📜

၁။ ဒိဝါသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ

၁။ ဧဝံ ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယကထာနံ မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ ယထာဌပိတမာတိကာနုက္ကမေန နိဒ္ဒိသန္တော ‘‘တတ္ထ ဒိဝါသေယျာတိ ဒိဝါနိပဇ္ဇန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု မာတိကာပဒေသု သမဘိနိဝိဋ္ဌဿ ‘‘ဒိဝါသေယျာ’’တိ ပဒဿ ‘‘ဒိဝါနိပဇ္ဇန’’န္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဒိဝါ-သဒ္ဒေါ အဟဝါစကော အာကာရန္တော နိပါတော။ ဝုတ္တဉှိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ‘‘အာနုကူလျေတု သဒ္ဓဉ္စ၊ နတ္တံ ဒေါသော ဒိဝါ တွဟေ’’တိ။ သယနံ သေယျာ၊ ကရဇကာယဂတရူပါနံ ဥဒ္ဓံ အနုဂ္ဂန္တွာ ဒီဃဝသေန ဝိတ္ထာရတော ပဝတ္တနသင်္ခါတော ဣရိယာပထဝိသေသော။ ဒိဝါကာလသ္မိံ သေယျာ ဒိဝါသေယျာ။ အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ၊ ဧတသ္မိံ ကာလေ သယနဣရိယာပထကရဏန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဝါနိပဇ္ဇနန္တိ အတ္ထော’’တိ။

တတြာတိ တသ္မိံ ဒိဝါသယနေ အယံ ဝက္ခမာနော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ဝစနတော’’တိ (ပါရာ။ ၇၇) အယံ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒဿ ဝိနီတဝတ္ထူသု အာဂတော ဘဂဝတာ အာဟစ္စဘာသိတော ဉာပကပါဌော။ တတ္ထ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေနာတိ ဒိဝါ နိပဇ္ဇန္တေန။ ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ။ ‘‘ဒိဝါ…ပေ… နိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဉာပျံ။ နနု ပါဠိယံ ‘‘အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ န ဝုတ္တာ၊ အထ ကထမေတ္ထ အာပတ္တိ ဝိညာယတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဒိဝါနိပဇ္ဇနေ။ စ-သဒ္ဒေါ ဝါကျာရမ္ဘဇောတကော၊ ကိဉ္စာပိ-သဒ္ဒေါ နိပါတသမုဒါယော၊ ယဒိပီတျတ္ထော။ ပါဠိယံ အယံ နာမ အာပတ္တီတိ ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တာ၊ ပန တထာပိ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇန္တဿ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၇) ဒုက္ကဋံ ယသ္မာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ အာပတ္တိ ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ သန္တေပိ အသတိ ဘဂဝတော ဝစနေ ကထံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဝိဝရိတွာ…ပေ… အနုညာတတ္တာ’’တိ။ ဧတေန ဘဂဝတော အနုဇာနနမ္ပိ တံ အကရောန္တဿ အာပတ္တိကာရဏံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမှီတိ ဣတ္ထိယာ ကတအဇ္ဈာစာရဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၇၇) ဝုတ္တံ၊ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၇၇) ပန ‘‘မေထုနဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပေါရာဏဋီကာယမ္ပိ တမေဝ ဂဟေတွာ ‘‘ဥပ္ပန္နေ မေထုနဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တဒေတံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ မေထုနလက္ခဏဿ အဘာဝါ။ နနု သိက္ခာပဒပညာပနံ နာမ ဗုဒ္ဓဝိသယော၊ အထ ကသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော’’တိအာဒိ။ န ကေဝလံ ဥပါလိတ္ထေရာဒီဟိ ဧဝ အဋ္ဌကထာ ဌပိတာ၊ အထ ခေါ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တော။ န ဟိ ဘဂဝတာ အဗျာကတံ တန္တိပဒံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေသံယေဝ အတ္ထော ကထိတော၊ တသ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓေနေဝ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ အတ္ထဝဏ္ဏနက္ကမောပိ ဘာသိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဟိ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတာ ပကိဏ္ဏကဒေသနာယေဝ အဋ္ဌကထာတိ။

ကိံ ပနေတ္ထ ဧတံ ဒိဝါ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋာပတ္တိအာပဇ္ဇနံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ သိဒ္ဓံ၊ ဥဒါဟု အညေနပီတိ အာဟ ‘‘အတ္ထာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ ဧတံ ဒုက္ကဋာပတ္တိအာပဇ္ဇနံ န ကေဝလံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ သိဒ္ဓံ၊ အထ ခေါ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဣမိနာ ပရိဝါရပါဌေနပိ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကတရသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဝုတ္တန္တိ? ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ ဒိဝါ ဝိဟာရဂတော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိပန္နော အဟောသိ။ တဿ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဝါတုပတ္ထဒ္ဓါနိ အဟေသုံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဣတ္ထိယော ဂန္ဓဉ္စ မာလဉ္စ အာဒါယ ဝိဟာရံ အာဂမိံသု ဝိဟာရပေက္ခိကာယော။ အထ ခေါ တာ ဣတ္ထိယော တံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ ‘ပုရိသုသဘော ဝတာယ’န္တိ ဝတွာ ဂန္ဓဉ္စ မာလဉ္စ အာရောပေတွာ ပက္ကမိံသု။ ဘိက္ခူ ကိလိန္နံ ပဿိတွာ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာကာရေဟိ အင်္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ ဟောတိ ရာဂေန၊ ဝစ္စေန၊ ပဿာဝေန၊ ဝါတေန၊ ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကဒဋ္ဌေန။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အင်္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ ဟောတိ။ အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ တဿ ဘိက္ခုနော ရာဂေန အင်္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ အဿ၊ အရဟံ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု၊ အနာပတ္တိ ဘိက္ခဝေ တဿ ဘိက္ခုနော။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတု’’န္တိ (ပါရာ။ ၇၇) ဧတသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂။ ဣဒါနိ ဒွါရဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ကီဒိသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝါတိ သံဝရဏဝိဝရဏဝသေန ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တနယောဂ္ဂဒွါရမေဝ။ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရန္တိ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ကဏ္ဋကဒွါရဉ္စ။ ‘‘ရုက္ခသူစိဒွါရကဏ္ဋကဒွါရ’’မိစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ ယံ ဥဘောသု ပဿေသု ရုက္ခတ္ထမ္ဘေ နိခနိတွာ တတ္ထ ဝိဇ္ဈိတွာ မဇ္ဈေ ဒွေ တိဿော ရုက္ခသူစိယော ပဝေသေတွာ ကရောန္တိ၊ တံ ရုက္ခသူစိဒွါရံ နာမ။ ပဝေသနနိက္ခမနကာလေ အပနေတွာ ထကနယောဂ္ဂံ ဧကာယ၊ ဗဟူဟိ ဝါ ကဏ္ဋကသာခါဟိ ကတံ ကဏ္ဋကဒွါရံ နာမ။ ဂါမဒွါရဿ ပိဓာနတ္ထံ ပဒရေန ဝါ ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ ဝါ ကတဿ ကဝါဋဿ ဥဒုက္ခလပါသကရဟိတတာယ ဧကေန သံဝရိတုံ ဝိဝရိတုဉ္စ အသက္ကုဏေယျဿ ဟေဋ္ဌာ ဧကံ စက္ကံ ယောဇေန္တိ၊ ယေန ပရိဝတ္တမာနကကဝါဋံ သုခထကနကံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ကလကယုတ္တဒွါရ’’န္တိ။ စက္ကမေဝ ဟိ လာတဗ္ဗတ္ထေန သံဝရဏဝိဝရဏတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထေန စက္ကလကံ၊ တေန ယုတ္တကဝါဋမ္ပိ စက္ကလကံ နာမ၊ တေန ယုတ္တဒွါရံ စက္ကလကယုတ္တဒွါရံ။

