📜

၁၂။ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ

၅၉။ ဧဝံ ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယံ ကထေန္တော ‘‘ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သညာဏတ္ထာယ ကတံ ရူပံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ရူပိယံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ဝေါဟာရူပဂံ ဓနံ။ တေန ဝုတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၅၈၄) ‘‘ဣဓ ပန ယံ ကိဉ္စိ ဝေါဟာရဂမနီယံ ကဟာပဏာဒိ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ပဌမံ အာဒီယတီတိအာဒိ၊ ကိံ တံ? ရူပိယံ၊ ရူပိယံ အာဒိ ယေသံ တေတိ ရူပိယာဒယော၊ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုအာဒယော၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ပဋိဂ္ဂဟော၊ သမ္ပဋိစ္ဆနန္တိ အတ္ထော။ ရူပိယာဒီနံ ပဋိဂ္ဂဟော ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟော။ ဇာတသမယေ ဥပ္ပန္နံ ရူပမေဝ ရူပံ အဿ ဘဝတိ၊ န ဝိကာရမာပဇ္ဇတီတိ ဇာတရူပံ၊ သုဝဏ္ဏံ။ ဓဝလသဘာဝတာယ သတ္တေဟိ ရဉ္ဇိယတေတိ ရဇတံ၊ သဇ္ဈု။ ဇာတရူပေန ကတော မာသကော ဇာတရူပမာသကော။ ရဇတေန ကတော မာသကော ရဇတမာသကောတိ ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓမေဝ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဟောတိ၊ န လောဟမာသကာဒယောတိ အာဟ ‘‘တမ္ဗလောဟာဒီဟိ…ပေ… သင်္ဂဟိတော’’တိ။ တမ္ဗလောဟာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟတိပုသီသာဒီဟိ ကတောပိ လောဟမာသကောယေဝါတိ ဒဿေတိ။ ကိံ ဣဒမေဝ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဥဒါဟု မုတ္တာဒယောပီတိ အာဟ ‘‘မုတ္တာ…ပေ… ဒုက္ကဋဝတ္ထူ’’တိ။ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝတ္ထူနံ ကော ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ…ပေ… ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ။ တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု အတ္တနော အတ္ထာယ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ သေသာနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုက္ကဋဝတ္ထု သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ယောဇနာ။

ဣဒါနိ တေသု ဝတ္ထူသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိနိစ္ဆယံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။ တတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကသ္မာ? ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒိန္နတ္တာ။ ဒတွာ ပက္ကမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ကသ္မာ? သင်္ဃဿ ဟတ္ထေ အဒတွာ ဝဍ္ဎကီအာဒီနံ ဟတ္ထေ ဒိန္နတ္တာ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဂိဟီနံ ဟတ္ထေ ဌပိတတ္တာ။ ပဋိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ အနာမသိတတ္တာ။ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ‘‘တုမှေ ဂဟေတွာ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တီတိ ‘‘သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပါစိတ္တိယံ၊ ပရိဘောဂေ ဒုက္ကဋံ။ သွေဝ သာပတ္တိကောတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ ‘‘တုမှေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝုတ္တတ္တာ။ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ? ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ။ သေနာသနပစ္စယဿ ဣတရပစ္စယတ္တယတော ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘သေနာသနတ္ထာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမိနာ အဝိဿဇ္ဇိယအဝေဘင်္ဂိယဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အာပဒါသု ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၀။ ဧဝံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူသု ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူသု ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ကောစိ မယှ’’န္တျာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တီတိ ဒုက္ကဋမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဠာကဿပိ ခေတ္တသင်္ဂဟိတတ္တာ တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာတိ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ တဠာကံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထံ တဠာကံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘ဣတော တဠာကတော ဥပ္ပန္နေ ပစ္စယေ ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၃၇-၅၃၉) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၃၈-၅၃၉) တထေဝ ဝတွာ ‘‘ဣဒဉ္စ သင်္ဃဿ ဒီယမာနညေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ဧဝမ္ပိ ဒိန္နံ တဠာကခေတ္တာဒိ န ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓစိတ္တဿ ပန ဥဒကပရိဘောဂတ္ထံ ကူပပေါက္ခရဏိအာဒယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘သင်္ဃဿ တဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ ကထ’န္တိ ဟိ အာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃဝသေနေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတီတိ ဝသေ ဘဝိဿတိ။

ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေထာတိ ဝုတ္တေတိ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ၊ အဝုတ္တေပိ ဌပေန္တဿ န ဒေါသော အတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကံ ဝါရေတုံလဗ္ဘတီ’’တိ။ ယသ္မာ ပရသန္တကံ ဘိက္ခူနံ နာသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘န သဿကာလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဿကာလေပိ တာသေတွာ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အမုဉ္စတော ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဇနပဒဿ သာမိကောတိ ဣမိနာဝ ယော တံ ဇနပဒံ ဝိစာရေတိ၊ တေနပိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ပုန ဒေတီတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုန ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ယေန ကေနစိ ဣဿရေန ‘‘ပရိစ္စတ္တမိဒံ ဘိက္ခူဟိ အဿာမိက’’န္တိ သညာယ အတ္တနော ဂဟေတွာ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဥဒကဝါဟကန္တိ ဥဒကမာတိကံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဝက္ခာမီတိ ပါဌသေသော။ ဥဒကဝသေနာတိ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထံ။ သုဒ္ဓစိတ္တာနန္တိ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထမေဝ။ ဣဒံ သဟတ္ထေန စ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန စ ကရောန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဿသမ္ပာဒနတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ အသုဒ္ဓစိတ္တာနမ္ပိ ပန သယံ အကတွာ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန အာဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ သဟတ္ထာဒိနာ ကတတဠာကတ္တာ အဿာရုပ္ပန္တိ ဝုတ္တံ။ ဌပေန္တဿ ပန တံ ပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝါ သင်္ဃဿ အာပတ္တိ န ပညာယတိ၊ အဋ္ဌကထာပမာဏေန ဝါ ဧတ္ထ အာပတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ အလဇ္ဇိနာ ကာရာပိတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ’’တိ၊ မတ္တိကုဒ္ဓရဏာဒီသု ကာရာပိတေသူတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၁။ နဝသဿေတိ အကတပုဗ္ဗေ ကေဒါရေ။ ကဟာပဏေတိ ဣမိနာ ဓညုဋ္ဌာပနေ တဿေဝ အကပ္ပိယန္တိ ဒဿေတိ။ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေတိ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ ဧတ္တကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ။ ဓညုဋ္ဌာပနေ ကသတိ၊ ပယောဂေပိ ဒုက္ကဋမေဝ၊ န ကဟာပဏုဋ္ဌာပနေ ဝိယ။ ‘‘ကသထ ဝပထာ’’တိ ဝစနေန သဗ္ဗေသမ္ပိ အကပ္ပိယံ သိယာတိ အာဟ ‘‘အဝတွာ’’တိ။ ဧတ္တကော နာမ ဘာဂေါတိ ဧတ္ထ ဧတ္တကော ကဟာပဏောတိ ဣဒမ္ပိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တထာဝုတ္တေပိ ဟိ တဒါ ကဟာပဏာနံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အညေသံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ တံ အကပ္ပိယ’’န္တိ။ တဿ ပန သဗ္ဗပယောဂေသု ပရိဘောဂေ စ ဒုက္ကဋံ။ ကေစိ ပန ဓညပရိဘောဂေ ဧဝ အာပတ္တိ၊ န ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ယေန မိနနရက္ခဏာဒိနာ ပယောဂေန ပစ္ဆာ ဓညပရိဘောဂေ အာပတ္တိ ဟောတိ တဿ ပယောဂဿ ကရဏေ အနာပတ္တိယာ အယုတ္တတ္တာ။ ပရိယာယကထာယ ပန သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝီဟီဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ နိယမဝစနေ အကပ္ပိယံ ဝုတ္တံ။ ကဟာပဏဝိစာရဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဝတ္ထု စ ဧဝရူပံ နာမ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ပါဒေဟိပိ မိနိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ခလေ ဝါ ဌတွာ ရက္ခတီတိ ဧတ္ထ ပန ထေနေတွာ ဂဏှန္တေ ဒိသွာ ‘‘မာ ဂဏှထာ’’တိ နိဝါရေန္တော ရက္ခတိ နာမ၊ သစေ ပန အဝိစာရေတွာ ကေဝလံ တုဏှီဘူတောဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သစေပိ တသ္မိံ တုဏှီဘူတေ စောရိကာယ ဟရန္တိ၊ ‘မယံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစေဿာမာ’တိ ဧဝံ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ နီဟရာပေတိ ပဋိသာမေတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သစေ ပရိယာယေန ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပုဗ္ဗဿ အနုပ္ပာဒိတတ္တာ အညေသံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘တဿေဝေတံ အကပ္ပိယ’’န္တိ။

သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ၊ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာတိ ဧတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၃၇-၅၃၉) ဧဝံ ဝိစာရဏာ ကတာ – နနု စ ဒုဗ္ဗိစာရိတမတ္တေန တဿေဝေတံ အကပ္ပိယံ၊ န သဗ္ဗေသံ ရူပိယသံဝေါဟာရေ စတုတ္ထပတ္တော ဝိယ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၉) ‘‘ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘ဣမေ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’တိ ကဟာပဏေ ဒါပေတွာ ဂဟိတော၊ အယံ ပတ္တော ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ’’တိ၊ တသ္မာ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ဧတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ကဟာပဏေ သာဒိယိတွာ ဝိစာရိတံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ သင်္ဃိကတ္တာ စ နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတီတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘အသာဒိယိတွာပိ ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ ရူပိယသံဝေါဟာရော ကတော ဟောတိ၊ သင်္ဃိကတ္တာ စ နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘စတုတ္ထပတ္တော ဂိဟိသန္တကာနံယေဝ ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ အညေသံ ကပ္ပတိ၊ ဣဓ ပန သင်္ဃိကာနံ ဝိစာရိတတ္တာ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတီ’’တိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါဒေါ တေန တေန ပရိယာယေန ယုတ္တောယေဝါတိ။

၆၂။ စတုသာလဒွါရေတိ ဘောဇနသာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၆၃။ ‘‘ဝနံ ဒမ္မိ၊ အရညံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာ ပုဂ္ဂလဿပိ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီမံ ဒေမာတိ ဝိဟာရသီမာဒိသာဓာရဏဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာတိ ‘‘ဂဏှာဟီ’’တိ အဝတွာ ‘‘သီမာ ဂတာ’’တိ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာ။ ပကတိဘူမိကရဏတ္ထံ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတံ ပံသု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါသံ ဒမ္မီတိ ဧတ္ထ ‘‘မနုဿံ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝေယျာဝစ္စကရန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလဿပိ ဒါသံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာရာမိက’’န္တိ ဝိသေသေတွာ အနုညာတတ္တာ။ တဉ္စ ခေါ ပိလိန္ဒဝစ္ဆေန ဂဟိတပရိဘုတ္တက္ကမေန၊ န ဂဟဋ္ဌာနံ ဒါသပရိဘောဂက္ကမေန။ ခေတ္တာဒယော ပန သဗ္ဗေ သင်္ဃဿေဝ ဝဋ္ဋန္တိ ပါဠိယံ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ဂဟေတုံ အနနုညာတတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုက္ကုဋသူကရေ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ကုက္ကုဋသူကရေသု ဒီယမာနေသု ‘‘ဣမေဟိ အမှာကံ အတ္ထော နတ္ထိ၊ သုခံ ဇီဝန္တု၊ အရညေ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ။ ဝိဟာရဿ ဒေမာတိ သင်္ဃိကဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) သုတ္တန္တေသု အာဂတပဋိက္ခေပေါ ဘဂဝတာ အာပတ္တိယာပိ ဟေတုဘာဝေန ကတောတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဇာနန္တေဟိ သင်္ဂီတိကာရကမဟာထေရေဟိ ခေတ္တပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနိဿိတော အယံ သဗ္ဗောပိ ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

