံ ကာယာနုပဿနာယံ။

ပါရိသုဒ္ဓိံ ပတ္တုကာမောတိ ဖလံ အဓိဂန္တုကာမော သမာပဇ္ဇိတုကာမော စ။ တတ္ထ သလ္လက္ခဏာဝိဝဋ္ဋနာဝသေန ပဌမံ မဂ္ဂါနန္တရဖလံ အဓိဂန္တုကာမော။ တတော ပရံ သလ္လက္ခဏဝသေန ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတုကာမောပီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇန…ပေ… ဝသိပ္ပတ္တန္တိ ¶ ဧတ္ထ ပဋိလဒ္ဓဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိတက္ကာဒီသု ဈာနင်္ဂေသု ဧကေကံ အာဝဇ္ဇယတော ဘဝင်္ဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ ဝိတက္ကာဒီသု ယထာဝဇ္ဇိတဈာနင်္ဂါရမ္မဏာနိ ကာမာဝစရဇဝနာနိ ဘဝင်္ဂန္တရိတာနိ ယဒါ နိရန္တရံ ပဝတ္တန္တိ၊ အထဿ အာဝဇ္ဇနဝသီ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တံ ပန ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာနန္တရံ သီဃံ သမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာ သမာပဇ္ဇနဝသီ နာမ။ အစ္ဆရာမတ္တံ ဝါ ဒသစ္ဆရာမတ္တံ ဝါ ခဏံ ဈာနံ ဌပေတုံ သမတ္ထတာ အဓိဋ္ဌာနဝသီ နာမ။ တထေဝ လဟုံ ခဏံ ဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ ဈာနတော ဘဝင်္ဂုပ္ပတ္တိဝသေန ဝုဋ္ဌာတုံ သမတ္ထတာ ဝုဋ္ဌာနဝသီ နာမ။ ‘‘ဧတ္တကမေဝ ခဏံ သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ၊ ‘‘ဧတ္တကမေဝ ခဏံ ဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ ဈာနတော ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ စ ပဝတ္တပုဗ္ဗပရိကမ္မဘေဒေနေတ္ထ အဓိဋ္ဌာနဝုဋ္ဌာနဝသိယော ဘိန္နာ၊ န သရူပဘေဒေန၊ ယာ ‘‘သမာပတ္တိကုသလတာ၊ ဝုဋ္ဌာနကုသလတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ ပန အာဝဇ္ဇနဝသိယာ ဧဝ ဝုတ္တာ။ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယဉှိ သီဃံ အာဝဇ္ဇနုပ္ပတ္တိယာ အာဝဇ္ဇနဝသီ တဒနန္တရာနံ ဇဝနာနံ သမုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီတိ အာဝဇ္ဇနဝသီသိဒ္ဓိယာဝ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ သိဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဈာနင်္ဂါနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ဈာနစိတ္တသမ္ပယုတ္တာနိ ဈာနင်္ဂါနိ လက္ခဏာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ တေသဉ္စ နိဿယန္တိ တေသံ ဝတ္ထုနိဿယာနံ ဘူတာနံ နိဿယံ။ ဣဒဉ္စ ကရဇကာယဿ ဝတ္ထုဒသကဿ ဘူတနိဿယတ္တာ သုတ္တန္တနယေန ဝုတ္တံ၊ န ပဋ္ဌာနနယေန။ န ဟိ ကလာပန္တရဂတာနိ ဘူတာနိ ကလာပန္တရဂတာနံ ဘူတာနံ နိဿယပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ သုတ္တန္တနယေန ပန ဥပနိဿယပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဋ္ဌာနေ ဟိ အသင်္ဂဟိတာ သဗ္ဗေ ပစ္စယာ သုတ္တန္တိကနယေန ဥပနိဿယပစ္စယေ သင်္ဂယှန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံနိဿိတရူပါနီတိ ဥပါဒါရူပါနိ။ ယထာပရိဂ္ဂဟိတရူပဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ ယထာပရိဂ္ဂဟိတကေသာဒိရူပါရမ္မဏံ တတော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယဝတ္ထာရမ္မဏဉ္စ တန္နိဿယကရဇကာယပအဂ္ဂဟမုခေန ¶ ဥပဋ္ဌိတစက္ခာဒိဒွါရဉ္စ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဝိညာဏံ ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကမ္မာရဂဂ္ဂရီတိ ကမ္မာရာနံ အဂ္ဂိဓမနဘသ္တာ။ တဇ္ဇန္တိ တဒနုရူပံ။ တဿာတိ နာမရူပဿ။ တံ ဒိသွာတိ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိပစ္စယံ ဒိသွာ။ ကင်္ခံ ဝိတရတီတိ အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သောဠသဝတ္ထုကံ ဝိစိကိစ္ဆံ အတိက္ကမတိ။ ကလာပသမ္မသနဝသေနာတိ ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နန္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၁၊ ၃။၈၆၊ ၈၉၊ အ။ နိ။ ၄။၁၈၁) ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတီတာဒိကောဋ္ဌာသံ ဧကေကကလာပတော ဂဟေတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန သမ္မသနံ ကလာပသမ္မသနံ၊ တဿ ဝသေန။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိပရိယာပန္နာယ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဩဘာသာဒယောတိ ဩဘာသော ဉာဏံ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ သုခံ အဓိမောက္ခော ပဂ္ဂဟော ဥပေက္ခာ ဥပဋ္ဌာနံ နိကန္တိ စ။ တတ္ထ အဓိမောက္ခောတိ သဒ္ဓါ။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ သတိ။ ဥပေက္ခာတိ တတြမဇ္ဈတ္တတာ။ ဧတ္ထ စ ဩဘာသာဒယော နဝ နိကန္တိသင်္ခါတတဏှုပက္ကိလေသဝတ္ထုတာယ ဥပက္ကိလေသာ ဝုတ္တာ ¶ ၊ နိကန္တိ ပန ဥပက္ကိလေသတာယ တဗ္ဗတ္ထုတာယ စ။ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော အာဒီနဝါနုပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော။ မုဉ္စိတုကမျတာပဋိသင်္ခါနုပဿနာသင်္ခါရုပေက္ခာနုလောမဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဥပ္ပန္နဂေါတြဘုဉာဏာနန္တရံ ဥပ္ပန္နေန မဂ္ဂဉာဏေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော။ ဖလက္ခဏေ ဟိ ဝိမုတ္တော နာမ ဝုစ္စတိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိမုစ္စန္တောတိ။ ဧကူနဝီသတိဘေဒဿာတိ စတုန္နံ မဂ္ဂဝီထီနံ အနန္တရံ ပစ္စေကံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တဿ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသာနံ ပဉ္စန္နံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာနံ ဝသေန ဧကူနဝီသတိဘေဒဿ။ အရဟတော ဟိ အဝသိဋ္ဌကိလေသာဘာဝေန ဧကူနဝီသတိတာ။ အဿာတိ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနိကဿ။

သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေတိ ပီတိသဟဂတာနိ စတုက္ကနယေ ဒွေ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနာနိ။ တဿာတိ တေန ယောဂိနာ။ သမာပတ္တိက္ခဏေတိ သမာပန္နက္ခဏေ။ အာရမ္မဏတောတိ ပဋိဘာဂါရမ္မဏဂ္ဂဟဏမုခေန ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ၊ အာရမ္မဏဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ အာရမ္မဏေ ဟိ ဝိဒိတေ တဗ္ဗိသယာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ သယံ အတ္တနော ပဋိသံဝိဒိတာ နာမ ဟောတိ သလက္ခဏတော သာမညလက္ခဏတော စ ပစ္ဆာ ဂဟဏေ သန္ဒေဟာဘာဝတော။ ဝိပဿနာက္ခဏေတိ ဝိပဿနာပညာယ ဝိသယတော ဒဿနက္ခဏေ။ ဧဝံ ပီတိံ အနိစ္စာဒိဝသေန ဂဟဏမေဝ အသမ္မောဟတော ပီတိပဋိသံဝေဒနံ နာမ။

ဒီဃံ ¶ အဿာသဝသေနာတိ ဒီဃဿ အဿာသဿ အာရမ္မဏဘူတဿ ဝသေန၊ ပဇာနတော သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတောတိ ဈာနပရိယာပန္နံ အဝိက္ခေပါပန္နံ နာမ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ တံသမ္ပယုတ္တာယ ပညာယ ပဇာနတော။ ယထေဝ ဟိ အာရမ္မဏမုခေန ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ၊ ဧဝံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ ဒီဃံ အဿာသဝသေန ဈာနသမ္ပယုတ္တာ သတိ တဿ အာရမ္မဏေ ဥပဋ္ဌိတာ တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနေပိ ဥပဋ္ဌိတာ နာမ ဟောတီတိ။ ဒီဃံ ပဿာသဝသေနာတိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဒဿိတံ ပီတိပဋိသံဝေဒနံ အာရမ္မဏတော အသမ္မောဟတော စ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ အာဝဇ္ဇတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဝဇ္ဇတောတိ ဈာနံ အာဝဇ္ဇန္တဿ။ သာ ပီတီတိ သာ ဈာနပရိယာပန္နာ ပီတိ။ ဇာနတောတိ သမာပန္နက္ခဏေ အာရမ္မဏမုခေန ဇာနတော၊ တဿ သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဿတောတိ ဒဿနဘူတေန ဉာဏေန ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပဿန္တဿ။ ပစ္စဝေက္ခတောတိ ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတောတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဝေလံ ဈာနသမင်္ဂီ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဈာနစိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ။ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ဝသိဘာဝါနံ ဝသေန ဈာနဿ ပဇာနနမုခေန အာရမ္မဏတော ပီတိယာ ပဋိသံဝေဒနာ ဒဿိတာ။ အဓိမုစ္စတောတိ သဒ္ဒဟန္တဿ၊ သမထဝိပဿနာဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဘိညေယျန္တိ ဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ဇာနိတဗ္ဗံ စတုသစ္စံ ဝိပဿနာပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ မဂ္ဂပညာယ ¶ အဘိဇာနတောတိအာဒိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ပရိညေယျန္တိအာဒီသုပိ ပရိဇာနတောတိအာဒိနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပရိညေယျန္တိ ဒုက္ခသစ္စံ။ အဝသေသပဒါနီတိ သုခပဋိသံဝေဒီ စိတ္တသင်္ခါရပဋိသံဝေဒီတိ ပဒါနိ။

ဝေဒနာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သညာ ဂဟိတာ၊ တေနာဟ ‘‘ဒွေ ခန္ဓာ’’တိ။ ဝိပဿနာဘူမိဒဿနတ္ထန္တိ ကာယိကသုခါဒိသီသေန ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရဒဿနတော ဝုတ္တံ သမထေ ကာယိကသုခါဘာဝတော။ သောတိ ပဿမ္ဘနပရိယာယေန ဝုတ္တော နိရောဓော။ ဝုတ္တနယေနာတိ ဣမဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗေ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅) ကာယသင်္ခါရေ ဝုတ္တနယေန။ ပီတိသီသေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာတိ ပီတိအပဒေသေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သုခဂ္ဂဟဏတော ¶ ဝေဒနာနုပဿနာပသင်္ဂတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒွီသု စိတ္တသင်္ခါရပဒေသူတိ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရပဋိသံဝေဒီ ပဿမ္ဘယံ စိတ္တသင်္ခါရ’’န္တိ ဣမေသု ဒွီသု ကောဋ္ဌာသေသု။ သညာသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာတိ ဝေဒနာနုပဿနာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ စိတ္တပဋိသံဝေဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာရမ္မဏတော အသမ္မောဟတောတိအာဒိနာ ဝုတ္တနယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စိတ္တန္တိ ဈာနသမ္ပယုတ္တံ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တဉ္စ စိတ္တံ။ အာမောဒေတီတိ သမ္ပယုတ္တာယ ပီတိယာ ဈာနဝိသယာယ မောဒေတိ။ ဝိပဿနာက္ခဏေတိအာဒိနာ ဝုတ္တဘင်္ဂါနုပဿနက္ခဏေ။

အာနာပါနဿတိသမာဓိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၆၇။ ယဒိပိ အရိယာ နေဝ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ အညမညံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ နာပိ ပရေဟိ သမာဒပေန္တိ၊ တထာပိ ယထာဝုတ္တေဟိ တီဟိ ပကာရေဟိ မတာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ အန္တရေ မိဂလဏ္ဍိကေန မာရိတာနံ အရိယပုဂ္ဂလာနမ္ပိ အတ္ထိတာယ ‘‘အရိယပုဂ္ဂလမိဿကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ပုထုဇ္ဇနကာလေ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဃာတေတွာ မရဏသမယေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပဋိလဘိတွာ မတာနမ္ပိ သဗ္ဘာဝတော ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာတိ ဇာနိတွာ သဉ္ဇာနိတွာတိအာဒိနာ ဗျဉ္ဇနာနုရူပံ အဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပါဏောတိ ဇာနန္တောတိ ဣဒံ မနုဿောတိ အဇာနိတွာပိ ကေဝလံ သတ္တသညာယ ဧဝ ပါရာဇိကဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝဓကစေတနာဝသေန စေတေတွာတိ ‘‘ဣမံ မာရေမီ’’တိ ဝဓကစေတနာယ စိန္တေတွာ။ ပကပ္ပေတွာတိ ‘‘ဝဓာမိ န’’န္တိ ဧဝံ စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ အဘိဝိတရိတွာတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ၊ တေနာဟ ‘‘နိရာသင်္ကစိတ္တံ ပေသေတွာ’’တိ။ သိခါပ္ပတ္တော အတ္ထောတိ သဉ္စိစ္စာတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝသေန ¶ ဝုတ္တဿပိ ဝီတိက္ကမဘူတဿ အပရကာလကိရိယာယုတ္တဒဿနေန ကောဋိပ္ပတ္တော အတ္ထော။ ဇာတိဥဏ္ဏာ နာမ တဒဟုဇာတဧဠကဿ လောမံ။ ဧဝံ ဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂန္တိ ဧဝံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနံ။ တတော ဝါ ဥဒ္ဓန္တိ ဒုတိယသတ္တာဟာဒီသု အဗ္ဗုဒါဒိဘာဝပ္ပတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိဟီနဝေဂဿ သန္တာနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ¶ သဟကာရီပစ္စယော ဟောတိ၊ န ဇနကော။ ကမ္မမေဝ ဟိ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ကမ္မဇရူပါနံ ဇနကပစ္စယော၊ တဉ္စ ပဝတ္တိယံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဌိတံ အနုပဟတံ စတုသန္တတိရူပံ သဟကာရီပစ္စယံ လဘိတွာဝ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ န အညထာ၊ ယေန ကေနစိ ဝိရောဓိပစ္စယေန နိရုဒ္ဓစက္ခာဒိပ္ပသာဒါနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ စက္ခာဒိကံ ဇနေတုံ န သက္ကောတီတိ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။

အတိပါတေန္တောတိ အတိပါတေန္တော ဝိနာသေန္တော။ ဝုတ္တပကာရမေဝါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယာတိပါတနဝိဓာနံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ။ သရသေနေဝ ပတနသဘာဝဿ သဏိကံ ပတိတုံ အဒတွာ အတီဝ ပါတနံ သီဃပါတနံ အတိပါတော၊ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော။ အာထဗ္ဗဏိကာတိ အထဗ္ဗဏဝေဒိနော။ အထဗ္ဗဏန္တိ အထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတံ။ မန္တံ ပယောဇေန္တီတိ အလောဏဘောဇနဒဗ္ဗသယနသုသာနဂမနာဒီဟိ ပယောဂေဟိ မန္တံ ပရိဝတ္တေန္တိ၊ တေန ယထိစ္ဆိတပါဏဝဓာဒိဖလံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တံ ကာယဝစီကမ္မေသု ပဝိဋ္ဌံ။ ဤတိန္တိ ပီဠံ။ ဥပဒ္ဒဝန္တိ တတော အဓိကတရံ ပီဠံ။ ပဇ္ဇရကန္တိ ဝိသမဇ္ဇရံ။ သူစိကန္တိ သူစီဟိ ဝိယ ဝိဇ္ဈမာနံ သူလံ။ ဝိသူစိကန္တိ သသူလံ အာမာတိသာရံ။ ပက္ခန္ဒိယန္တိ ရတ္တာတိသာရံ။ ဝိဇ္ဇံ ပရိဝတ္တေတွာတိ ဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာဒိကံ အတ္တနော ဝိဇ္ဇံ ကတူပစာရံ မန္တပဌနက္ကမေန ပရိဇပ္ပိတွာ။ တေဟီတိ တေဟိ ဝတ္ထူဟိ။ ပယောဇနန္တိ ပဝတ္တနံ။ အဟော ဝတာယန္တိ အယံ တံ ကုစ္ဆိဂတံ။ ဂဗ္ဘန္တိ ဣဒံ ကုစ္ဆိဂတံ ဂဗ္ဘံ။ ကုလုမ္ဗဿာတိ ဂဗ္ဘဿ၊ ကုလဿေဝ ဝါ၊ ကုဋုမ္ဗဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာတိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ တေသံ ဣစ္ဆာမတ္တန္တိ သုတ္တတ္ထတော န သမေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထဗ္ဗဏိဒ္ဓိဝသေနေဝ ဟိ သုတ္တေ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဘာဝနာမယိဒ္ဓိဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတရထာတိ ပရိယေသေယျာတိ ပဒဿ ဂဝေသနမတ္တမေဝ ယထာရုတဝသေန အတ္ထော သိယာ၊ တဒါ ပရိယိဋ္ဌမတ္တေန ပရိယေသိတွာ သတ္ထာဒီနံ လဒ္ဓမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ သသန္တိ ဟိံသန္တိ ဧတေနာတိ သတ္ထန္တိ ဝဓောပကရဏဿ ပါသာဏရဇ္ဇုအာဒိနော သဗ္ဗဿာပိ နာမန္တိ အာဟ လဂုဠာတိအာဒိ။ လဂုဠန္တိ မုဂ္ဂရဿေတံ အဓိဝစနံ။ သတ္ထသင်္ဂဟောတိ မာတိကာယံ သတ္ထဟာရကန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသတ္ထသင်္ဂဟော။ ပရတော ဝုတ္တနယတ္တာတိ ပရတော ¶ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တဿ ဒုတိယပဒဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တနယတ္တာ။ စိတ္တသဒ္ဒဿ အတ္ထဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တောတိ စိတ္တ-သဒ္ဒဿ ဝိစိတ္တာဒိအနေကတ္ထဝိသယတ္တာ ဣတရေဟိ နိဝတ္တေတွာ ဝိညာဏတ္ထံ နိယမေတုံ ဝုတ္တော။

၁၇၄။ ကမ္မုနာ ¶ ဗဇ္ဈတီတိ ပါဏာတိပါတကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ၊ တံ ကမ္မမဿ သိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဥဘယထာပီတိ ဥဒ္ဒိသကာနုဒ္ဒိသကဝသေန။ ပစ္ဆာ ဝါ တေန ရောဂေနာတိ ဧတေန အနာဂတမ္ပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရဗ္ဘ ပါဏာတိပါတဿ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဧဝဉ္စ ‘‘ယဒါ သက္ကောတိ၊ တဒါ တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီ’’တိ အာဏတ္တိယာ စိရေန သမိဒ္ဓိယမ္ပိ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါဏာတိပါတော။ ဩပါတခဏနာဒိထာဝရပယောဂေသု ပယောဂကရဏတော ပစ္ဆာ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿာပိ သတ္တဿ မရဏေ ပါဏာတိပါတော စ အနာဂတာရမ္မဏော ဥပပန္နော ဟောတိ။ ယံ ပန သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဏာတိပါတာဒိတော ဝိရတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပါဏာတိပါတာဒိန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညစိတ္တေနာတိ အမာရေတုကာမတာစိတ္တေန။ ဒုတိယပ္ပဟာရေန မရတီတိ ပဌမပ္ပဟာရံ ဝိနာ ဒုတိယေနေဝ မရတီတိ အတ္ထော။ ပဌမပ္ပဟာရေနေဝါတိ ပဌမပ္ပဟာရသမုဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေယေဝါတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ပဌမပ္ပဟာရော သယမေဝ န သက္ကောတိ မာရေတုံ၊ ဒုတိယံ ပန လဘိတွာ သက္ကောန္တော ဇီဝိတဝိနာသဟေတု ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမပ္ပဟာရံ ဝိနာ မရဏဿ အသိဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပယောဂေါ တေန စ မရဏ’’န္တိ ဣမိနာ သံသန္ဒနတော ပဌမပ္ပဟာရေနေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါ ယုတ္တော၊ န ဒုတိယေန တဿ အညစိတ္တေန ဒိန္နတ္တာ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ အညေန ပုဂ္ဂလေန ဒုတိယပ္ပဟာရဒါနာဒီသု ဝိယ။ ယဒိ ပန ဒုတိယပ္ပဟာရဒါယကဿာပိ ပုဂ္ဂလဿ ဝဓကစေတနာ အတ္ထိ၊ တဿာပိ အတ္တနော ပယောဂေနာပိ မတတ္တာ ပယောဂက္ခဏေ ပါဏာတိပါတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကမ္မာပတ္တိဗျတ္တိဘာဝတ္ထန္တိ အာနန္တရိယာဒိကမ္မဝိဘာဂဿ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိဝိဘာဂဿ စ ပါကဋဘာဝတ္ထံ။ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏေပိ ‘‘ဣမ’’န္တိ ယထာနိပန္နဿေဝ ပရမတ္ထတော ဂဟိတတ္တာ ယထာဝတ္ထုကံ ကမ္မဗဒ္ဓါ ဟောတိယေဝါတိ အာဟ ဣမံ ဝတ္ထုန္တိအာဒိ။ ဃာတကော စ ဟောတီတိ ပါဏာတိပါတကမ္မေန ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ မာတာဒိဂုဏမဟန္တေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဝဓကစေတနာယ ¶ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓ ပန စေတနာ ဒါရုဏာ ဟောတီ’’တိ။

လောဟိတကန္တိ လောဟိတမက္ခိတံ။ ကမ္မံ ကရောန္တေတိ ယုဒ္ဓကမ္မံ ကရောန္တေ။ ယထာဓိပ္ပာယံ ဂတေတိ ယောဓံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပိတရိ ဝိဒ္ဓေ၊ ယောဓံ ပန အဝိဇ္ဈိတွာ ကေဝလံ ပိတရိ ဝိဒ္ဓေပိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိယေဝ ပိတရိပိ ဝဓကစိတ္တဿ အတ္ထိတာယ၊ ကေဝလံ ယောဓေ ဝိဒ္ဓေပိ ဧသေဝ နယော။ အာနန္တရိယံ ပန နတ္ထီတိ ပိတုဝိသယံ ပါဏာတိပါတကမ္မံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဝိဇ္ဈာတိ ဧဝံ ပါဒေဟိ ဘူမိယံ ဌတွာ ဧဝံ ဓနုံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာတိအာဒိနာ ဝိဇ္ဈနပ္ပကာရသိက္ခာပနမုခေန အာဏာပေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပဟရာတိ ဒဠှံ အသိံ ဂဟေတွာ ဧဝံ ပဟရ။ ဧဝံ ဃာတေဟီတိ ဧဝံ ကမ္မကာရဏံ ကတွာ မာရေဟိ။ တတ္တကာ ဥဘိန္နံ ပါဏာတိပါတာတိ အနုဒ္ဒိသိတွာ ¶ ယေသံ ကေသဉ္စိ မာရဏတ္ထာယ ဥဘောဟိ ပယောဂဿ ကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ အာဏာပကော ‘‘ဧဝံ ဝိဒ္ဓေ အသုကော ဧဝံ မရတီ’’တိ သညာယ ‘‘ဧဝံ ဝိဇ္ဈာ’’တိ အာဏာပေတိ၊ နိယမိတဿေဝ မရဏေ အာဏာပကဿ ကမ္မဗဒ္ဓါတိ ဝဒန္တိ။ သစေ အာဏတ္တော ‘‘အသုက’’န္တိ နိယမေတွာ ဥဒ္ဒိဿ သရံ ခိပတိ၊ အာဏာပကော အနိယမေတွာ အာဏာပေတိ၊ အာဏာပကဿ ယေသံ ကေသဉ္စိ မရဏေပိ ကမ္မဗဒ္ဓါ၊ အာဏတ္တဿ ပန နိယမိတမရဏေယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဇ္ဈေတိ ဟတ္ထိနော ပိဋ္ဌိနော မဇ္ဈေ။ ဧတေနာတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဏာပေတီတိအာဒိပါဠိဝစနေန။ တတ္ထာတိ အာဏတ္တိကပယောဂေ။

ကိဉ္စာပိ ကိရိယာဝိသေသော အဋ္ဌကထာသု အနာဂတော၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဝိဇ္ဈ၊ ဧဝံ ပဟရ၊ ဧဝံ ဃာတေဟီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၄) ကိရိယာဝိသေသဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ အာစရိယပရမ္ပရာ အာဂတံ ကိရိယာဝိသေသမ္ပိ ပါဠိသံသန္ဒနတော ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော အပရော နယောတိအာဒိမာဟ။ ဝိဇ္ဈနန္တိ ဥသုသတ္တိအာဒီဟိ ဝိဇ္ဈနံ။ ဆေဒနန္တိ အသိအာဒီဟိ ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆေဒနံ။ ဘေဒနန္တိ မုဂ္ဂရာဒီဟိ သီသာဒိဘေဒနံ ဒွိဓာကရဏံ။ သင်္ခမုဏ္ဍကန္တိ သီသကဋာဟေ စမ္မံ သဟ ကေသေဟိ ဥပ္ပာဋေတွာ ထူလသက္ခရာဟိ သီသကဋာဟံ ဃံသိတွာ သင်္ခဝဏ္ဏကရဏဝသေန သင်္ခမုဏ္ဍကမ္မကရဏံ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗိဠင်္ဂထာလိကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဥရေ ပဟရိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ဂီဝါယံ ပဟရိတွာတိအာဒိနာ သရီရာဝယဝပ္ပဒေသေသု ပဟရဏဝိဇ္ဈနာဒိနိယမောပိ ကိရိယာဝိသေသေယေဝ သင်္ဂယှတိ အဋ္ဌကထာသု သင်္ခမုဏ္ဍကာဒိသရီရပ္ပဒေသဝိသယာယပိ ဃာတနာယ တတ္ထ ¶ ပဝေသိတတ္တာ၊ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၁၇၄ ပယောဂကထာဝဏ္ဏနာ) ပုရတော ပဟရိတွာ မာရေဟီတိအာဒိကဿ အဋ္ဌကထာပါဌဿ ‘‘ပုရိမပဿာဒီနမ္ပိ ဝတ္ထုသဘာဂတော ဝတ္ထုဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟဏန္တိ အာဟ ပုရတော ပဟရိတွာတိအာဒီ’’တိ ဧဝမဓိပ္ပာယကထနံ၊ တံ သင်္ခမုဏ္ဍကာဒိကဿ သရီရပ္ပဒေသေ ကမ္မကာရဏာကရဏဿ အဋ္ဌကထာယ ကိရိယာဝိသေသဝိသယေ ဝုတ္တတ္တာ န ယုဇ္ဇတိ။ ယထာဏတ္တံ မုဉ္စိတွာ ပုဂ္ဂလန္တရမာရဏမေဝ ဟိ ဝတ္ထုဝိသံဝါဒေါ၊ န ပဟရိတုံ အာဏတ္တံ သရီရပ္ပဒေသဝိသံဝါဒနံ၊ တေနာဟ ‘‘ဝတ္ထုံ ဝိသံ ဝါဒေတွာ…ပေ… တတော အညံ မာရေတိ။ ပုရတော ပဟရိတွာ မာရေဟီတိ ဝါ…ပေ… နတ္ထိ ကမ္မဗဒ္ဓါ’’တိ၊ ဣဒံ ပန ယထာဏတ္တဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကိရိယာဝိသေသဝိသင်္ကေတေန ကမ္မဗဒ္ဓါဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တန္တိ ပညာယတိ။ တေန ‘‘ဝတ္ထုံ အဝိသံဝါဒေတွာ မာရေန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ ‘‘ယထာဏတ္တိယာ’’တိ ကိရိယာဝိသေသနိယမောပိ ဒဿိတော၊ ဣတရထာ ယထာဏတ္တိယာတိ ဝစနဿ နိရတ္ထကတာပတ္တိတော။ ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ စ ‘‘ဝတ္ထူတိ မာရေတဗ္ဗော သတ္တော’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၄) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘ယထာဏတ္တဿ ပဟရိတဗ္ဗသရီရပ္ပဒေသောပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပုရတော ပဟရဏာဒိပိ ကိရိယာဝိသေသေ ဧဝ သင်္ဂယှတီတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝတ္ထုဝိသေသေနာတိ မာတုအာဒိမတသတ္တဝိသေသေန။ ¶ ကမ္မဝိသေသောတိ အာနန္တရိယာဒိကမ္မဝိသေသော။ အာပတ္တိဝိသေသောတိ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိဝိသေသော။

ယဒါ ကဒါစိ ပုဗ္ဗဏှေတိ အာဏတ္တဒိဝသတော အညဿပိ ယဿ ကဿစိ ဒိဝသဿ ပုဗ္ဗဏှေ။ ဧတံ ဂါမေ ဌိတန္တိ ဂါမော ပုဂ္ဂလနိယမနတ္ထံ ဝုတ္တော၊ န ဩကာသနိယမနတ္ထံ၊ တသ္မာ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန ကာလောကာသအာဝုဓဣအယာပထကိရိယာဝိသေသာနံ နိယမိစ္ဆာယ အသတိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန မရဏမေဝ ဣစ္ဆန္တဿ အာဏာပကဿ မုခါရုဠှဝသေန ဝုတ္တဿ ဒေသကာလာဒိနိယမဿ ဝိသင်္ကေတေပိ ကမ္မဗဒ္ဓါယေဝါတိ ဉာပိတံ ဟောတိ။ ယော ပန စိတ္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယဒါ ကဒါစိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန မရဏမေဝ ဣစ္ဆန္တောပိ ကာလာဒိဝိသင်္ကေတေန အကုသလတော စောဒနတော ဝါ မုစ္စိတုကာမော လေသေန ကာလာဒိနိယမံ ကရောတိ၊ တဿ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကတော ပရိယာယေန အမုစ္စနတော ကာလာဒိဝိသင်္ကေတေပိ ကမ္မဗဒ္ဓါဝါတိ ဂဟေတွာ ဝိစာရဏတော ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကေစိ ပနေတံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ တုဏ္ဍေနာတိ ¶ အဂ္ဂကောဋိယာ။ ထရုနာတိ ခဂ္ဂမုဋ္ဌိနာ။ ဧတံ ဂစ္ဆန္တန္တိ ဂမနေန ပုဂ္ဂလောဝ နိယမိတော၊ န ဣရိယာပထော၊ တေနာဟ ‘‘နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတ’’န္တိ။

‘‘ဒီဃံ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဒီဃသဏ္ဌာနာနံ ဗဟုဘာဝတော ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဧဝရူပဉ္စ ဒီဃ’’န္တိ အညေသံ အသာဓာရဏလက္ခဏေန အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘အနိယမေတွာ အာဏာပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝါဟ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ တာဒိသံ မာရေမီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ စိတ္တေန ဗဟူသု ဒီဃသဏ္ဌာနေသု ဧကံ နိယမေတွာ ဝုတ္တေပိ ဝါစာယ အနိယမိတတ္တာ အညသ္မိံ တာဒိသေ မာရိတေ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတောတိ ဝဒန္တိ။ အတ္တာနံ မုဉ္စိတွာ ပရပါဏိမှိ ပါဏသညိတာလက္ခဏဿ အင်္ဂဿ အဘာဝတော နေဝတ္ထိ ပါဏာတိပါတောတိ အာဟ ‘‘အာဏာပကော မုစ္စတီ’’တိ။ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နိသိန္န’’န္တိ ဩကာသနိယမေ တသ္မိံ ပဒေသေ နိသိန္နဿ ယဿ ကဿစိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရဗ္ဘ ဝဓကစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နေဝ ဝဓကော မုစ္စတိ န အာဏာပကော’’တိ။ ဩကာသဉှိ နိယမေတွာ နိဒ္ဒိသန္တော တသ္မိံ ဩကာသေ နိသိန္နံ မာရေတုကာမော ဟောတိ၊ သယံ ပန တဒါ တတ္ထ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဩကာသေန သဟ တတ္ထ နိသိန္နဿေဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န အတ္တနောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သယံ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ အတ္တနော နိသိန္နဋ္ဌာနမေဝ နိယမေတွာ ‘‘မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ အညော တတ္ထ နိသိန္နော မာရိယတိ၊ တဿာပိ အတ္တနောပိ ဇီဝိတံ အာရဗ္ဘ ဝဓကစေတနာ ပဝတ္တတိ၊ ပရသ္မိံ တတ္ထ မာရိတေ အာဏာပကဿ ကမ္မဗဒ္ဓါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပေ ဌာနေ စိတ္တပ္ပဝတ္တိနိယမော ဗုဒ္ဓဝိသယော၊ န အညေသံ ဝိသယောတိ အာဟ ‘‘တသ္မာ ဧတ္ထ န အနာဒရိယံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ ¶ အာဏာပေန္တဿ အာစရိယဿ တာဝ ဒုက္ကဋန္တိ သစေ အာဏတ္တိကော ယထာဓိပ္ပာယံ န ဂစ္ဆတိ၊ အာစရိယဿ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန သော ယထာဓိပ္ပာယံ ဂစ္ဆတိ၊ ယံ ပရတော ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ တဒေဝ ဟောတိ။ အထ သော အဝဿံ ဃာတေတိ၊ ယံ ပရတော ‘‘အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၄) ဝုတ္တံ၊ တတော ဣမဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ၊ န ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတာဒီနမ္ပိ အာရောစနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဣဒဉ္စ ယထာဏတ္တိဝသေန သင်္ဃရက္ခိတဿ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ အသတိ ယုဇ္ဇတိ၊ ဝေါရောပနေ သတိ တေသမ္ပိ အာရောစနက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေတိ ဣဒံ အဝဿံ ပဋိဂ္ဂဟဏသဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပဋိဂ္ဂဟိတက္ခဏေယေဝ ထုလ္လစ္စယန္တိ ¶ ဒဿနတ္ထံ။ သစေ ဟိ သော အဝဿံ ပဋိဂ္ဂဟေဿတိ၊ ကမ္မံ ပန န နိပ္ဖာဒေဿတိ၊ တဒါ အာစရိယဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မူလဋ္ဌဿေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယဒဿနမတ္တံ၊ န ပနေတံ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ၊ တေနာဟ ဧဝံ သန္တေတိအာဒိ၊ ဧဝံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန အတ္ထေ သတီတိ အတ္ထော။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိယေဝ န သိယာတိ ဝဓကဿ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋာပတ္တိ နေဝ သိယာ၊ ဧဝံ အနောဠာရိကဝိသယေပိ တာဝ ဒုက္ကဋံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေတိ ဒဿနတ္ထံ သဉ္စရိတ္တပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ နိဒဿိတံ။ ‘‘အဟော ဝတ ဣတ္ထန္နာမော ဟတော အဿာ’’တိ ဧဝံ မရဏာဘိနန္ဒနဒဿနတ္ထံ သဉ္စရိတ္တပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဘိနန္ဒနေ ဒုက္ကဋေ သတိ ပဂေဝ ‘‘အဟံ တံ မာရေဿာမီ’’တိ မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿေဝေတံ ဒုက္ကဋန္တိ အဝဓာရဏေန သင်္ဃရက္ခိတဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ မူလဋ္ဌဿ နတ္ထေဝ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ၊ ဝိသင်္ကေတတ္တာ ပဌမံ အာဏတ္တဒုက္ကဋမေဝဿ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မူလဋ္ဌဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဧကေန ပယောဂေန ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ အသမ္ဘဝါ။ ပုရိမနယေတိ သမနန္တရာတီတေ အဝိသက္ကိယဒူတနိဒ္ဒေသေ။ ဧတန္တိ ဒုက္ကဋံ။ ဩကာသာဘာဝေနာတိ မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယဿ ဝုစ္စမာနတ္တာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ န ဝုတ္တံ ဩကာသာဘာဝေန၊ န ပန အာပတ္တိအဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၇၅။ သယံ သင်္ဃတ္ထေရတ္တာ ‘‘ဥပဋ္ဌာနကာလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘ယော ကောစိ မမ ဝစနံ သုတွာ ဣမံ မာရေတူ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အဝတွာ ကေဝလံ မရဏာဘိနန္ဒနဝသေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ စောရာပိ နာမ တံ န ဟနန္တီတိအာဒိဝါစာယပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဒွိန္နံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဒွေ ဥဒ္ဒိဿ၊ ဒွိန္နံ ဝါ မရဏံ ဥဒ္ဒိဿ။ ဥဘော ဥဒ္ဒိဿ မရဏံ သံဝဏ္ဏေန္တဿ ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာယ စေတနာယ ဧကတ္တေပိ ‘‘ဒွေ ပါဏာတိပါတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာသင်္ခါတံ ဗလဝဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု မဟာဝိပါကတ္တာ ‘‘အကုသလရာသီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဗဟူ ဥဒ္ဒိဿ မရဏသံဝဏ္ဏနေပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာတိ ယတ္တကာ သံဝဏ္ဏနံ သုတွာ မရိဿန္တိ၊ တတ္တကာနမ္ပိ ဝတ္တမာနံ အနာဂတဉ္စ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ သဗ္ဗံ အာလမ္ဗိတွာဝ စေတနာယ ပဝတ္တနတော ¶ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာ ဟောန္တိ၊ တတ္တကာဟိ စေတနာဟိ ဒါတဗ္ဗံ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဧကာဝ သာ စေတနာ ဒါတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော၊ ပဋိသန္ဓိဝိပါကံ ပန သယဉ္စ ပုဗ္ဗာပရစေတနာ စ ဧကေကမေဝ ဒါတုံ သက္ကောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၇၆။ ယေသံ ဟတ္ထတောတိ ယေသံ ဉာတကပဝါရိတာဒီနံ ဟတ္ထတော၊ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခုနော ရူပိယမူလဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အတ္တနောဝ ဓနဉ္စေ၊ သယမေဝ မူလံ ဂဟေတွာ မုဉ္စတိ၊ မူလံ ပန အဂ္ဂဟေတွာပိ ပေါတ္ထကဿ ပေါတ္ထကသာမိနော သန္တကတ္တာပါဒနမေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ လေခါဒဿနကောတူဟလကာတိ သုန္ဒရက္ခရံ ဒိသွာ ဝါ ‘‘ကီဒိသံ နု ခေါ ပေါတ္ထက’’န္တိ ဝါ ဩလောကေတုကာမာ။

ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂတ္တာတိ သရီရတော ပါဏဝိယောဇနဿ နိဋ္ဌာပကပယောဂတ္တာ။ ဩပါတခဏနတ္ထံ ပန ကုဒါလာဒိအတ္ထာယ အယောဗီဇသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ အကပ္ပိယပထဝိံ ဝါ ကုဒါလဒဏ္ဍာဒီနံ အတ္ထာယ ဘူတဂါမံ ဝိကောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ပါဏာတိပါတပယောဂတ္တာဘာဝါ အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗပယဩဂေ ဝိယ ဒုတိယပရိယေသနာဒီသုပိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋံ၊ မုသာဝါဒါဒိပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပမာဏေတိ အတ္တနာ သလ္လက္ခိတေ ပမာဏေ။ တစ္ဆေတွာတိ ဥန္နတပ္ပဒေသံ တစ္ဆေတွာ။ ပံသုပစ္ဆိန္တိ သဗ္ဗန္တိမံ ပံသုပစ္ဆိံ။ ဧတ္တကံ အလန္တိ နိဋ္ဌာပေတုကာမတာယ သဗ္ဗန္တိမပယဩဂသာဓိကာ စေတနာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ၊ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ အဝူပသန္တေနေဝ ပယောဂေန ခဏိတွာ နိဋ္ဌာပေန္တံ သန္ဓာယ သဗ္ဗန္တိမာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ဝုတ္တာ၊ ဣတရာသု ပန အဋ္ဌကထာသု ‘‘ဣမသ္မိံ ပတိတွာ မရန္တူ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ကိဉ္စိ ခဏိတွာ အပရသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ တတော ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ခဏိတွာ နိဋ္ဌာပေန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ အဋ္ဌကထာနံ အညမညဝိရောဓော ဉာတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဓမ္မတာယာတိ အဇာနိတွာ၊ ပက္ခလိတွာ ဝါ။ အရဟန္တာပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ အညေဟိ ပါတိယမာနာနံ အမရိတုကာမာနမ္ပိ အရဟန္တာနံ မရဏံ သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမနယေတိ ‘‘မရိတုကာမာ ဣဓ မရိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တနယေ။ ဝိသင်္ကေတောတိ မရိတုကာမာနံ မာရေတုကာမာနဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ ခတတ္တာ အမရိတုကာမာနံ မရဏေ ကမ္မဗဒ္ဓါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

တတ္ထ ¶ ပတိတံ ဗဟိ နီဟရိတွာတိ ဣဒံ တတ္ထ ပတနပစ္စယာ မရဏဿ ပဝတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာဝါဋေ ပတိတွာ ထောကံ စိရာယိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဂဟေတွာ မာရိတေ တတ္ထ ပတိတရောဂေန ပီဠိတဿ ဂစ္ဆတော ¶ ပက္ခလိတွာ ပါသာဏာဒီသု ပတနေနာပိ မရဏေပိ ဩပါတခဏကော န မုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အမရိတုကာမာ ဝါတိ အဓိပ္ပာယဿ သမ္ဘဝတော ဩပပါတိကေ ဥတ္တရိတုံ အသက္ကုဏိတွာ မတေပိ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပတနံ န ဒိဿတီတိ စေ? တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိယေဝ ပတနန္တိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ ယသ္မာ မာတုယာ ပတိတွာ ပရိဝတ္တိတလိင်္ဂါယ မတာယ သော မာတုဃာတကော ဟောတိ၊ န ကေဝလံ မနုဿပုရိသဃာတကော၊ တသ္မာ ပတိတဿေဝ ဝသေန အာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပတနရူပံ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန အကာရဏံ ‘‘လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေပိ ဧကသန္တာနတ္တဿ အဝိဂတတ္တာ။ မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယ’’န္တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ယေန ပန သဘာဝေန သတ္တာ ဇာယန္တိ၊ တေနေဝ မရန္တိ၊ သောဝ တေသံ ရူပန္တရဂ္ဂဟဏေပိ သဘာဝေါတိ ‘‘မရဏရူပမေဝ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ပစ္ဆိမော ဝါဒေါ ပမာဏံ၊ ဧဝံ သန္တေ ပါဠိယံ ‘‘ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ တိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟော ဝါ တသ္မိံ ပတတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ပတိတေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ မရတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စေ? နာယံ ဒေါသော။ ‘‘ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ’’တိ ဟိ ပဌမံ သကရူပံ ဒဿေတွာ ရူပန္တရံ ဂဟေတွာပိ ဌိတေယေဝ ယက္ခပေတေ ဒဿေတုံ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တိရစ္ဆာနဂတဝိဂ္ဂဟော မနုဿဝိဂ္ဂဟော ဝါ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟေန ဌိတတိရစ္ဆာနဂတာနံ အာဝေဏိကံ ကတွာ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ တိရစ္ဆာနော ဝါ မနုဿဝိဂ္ဂဟောတိ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ အဋ္ဌကထာသု စ ဣမဿ ဝိသေသဿ အဝုတ္တတ္တာ။ ယက္ခပေတရူပေန မတေပိ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ မရဏရူပဿေဝ ပမာဏတ္တာ ထုလ္လစ္စယံ အတိဒိသတိ။

မုဓာတိ အမူလေန။ သော နိဒ္ဒေါသောတိ တေန တတ္ထ ကတပယောဂဿ အဘာဝတော၊ ယဒိ ပန သောပိ တတ္ထ ကိဉ္စိ ကရောတိ၊ န မုစ္စတိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ဧဝံ ပတိတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ ဧဝံ မယာ ကတေတိ အတ္ထော ¶ ။ န နဿိဿန္တီတိ အဒဿနံ န ဂမိဿန္တိ၊ န ပလာယိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုဥဒ္ဓရာ ဝါ ဘဝိဿန္တီတိ ဣဒံ ဂမ္ဘီရဿ ဩပါတဿ ပူရဏေ ပယောဇနဒဿနံ။ ဥတ္တာနေ ကတေ ဩပါတေ သီဃံ အမှေဟိ ဂဟေတွာ မာရေတုံ သုဥဒ္ဓရာ ဘဝိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေတိ မူလဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန ပစ္ဆိမောပိ လဘိတွာ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ကိဉ္စိ ကတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ဧဝံ ကရောတိ၊ တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာတပထဝီ ဇာတာတိ ဤဒိသေ ပုန အညေန ဩပါတေ ခတေ တဒါ မုစ္စတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဇာတပထဝီသဒိသံ ကတွာ ပုန သုဋ္ဌု ကောဋ္ဋေတွာ ဒဠှတရံ ပူရိတေပိ မုစ္စတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ထဒ္ဓတရန္တိ ¶ ထိရကရဏတ္ထံ အပရာပရာယ ပါသယဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ တမေဝ ဝါ သိထိလဘူတပါသံ ထဒ္ဓတရံ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတိ။ ခါဏုကန္တိ ပါသယဋ္ဌိဗန္ဓနခါဏုကံ။ တတ္ထဇာတကယဋ္ဌိံ ဆိန္ဒိတွာ မုစ္စတီတိ ဣဒံ အရညေ ယထာဌိတမေဝ ဒဏ္ဍံ မူလေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါသဗန္ဓနယောဂ္ဂံ ကတွာ ဌပိတတ္တာ တတ္ထ အညောပိ ကောစိ ပါသံ ဗန္ဓေယျ၊ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ၊ တံ ပန မူလေပိ ဆိန္ဒိတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ မုစ္စတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ရဇ္ဇုကေတိ ဝါကေဟိ ဧကဝါရံ ဝဋ္ဋိတရဇ္ဇုကေ။ သယံ ဝဋ္ဋိတန္တိ တနုကဝဋ္ဋိတံ ဒိဂုဏတိဂုဏတာပါဒနေန အတ္တနာ ဝဋ္ဋိတံ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာတိ ပါကတိကံ ကတွာ။ ဂေါပေန္တောပီတိ ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဂေါပေန္တောပိ။

၁၇၇။ အာလမ္ဗနရုက္ခော ဝါတိ တတ္ထဇာတကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒတ္ထမေဝ ကတွာတိ မာရဏတ္ထမေဝ အယောဗီဇသမုဋ္ဌာပနာဒိနာ ဝါသိအာဒိံ သတ္ထံ ကာရေတွာ။ ပါကတိကန္တိ အညေဟိ ကတံ ပကတိသတ္ထမေဝ လဘိတွာ မူလဋ္ဌေန ဌပိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ မုစ္စတီတိ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ ဝိသမဏ္ဍလန္တိ မဉ္စပီဌာဒီသု အာလိတ္တံ ဝိသမဏ္ဍလံ။

ဝတွာ အသိံ ဥပနိက္ခိပတီတိ ဧတ္ထ မုခေန အဝတွာ မနသာဝ စိန္တေတွာ ဥပနိက္ခိပနေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမနယေနာတိ ယေသံ ဟတ္ထတော မူလံ ဂဟိတန္တိအာဒိနာ။ ဝိသဘာဂရောဂေါ နာမ ကုဋ္ဌာဒိဝိရူပဘာဝတော၊ ဂဏ္ဍပီဠကာဒိ ဝါ ဇီဝိတပ္ပဝတ္တိယာ ပစ္စနီကတ္တာ။

၁၇၈။ မနာပိယေပိ ဧသေဝ နယောတိ ဧတေန မနာပိယံ ရူပံ ဥပသံဟရတီတိ ဧတ္ထ ယံ ဝါ မနာပရူပံ၊ တဿ သမီပေ ဌပေတိ၊ အတ္တနာ ဝါ မနာပိယေန ရူပေန ¶ သမန္နာဂတော တိဋ္ဌတီတိအာဒိ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အလင်္ကရိတွာ ဥပသံဟရတီတိ ‘‘အလာဘကေန သုဿိတွာ မရတူ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဥပသံဟရတိ၊ တေနေဝ ‘‘သစေ ဥတ္တသိတွာ မရတိ၊ ဝိသင်္ကေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ အလာဘကေန သုဿိတွာ မရတီတိ ဧတ္ထ ပါရာဇိကောတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဟာကစ္ဆု နာမ ဝလ္လိဖလဝိသေသော၊ ယဿ မဇ္ဇာရပါဒဿေဝ သဏ္ဌာနံ ဒုက္ခသမ္ဖဿာနိ သုခုမလောမာနိ စ ဟောန္တိ။ ဟံသပုပ္ဖန္တိ ဟံသာဒီနံ ပက္ခလောမံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မရတိ၊ အနာပတ္တီတိ ပါရာဇိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စနတော။

၁၇၉။ အသဉ္စိစ္စာတိ ဣဒံ မရဏသံဝတ္တနိကဥပက္ကမဿ အသလ္လက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ဣမိနာ ဥပက္ကမေနာတိအာဒိ။ အဇာနန္တဿာတိ ဣဒံ ပန မရဏသံဝတ္တနိကဝိသာဒိဥပက္ကမကရဏဿ အဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ဣမိနာ အယံ မရိဿတီတိအာဒိ။ န မရဏာဓိပ္ပာယဿာတိ ဣဒံ ဒုက္ခုပ္ပာဒကံ ဥပက္ကမန္တိ ဇာနန္တဿာပိ မရဏာဓိပ္ပာယဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တန္တိ အာဟ မရဏံ အနိစ္ဆန္တဿာတိအာဒိ။ အနုပ္ပဗန္ဓာဘာဝါတိ ဒေါမနဿဝီထီနံ နိရန္တရပ္ပဝတ္တိအဘာဝါ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၈၀။ ဝေါဟာရဝသေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝေါဟာရဝသေန၊ မရဏာဓိပ္ပာယဿ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေ ကရုဏာယ အဘာဝတော ကာရုညေန ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရမောစနံ (ပါရာ။ ၁၅၃) ဝိယ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယထာယုနာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘ယထာနုသန္ဓိနာ’’တိ ပရိယာယန္တရေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝိဇ္ဇမာနေ သာဋကံ ဝလိံ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတီ’’တိ။ ပဋိဝေက္ခဏဉ္စေတံ ဂိဟီနံ သန္တကေ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ မုသလေ ဥဿိတေတိ အညမညံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဒွီသု မုသလေသု ဘိတ္တိံ အပဿာယ ဌပိတေသူတိ အတ္ထော။ ဥဒုက္ခလဘဏ္ဍိကန္တိ ဥဒုက္ခလတ္ထာယ အာနီတံ ဒါရုဘဏ္ဍံ။ ပရိဗန္ဓန္တိ ဘောဇနပရိဗန္ဓံ၊ ဘောဇနန္တရာယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၈၁။ အဂ္ဂကာရိကန္တိ ¶ ဧတ္ထ ကာရိက-သဒ္ဒဿ ဘာဝဝစနတ္တာ ‘‘အဂ္ဂကိရိယ’’န္တိ အတ္ထံ ဝတွာပိ ယသ္မာ ကိရိယံ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ဒါနသင်္ခါတာယ အဂ္ဂကိရိယာယ ယုတ္တပိဏ္ဍပါတမေဝ ဣဓ ဥပစာရယုတ္တိယာ အဂ္ဂကိရိယာတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ပဌမံ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတန္တိအာဒိ။

၁၈၂-၃။ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရနိခါဒနဝေမာဒီနံ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဒဏ္ဍော နာမ ဒီဃဒဏ္ဍော။ မုဂ္ဂရော နာမ ရဿော။ ဝေမံ နာမ တန္တဝါယာနံ ဝတ္ထဝါယနဥပကရဏံ၊ ယေန ဝီတံ တန္တံ ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေနာတိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန။ ဝိသေသာဓိဂမောတိ သမာဓိ ဝိပဿနာ စ။ ဝိသေသာဓိဂမန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မပဋိလာဘံ။ ဗျာကရိတွာတိ အာရောစေတွာ၊ ဣဒဉ္စ ဝိသေသဿ အဓိဂတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဓိဂတဝိသေသာ ဟိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ အဝဿံ အဓိဂမံ ဗျာကရောန္တိ၊ အဓိဂတဝိသေသေန ပန အဗျာကရိတွာပိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဂမန္တရာယဝိနောဒနတ္ထမေဝ အာဟာရူပစ္ဆေဒဿ အနုညာတတ္တာ တဒဓိဂမေ သော န ကာတဗ္ဗောဝ။ ကိံ ပနာဓိဂမံ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ သဘာဂါနန္တိအာဒိ။ ဘဏ္ဍကံ ဝါ ဓောဝန္တာတိ စီဝရံ ဝါ ဓောဝန္တာ။ ဓောဝနဒဏ္ဍကန္တိ စီဝရဓောဝနဒဏ္ဍံ။

၁၈၅။ မဒ္ဒါပေတွာ ပါတေတိ၊ ဝိသင်္ကေတောတိ ယထာဏတ္တိယာ အကတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ယဒိ ပန အာဏာပကော ¶ မဒ္ဒနမ္ပိ မဒ္ဒါပနမ္ပိ သန္ဓာယ ဝေါဟာရဝသေန ‘‘မဒ္ဒိတွာ ပါတေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၁) ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ပရိယာယော နာမ နတ္ထီ’’တိ၊ ပရိယာယေန အာပတ္တိမောက္ခော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဝိဇာယနတ္ထာယ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏတော ပုရေတရမေဝ ဘေသဇ္ဇံ ဒေန္တဿ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဂဗ္ဘော ဝိနဿတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ တထာမရန္တာနံ ဝသေန ကမ္မဗဒ္ဓါ၊ ကုစ္ဆိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ မရတု ဝါ မာ ဝါ၊ နေဝတ္ထိ ကမ္မဗဒ္ဓါ။

သဟဓမ္မိကာနန္တိ ဧကဿ သတ္ထု သာသနေ သဟသိက္ခမာနဓမ္မာနံ၊ သဟဓမ္မေ ဝါ သိက္ခာပဒေ သိက္ခနဘာဝေန နိယုတ္တာနံ။ သမသီလသဒ္ဓါနန္တိအာဒိနာ ဒုဿီလာနံ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနဉ္စ အကာတုမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတောတိ ¶ အတ္တနော တေသံ ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော။ အရိယေဟိ အကတာ အယုတ္တဝသေန အကတပုဗ္ဗာ ဝိညတ္တိ အကတဝိညတ္တိ။

ပဋိယာဒိယတီတိ သမ္ပာဒိယတိ။ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝဒန္တိ၊ အယုတ္တတာဝသေနေဝ ပနေတ္ထ အကရဏပဋိက္ခေပေါ ယုတ္တော၊ န အာပတ္တိဝသေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယာဝ ဉာတကာ ပဿန္တီတိ ယာဝ တဿ ဉာတကာ ပဿန္တိ။

ပိတုဘဂိနီ ပိတုစ္ဆာ။ မာတုဘာတာ မာတုလော။ နပ္ပဟောန္တီတိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ န ယာစန္တီတိ လဇ္ဇာယ န ယာစန္တိ။ ‘‘အာဘောဂံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညထာ ဒေန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ကေစိ ပန ‘‘အာဘောဂံ အကတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဘေသဇ္ဇကရဏဿ ပါဠိယံ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၇) ဧဝံ အန္တရာပတ္တိဒဿနဝသေန သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တပ္ပကာရေန ကရောန္တဿ သုတ္တေနေဝ အာပတ္တိ သိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘တေသညေဝ သန္တက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညေသန္တိ အသာလောဟိတာနံ၊ တေနာဟ ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာယာတိအာဒိ။ ကုလပရိဝဋ္ဋောတိ ကုလသ္မိံ ဉာတိပရမ္ပရာ။ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿာတိ ယထာဝုတ္တဝိဓိနာ ကရောန္တဿ၊ ‘‘တာဝကာလိကံ ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ ဒေန္တဿာပိ ပန အန္တရာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဝိနာ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝါ ကုလဒူသနံ ဝါ န ဟောတိယေဝ၊ တေနာဟ – ‘‘ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီ’’တိ။ ဉာတကာနဉှိ သန္တကံ ယာစိတွာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကုလဒူသနာဒိ န သိယာ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘စူဠမာတုယာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု။

ဥပဇ္ဈာယဿ ¶ အာဟရာမာတိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘မမ ဉာတကာနံ ဘေသဇ္ဇံ အာဟရထာ’’တိ အာဏတ္တေဟိ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ စ သာမဏေရာဒီနံ အပစ္စာသာယပိ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇကရဏံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာတိ ဣမိနာ ‘‘ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ’’တိ ဣမိနာ၊ ‘‘ဉာတိသာမဏေရေဟီ’’တိ ဣမိနာ စ ဝုတ္တမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ အပစ္စာသီသန္တေနာတိ အာဂန္တုကစောရာဒီနံ ကရောန္တေနာပိ ‘‘မနုဿာ နာမ ဥပကာရကာ ဟောန္တီ’’တိ အတ္တနော တေဟိ လာဘံ အပတ္ထယန္တေန။ ပစ္စာသာယ ကရောန္တဿ ပန ဝေဇ္ဇကမ္မကုလဒူသနာဒိဒေါသော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧဝံ ဥပကာရေ ကတေ သာသနဂုဏံ ¶ ဉတွာ ပသီဒန္တိ၊ သင်္ဃဿ ဝါ ဥပကာရကာ ဟောန္တီ’’တိ ကရဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘အပစ္စာသီသန္တေန အာဂန္တုကာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာဒီနမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနဝိဘာဂဿနိရတ္ထကတ္တပ္ပသင်္ဂတော ‘‘အပစ္စာသီသန္တေန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အပစ္စာသီသနဉ္စ မိစ္ဆာဇီဝကုလဒူသနာဒိဒေါသနိသေဓနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ ဘေသဇ္ဇကရဏသင်္ခတာယ ဣမိဿာ အန္တရာပတ္တိယာ မုစ္စနတ္ထံ အာဂန္တုကစောရာဒီနံ အနုညာတာနံ ဒါနေနေဝ တာယ အာပတ္တိယာ မုစ္စနတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ အပစ္စာသီသန္တေနာပိ အကာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ သဒ္ဓံ ကုလန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုစ္ဆန္တီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌရောဂီနံ ပရိယာယေနာပိ ဝတွာ ဝိစရဏံ အယုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ပုစ္ဆိတဿာပိ ပန ပစ္စာသီသန္တဿ ပရိယာယကထာပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

သမုလ္လပေသီတိ အပစ္စာသီသန္တော ဧဝံ အညမညံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အာစရိယဘာဂေါတိ ဝိနယာစာရံ အကောပေတွာ ဘေသဇ္ဇာစိက္ခဏေန ဝေဇ္ဇာစရိယဘာဂေါတိ အတ္ထော။ ပုပ္ဖပူဇနတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိယမာနံ ရူပိယံ အတ္တနော သန္တကတ္တဘဇနေန နိဿဂ္ဂိယမေဝါတိ အာဟ ‘‘ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ’’တိ၊ ‘‘အမှာကံ ရူပိယံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပုပ္ဖပူဇနတ္ထံ ပုပ္ဖံ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိပိတွာ ကပ္ပိယေန ကမ္မေန ဂါဟာပေတွာတိ အတ္ထော။

ယဒိ ‘‘ပရိတ္တံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ကရောန္တိ၊ ဘေသဇ္ဇကရဏံ ဝိယ ဂိဟိကမ္မံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဓမ္မဇ္ဈေသနတ္တာ အနဇ္ဈိဋ္ဌေနပိ ဘဏိတဗ္ဗော ဓမ္မော၊ ပဂေဝ အဇ္ဈိဋ္ဌေနာပီတိ ‘‘ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာတိ ဣဒံ ‘‘ပရိတ္တာဏံ ဧတ္ထ ပဝေသေမီ’’တိ စိတ္တေန ဧဝံ ကတေ ပရိတ္တာဏာ တတ္ထ ပဝေသိတာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရတော…ပေ… ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ အညာတကဂဟဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာတိ ဣဒံ တသ္မိံ ဒေသေ စာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘တတ္ထ ပါဠိယာ နိသိန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေသု ရောဂဝူပသမနာဒိအတ္ထာယ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ ပရိတ္တံ ကာတုံ သုတ္တဉ္စ ဌပေတွာ ‘ပရိတ္တံ ¶ ဘဏထာ’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝဉှိ ကရိယမာနေ ယဒိ ပါဒေ အပနေန္တိ၊ မနုဿာ တံ အဝမင်္ဂလန္တိ မညန္တိ၊ ရောဂေါ ဝါ န ဝူပသမိဿတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ’’တိ။ မတသရီရဒဿနေ ဝိယ ကေဝလံ သုသာနဒဿနေပိ ‘‘ဣဒံ ဇာတာနံ သတ္တာနံ ခယဂမနဋ္ဌာန’’န္တိ မရဏသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ¶ အာဟ ‘‘သီဝထိကဒဿနေ…ပေ… ‘မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမာ’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ လေသကပ္ပံ အကတွာ သမုပ္ပန္နသုဒ္ဓစိတ္တေန ‘‘ပရိဝါရတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတောတိ အဂ္ဂဟိတအဂ္ဂေါ၊ အပရိဘုတ္တောတိ အတ္ထော။ ကဟာပဏဂ္ဃနကော ဟောတီတိ ဣမိနာ ဒါယကေဟိ ဗဟုဗျဉ္ဇနေန သမ္ပာဒေတွာ သက္ကစ္စံ ဒိန္နဘာဝံ ဒီပေတိ။ ထာလကေတိ သင်္ဃိကေ ကံသာဒိမယေ ထာလကေ၊ ပတ္တောပိ ဧတ္ထ သင်္ဂယှတိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။ ဒါမရိကစောရဿာတိ ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တဿ ပါကဋစောရဿ။ အဒီယမာနေပိ ‘‘န ဒေန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာမိသဿ ဓမ္မဿ စ အလာဘေန အတ္တနော ပရဿ စ အန္တရေ သမ္ဘဝန္တဿ ဆိဒ္ဒဿ စ ဝိဝရဿ ပဋိသန္ထရဏံ ပိဒဟနံ ပဋိသန္ထာရော၊ သော ပန ဓမ္မာမိသဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ အာမိသပဋိသန္ထာရံ သန္ဓာယ ‘‘ကဿ ကာတဗ္ဗော၊ ကဿ န ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဂန္တုကဿ ဝါ…ပေ… ကတ္တဗ္ဗော ယေဝါ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ အာဂန္တုကံ တာဝါတိအာဒိမာဟ။ ခီဏပရိဗ္ဗယန္တိ ဣမိနာ အဂတိဘာဝံ ကာရုညဘာဇနတဉ္စ ဒဿေတိ၊ တေန စ တဗ္ဗိဓုရာနံ သမိဒ္ဓါနံ ဒါယကာဒီနံ အာဂန္တုကတ္တေပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တဏ္ဍုလာဒိမှိ ဒါတဗ္ဗေ သတိ ‘‘အဝေလာယံ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အပစ္စာသီသန္တေနာ’’တိ ဝတွာ ပစ္စာသီသနပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ မနုဿာ နာမာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနနုညာတာနံ ပန အပစ္စာသီသန္တေနာပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတတ္တာ၊ ပစ္စာသီသာယ ပန သတိ ကုလဒူသနမ္ပိ ဟောတိ။

ဥဗ္ဗာသေတွာတိ သမန္တတော တိယောဇနံ ဝိလုမ္ပန္တေ မနုဿေ ပလာပေတွာ။ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏန္တိ အနေကပ္ပကာရဣတ္ထိပုရိသာဒိဥတ္တမရူပဝိစိတ္တံ အတ္ထရဏံ။

၁၈၇။ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေသု ပုဗ္ဗေ ဧကဿ အင်္ဂုလိပတောဒကေန မာရိတတ္တာ သေသေသု သောဠသဇနေသု ဥဒရံ အာရုဟိတွာ နိသိန္နမေကံ ဌပေတွာ ‘‘သေသာပိ ပန္နရသ ဇနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဒူဟလပါသာဏာ ဝိယာတိ အဒူဟလေ အာရောပိတပါသာဏာ ဝိယ။ ကမ္မာဓိပ္ပာယာတိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကရဏာဓိပ္ပာယာ။

အာဝါဟေတွာတိ ¶ ¶ အာဝိသာပေတွာ။ ရူပံ ကတွာ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တီတိ တသ္မိံ ပိဋ္ဌာဒိမယေ ရူပေ အမနုဿံ အာဝါဟေတွာ တဿ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တိ။ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ မာရေယျာတိ ဣဒံ သမ္ဘာဝနဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ တာဒိသာ မဟာနုဘာဝါ ယက္ခာ သတ္ထဃာတာရဟာ ဟောန္တိ ဒေဝါသုရယုဒ္ဓေပိ တေသံ သတ္ထပ္ပဟာရေန မရဏာဘာဝါ။

၁၈၈။ ပဟာရော န ဒါတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အမနုဿံ ကောဓစိတ္တေန ပဟရန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ စိကိစ္ဆာဓိပ္ပာယေန ပဟရန္တဿ အနာစာရောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တာလပဏ္ဏံ…ပေ… ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အမနုဿာ တာလပဏ္ဏဗန္ဓနေန ပလာယန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ ဂိဟီနံ ဝေဇ္ဇကမ္မဝသေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၈၉။ ယော ရုက္ခေန ဩတ္ထတောပိ န မရတီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ သယမေဝ ဝက္ခတိ၊ တံ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၉၀။ ဒဗ္ဗူပကရဏာနီတိ ကေဟိစိ ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတာနိ သပရိဂ္ဂဟိတာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ဌာနာစာဝနာဘာဝေန ဝိနာသာဓိပ္ပာယဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေနာပိ ဒုက္ကဋန္တိ သုက္ခတိဏာဒီသု အဂ္ဂိကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အလ္လေသု ပန ကီဠာဓိပ္ပာယေနပိ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ပဋိပက္ခဘူတော၊ ပဋိမုခံ ဂစ္ဆန္တော ဝါ အဂ္ဂိ ပဋဂ္ဂိ၊ တဿ အလ္လတိဏာဒီသုပိ ဒါနံ အနုညာတံ၊ တံ ဒေန္တေန ဒူရတော အာဂစ္ဆန္တံ ဒါဝဂ္ဂိံ ဒိသွာ ဝိဟာရဿ သမန္တတော ဧကက္ခဏေ အဒတွာ ဧကဒေသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရဿ သမန္တတော သဏိကံ ဈာပေတွာ ယထာ မဟန္တောပိ အဂ္ဂိ ဝိဟာရံ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝိဟာရဿ သမန္တာ အဗ္ဘောကာသံ ကတွာ ပဋဂ္ဂိ ဒါတဗ္ဗော၊ သော ဒါဝဂ္ဂိနော ပဋိပထံ ဂန္တွာ ဧကတော ဟုတွာ တေန သဟ နိဗ္ဗာတိ။ ပရိတ္တကရဏန္တိ သမန္တာ ရုက္ခတိဏာဒိစ္ဆေဒနပရိခါခဏနာဒိအာရက္ခကရဏံ၊ တေနာဟ တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆနန္တိအာဒိ။

၁၉၁။ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ပါရာဇိကန္တိ ဒွီသု ဧကဿာပိ အန္တောဂဓတ္တာ ‘‘ဒွီဟီ’’တိ ဝုတ္တခေတ္တေ ဧကဿာပိ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ပါရာဇိကံ၊ ‘‘ဒွီဟိ ဧဝ မာရေဟိ န ဧကေနာ’’တိ နိယမိတေ ပန ဧကေနေဝ မာရိတေ နတ္ထိ ပါရာဇိကန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ဒွေ ဧဝ ပုရိသာတိအာဒီသုပိ။ ပုဗ္ဗေ ကတသီသစ္ဆေဒပယောဂတော အညော ပယောဂေါ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကော န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ပဌမေန ပယောဂေနဿ ¶ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ‘‘သီသစ္ဆေဒကဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ အကာရဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယသန္နိဿိတစိတ္တသန္တတိံ ¶ ဝိနာ ဥက္ခိပနသန္နိရုဇ္ဈနာဒိဝသပ္ပဝတ္တဿ ဂမနဿ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ ဝါယုဝေဂေန ပဏ္ဏပဋာဒယော ဝိယ ကာယော ဂစ္ဆတိ၊ န စ ဥက္ခိပနေ ပဝတ္တာဝ စိတ္တဇဝိညတ္တိအာဒယောဝ နိက္ခိပနာဒိနောပိ ဟေတုဘူတာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တနတော။ ပုဗ္ဗေ အနာဟိတဝေဂါပိ ဟိ ကာစိ သရီသပဇာတိ ဒွိဓာ ဆိန္နာ ဆေဒနမတ္တာ ဒွီဟိ ဝိဘာဂေဟိ ကတိပယက္ခဏံ ဒွီသု ဒိသာသု ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ စ ယသ္မိံ ဘာဂေ ဟဒယဝတ္ထု တိဋ္ဌတိ၊ တတြဋ္ဌံ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနစိတ္တံ ဒွီသုပိ ဘာဂေသု ကာယပ္ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အာလမ္ဗိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော တဒါရမ္မဏမေဝ ယထာရဟမေကသ္မိံ ဘာဂေ ဧကဒါ အညသ္မိံ အညဒါတိ ဧဝံ ပရိယာယေန ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော ဟဒယဝတ္ထုသ္မိံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိဝီထိစိတ္တာနိ ဘဝင်္ဂန္တရိတာနိ မနောဒွါရဝီထိဝိညာဏာနိ စ ဝိညတ္တိဇနကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ယေ ဟိ ဥဘယဘာဂါ ဂစ္ဆန္တိ ဝါ စလန္တိ ဝါ ဖန္ဒန္တိ ဝါ။ စိတ္တဿ ပန လဟုပရိဝတ္တိယာ ဧကက္ခဏေ ဥဘယဘာဂါပိ စလန္တာ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ သေယျထာပိ နာမ ကုက္ကုဠာဒိနရကေသု နိမုဂ္ဂသကလသရီရဿ သတ္တဿ ဧကသ္မိံ ခဏေ သကလသရီရေပိ ကာယဝိညာဏဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တတော ပန ယသ္မိံ ဘာဂေ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ သသေသကမ္မဇရူပံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တတ္ထ ကာယဝိညာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ဟဒယဝတ္ထုသဟိတဘာဂေယေဝ ယာဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယနိရောဓာ ပဝတ္တတိ။

နနု နရကာဒီသု ဧကာဗဒ္ဓေ သရီရေ သဗ္ဗတ္ထ ပရိယာယေန ကာယဝိညာဏသမုပ္ပတ္တိ ယုတ္တာ ဟောတု၊ ဒွိဓာ ဟုတွာ ဝိစ္ဆိန္နေ ပန ဘာဂဒွယေ ကထန္တိ? နာယံ ဒေါသော။ သရီရေ ဟိ ဧကာဗဒ္ဓတာ နာမ ပရမတ္ထဓမ္မဗျတိရိတ္တာ ကာစိ နတ္ထိ ပရဝါဒီနံ အဝယဝီအာဒိ ဝိယ၊ ကမ္မာဒိဧကကာရဏပုဉ္ဇာယတ္တတာယ ဗဟူနံ သဟုပ္ပတ္တိယေဝ ဧကာဗဒ္ဓတာ။ တတ္ထ စ သတ္ထပ္ပဟာရာဒိဝိရုဒ္ဓပစ္စယောပနိပါတေန ဝိဘိန္နာနမ္ပိ ကမ္မာဒိဧကကာရဏာနံ ပုဉ္ဇာယတ္တတာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ သာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ အဝိစ္ဆိန္နာဝ တတ္ထ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိ။ ဝိဘိန္နာနံ ပန ကမ္မဇရူပါနံ အညေသဉ္စ သေသတိသန္တတိရူပါနဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘနဘာဝေန စိရံ ပဝတ္တိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ယာဝ စ ဓရန္တိ၊ တာဝ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ဝိညာဏေန စ တေသံ ¶ စလနဂမနာဒိဒေသန္တရုပ္ပတ္တိ။ တသ္မာ ကဗန္ဓဿပိ ဓာဝက္ခဏေ သဝိညာဏဇီဝိတိန္ဒြိယံ အတ္ထေဝ၊ တဉ္စ သီသစ္ဆေဒကပ္ပယောဂေနေဝ သီဃံ ပတတိ၊ တတော အညပ္ပယောဂဿ သရီရေ ဝိသေသုပ္ပာဒနတော ပုရေတရမေဝ ပဌမေနေဝ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော သီသစ္ဆေဒကဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝရူပါနီတိ ကဗန္ဓဝတ္ထုသဒိသာနိ။ ဣမဿ ဝတ္ထုဿာတိ အာဃာတနဝတ္ထုဿ။ အတ္ထဒီပနေတိ ဧကေန ပုရိသေန ပယောဂေန ဝါ မာရိတတာသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ဒီပနေ။

၁၉၂။ ပါနပရိဘောဂေန ¶ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘လောဏသောဝီရကံ ယာမကာလိက’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ကေစိ ပန ‘‘ဂိလာနာနံ ပါကတိကမေဝ၊ အဂိလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဂုဠံ ဝိယ သတ္တာဟကာလိက’’န္တိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄။ စတုတ္ထပါရာဇိကံ

ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယဘိက္ခုဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ အဓိဋ္ဌေမာတိ ¶ သံဝိဒဟာမ။ ဣရိယာပထံ သဏ္ဌပေတွာတိ ပဓာနာနုရူပံ ကတွာ။ အနာဂတသမ္ဗန္ဓေ ပန အသတီတိ ဘာသိတော ဘဝိဿတီတိ ပါဌသေသံ ကတွာ အနာဂတသမ္ဗန္ဓေ အသတိ။ ဘာသိတောတိ အတီတဝစနံ ကထံ အနာဂတဝစနေန သမ္ဗန္ဓမုပဂစ္ဆတီတိ အာဟ လက္ခဏံ ပနာတိအာဒိ။ ဤဒိသေ ဟိ ဌာနေ ဓာတုသမ္ဗန္ဓေ ပစ္စယာတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ဓာတွတ္ထသမ္ဗန္ဓေ သတိ အယထာကာလဝိဟိတာပိ ပစ္စယာ သာဓဝေါ ဘဝန္တီတိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။

၁၉၄။ ဝဏ္ဏဝါတိ ဣမိနာ အဘိနဝုပ္ပန္နဝဏ္ဏတာ ဝုတ္တာ။ ပသန္နမုခဝဏ္ဏာတိ ဣမိနာ မုခဝဏ္ဏဿ အတိပဏီတတာ ဝုတ္တာ။ ဝိပ္ပသန္နစ္ဆဝိဝဏ္ဏာတိ ဣမိနာ ပကတိသရီရဝဏ္ဏဿေဝ ယထာဝုတ္တနယေန ဝိပ္ပသန္နတာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ဣန္ဒြိယာနံ ဥပါဒါရူပတ္တာ နိဿယဝသေနေဝ ပီဏနန္တိ အာဟ ‘‘အဘိနိဝိဋ္ဌောကာသဿ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ’’တိ။ ပဉ္စပ္ပသာဒါနံ ဝိယ ဟဒယရူပဿာပိ ပရိပုဏ္ဏတာ ဝုတ္တာယေဝါတိ ¶ အာဟ ‘‘မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာန’’န္တိ။ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ အနုယုဉ္ဇန္တာ ဣမံ သရီရသောဘံ နေဝ ပါပုဏိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ စတုစက္ကန္တိ ဧတ္ထ ပဝတ္တနဋ္ဌေန ဣရိယာပထောဝ စက္ကန္တိ ဝုတ္တော။

၁၉၅။ ဥပလဗ္ဘန္တီတိ ဒိဿန္တိ၊ ဉာယန္တီတိ အတ္ထော။ ပစန္တောတိ ပီဠေန္တော၊ ဂေဟာဒီနိ ဝါ သယံ ဍဟန္တော၊ အညေဟိ ဝါ ပါစေန္တော။ ဥဒ္ဓတေတိ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကေ။ ဥန္နဠေတိ ဥဂ္ဂတနဠသဒိသေန ဥဂ္ဂတတုစ္ဆမာနေန သဟိတေ။ စပလေတိ ပတ္တစီဝရမဏ္ဍနာဒိနာ စာပလ္လေန ယုတ္တေ။ မုခရေတိ ခရဝစနေ။ ပါကတိန္ဒြိယေတိ အသံဝုတတ္တာ ဂိဟိကာလေ ဝိယ ပကတိယံ ဌိတိန္ဒြိယေ။ ဣရိယာပထသဏ္ဌပနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပစ္စယပဋိသေဝနသာမန္တဇပ္ပာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရမသလ္လေခဝုတ္တီဟိ မဟာအရိယဝံသေဟိ ဘိက္ခူဟိ နိဝုတ္ထသေနာသနာနိ လောကသမ္မတသေနာသနာနိ နာမ။ ပရိပါစေတုန္တိ ဝိမှာပနဝသေန ပရိဏာမေတုံ။ ဘိက္ခာစာရေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေတိ ဣဒံ ဇနပဒစာရိကံ ¶ စရန္တီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ န ပန ပါဠိံ ဝါစေန္တောတိအာဒီဟိ၊ တာနိ ပန ပဒါနိ အတ္တနော နိရန္တရဝါသဋ္ဌာနေပိ ဇနပဒေသုပိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဒဿနဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ စ တေ ဝတ္တသီသေန ကရောန္တိ၊ န လာဘနိမိတ္တံ၊ တေနာဟ တန္တီတိအာဒိ။ ကိစ္ဆေနာတိ ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ ကသိရေနာတိ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါရမီပူရဏဝါယာမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာဓာရဏပရိက္ခာရဘာဝေနာတိ သင်္ဃိကပရိက္ခာရဘာဝေန။ တထာဘာဝတော ထေနေတွာတိ အဝိဿဇ္ဇိယအဝေဘင်္ဂိယဘာဝတော ထေနေတွာ၊ န ဌာနာစာဝနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ ‘‘ကုလဒူသကဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အသန္တန္တိ ဣမဿ အဘူတန္တိ ဣဒံ ကာရဏဝစနံ၊ အနုပ္ပန္နတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနန္တိ အတ္ထော။ ကိတဝဿေဝါတိ ကိတဝဿ သကုဏဂဟဏမိဝ။ ကေရာဋိကဿာတိ သဌဿ။ သမဏောတိ ဂေါတ္တမတ္တံ အနုဘောန္တိ ဓာရေန္တီတိ ဂေါတြဘုနော၊ နာမမတ္တသမဏာတိ အတ္ထော။ ဒုဇ္ဇာနပရိစ္ဆေဒန္တိ အနန္တဒုက္ခတ္တာ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခ’’န္တိ သင်္ချာဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဉာတုံ သဗ္ဗညုတညာဏေနာပိ ဒုက္ကရံ၊ န ပန သရူပဝသေန ဉာတုံ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ အဝိသယဘာဝါ။

အဓိမာနဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၆။ အရဟတ္တေတိ အဂ္ဂဖလေ။ ဉာဏစက္ခုနာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏသင်္ခါတေန စက္ခုနာ၊ အထ ဝါ ဖလစိတ္တသမ္ပယုတ္တေနေဝ ဉာဏစက္ခုနာ။ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေနာပိ ¶ ဟိ ဉာဏေန အသမ္မောဟတော သယံ ဒိဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ၊ တထာ တသ္မိံ အဒိဋ္ဌေတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဟာယကဝသေန အာဇာနာတိ၊ သမန္တတော သဗ္ဗေန ဝါ ပကာရေန ဇာနာတီတိ ‘‘အညာ’’တိ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ၊ တဒုပစာရေန ပန တပ္ဖလမ္ပီတိ အာဟ ‘‘အညံ ဗျာကရိံသူတိ အရဟတ္တံ ဗျာကရိံသူ’’တိ။ အန္တရာ ဌပေတီတိ သေခဘူမိယံ အဓိမာနော ဌပေတိ။ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တောတိ ပုရိမမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈာနံယေဝ ကိလေသာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဘဝရာဂါဒီနံ။

သဝိဘင်္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၇။ ပကတိမနုဿေဟိ ဥတ္တရိတရာနံ ဗုဒ္ဓါဒိဥတ္တမပုရိသာနံ အဓိဂမဓမ္မော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မောတိ အာဟ ဥတ္တရိမနုဿာနန္တိအာဒိ။ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၉၈) ‘‘အတ္ထိ စ မေ ဧတေ ဓမ္မာ မယီ’’တိ ဧတ္ထ မေတိ ဣဒံ ပဒပူရဏမတ္တံ။ အဓိဂန္တဗ္ဗတော အဓိဂမသင်္ခါတဿ ဈာနာဒိနော ပုစ္ဆာ အဓိဂမပုစ္ဆာ၊ သာ စ ဈာနာဒီသု သာမညတော ပဝတ္တာတိ ဣဒါနိ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝါ ဒုတိယာဒီသု အညတရံ ဝါ တတ္ထာပိ ကသိဏာဒိအာရမ္မဏေသု ကတရမာရမ္မဏံ ဈာနံ ဝါ လောကုတ္တရေသု စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသု အညတရံ ဝါ တတ္ထာပိ သုညတဝိမောက္ခံ ¶ ဝါ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခာဒီသု အညတရံ ဝါတိ ဧဝံ ပစ္စေကံ ဘေဒနိဒ္ဓါရဏဝသေန ပုစ္ဆနာကာရံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၉၈) ‘‘ပုန ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ အယံ ပုစ္ဆာ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တေနာဟ ပဌမမဂ္ဂါဒီသူတိအာဒိ။ ယာယ အနုက္ကမပဋိပတ္တိယာ လောကုတ္တရော အဓိဂမော အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိ အာဂမနပဋိပဒါ။ န သုဇ္ဈတီတိ ပုစ္ဆိယမာနော ပဋိပတ္တိက္ကမံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ကထေတိ။ အပနေတဗ္ဗောတိ တယာ ဝုတ္တက္ကမေနာယံ န သက္ကာ အဓိဂန္တုန္တိ အဓိဂတမာနတော အပနေတဗ္ဗော။ သန္နိဟိတေသု ကပ္ပိယေသုပိ စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂတ္တာ ‘‘အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တသဒိသံ ဗျာကရဏံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ခီဏာသဝပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပဒါ ဟောတိ သုဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသတ္တာ။ ဣဒဉ္စ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ခီဏာသဝဿ နာမာတိအာဒိ။ ဧဝံ သုဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ ဝတ္တနသေက္ခဓမ္မပဋိဇာနနံ ဣမိနာ ဘယုပ္ပာဒနေန၊ အမ္ဗိလာဒိဒဿနေ ခေဠုပ္ပာဒါဒိနာ စ န သက္ကာ ဝီမံသိတုံ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနေနေဝ တံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဗျာကရဏောတိ ¶ ဣဒံ န ကေဝလံ အဘာယနကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဧကစ္စဿ သူရဇာတိကဿ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ အဘာယနတော၊ ရဇ္ဇနီယာရမ္မဏာနံ ဗဒရသာဠဝါဒိအမ္ဗိလမဒ္ဒနာဒီနံ ဥပနယနေပိ ခေဠုပ္ပာဒါဒိတဏှာပဝတ္တရဟိတံ သဗ္ဗထာ သုသောဓိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနလက္ခဏာ ပါပိစ္ဆာတိ အာဟ ယာ သာ ဣဓေကစ္စောတိအာဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဿဒ္ဓါတိအာဒိပါဌံ သင်္ဂဏှာတိ။ သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌန္တိ သမဏဓမ္မသင်္ခါတံ သာမညံ ခဏ္ဍသီလာဒိတာယ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ ဒုဋ္ဌု ဂဟိတံ နိရယာယ နိရယဒုက္ခာယ တံ ပုဂ္ဂလံ တတ္ထ နိရယေ ဥပကဍ္ဎတိ နိဗ္ဗတ္တာပေတီတိ အတ္ထော။ သိထိလောတိ ဩလီယိတွာ ကရဏေန သိထိလဂါဟေန ကတော၊ သထေန ဝါ သာဌေယျေန အာဒိဏ္ဏော သိထိလော။ ပရိဗ္ဗဇောတိ သမဏဘာဝေါ။ ဘိယျောတိ ပုဗ္ဗေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ရာဂရဇာဒီနံ ဥပရိ အပရမ္ပိ ရဇံ အာကိရတီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဘာဝေါတိ အဓမ္မိကပဋိညာမတ္တသိဒ္ဓါ ဘိက္ခုဘာဝေါ။ အဇာနမေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ အဇာနန္တော ဧဝါတိ၊ ‘‘အဇာနမေဝ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တတ္ထ ပန ဧဝံ ဇာနာမိ ဧဝံ ပဿာမီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၉၉။ ဧဝန္တိ စ ပဌမဇ္ဈာနာဒိပရာမသနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဇာနာမိ ဒုတိယာဒိဈာနန္တိ။ အသုဘဇ္ဈာနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာယဂတာသတိဇ္ဈာနံ ကသိဏဇ္ဈာနံ ကသိဏမူလကာနိ အာရုပ္ပဇ္ဈာနာနိ စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိမောက္ခောတိ စတုဗ္ဗိဓော မဂ္ဂေါ၊ တဿ သဂုဏတော သုညတာဒိနာမံ ဒဿေန္တော အာဟ သော ပနာယန္တိအာဒိ။ မဂ္ဂေါ ဟိ နာမ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ လဘတိ ¶ သရသေန ဝါ ပစ္စနီကေန ဝါ သဂုဏေန ဝါ အာရမ္မဏေန ဝါ အာဂမနေန ဝါ။ သစေ ဟိ သင်္ခါရုပေက္ခာ အနိစ္စတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ သစေ ဒုက္ခတော သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ သစေ အနတ္တတော သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ သုညတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ၊ ဣဒံ သရသတော နာမံ နာမ။ ယသ္မာ ပနေသ သင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စနိမိတ္တံ ပဇဟန္တော အာဂတော၊ တသ္မာ အနိမိတ္တော။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညံ ပဏိဓိံ ပတ္ထနံ ပဟာယ အာဂတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတော။ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညံ ပဟာယ အတ္တသုညတာဒဿနဝသေန သုညတာ ဟောတိ၊ ဣဒံ ပစ္စနီကတော နာမံ နာမ။ ရာဂါဒီဟိ ¶ ပနေသ သုညတတ္တာ သုညတော၊ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ၊ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ ဧဝ ဝါ အဘာဝေန အနိမိတ္တော၊ ရာဂပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒံ အဿ သဂုဏတော နာမံ။ ရာဂါဒိသုညံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတဉ္စ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ သုညတော အနိမိတ္တော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒမဿ အာရမ္မဏတော နာမံ။ အာဂမနံ ပန ဒုဝိဓံ ဝိပဿနာဂမနံ မဂ္ဂါဂမနဉ္စ။ တတ္ထ မဂ္ဂေ ဝိပဿနာဂမနမေဝ၊ ဖလေ ပန မဂ္ဂါနန္တရေ မဂ္ဂါဂမနံ၊ ဖလသမာပတ္တိယံ ဝိပဿနာဂမနမ္ပိ။ အနတ္တာနုပဿနာဝသေန မဂ္ဂေါ သုညတော အနိစ္စဒုက္ခာနုပဿနာဟိ အနိမိတ္တော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဧဝံ ဝိပဿနာ အတ္တနော နာမံ မဂ္ဂဿ ဒေတိ၊ မဂ္ဂေါ ဖလဿာတိ ဣဒံ အာဂမနတော နာမံ။

သုညတ္တာတိ ဝိဝိတ္တတ္တာ။ ရာဂါဒယောဝ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဏိဓီတိ အာဟ ‘‘ရာဂဒေါသမောဟပဏိဓီန’’န္တိ။ ဣမိဿာ ဝိဇ္ဇာယာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိဇ္ဇာယာတိအာဒိနာ ဧကေကဝိဇ္ဇံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဧကိဿာပိ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာပိ တာ ဧဝ သန္ဓာယ ‘‘ဝိဇ္ဇာနံ လာဘိမှီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ အဓိပ္ပာယော။ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာဒီနိ ပန သန္ဓာယ ဝဒန္တော န ဟောတိ။ ဧကေကကောဋ္ဌာသဝသေနာတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန လောကုတ္တရဝိသေသံ အကတွာ ကေဝလံ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာနံ လာဘီ’’တိ ဧကေကကောဋ္ဌာသဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ တေသု ကောဋ္ဌာသေသု။ ကိလေသာနံ ပဟာနံ နာမ အဘာဝမတ္တမ္ပိ လောကုတ္တရကိစ္စတ္တာ လောကုတ္တရန္တိ သမတ္ထေတုံ တံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဂါ စိတ္တံ ဝိနီဝရဏတာတိ ရာဂတော စိတ္တဿ ဝိနီဝရဏတာ၊ တတော ရာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဧဝ ဝီတရာဂနီဝရဏတာတိ အတ္ထော၊ ယာ စ ပဉ္စ ဝိဇ္ဇာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ န အာဂတာတိ ဣဓ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဉာဏန္တိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၉) ဝုတ္တတ္တာ သေသာ ပဉ္စ ဝိဇ္ဇာ န အာဂတာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရတ္တာတိ လောကိယဓမ္မသာဓာရဏသင်္ခတဿာပိ အဘာဝါ လောကိယေဟိ သဗ္ဗထာ အသမ္မိဿလောကုတ္တရတ္တာ။ အညန္တိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒိံ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ တတ္ထေဝ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၀၀။ ပုန ¶ အာနေတွာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ န ယောဇိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေနာတိ ပါဌော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟေတဗ္ဗဿ ¶ ဈာနဿ အဘာဝါ။ ပဌမဇ္ဈာနမူလကဉှိ ဧကမေဝ ခဏ္ဍစက္ကံ။ ကတ္တုသာဓနောပိ ဘဏိတ-သဒ္ဒေါ ဟောတီတိ အာဟ အထ ဝါတိအာဒိ။ ယေန စိတ္တေန မုသာ ဘဏတိ၊ တေနေဝ စိတ္တေန န သက္ကာ ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဇာနိတုံ၊ အန္တရန္တရာ ပန အညာဟိ မနောဒွါရဝီထီဟိ ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဇာနာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဏန္တဿ ဟောတိ မုသာ ဘဏာမီ’’တိ။ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဿိတောတိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော မုသာဝါဒေါတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ဒဝါတိ သဟသာ။ ရဝါတိ အညံ ဝတ္တုကာမဿ ခလိတွာ အညဘဏနံ။ တံ ဇာနာတီတိ တံဉာဏံ၊ တဿ ဘာဝေါ တံဉာဏတာ၊ ဉာဏဿ ဝိသယဝိသယီဘာဝေန အတ္တသံဝေဒနန္တိ အတ္ထော။ ဉာဏသမောဓာနန္တိ ဗဟူနံ ဉာဏာနံ ဧကသ္မိံ ခဏေ သမောဓာနံ၊ သဟုပ္ပတ္တီတိ အတ္ထော။ ယေန စိတ္တေန ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ ဇာနာတီတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနဉ္စ သန္နိဋ္ဌာနစေတနဉ္စ ဧကတော ကတွာ ဝုတ္တံ။ ယေန စိတ္တေန ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာဘူတေန သန္နိဋ္ဌာနစေတနာဘူတေန စ ဝိသံဝါဒိတဗ္ဗသတ္တသင်္ခါရေ ဇာနာတိ၊ ယေန စိတ္တေန မုသာ ဘဏိဿန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝ…ပေ… ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာတိ တေနေဝ စိတ္တေန ‘‘ဧဝံ အဟံ မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဘဏိတ’’န္တိ ဝါ တဒေဝ မုသာဝါဒစိတ္တမာရမ္မဏံ ကတွာ ဘိက္ခု ဇာနာတီတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗာပရသန္နိဋ္ဌာနစေတနာက္ခဏေသု တီသု ဧကေနေဝ စိတ္တေန ဉာဏဝိသယဉ္စ ဉာဏဉ္စာတိ ဥဘယမ္ပိ ဧကက္ခဏေ ပုဂ္ဂလော ဇာနာတီတိ အယံ တံဉာဏတာ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာ ဝိသယဿေဝ တဒါ ပကာသနတောတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ န ဟီတိအာဒိ။ ယဒိ ဉာဏဿ အတ္တနော သရူပံ န ဉာယတိ၊ ကထံ ပစ္ဆိမံ စိတ္တံ ဇာနာတီတိ အာဟ ပုရိမံ ပုရိမန္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘဏိဿာမီတိအာဒိနာ တီသု ကာလေသု ဥပ္ပန္နံ ပုရိမပုရိမစိတ္တံ အတ္တာနံ ဝိသယံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ စိတ္တဿ တထာ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာတိ ယေန ကာရဏေန တီသု ခဏေသု စိတ္တာနိ တဒညေဟေဝ စိတ္တေဟိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ တာနိ စ ပုရိမပုရိမစိတ္တေနေဝ အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေန ကာရဏေနာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ သတီတိ ဘဏိဿာမီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ သတိ။ သေသဒွယန္တိ ဘဏာမိ၊ ဘဏိတန္တိ ဣဒံ ဒွယံ န ဟေဿတီတိ ဧတံ နတ္ထီတိ ယောဇနာ ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဧကံ ဝိယ ပကာသတီတိ ဘိန္နက္ခဏာနမ္ပိ နိရန္တရုပ္ပတ္တိယာ ‘‘တဒေဝေဒ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဗလဝဓမ္မဝိနိဓာနဝသေနာတိ ¶ ဗလဝဂါဟဿ ဝိနိဓာနဝသေန။ ဒုဗ္ဗလဒုဗ္ဗလာနန္တိ ဒုဗ္ဗလဒုဗ္ဗလာနံ ဂါဟာနံ။ သကဘာဝပရိစ္စဇနဝသေနာတိ အတ္တနော သန္တကဘာဝဿ ပရိစ္စဇနဝသေန။

၂၀၇။ ဥတ္တာသိတတ္တာတိ ဘယံ ဇနေတွာ ဝိယ ပလာပိတတ္တာ။ ဧဝံ ပလာပိတော န ပုန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ပုန အနလ္လီယနဘာဝဒဿနဝသေနာ’’တိ။ ခေဋ-သဒ္ဒံ သဒ္ဒတ္ထဝိဒူ ဥတ္တာသတ္ထေ ¶ ပဌန္တီတိ အာဟ သွာယမတ္ထောတိအာဒိ။ အဏု ဧဝ အဏုသဟဂတံ၊ အဏုတ္တေန ဝါ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဝတ္တုကာမဝါရကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ ကေဝလဉှိယန္တိ ကေဝလဉှိ အယံ ဝါရောတိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ တင်္ခဏညေဝ ဇာနာတီတိ ပကတိယာ ဝစနာနန္တရံ ဝိဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပန ဝစီဘေဒံ အကတွာ ‘‘ယော ဣမမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကမိဿတိ၊ နံ မယံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဧဝံ ကတသင်္ကေတာ ဝိဟာရာ ပဌမံ ပက္ကမနေန တသ္မိံ ခဏေ အဝီတိဝတ္တေပိ နိက္ခန္တမတ္တေပိ ပါရာဇိကံ အညတရော ဘိက္ခု ‘‘မံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနန္တူ’’တိ တမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကာမီတိ အာဂတဝတ္ထုမှိ (ပါရာ။ ၂၂၇) ဝိယ။ ဝိညတ္တိပထေတိ ကာယဝစီဝိညတ္တီနံ ဂဟဏယောဂ္ဂေ ပဒေသေ၊ တေန ဝိညတ္တိပထံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော ကောစိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ကာယဝိကာရံ ဒိသွာ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝစီဘေဒဉ္စ သုတွာ ဇာနာတိ၊ န ပါရာဇိကန္တိ ဒီပေတိ။ ပါဠိယံ ‘‘ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၁၅) ဣမသ္မိံ ပဋိဝိဇာနနဝါရေ ယသ္မိံ အက္ခရေ ဝါ ဥစ္စာရိတေ ကာယပ္ပယောဂေ ဝါ ကတေယေဝ အယံ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နောတိအာဒိအတ္ထံ ပရော ဝိဇာနာတိ၊ တတော ပုရိမေသု အက္ခရုစ္စာရဏာဒိပ္ပယောဂေသု ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆိမေဝ ပဋိဝိဇာနနပယောဂက္ခဏေ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ထုလ္လစ္စယဿေဝေတ္ထ သာမန္တတ္တာ၊ တေနေဝ ဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန –

‘‘ဒုက္ကဋံ ပဌမဿေဝ၊ သာမန္တမိတိ ဝဏ္ဏိတံ၊

သေသာနံ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ၊ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတ’’န္တိ –

ဝုတ္တံ ¶ ၊ အယဉ္စတ္ထော ‘‘န ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေနာတိအာဒိနာ ဈာနသမာဓိအာဒိသဒ္ဒါနမတ္ထေသု ပုဗ္ဗေ အကတပရိစယတ္တာ သုတွာ ‘‘အတ္ထံ ဤဒိသ’’န္တိ အဇာနိတွာ ကေဝလံ ‘‘ဝိသိဋ္ဌော ကောစိ သမဏဂုဏော အနေန လဒ္ဓါ’’တိ ပရေန ဉာတေပိ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဿေတိ။

အနာပတ္တိဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၂၂၀။ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာတိ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော မယာ ပကာသိတော ဟောတီ’’တိ ¶ အမနသိကတွာ ‘‘နာဟံ၊ အာဝုသော၊ မစ္စုနော ဘာယာမီ’’တိအာဒိကံ ကထေန္တဿ။ ဧဝံ ကထေန္တော စ ဝေါဟာရတော အညံ ဗျာကရောန္တော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အညံ ဗျာကရောန္တဿာ’’တိ။ ဘာယန္တောတိ ‘‘ဉတွာ ဂရဟန္တိ နု ခေါ’’တိ ဘာယန္တော။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၂၃။ သေက္ခဘူမိယန္တိ ဣမိနာ ဈာနဘူမိမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တိဏ္ဏံ ဝိဝေကာနန္တိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကာနံ။ ပိဏ္ဍာယ စရဏဿ ဘောဇနပရိယောသာနတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝ ဘောဇနပအယောသာန’’န္တိ။ အန္တရဃရေ ဘုတွာ အာဂစ္ဆန္တဿာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ စီဝရသဏ္ဌာပနာဒီနိ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ပါဠိယံ ပန ဒုက္ကရာဒိဝတ္ထူသု ‘‘အနာပတ္တိ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာ’’တိ ဣဒံ ထုလ္လစ္စယေနာပိ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာပိ ဟိ ‘‘နာဝုသော၊ ဒုက္ကရံ အညံ ဗျာကာတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ထုလ္လစ္စယမေဝ အတ္တုပနာယိကတ္တာဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၂၇။ န ဒါနာဟံ တတ္ထ ဂမိဿာမီတိ ပုန တတ္ထ ဝသိတဋ္ဌာနေ န ဂမိဿာမိ၊ ဧဝံ သတိ ပဌမံ ဂတော အယံ ပုန စ နာဂတော၊ တသ္မာ အရဟာတိ မညိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တံ ဌာနန္တိ အာဝါသံ ဝါတိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ ပဒသာ ဂမနံ သန္ဓာယ ကတိကာယ ကတတ္တာ ယာနေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိဇ္ဇာမယိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒ္ဓိယာ’’တိ ဝုတ္တံ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ အဘိညိဒ္ဓိယာ အသမ္ဘဝတော။ အညမညံ ရက္ခန္တီတိ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေ ¶ သတိပိ ဧကဿာပိ ပဌမဂမနာဘာဝါ ရက္ခန္တိ။ သစေ ပန ကတိကံ ကတွာ နိသိန္နေသု ဧကံ ဒွေ ဌပေတွာ အဝသေသာ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေန ဧကတော ဂစ္ဆန္တိ၊ ဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကမေဝ။ တေသု ယဿ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယော နတ္ထိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ ဧတန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကတိကဝတ္တံ။ နာနာဝေရဇ္ဇကာတိ နာနာဇနပဒဝါသိနော။ သင်္ဃလာဘောတိ ယထာဝုဍ္ဎံ ပါပုဏနကကောဋ္ဌာသော။ အယဉ္စ ပဋိက္ခေပေါ အဝိသေသေတွာ ကရဏံ သန္ဓာယ ကတော၊ ဝိသေသေတွာ ပန ‘‘ဧတ္တကော အသုကဿာ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပလောကေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၂၈။ ဓမ္မဓာတူတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ဓမ္မာနံ သဘာဝေါ ဝါ။ ဥပပတ္တီတိ အတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဒုဿဒ္ဓါပယာ ဟောန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န လက္ခဏတ္ထေရာဒိကေ အရိယပုဂ္ဂလေ ¶ ။ ဝိတုဍေန္တီတိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဍေန္တိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဖာသုဠန္တရိကာယော ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ကတွာ တာဟိ ဂစ္ဆန္တီတိ နိဿက္ကဝသေန အတ္ထော။ ဝိတုဒေန္တီတိ ပါဌေ ဖာသုဠန္တရိကာဟီတိ အာဓာရတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ။ လောဟတုဏ္ဍေဟီတိ ကာဠလောဟမယေဟိ တုဏ္ဍေဟိ။ အစ္ဆရိယံ ဝတာတိ ဂရဟိတဗ္ဗတာယ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တရူပံ။ စက္ခုဘူတာတိ လောကဿ စက္ခု ဝိယ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ၊ စက္ခုသဒိသာတိပိ အတ္ထော။ တဿေဝ ကမ္မဿာတိ ယေန ဂေါဃာတကကမ္မေနေဝ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿေဝါတိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ ဧကာယ စေတနာယ ဗဟုပဋိသန္ဓိယော ဟောန္တီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ န စေတံ ယုတ္တံ ဧကဿ အမ္ဗာဒိဗီဇဿ အနေကင်္ကုရုပ္ပတ္တိ ဝိယာတိ တံ ပရိဟရန္တော အာဟ တဿ နာနာစေတနာဟိ အာယူဟိတဿာတိအာဒိ၊ တေန ဂေါဃာတကကမ္မက္ခဏေ ပုဗ္ဗစေတနာ အပရစေတနာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာတိ ဧကသ္မိမ္ပိ ပါဏာတိပါတေ ဗဟူ စေတနာ ဟောန္တိ၊ နာနာပါဏာတိပါတေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဧကာယ စေတနာယ နရကေ ပစိတွာ တဒညစေတနာသု ဧကာယ အပရာပရိယစေတနာယ ဣမသ္မိံ ပေတတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘အဝသေသကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကမ္မသရိက္ခဝိပါကုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တာနမေဝ ဂဟဏံ ကတံ၊ န ဂတိနိမိတ္တဿ၊ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌိရာသိယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသီ’’တိ။ ပါဠိယံ ဝိတစ္ဆေန္တီတိ တုဏ္ဍေဟိ တစ္ဆေန္တော ဝိယ လုဉ္စန္တိ။ ဝိရာဇေန္တီတိ ဝိလိခန္တိ။

၂၂၉။ ဝလ္လူရဝိက္ကယေနာတိ ¶ သုက္ခာပိတမံသဝိက္ကယေန။ နိပ္ပက္ခစမ္မေတိ ဝိဂတပက္ခလောမစမ္မေ။ ဧကံ မိဂန္တိ ဒီပကမိဂံ။ ကာရဏာဟီတိ ဃာတနာဟိ။ ဉတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဉတွာ။

၂၃၀။ မင်္ဂနဝသေန ဥလတီတိ မင်္ဂုလိ၊ ဝိရူပဗီဘစ္ဆဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ စိတ္တကေဠိန္တိ စိတ္တရုစိယံ အနာစာရကီဠံ။

၂၃၁။ နိဿေဝါလပဏကကဒ္ဒမောတိ တိလဗီဇကာဒိသေဝါလေန နီလမဏ္ဍူကပိဋ္ဌိဝဏ္ဏေန ဥဒကပိဋ္ဌေ ဥဒကံ နီလဝဏ္ဏံ ကုရုမာနေန ပဏကေန ကဒ္ဒမေန စ ဝိရဟိတော။ ဥဏှဘာဝေန တပနတော တပံ ဥဒကံ အဿာတိ တပေါဒကာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ က-ကာရလောပံ ကတွာ ‘‘တပေါဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပေတလောကောတိ ပကဋ္ဌေန အကုသလကမ္မေန သုဂတိတော ဒုဂ္ဂတိံ ဣတာနံ ဂတာနံ လောကော သမူဟော၊ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဝါ။ ကတဟတ္ထာတိ ဓနုသိပ္ပေ သုဋ္ဌု သိက္ခိတဟတ္ထာ၊ အဝိရဇ္ဈနလက္ခဝေဓာတိ အတ္ထော။ သိပ္ပဒဿနဝသေန ရာဇကုလာဒီသု ရာဇသမူဟံ ဥပေစ္စ ကတံ အသနံ သရက္ခေပေါ ဧတေသန္တိ ကတုပါသနာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဒဿိတသိပ္ပာတိ အတ္ထော။ ပဘဂ္ဂေါတိ ပဘဉ္ဇိတော၊ ပရာဇိတောတိ အတ္ထော။

၂၃၂။ အာနေဉ္ဇသမာဓိန္တိ ¶ အရူပသမာပတ္တိယံ နိရုဒ္ဓေ သတိပိ သဒ္ဒကဏ္ဋကေန ဥဋ္ဌာနာရဟော ရူပါဝစရသမာဓိယေဝ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အာဟ အနေဇံ အစလန္တိအာဒိ။ သမာဓိပရိပန္ထကေတိ ဝိတက္ကာဒိကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဣဒံ ပန ပဌမဗောဓိယံ ဥပ္ပန္နမ္ပိ ဝတ္ထုံ အနာစာရမတ္တဝသေန ဘိက္ခူဟိ စောဒိတေပိ ဘဂဝတာ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဂ္ဂလ္လာနဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၈) ဧဝံ အာယတိံ အတ္တနာ ပညပိယမာနပါရာဇိကာနုဂုဏံ တဒါ ဧဝ ဝိနီတန္တိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပစ္ဆာ ပညတ္တဿ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝိနီတဝတ္ထုဘာဝေန သင်္ဂဟမာရောပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သာဝကာနံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အနုဿရဏာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ အနန္တရေ ပဉ္စကပ္ပသတိကေ ကာလေ ဝိညာဏသန္တတိံ အဒိသွာပိ အသမ္မုယှိတွာ ပရတော တတိယတ္တဘာဝေ ဒိဋ္ဌစုတိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဝတ္တမာနဘဝပဋိသန္ဓိယာ အနုမာနေနာပိ ကာရိယကာရဏာဘာဝဂဟဏံ နာမ သာဝကာနံ ဒုက္ကရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဋိဝိဒ္ဓါတိ ¶ ပဋိဝိဒ္ဓသဒိသာ။ ယထာ နာမ သတ္တဓာ ဖာလိတဿ စာမရဝါလလောမဿ ဧကာယ အဂ္ဂကောဋိယာ အပရဿ ဝါလလောမံသုနော ကောဋိံ ဒူရေ ဌတွာ ဝိဇ္ဈေယျ အာဝုနန္တော ဝိယ ပဋိပါဒေယျ၊ ဧဝမေဝ ဣမိနာပိ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသော အဂ္ဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယော အယံ။

နိဂမနဝဏ္ဏနာ

၂၃၃။ ဣဓာတိ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနန္တိ သိက္ခာပဒေသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဝသေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနံ၊ န ပန သဗ္ဗသ္မိံ ပါရာဇိကဝိဘင်္ဂေ အာဂတအာပတ္တိပရိဒီပနံ တတ္ထ ထုလ္လစ္စယာဒီနမ္ပိ အာဂတတ္တာ တေနေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တဝိဘင်္ဂဿ နိဒ္ဒေသတ္တာ။ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ စတ္တာရီတိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ (ပါစိ။ ၆၅၈) ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ (ပါစိ။ ၆၆၅) ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ (ပါစိ။ ၆၆၉) အဋ္ဌဝတ္ထုကာတိ (ပါစိ။ ၆၇၅) ဣမာနိ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ ဧဝ ပညတ္တာနိ ပါရာဇိကာနီတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုဝိပန္နာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါနံ ဝတ္ထုဘာဝေါ ဝတ္ထု နာမ၊ တေန ဝတ္ထုမတ္တေန ဝိပန္နာ၊ ဝိပန္နဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာတိ မဂ္ဂါနုပ္ပတ္တိကာရဏမာဟ။ ကိဉ္စာပိ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ မဂ္ဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါသု ဌတွာ အာယတိံ မဂ္ဂဟေတုံ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောန္တိ၊ အဟေတုကာ ပန ပရိသုဒ္ဓေ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ဌတွာ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ တေ တမ္ပိ ပဋိစ္စ ဝတ္ထုဝိပန္နာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါရာဇိကာတိ ကမ္မဝိပတ္တိယာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေယေဝ ပရာဇယံ အာပန္နာ။ ထေယျသံဝါသကာဒီနံ ဂိဟိဘာဝေ ဌတွာ ဝိပဿနာယ ဝါယမန္တာနမ္ပိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိအဘာဝတော ‘‘မဂ္ဂေါ ပန ဝါရိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒီဃတာယ လမ္ဗမာနံ အင်္ဂဇာတံ လမ္ဗံ နာမ၊ တံ ယဿ အတ္ထိ သော လမ္ဗီ။ သော ဧတ္တာဝတာ န ပါရာဇိကော၊ တံ ပန ဒီဃံ အင်္ဂဇာတံ ¶ အတ္တနော မုခေ ဝါ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဝါ သေဝနာဓိပ္ပာယေန ပဝေသေန္တောဝ ပါရာဇိကော၊ ဣဓ ပန ဝစ္စမဂ္ဂေ ပဝေသေန္တောဝ အဓိပ္ပေတော မုဒုပိဋ္ဌိကေနေဝ မုခေ ပဝေသနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ သောပိ ဟိ ကတပရိကမ္မတာယ မုဒုဘူတာယ ပိဋ္ဌိယာ ဩနမိတွာ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှန္တောဝ ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ န ကေဝလော။ ယော ပန မုခေန အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂံ ဝါ ပရေသံ ဝစ္စမဂ္ဂမုခံ ဝါ ဣတ္ထီနံ ပဿာဝမဂ္ဂံ ဝါ ဂဏှာတိ၊ တဿ စ ပုရိသနိမိတ္တေန ပုရိသနိမိတ္တံ ဆုပန္တဿ စ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပါဒနေပိ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ ပုရိသနိမိတ္တေန တဒိတရမဂ္ဂသမ္ပဋိပါဒနေနေဝ မေထုနဓမ္မဝေါဟာရတော ¶ ။ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ပရဿ ဥတ္တာနံ သယန္တဿ ကမ္မနိယေ အင်္ဂဇာတေ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေန္တော တဿူပရိ နိသီဒတိ၊ ဣဒဉ္စ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ ဝစ္စမဂ္ဂေ ပဝေသေန္တော သာဒိယန္တောပိ ပါရာဇိကောဝ၊ ဗလက္ကာရေန ပန ဝစ္စမဂ္ဂေ ဝါ မုခေ ဝါ ပရေန ပဝေသိယမာနော ယဒိ န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တိကောဝ။ ဧတ္ထ အသာဒိယနံ နာမ ဒုက္ကရံ ဝိရဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ဧတ္ထ စ အနုပသမ္ပန္နဘာဝေ ဌတွာ မာတုပိတုအရဟန္တေသု အညတရံ ဃာတေန္တော ဘိက္ခုနိံ ဒူသေန္တော စ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ မာတုဃာတကာဒီနံ စတုန္နံ တတိယပဌမပါရာဇိကေသု အန္တောဂဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ ဂိဟိဘာဝေ ဌတွာ လောဟိတုပ္ပာဒံ ကရောန္တော လောဟိတုပ္ပာဒကောဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတေန ပရိယာယေနာတိ ဥဘိန္နံ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါတေန ပရိယာယေန။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ကစ္စိ အတ္ထာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နိဋ္ဌိတော စ ပါရာဇိကကဏ္ဍဝဏ္ဏနာနယော။