မဟာဒွါရေသု ပန ဒွေ တီဏိ စက္ကလကာနိ ယောဇေတီတိ အာဟ ‘‘ဖလကေသူ’’တိအာဒိ။ ကိဋိကာသူတိ ဝေဠုပေသိကာဒီဟိ ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ စ ကတထကနကေသု။ သံသရဏကိဋိကဒွါရန္တိ စက္ကလကယန္တေန သံသရဏကိဋိကာယုတ္တမဟာဒွါရံ။ ဂေါပ္ဖေတွာတိ အာဝုဏိတွာ၊ ရဇ္ဇူဟိ ဂန္ထေတွာ ဝါ။ ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝါတိ ဧတ္ထ ကိလဉ္ဇသာဏိဒွါရမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၇၆-၇၇) ပန ‘‘ဒုဿဒွါရံ သာဏိဒွါရဉ္စ ဒုဿသာဏိဒွါရံ။ ဒုဿသာဏိ ကိလဉ္ဇသာဏီတိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုဿသာဏိယမေဝ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ ဧကသဒိသတ္တာ ဧကန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၃။ ဧဝံ ဒွါရဝိသေသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယတ္တကေန ဒွါရံ သံဝုတံ ဟောတိ၊ တံ ပမာဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ကိတ္တကေန’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ သူစီတိ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ပဝေသိတာ။ ဃဋိကာတိ ဥပရိ ယောဇိတာ။ ဣဒါနိ ယတ္ထ ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကာတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဗဟူနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟူနံ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေပိ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အထ ဘိက္ခူ…ပေ… နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဣဒံ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ သန္နိဟိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န သေသဣရိယာပထသမင်္ဂိတာနိဝတ္တနတ္ထံ၊ တသ္မာ နိပန္နေပိ အာဘောဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေ ပန အာဘောဂံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အသန္တပက္ခေ ဌိတတ္တာ ရဟော နိသဇ္ဇာယ ဝိယ ဒွါရသံဝရဏံ နာမ မာတုဂါမာနံ ပဝေသနိဝါရဏတ္ထံ အနုညာတန္တိ အာဟ ‘‘ကေဝလံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ’’တိအာဒိ။

ဧတ္ထ စ တံ ယုတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထပိ ယော ယော ထေရဝါဒေါ ဝါ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ၊ သော သောဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာဝစနတော အတိရေကံ အာစရိယဿ ဝစနံ။ ဣတော ပုဗ္ဗာပရဝစနံ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ။ တတ္ထ တံ ယုတ္တန္တိ ‘‘ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန…ပေ… န ဝတ္တတီ’’တိ ယံ ဝစနံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝစနံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယထာ စေတ္ထ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တဝစနံ ယုတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထပိ ဝိနိစ္ဆယေ ယော ယော ထေရဝါဒေါ ဝါ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ၊ သော သောဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပုရေ ဝုတ္တော ထေရဝါဒေါ ဝါ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ပမာဏန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ ဝစနံ အဋ္ဌာနေ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ကထံ? ယံ တာဝ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တန္တိ။ တံ ဣမသ္မိံ အာပုစ္ဆနအာဘောဂကရဏဝိနိစ္ဆယေ အညဿ အယုတ္တဿ အဋ္ဌကထာဝါဒဿ ဝါ ထေရဝါဒဿ ဝါ အဘာဝါ ဝတ္တုံ န သက္ကာ။ န ဟိ ပုဗ္ဗဝါကျေ ‘‘ဘိက္ခူ ဧဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ကတံ၊ အထ ခေါ အာသန္နဝသေန ဝါ ပဋ္ဌာနဝသေန ဝါ ‘‘ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ’’ဣစ္စာဒိကံယေဝ ဝုတ္တံ။ ယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထပီ’’တျာဒိ၊ တမ္ပိ အနောကာသံ။ ဣမသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယေ အညဿ အဋ္ဌကထာဝါဒဿ ဝါ အာစရိယဝါဒဿ ဝါ အဝစနတော ပုရေ ပစ္ဆာဘာဝေါ စ န ဒိဿတိ၊ အယံ ‘‘ပမာဏ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗော၊ အယံ ‘‘န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝေါ စ။