၆၄။ စီဝရစေတာပန္နန္တိ စီဝရမူလံ။ ပဟိဏေယျာတိ ပေသေယျ။ စေတာပေတွာတိ ပရိဝတ္တေတွာ။ အစ္ဆာဒေဟီတိ ဝေါဟာရဝစနမေတံ၊ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီတိ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော။ အာဘတန္တိ အာနီတံ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၂၈-၅၃၁) ဧဝံ ဝိစာရဏာ ကတာ – ဧတ္ထ စ ယံ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီတိ ဣဒံ အာဂမနသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ ‘ဣဒံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’တိ ပေသေယျ၊ အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျာ’’တိ၊ တတ္ထ အာဂမနဿ သုဒ္ဓိယာ ဝါ အသုဒ္ဓိယာ ဝါ ဝိသေသပ္ပယောဇနံ န ဒိဿတိ။ သတိပိ ဟိ အာဂမနဿ အသုဒ္ဓဘာဝေ ဒူတော အတ္တနော ကုသလတာယ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ နတ္ထိ၊ န စ ဒူတေန ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တေ ဒါယကေန ‘‘ဣဒံ ကထံ ပေသိတ’’န္တိ ဤဒိသီ ဝိစာရဏာ ဥပလဗ္ဘတိ၊ အဝိစာရေတွာ စ တံ န သက္ကာ ဇာနိတုံ။ ယဒိ ပန အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျ၊ စီဝရာနံ အတ္ထာယ ဒူတဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုမှိ ပေသိတေ သဗ္ဗတ္ထ ဒါယကေန ကထံ ပေသိတန္တိ ပုစ္ဆိတွာဝ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တသ္မာ အသတိပိ အာဂမနသုဒ္ဓိယံ သစေ သော ဒူတော အတ္တနော ကုသလတာယ ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ဝဒတိ၊ ဒူတဿေဝ ဝစနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ အာဂမနသုဒ္ဓိယေဝေတ္ထ ပမာဏံ၊ မူလဿာမိကေန ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ပေသိတဿ ဒူတဿ အကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန ဝဒတောပိ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ ဒူတဝစနမေဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေနာတိအာဒိနာ ပန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ကပ္ပိယဝသေန အာဘတမ္ပိ စီဝရမူလံ ဤဒိသေန ဒူတဝစနေန အကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တေန ဘိက္ခုနာ သော ဒူတော ဧဝမဿ ဝစနီယောတိအာဒီ’’တိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၃၈-၅၃၉) ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ – ယံ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီတိ ဣဒံ အာဂမနသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ ‘ဣဒံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’တိ ပေသေယျ၊ အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျာ’’တိ၊ တံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထုဘူတံ အကပ္ပိယစီဝရစေတာပန္နံ ‘‘အသုကဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အာဂမနသုဒ္ဓိယာ အသတိ၊ သိက္ခာပဒေ အာဂတနယေန ဒူတဝစနေ စ အသုဒ္ဓေ သဗ္ဗထာ ပဋိက္ခေပေါယေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပန ‘‘စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ ဝတ္တုံ၊ တဒနုသာရေန ဝေယျာဝစ္စကရဉ္စ နိဒ္ဒိသိတုံ အာဂမနဒူတဝစနာနံ ဥဘိန္နံ အသုဒ္ဓတ္တာ၊ ပါဠိယံ အာဂတနယေန ပန အာဂမနသုဒ္ဓိယာ သတိ ဒူတဝစနေ အသုဒ္ဓေပိ သိက္ခာပဒေ အာဂတနယေန သဗ္ဗံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန စ ယထာ ဒူတဝစနာသုဒ္ဓိယမ္ပိ အာဂမနေ သုဒ္ဓေ ဝေယျာဝစ္စကရံ နိဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အာဂမနာသုဒ္ဓိယမ္ပိ ဒူတဝစနေ သုဒ္ဓေ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါတိ အယမတ္ထော အတ္ထတော သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ဥဘယသုဒ္ဓိယံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဥဘယာသုဒ္ဓိပက္ခမေဝ သန္ဓာယ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၂၃၇-၅၃၉) ‘‘အာဂမနဿ သုဒ္ဓိယာ ဝါ အသုဒ္ဓိယာ ဝါ ဝိသေသပ္ပယောဇနံ န ဒိဿတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနဿ အဓိပ္ပာယံ အသလ္လက္ခေတွာ ဝုတ္တံ ယထာဝုတ္တနယေန အာဂမနသုဒ္ဓိအာဒိနာ သပ္ပယောဇနတ္တာ။ ယော ပနေတ္ထ ‘‘မူလဿာမိကေန ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန၊ ပေသိတဒူတဿ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝဒတောပိ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဘဝေယျာ’’တိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ ဝုတ္တော၊ သော အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ ဧဝ န ဟောတိ အဘိမတတ္တာ။ တထာ ဟိ သိက္ခာပဒေ ဧဝ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှတု အာယသ္မာ စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝဒတော ဒူတဿ ကပ္ပိယေန ကမ္မေန ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝုတ္တော အာဂမနဿ သုဒ္ဓတ္တာ၊ အာဂမနဿပိ အသုဒ္ဓိယံ ပန ကပ္ပိယေနပိ ကမ္မေန ဝေယျာဝစ္စကရော န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗောဝါတိ အတ္ထေဝ အာဂမနဿ သုဒ္ဓိအသုဒ္ဓိယာ ပယောဇနံ။ ကထံ ပန ဒူတဝစနေန အာဂမနသုဒ္ဓိ ဝိညာယတီတိ? နာယံ ဘာရော။ ဒူတေန ဟိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝုတ္တေ ဧဝ အာဂမနသုဒ္ဓိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ န ဣတရတ္ထ။ တတ္ထ စ တဿ ဝစနက္ကမေန ပုစ္ဆိတွာ စ ယုတ္တိအာဒီဟိ စ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ဣဓာပိ ဟိ သိက္ခာပဒေ ‘‘စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတ’’န္တိ ဒူတဝစနေနေဝ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒါတုံ ပေသိတဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ သဗ္ဗထာ အာဂမနသုဒ္ဓိ န ဝိညာယတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ ဧဝ ကတ္တဗ္ဗောတိ။

သုဝဏ္ဏံ ရဇတံ ကဟာပဏော မာသကောတိ ဣမာနိ ဟိ စတ္တာရိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူနိ၊ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လံ သတ္တ ဓညာနိ ဒါသိဒါသံ ခေတ္တံ ဝတ္ထု ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣမာနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနိ စ အတ္တနော ဝါ စေတိယသင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ တံ သာဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘န ခေါ မယံ အာဝုသော စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိအာဒိ ဒူတဝစနဿ အကပ္ပိယတ္တေပိ အာဂမနသုဒ္ဓိယာ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကာလေန ကပ္ပိယန္တိ ယုတ္တပတ္တကာလေန ယဒါ နော အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ ကပ္ပိယံ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ အတ္ထော။ ဝေယျာဝစ္စကရောတိ ကိစ္စကရော၊ ကပ္ပိယကာရကောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ကပ္ပိယဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ အနုညာတံ။ သစေ ပန ဒူတော ‘‘ကော ဣမံ ဂဏှာတိ၊ ကဿ ဝါ ဒေမီ’’တိ ဝဒတိ၊ န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါတိ ဣဒံ သာရုပ္ပတာယ ဝုတ္တံ၊ ဌပေတွာ ပန ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ ယော ကောစိ ကပ္ပိယကာရကော ဝဋ္ဋတိ။ ဧသော ခေါ အာဝုသော ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရောတိ ဣဒံ ဒူတေန ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ပုစ္ဆိတတ္တာ ပုစ္ဆာသဘာဂေန ဘိက္ခုဿ ကပ္ပိယဝစနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝ ဟိ ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘တဿ ဒေဟီ’’တိအာဒိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗော တဿ ဒေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၃၈-၅၃၉) ပန ‘‘ဧသော ခေါ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗော တဿ ဒေဟီတိအာဒိ အကပ္ပိယဝတ္ထုသာဒိယနပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အာဏတ္တော သော မယာတိ ယထာ တုမှာကံ စီဝရေန အတ္ထေ သတိ စီဝရံ ဒဿတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘သညတ္တောတိအာဒိ ဧဝံ ဒူတေန ပုန ဝုတ္တေ ဧဝ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဣတရထာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန ပါဠိယံ ‘‘သညတ္တော သော မယာ’’တိ အာဂတတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တော၊ ပုရိမဝါကျေ ပန ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၆၄) ‘‘အာဏတ္တော သော မယာ’’တိ ပရိယာယဝစနေန ပရိဝတ္တိတွာ ဌပိတတ္တာ တထာ ဝုတ္တော၊ တေန စ ကပ္ပိယကာရကဿ သညာပိတဘာဝေ ဒူတေန ဘိက္ခုဿ ပုန အာရောစိတေ ဧဝ ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယကာရကော စောဒေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ န အနာရောစိတေတိ ဒဿေတိ။

အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာတိ စောဒနာလက္ခဏနိဒဿနမေတံ။ ဣဒံ ဝါ ဟိ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တဿ ဝါ အတ္ထော ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒေဟိ မေ စီဝရန္တိအာဒီနိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ ဧတာနိ ဟိ ဝစနာနိ၊ ဧတေသံ ဝါ အတ္ထော ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဧဝံ ဝဒန္တော စ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ စောဒနာ ပန ဟောတိယေဝါ’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၃၈-၅၃၉) ပန ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဒေဟိ မေ စီဝရံ…ပေ… စေတာပေဟိ မေ စီဝရ’န္တိ ဣဒံ ဒူတေနာဘတရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ အတ္တနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကတ္တာဝ ‘ဒေဟိ မေ စီဝရံ…ပေ… စေတာပေဟိ မေ စီဝရ’န္တိ ဝဒန္တော ရူပိယဿ ပကတတ္တာ တေန ရူပိယေန ပရိဝတ္တေတွာ ‘ဒေဟိ စေတာပေဟီ’တိ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇန္တော နာမ ဟောတီတိ တံ ဒေါသံ ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇေတုံ ဝုတ္တံ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကေန သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဋ္ဌရူပိယေ ဝိယ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘န ဝတ္တဗ္ဗော ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၅၈၄)၊ တသ္မာ န ဣဒံ ဝိညတ္တိဒေါသေ ပရိဝဇ္ဇေတုံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာ’တိပိ အဝတ္တဗ္ဗတာပ္ပသင်္ဂတော။ တေနေဝ ဒူတနိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ရူပိယသံဝေါဟာရသင်္ကာဘာဝတော အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ‘‘ဒူတေန ဌပိတရူပိယေန စေတာပေတွာ စီဝရံ အာဟရာပေဟီ’’တိ အဝတွာ ကေဝလံ ‘‘စီဝရံ အာဟရာပေဟီ’’တိ ဧဝံ အာဟရာပေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ။

ဣစ္စေတံ ကုသလန္တိ ဧဝံ ယာဝတတိယံ စောဒေန္တော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖာဒေတုံ သက္ကောတိ အတ္တနော ပဋိလာဘဝသေန၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ သာဓု သုဋ္ဌု သုန္ဒရံ။ စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဌာနလက္ခဏနိဒဿနမေတံ။ ဆက္ခတ္တုပရမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကဝစနမေတံ။ ဆက္ခတ္တုပရမန္တိ ဧတေန စီဝရံ ဥဒ္ဒိဿ တုဏှီဘူတေနေဝ ဌာတဗ္ဗံ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဌာနလက္ခဏံ။ တေနေဝ ‘‘န အာသနေတိအာဒီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဒသတ္ထေ ပန –

‘‘ကိရိယာဝိသေသနံ သတ္ထေ၊ ဝုတ္တံ ဓာတုဝိသေသနံ၊

ဘာဝနပုံသကန္တျေဝ၊ သာသနေ သမုဒီရိတ’’န္တိ။ –

ဝစနတော ကိရိယာဝိသေသနမေဝ သာသနဝေါဟာရေန ဘာဝနပုံသကံ နာမ ဇာတံ၊

‘‘မုဒုံ ပစတိဣစ္စတြ၊ ပစနံ ဘဝတီတိ စ၊

သုခံ သယတိဣစ္စတြ၊ ကရောတိ သယနန္တိ စာ’’တိ။ –

ဝစနတော ကိရိယာဝိသေသနပဒေန တုလျာဓိကရဏဘူတံ ကိရိယာဝိသေသျပဒံ အကမ္မကမ္ပိ သကမ္မကမ္ပိ ဘူဓာတုကရဓာတူဟိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ ဣမိနာ ဉာယေန ဆက္ခတ္တုပရမံ ဌာနံ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဆက္ခတ္တုပရမံ ဌာနံ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧတေန ဆက္ခတ္တုပရမံ ဧဝံ ဌာနံ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န တတော အဓိကံ ၊ ဆက္ခတ္တုပရမံ ဧဝ ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ၊ န တတော ဥဒ္ဓန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ န အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣဓ ဘန္တေ နိသီဒထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ န အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ယာဂုခဇ္ဇကာဒိဘေဒံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဂဏှထ ဘန္တေ’’တိ ယာစိယမာနေနပိ န ဂဏှိတဗ္ဗံ။ န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗောတိ ‘‘မင်္ဂလံ ဝါ အနုမောဒနံ ဝါ ဘာသထာ’’တိ ယာစိယမာနေနပိ ကိဉ္စိ န ဘာသိတဗ္ဗံ၊ ကေဝလံ ‘‘ကိံကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ‘‘ဇာနာဟိ အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

ဌာနံ ဘဉ္ဇတီတိ အာဂတကာရဏံ ဘဉ္ဇတိ ကောပေတိ။ ဌာနန္တိ ဌိတိယာ စ ကာရဏဿ စ နာမံ၊ တသ္မာ အာသနေ နိသီဒနေန ဌာနံ ကုပ္ပတိ၊ အာဂတကာရဏမ္ပိ၊ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု ပန အာဂတကာရဏမေဝ ဘဉ္ဇတိ၊ န ဌာနံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂတကာရဏံ ဘဉ္ဇတီ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဌာနမ္ပိ ဘဉ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ ဋီကာယမ္ပိ နာနာဝါဒေ ဒဿေတွာ ဌာနဘဉ္ဇနံ ဝုတ္တံ၊ တံ အဋ္ဌကထာဝစနေန အသံသန္ဒနတော ဂန္ထဂရုဘယေန န ဝဒိမှ။ ဣဒါနိ ယာ တိဿော စောဒနာ၊ ဆ စ ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တတ္ထ ဝုဒ္ဓိဟာနိံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ စတုက္ခတ္တုံ စောဒေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ စ ဧကစောဒနာဝုဒ္ဓိယာ ဒွိန္နံ ဌာနာနံ ဟာနိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ စောဒနာ ဒွိဂုဏံ ဌာနန္တိ လက္ခဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန တိက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ ဆက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ အဋ္ဌက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ၊ သကိံ စောဒေတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ။

တတြ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဣဒံ စောဒကဿ ဌိတဋ္ဌာနတော အပက္ကမ္မ တတြ တတြ ဥဒ္ဒိဿ ဌာနံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကော ပန ဝါဒေါ နာနာဒိဝသေသူတိ နာနာဒိဝသေသု ဧဝံ ကရောန္တဿ ကော ပန ဝါဒေါ၊ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သာမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဒူတော ဝါ ပါဟေတဗ္ဗောတိ ဣဒံ သဘာဝတော စောဒေတုံ အနိစ္ဆန္တေနပိ ကာတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတီတိ တံ စီဝရစေတာပန္နံ အဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကမ္မံ န နိပ္ဖာဒေတိ။ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကန္တိ အာယသ္မန္တော အတ္တနော သန္တကံ ဓနံ ပါပုဏန္တု။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၃၈-၅၃၉) ပန ‘‘ယတဿစီဝရစေတာပန္နန္တိအာဒိ ယေန အတ္တနာ ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ စီဝရဉ္စ အနိပ္ဖာဒိတံ၊ တဿ ကတ္တဗ္ဗဒဿနံ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနာ ဝတ္ထုသာမိကာနံ ဝုတ္တေ စောဒေတွာ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ ‘သာမိကာ စောဒေတွာ ဒေန္တီ’တိ (ပါရာ။ ၅၄၁) အနာပတ္တိယံ ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝ သော သယံ အစောဒေတွာ ဥပါသကာဒီဟိ ပရိယာယေန ဝတွာ စောဒါပေတိ ၊ တေသု သတက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒေတွာ စီဝရံ ဒါပေန္တေသု တဿ အနာပတ္တိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ သိက္ခာပဒဿ အနာဏတ္တိကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၆၅။ ကေနစိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္တနော မုခေနေဝ ဗျာဝဋဘာဝံ ဝေယျာဝစ္စကရတ္တံ ပတ္တော မုခဝေဝဋိကော၊ အဝိစာရေတုကာမတာယာတိ ဣမိနာ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဒါတုံ အနိစ္ဆန္တာ အရိယာပိ ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ဝေါဟာရတော နတ္ထီတိ ဝဒန္တီတိ ဒဿေတိ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၃၇-၅၃၉) ပန ‘‘အဝိစာရေတုကာမတာယာတိ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’တိ ဣဒံ တာဒိသံ ကရောန္တော ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိဝတ္ထုမှိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) ဝုတ္တံ ‘‘သန္တိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနမေဝ မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒံ နာမ။ တတ္ထ ဟိ မေဏ္ဍကေန နာမ သေဋ္ဌိနာ ‘‘သန္တိ ဟိ ဘန္တေ မဂ္ဂါ ကန္တာရာ အပ္ပောဒကာ အပ္ပဘက္ခာ န သုကရာ အပါထေယျေန ဂန္တုံ၊ သာဓု ဘန္တေ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါထေယျံ အနုဇာနာတူ’’တိ ယာစိတေန ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပါထေယျံ ပရိယေသိတုံ။ တဏ္ဍုလော တဏ္ဍုလတ္ထိကေန၊ မုဂ္ဂေါ မုဂ္ဂတ္ထိကေန၊ မာသော မာသတ္ထိကေန၊ လောဏံ လောဏတ္ထိကေန၊ ဂုဠော ဂုဠတ္ထိကေန၊ တေလံ တေလတ္ထိကေန၊ သပ္ပိ သပ္ပိတ္ထိကေနာ’’တိ ဝတွာ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ တေ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ ဥပနိက္ခိပန္တိ ‘ဣမိနာ ယံ အယျဿ ကပ္ပိယံ၊ တံ ဒေထာ’တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တတော ကပ္ပိယံ၊ တံ သာဒိတုံ၊ န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ နိက္ခိပန္တီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဘိက္ခုဿ အာရောစနံ အတ္ထိယေဝ၊ အညထာ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကပက္ခံ ဘဇတီတိ န စောဒေတဗ္ဗော သိယာ၊ ဣဒံ ပန ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဝါ အနိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဝါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧတ္ထ စောဒနာယ ပရိမာဏံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ မူလံ သန္ဓာယ စောဒေတိ၊ တံ သာဒိတမေဝ သိယာတိ အာဟ ‘‘မူလံ အသာဒိယန္တေနာ’’တိ။

အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အတ္တနာ စောဒနာဋ္ဌာနဉ္စ န ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယာတိ ဣမိနာ စီဝရတ္ထာယေဝ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ဝတ္ထုသာမိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကေသုပိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ဒိန္နေ စ ဌာနစောဒနာဒိသဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

၆၆။ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနေပနာတိအာဒီသု ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အတ္ထိ၊ တံ တုယှံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ဌိတဿ ကေဝလံ ဝါစာယ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ ‘‘တုယှ’’န္တိ ဝတွာ ပရိစ္စတ္တဿ ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန သာဒိယနံ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနံ နာမ။ သာဒိယတီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဂဏှိတုကာမော ဟောတီ’’တိ။

ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာနန္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ပစ္စယပရိဘောဂံယေဝ သန္ဓာယ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီတိ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခန္တော ဌာနဿ ဂုတ္တဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ န ဝတ္ထုံ ပရာမသတိ၊ တသ္မာ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ ပန ဝဒန္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဝတ္ထုံ နိက္ခိပါဟီတိ ဝတ္ထုံ ပရာမသတိ နာမ၊ တသ္မာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပရတော ဣဒံ ဂဏှာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတံ ဟောတီတိ ယသ္မာ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတံ၊ ယသ္မာ ပန ဒုဗ္ဗိစာရဏာယ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဣဒံ ဓနံ ယသ္မာ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတံ၊ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗသော အဝိဿဇ္ဇိတံ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတံ။ အထ ဝါ တံ ဓနံ ယသ္မာ ပစ္ဆာ သုဋ္ဌုဝိစာရဏာယ သတိယာ ကပ္ပိယံ ဘဝိဿတိ၊ ဒုဗ္ဗိစာရဏာယ သတိယာ အကပ္ပိယံ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတံ ဟောတီတိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘ဧကော သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါတိအာဒိ ရူပိယေ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဝတ္တနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တ’’န္တိ စ ‘‘န ပန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဿေတုံ၊ ‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’တိ ဝုတ္တေ ဥဂ္ဂဏှာပနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ စ ‘‘ကပ္ပိယဉ္စ…ပေ… ဟောတီတိ ယသ္မာ အသာဒိတတ္တာ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတံ၊ ယသ္မာ ပန ဒုဗ္ဗိစာရဏာယ သတိ တတော ဥပ္ပန္နံ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။

၆၇။ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယသ္မာ ရူပိယံ နာမ အကပ္ပိယံ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတံ၊ တသ္မာ ဥပါယေန ပရိဘောဂဒဿနတ္ထံ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၈၄) ဝုတ္တံ။ န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတန္တိ ဣမိနာ စေတာပိတဉ္စေ၊ နတ္ထိ ပရိဘောဂူပါယော ဥဂ္ဂဟေတွာ အနိဿဋ္ဌရူပိယေန စေတာပိတတ္တာ။ ဤဒိသဉှိ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇနံ ကတွာဝ ဆဍ္ဍေတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသာပေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင်္ဃေ နိဿဋ္ဌံ ကပ္ပိယကာရကေဟိ နိဿဋ္ဌရူပိယေန ပရိဝတ္တေတွာ အာနီတကပ္ပိယဘဏ္ဍသဒိသံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိနာဝ ဥပါယံ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပတ္တစတုက္ကာဒိကထာယ န သမေတိ။ တတ္ထ ဟိ ရူပိယေန ပရိဝတ္တိတပတ္တဿ အပရိဘောဂေါဝ ဒဿိတော၊ န နိဿဇ္ဇနဝိစာရောတိ။ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ပဗ္ဗဇိတာနံ သပ္ပိ ဝါ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာတိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။

အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂန္တိ ဣဒံ ဂိဟီနံ ဟတ္ထဂတောပိ သောယေဝ ဘာဂေါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တေန အညံ ပရိဝတ္တေတွာ အာရာမိကာ ဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ တတော ဟရိတွာတိ အညေသံ ပတ္တဘာဂတော ဟရိတွာ။ ကသိဏပရိကမ္မန္တိ အာလောကကသိဏပရိကမ္မံ။ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝါတိ ဧတ္ထ တတော ဂဟိတမဉ္စပီဌာဒီနိ ပရိဝတ္တေတွာ အညံ စေ ဂဟိတံ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဆာယာပီတိ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဆာယာပိ။ ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကန္တာတိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တာ၊ ဆာယာယ ဂတဂတဋ္ဌာနံ ဂေဟံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မဂ္ဂေနပီတိ ဧတ္ထ သစေ အညော မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ကီတာယာတိ တေန ဝတ္ထုနာ ကီတာယ။ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ သစေ ဥပါသကော ‘‘အတိဗဟု ဧတံ ဟိရညံ၊ ဣဒံ ဘန္တေ အဇ္ဇေဝ န ဝိနာသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ သယံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတိ၊ အညေန ဝါ ဌပါပေတိ၊ ဧဝံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၈၃-၅၈၄) ပန ‘‘ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာတိ ကပ္ပိယကာရကေဟိ ဝဍ္ဎိယာ ပယောဇနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယန္တိ တေန ဝတ္ထုနာ ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သစေ သော ဆဍ္ဍေတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ခိပတိ၊ အထာပိ န ဆဍ္ဍေတိ၊ သယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗော။ နော စေ ဆဍ္ဍေတီတိ အထ နေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ န ဆဍ္ဍေတိ၊ ‘‘ကိံ မယှံ ဣမိနာ ဗျာပါရေနာ’’တိ ယေနကာမံ ပက္ကမတိ၊ တတော ယထာဝုတ္တလက္ခဏော ရူပိယဆဍ္ဍကော သမန္နိတဗ္ဗော။ ယော န ဆန္ဒာဂတိန္တိအာဒီသု လောဘဝသေန တံ ဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ ကရောန္တော အတ္တာနံ ဝါ ဥက္ကံသေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ဒေါသဝသေန ‘‘နေဝါယံ မာတိကံ ဇာနာတိ၊ န ဝိနယ’’န္တိ ပရံ အပသာဒေန္တော ဒေါသာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ မောဟဝသေန ပမုဋ္ဌော ပမုဋ္ဌဿတိဘာဝံ အာပဇ္ဇန္တော မောဟာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဘယေန ဆဍ္ဍေတုံ အဝိသဟန္တော ဘယာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ အကရောန္တော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၈။ ပတိတောကာသံ အသမန္နာရဟန္တေန ဆဍ္ဍေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ နိရပေက္ခဘာဝဒဿနပရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ပတိတဋ္ဌာနေ ဉာတေပိ တဿ ဂူထံ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝိယ နိရပေက္ခဘာဝေါယေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသန္တသမ္ဘာဝနာယာတိ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ အနရဟဿ ပရိဘောဂေါ။ ဘဂဝတာ ဟိ အတ္တနော သာသနေ သီလဝတော ပစ္စယာ အနုညာတာ၊ န ဒုဿီလဿ။ ဒါယကာနမ္ပိ သီလဝတော ဧဝ ပရိစ္စာဂေါ၊ န ဒုဿီလဿ အတ္တနော ကာရာနံ မဟပ္ဖလဘာဝဿ ပစ္စာသီသနတော။ ဣတိ သတ္ထာရာ အနနုညာတတ္တာ ဒါယကေဟိ စ အပရိစ္စတ္တတ္တာ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ။ ဣဏဝသေန ပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝတော ဣဏံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ ဝိယာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ‘‘သီလဝတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ကာယတော မောစေတွာ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ။ ပုရေဘတ္တ…ပေ… ပစ္ဆိမယာမေသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာ အသက္ကောန္တေန ယထာဝုတ္တကာလဝိသေသဝသေန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ စတုက္ခတ္တုံ တိက္ခတ္တုံ ဒွိက္ခတ္တုံ သကိံယေဝ ဝါ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။

သစဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ဟိယျော ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တံ၊ တံ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ…ပေ… ဟိရိကောပိနပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ။ ဟိယျော ယော မယာ ပိဏ္ဍပါတော ပရိဘုတ္တော၊ သော နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိနာ သစေ အတီတပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏံ န ကရေယျ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ပဝေသေ ပဝေသေ။ ဧဝံ ပန အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တာဒီသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ သတိပစ္စယတာတိ သတိယာ ပစ္စယဘာဝေါ။ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ပရိဘောဂဿ စ ပစ္စဝေက္ခဏသတိယာ ပစ္စယဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ၊ ပစ္စဝေက္ခိတွာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဉ္စာတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘သတိံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒိပိ ဒွီသုပိ ဌာနေသု ပစ္စဝေက္ခဏာ ယုတ္တာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘သတိပစ္စယတာတိ သတိ ဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဿ ပစ္စယဘာဝေ၊ ပစ္စယေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ပစ္စယေ သတိပီ’’တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ တထာ ဟိ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ န ပစ္စယသဗ္ဘာဝမတ္တေန။

နနု စ ‘‘ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿ စ ကော ဝိသေသောတိ? ဝုစ္စတေ – ပုရိမေသု တာဝ တီသု ပစ္စယေသု ဝိသေသော ပါကဋောယေဝ၊ ဂိလာနပစ္စယေ ပန ယထာ ဝတိံ ကတွာ ရုက္ခမူလေ ဂေါပိတေ တဿ ဖလာနိပိ ရက္ခိတာနေဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလေ ရက္ခိတေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမ္ပိ နိပ္ဖန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဂိလာနပစ္စယံ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ သီလံ ဘိဇ္ဇမာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပန ပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမာဒီသု ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ အပ္ပစ္စဝေက္ခန္တဿေဝ ဘိဇ္ဇတိ။ ပုရေဘတ္တဉှိ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာပိ ဂိလာနပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ၊ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏန္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၈၅) အာဂတံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၈၅) ပန ‘‘ထေယျပရိဘောဂေါတိ ပစ္စယဿာမိနာ ဘဂဝတာ အနနုညာတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဣဏပရိဘောဂေါတိ ဘဂဝတာ အနုညာတမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇနတော ဝုတ္တံ။ တေန စ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ဝိပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ကာယတော မောစေတွာ မောစေတွာ ပရိဘောဂေ။ ပစ္ဆိမယာမေသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ‘ဟိယျော ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တ’န္တိအာဒိနာပိ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ဥဒကပတနဋ္ဌာနတော အန္တောပဝေသနေသု နိသီဒနသယနေသု စ။ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတီတိ ပစ္စဝေက္ခဏသတိယာ ပစ္စယတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ပရိဘောဂေ စ ပစ္စဝေက္ခဏာသတိ အဝဿံ လဒ္ဓဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘သတိံ ကတွာ’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘သတိပစ္စယတာ ပစ္စယေ သတိ ဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဿ ကာရဏေ သတီ’တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ပစ္စယေ သတီတိ ပစ္စယသဗ္ဘာဝသလ္လက္ခဏေ သတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ပစ္စယသဗ္ဘာဝမတ္တေန သီလဿ အသုဇ္ဈနတော။ ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တီတိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿ ဘေဒေါ ဒဿိတော၊ န ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ တဿ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝိသုဇ္ဈနတော။ ဧတသ္မိံ ပန သေသပစ္စယေသု စ ဣဏပရိဘောဂါဒိဝစနေန ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿေဝ ဘေဒေါတိ ဧဝမိမေသံ နာနာကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အာဂတံ။

ဧတေသု ဒွီသု ပကရဏေသု ‘‘ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိယျော ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တန္တိ…ပေ… ဝဒန္တီတိ အာဂတံ။ ဣမံ ပန နယံ နိဿာယ ဣဒါနိ ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတာ ‘‘အဇ္ဇပါတော ပရိဘုတ္တံ သာယံ ပစ္စဝေက္ခန္တေန အဇ္ဇ ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တန္တိအာဒိနာ အတီတဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ဟိယျော ပရိဘုတ္တမေဝ အတီတဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာ ကာတဗ္ဗာ၊ န အဇ္ဇ ပရိဘုတ္တံ၊ တံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ မူလဝစနေ ဧဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဣဒံ ဟိယျောတျာဒိဝစနံ သုတ္တံ ဝါ သုတ္တာနုလောမံ ဝါ အာစရိယဝါဒေါ ဝါ အတ္တနောမတိ ဝါတိ။ တတ္ထ န တာဝ သုတ္တံ ဟောတိ ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ပါဠီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣမဿ စ ဝစနဿ န ပါဠိဘူတတ္တာ။ န စ သုတ္တာနုလောမံ ‘‘သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဝုတ္တတ္တာ ဣမဿ စ မဟာပဒေသဘာဝါဘာဝတော။ န စ အာစရိယဝါဒေါ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ နာမ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဉ္စဟိ အရဟန္တသတေဟိ ဌပိတာ ပါဠိဝိနိမုတ္တာ ဩက္ကန္တဝိနိစ္ဆယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌကထာတန္တီ’’တိ ဝစနတော ဣမဿ စ အဋ္ဌကထာပါဌဘာဝါဘာဝတော။ န စ အတ္တနောမတိ ‘‘အတ္တနောမတိ နာမ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ အနုမာနေန အတ္တနော ဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထနံ၊ အပိစ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသု အာဂတော သဗ္ဗောပိ ထေရဝါဒေါ အတ္တနောမတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣမဿ စ အဋ္ဌကထာသု အာဂတတ္ထေရဝါဒဘာဝါဘာဝတော။

ဣတိ –

‘‘စတုဗ္ဗိဓဉှိ ဝိနယံ၊ မဟာထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ၊ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ပုရာ’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) –

ဝုတ္တေသု စတုဗ္ဗိဓဝိနယေသု အနန္တောဂဓတ္တာ ဣဒံ ဝစနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၈၅) ဋီကာစရိယေန ‘‘တံ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ဝါ ‘‘နယဂ္ဂါဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထန’’န္တိ ဣမိနာ လက္ခဏေန တေသံ တေသံ အာစရိယာနံ ဥပဋ္ဌိတာကာရဝသေန ကထနံ အတ္တနောမတိ သိယာ၊ ဧဝမ္ပိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ နေဝ ဩတရတိ န သမေတိ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အယဉှိ အတ္တနောမတိ နာမ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဝစနတော ဣမဿ စ ဝစနဿ အဋ္ဌကထာဝစနေ အနောတရဏတော အပ္ပဝိသနတော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ။

အပရော နယော – ကိံ ဣဒံ ဝစနံ ပါဠိဝစနံ ဝါ အဋ္ဌကထာဝစနံ ဝါ ဋီကာဝစနံ ဝါ ဂန္ထန္တရဝစနံ ဝါတိ။ တတ္ထ န တာဝ ပါဠိဝစနံ၊ န အဋ္ဌကထာဝစနံ၊ န ဂန္ထန္တရဝစနံ၊ အထ ခေါ ဋီကာဝစနန္တိ။ ဟောတု ဋီကာဝစနံ၊ သကဝစနံ ဝါ ပရဝစနံ ဝါ အဓိပ္ပေတဝစနံ ဝါ အနဓိပ္ပေတဝစနံ ဝါတိ။ တတ္ထ န သကဝစနံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပရဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ဝဒန္တီ’’တိ။ န ဋီကာစရိယေန အဓိပ္ပေတဝစနံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ အနဓိပ္ပေတဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘တံ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေဟိ ပန အာစရိယေဟိ အတီတပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဣဒံ အတီတပအဘောဂဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာ အတီတပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏာတိ ပရိကပ္ပေတွာ အတီတဝါစကေန သဒ္ဒေန ယောဇေတွာ ကတံ ဘဝေယျ။ အတီတေ ပရိဘောဂေါ အတီတပရိဘောဂေါ၊ အတီတပရိဘောဂဿ ပစ္စဝေက္ခဏာ အတီတပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဧဝံ ပန ကတေ အတီတပရိဘောဂဿ ပစ္စုပ္ပန္နသမီပတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နဝါစကေန သဒ္ဒေန ကထနံ ဟောတိ ယထာ တံ နဂရတော အာဂန္တွာ နိသိန္နံ ပုရိသံ ‘‘ကုတော အာဂစ္ဆသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နဂရတော အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ပစ္စုပ္ပန္နဝါစကသဒ္ဒေန ကထနံ။

ဝိနယသုတ္တန္တဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈) စ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတီ’’တိ ဝတ္တမာနဝစနေနေဝ ပါဌော ဟောတိ၊ န အတီတဝစနေန၊ အတီတပရိဘောဂေါတိ စ ဣမသ္မိံယေဝ ဒိဝသေ ပစ္ဆာဘတ္တာဒိကာလံ ဥပါဒါယ ပုရေဘတ္တာဒီသု ပရိဘောဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ဟိယျော ပရိဘောဂေါ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? အဋ္ဌကထာပမာဏေန။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅) ‘‘ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ အာလောပေ၊ တထာ အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမပစ္ဆိမယာမေသု။ သစဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ဧတေန ပိဏ္ဍပါတံ အာလောပေ အာလောပေ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဘောဇနကိရိယာယ အပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ မုချတော ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စဝေက္ခဏာ ဟောတိ၊ ပုရေဘတ္တာဒီသု စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ပစ္စဝေက္ခန္တော ဘောဇနကိရိယာယ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သာ ပန ပစ္စုပ္ပန္နသမီပတ္တာ ဝတ္တမာနဝစနေန ဝိဓီယတိ။ ယဒိ ဟိ ဟိယျော ပရိဘုတ္တာနိ အတီတပစ္စဝေက္ခဏေန ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ အတီတဒုတိယဒိဝသတတိယဒိဝသာဒိမာသသံဝစ္ဆရာဒိပရိဘုတ္တာနိပိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ယထာဝုတ္တအဋ္ဌကထာဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ ပမာဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ယထာဟ –

‘‘ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မော ဝိနယော စ ဝုတ္တော၊

ယော တဿ ပုတ္တေဟိ တထေဝ ဉာတော၊

သော ယေဟိ တေသံ မတိမစ္စဇန္တာ၊

ယသ္မာ ပုရေ အဋ္ဌကထာ အကံသု။

‘‘တသ္မာ ဟိ ယံ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊

တံ ဝဇ္ဇယိတွာန ပမာဒလေခံ၊

သဗ္ဗမ္ပိ သိက္ခာသု သဂါရဝါနံ၊

ယသ္မာ ပမာဏံ ဣဓ ပဏ္ဍိတာန’’န္တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာ)၊

ယသ္မာ စ သဗ္ဗာသဝသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၃) ဘဂဝတာ ဒေသိတကာလေ ဘိက္ခုကတ္တုကတ္တာ နာမယောဂတ္တာ ