တီကာ > ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) > ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ

၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂဿ ¶ ¶ ပဌမသိက္ခာပဒေ ခုဒ္ဒကာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ခုဒ္ဒက-သဒ္ဒေါ ဗဟု-သဒ္ဒပရိယာယော’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဝဂ္ဂေသု၊ ခုဒ္ဒကေသု ဝါ။ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ဟေတုနော ဝိပက္ခေပိ နိဗ္ဗာနေ ဝတ္တနတော အနေကန္တိကတ္တေ ပရေဟိ ဝုတ္တေ ‘‘န မယာ အယံ ဟေတု ဝုတ္တော’’တိ ¶ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ပုန ‘‘ဇာတိဓမ္မတောတိ မယာ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒတိ။ ‘‘သမ္ပဇာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဇာနန္တော’’တိ။

၂။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေတိ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနဿ အတ္ထဿ ဝိတထဘာဝံ ပုဗ္ဗေပိ ဇာနိတွာ၊ ဝစနက္ခဏေ စ ဇာနန္တဿ မုသာဝါဒဘဏနေ။ တေနာဟ ‘‘ဇာနိတွာ’’တိအာဒိ။ မုသာဝါဒေတိ စ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ မုသာဘဏနနိမိတ္တံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝမေတ္ထ၊ ဣတော ပရေသုပိ ဤဒိသေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃။ ဝဒန္တိ ¶ ဧတာယာတိ ဝါစာတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပါကဋဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဩဠာရိကေနာ’’တိ။

၁၁။ ဂတော ဘဝိဿတီတိ ဧတ္ထာပိ သန္နိဋ္ဌာနတော ဝုတ္တတ္တာ မုသာဝါဒေါ ဇာတော။ အာပတ္တိန္တိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ၊ န ဒုဗ္ဘာသိတံ။ ဇာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပရံ ဒဝါ ဝဒန္တဿ ဟိ တံ ဟောတိ။ စာရေသုန္တိ ဥပနေသုံ။ ဝတ္ထုဝိပရီတတာ၊ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာ၊ ယမတ္ထံ ဝတ္ထုကာမော၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိညာပနပယောဂေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ဝတ္ထုဝိပရီတတာယ ဟိ အသတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာယ ဝိညာပိတေပိ မုသာဝါဒေါ န ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋမတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သာပိ အင်္ဂမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ မုသာ ဘဏန္တဿ ပါရာဇိကံ၊ ပရိယာယေန ထုလ္လစ္စယံ၊ အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ သင်္ဃာဒိသေသော၊ သင်္ဃာဒိသေသေနာနုဒ္ဓံသနဩမသဝါဒါဒီသု ပါစိတ္တိယံ၊ အနုပသမ္ပန္နေသု ဒုက္ကဋံ၊ ဥက္ကဋ္ဌဟီနဇာတိအာဒီဟိ ဒဝါ အက္ကောသန္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတံ၊ ကေဝလံ မုသာ ဘဏန္တဿ ဣဓ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။

မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ ဒုတိယေ ပုဗ္ဗေ ပတိဋ္ဌိတာရပ္ပဒေသံ ပုန အရေ ပတ္တေတိ ပဌမံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတနေမိပ္ပဒေသေ ပရိဝတ္တေတွာ ပုန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတေတိ အတ္ထော။

၁၅။ ပုဗ္ဗေတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကာ နာမ ဂဗ္ဘမလာဒိဟာရကာ။ တစ္ဆကကမ္မန္တိ ပါသာဏကောဋ္ဋနာဒိဝဍ္ဎကီကမ္မံ ¶ ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဂဏနာတိ အင်္ဂုလိသင်္ကောစနေနေဝ ဂဏနာ။ အစ္ဆိဒ္ဒကဂဏနာ နာမ ဧကဋ္ဌာနဒသဋ္ဌာနာဒီသု သာရိယော ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ဂဏနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ကလနပဋဥပ္ပာဒနဝေါက္လနဘာဂဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပိဏ္ဍဂဏနာ ဂဟိတာ။ ယဿ သာ ပဂုဏာ၊ သော ရုက္ခမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ¶ ဇာနာတိ။ ယဘ-မေထုနေတိ ဝစနတော အာဟ ‘‘ယ-ကာရ-ဘ-ကာရေ’’တိအာဒိ။

၁၆။ န ပုရိမေနာတိ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒေန။ သောပိ အာပတ္တိယာတိ ဥပသဂ္ဂါဒိဝိသိဋ္ဌေဟိပိ ဝဒန္တော ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာဝ ကာရေတဗ္ဗော။

၂၆။ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိယံ အနာဂတေဟိပိ ပရမ္မုခါ ဝဒန္တဿပိ ဒုဗ္ဘာသိတမေဝါတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ တတော လာမကာပတ္တိယာ အဘာဝါ၊ အနာပတ္တိယာပေတ္ထ ဘဝိတုံ အယုတ္တတ္တာ။ သဗ္ဗသတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝစနတ္ထဝိဒူဟိ တိရစ္ဆာနာဒယောပိ ဂဟိတာ။

၃၅။ အနုသာသနီပုရေက္ခာရတာယ ဝါ ပါပဂရဟိတာယ ဝါ ဝဒန္တာနံ စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိဘာဝတော အန္တရန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ။ ကာယဝိကာရမတ္တေနပိ ဩမသနသမ္ဘဝတော ‘‘တိသမုဋ္ဌာနံ၊ ကာယကမ္မ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပရိဝါရေ ပန ‘‘စတုတ္ထေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန…ပေ… ဒုဗ္ဘာသိတံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ န ဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၂၇၆) ဣတရာနိ သမုဋ္ဌာနာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဉ္စမဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိ ပနေတ္ထ ဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီ’’တိ။ ဒဝကမျတာယ ဟိ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ ဩမသန္တဿပိ ဝါစာစိတ္တမေဝ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ ဟောတိ၊ န ပန ကာယော ဝိဇ္ဇမာနောပိ ဓမ္မဒေသနာပတ္တိ ဝိယ ကေဝလံ ကာယဝိကာရေနေဝ။ ဩမသန္တဿ ပန ကိဉ္စာပိ ဣဓ ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိယာ အနာပတ္တိ၊ အထ ခေါ ကာယကီဠာပဋိက္ခေပသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နံ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသနံ၊ တဿ ဇာနနံ၊ အတ္ထပုရေက္ခာရတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆။ တတိယေ ဘဏ္ဍနံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ ပိသတီတိ ပိသုဏာ၊ ဝါစာ၊ သမဂ္ဂေ ဘိန္နေ ¶ ကရောတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ပိသုဏော၊ တဿ ကမ္မံ ပေသုညန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဓာပိ ¶ ဇာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ ဝတ္ထူဟိ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရေဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ဒုက္ကဋံ။ အနက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပန ဥပသံဟရန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ဘိက္ခုဿ ဥပသံဟရဏံ၊ ပိယကမျတာဘေဒါဓိပ္ပာယေသု အညတရတာ၊ တဿ ဝိဇာနနာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅။ စတုတ္ထေ ပုရိမဗျဉ္ဇနေန သဒိသန္တိ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒေန သဒိသံ ‘‘ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒံ ဝဒတိ။ အက္ခရသမူဟောတိ အဝိဘတ္တိကော ဝုတ္တော။ ပဒန္တိ ဝိဘတ္တိအန္တံ ဝုတ္တံ။

ဧကံ ပဒန္တိ ဂါထာပဒမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဒဂဏနာယာတိ ဂါထာပဒဂဏနာယ။ အပါပုဏိတွာတိ သဒ္ဓိံ အကထေတွာ။ ဧတေန ဂါထာယ ပစ္ဆိမပါဒေ ဝုစ္စမာနေ သာမဏေရော ပဌမပါဒါဒိံ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိယေဝ၊ တသ္မိံ နိဿဒ္ဒေ ဧဝ ဣတရေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

အဋ္ဌကထာနိဿိတောတိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ပေါရာဏဋ္ဌကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒါနိပိ ‘‘ယထာပိ ဒီပိကော နာမ၊ နိလီယိတွာ ဂဏှတေ မိဂေ’’တိ (မိ။ ပ။ ၆။၁။၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၁၇၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃) ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဝစနံ အတ္ထေဝ၊ ဗုဒ္ဓဃောသာစရိယာဒီဟိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယေန ဝုတ္တမ္ပိ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိနိဿိတောတိ ဥဒါနဝဂ္ဂသင်္ဂဟာဒိကော။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတန္တိ နိဗ္ဗာနနိဿိတံ။ ထေရဿာတိ နာဂသေနတ္ထေရဿ။ မဂ္ဂကထာဒီနိ ပကရဏာနိ။

၄၆။ ပါဠိယံ အက္ခရာယာတိအာဒိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ အက္ခရေနာတိအာဒိနာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၄၈။ ဥပစာရံ ¶ မုဉ္စိတွာတိ ပရိသာယ ဒွါဒသဟတ္ထံ မုဉ္စိတွာ ဧကတော ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ အနုပသမ္ပန္နဿ အကထေတွာ အညေ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏန္တဿာပိ ¶ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ဒူရေ နိသိန္နမ္ပိ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဩပါတေတီတိ သဒ္ဓိံ ကထေတိ။ အနုပသမ္ပန္နတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏဓမ္မံ ပဒသော ဝါစနတာ၊ ဧကတော ဘဏနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀-၅၁။ ပဉ္စမေ တတြိဒံ နိဒဿနန္တိ သေသော။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝစနာလင်္ကာရတ္ထံ၊ နိရန္တရံ တိဿောဝ ရတ္တိယော ဝသိတွာ စတုတ္ထဒိဝသာဒီသု သယန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ န ဧကန္တရိကာဒိဝသေန သယန္တဿာတိ ဒဿနတ္ထမ္ပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိရတ္တဝိသိဋ္ဌဉှိ တိရတ္တံ ဝုစ္စမာနံ၊ တေန အနန္တရိကမေဝ တိရတ္တံ ဒီပေတီတိ။ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟီတိ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာတိဏပဏ္ဏေဟိ။ ဝါစုဂ္ဂတဝသေနာတိ ပဂုဏဝသေန။ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကူပစာရော ဧကေန မဂ္ဂေန ပဝိသိတွာ အဗ္ဘောကာသံ အနုက္ကမိတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနုပရိဂမနယောဂ္ဂေါ၊ ဧတံ ဗဟုဒွါရမ္ပိ ဧကူပစာရောဝ။ တတ္ထ ပန ကုဋ္ဋာဒီဟိ ရုန္ဓိတွာ ဝိသုံ ဒွါရံ ယောဇေန္တိ၊ နာနူပစာရော ဟောတိ။ သစေ ပန ရုန္ဓတိ ဧဝ၊ ဝိသုံ ဒွါရံ န ယောဇေန္တိ၊ ‘‘ဧတမ္ပိ ဧကူပစာရမေဝ မတ္တိကာဒီဟိ ပိဟိတဒွါရော ဝိယ ဂဗ္ဘော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဂဗ္ဘေ ပဝိသိတွာ ပမုခါဒီသု နိပန္နာနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟသေယျာပရိမုတ္တိယာ ဂဗ္ဘဒွါရံ မတ္တိကာဒီဟိ ပိဒဟာပေတွာ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ဝိဝရာပေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဘဝေယျာတိ။

တေသံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ကေစိ ‘‘အနုဋ္ဌဟနေန အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ တသ္မိံ ခဏေ သယန္တဿ ကိရိယာဘာဝါ။ ဣဒဉှိ သိက္ခာပဒံ သိယာ ကိရိယာယ သမုဋ္ဌာတိ၊ သိယာ အကိရိယာယ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနတာ စဿ တဗ္ဗဟုလဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝဒတိ။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ ဒိဝါသယနမ္ပိ။ အနုဋ္ဌဟနေန၊ ဟိ ဒွါရာသံဝရဏေန စေတံ အကိရိယသမဥဋ္ဌာနမ္ပိ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ဥပရိမတလေန ¶ သဒ္ဓိံ အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿာ’’တိ ဣဒံ သမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥပရိမတလေ သယိတဿ သင်္ကာ ဧဝ နတ္ထီတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နာနူပစာရေတိ ဗဟိ နိဿေဏိယာ အာရောဟဏီယေ။

သဘာသင်္ခေပေနာတိ ¶ သဘာကာရေန။ ‘‘အဍ္ဎကုဋ္ဋကေ’’တိ ဣမိနာ သဏ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ယတ္ထ တီသု ဒွီသု ဝါ ပဿေသု ဘိတ္တိယော ဗဒ္ဓါ၊ ဆဒနံ ဝါ အသမ္ပတ္တာ အဍ္ဎဘိတ္တိ၊ ဣဒံ အဍ္ဎကုဋ္ဋကံ နာမ။ ဝါဠသင်္ဃာဋော နာမ ပရိက္ခေပဿ အန္တော ထမ္ဘာဒီနံ ဥပရိ ဝါဠရူပေဟိ ကတသင်္ဃာဋော။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေတိ ဧတ္ထ ယသ္မိံ ပဿေ ပရိက္ခေပေါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သစေ ဘူမိတော ဝတ္ထု ဥစ္စံ ဟောတိ၊ ဥဘတော ဥစ္စဝတ္ထုတော ဟေဋ္ဌာ ဘူမိယံ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေပိ အနာပတ္တိ ဧဝ တတ္ထ သေနာသနဝေါဟာရာဘာဝတော။ အထ ဝတ္ထု နီစံ ဘူမိသမမေဝ သေနာသနဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ ပရိက္ခေပရဟိတဒိသာယ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော ပရိက္ခေပဿ ဗဟိ ဧဝ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိမဏ္ဍလံ ဝါတိအာဒိ မဇ္ဈေ ဥဒကပတနတ္ထာယ အာကာသင်္ဂဏဝန္တံ သေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေတိ ဧကေကဂဗ္ဘဿ ဒွီသု ပဿေသု ပမုခေန ဂမနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓတော အနူနံ ကုဋ္ဋံ ကတွာ အာကာသင်္ဂဏေန ပဝေသံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ အကတောတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါတိ စတုရဿပါသာဒါဒီသု သမန္တာ ဌိတဂဗ္ဘဘိတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာတိ ဧကေကဒိသာယ ဂဗ္ဘပါဠိယော ဣတရဒိသာသု ဂဗ္ဘပါဠီနံ အဘာဝေန၊ ဘာဝေပိ ဝါ အညမညဘိတ္တိစ္ဆဒနေဟိ အသမ္ဗန္ဓတာယ ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာ နာမ ဝုစ္စတိ။ တံ…ပေ… သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ တတ္ထ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ၊ န ဒုက္ကဋေန။ တာဒိသာယ ဟိ ဂဗ္ဘပါဠိယာ ပမုခံ တီသု ဒိသာသု ဘိတ္တီနံ အဘာဝေန ဧကဒိသာယ ဂဗ္ဘဘိတ္တိမတ္တေန သဗ္ဗစ္ဆန္နံ စူဠပရိစ္ဆန္နံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယဒိ ပန တဿ ပမုခဿ ဣတရဒိသာသုပိ ဧကိဿံ၊ သဗ္ဗာသု ဝါ ဘိတ္တိံ ကရောန္တိ၊ တဒါ သဗ္ဗစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒိဘာဝတော ပါစိတ္တိယမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘူမိယံ ဝိနာ ဇဂတိယာ ပမုခံ သန္ဓာယာတိ ဧတ္ထ ဥစ္စဝတ္ထုံ အကတွာ ဘူမိယံ ကတဂေဟဿ ပမုခံ သန္ဓာယ အပရိက္ခိတ္တေ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ကထိတံ ¶ ။ ဥစ္စဝတ္ထုကံ စေ ပမုခံ ဟောတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ပရိက္ခိတ္တသင်္ချမေဝ ပမုခံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ။ ဇဂတိယာ ပမာဏံ ဝတွာတိ ပကတိဘူမိယာ နိပန္နော ယထာ ဇဂတိယာ ဥပရိ သယိတံ န ပဿတိ၊ ဧဝံ ဥစ္စာတိဥစ္စဝတ္ထုဿ ဥဗ္ဗေဓပ္ပမာဏံ ဝတွာ။ ဧကဒိသာယ ဥဇုကမေဝ ဒီဃံ ကတွာ သန္နိဝေသိတော ပါသာဒေါ ဧကသာလသန္နိဝေသော။ ဒွီသု၊ တီသု ဝါ စတူသုပိ ဝါ ဒိသာသု သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ကတာ ဒွိသာလာဒိသန္နိဝေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာလပ္ပဘေဒဒီပနမေဝ စေတ္ထ ပုရိမတော ဝိသေသောတိ။ ပရိက္ခေပေါ ဝိဒ္ဓသ္တောတိ ပမုခဿ ပရိက္ခေပံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၅၃။ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နံ သေနာသနံ ဒုက္ကဋဿ အာဒိံ ဝတွာ ပါဠိယံ ဒဿိတတ္တာ တတော ¶ အဓိကံ သဗ္ဗစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒိကမ္ပိ သဗ္ဗံ ပါဠိယံ အဝုတ္တမ္ပိ ပါစိတ္တိယဿေဝ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒဿိတံ သိက္ခာပဒဿ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတ္တာ၊ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတ္တ ပါစိတ္တိယာနီတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တပါစိတ္တိယဒွယံ သာမညတော ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

၅၄။ ပါဠိယံ ‘‘တတိယာယ ရတ္တိယာ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ ပုန ဝသတီ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ အနိက္ခမိတွာ ပန ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အန္တောဆဒနေ နိသိန္နဿာပိ ပုနဒိဝသေ သဟသေယျေန အနာပတ္တိ ဧဝ။ သေနမ္ဗမဏ္ဍပဝဏ္ဏံ ဟောတီတိ သီဟဠဒီပေ ကိရ ဥစ္စဝတ္ထုကော သဗ္ဗစ္ဆန္နော သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နော ဧဝံနာမကော သန္နိပါတမဏ္ဍပေါ အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စတုတ္ထဘာဂေါ စူဠကံ၊ ဒွေ ဘာဂါ ဥပဍ္ဎံ၊ တီသု ဘာဂေသု ဒွေ ဘာဂါ ယေဘုယျန္တိ ဣမိနာ နယေန စူဠကစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နတာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ၊ တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ နိပဇ္ဇနံ၊ စတုတ္ထဒိဝသေ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဆဋ္ဌေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ စတုတ္ထဒိဝသေ သယန္တဿာပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန ဧကာဝ အာပတ္တိ။ ကေစိ ပန ပုရိမသိက္ခာပဒေနာပီတိ ဒွေ အာပတ္တိယော ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေနာ’’တိ အနိတ္ထိလိင်္ဂေန ဝုတ္တတ္တာ နပုံသကေန ¶ ပန စတုတ္ထဒိဝသေ သယန္တဿ သဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ပါဠိယံ ပဏ္ဍကဝသေနေဝ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ တဒနုလောမိကာ ပန ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကေန သဟ သယန္တဿ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ၊ ပုရိမေန စတုတ္ထဒိဝသေ သဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ဣတ္ထိဂတိကောဝါတိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ မတိတ္ထိယာ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ၊ တတ္ထ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇနံ၊ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၀။ သတ္တမေ န ယက္ခေနာတိအာဒီနံ ‘‘အညတြ ဝိညုနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အညတြ ဝိညုနာ ¶ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေန၊ န ယက္ခာဒိနာပီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဒိသေနပိ ဟိ သဟ ဌိတာယ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တံတံဒေသဘာသာယ အတ္ထံ ယထာရုစိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ဣရိယာပထာပရိဝတ္တနံ၊ ပုရိသံ ဝါ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရေ အပက္ကောသာပနံ ဧတ္ထ အကိရိယာ။ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဓမ္မဿ ဆန္နံ ဝါစာနံ ဥပရိ ဒေသနာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏော မာတုဂါမော၊ ဣရိယာပထပအဝတ္တနာဘာဝေါ၊ ဝိညူပုရိသာဘာဝေါ၊ အပဉှဝိဿဇ္ဇနာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၇။ အဋ္ဌမေ အန္တရာတိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလတော ပုဗ္ဗေပိ။ အတိကဍ္ဎိယမာနေနာတိ ‘‘ဝဒထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ တုမှေဟိ အဓိဂတ’’န္တိ ဧဝံ နိပ္ပီဠိယမာနေန အတိဗဒ္ဓိယမာနေန။ တထာရူပေ ပစ္စယေ သတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ သုတပရိယတ္တိသီလဂုဏန္တိ ဧတ္ထ အတ္ထကုသလတာ သုတဂုဏော၊ ပါဠိပါဌကုသလတာ ပရိယတ္တိဂုဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘စိတ္တက္ခေပဿ ဝါ အဘာဝါ’’တိ ဣမိနာ ခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋတာပိ အရိယာနံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗေ ¶ အဝုတ္တေဟီတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ အဝုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ပဏ္ဏတ္တိအဇအာနနဝသေန ဧကန္တတော အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ အရိယာနံ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမာဘာဝါ။ ဈာနလာဘီနဉ္စ သတ္ထု အာဏာဝီတိက္ကမပဋိဃစိတ္တဿ ဈာနပရိဟာနတော ဘူတာရောစနံ န သမ္ဘဝတိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဘူတတာ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနာ၊ အနညာပဒေသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၈။ နဝမေ တတ္ထ ဘဝေယျာတိ တတ္ထ ကဿစိ မတိ ဧဝံ ဘဝေယျ။ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ ဥပပတ္တိတော ဒဠှံ ကတွာ ပတိဋ္ဌပေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၈၂။ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဉ္စ။ သေသာနီတိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ¶ ။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိ အဇ္ဈာစာရောဝ။ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နဿ ဘိက္ခုနော သဝတ္ထုကော သင်္ဃာဒိသေသော၊ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ၊ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၆။ ဒသမေ အပ္ပပံသုမတ္တိကာယ ပထဝိယာ အနာပတ္တိဝတ္ထုဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ဥပဍ္ဎပံသုမတ္တိကာယပိ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟေတံ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဇာတာဇာတဝိနိမုတ္တာယ တတိယပထဝိယာ အဘာဝတော။

ဝဋ္ဋတီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာတိ ဩကာသဿ အနိယမိတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ ဝလ္လိံ ခဏာတိ ပထဝီခဏနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ၊ န ဘူတဂါမသိက္ခာပဒေန။ ဥဘယမ္ပိ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တေ ပန ဒွေပိ ပါစိတ္တိယာ ဟောန္တိ။ ဥဒကပပ္ပဋကောတိ ဥဒကေ အန္တောဘူမိယံ ပဝိဋ္ဌေ တဿ ဥပရိဘာဂံ ဆာဒေတွာ တနုကပံသု ဝါ မတ္တိကာ ဝါ ပဋလံ ဟုတွာ ပတမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မိံ ဥဒကေ သုက္ခေပိ တံ ပဋလံ ဝါတေန စလမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ။

အကတပဗ္ဘာရေတိ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာဒိသေ ဧဝ ဟိ ဝမ္မိကဿ သမ္ဘဝေါတိ။ မူသိကုက္ကရံ နာမ မူသိကာဟိ ခနိတွာ ဗဟိ ကတပံသုရာသိ။ အစ္ဆဒနန္တိအာဒိဝုတ္တတ္တာ ဥဇုကံ အာကာသတော ပတိတဝဿောဒကေန ဩဝဋ္ဌမေဝ ဇာတပထဝီ ဟောတိ၊ န ဆဒနာဒီသု ပတိတွာ တတော ပဝတ္တဥဒကေန တိန္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဏ္ဍပတ္ထမ္ဘန္တိ သာခါမဏ္ဍပတ္ထမ္ဘံ။ ဥစ္စာလေတွာတိ ဥက္ခိပိတွာ။ တတောတိ ပုရာဏသေနာသနတော။

၈၈။ မဟာမတ္တိကန္တိ ဘိတ္တိလေပနံ။ ဇာတပထဝိတာ၊ တထာသညိတာ၊ ခဏနခဏာပနာနံ အညတရန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၈၉။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တောတိ သာခဋ္ဌကဝိမာနေ သာခါယ ဆိဇ္ဇမာနာယ ဆိဇ္ဇန္တေ တတ္ထ အဆေဒနတ္ထာယ ဒေဝတာယ ဥပနီတံ ပုတ္တံ ဒိသွာပိ ကုဌာရိနိက္ခေပဝေဂံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တောတိ အတ္ထော။ ရုက္ခဓမ္မေတိ ရုက္ခဿ ပဝတ္တိယံ။ ရုက္ခာနံ ဝိယ ဆေဒနာဒီသု အကုပ္ပနဉှိ ရုက္ခဓမ္မော နာမ။

ဥပ္ပတိတန္တိ ဥပ္ပန္နံ။ ဘန္တန္တိ ဓာဝန္တံ။ ဝါရယေတိ နိဂ္ဂဏှေယျ။ ဣတရောတိ ဥပ္ပန္နံ ကောဓံ အနိဂ္ဂဏှန္တော ရာဇဥပရာဇာဒီနံ ရသ္မိမတ္တဂ္ဂါဟကဇနော ဝိယ န ဥတ္တမသာရထီတိ အတ္ထော။ ဝိသဋံ သပ္ပဝိသန္တိ သရီရေ ဒါဌာဝဏာနုသာရေန ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ ကဏှသပ္ပဝိသံ ဝိယ။ ဇဟာတိ ဩရပါရန္တိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသညောဇနာနိ တတိယမဂ္ဂေန ဇဟာတိ။ ‘‘ဩရပါရ’’န္တိ ဟိ ဩရိမတီရံ ဝုစ္စတိ ¶ ။ အထ ဝါ သောတိ တတိယမဂ္ဂေန ကောဓံ ဝိနေတွာ ဌိတော ဘိက္ခု အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဩရပါရံ ဇဟာတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဩရံ နာမ သကတ္တဘာဝေါ၊ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဝါ အာယတနာနိ။ ပါရံ နာမ ပရအတ္တဘာဝေါ၊ ဗာဟိရာနိ ဝါ အာယတနာနိ။ တဒုဘယေ ပန ဆန္ဒရာဂံ ဇဟန္တော ‘‘ဇဟာတိ ဩရိမပါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၉၀။ ဘဝန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ။ အဟုဝုန္တီတိ ဗဘူဝု။ တေနာဟ ‘‘ဇာတာ ဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ ဘူတာနံ ဂါမောတိ မဟာဘူတာနံ ဟရိတတိဏာဒိဘာဝေန သမဂ္ဂါနံ သမူဟော။ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ဂါမဿ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘူတာ ဧဝ ဝါ ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါတဗျ-သဒ္ဒဿ ပါ ပါနေတိ ဓာတွတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတာ’’တိ။ သာ စ ပါတဗျတာ ဆေဒနာဒိ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တဿာ…ပေ… ဘူတဂါမဿ ဇာတာ ဆေဒနာဒိပစ္စယာ’’တိ။

၉၁။ ဇာတ-သဒ္ဒေါ ဧတ္ထ ဝိဇာတပရိယာယောတိ ‘‘ပုတ္တံ ဝိဇာတာ ဣတ္ထီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပသူတဝစနောတိ အာဟ ‘‘ပသူတာနီ’’တိ၊ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလာနီတိ အတ္ထော။

တာနိ ¶ ဒဿေန္တောတိ တာနိ ဗီဇာနိ ဒဿေန္တော။ ကာရိယဒဿနမုခေနေဝ ကာရဏဉ္စ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တေန ဗီဇံ ဒဿိတ’’န္တိ။

၉၂။ ‘‘ဗီဇတော သမ္ဘူတော ဘူတဂါမော ဗီဇ’’န္တိ ဣမိနာ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ပဒုမဂစ္ဆတော နိဗ္ဗတ္တံ ပုပ္ဖံ ပဒုမ’’န္တိအာဒီသု ဝိယာယံ ဝေါဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ယံ ဗီဇံ ဘူတဂါမော နာမ ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယထာရုတန္တိ ယထာပါဌံ။

‘‘သဉ္စိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သရီရေ လဂ္ဂဘာဝံ ဉတွာပိ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ‘‘တံ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိသညာယ အဘာဝတော ဝဋ္ဋတိ။ အနန္တက-ဂ္ဂဟဏေန သာသပမတ္တိကာ ဂဟိတာ၊ နာမဉှေတံ တဿာ သေဝါလဇာတိယာ။ မူလပဏ္ဏာနံ အဘာဝေန ‘‘အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သော ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတောတိ။ အဝဍ္ဎမာနေပိ ဘူတဂါမမူလကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ နာဠိကေရဿ အာဝေဏိကံ ကတွာ ဝဒတိ။

သေလေယျကံ ¶ နာမ သိလာယ သမ္ဘူတာ ဧကာ ဂန္ဓဇာတိ။ ပုပ္ဖိတကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝိကသိတကာလတော ပဘုတိ။ ဆတ္တကံ ဂဏှန္တောတိ ဝိကသိတံ ဂဏှန္တော။ မကုဠံ ပန ရုက္ခတ္တစံ အကောပေန္တေနပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖုလ္လံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေနာတိ ဟတ္ထစာပလ္လေန။

‘‘ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ အတ္တနော ပိဝနပါနီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနာ ခါဒိတုကာမေနာ’’တိ။ ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတီတိ မူလံ အနောတာရေတွာ ပဏ္ဏမတ္တနိဂ္ဂမနမတ္တေနပိ ဝဍ္ဎတိ။ တတ္ထ ကပ္ပိယမ္ပိ အကရောန္တော ဆိန္နနာဠိကေရဝေဠုဒဏ္ဍာဒယော ကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေဝလံ စင်္ကမနာဓိပ္ပာယေန ဝါ မဂ္ဂဂမနာဓိပ္ပာယေန ဝါ အက္ကမန္တဿ၊ တိဏာနံ ဥပရိ နိသီဒနာဓိပ္ပာယေန နိသီဒန္တဿ စ ဒေါသော နတ္ထိ။

သမဏကပ္ပေဟီတိ သမဏာနံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေဟိ၊ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိပိ ကပ္ပိယဘာဝတော ‘‘သမဏကပ္ပာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ အဗီဇံ နာမ တရုဏအမ္ဗဖလာဒီနိ။ နိဗ္ဗဋ္ဋေတဗ္ဗံ ဝိယောဇေတဗ္ဗံ ဗီဇံ ယသ္မိံ၊ တံ ပနသာဒိ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇံ နာမ။ ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာဝါတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝသေန ဝုတ္တေပိ ဝစနက္ခဏေဝ အဂ္ဂိသတ္ထာဒိနာ ဗီဇဂါမေ ဝဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝစနတော ပန ပုဗ္ဗေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ဒွိဓာ အကတွာ ဆေဒနဘေဒနမေဝ ဒဿေတဗ္ဗံ။ ကရောန္တေန စ ဘိက္ခုနာ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ¶ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝုတ္တေယေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ကာရာပနဿ ပဌမမေဝ အဓိကတတ္တာ။ ‘‘ကဋာဟေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကဋာဟတော နီဟတာယ မိဉ္ဇာယ ဝါ ဗီဇေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဘူတဂါမော၊ ဘူတဂါမသညိတာ၊ ဝိကောပနံ ဝါ ဝိကောပါပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၄။ ဒုတိယေ အညံ ဝစနန္တိ ယံ ဒေါသဝိဘာဝနတ္ထံ ပရေဟိ ဝုတ္တဝစနံ တံ တဿ အနနုစ္ဆဝိကေန အညေန ဝစနေန ပဋိစရတိ။

၉၈။ ယဒေတံ ¶ အညေနညံ ပဋိစရဏဝသေန ပဝတ္တဝစနံ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဌပေတွာ အညံ ဝဒတိ ပကာသေတီတိ အညဝါဒကန္တိ အာဟ ‘‘အညေနညံ ပဋိစရဏဿေတံ နာမ’’န္တိ။ တုဏှီဘူတဿေတံ နာမန္တိ တုဏှီဘာဝဿေတံ နာမံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အညဝါဒကံ အာရောပေတုန္တိ အညဝါဒေ အာရောပေတုံ။ ဝိဟေသကန္တိ ဝိဟေသကတ္တံ။

၉၉။ ပါဠိယံ န ဥဂ္ဃာဋေတုကာမောတိ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမော။

၁၀၀။ အနာရောပိတေ အညဝါဒကေတိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပါဠိယံ အာဂတအညေနညပဋိစရဏဝသေန ယုဇ္ဇတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန ပန မုသာဝါဒေန အညေနညံ ပဋိစရန္တဿ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ၊ အာရောပိတေ ဣမိနာဝ ပါစိတ္တိယံ။ ကေစိ ပန ‘‘မုသာဝါဒပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယဒွယ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အာဒိကမ္မိကဿပိ မုသာဝါဒေ ဣမိနာဝ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မကမ္မေန အာရောပိတတာ၊ အာပတ္တိယာ ဝါ ဝတ္ထုနာ ဝါ အနုယုဉ္ဇိယမာနတာ၊ ဆာဒေတုကာမတာယ အညေနညံ ပဋိစရဏံ၊ တုဏှီဘာဝေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၃။ တတိယေ ¶ စိန္တာယနတ္ထဿ ဈေ-ဓာတုဿ အနေကတ္ထတာယ ဩလောကနတ္ထသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ဩလောကာပေန္တီ’’တိ။ ဆန္ဒာယာတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒေနာ’’တိ။

၁၀၅။ ဘိက္ခုံ လာမကတော စိန္တာပနတ္ထံ အညေသံ တံ အဝဏ္ဏကထနံ ဥဇ္ဈာပနံ နာမ။ အညေသံ ပန အဝတွာ အညမညံ သမုလ္လပနဝသေန ဘိက္ခုနော ဒေါသပ္ပကာသနံ ခိယျနံ နာမာတိ အယမေတေသံ ဘေဒေါ။

၁၀၆။ အညံ အနုပသမ္ပန္နံ ဥဇ္ဈာပေတီတိ အညေန အနုပသမ္ပန္နေန ဥဇ္ဈာပေတိ။ တဿ ဝါ တံ သန္တိကေတိ တဿ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ တံ သင်္ဃေန သမ္မတံ ဥပသမ္ပန္နံ ခိယျတိ။ ဣဓာပိ မုသာဝါဒေန ဥဇ္ဈာပနာဒီနံ သမ္ဘဝတော ဒုက္ကဋဋ္ဌာနာနိ စ အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိ စ ဣမိနာ ဧဝ သိက္ခာပဒေန ဝုတ္တာတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ မုသာဝါဒပါစိတ္တိယဿ အနိဝတ္တိတော။ ဓမ္မကမ္မေန သမ္မတတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ အဂတိဂမနာဘာဝေါ၊ တဿ အဝဏ္ဏကာမတာ၊ ယဿ သန္တိကေ ဝဒတိ။ တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ဥဇ္ဈာပနံ ဝါ ခိယျနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။

ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၀။ စတုတ္ထေ အပညာတေတိ အပ္ပသိဒ္ဓေ။ ဣမံ ပန အဋ္ဌ မာသေ မဏ္ဍပါဒီသု ဌပနသင်္ခါတံ အတ္ထဝိသေသံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတာ ပဌမမေဝ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌမာသေ’’တိအာဒိဝစနေန အနုပညတ္တိသဒိသေန ပကာသေတွာ ဝိသုံ အနုပညတ္တိ န ဝုတ္တာ။ ပရိဝါရေ ပနေတံ အနုဇာနနဝစနံ အနုပညတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဧကာ အနုပညတ္တီ’’တိ (ပရိ။ ၆၅-၆၇) ဝုတ္တံ။

နဝဝါယိမောတိ အဓုနာ သုတ္တေန ဝီတကစ္ဆေန ပလိဝေဌိတမဉ္စော။ ဩနဒ္ဓါတိ ကပ္ပိယစမ္မေန ဩနဒ္ဓါ။ တေ ဟိ ဝဿေန သီဃံ န နဿန္တိ။ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကော’’တိ ဣဒံ တဿ သုခပဋိပတ္တိဒဿနမတ္တံ၊ ဥက္ကဋ္ဌဿာပိ ပန စီဝရကုဋိ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကာယာနုဂတိကတ္တာတိ ဘိက္ခုနော တတ္ထေဝ နိသီဒနဘာဝံ ဒီပေတိ၊ တေန စ ဝဿဘယေန သယံ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ ¶ ။ အဗ္ဘောကာသိကာနံ တေမနတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒါယကေဟိ ဒိန္နမ္ပိ အတ္တာနံ ရက္ခန္တေန ရက္ခိတဗ္ဗမေဝ။

‘‘ဝလာဟကာနံ အနုဋ္ဌိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ’’တိ ဣမိနာ ဂိမှာနေပိ မေဃေ ဥဋ္ဌိတေ အဗ္ဘောကာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တတြ တတြာတိ စေတိယင်္ဂဏာဒိကေ တသ္မိံ တသ္မိံ အဗ္ဘောကာသေ နိယမေတွာ နိက္ခိတ္တာ။ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါတိ ယတ္ထ သမန္တတော သမ္မဇ္ဇိတွာ အင်္ဂဏမဇ္ဈေ သဗ္ဗဒါ ကစဝရဿ သင်္ကဍ္ဎနေန မဇ္ဈေ ဝါလိကာ သဉ္စိတာ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥစ္စဝတ္ထုပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခံ ဝါ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ကောဏေသု ဝါလိကာ သဉ္စိတာ၊ တတ္ထ တတော ပဋ္ဌာယ အပရဒိသာဘိမုခါ ဟရိတဗ္ဗာတိ ကေစိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနဿ ¶ ပဒဝဠဉ္ဇေန အဝိကောပနတ္ထာယ သယံ အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော ပါဒါဘိမုခံ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ‘‘မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝစနဿ ပယောဇနံ န ဒိဿတိ။

၁၁၁။ ဝင်္ကပါဒတာမတ္တေန ကုဠီရပါဒကဿ သေသေဟိ ဝိသေသော၊ န အဋနီသု ပါဒပ္ပဝေသနဝိသေသေနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဝါ ပန ကောစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာတိ ဥပသမ္ပန္နဿေဝ။

နိသီဒိတွာ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ မေဃုဋ္ဌာနာဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိ၊ တေန ပုနာဂန္တဗ္ဗမေဝ။ ကပ္ပံ လဘိတွာတိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ လဘိတွာ။

အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓောတိ အာဂန္တုကေသု ကိဉ္စိ အဝတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘အာဝါသိကာ ဧဝ ဥဒ္ဓရိဿန္တီ’’တိ ဂတေသုပိ အာဝါသိကာနမေဝ ပလိဗောဓော။ မဟာပစ္စရိဝါဒေ ပန ‘‘ဣဒံ အမှာက’’န္တိ အဝတွာပိ နိသိန္နာနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာဏတ္တိယာ ပညာပိတတ္တာပိ ဒုက္ကဋေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ဥဿာရကောတိ သရဘာဏကော။ သော ဟိ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ပါဠိပါဌံ သာရေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဥဿာရကောတိ ဝုစ္စတိ။

၁၁၂။ ဝဏ္ဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတာတိ ပဋခဏ္ဍာဒီဟိ သိဗ္ဗိတွာ ကတာ။ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာတိ စိမိလိကာယ သတိ တဿာ ဥပရိ၊ အသတိ သုဒ္ဓဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ။ ‘‘သီဟစမ္မာဒီနံ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌာဒီသု အတ္ထရိတွာ ပုန သံဟရိတွာ ဌပနာဒိဝသေန ¶ အတ္တနော အတ္ထာယ ပရိဟရဏမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ပန အတ္တနော ပရိဟရဏံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ခန္ဓကေ ဟိ ‘‘အန္တောပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဗဟိပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထာယ မဉ္စာဒီသု ပညပေတွာ ပရိဟရဏဝတ္ထုသ္မိံ –

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာစမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ ဗျဂ္ဃစမ္မံ ဒီပိစမ္မံ။ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၅) –

ပဋိက္ခေပေါ ¶ ကတော။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒါရုမယပီဌန္တိ ဖလကမယပီဌမေဝ။ ပါဒကထလိကန္တိ အဓောတပါဒံ ယသ္မိံ ဃံသန္တာ ဓောဝန္တိ၊ တံ ဒါရုဖလကာဒိ။

၁၁၃။ ‘‘အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီတိ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညေနပိ ကာရဏေန အနောတာပေန္တဿပိ အာဂမနေ သာပေက္ခဿ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘မဉ္စာဒီနံ သင်္ဃိကတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဒေသေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ၊ အပလိဗုဒ္ဓတာ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါ၊ နိရပေက္ခတာ၊ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဧဝမေတ္ထ နိရပေက္ခတာယ သဒ္ဓိံ ဆ အင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ။

ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ပဉ္စမေ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ပစ္စတ္ထရဏတ္ထာယေဝ ဌပိတာ ဥဂ္ဂတလောမာ အတ္ထရဏဝိသေသာ။ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ သေနာသနတောတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမသေနာသနတော။

၁၁၇။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သဝိသေသံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ရုက္ခမူလဿ ပါကဋတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပလုဇ္ဇတီတိ ဝိနဿတိ။

၁၁၈။ ယေန မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဝီနန္တိ၊ တံ မဉ္စပီဌကဝါနံ။ သိလုစ္စယလေဏန္တိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ‘‘အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏသေယျာ၊ တဿာ ¶ သင်္ဃိကတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝိဟာရေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ၊ အပလိဗုဒ္ဓတာ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါ၊ အနပေက္ခဿ ဒိသာပက္ကမနံ၊ ဥပစာရသီမာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ သတ္တ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၉။ ဆဋ္ဌေ ¶ အနုပဝိသိတွာတိ သမီပံ ပဝိသိတွာ။

၁၂၂။ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထူပစာရံ ဌပေတွာ။ သင်္ဃိကဝိဟာရတာ၊ အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝဇာနနံ၊ သမ္ဗာဓေတုကာမတာ၊ ဥပစာရေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၆။ သတ္တမေ ကောဋ္ဌကာနီတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာနိ။

၁၂၈။ ‘‘သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ အနနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ပါပဂရဟိတာယ ဟိ အကုပိတစိတ္တေန နိက္ကဍ္ဎာပေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ နတ္ထိ ‘‘ကုပိတော အနတ္တမနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ အညာပေက္ခာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ ပါဠိယံ ‘‘အလဇ္ဇိံ နိက္ကဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိတာယ အန္တရန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ အလဇ္ဇိတာဒိပစ္စယေနေဝ နိက္ကဍ္ဎနဿ အာရဒ္ဓတ္တာ။ သင်္ဃိကဝိဟာရော၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ဘဏ္ဍနကာရကဘာဝါဒိဝိနိမုတ္တတာ၊ ကောပေန နိက္ကဍ္ဎနံ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၉။ အဋ္ဌမံ ¶ ဥတ္တာနမေဝ။ သင်္ဃိကော ဝိဟာရော၊ အသီသဃဋ္ဋဝေဟာသကုဋိ၊ ဟေဋ္ဌာပရိဘောဂတာ၊ အပဋာဏိဒိန္နေ အာဟစ္စပါဒကေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ နဝမေ ¶ ‘‘မဟလ္လကော နာမ ဝိဟာရော သဿာမိကော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သညာစိကာယ ကုဋိယာ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ယဿာတိ ဝိဟာရဿ။ သာ အပရိပူရူပစာရာပိ ဟောတီတိ ဝိဝရိယမာနံ ကဝါဋံ ယံ ဘိတ္တိံ အာဟနတိ၊ သာ သာမန္တာ ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏာ ဥပစာရရဟိတာပိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာလောကံ ဝါတပါနံ သန္ဓေတိ ဃဋယတီတိ အာလောကသန္ဓီတိ ကဝါဋံ ဝုစ္စတိ။ ဒွါရဝါတပါနူပစာရတော အညတ္ထ ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပနာဒိံ ကရောန္တဿ ပိဏ္ဍဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။

ကေစိ ပန ‘‘ပါဠိယံ ပါစိတ္တိယဿ အဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ သံဝိဓာတဗ္ဗံ။ ဟရိတေ ဌိတော အဓိဋ္ဌာတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဟရိတယုတ္တေ ခေတ္တေ ဌတွာ ဆာဒေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘တာဒိသေ ခေတ္တေ ဝိဟာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပါဠိယာ န သမေတိ။

၁၃၆။ ဥဇုကမေဝ ဆာဒနန္တိ ဆာဒနမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပိဋ္ဌိဝံသကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာဒိ၊ တာဝ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ဥဇုကံ ဆာဒနံ။ ဣမိနာ ပန ယေန သဗ္ဗသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကဝါရံ ဆာဒိတေ တံ ဆာဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ‘‘ဒွေ မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိယာယေန ဆာဒနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေသီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ စ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ဆဒနံ ဆဒနူပရိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ သမေတိ။

ပါဠိယံ ‘‘မဂ္ဂေန ဆာဒေန္တဿ ပရိယာယေန ဆာဒေန္တဿာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ၊ တိဏပဏ္ဏေဟိ စ ဆာဒနပ္ပကာရဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပန္တိယာ ဆာဒိတဿ ဆဒနဿ ဥပရိ ဆဒနမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ ဥဇုကမေဝ ဧကဝါရံ ဆာဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ‘ဒွေ မဂ္ဂေ’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ၊ န ပန သကလဝိဟာရဆာဒနံ။ ဧသ နယော ပရိယာယေန ဆာဒနေပီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပါဠိအဋ္ဌကထာဟိ န သမေတိ။

တတိယာယ မဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ တတိယာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ တတိယံ မဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တိဏပဏ္ဏေဟိ လဗ္ဘတီတိ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဆာဒေတွာ ဥပရိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကေဝလံ ¶ တိဏကုဋိယာ ဟိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနန္တိ မဂ္ဂဝသေန ဆာဒိတာနံ တိဏ္ဏံ ဆဒနာနံ။ တိဏ္ဏံ ပရိယာယာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ မဟလ္လကဝိဟာရတာ၊ အတ္တနော ဝါသာဂါရတာ၊ ဥတ္တရိ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄၀။ ဒသမေ မာတိကာယံ သပ္ပာဏကဥဒကံ တိဏေန ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ သိဉ္စေယျ၊ ဆဍ္ဍေယျာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဗဟိ သိဉ္စေယျ၊ တသ္မိဉ္စ ဥဒကေ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ အာဟရိတွာ ပက္ခိပေယျာတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘သကဋဘာရမတ္တဉ္စေပီ’’တိအာဒိ။ ဣဒန္တိ တိဏမတ္တိကပက္ခိပနဝိဓာနံ။ ဝုတ္တန္တိ မာတိကာယံ ‘‘တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာသု ဝါ ဝုတ္တံ။

ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ဗာဟိရပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တဒုဘယမ္ပိ ‘‘သပ္ပာဏက’’န္တိ ကတွာ ဝဓကစိတ္တံ ဝိနာဝ သိဉ္စနေ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဓကစိတ္တေ ပန သတိ သိက္ခာပဒန္တရေနေဝ ပါစိတ္တိယံ၊ န ဣမိနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒကဿ သပ္ပာဏကတာ၊ ‘‘သိဉ္စနေန ပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ဇာနနံ၊ တာဒိသမေဝ စ ဥဒကံ ဝိနာ ဝဓကစေတနာယ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တိဏာဒီနံ သိဉ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သေနာသနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

‘‘ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ’’တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

၁၄၄။ တတိယဝဂ္ဂဿ ¶ ¶ ပဌမေ တိရစ္ဆာနဘူတန္တိ တိရောကရဏဘူတံ၊ ဗာဟိရဘူတန္တိ အတ္ထော။ သမိဒ္ဓါတိ ပရိပုဏ္ဏော။ သဟိတတ္ထော အတ္ထယုတ္တော။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာဒိနာ ဂမ္ဘီရော။

၁၄၅-၁၄၇။ ပရတောတိ ဥတ္တရိ။ ကရောန္တောဝါတိ ပရိဗာဟိရေ ကရောန္တော။ ဝိဘင်္ဂေတိ ဈာနဝိဘင်္ဂေ။ စရဏန္တိ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ပါဒံ။

ယဒဿာတိ ယံ အဿ။ ဓာရေတီတိ အဝိနဿမာနံ ဓာရေတိ။ ပရိကထနတ္ထန္တိ ပကိဏ္ဏကကထာဝသေန ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မကထနတ္ထံ။ တိဿော အနုမောဒနာတိ သင်္ဃဘတ္တာဒီသု ဒါနာနိသံသပ္ပဋိသံယုတ္တာ နိဓိကုဏ္ဍသုတ္တာဒိ (ခု။ ပါ။ ၈။၁ အာဒယော) -အနုမောဒနာ၊ ဂေဟပ္ပဝေသမင်္ဂလာဒီသု မင်္ဂလသုတ္တာဒိ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ မင်္ဂလသုတ္တ) -အနုမောဒနာ၊ မတကဘတ္တာဒိအမင်္ဂလေသု တိရောကုဋ္ဋာဒိ (ခု။ ပါ။ ၇။၁ အာဒယော၊ ပေ။ ဝ။ ၁၄ အာဒယော) -အနုမောဒနာတိ ဣမာ တိဿော အနုမောဒနာ။ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယောတိ ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝဂ္ဂေ (ပရိ။ ၄၈၂ အာဒယော) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော။ သမာဓိဝသေနာတိ သမထပုဗ္ဗကဝသေန။ ဝိပဿနာဝသေန ဝါတိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒိကာယ သုက္ခဝိပဿနာယ ဝသေန။ အတ္တနော သီလရက္ခဏတ္ထံ အပရာနပေက္ခတာယ ယေန ကာမံ ဂန္တုံ စတဿော ဒိသာ အရဟတိ၊ အဿ ဝါ သန္တိ၊ တာသု ဝါ သာဓူတိ စာတုဒ္ဒိသော။

အဘိဝိနယေတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသင်္ခါတေ သံဝရဝိနယေ၊ တပ္ပကာသကေ ဝါ ဝိနယပိဋကေ။ ဝိနေတုန္တိ သိက္ခာပေတုံ ပကာသေတုံ။ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာတိ ပါဌတော စ အတ္ထတော စ ပဂုဏာ မုခေ သန္နိဓာပနဝသေန ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ။ အတ္ထမတ္တဝသေနပေတ္ထ ယောဇနံ ကရောန္တိ။ အဘိဓမ္မေတိ လက္ခဏရသာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္နေ နာမရူပဓမ္မေ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ မဟာထေရာ ပရိယတ္တိအနန္တရဓာနာယ ဧကေကဿ ဂဏဿ ဒီဃနိကာယာဒိဧကေကဓမ္မကောဋ္ဌာသံ နိယျာတေန္တာ ‘‘တုမှေ ဧတံ ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ပရိဟရထ၊ သက္ကောန္တာ ဥတ္တရိပိ ဥဂ္ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ သကလဓမ္မံ ဂန္ထဝသေန နိယျာတေန္တိ၊ တတ္ထ တေ စ ဘိက္ခူ ဂန္ထနာမေန ဒီဃဘာဏကာ မဇ္ဈိမဘာဏကာတိ ဝေါဟရီယန္တိ၊ တေ စ ¶ အတ္တနော ဘာရဘူတံ ကောဋ္ဌာသံ ပရိစ္စဇိတွာ အညံ ¶ ဥဂ္ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သစေ မဇ္ဈိမဘာဏကော ဟောတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါတိ မဟာဝဂ္ဂတော ဟေဋ္ဌိမာ သဂါထကဝဂ္ဂေါ (သံ။ နိ။ ၁။၁ အာဒယော)၊ နိဒါနဝဂ္ဂေါ (သံ။ နိ။ ၂။၁ အာဒယော)၊ ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ (သံ။ နိ။ ၃။၁ အာဒိယော) ဣမေ တယော ဝဂ္ဂါ။ တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာတိ ဧကကနိပါတဒုကနိပါတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဇာတကဘာဏကေန အတ္တနော ဇာတကေန သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ အဓိပ္ပာယော။ တတော တတောတိ ဒီဃနိကာယာဒိတော။ ဥစ္စိနိတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ၊ ဘိက္ခုနောပိ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိအာဒိကုသလတာယ စ န ဟောတီတိ ‘‘တံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။ အဘိဓမ္မေ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဝိနယေ ကုသလတ္တိကာဒိဝိဘာဂေါ၊ သုတ္တန္တေသု သမထဝိပဿနာမဂ္ဂေါ စ အဘိဓမ္မပါဌံ ဝိနာ န ဝိညာယတိ၊ အန္ဓကာရေ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တဝိနယာနံ ဂဟဏဝသေန အဘိဓမ္မဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တမေဝါတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ‘‘ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဗျဉ္ဇနံ ခါဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အဝုတ္တမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ တဒဝိနာဘာဝတော၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယာတိ ပရိမဏ္ဍလာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ပဒေသု သိထိလဓနိတာဒိဗျဉ္ဇနာနိ ယဿံ၊ တာယ။ ပုရဿ ဧသာတိ ပေါရီ၊ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ အနေလဂဠာယာတိ ဧတ္ထ ဧလာတိ ခေဠံ တဂ္ဂဠနဝိရဟိတာယ။ ကလျာဏဝါက္ကရဏောတိ ဧတ္ထ ဝါစာ ဧဝ ဝါက္ကရဏံ၊ ဥဒါဟရဏဃောသော။ ကလျာဏံ မဓုရံ ဝါက္ကရဏမဿာတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော။ ဥပသမ္ပန္နာယ မေထုနေနေဝ အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ န သိက္ခမာနာသာမဏေရီသူတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂံ ဝါ’’တိအာဒိ။

၁၄၈။ ဂရုကေဟီတိ ဂရုကဘဏ္ဍေဟိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ ဝါ ပဉ္စသတသာကိယာနိယော ဝါ။ ဧတာ ပန ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဩဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။

၁၄၉။ န နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာတိ နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဂန္တုကာမာ န ဟောန္တိ၊ တတ္ထေဝ ဝသိတုကာမာ ဟောန္တီတိ ¶ အတ္ထော။ ယတောတိ ဘိက္ခုနုပဿယတော။ ယာစိတွာတိ ‘‘တုမှေဟိ အာနီတဩဝါဒေနေဝ မယမ္ပိ ဝသိဿာမာ’’တိ ယာစိတွာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုနုပဿယေ။ အဘိက္ခုကာဝါသေ ဝဿံ ဝသန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ၊ အပဂစ္ဆန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။

ဣမာသု ¶ ကတရာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော အာဟ ‘‘သာ ရက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ။ သာ ဝဿာနုဂမနမူလိကာ အာပတ္တိ ရက္ခိတဗ္ဗာ၊ ဣတရာယ အနာပတ္တိကာရဏံ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အာပဒါသု ဟီ’’တိအာဒိ။

ဩဝါဒတ္ထာယာတိ ဩဝါဒေ ယာစနတ္ထာယ။ ဒွေ တိဿောတိ ဒွီဟိ တီဟိ၊ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒဇနကေန ကာယကမ္မာဒိနာ။ သမ္ပာဒေတူတိ တိဝိဓံ သိက္ခံ သမ္ပာဒေတု။ အသမ္မတတာ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ ဩဝါဒဝသေန အဋ္ဌဂရုဓမ္မဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅၃။ ဒုတိယေ ကောကနဒန္တိ ပဒုမဝိသေသံ၊ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ၊ ဧဝံ ဖုလ္လမုခပဒုမံ အဝီတဂုဏဂန္ဓံ နိမ္မလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စံ ဝိယ စ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ တတော ဧဝ ဝိရောစမာနံ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဇုတိယာ အင်္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။ ရဇောဟရဏန္တိ သရီရေ ရဇံ ပုဉ္ဆတီတိ ရဇောဟရဏန္တိ ပုဉ္ဆနစောဠဿ နာမံ။ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာ ဘာသိတဂါထာ ဩဘာသဂါထာ နာမ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၈၆) ပန ‘‘ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဩဘာသဂါထာ ဝုတ္တာ၊ န ပနေသာ ‘‘အဓိစေတသော’’တိ ဂါထာ။ အယဉ္စ စူဠပန္ထကတ္ထေရဿ ဥဒါနဂါထာတိ ဥဒါနပါဠိယံ နတ္ထိ၊ ဧကုဒါနိယတ္ထေရဿ (ထေရဂါ။ ၁။၆၇ ဧကုဒါနိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) နာယံ ဥဒါနဂါထာတိ တတ္ထ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ပါဠိယာ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ ထေရဿာပိ ဥဒါနဂါထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ စ အဂရုဓမ္မေနာပိ ဩဝဒတော ¶ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အတ္ထင်္ဂတသူရိယတာ၊ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ တတိယံ ¶ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပဿယူပဂမနံ၊ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၄။ စတုတ္ထေ အာမိသနိရပေက္ခမ္ပိ အာမိသဟေတု ဩဝဒတီတိသညာယ ဘဏန္တဿပိ အနာပတ္တိ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ အနာမိသန္တရတာ၊ အဝဏ္ဏကာမတာယ ဧဝံ ဘဏနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၉။ ပဉ္စမံ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၇၆။ ဆဋ္ဌေ ကထိနဝတ္တန္တိ ကထိနမာသေ စီဝရံ ကရောန္တာနံ သဗြဟ္မစာရီနံ သဟာယဘာဝူပဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝဉ္စေတွာတိ ‘‘တဝ ဉာတိကာယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သုတွာ တေ အညာတိကသညိနော အဟေသုန္တိ အာဟ ‘‘အကပ္ပိယေ နိယောဇိတတ္တာ’’တိ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တကတာ၊ နိဝါသနပါရုပနူပဂတာ၊ ဝုတ္တနယေန သိဗ္ဗနံ ဝါ သိဗ္ဗာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၃။ သတ္တမေ ¶ ပါဠိယံ ဂစ္ဆာမ ဘဂိနိ ဂစ္ဆာမာယျာတိ ဘိက္ခုပုဗ္ဗကံ သံဝိဓာနံ၊ ဣတရံ ဘိက္ခုနိပုဗ္ဗကံ ¶ ။ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ဧကတော အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ။ ဟိယျောတိ သုဝေ။ ပရေတိ တတိယေ ဒိဝသေ။

ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရောတိ ပါဒဂမနေ ပက္ခဂမနေတိ ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရော။ ဥပစာရော န လဗ္ဘတီတိ ယော ပရိက္ခိတ္တာဒိဂါမဿ ဧကလေဍ္ဍုပါတာဒိဥပစာရော ဝုတ္တော၊ သော ဣဓ န လဗ္ဘတိ အာသန္နတ္တာ။ ဧတေန စ အန္တရဃရေယေဝေတ္ထ ဂါမောတိ အဓိပ္ပေတော၊ န သကလံ ဂါမခေတ္တံ။ တတ္ထာပိ ယတ္ထ ဥပစာရော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဥပစာရောက္ကမနေ ဧဝ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ရတနမတ္တန္တရော’’တိအာဒိ။ ဥပစာရောက္ကမနဉ္စေတ္ထ ဥပစာရဗ္ဘန္တရေ ပဝိသနမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ အပ္ပဝိသိတွာပိ ဥပစာရတော ဗဟိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တောပိ မဂ္ဂဿ ဒွီသု ပဿေသု အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတံ ဂါမူပစာရံ သဗ္ဗံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိစ္စေဝ ဝုစ္စတိ။ အဒ္ဓယောဇနတော ဗဟိ ဂတေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော န ဂါမူပစာရဂဏနာယ ကာရေတဗ္ဗော၊ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယေဝ ကာရေတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ သတိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ နာဝါယေဝ ဂါမတီရပဿေန ဂစ္ဆန္တဿ ဂါမူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ နာဝါယ ဂါမူပစာရဗ္ဘန္တရေ ပဝိသိတုံ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ သိင်္ဃာဋကံ။ ဧတ္ထန္တရေ သံဝိဒဟိတေတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တရထိကာဒီသု ဧဝ သံဝိဒဟနေ ဒုက္ကဋံ၊ အန္တရာမဂ္ဂေပီတိ အဓိပ္ပာယော။

အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿာတိ အသတိ ဂါမေ အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ။ ယသ္မိဉှိ ဂါမခေတ္တဘူတေပိ အရညေ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂါမော န ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဣဓ အဂါမကံ အရညန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဝိဉ္ဈာဋဝါဒယော။

၁၈၅။ ရဋ္ဌဘေဒေတိ ရဋ္ဌဝိလောပေ။ စက္ကသမာရုဠှာတိ ဣရိယာပထစက္ကံ၊ သကဋစက္ကံ ဝါ သမာရုဠှာ။ ဒွိန္နမ္ပိ သံဝိဒဟိတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ၊ အဝိသင်္ကေတံ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အနာပဒါ၊ ဂါမန္တရောက္ကမနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမော ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန မာတုဂါမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ။

သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၉။ အဋ္ဌမေ ¶ ဧကံ တီရံ…ပေ… နိရန္တရန္တိ နဒိတော အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ပဒေသေ နိဝိဋ္ဌဂါမေဟိ ¶ နိရန္တရတာ ဝုတ္တာ။ ဧကံ အဂါမကံ အရညန္တိ တထာ နိဝိဋ္ဌဂါမာဘာဝေန ဝုတ္တံ။ အဂါမကတီရပဿေနာတိအာဒိ ပန အတိရေကအဒ္ဓယောဇနဝိတ္ထတံ နဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော ဦနဝိတ္ထာရာယ ဟိ နဒိယာ မဇ္ဈေနာပိ ဂမနေ တီရဒွယဿာပိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂတတ္တာ ဂါမန္တရဂဏနာယ၊ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ စ အာပတ္တိယော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ‘‘ယောဇနဝိတ္ထတာ…ပေ… အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဟိ ယောဇနတော ဦနာယ နဒိယာ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတတီရဝသေနေဝ အာပတ္တိဂဏနံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ‘‘သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သမုဒ္ဒတဠာကာဒီသု ပါစိတ္တိယံ န ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ကီဠာပုရေက္ခာရဿ တတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပဌမံ ကီဠာပုရေက္ခာရဿာပိ ပစ္ဆာ နာဝါယ နိဒ္ဒုပဂတဿ၊ ယောနိသော ဝါ မနသိ ကရောန္တဿ ဂါမန္တရောက္ကမနာဒီသုပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတာ၊ တိစိတ္တတာ စဿ သိက္ခာပဒဿ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၇။ နဝမေ ပါဠိယံ ‘‘သိက္ခမာနာ…ပေ… ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ ကတဝိညတ္တိပရိကထာဒီဟိ ဥပ္ပန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစိတတာ၊ တထာ ဇာနနံ၊ ဂိဟိသမာရမ္ဘာဘာဝေါ၊ ဘောဇနတာ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဒသမေ ¶ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေနာတိ မာတုဂါမေန ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန အစေလကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမမ္ပိ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တေသု စတုတ္ထတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၂၀၆။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဣမေသံယေဝါတိ ဣမေသံ ပါသဏ္ဍာနံယေဝ။ ဧတ္တကာနန္တိ ဣမသ္မိံ ပါသဏ္ဍေ ဧတ္တကာနံ။

၂၀၈။ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဝါ အာဂစ္ဆန္တော ဝါ’’တိ ဣဒံ အဒ္ဓယောဇနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညေ ဥဒ္ဒိဿ ပညတ္တဉ္စ ဘိက္ခူသု အပ္ပသန္နေဟိ တိတ္ထိယေဟိ သာမညတောပိ ပညတ္တမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အာဝသထပိဏ္ဍတာ၊ အဂိလာနတာ၊ အနုဝသိတွာ ဘောဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၀၉။ ဒုတိယေ အဘိမာရေတိ အဘိဘဝိတွာ ဘဂဝန္တံ မာရဏတ္ထာယ ပယောဇိတေ ဓနုဓရေ။ နနု ‘‘ရာဇာနမ္ပိ မာရာပေသီ’’တိ ဝစနတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အဇာတသတ္တုနော ကာလေ ပညတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ပါဠိယံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော မာဂဓဿ…ပေ… ဉာတိသာလောဟိတော အာဇီဝကေသု ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ…ပေ… ဗိမ္ဗိသာရံ ဧတဒဝေါစာ’’တိအာဒိ ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ။ သော ကိရ အာဇီဝကော ဗိမ္ဗိသာရကာလတော ပဘုတိ အန္တရန္တရာ ဘိက္ခူ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒေန္တော အဇာတသတ္တုကာလေပိ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တေပိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ၊ ဘိက္ခူ စ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ နိဝါရေသုံ။ တသ္မာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ဝတ္ထု ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၅။ အညမညံ ¶ ဝိသဒိသံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ ဝိရဇ္ဇတော အာဂတာ ဝေရဇ္ဇကာ။ တေ စ ယသ္မာ ဇာတိဂေါတ္တာဒိတော နာနာဝိဓာ၊ တသ္မာ နာနာဝေရဇ္ဇကေတိပိ အတ္ထော။

၂၁၇-၈။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝိညတ္တိတော ဂဏဘောဇနတ္ထတာ သိဒ္ဓါတိ တံ အဝတွာ ပဒဘာဇနေ အသိဒ္ဓမေဝ နိမန္တနတော ဂဏဘောဇနံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဒွီဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိ။ ¶ ‘‘ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘောဇနံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိသာမညနာမေနာပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ အဒ္ဓါနဂမနာဒိဝတ္ထူသု ‘‘ဣဓေဝ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ ကုက္ကုစ္စာယနံ၊ တမ္ပိ ဩဒနာဒိနာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထံ အမုဉ္စိတွာ ဧကတော ဌတွာ ဂဏှန္တိ။

‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိ (ဝဏ္ဏနာ) ယံ ‘‘တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနော ဝုတ္တတ္တာ စ ဘောဇနနာမေန ဝိညတ္တမေဝ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အညေန ဝိညတ္တမ္ပိ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိသုံ ဂဟိတံ ပန ဝိညတ္တံ ဘုဉ္ဇတော ပဏီတဘောဇနာဒိသိက္ခာပဒေဟိ အာပတ္တိ ဧဝ။

အာဂန္တုကပဋ္ဋန္တိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အနွာဓိံ အာရောပေတွာ ကရဏစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဌပေတီတိ ဧကံ အန္တံ စီဝရေ ဗန္ဓနဝသေန ဌပေတိ။ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗတီတိ တဿေဝ ဒုတိယအန္တံ ပရိဝတ္တိတွာ အာဟတံ သိဗ္ဗတိ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဗန္ဓတီတိ စီဝရေန လဂ္ဂံ ကရောန္တော ပုနပ္ပုနံ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေန ဗန္ဓတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ ပမာဏေန ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ဃဋ္ဋေတိ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ ဂုဏာဒိဘာဝေန ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ အနေကဂုဏသုတ္တံ ဟတ္ထေန ဝါ စက္ကဒဏ္ဍေန ဝါ ဝဋ္ဋေတိ ဧကတ္တံ ကရောတိ။ ပရိဝတ္တနံ ကရောတီတိ ပရိဝတ္တနဒဏ္ဍယန္တကံ ကရောတိ၊ ယသ္မိံ သုတ္တဂုဠံ ပဝေသေတွာ ဝေဠုနာဠိကာဒီသု ဌပေတွာ ပရိဗ္ဘမာပေတွာ သုတ္တကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာကဍ္ဎန္တိ။

၂၂၀။ အနိမန္တိတစတုတ္ထန္တိ အနိမန္တိတော စတုတ္ထော ယဿ ဘိက္ခုစတုက္ကဿ၊ တံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ စတုက္ကာန’’န္တိ။ သမ္ပဝေသေတွာတိ တေဟိ ယောဇေတွာ။ ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ နိမန္တိတသင်္ဃော န ဟောတီတိ အတ္ထော။

အဓိဝါသေတွာ ¶ ဂတေသူတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယနိမန္တနာဓိဝါသနက္ခဏေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဝိညတ္တိတော ပသဝနေ ပန ဝိညတ္တိက္ခဏေ ဣတရသိက္ခာပဒေဟိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိမန္တနံ သာဒိယထာတိ နိမန္တနဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဏှထ။ တာနိ စာတိ ကုမ္မာသာဒီနိ စ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကေန ပစ္ဆာ ဂဟိတတ္တာ ဧကတော န ဂဟိတာနိ။

‘‘ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ…ပေ… မောစေတဗ္ဗာ’’တိ ဧတေန ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန အကပ္ပိယနိမန္တနေ သာဒိတေ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဒိတံ ဟောတိ။ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ ဂဏဘောဇနာပတ္တိ စ ဟောတီတိ ¶ ဒဿေတိ။ ဒူတဿ ဒွါရေ အာဂန္တွာ ပုန ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝစနဘယေန ‘‘ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏဘောဇနတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၂၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာတိ ကုလပဋိပါဋိယာ ဒါတဗ္ဗာ ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာ န ဌိတာ၊ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ နိရန္တရပ္ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ဗဒရဖလာနိ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကယာဂုအာဒိကံ ‘‘ဗဒရသာဠဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ပါဠိယံ ပရမ္ပရဘောဇနေတိ ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော၊ တဿ ဘောဇနတော ပရဿ ဘောဇနဿ ဘုဉ္ဇနေ။ ဝိကပ္ပနာဝ ဣဓ အနုပညတ္တိဝသေန မာတိကာယံ အနာရောပိတာပိ ပရိဝါရေ ‘‘စတဿော အနုပညတ္တိယော’’တိ (ပရိ။ ၈၆) အနုပညတ္တိယံ ဂဏိတာ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာယံ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ ပစ္ဆာ ကထနေန ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပတိဋ္ဌပိတာ၊ တထာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာပိ ဂဟေတဗ္ဗာဝ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ’’တိအာဒိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

၂၂၉။ ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါတိ ပဉ္စဘောဇနာမိသံ ဘတ္တတော ဥပရိ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ အဘောဇနတ္တာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပိဝတောပိ အနာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တေနာ’’တိအာဒိ။

ဝိကပ္ပနာယ ¶ အကရဏတော အကိရိယာဝသေန ဣဒံ ဝါစာယပိ သမုဋ္ဌိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ။ ပရမ္ပရဘောဇနတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃၁။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ပဋိယာလောကန္တိ ပစ္ဆိမဒိသံ၊ ပစ္ဆာဒိသန္တိ အတ္ထော။ အပါထေယျာဒိအတ္ထာယ ¶ ပဋိယာဒိတန္တိသညာယ ဂဏှန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဧဝ အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထေ ဒေဟီ’’တိ ဝစနေနာပိ အာပဇ္ဇနတော ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တလက္ခဏပူဝမန္ထတာ၊ အသေသကတာ၊ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဂမနတာ၊ အညာတကာဒိတာ၊ အတိရေကပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃၇။ ပဉ္စမေ ‘‘တိ-ကာရံ အဝတွာ’’တိ ဣမိနာ ကာတဗ္ဗသဒ္ဒသာမတ္ထိယာ လဒ္ဓံ ဣတိ-ပဒံ ကတကာလေ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန အဇာနန္တေဟိ ဣတိ-သဒ္ဒေ ပယုတ္တေပိ အတိရိတ္တံ ကတမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၃၈-၉။ ‘‘ပဝါရိတော’’တိ ဣဒဉ္စ ကတ္တုအတ္ထေ နိပ္ဖန္နန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကတပဝါရဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘုတ္တာဝီ-ပဒဿ နိရတ္ထကဘာဝမေဝ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာဟီတိ ပုထုကာဟိ။ သတ္တုမောဒကောတိ သတ္တုံ တေမေတွာ ကတော အပက္ကော။ သတ္တုံ ပန ပိသိတွာ ပိဋ္ဌံ ကတွာ တေမေတွာ ပူဝံ ကတွာ ပစန္တိ၊ တံ န ပဝါရေတိ။ ‘‘ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတမေဝ ပဋိက္ခိပတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယံ ယံ အလဇ္ဇိသန္တကံ ဝါ အတ္တနော အပါပုဏကသင်္ဃိကာဒိံ ဝါ ပဋိက္ခေပတော ပဝါရဏာ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အာသန္နတရံ အင်္ဂန္တိ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌတွာ ဩနမိတွာ ဒေန္တဿ သီသံ အာသန္နတရံ ဟောတိ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။

အပနာမေတွာတိ ¶ အဘိမုခံ ဟရိတွာ။ ‘‘ဣမံ ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတီတိ ကိဉ္စိ အနာမေတွာ ဝဒတိ။ ကေဝလံ ဝါစာဘိဟာရဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ ဂဏှထာတိ ဂဟေတုံ အာရဒ္ဓံ ကဋစ္ဆုနာ အနုက္ခိတ္တမ္ပိ ပုဗ္ဗေပိ ဧဝံ အဘိဟဋတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ‘‘အဘိဟဋာဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓဋမတ္တေတိ ဘာဇနတော ဝိယောဇိတမတ္တေ။ ဒွိန္နံ သမဘာရေပီတိ ပရိဝေသကဿ စ အညဿ စ ဘတ္တပစ္ဆိဘာဇနဝဟနေ သမကေပီတိ အတ္ထော။

ရသံ ဂဏှထာတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ မံသရသဿ အပဝါရဏာဇနကဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ပဋိက္ခိပတော ¶ ပဝါရဏာ န ဟောတိ။ မစ္ဆရသန္တိအာဒီသု မစ္ဆော စ ရသဉ္စာတိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ဝတ္ထုနောပိ တာဒိသတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိပိ အဝတွာ တုဏှီဘာဝေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတောပိ ဟောတိ ဧဝ။ ကရမ္ဗကောတိ မိဿကာဓိဝစနမေတံ။ ယဉှိ ဗဟူဟိ မိဿေတွာ ကရောန္တိ၊ သော ‘‘ကရမ္ဗကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဥဒ္ဒိဿ ကတ’’န္တိ မညမာနောတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုနော ကပ္ပိယတ္တာ ‘‘ပဝါရိတောဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ ဥဒ္ဒိဿ ကတမေဝ ဟောတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ‘‘ယေနာပုစ္ဆိတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသန္တိ ဘတ္တဿ ဗဟုတရဘာဝေန ပဝါရဏာသမ္ဘဝကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ၊ အညထာ ကရမ္ဗကေပိ မစ္ဆာဒိဗဟုဘာဝေ ပဝါရဏာ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ စေတ္ထ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ၊ ဧဝံ ပရတော ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဉ္စ ‘‘ဣဒံ ပန ဘတ္တမိဿကမေဝါ’’တိအာဒိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ‘‘အပ္ပတရံ န ပဝါရေတီ’’တိ ဝစနေန န သမေတိ။ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ ဝါစာယ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ န ပန ကာယေန ရသာဒိံ ဝိယောဇေတွာတိ။ တထာ အဝိယောဇိတေပိ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာယ အသမ္ဘဝတော အပ္ပဝါရဏာပဟောဏကဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ဘတ္တမိဿကယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနာဒီသု ဝိယ၊ အညထာ ဝါ ဧတ္ထ ယထာ ပုဗ္ဗာပရံ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

နာဝါ ဝါ သေတု ဝါတိအာဒိမှိ နာဝါဒိအဘိရုဟနာဒိက္ခဏေ ကိဉ္စိ ဌတွာပိ အဘိရုဟနာဒိကာတဗ္ဗတ္တေပိ ဂမနတပ္ပရတာယ ဌာနံ နာမ န ဟောတိ၊ ဇနသမ္မဒ္ဒေန ပန အနောကာသာဒိဘာဝေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အစာလေတွာတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနတော ¶ အညသ္မိမ္ပိ ပဒေသေ ဝါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အပေသေတွာ တသ္မိံ ဧဝ ပန ဌာနေ ပရိဝတ္တေတုံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ပဿေနာ’’တိအာဒိ။

အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါတိ ကုလဒူသနာဒိနာ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဣမိနာ တေန မိဿံ ဩဒနာဒိ အတိရိတ္တံ ဟောတိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ယံ တတ္ထ အကပ္ပကတံ ကန္ဒဖလာဒိ၊ တံ အပနေတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗမေဝ။

သော ပုန ကာတုံ န လဘတီတိ တသ္မိညေဝ ဘာဇနေ ကရိယမာနံ ပဌမကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတီတိ ပုန သော ဧဝ ကာတုံ န လဘတိ၊ အညော လဘတိ။ အညေန ဟိ ကတတော အညော ပုန ကာတုံ ¶ လဘတိ။ အညသ္မိံ ပန ဘာဇနေ တေန ဝါ အညေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန အကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗံ၊ ယဉ္စ အကတံ၊ တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ ကတန္တိ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ကတံ။ သစေ ပန အာမိသသံသဋ္ဌာနီတိ ဧတ္ထ မုခါဒီသု လဂ္ဂမ္ပိ အာမိသံ သောဓေတွာဝ အတိရိတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၁။ ဝါစာယ အာဏာပေတွာ အတိရိတ္တံ အကာရာပနတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဝါရိတဘာဝေါ၊ အာမိသဿ အနတိရိတ္တတာ၊ ကာလေ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ဘုတ္တသ္မိ’’န္တိ မာတိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။ ပဝါရိတတာ၊ တထာသညိတာ၊ အာသာဒနာပေက္ခတာ၊ အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋပဝါရဏာ၊ ဘောဇနပအယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၇။ သတ္တမေ နဋာနံ နာဋကာတိ နဋနာဋကာ၊ သီတာဟရဏာဒီနိ။

၂၄၈-၉။ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထန္တိ ပူဝါဒိခါဒနီယေ ဝိဇ္ဇမာနခါဒနီယကိစ္စံ ခါဒနီယေဟိ ကာတဗ္ဗံ ဇိဃစ္ဆာဟရဏသင်္ခါတံ အတ္ထံ ပယောဇနံ နေဝ ဖရန္တိ ¶ န နိပ္ဖာဒေန္တိ။ ဧကသ္မိံ ဒေသေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ ဝါ အညသ္မိံ ဒေသေ ဥဋ္ဌိတဘူမိရသာဒိဘေဒေန အာဟာရကိစ္စံ အသာဓေန္တမ္ပိ ဝါ သမ္ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘တေသု တေသု ဇနပဒေသူ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကသ္မိံ ဇနပဒေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ သေသဇနပဒေသုပိ ဝိကာလေ န ကပ္ပတိ ဧဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ ၃။၂၄၈-၂၄၉) ဝဒန္တိ။ ပကတိအာဟာရဝသေနာတိ အညေဟိ ယာဝကာလိကေဟိ အယောဇိတံ အတ္တနော ပကတိယာဝ အာဟာရကိစ္စကရဏဝသေန။ သမ္မောဟောယေဝ ဟောတီတိ ¶ အနေကတ္ထာနံ နာမာနံ၊ အပ္ပသိဒ္ဓါနဉ္စ သမ္ဘဝတော သမ္မောဟော ဧဝ သိယာ။ တေနေဝေတ္ထ မယမ္ပိ မူလကမူလာဒီနံ ပရိယာယန္တရဒဿနေန အဒဿနံ ကရိမှ ဥပဒေသတောဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။

ယန္တိ ဝဋ္ဋကန္ဒံ။ မုဠာလန္တိ ထူလတရုဏမူလမေဝ၊ ရုက္ခဝလ္လိအာဒီနံ မတ္ထကောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ။ အစ္ဆိဝါဒီနံ အပရိပက္ကာနေဝ ဖလာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရိပက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟရီတကာဒီနံ အဋ္ဌီနီတိ ဧတ္ထ မိဉ္ဇံ ယာဝကာလိကန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တတ္တာ။

ဟိင်္ဂုရုက္ခတော ပဂ္ဃရိတနိယျာသော ဟိင်္ဂု နာမ။ ဟိင်္ဂုဇတုအာဒယော စ ဟိင်္ဂုဝိကတိယောဝ။ တတ္ထ ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ဟိင်္ဂုရုက္ခဿ ဒဏ္ဍပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ နာမ ဟိင်္ဂုပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ အညေန မိဿေတွာ ကတောတိပိ ဝဒန္တိ။ တကန္တိ အဂ္ဂကောဋိယာ နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပတ္တိန္တိ ပတ္တတော နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပဏ္ဏိန္တိ ပလာသေ ဘဇ္ဇိတွာ ကတသိလေသော။ ဒဏ္ဍတော နိက္ခန္တသိလေသောတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝိကာလတာ၊ ယာဝကာလိကတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၅၂-၃။ အဋ္ဌမေ တာဒိသန္တိ အသူပဗျဉ္ဇနံ။ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ခါဒနီယဘောဇနီယပဒေဟိ ယာဝကာလိကမေဝ သင်္ဂဟိတံ၊ န ယာမကာလိကံ။ တထာပိ ‘‘အနာပတ္တိ ယာမကာလိကံ ယာမေ နိဒဟိတွာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣဓ စေဝ –

‘‘ယာမကာလိကေန ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟကာလိကံ…ပေ… ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမေ ကပ္ပတိ၊ ယာမာတိက္ကန္တေ န ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) –

အညတ္ထ စ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ယာမကာလိက’’န္တိ ဝစနသာမတ္ထိယတော စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ယာမကာလိကံ သန္နိဓိကာရကကတံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယန္တိ ပတ္တံ၊ ဃံသနကိရိယာပေက္ခာယ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတီတိ သိနေဟာဘာဝေပိ ပတ္တဿ သုစ္ဆဝိတာယ ပညာယတိ။ ယန္တိ ယာဝကာလိကံ၊ ယာမကာလိကဉ္စ။ အပရိစ္စတ္တမေဝါတိ နိရပေက္ခတာယ ¶ အနုပသမ္ပန္နဿ အဒိန္နံ၊ အပရိစ္စတ္တဉ္စ ယာဝကာလိကာဒိဝတ္ထုမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ န ပန တဂ္ဂတပဋိဂ္ဂဟဏံ။ န ဟိ ဝတ္ထုံ အပရိစ္စဇိတွာ တတ္ထဂတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပရိစ္စဇိတုံ သက္ကာ၊ န စ တာဒိသံ ဝစနမတ္ထိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ‘‘သစေ ပတ္တော ဒုဒ္ဓါတော ဟောတိ…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ န ဟိ ဓောဝနေန အာမိသံ အပနေတုံ ဝါယမန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အပေက္ခာ ဝတ္တတိ။ ယေန ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇတော ပါစိတ္တိယံ ဇနေယျ၊ ပတ္တေ ပန ဝတ္တမာနာ အပေက္ခာ တဂ္ဂတိကေ အာမိသေပိ ဝတ္တတိ ဧဝနာမာတိ အာမိသေ အနပေက္ခတာ ဧတ္ထ န လဗ္ဘတိ၊ တတော အာမိသေ အဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပုနဒိဝသေ ပါစိတ္တိယံ ဇနေတီတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အထ မတံ ‘‘ယဒဂ္ဂေနေတ္ထ အာမိသာနပေက္ခတာ န လဗ္ဘတိ။ တဒဂ္ဂေန ပဋိဂ္ဂဟဏာနပေက္ခာပိ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ တထာ သတိ ယတ္ထ အာမိသာပေက္ခာ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏာပေက္ခာပိ န ဝိဂစ္ဆတီတိ အာပန္နံ၊ ဧဝဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စေတမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏတ္တေန အဘိမတံ သိယာ၊ ဣဒံ သုဋ္ဌုတရံ ကတွာ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗံ စီဝရာပေက္ခာယ ဝတ္တမာနာယပိ ပစ္စုဒ္ဓါရေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝိယ။ ဧတသ္မိဉ္စ ဥပါယေ သတိ ဂဏ္ဌိကာဟတပတ္တေသု အဝဋ္ဋနတာ နာမ န သိယာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ယံ ပရဿ ပရိစ္စဇိတွာ အဒိန္နမ္ပိ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ နိရပေက္ခနိဿဇ္ဇနေန ဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဒုတိယဒိဝသေ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ ၃။၂၅၂-၂၅၃)၊ တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။

ပကတိအာမိသေတိ ဩဒနာဒိကပ္ပိယယာဝကာလိကေ။ ဒွေတိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမကာလိကံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသေန မုခေန ဘုဉ္ဇတော သန္နိဓိပစ္စယာ ဧကံ၊ ယာမကာလိကသံသဋ္ဌတာယ ယာဝကာလိကတ္တဘဇနေန အနတိရိတ္တပစ္စယာ ¶ ဧကန္တိ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဝိကပ္ပဒွယေတိ သာမိသနိရာမိသပက္ခဒွယေ။ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စာတိ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ၊ သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ယာဝကာလိကယာမကာလိကတာ၊ သန္နိဓိဘာဝေါ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၅၉။ နဝမေ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ ဘောဇနာနိ ပဏီတဘောဇနာနီတိ ပါဠိယံ ပန ဘောဇနာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ ပါကဋာနီတိ အဒဿိတာနိ၊ တာဒိသေဟိ ပဏီတေဟိ မိဿတ္တာ ပဏီတဘောဇနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တေသံ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘သေယျထိဒံ သပ္ပိ နဝနီတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိဘတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ¶ သပ္ပိနာ သံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ၊ သပ္ပိ စ ဘတ္တဉ္စာတိပိ အတ္ထော ဝိညာယတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သာလိဘတ္တံ ဝိယ သပ္ပိဘတ္တံ နာမ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ အညံ ဝတ္ထုံ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝ ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပမာဏံ။

မူလန္တိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ဝိသင်္ကေတေန ပါစိတ္တိယာဘာဝေပိ သူပေါဒနဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကပ္ပိယသပ္ပိနာ၊ အကပ္ပိယသပ္ပိနာ’’တိ စ ဣဒံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသသတ္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၆၁။ မဟာနာမသိက္ခာပဒံ နာမ ဥပရိ စာတုမာသပစ္စယပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၃၀၃ အာဒယော)။ အဂိလာနော ဟိ အပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညာပေန္တောပိ ကာလပရိစ္ဆေဒံ၊ ဘေသဇ္ဇပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ကတွာ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနတော တဒုတ္တရိ ဝိညာပေန္တေန၊ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေပိ န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ရောဂေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တေန စ သမော ဟောတီတိ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဏီတဘောဇနတာ၊ အဂိလာနတာ၊ အကတဝိညတ္တိယာ ပဋိလာဘော၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၃။ ဒသမေ ¶ ဃနဗဒ္ဓါတိ ဃနမံသေန သမ္ဗဒ္ဓါ၊ ကထိနသံဟတသရီရောတိ အတ္ထော။

၂၆၄။ မုခဒွါရန္တိ မုခတော ဟေဋ္ဌာ ဒွါရံ မုခဒွါရံ၊ ဂလနာဠိကန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ နာသိကာယ ပဝိဋ္ဌမ္ပိ မုခဒွါရံ ပဝိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ မုခေ ပက္ခိတ္တမတ္တဉ္စ အပ္ပဝိဋ္ဌံ။ အာဟာရန္တိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ ကာလိကံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဥဒကံ။ တဉှိ ဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟိတမ္ပိ အကာလိကမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတဿေဝ ကာလိကတ္တာ။ ဥဒကေ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတိ။ တေနေဝ ဘိက္ခုနာ တာပိတေန ဥဒကေန စိရပဋိဂ္ဂဟိတေန စ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထေန စ သဟ အာမိသံ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ သာမပါကာဒိဒေါသော န ဟောတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဘိက္ခု ယာဂုအတ္ထာယ…ပေ… ဥဒကံ တာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၅)။ ဘိက္ခူ ပန ဧတံ အဓိပ္ပာယံ တဒါ န ဇာနိံသု။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာ အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ’’တိအာဒိ။

၂၆၅။ ရထရေဏုမ္ပီတိ ¶ ရထေ ဂစ္ဆန္တေ ဥဋ္ဌဟနရေဏုသဒိသရေဏုံ။ တေန တတော သုခုမံ အာကာသေ ပရိဗ္ဘမနကံ ဒိဿမာနမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။ အကလ္လကောတိ ဂိလာနော။

‘‘ဂဟေတုံ ဝါ…ပေ… တဿ ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမိနာ အာကာသေ ဥဇုံ ဌတွာ ပရေန ဥက္ခိတ္တံ ဂဏှန္တဿာပိ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န ပန သီသန္တတော ပဋ္ဌာယာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ‘‘ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၂၃၉) ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ အာသန္နင်္ဂဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ ဣဓာပိ အာကာသေ ဌိတဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒင်္ဂုလဿ ပါရိမန္တဘူတတော ပဏှိပရိယန္တဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ၊ ဒါယကဿ ပန ဩရိမန္တဘူတတော ပါဒင်္ဂုလဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဿီသေ နိသိန္နဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿပိ အာသန္နသီသင်္ဂဿ ပါရိမန္တဘူတတော ဂီဝန္တတော ပဋ္ဌာယေဝ ¶ ဟတ္ထပါသော မိနိတဗ္ဗော၊ န ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ။ ဧဝံ နိပဇ္ဇိတွာ ဒါနေပိ ယထာနုရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

ပဋိဂ္ဂဟဏသညာယာတိ ‘‘မဉ္စာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥပ္ပာဒိတသညာယ။ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ဝါစာယ ဝတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ အဋ္ဌကထာသု၊ ပဒေသေသု ဝါ။ အသံဟာရိမေ ဖလကေတိ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန အသံဟာရိယေ။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ပုဉ္ဆိတေပိ ရဇနစုဏ္ဏသင်္ကာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ နာသတိ။ တံ ပနာတိ ပတိတရဇံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥပရိ ဂဟိတပိဏ္ဍပါတံ။ အနာပတ္တီတိ ဒုရုပစိဏ္ဏာဒိဒေါသော နတ္ထိ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိအာဒိပိ ဝိနယဒုက္ကဋပရိဟာရာယ ဝုတ္တံ။ တထာ အကတွာ ဂဟိတေပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ ဧဝ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပုရိမာဘောဂါနုဂုဏတာယ ဝုတ္တံ။

စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဘာဇနေန။ အဘိဟဋတ္တာတိ ဒိယျမာနက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒတွာ အပနယနကာလေ ပန ဆာရိကာ ဝါ ဗိန္ဒူနိ ဝါ ပတန္တိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ အဘိဟာရဿ ဝိဂတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ တံ ယထာ န ပတတိ၊ တထာ အပနေဿာမီတိ ပရိဟရန္တေ ယုဇ္ဇတိ။ ပကတိသညာယ အပနေန္တေ အဘိဟာရော န ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ¶ ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟရိယမာနဿ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဥပရိဘာဂေ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဖုသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပါဒေန ပေလ္လေတွာတိ ‘‘ပါဒေန ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိသညာယ အက္ကမိတွာ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဝစနမတ္တမေဝါတိ ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒမတ္တမေဝ နာနံ၊ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ တေသံ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

တေန အာဟရာပေတုန္တိ ယဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂတံ၊ တံ ဣဓ အာနေဟီတိ အာဏာပေတွာ တေန အာဟရာပေတုံ ဣတရဿ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ န တတော ပရန္တိ တဒဟေဝ သာမံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒဟေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန ပုနဒိဝသာဒီသု အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

ခိယျန္တီတိ ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ စုဏ္ဏေဟိ ထုလ္လစ္စယအပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိယော န ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နဝသမုဋ္ဌိတ’’န္တိ ဧတေနေဝ ဥစ္ဆုအာဒီသု ¶ အဘိနဝလဂ္ဂတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ သန္နိဓိဒေါသာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ တေန စ ပဋိဂ္ဂဟဏင်္ဂေသု ပဉ္စသုပိ သမိဒ္ဓေသု အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဟိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗေသု ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ အနုညာတတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဌပိတတေလာဒိံ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကေသဉ္စီတိအာဒီသု အနုပသမ္ပန္နာနံ အတ္ထာယ ကတ္ထစိ ဌပိယမာနမ္ပိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ၊ အထ ခေါ ဘာဇနေ ပတိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘာဇနဉ္စ ဘိက္ခုနာ ပုနဒိဝသတ္ထာယ အပေက္ခိတမေဝါတိ တဂ္ဂတမ္ပိ အာမိသံ ဒုဒ္ဓါတပတ္တဂတံ ဝိယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ အာသင်္ကာယ ‘‘သာမဏေရဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ယုတ္တိ န ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပတ္တဂတာ ယာဂူ’’တိ ဣမိနာ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌေပိ ကူဋေ ယာဂု ပဋိဂ္ဂဟိတာ၊ ဥဂ္ဂဟိတာ ဝါ န ဟောတိ ဘိက္ခုနော အနိစ္ဆာယ ဖုဋ္ဌတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာရောပေတီတိ ဟတ္ထံ ဖုသာပေတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ နာမ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥက္ခေပါရဟံ။ န ပိဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထဂတံ ပန ဣတရေန ဟတ္ထေန ပိဒဟတော၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမ္ပိ ဝါ အဖုသိတွာ ဥပရိပိဓာနံ ပါတေန္တဿ န ဒေါသော။

ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ¶ ဆာယတ္ထာယ ဥပရိ ဓာရယမာနာ မဟာသာခါ ယေန ကေနစိ ဆိဇ္ဇေယျ၊ တတ္ထ လဂ္ဂရဇံ မုခေ ပါတေယျ စာတိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ကုဏ္ဍကေတိ မဟာဃဋေ။ တသ္မိမ္ပီတိ စာဋိဃဋေပိ။ ဂါဟာပေတွာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလိကံ ဂါဟာပေတွာ။

ဒုတိယတ္ထေရဿာတိ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ မယှံ ဒေထာ’’တိ တေန အတ္တနော ပရိစ္စဇာပေတွာ ဒုတိယတ္ထေရဿ ဒေတိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ပတ္တပရိဝတ္တနေ။ ကာရဏန္တိ ဧတ္ထ ယထာ ‘‘သာမဏေရာ ဣတော အမှာကမ္ပိ ဒေန္တီ’’တိ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တထာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ။ ယဿ ပန တာဒိသော ဝိတက္ကော နတ္ထိ၊ တေန အပရိဝတ္တေတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိစ္စာလေတုန္တိ ¶ စာလေတွာ ပါသာဏသက္ခရာဒိအပနယံ ကာတုံ။ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗန္တိ အနဂ္ဂိကံ ဥဒ္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓနေ ပစ္စမာနဿ အာလုဠနေ ဥပရိ အပက္ကတဏ္ဍုလာ ဟေဋ္ဌာ ပဝိသိတွာ ပစ္စတီတိ အာဟ ‘‘သာမံပါကဉ္စေဝ ဟောတီ’’တိ။

အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတောတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာမိသော ပတ္တော ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဌပိတော။ ဧကဂ္ဂဟဏေနေဝါတိ သာမဏေရာနံ ဂဟိတဿ ပုန အစ္ဆဍ္ဍနဝသေန ဂဟဏေန။ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဓူမဝဋ္ဋိယာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘတ္တုဂ္ဂါရောတိအာဒိ အဗ္ဗောဟာရိကပ္ပသင်္ဂေန ဝိကာလဘောဇနဝိနိစ္ဆယဒဿနံ။ သမုဒ္ဒေါဒကေနာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန။ ဟိမကရကာ နာမ ကဒါစိ ဝဿောဒကေန သဟ ပတနကာ ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဃနီဘူတဥဒကဝိသေသာ၊ တေသု ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကဂတိကာ ဧဝါ’’တိ။ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာပတ္တီဟိ အဗ္ဗောဟာရိကမ္ပိ ဝိကာလဘောဇနာပတ္တီဟိ သဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။

လဂ္ဂတီတိ မုခေ စ ဟတ္ထေ စ မတ္တိကာဝဏ္ဏံ ဒဿေတိ။ ဗဟလန္တိ ဟတ္ထမုခေသု အလဂ္ဂနကမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝါသမတ္တန္တိ ရေဏုခီရာဘာဝံ ဒဿေတိ။ အာကိရတိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ပုပ္ဖရသဿ ပညာယနတော ဝုတ္တံ။

မဟာဘူတေသူတိ ပါဏသရီရသန္နိဿိတေသု ပထဝီအာဒိမဟာဘူတေသု။ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ သရီရနိဿိတံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ အကပ္ပိယမံသာနုလောမတာယ ထုလ္လစ္စယာဒိံ န ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပတတီတိ အတ္တနော သရီရတော ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပတတိ။ ‘‘ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မတ္တိကတ္ထာယ ပထဝိံ ခဏိတုံ၊ အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ မူလပဏ္ဏာဒိဝိသဘေသဇ္ဇံ ဆိန္ဒိတွာ ဆာရိကံ ¶ အကတွာပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတာ၊ အနနုညာတတာ၊ ဓူမာဒိအဗ္ဗောဟာရိကတာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၂၇၃။ ပဉ္စမဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ မယှံ နာမာတိ ဘိက္ခုနာ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညတိတ္ထိယတာ၊ အနနုညာတတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏီယတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ သဟတ္ထာ အနိက္ခိတ္တဘာဇနေ ဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၄။ ဒုတိယေ အနာစာရံ အာစရိတုကာမတာ၊ တဒတ္ထမေဝ ဥပသမ္ပန္နဿ ဥယျောဇနာ၊ တဿ ဥပစာရာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ခုဒ္ဒကေ ဃရေတိ ဧတ္ထ ခုဒ္ဒကံ ဃရံ နာမ ပဉ္စဟတ္ထတော ဦနကဝိတ္ထာရံ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ စ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋတော ဟတ္ထပါသေ အဝိဇဟိတေပိ ပိဋ္ဌိဝံသာတိက္ကမော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပိဋ္ဌိဝံသံ အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ပိဋ္ဌိဝံသံ အာရောပေတွာ ဝါ အနာရောပေတွာ ဝါ ကတဿ။

၂၈၃။ ပါဠိယံ ¶ ဝီတရာဂါတိ အပရိယုဋ္ဌိတရာဂါနံ၊ အနာဂါမီနဉ္စ သင်္ဂဟော။ သစိတ္တကန္တိ အနုပဝိသိတွာ နိသီဒနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂဇာယမ္ပတိကာနံ သန္နိဟိတတာ၊ သယနိဃရတာ၊ ဒုတိယဿ ဘိက္ခုနော အဘာဝေါ၊ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၄-၂၈၉။ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဝုတ္တတ္ထာနိ။

၂၉၈။ ဆဋ္ဌေ ¶ ‘‘ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယော အပရိယေသိတဗ္ဗော ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒိဿတိ၊ သော သစေပိ ပကတိဝစနဿ သဝနူပစာရံ အတိက္ကမ္မ ဌိတော ဥပဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘အပိ စ…ပေ… ယံ ပဿတိ၊ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။

၃၀၂။ အနာပတ္တိဝါရေ စေတ္ထ အန္တရာရာမာဒီနညေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဟာရတော ဂါမဝီထိံ အနုညာတကာရဏံ ဝိနာ အတိက္ကမန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ န ပန ဃရူပစာရံ အတိက္ကမန္တဿေဝ။

ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘အညဿ ဃရူပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ…ပေ… ပဌမံ ပါဒံ ဥမ္မာရံ အတိက္ကာမေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဂါမေ ပဝိဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အညဿ ဃရူပစာရံ အနောက္ကမိတွာ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂန္တွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဃရဒွါရာဘိမုခေ ဌတွာ မနုဿေ ဩလောကေတွာ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘ဝီထိယံ အတိက္ကမန္တဿ ဃရူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ယာနိ ကုလာနိ ဥဒ္ဒိဿ ဂတော၊ တေသံ ဂဏနာယာ’’တိ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ၊ ဘတ္တိယဃရတော အညဃရူပသင်္ကမနံ၊ မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော၊ သမယာပဒါနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၃။ သတ္တမေ ¶ မဟာနာမောတိ သုက္ကောဒနဿ ပုတ္တော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ၊ သတ္ထု စ ဇေဋ္ဌဘာတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော အမိတောဒနဿ ပုတ္တော၊ နန္ဒတ္ထေရော ပန သုဒ္ဓါဒနဿေဝ။

၃၀၅။ ပါဠိယံ ကာလံ အာဟရိဿထာတိ အဇ္ဇတနံ ကာလံ ဝီတိနာမေဿထ၊ သွေ ဘေသဇ္ဇံ ဟရိဿထာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘အတ္ထိ ပဝါရဏာ ဘေသဇ္ဇပရိယန္တာ စ ရတ္တိပရိယန္တာ စာ’’တိ တတိယကောဋ္ဌာသေ နိယမိတမေဝ ဘေသဇ္ဇံ နိယမိတကာလန္တရေယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န တတော ဗဟိ။ ဣတရထာ ¶ ဝိသုံ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သပရိယန္တာ သင်္ဃပဝါရဏာ၊ တဒုတ္တရိ ဘေသဇ္ဇဝိညတ္တိ၊ အဂိလာနတာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၅။ အဋ္ဌမေ ဧကမေကန္တိ ဧတ္ထ ဒုဝင်္ဂိနီပိ တိဝင်္ဂိနီပိ သေနာ သင်္ဂယှတိ။ ဥယျုတ္တစတုရင်္ဂသေနာဒဿနာယ တထာရူပပစ္စယာဒိံ ဝိနာ ဂမနံ၊ အနနုညာတောကာသေ ဒဿနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၁၉။ နဝမေ သေနာယ စတုတ္ထော သူရိယတ္ထင်္ဂမော၊ အဂိလာနတာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂၂။ ဒသမေ ပါဠိယံ ကတိ တေ လက္ခာနိ လဒ္ဓါနီတိ ကိတ္တကာ တယာ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဥယျောဓိကာဒိဒဿနာယ ¶ တထာရူပပစ္စယံ ဝိနာ ဂမနံ၊ အနနုညာတောကာသေ ဒဿနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၃၂၈။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ပါဠိယံ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာတိ ပိဋ္ဌပူဝါဒိံ အပက္ခိပိတွာ ကိဏ္ဏသင်္ခါတံ ဓညင်္ကုရာဒိသုရာဗီဇံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ။ သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ သာသပါဒိအနေကသမ္ဘာရေဟိ သညုတ္တာ။

မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖာဒိရသော စိရပရိဝါသိတော ပုပ္ဖာသဝေါ နာမ။ တထာ ပနသာဒိ ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ တိဖလတိကဋုကာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပရိဝါသိတော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ ယထာဝုတ္တာနံ ပိဋ္ဌာဒီနံ မဇ္ဇတ္ထာယ ဘာဇနေ ပက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ။

၃၂၉။ လောဏသောဝီရကံ သုတ္တဉ္စ အနေကေဟိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ အဘိသင်္ခတော ဘေသဇ္ဇဝိသေသော။ ဥယျုတ္တသိက္ခာပဒါနံ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု လောကဝဇ္ဇတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာဝါတိ တတ္ထ ကိဉ္စိပိ အဝတွာ ဣဓ တေဟိ အသာဓာရဏဝတ္ထုဝိသေသသိဒ္ဓါယ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တတာယ တံ လောကဝဇ္ဇတာဒိဝိသေသံ ဒဿေတုမေဝ ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝိတ္ထာရတော သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနဝိသောဓနဝသေန ဝုတ္တန္တိ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဇ္ဇဘာဝေါ၊ တဿ ပါနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၀။ ဒုတိယေ ¶ ဟသာဓိပ္ပာယတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ကာယေန ကာယာမသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၃၈။ တတိယေ ¶ ပါဠိယံ ဟသဓမ္မေ ဟသဓမ္မသညီတိအာဒီသု ဥပ္လဝါဒိမတ္တံ ကိံ ဟသဓမ္မော ဟောတီတိ ဂဟဏဝသေန သတိ ကရဏီယေ ကရိယမာနံ ဟသဓမ္မံ ဟသဓမ္မောတိ ဂဟဏဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဿာရေန္တောတိ ဥဒကေ ဌိတံ နာဝံ တီရေ အာရောပေန္တော။

ပတနုပ္ပတနဝါရေသူတိ ဥဒကဿ ဥပရိတလေ မဏ္ဍူကဂတိယာ ပတနုပ္ပတနဝသေန ဂမနတ္ထံ ခိတ္တာယ ဧကိဿာ ကထလာယ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥဒကဿ ဥပရိဂေါပ္ဖကတာ၊ ဟသာဓိပ္ပာယေန ကီဠနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၄။ စတုတ္ထေ သုတ္တာနုလောမန္တိ မဟာပဒေသာ။ အဋ္ဌကထာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ၊ အနာဒရိယကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၅။ ပဉ္စမေ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ တဿ ဒဿနသဝနဝိသယေ ဘိံသာပေတုကာမတာယ ဝါယမနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၄။ ဆဋ္ဌေ ¶ အလာတံ ပတိတန္တိ အဂ္ဂိကပါလတော ဗဟိ ပတိတံ။ ဝိဇ္ဈာတန္တိ ဝိဇ္ဈာတံ အလာတံ ကပါလဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပိတွာ ဇာလေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ တထာ ကေဝလံ ဣန္ဓနံ ပါတေန္တဿပိ ဝိဇ္ဈာတံ ကပါလဂ္ဂိံ မုခဝါတာဒိနာ ဥဇ္ဇာလေန္တဿပိ။ ဂိလာနတာဒိကာရဏာဘာဝေါ၊ ဝိသိဗ္ဗေတုကာမတာ၊ သမာဒဟနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၇။ သတ္တမေ ¶ ပါဠိယံ နဂရေ ထကိတေတိ ဧတ္ထ ရညာ စိရံ နဟာယိတုကာမေန ‘‘အဟံ ဗဟိ ဥယျာနေ ကတာရက္ခော ဝသိဿာမိ၊ နဂရံ ထကေတွာ ဂေါပေထာ’’တိ အနုညာတာ၊ တေ ထကိံသူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသမ္ဘိန္နေနာတိ အနဋ္ဌေန၊ တံ ဒိဝသံ ပုန အဂ္ဂဟိတာလင်္ကာရေန ပဗုဒ္ဓမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ မဇ္ဈိမဒေသေ ဦနကဒ္ဓမာသနဟာနံ၊ သမယာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ အဋ္ဌမေ ပဋိလဒ္ဓနဝစီဝရေနာတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ အကတကပ္ပံ ကတိပါဟံ နိဝါသနတ္ထာယ တာဝကာလိကဝသေန လဒ္ဓမ္ပိ သင်္ဂယှတီတိ ဝဒန္တိ။

၃၆၉။ ‘‘နဝံ နာမ အကတကပ္ပ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ အညေန ဘိက္ခုနာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပရိဘုတ္တံ စီဝရံ၊ တေန ဝါ၊ တတော လဘိတွာ အညေန ဝါ ကေနစိ ဒိန္နမ္ပိ ကတကပ္ပမေဝ နဝံ နာမ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အံသဗဒ္ဓကာသာဝမ္ပိ ပါရုပိတဗ္ဗတော ကပ္ပံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ စမ္မကာရနီလံ နာမ စမ္မံ နီလဝဏ္ဏံ ကာတုံ ယောဇိယမာနံ နီလံ။ ပကတိနီလမေဝါတိ ကေစိ။ ယထာဝုတ္တစီဝရဿ အကတကပ္ပတာ၊ အနဋ္ဌစီဝရာဒိတာ၊ နိဝါသနာဒိတာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇၄။ နဝမေ ¶ ယေနာတိ ယေန သဒ္ဓိံ၊ ယဿ သန္တိကေတိ အတ္ထော။ သာမံ ဝိကပ္ပိတဿ အပစ္စုဒ္ဓါရော၊ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ အဝိဿာသေန ပရိဘောဂေါတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၇၈။ ဒသမေ ¶ ပါဠိယံ အန္တမသော ဟသာပေက္ခောပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန အထေယျစိတ္တံ ကောဓေန ဒုက္ခာပေတုကာမံ၊ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတုကာမဉ္စ သင်္ဂယှတိ။ တေနေဝ ‘‘တိဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပတ္တာဒီနံ အပနိဓာနံ၊ ဝိဟေသေတုကာမတာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၁။ သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၂။ သတ္တမဿ ပဌမေ ဥသုံ သရံ အသတိ ခိပတီတိ ဣဿာသော။ န ဟေတ္ထ ကိဉ္စိ ဇီဝိတံ နာမ ဝိသုံ တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပါဏေတိ သတ္တေ။ အပ္ပမတ္တေန ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယထာ ပါဏကာနံ ဝိဟေသာပိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဩတာပနသမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၈၇။ ဒုတိယေ ¶ ဥဒကသဏ္ဌာနကပ္ပဒေသေတိ ကဒ္ဒမပါသာဏာဒိဘူမိယံ။ တတ္ထာတိ အာသိတ္တေ ကပ္ပိယဥဒကေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၂။ တတိယေ ‘‘တဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ အဓိကရဏံ သင်္ဃကမ္မေန နိဟတံ၊ တဿ သမ္မုခေ ဧဝ ဥက္ကောဋေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ပရမ္မုခေ ပန ဒုက္ကဋမေဝ။

၃၉၅။ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ¶ အဓမ္မကမ္မသညီ ဥက္ကောဋေတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာဒရိယတာဒိ ဝိယ ဥက္ကောဋနံ သယံ အကုသလံ န ဟောတိ၊ ဓမ္မကမ္မသညာယ၊ ပန ဝိမတိယာ စ ဥက္ကောဋနေနေဝ အကုသလံ ဟောတိ။ ယထာဓမ္မံ နိဟတတာ၊ ဇာနနာ၊ ဥက္ကောဋနာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၉။ စတုတ္ထေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဓုရနိက္ခေပပက္ခေ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလောတိ အာပန္နပုဂ္ဂလော။ ဆာဒေတုကာမတာယ ဟိ သတိ ဧဝ အဝဿံ အညဿ အာရောစနံ ဝုတ္တံ၊ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ စ အာရောစနာ နာမ န ဟောတီတိ ပဋိစ္ဆာဒနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတီတိ ဆာဒေဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပေ သတိပိ ပုဂ္ဂလပရမ္ပရာယ ဂစ္ဆန္တီ အာပတ္တိကောဋိ ဆိဇ္ဇတိ။

၄၀၀။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ စ ကာယသံသဂ္ဂေါ စာတိ အယံ ဒုဋ္ဌုလ္လအဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ ဣဒံ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ…ပေ… အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဒုဋ္ဌုလ္လော နာမ အဇ္ဈာစာရော၊ သေသာနိ အဒုဋ္ဌုလ္လော။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကာယသံသဂ္ဂဒုဋ္ဌုလ္လအတ္တကာမာ ပနဿ အဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂) ဣမိနာ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလပေမေန ဆာဒယတော စေတ္ထ ‘‘အညေ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ ဘယဝသေန ဆာဒနက္ခဏေ ¶ ပဋိဃောဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိဇာနနံ၊ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၂။ ပဉ္စမေ ရူပသိပ္ပန္တိ ဟေရညိကသိပ္ပံ။ ဂဗ္ဘေ သယိတကာလေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိမံ ဝဿံ ပရိပုဏ္ဏမဿာတိ ဂဗ္ဘဝီသော။

၄၀၄။ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသီတိ ¶ သာဝဏမာသဿ ပုဏ္ဏမိယာ အာသာဠှီပုဏ္ဏမိယာ အနန္တရပုဏ္ဏမီ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ။ ဒွါဒသ မာသေ မာတု ကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတံ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘တိံသ ရတ္တိန္ဒိဝေါ မာသော၊ ဒွါဒသမာသိကော သံဝစ္ဆရော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ ၈။၄၃၊ ဝိဘ။ ၁၀၂၃) ဝစနတော ‘‘စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ဝဿံ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တိ၊ ‘‘ဧကမာသံ အဓိကမာသော’’တိ ဆဍ္ဍေတွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တတိယော တတိယော သံဝစ္ဆရော တေရသမာသိကော ဟောတိ။ တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာတိ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသတော ယာဝ ဇာတဒိဝသဘူတာ မဟာပဝါရဏာ။ တာဝ ယေ ဒွေ မာသာ အနာဂတာ၊ တေသံ အတ္ထာယ အဓိကမာသတော လဒ္ဓေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ။ တေနာဟ ‘‘ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဝဿာနံ ဧကအဓိကမာသေ ဂဟေတွာ တတော ဝီသတိယာ ဝဿေသုပိ စာတုဒ္ဒသီအတ္ထာယ စတုန္နံ မာသာနံ ပရိဟာပနေန သဗ္ဗဒါ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီတိ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ အတိက္ကန္တေ ဂဗ္ဘဝဿေန သဟ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂဗ္ဘမာသာပိ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ။ ဧကဝီသတိဝဿောတိ ဇာတိယာ ဝီသတိဝဿံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၀၆။ အညံ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ အာစရိယော ဝါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ သောပီတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တောပိ အနုပသမ္ပန္နော။ ဦနဝီသတိဝဿတာ၊ တံ ဉတွာ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၉။ ဆဋ္ဌေ ¶ ထေယျသတ္ထဘာဝေါ၊ ဉတွာ သံဝိဓာနံ၊ အဝိသင်္ကေတေန ဂမနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၁၇။ အဋ္ဌမေ ¶ အန္တရာယန္တိ အန္တရာ ဝေမဇ္ဈေ ဧတိ အာဂစ္ဆတီတိ အန္တရာယော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအနတ္ထော။ အာနန္တရိယဓမ္မာတိ အနန္တရေ ဘဝေ ဖလနိဗ္ဗတ္တနေ နိယုတ္တာ စေတနာဒိဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ‘‘န သဂ္ဂဿာ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခုနိဒူသနကမ္မဿ အာနန္တရိယတ္တာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ အရိယသာဝိကာသု၊ ပန ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဘူတာယ စ ဗလက္ကာရေန ဒူသေန္တဿ အာနန္တရိယသအသမေဝ။ မောက္ခန္တရာယိကတာ ပန လောလာယပိ ပကတတ္တဘိက္ခုနိယာ ဒူသကဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ဝုတ္တာ။

တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနိဝတ္တနကာ အဟေတုကအကိရိယနတ္ထိကဒိဋ္ဌိယောဝ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ။ သဗ္ဗာပိ ဒုဟေတုကာဟေတုကပဋိသန္ဓိယော ဝိပါကန္တရာယိကာဝ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ မဂ္ဂါနုပ္ပတ္တိတော။

အယန္တိ အရိဋ္ဌော။ ရသေန ရသန္တိ အနဝဇ္ဇေန ပစ္စယပရိဘုဉ္ဇနရသေန ပဉ္စကာမဂုဏပအဘောဂရသံ သမာနေတွာ။ ဥပနေန္တော ဝိယာတိ ဃဋေန္တော ဝိယ၊ သော ဧဝ ဝါ ပါဌော။

အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိ ဧဝ နိမ္မံသတာယ ကင်္ကလန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေနာတိ အဝဿံ ပတနဋ္ဌေန။ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ အတိ ဝိယ ကုဋ္ဋနဋ္ဌေန။ ပါဠိယံ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ…ပေ… နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဣဒံ ဝတ္ထုအနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ အညေနပိ အာကာရေန ယံ ကိဉ္စိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ဝိပရီတတော ဂဟေတွာ ပရေဟိ ဝုတ္တေပိ အမုဉ္စိတွာ ဝေါဟရန္တဿာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန တဒနုဂုဏံ သမနုဘာသနကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ အာပတ္တိယာ အာရောပေတုံ၊ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု တီသု ယံ ကိဉ္စိ အဘိရုစိတံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ¶ ကာတုဉ္စ လဗ္ဘတိ။ သမနုဘာသနံ အကတွာပိ ‘‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တမတ္တေ လဒ္ဓိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနပစ္စယာယ ဒုက္ကဋာပတ္တိယာပိ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မကမ္မတာ၊ သမနုဘာသနာယ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၄။ နဝမေ ¶ ‘‘ဥက္ခိတ္တော အနောသာရိတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အရိဋ္ဌဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂၅။ ပါဠိယံ ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ နိပဇ္ဇနေ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တဿ အရဟတောပိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနမ္ပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အကတာနုဓမ္မတာ၊ ဉတွာ သမ္ဘောဂါဒိကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၂၈။ ဒသမေ ပိရေတိ သမ္ဗောဓနတ္ထေ နိပါတပဒံ။ သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒဒွယေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၄၃၄။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ၊ အသိက္ခိတုကာမဿ လေသေန ဧဝံ ဝစနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၈။ ဒုတိယေ အလဇ္ဇိတာတိ အလဇ္ဇိတာယ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိအာဒိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနညေဝ ဝုတ္တံ အလဇ္ဇိလက္ခဏံ၊ သာမဏေရာဒီနံ၊ ပန ဂဟဋ္ဌာနဉ္စ သာဓာရဏဝသေန ယထာသကံ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမနပဋိဂူဟနာဒိတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လဇ္ဇိလက္ခဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ကိဉ္စာပိ ¶ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေပိ မဒ္ဒိတွာ ကရောန္တော၊ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ ကရောန္တောပိ တင်္ခဏိကာယ အလဇ္ဇိတာယ ဧဝံ ကရောန္တိ။ တထာပိ ကုက္ကုစ္စာဒိဘေဒေ ဝိသုံ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဒသဝတ္ထုဒီပကာ။ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါပရဝိတာရဏာဒိဝါဒါတိ ဧတ္ထ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တာနံ ကုဟကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဒိသွာ ‘‘မာရကာယိကာ ဒေဝတာ အသုစိံ ဥပသံဟရန္တီ’’တိဂါဟိနော ပရူပဟာရဝါဒါ နာမ။ အရဟတော သဗ္ဗေသံ ဣတ္ထိပုရိသာဒီနံ နာမာဒိအဇာနနေ အညာဏံ၊ တတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနဘာဝေန ကင်္ခါ၊ ပရတော သုတွာ နာမာဒိဇာနနေန ပရဝိတာရဏော အတ္ထီတိဝါဒိနော အညာဏဝါဒါ၊ ကင်္ခါဝါဒါ၊ ပရဝိတာရဏဝါဒါ စ တေသံ၊ မဟာသင်္ဃိကာဒီနဉ္စ ဝိဘာဂေါ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ ဝုတ္တော။

စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ ဖလာနိ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရေန အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစီတိ ပရိယတ္တိဓရာ ဓမ္မကထိကာ။ ပုန ကေစီတိ ပဋိပတ္တိဓရာ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ။ ဣတရေ ပနာတိအာဒီသု အယံ အဓိပ္ပာယော – ဓမ္မကထိကတ္ထေရာ ပန ပံသုကူလိကတ္ထေရေဟိ အာဘတံ သုတ္တံ သုတွာ –

‘‘ယာဝ ¶ တိဋ္ဌန္တိ သုတ္တန္တာ၊ ဝိနယော ယာဝ ဒိပ္ပတိ၊

တာဝ ဒက္ခန္တိ အာလောကံ၊ သူရိယေ အဗ္ဘုဋ္ဌိတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေသု အသန္တေသု၊ ပမုဋ္ဌေ ဝိနယမှိ စ၊

တမော ဘဝိဿတိ လောကေ၊ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေ ရက္ခိတေ သန္တေ၊ ပဋိပတ္တိ ဟောတိ ရက္ခိတာ၊

ပဋိပတ္တိယံ ဌိတော ဓီရော၊ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) –

ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိတွာ အတ္တနောဝ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေန္တာ ပါရာဇိကာနာပဇ္ဇနဝသေန ဌိတာ ပဋိပတ္တိသင်္ဂဟိတာ ပရိယတ္တိယေဝ မူလန္တိ အာဟံသူတိ။ တေနာဟ ‘‘သစေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ရက္ခဏကာ…ပေ… သာသနံ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရုဠှိံ ဂမယိဿန္တီ’’တိ။ ဧတေန စ ပရိက္ခီဏေ ကာလေ လဇ္ဇိဂဏံ အလဘန္တေန ဝိနယဓရေန အလဇ္ဇိနောပိ ပကတတ္တေ သင်္ဂဟေတွာ တေဟိ သဟ ဓမ္မာမိသသမ္ဘောဂံ သံဝါသံ ကရောန္တေန ဗဟူ ကုလပုတ္တေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ သာသနံ ¶ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ သိဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂရဟိတုကာမတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၄။ တတိယေ ပါဠိယံ ကော ပန ဝါဒေါ ဘိယျောတိ တေဟိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒိဋ္ဌဒွတ္တိဝါရတော ဘိယျော ပန ဝိတ္ထာရေန ဥဒ္ဒိသိယမာနေ ပါတိမောက္ခေ နိသိန္နပုဗ္ဗတာ အတ္ထိ စေ၊ တတ္ထ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဉ္စ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ တန္တိ ကာရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တာယာတိ အတ္ထော။ ယထာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဌိတော၊ တထာ တာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မောဟာရောပနံ၊ တိက္ခတ္တုံ သုတဘာဝေါ၊ မောဟေတုကာမဿ မောဟနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၁။ စတုတ္ထေ ¶ ပါဠိယံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါတိ ဧတ္ထ ပါသာဏာဒိနိဿဂ္ဂိယပဟာရောပိ သင်္ဂဟိတော။

၄၅၂။ ရတ္တစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝုတ္တံ။ မေထုနရာဂေန ပန ပဟာရတော ပုရိသာဒီသု ဒုက္ကဋမေဝ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ဒဏ္ဍကောဋိယာ သပ္ပာဒိံ ဃဋ္ဋေတွာ မဏ္ဍူကာဒိံ မောစေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဧဝ။ ကုပိတတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ န မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ပဟာရောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၇။ ပဉ္စမေ ¶ န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ကိမိဒံ ဒုက္ကဋံ၊ ပဟာရပစ္စယာ၊ ဥဒါဟု ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာတိ? ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာဝ၊ န ပဟာရပစ္စယာ။ န ဟိ ပဟရိတုကာမတာယ အသတိ တပ္ပစ္စယာ ကာစိ အာပတ္တိ ယုတ္တာ၊ ဥဂ္ဂိရဏဿ ပန အတ္တနော သဘာဝေန အသဏ္ဌိတတ္တာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ဇာတံ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ကတပယောဂတ္တာ စ ဧတ္ထ အနာပတ္တိ န ယုတ္တာတိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၅၈။ ပုဗ္ဗေတိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ။ သေသံ အနန္တရသဒိသမေဝ။

တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၉။ ဆဋ္ဌေ ‘‘အတ္တပရိတ္တာဏံ ကရောန္တာ’’တိ ဣဒံ န စ ဝေရမူလိကာ အနုဒ္ဓံသနာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အနုဒ္ဓံသနက္ခဏေ ပန ကောပစိတ္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေဝ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၆၄။ သတ္တမေ ¶ ဥပသမ္ပန္နဿ အဖာသုကာမတာ၊ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၁။ အဋ္ဌမေ သုယျတီတိ သုတိ၊ ဝစနံ။ တဿာ သမီပံ ဥပဿုတိ။ သုယျတိ ဧတ္ထာတိ သုတီတိ ဧဝဉှိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ သဝနဋ္ဌာနသမီပေ အညသ္မိံ အဿဝနဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဥပဿုတိ-သဒ္ဒဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဌတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ န သုတိ-သဒ္ဒမတ္တဿ။

၄၇၃။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ ¶ ကဒါစိ အကိရိယတော၊ ကဒါစိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာနသာမညေန ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပန္နေန စောဒနာဓိပ္ပာယော၊ သဝနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၄။ နဝမေ ဓမ္မကမ္မတာ၊ ဇာနနံ၊ ဆန္ဒံ ဒတွာ ခိယျနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ခိယျနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၁။ ဒသမေ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဓမ္မိကတာ၊ တံ ဉတွာ ကမ္မတော ပဋ္ဌာယ ဧကသီမဋ္ဌဿ သမာနသံဝါသိကဿ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၄။ ဧကာဒသမေ ¶ ဥပသမ္ပန္နဿ ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ဒတွာ ခိယျိတုကာမတာယ ခိယျနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၄၉၉။ နဝမဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ပါဠိယံ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကောတိ ဧတ္ထ ဂဟဏီတိ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတု ကုစ္ဆိပ္ပဒေသော၊ ပုရိသန္တရသုက္ကာသမ္ဖုဋ္ဌတာယ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။ အဘိသိတ္တခတ္တိယတာ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ သယနိဃရတော အနိက္ခန္တတာ၊ အပ္ပဋိသံဝိဒိတဿ ဣန္ဒခီလာတိက္ကမောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၆။ ဒုတိယေ အာဝသထဿာတိ ဧတ္ထ အန္တောအာရာမေ ဝါ ဟောတု အညတ္ထ ဝါ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဝသထော နာမ။ ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပီတိ ဝဍ္ဎကိအာဒီသု ဆန္ဒေန၊ ရာဇဝလ္လဘေသု ဘယေန။ အာကိဏ္ဏမနုဿေပိ ဇာတေ…ပေ… အာသင်္ကန္တီတိ တသ္မိံ နိမ္မနုဿဋ္ဌာနေ ပစ္ဆာ အာကိဏ္ဏမနုဿေ ဇာတေပိ ဝိသရိတွာ ဂမနကာလေ အညဿ အဒိဋ္ဌတ္တာ တမေဝ ဘိက္ခုံ အာသင်္ကန္တိ။ ပတိရူပံ နာမ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ သယံ ပံသုကူလံ ဂဟေတွာ အကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ပတိရူပါနံ ဥပါသကာဒီနံ ¶ ဒဿေတွာ စေတိယာဒိပုညေ နိယောဇနံ ဝါ ဒါပေတွာ နိရပေက္ခဂမနံ ဝါ။ သမာဒပေတွာတိ ယာစိတွာ။ ပရသန္တကတာ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟပံသုကူလသညာနံ အဘာဝေါ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဥဂ္ဂဟဏာဒိ စာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ တတိယေ ပါဠိယံ ဘယကထန္တိ ရာဇစောရာဒိဘယံ ဝါ ရောဂါမနုဿဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရာဒိဘယံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ။ ဝိသိခါကထန္တိ သုနိဝိဋ္ဌာဒိဝီထိကထံ။ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထန္တိ ဥဒကတိတ္ထကထံ၊ ကုမ္ဘဒါသီကထံ ဝါ။ ပုဗ္ဗပေတကထန္တိ အတီတဉာတိကထံ။ နာနတ္တကထန္တိ ဝုတ္တာဟိ၊ ဝက္ခမာနာဟိ စ ဝိမုတ္တံ နာနာသဘာဝံ ¶ နိရတ္ထကကထံ။ လောကက္ခာယိကန္တိ ‘‘အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော’’တိအာဒိနာ လောကသဘာဝက္ခာနဝသေန ပဝတ္တနကထာ။ ဧဝံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဘဝေါ ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘဝေါ သဿတံ၊ ဝုဍ္ဎိ၊ ကာမသုခဉ္စာတိ တိဝိဓော၊ အဘဝေါ တဗ္ဗိပရီတဝသေန။ ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝါဘဝကထာယ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောန္တိ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ သရူပတော အနာဂတာပိ အရညပဗ္ဗတနဒီဒီပကထာ ဣတိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟေတွာ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထေ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထေ။ တသ္မာ ဧဝံ ပကာရံ ဣတော အညံ ဝါ တာဒိသံ နိရတ္ထကကထံ ကထေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၅၁၂။ ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာတိ ဧတ္ထ ဂါမူပစာရတော ဗဟိ နိက္ခန္တေ အန္တရာရာမာဒီနမုပစာရံ ပဝိဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဂါမူပစာရဗ္ဘန္တရေ ပန ပဋိပဿဒ္ဓုဿာဟာနမ္ပိ ပုန တမေဝ ဝါ အညံ ဝါ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမတာယ သတိ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ‘‘ကုလဃရေ ဝါ…ပေ… ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဝိဋ္ဌာနံ ဝိကာလေ သဉ္ဇာတေ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသဿ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗတာယ ဝုတ္တံ။ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနာတိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၁၅။ အန္တရာရာမန္တိအာဒီသူတိ ဧတ္ထ ဥဿဝဒိဝသာဒီသု မနုဿေဟိ ဂါမေ ပဒက္ခိဏံ ကာရေန္တံ ဇိနဗိမ္ဗာဒိံ ပူဇေတုကာမေဟိ ဝါ ရောဂဝူပသမာဒိယတ္ထံ မနုဿေဟိ ယာစိတေဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝိဓိံ အကတွာပိ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂါမံ ပဒက္ခိဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ¶ ဂဟေတဗ္ဗံ အနာပတ္တိဝါရေ အဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘မဂ္ဂါ အနောက္ကမိတွာ…ပေ… ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ စ။ ဝေသာလိံ အနုပရိယာယိတွာ ပရိတ္တံ ကရောန္တေနာပိ အာနန္ဒတ္ထေရေန သုပ္ပဋိစ္ဆန္နတာဒိံ အကောပေန္တေနေဝ၊ အပညတ္တေ ဝါ သိက္ခာပဒေ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘အန္တရာရာမာဒိဂါမန္တရေ ဌိတေဟိ ဂရုဋ္ဌာနီယာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနာဒိဝသေန ဂါမဝီထိံ ဩတရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တံ ပတိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အန္တရာရာမာဒိကပ္ပိယဘူမိံ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆန္တံ ပတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ခါယတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ ¶ ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၀။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကေ။ အဋ္ဌိမယာဒိသူစိဃရတာ၊ ကရဏကာရာပနာဒိဝသေန အတ္တနော ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၁။ ပဉ္စမေ ပါဠိယံ အာသယတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဟီနဇ္ဈာသယဝသေန အယံ တုစ္ဆပုရိသောတိ ဉာတဗ္ဗော၊ ဟီနာယ ပစ္စယေ လောလတာယ ပုဂ္ဂလဿ တုစ္ဆတာ ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ၊ ဣတော ပရေသု စ ပဉ္စသု အတ္တနာ ကာရာပိတဿ ပဋိလာဘေ ဧဝ ပါစိတ္တိယံ။ ပရိဘောဂေ ပနဿ၊ အညေသဉ္စ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပမာဏာတိက္ကန္တမဉ္စပီဌတာ၊ အတ္တနော ကရဏကာရာပနဝသေန ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၆။ ဆဋ္ဌေ ¶ ပေါဋကိတူလန္တိ တိဏဂစ္ဆဇာတိကာနံ တူလံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၁-၅၃၆။ သတ္တမေ ¶ နိသီဒနဿ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တနော ကရဏာဒိနာ ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၇-၅၄၇။ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌမနဝမဒသမေသုပိ အင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။