ဥပရိ ပန ‘‘ကော မုစ္စတိ၊ ကော န မုစ္စတီ’’တိ ဣမဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေ မဟာပစ္စရိဝါဒေါ စ ကုရုန္ဒိဝါဒေါ စ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါ စာတိ တယော အဋ္ဌကထာဝါဒါ အာဂတာ၊ ဧကော မဟာပဒုမတ္ထေရဝါဒေါ၊ တသ္မာ တတ္ထေဝ ယုတ္တာယုတ္တဘာဝေါ စ ပမာဏာပမာဏဘာဝေါ စ ဂဟေတဗ္ဗာဂဟေတဗ္ဗဘာဝေါ စ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ သုဝိမလဝိပုလပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန ပန အာစရိယာသဘေန အဝတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝုတ္တံ န သိယာ၊ တသ္မာ ဥပရိ အဋ္ဌကထာဝါဒသံသန္ဒနာဝသာနေ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ ဣမဿ ဝစနဿ ပစ္ဆတော ဝုတ္တံ သိယာ၊ တံ ပစ္ဆာ လေခကေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ လိခိတံ ဘဝေယျ၊ ပါရာဇိကကဏ္ဍဋ္ဌကထာယဉ္စ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဋီကာယဉ္စ ဣမသ္မိံ ဌာနေ န ဝုတ္တံ၊ ဥပရိယေဝ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယော စ ယက္ခဂဟိတကော၊ ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော’’တိ ဣမဿ အဋ္ဌကထာဝါဒဿ ပစ္ဆိမတ္တာ သောယေဝ ပမာဏတော ဂဟေတဗ္ဗော။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ယော ယော အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ထေရဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ၊ သော သောယေဝ ပမာဏတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ၊ တသ္မာ ဣဒမေတ္ထ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄။ ဣဒါနိ ဒွါရံ သံဝရဏဿ အန္တရာယေ သတိ အသံဝရိတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဒွါရဿ’’တျာဒိမာဟ။ နိဿေဏိံ အာရောပေတွာတိ ဥပရိမတလံ အာရောပေတွာ ဝိသင်္ခရိတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ၊ ဆဍ္ဍေတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ဧကာဗဒ္ဓတာယ ဝုတ္တံ။ ဒွေပိ ဒွါရာနိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ ဧတ္ထ သစေ ဧကသ္မိံ ဒွါရေ ကဝါဋံ ဝါ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သံဝရိတုံ ဝါ န သက္ကာ ၊ ဣတရံ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွါရပါလဿာတိ ဒွါရကောဋ္ဌကေ မဟာဒွါရေ၊ နိဿေဏိမူလေ ဝါ ဌတွာ ဒွါရဇဂ္ဂနကဿ။ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရောတိ ဧကာဗဒ္ဓဝသေန အာဂစ္ဆန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အသံဝုတဒွါရေ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဗဟိ ဝါတိ ဂဗ္ဘတော ဗဟိ။ နိပဇ္ဇနကာလေပိ…ပေ… ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဧတ္ထ ဒွါရဇဂ္ဂနကဿ တဒဓီနတ္တာ တဒါ တဿ တတ္ထ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝံ အနုပဓာရေတွာပိ အာဘောဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။

ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေတိ ဧတ္ထ ပရိက္ခေပဿ ဥဗ္ဗေဓတော ပမာဏံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁) ‘‘ယဉှိ သေနာသနံ ဥပရိ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ အညေန ဝါ ကေနစိ သဗ္ဗမေဝ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ အယံ သဗ္ဗစ္ဆန္နာ နာမ သေယျာ…ပေ… ယံ ပန သေနာသနံ ဘူမိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဆဒနံ အာဟစ္စ ပါကာရေန ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အန္တမသော ဝတ္ထေနပိ ပရိက္ခိတ္တံ၊ အယံ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နာ နာမ သေယျာ။ ဆဒနံ အနာဟစ္စ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရာဒိနာ ပရိက္ခိတ္တာပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နာယေဝါတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဝဍ္ဎကိဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၅၁) ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၅၀-၅၁) ဝုတ္တံ။ မဟာပရိဝေဏန္တိ မဟန္တံ အင်္ဂဏံ။ တေန ဗဟုဇနသဉ္စရဏဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဗောဓီ’’တိအာဒိ။

အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အနာပတ္တိ အနာပတ္တိခေတ္တဘူတာယ ရတ္တိယာ သုဒ္ဓစိတ္တေန နိပန္နတ္တာ။ ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ၊ အာပတ္တီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ အနုဋ္ဌဟိတွာ သယိတသန္တာနေန သုပတိ၊ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကတ္တဗ္ဗဿ ဒွါရသံဝရဏာဒိနော အကတတ္တာ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတိ အနာပတ္တိခေတ္တေ ကတနိပဇ္ဇနကိရိယာယ အနင်္ဂတ္တာ။ အယဉှိ အာပတ္တိ ဤဒိသေ ဌာနေ အကိရိယာ၊ ဒိဝါ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇနက္ခဏေ ကိရိယာကိရိယာ စ အစိတ္တကာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုရာရုဏာ ပဗုဇ္ဈိတွာပိ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တဿပိ ပုရိမနယေန အာပတ္တိယေဝ။

အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ…ပေ… အာပတ္တိယေဝါတိ ဧတ္ထ ကဒါ အဿ အာပတ္တီတိ? ဝုစ္စတေ – န တာဝ ရတ္တိယံ၊ ‘‘ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဝုတ္တတ္တာ အနာဒရိယဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပန ဒိဝါသယနဒုက္ကဋမေဝ န ဟောတိ အနာဒရိယဒုက္ကဋတ္တာ ဧဝ။ ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနေ ပန အစိတ္တကံ အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၇၇) ဝုတ္တံ၊ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၂။၇၇) ‘‘ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဝုဋ္ဌာတီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ ဥဋ္ဌဟတိ။ တဿ အာပတ္တီတိ အသုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ နိပန္နတ္တာ နိဒ္ဒါယန္တဿပိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဒိဝါပဋိသလ္လာနမူလိကာ အာပတ္တိ။ ‘ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တော အနာဒရိယဒုက္ကဋာပိ န မုစ္စတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ အသုဒ္ဓစိတ္တေန နိပဇ္ဇန္တော အရုဏုဂ္ဂမနတော ပုရေတရံ ဥဋ္ဌဟန္တောပိ အနုဋ္ဌဟန္တောပိ နိပဇ္ဇနကာလေယေဝ အနာဒရိယဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဒိဝါပဋိသလ္လာနမူလိကံ ပန ဒုက္ကဋံ အရုဏေယေဝ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တဿ ဒွေ ဒုက္ကဋာနိ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သစေ ဒွါရံ သံဝရိတွာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဥဋ္ဌဟိဿာမီတိ နိပဇ္ဇတိ၊ ဒွါရေ စ အညေဟိ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဝိဝဋေပိ တဿ အနာပတ္တိယေဝ ဒွါရပိဒဟနဿ ရတ္တိဒိဝါဘာဂေသု ဝိသေသာဘာဝါ။ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနဿေဝ ကာလဝိသေသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န တပ္ပရိဟာရဿာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဒွါရံ သံဝရိတွာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဒိဝါ သံဝရိတွာ နိပန္နဿ ကေနစိ ဝိဝဋေပိ ဒွါရေ အနာပတ္တိယေဝ၊ အတ္တနာပိ အနုဋ္ဌဟိတွာဝ သတိ ပစ္စယေ ဝိဝဋေပိ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ ဝိမတိဝိနောဒနိယမေဝ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၇၇) ဝုတ္တံ။

ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဝုဋ္ဌာတီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အာပတ္တိယေဝါတိ မူလာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနာဒရိယအာပတ္တိ ပန ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌိတဿပိ တဿ ဟောတေဝ ‘‘ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ စ ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာ မူလာပတ္တိယာ မုတ္တောပိ အနာဒရိယဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၅။ နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတီတိ နိဒ္ဒါဘိဘူတတာယ ဧကပဿေန နိပဇ္ဇတိ။ ‘‘နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပါဒါနံ ပန ဘူမိတော အမောစိတတ္တာ အယံ နိပန္နော နာမ ဟောတီတိ တေနေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ အပဿာယ သုပန္တဿာတိ ကဋိဋ္ဌိတော ဥဒ္ဓံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ အပ္ပမတ္တကံ ပဒေသံ ဘူမိံ အဖုသာပေတွာ သုပန္တဿ။ ကဋိဋ္ဌိံ ပန ဘူမိံ ဖုသာပေန္တဿ သယနံ နာမ န ဟောတိ။ ပိဋ္ဌိပသာရဏလက္ခဏာ ဟိ သေယျာ ဒီဃာ၊ ဝန္ဒနာဒီသုပိ တိရိယံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကာနံ ပသာရိတတ္တာ နိပဇ္ဇနမေဝါတိ အာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာဝ။ ဝန္ဒနာပိ ဟိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇတီတိအာဒီသု နိပဇ္ဇနမေဝ ဝုတ္တာ။ သဟသာ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပက္ခလိတာ ပတိတော ဝိယ သဟသာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿပိ အနာပတ္တိ ပတနက္ခဏေ အဝိသယတ္တာ၊ ဝိသယေ ဇာတေ သဟသာ ဝုဋ္ဌိတတ္တာ စ။ ယဿ ပန ဝိသညိတာယ ပစ္ဆာပိ အဝိသယော ဧဝ၊ တဿ အနာပတ္တိယေဝ ပတနက္ခဏေ ဝိယ။ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဝုဋ္ဌာတီတိ ဣမိနာ ဝိသယေပိ အကရဏံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝ တဿ အာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ အဋ္ဌကထာဝါဒသံသန္ဒနံ ကာတုံ ‘‘ကော မုစ္စတိ၊ ကော န မုစ္စတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟာပစ္စရိယန္တိအာဒီသု ပစ္စရီတိ ဥဠုမ္ပံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ နိသီဒိတွာ ကတတ္တာ တမေဝ နာမံ ဇာတံ။ ကုရုန္ဒိဝလ္လိဝိဟာရော နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ကတတ္တာ ကုရုန္ဒီတိ နာမံ ဇာတံ။ မဟာအဋ္ဌကထာ နာမ သင်္ဂီတိတ္တယမာရုဠှာ တေပိဋကဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အဋ္ဌကထာ။ ယာ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ အာဘတာ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိယေဟိ ထေရေဟိ ပစ္ဆာ သီဟဠဘာသာယ အဘိသင်္ခတာ စ ဟောတိ။ ဧကဘင်္ဂေနာတိ ဧကပဿဘဉ္ဇနေန ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာ ဧကပဿေန သရီရံ ဘဉ္ဇိတွာ နိပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန မဟာအဋ္ဌကထာယ လိခိတမဟာပဒုမတ္ထေရဝါဒေ ‘‘အယ’’န္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘မုစ္ဆိတွာ ပတိတတ္တာ အဝိသယတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတီ’’တိ ထေရေန ဝုတ္တံ။ အာစရိယာ ပန ယထာ ယက္ခဂဟိတကော ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော စ ပရဝသော ဟောတိ၊ ဧဝံ အပရဝသတ္တာ မုစ္ဆိတွာ ပတိတော ကဉ္စိကာလံ ဇာနိတွာ နိပဇ္ဇတီတိ အနာပတ္တိံ န ဝဒန္တိ၊ ဝိသညိတေ ပန သတိ အနာပတ္တိယေဝ။

ဒွေ ဇနာတိအာဒိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဝစနံ၊ တဒေဝ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ ပမာဏံ။ ယက္ခဂဟိတဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဝိသညိဘူတောပိ သင်္ဂဟိတော၊ ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နော ပန အနိပန္နတ္တာ အာပတ္တိတော မုစ္စတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာရတ္ထဒီပနိယဉ္စ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၇၇) ‘‘ယော စ ယက္ခဂဟိတကော၊ ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော’’တိ ဣမဿ အဋ္ဌကထာဝါဒဿ ပစ္ဆိမတ္တာ သောယေဝ ပမာဏတော ဂဟေတဗ္ဗော၊ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ယော ယော အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ၊ သော သောယေဝ ပမာဏတော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣမဿ အဋ္ဌကထာပါဌဿ အာနီတတ္တာ ဣမသ္မိံ ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေပိ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ သော ပါဌော ဝတ္တဗ္ဗောတိ နော ခန္တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရတ္တိံ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိပန္နော အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဥဋ္ဌာတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိအာဒိဝစနတော အရုဏုဂ္ဂမနေ သံသယဝိနောဒနတ္ထံ အရုဏကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တတြိဒံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ကော ဧသ အရုဏော နာမ၊

ကေန သော အရုဏော ဘဝေ၊

ကီဒိသော တဿ ဝဏ္ဏာ တု၊

သဏ္ဌာနံ ကီဒိသံ ဘဝေ။

‘‘ကိသ္မိံ ကာလေ စ ဒေသေ စ၊ အရုဏော သမုဂစ္ဆတိ၊

ကိံ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ ဧသော၊ ဥဒါဟု အနုမာနတော’’တိ။

တတ္ထ ကော ဧသ အရုဏော နာမာတိ ဧတ္ထ ဧသ အရုဏော နာမ သူရိယဿ ပဘာဝိသေသော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ –

‘‘သူရဿောဒယတော ပုဗ္ဗုဋ္ဌိတရံသိ သိယာရုဏော’’တိ၊

တဋ္ဋီကာယဉ္စ ‘‘သူရဿ ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ ဥဋ္ဌိတရံသိ အရုဏော နာမ သိယာ’’တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနီနာမိကာယံ ဝိနယဋီကာယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၃) ‘‘အရုဏောတိ စေတ္ထ သူရိယုဂ္ဂမနဿ ပုရေစရော ဝဍ္ဎနဃနရတ္တော ပဘာဝိသေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သူရိယပ္ပဘာယေဝ အရုဏော နာမ၊ န အညောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေန သော အရုဏော ဘဝေတိ ဧတ္ထ အရုဏော ဝဏ္ဏော အဿာတိ အရုဏော၊ ကိဉ္စိရတ္တဝဏ္ဏသမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အရတိ ဂစ္ဆတိ ရတ္တဝဏ္ဏဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ အရုဏော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာယံ ‘‘အရုဏဝဏ္ဏတာယ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရုဏော’’တိ။ ကီဒိသော တဿ ဝဏ္ဏောတိ ဧတ္ထ အဗျတ္တရတ္တဝဏ္ဏော တဿ ဝဏ္ဏော ဘဝေ။ ဝုတ္တဉှိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ‘‘အရုဏော ကိဉ္စိရတ္တောထာ’’တိ။ တဋ္ဋီကာယဉ္စ ‘‘ကိဉ္စိရတ္တော အဗျတ္တရတ္တဝဏ္ဏော အရုဏော နာမ ယထာ မစ္ဆဿ အက္ခီ’’တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၃) ‘‘ဝဍ္ဎနဃနရတ္တော ပဘာဝိသေသော’’တိ၊ တသ္မာ သူရိယဿ ရတ္တပ္ပဘာယေဝ အရုဏော နာမ၊ န သေတပ္ပဘာဒယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၈၃) ‘‘ပါဠိယံ ပန နန္ဒိမုခိယာတိ ဩဒါတဒိသာမုခတာယ တုဋ္ဌမုခိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထံ ယုဇ္ဇေယျာတိ၊ နော န ယုဇ္ဇေယျ။ တတ္ထ ဟိ အရုဏုဂ္ဂတကာလေ အရုဏောဘာသေန ဩဒါတဒိသာမုခဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ န အရုဏောဘာသဿ ဩဒါတဘာဝေါ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဥဒါနဋ္ဌကထာယံ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၂၃) ‘‘နန္ဒိမုခိယာတိ အရုဏဿ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဧဝ အရုဏောဘာယ သူရိယာလောကူပဇီဝိနော သတ္တေ နန္ဒာပနမုခိယာ ရတ္တိယာ ဇာတာယ ဝိဘာယမာနာယာတိ အတ္ထော’’တိ။

ဇာတကဋ္ဌကထာယဉ္စ –

‘‘ဇိဃညရတ္တိံ အရုဏသ္မိမုဟတေ၊

ယာ ဒိဿတိ ဥတ္တမရူပဝဏ္ဏိနီ၊

တထူပမာ မံ ပဋိဘာသိ ဒေဝတေ၊

အာစိက္ခ မေ တံ ကတမာသိ အစ္ဆရာ’’တိ။ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၅။၂၁။၂၅၄)၊

ဣမဿ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာယံ ‘‘တတ္ထ ဇိဃညရတ္တိန္တိ ပစ္ဆိမရတ္တိံ၊ ရတ္တိပရိယောသာနေတိ အတ္ထော။ ဥဟတေတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ။ ယာတိ ယာ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ ရတ္တဝဏ္ဏတာယ ဥတ္တမရူပဓရာ ဟုတွာ ဒိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ အရုဏုဂ္ဂတသမယေ ပုရတ္ထိမဒိသာယ ရတ္တဝဏ္ဏတာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တသ္မိံ သမယေ အရုဏဿ ဥဋ္ဌိတတ္တာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ရတ္တဘာဂေါ သူရိယာလောကဿ ပတ္ထဋတ္တာ သေသဒိသာနံ ဩဒါတဘာဝေါ ဝိညာယတိ။

သဏ္ဌာနံကီဒိသံ ဘဝေတိ ဧတ္ထ အရုဏဿ ပါဋေက္ကံ သဏ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ ရသ္မိမတ္တတ္တာ။ ယတ္တကံ ပဒေသံ ဖရတိ၊ တတ္တကံ တဿ သဏ္ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပုရတ္ထိမဒိသာသဏ္ဌာနံ။ ဝုတ္တဉှိ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၅။၂၁။၂၅၅) ‘‘ပုရတ္ထိမဒိသာ ရတ္တဝဏ္ဏတာယ ဥတ္တမရူပဓရာ ဟုတွာ ဒိဿတီ’’တိ။

ကိသ္မိံ ကာလေ စ ဒေသေ စ၊ အရုဏော သမုဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ဧသ အရုဏော သူရိယုဂ္ဂမနဿ ပုရေ ကာလေ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဥဒါနဋ္ဌကထာယံ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၂၃) ‘‘ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ၊ အရုဏော နာမ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ သူရိယောဒယတော ပုရေတရမေဝ ဥဋ္ဌိတောဘာသော’’တိ။ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယဉ္စ ‘‘သူရဿောဒယတော ပုဗ္ဗုဋ္ဌိတရံသီ’’တိ။

ကိံ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ ဧသော၊ ဥဒါဟု အနုမာနတောတိ ဧတ္ထ အယံ အရုဏော နာမ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ ဧဝ ၊ န အနုမာနသိဒ္ဓါ။ ကသ္မာ ဝိညာယတီတိ စေ? စက္ခုဝိညာဏဂေါစရဝဏ္ဏာယတနဘာဝတော။ အက္ခဿ ပတီတိ ပစ္စက္ခံ၊ စက္ခုရူပါနံ အဘိမုခဘာဝေန အာပါထဂတတ္တာ စက္ခုဝိညာဏံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃၊ ၄၄၊ ၄၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇)၊ တသ္မာ အယံ အရုဏဝဏ္ဏော စက္ခုနာ ဒိသွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ၊ န ဧဝံ သတိ ဧဝံ ဘဝေယျာတိ အနုမာနေန ပုနပ္ပုနံ စိန္တနေန သိဒ္ဓါတိ။ ဣမံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ သာဓုကံ မနသိ ကရိတွာ ပဏ္ဍိတေဟိ ရတ္တောဘာသောယေဝ အရုဏောတိ ပစ္စေတဗ္ဗော သလ္လက္ခေတဗ္ဗောတိ။

ကသ္မာ ပန ဣမသ္မိံ ဌာနေ အရုဏကထာ ဝုတ္တာတိ? ဣမိဿာ အရုဏကထာယ မဟာဝိသယဘာဝတော။ ကထံ? ဥပေါသထိကာ ဥပါသကာ စ ဥပါသိကာယော စ အရုဏုဂ္ဂမနံ တထတော အဇာနန္တာ အနုဂ္ဂတေယေဝ အရုဏေ ဥဂ္ဂတသညာယ ခါဒနီယံ ဝါ ခါဒန္တိ၊ ဘောဇနီယံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ မာလာဂန္ဓာဒီနိ ဝါ ဓာရေန္တိ၊ တတော တေသံ သီလံ ဘိဇ္ဇတိ။ သာမဏေရာ တထေဝ ဝိကာလဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သီလဝိနာသံ ပါပုဏန္တိ။ နိဿယပဋိပန္နကာ ဘိက္ခူ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဝိနာ ဗဟိသီမေ စရန္တာ နိဿယပ္ပဿမ္ဘနံ ပါပုဏန္တိ၊ အန္တောဝဿေ ဘိက္ခူ ဥပစာရသီမတော ဗဟိဂစ္ဆန္တာ ဝဿစ္ဆေဒံ၊ တေစီဝရိကာ ဘိက္ခူ အဗဒ္ဓသီမာယံ စီဝရေန ဝိပ္ပဝသန္တာ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယံ၊ တထာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ၊ သဟသေယျပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေ အနုပသမ္ပန္နမာတုဂါမေဟိ သဟ သယန္တာ ပါစိတ္တိယံ၊ တထာ ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္ဇန္တာ ဘိက္ခူ၊ ပါရိဝါသိကာဒယော ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ။ ဧဝမာဒိအနေကာဒီနဝသမ္ဘဝတော လဇ္ဇိပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ တထတော အရုဏုဂ္ဂမနဿ ဇာနနတ္ထံ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကေစိ ပန ဘိက္ခူ အဍ္ဎရတ္တိသမယေ ဃဋိသုညတ္တာ အဍ္ဎရတ္တိကာလံ အတိက္ကမ္မ အညဒိဝသော ဟောတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ကာလေ အရုဏံ ဥဋ္ဌိတံ နာမ ဟောတီတိ မညမာနာ အဍ္ဎရတ္တိံ အတိက္ကမ္မ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ တေ ပန ဗုဒ္ဓသမယံ အဇာနန္တာ ဝေဒသမယမေဝ မနသိ ကရောန္တာ ဧဝံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ တံကရဏံ ပမာဏံ န ဟောတိ။ ဗဟဝေါ ပန ဘိက္ခူ အရုဏဿ ပစ္စက္ခဘာဝံ အဇာနန္တာ အနုမာနဝသေန စိန္တိတုဉ္စ အသက္ကောန္တာ အနုဿဝဝသေနေဝ ပရဝစနံ သဒ္ဒဟန္တာ အမှာကံ အာစရိယာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တာ သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဒွိသဟဿဒဏ္ဍပ္ပမာဏံ ဌာနံ ပါပုဏန္တိ၊ တိသဟဿဒဏ္ဍပ္ပမာဏံ ဌာနံ ပါပုဏန္တီတိ စ ဝဒန္တိ။ ဣမမှာ ဝိဟာရာ အသုကံ နာမ ဝိဟာရံ အသုကံ နာမ စေတိယံ အသုကံ နာမ ဂါမံ ပါပုဏန္တီတိအာဒီနိ စ ဝဒန္တီတိ ဧဝံ အနုဿဝဝစနံ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အပ္ပမာဏံ။ ကသ္မာ? အဒ္ဓါနံ နာမ ဗလဝန္တဿ ဇဝသမ္ပန္နဿ စ ရဿံ ဟောတိ၊ ဒုဗ္ဗလဿ သန္တဿ စ ဒီဃံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘ဒီဃာ ဇာဂရတော ရတ္တိ၊ ဒီဃံ သန္တဿ ယောဇနံ၊

ဒီဃော ဗာလာန သံသာရော၊ သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၆၀)၊

တသ္မာ အဒ္ဓါနံ နာမ သဗ္ဗေသံ ဧကသဒိသံ န ဟောတီတိ အရုဏုဂ္ဂမနဿ လက္ခဏံ ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ န စ တေ အာယသ္မန္တော ပိဋကတ္တယတော ကိဉ္စိ သာဓကဘူတံ ဝစနံ အာဟရန္တိ၊ အသက္ခိကံ အဍ္ဍံ ကရောန္တိ ဝိယ ယထာဇ္ဈာသယမေဝ ဝဒန္တီတိ ပမာဏံ န ဟောတိ။

အညေ ပန –

‘‘အတီတရတ္တိယာ ယာမော၊

ပစ္ဆိမောဍ္ဎမမုဿ ဝါ၊

ဘာဝိနိယာဒိပ္ပဟာရော၊

တဒဍ္ဎံ ဝါဇ္ဇတေဟျ ဟောတိ –

ကစ္စာယနသာရပ္ပကရဏာဂတံ ဂါထံ ဝတွာ အတီတရတ္တိယာ ပစ္ဆိမော ယာမော အဇ္ဇ ပရိယာပန္နော၊ တသ္မာ ပစ္ဆိမယာမဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယံ ဝါဒေါ သကာရဏသညာပကတ္တာ ပုရိမေဟိ ဗလဝါ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ အယုတ္တောယေဝ။ ကသ္မာ? အယဉှိ ဂါထာ ဗာဟိရသဒ္ဒသတ္ထေ ဇင်္ဂဒါသပ္ပကရဏေ ဝုတ္တနယေန အဇ္ဇ ဘဝါ အဇ္ဇတနီတိ ဝုတ္တအဇ္ဇဝေါဟာရဿ ပဝတ္တနကာလံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ၊ န ပိဋကတ္တယေ ဝုတ္တဿ အရုဏုဂ္ဂမနဿ ကာလံ ဒဿေတုံ၊ တသ္မာ အညသာဓျဿ အညသာဓကေန သာဓိတတ္တာ အယုတ္တောယေဝ။

အပရေ ပန ‘‘ပဟာရော ယာမသညိတော’’တိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ပဟာရယာမသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထတ္တာ တတ္ထေဝ ‘‘တိယာမာ သံဝရီ ဘဝေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ရတ္တိယာ စ တိယာမဘာဝတော ပါဠိယဉ္စ (ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၃) ‘‘အဘိက္ကန္တာ ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပစ္ဆိမော ယာမော၊ ဥဒ္ဓသ္တော အရုဏော’’တိ အာဂတတ္တာ ဣဒါနိ ရတ္တိယာ စတူသု ပဟာရေသု တတိယပ္ပဟာရဿ အဝသာနေ အရုဏော ဥဂ္ဂတော၊ တသ္မာ အဝသေသဧကပ္ပဟာရမတ္တော ကာလော ဒိဝသဘာဂံ ဘဇတီတိ ဝဒေယျုံ၊ အယံ ဝါဒေါ တတိယဝါဒတောပိ ဗလဝတရော။ ကသ္မာ? ဉာပကဉာပျာနံ အနုရူပဘာဝတော။ တထာ ဟိ ‘‘ပဟာရော ယာမသညိတော’’တိ အယံ ဉာပကော ပဟာရယာမာနံ ဧကတ္ထဘာဝဿ အနုရူပေါ၊ ‘‘တိယာမာ သံဝရီဘဝေ’’တိ အယံ ရတ္တိယာ တိယာမဘာဝဿ၊ ‘‘ပါဠိယဉ္စာ’’တိအာဒိ တတိယပ္ပဟာရဿ အဝသာနေ အရုဏုဂ္ဂမနဿ၊ တထာပိ အယုတ္တောယေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အဝသေသဧကပ္ပဟာရမတ္တော ကာလော ဒိဝသဘာဂံ ဘဇတီ’’တိ ဝစနဿ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ မဇ္ဈိမဒေသေ ဟိ ဒသဃဋိကာပမာဏဿ ကာလဿ ဧကပ္ပဟာရတ္တာ သဗ္ဗာ ရတ္တိ တိယာမာဝ ဟောတိ၊ န စတုယာမာ၊ ဣဒါနိ ပန ပစ္စန္တဝိသယေသု သတ္တဋ္ဌဃဋိကာမတ္တဿ ကာလဿ ဧကပ္ပဟာရကတတ္တာ စတုပ္ပဟာရာ ဘဝတိ၊ တသ္မာ မဇ္ဈိမဒေသဝေါဟာရံ ဂဟေတွာ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယဉ္စ ‘‘တိယာမာ သံဝရီ ဘဝေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပါဠိယဉ္စ (ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၃) ‘‘နိက္ခန္တော ပစ္ဆိမော ယာမော၊ ဥဒ္ဓသ္တော အရုဏော’’တိ၊ တသ္မာ ရတ္တိပရိယောသာနေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၀၁) ‘‘တထာ ပါရိဝါသိကာဒီနမ္ပိ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တာနံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော၊ ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

သဟသေယျသိက္ခာပဒေပိ (ပါစိ။ ၅၂-၅၄) ‘‘အနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟ နိဝုတ္ထဘာဝပရိမောစနတ္ထံ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီသု စ သဗ္ဗတ္ထ ရတ္တိပရိယောသာနေ အာဂမနဝသေန အရုဏုဂ္ဂမနံ ဒဿိတံ၊ န အတီတာရုဏဝသေနာတိ။ ဇာတကဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၅။၂၁။၂၅၅) ‘‘ရတ္တိပရိယောသာနေတိ အတ္ထော’’တိ။ န ကေဝလံ မဇ္ဈိမဒေသေသု ရတ္တိယာယေဝ တိပ္ပဟာရဘာဝေါ ဟောတိ ၊ အထ ခေါ ဒိဝသဿပိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဘိဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနဉ္စ တေသံ ဘိက္ခူနံ သတ္တပ္ပကရဏဥဂ္ဂဟဏဉ္စ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဟောတီ’’တိ၊ မူလဋီကာယဉ္စ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ဧတ္ထ ပဟာရောတိ ဒိဝသဿ တတိယဘာဂေါ ဝုစ္စတီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧကော ရတ္တိဒိဝေါ ဆပ္ပဟာရော ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ မဇ္ဈိမဒေသဝေါဟာရေန တိယာမသင်္ခါတဿ တိပ္ပဟာရဿ အဝသာနေ သဗ္ဗရတ္တိပရိယောသာနေ ဥဋ္ဌိတံ အရုဏံ ပစ္စန္တဒေသဝေါဟာရေန တိပ္ပဟာရဿ အဝသာနေတိ ဂဟေတွာ ဧကပ္ပဟာရာဝသေသကာလေ အရုဏော ဥဂ္ဂတောတိ ဝုတ္တတ္တာ အယမ္ပိ ဝါဒေါ အယုတ္တောယေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဗဟဝေါ ပန ပဏ္ဍိတာ ‘‘ခုဒ္ဒသိက္ခာနိဿယေ ဝုတ္တံ –

‘သေတရုဏဉ္စ ပဌမံ၊ ဒုတိယံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋံ၊

တတိယံ တမ္ဗဝဏ္ဏဉ္စ၊ စတုတ္ထံ ဂဒြဘံ မုခ’န္တိ။ –

ဣမံ ဂါထံ နိဿာယ ဧကရတ္တိယံ အရုဏော စတုက္ခတ္တုံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ တတ္ထ ပဌမံ သေတဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ ဒုတိယံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋပုပ္ဖဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တတိယံ တမ္ဗဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ စတုတ္ထံ ဂဒြဘမုခဝဏ္ဏံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ရတ္တောဘာသတော ပုရေတရံ အတီတရတ္တိကာလေယေဝ ဝတ္တနိက္ခိပနာဒိကမ္မံ ကရောန္တိ။ တေသံ တံ ကရဏံ အနိသမ္မကာရိတံ အာပဇ္ဇတိ။ အယဉှိ ဂါထာ နေဝ ပါဠိယံ ဒိဿတိ၊ န အဋ္ဌကထာယံ၊ န ဋီကာသု၊ ကေဝလံ နိဿယေ ဧဝ၊ နိဿယေသု စ ဧကသ္မိံယေဝ ခုဒ္ဒသိက္ခာနိဿယေ ဒိဿတိ၊ န အညနိဿယေသု၊ တတ္ထာပိ နေဝ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓော ဒိဿတိ၊ န ဟေတုဖလာဒိဘာဝေါ၊ န စ လိင်္ဂနိယမောတိ န နိဿယကာရာစရိယေန ဌပိတာ ဘဝေယျ၊ အထ ခေါ ပစ္ဆာ အညေဟိ လေခကေဟိ ဝါ အတ္တနော ဣစ္ဆာနုရူပံ လိခိတာ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ အယံ ဂါထာ ကုတော အာဘတာ ပါဠိတော ဝါ အဋ္ဌကထာတော ဝါ ဋီကာတော ဝါ ဝိနယတော ဝါ သုတ္တန္တတော ဝါ အဘိဓမ္မတော ဝါတိ ပဘဝံ အပရိယေသိတွာ နိဿယေ ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝ သာရတော ဂဟေတွာ ပါဠိယဋ္ဌကထာဋီကာသု ဝုတ္တဝစနံ အနိသာမေတွာ ကတတ္တာ အနိသမ္မကာရိတံ အာပဇ္ဇတိ။

တတြာယံ ပါဠိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ သီတာသု ဟေမန္တိကာသု ရတ္တီသု အန္တရဋ္ဌကာသု ဟိမပါတသမယေ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ ဧကစီဝရော နိသီဒိ၊ န ဘဂဝန္တံ သီတံ အဟောသိ။ နိက္ခန္တေ ပဌမေ ယာမေ သီတံ ဘဂဝန္တံ အဟောသိ၊ ဒုတိယံ ဘဂဝါ စီဝရံ ပါရုပိ၊ န ဘဂဝန္တံ သီတံ အဟောသိ။ နိက္ခန္တေ မဇ္ဈိမေ ယာမေ သီတံ ဘဂဝန္တံ အဟောသိ၊ တတိယံ ဘဂဝါ စီဝရံ ပါရုပိ၊ န ဘဂဝန္တံ သီတံ အဟောသိ။ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမေ ယာမေ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေ နန္ဒိမုခိယာ ရတ္တိယာ သီတံ ဘဂဝန္တံ အဟောသိ၊ စတုတ္ထံ ဘဂဝါ စီဝရံ ပါရုပိ၊ န ဘဂဝန္တံ သီတံ အဟောသီ’’တိ။ အယံ မဟာဝဂ္ဂေ (မဟာဝ။ ၃၄၆) စီဝရက္ခန္ဓကာဂတာ ဝိနယပါဠိ။ ပါဠိယံ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌိမုခိယာ၊ ပသန္နဒိသာမုခါယာတိ အတ္ထော။ အယံ တံသံဝဏ္ဏနာယ ဝိမတိဝိနောဒနီပါဌော (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၄၆)။

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ တဒဟုပေါသထေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ နိက္ခန္တေ ပဌမေ ယာမေ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ နိက္ခန္တေ မဇ္ဈိမေ ယာမေ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော မဇ္ဈိမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခန္တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမေ ယာမေ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေ နန္ဒိမုခိယာ ရတ္တိယာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပစ္ဆိမော ယာမော၊ ဥဒ္ဓသ္တံ အရုဏံ၊ နန္ဒိမုခီ ရတ္တိ၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဥဒ္ဒိသတု ဘန္တေ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခန္တိ။ အပရိသုဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိသာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၃)။ အယံ စူဠဝဂ္ဂေ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကာဂတာ အပရာပိ ဝိနယပါဠိ။

နန္ဒိမုခိယာ ရတ္တိယာတိ အရုဏုဋ္ဌိတကာလေ ပီတိမုခါ ဝိယ ရတ္တိ ခါယတိ။ တေနာဟ ‘‘နန္ဒိမုခိယာ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၈၃) အယံ တံသံဝဏ္ဏနာဘူတသမန္တပါသာဒိကဋ္ဌကထာပါဌော။ အဘိက္ကန္တာတိ ပရိက္ခီဏာ။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏသီသေ။ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌိမုခိယာ။ အယံ တံသံဝဏ္ဏနာဘူတသာရတ္ထဒီပနီပါဌော (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၈၃)။ ပါဠိယံ နန္ဒိမုခိယာတိ ဩဒါတဒိသာမုခိတာယ တုဋ္ဌမုခိယာ။ အယံ တံသံဝဏ္ဏနာယ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၈၃) ဝိမတိဝိနောဒနီပါဌော။

‘‘တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အဘိက္ကန္တာယရတ္တိယာ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမေ ယာမေ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေ နန္ဒိမုခိယာ ရတ္တိယာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပစ္ဆိမော ယာမော၊ ဥဒ္ဓသ္တော အရုဏော၊ နန္ဒိမုခီ ရတ္တိ၊ စိရနိသိန္နာ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ၊ ပဋိသမ္မောဒတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ’’တိ။ အယံ ဥဒါနာဂတာ သုတ္တန္တပါဠိ (ဥဒါ။ ၄၅)။ ဥဒ္ဓသ္တေအရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ။ အရုဏော နာမ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ သူရိယောဒယတော ပုရေတရမေဝ ဥဋ္ဌိတောဘာသော။ နန္ဒိမုခိယာ ရတ္တိယာတိ အရုဏဿ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဧဝ အရုဏောဘာယ သူရိယာလောကူပဇီဝိနော သတ္တေ နန္ဒာပနမုခိယာ ရတ္တိယာ ဇာတာယ၊ ဝိဘာယမာနာယာတိ အတ္ထော။ အယံ တံသံဝဏ္ဏနာဘူတာ ဥဒါနဋ္ဌကထာ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၂၃)။

ဣတိ ဧတ္တကာသု ဝိနယသုတ္တန္တာဂတာသု ပါဠိယဋ္ဌကထာဋီကာသု ဧကသ္မိမ္ပိဌာနေ အရုဏော စတုက္ခတ္တုံ ဥဂ္ဂတောတိ နတ္ထိ၊ ဧကဝါရမေဝ ဝုတ္တော။ စတုဗ္ဗိဓဝဏ္ဏသမန္နာဂတောတိပိ နတ္ထိ၊ ဧကဝဏ္ဏော ဧဝ ဝုတ္တော။ ဇာတကဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၅။၂၁။၂၅၅) ရတ္တဝဏ္ဏော ဧဝ ဝုတ္တော၊ န သေတဝဏ္ဏာဒိကော။ နန္ဒိမုခီတိ စ သတ္တေ နန္ဒာပနဒိသာမုခီ ရတ္တိ ဧဝ ဝုတ္တာ၊ န အရုဏဿ နန္ဒိယာဝဋ္ဋပုပ္ဖသဒိသဝဏ္ဏတာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တေ နန္ဒာပနမုခိယာ ရတ္တိယာ’’တိ။ ဧဝံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာပကရဏဝစနေန ဝိရုဒ္ဓတ္တာ ပါဠိယဋ္ဌကထာဒီဟိ အသံသန္ဒနတော ဒုဗ္ဗလသာဓကတ္တာ စ အယမ္ပိ ဝါဒေါ အယုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာဏံ အနတိက္ကန္တေန လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ ယဒိ ကေနစိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ ဝိဝဋောကာသေ ဟောတိ၊ မစ္ဆက္ခိသမာနအဗျတ္တရတ္တောဘာသဿ ပညာယမာနကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္တနိက္ခိပနာဒိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

ယဒိ ပန ပဗ္ဗတာဒိနာ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ယတ္တကေန ကာလေန ဝိဝဋဋ္ဌာနေ ရတ္တောဘာသော ပညာယတိ၊ သူရိယမဏ္ဍလဿ ဒိဿနကာလတော ဧကဃဋိကာမတ္တေန ဝါ ဒွိဃဋိကာမတ္တေန ဝါ တတ္တကံ ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဣမသ္မိံ ကာလေ အရုဏော ဥဂ္ဂတော ဘဝေယျာတိ တက္ကေတွာ ကာတဗ္ဗံ၊ သံသယံ အနိစ္ဆန္တေန တတောပိ ကဉ္စိကာလံ အဓိဝါသေတွာ နိဿံသယကာလေ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ အယံ ပန ဝါဒေါ ယထာဝုတ္တပ္ပကရဏဝစနေဟိ သုဋ္ဌု သံသန္ဒတိ ယထာ ဂင်္ဂေါဒကေန ယမုနောဒကံ၊ တသ္မာ ပဏ္ဍိတေဟိ ပုနပ္ပုနံ ပုဗ္ဗာပရံ အာလောဠေန္တေန မနသိ ကာတဗ္ဗော။ ဧဝံ မနသိ ကရိတွာ အရုဏပဋိသံယုတ္တေသု ဌာနေသု သံသယော ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ သံသယံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိသာရဒေန ဟုတွာ တံ တံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

ဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ သီလဿ၊ ဘိက္ခူနံ ပိယသီလိနံ၊

ကတာရုဏကထာ ဧသာ၊ န သာရမ္ဘာဒိကာရဏာ။

တသ္မာ သုဋ္ဌူပဓာရေတွာ၊ ယုတ္တံ ဂဏှန္တု သာဓဝေါ၊

အယုတ္တဉ္စေ ဆဍ္ဍယန္တု၊ မာ ဟောန္တု ဒုမ္မနာဒယောတိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဒိဝါသေယျဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ပဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ။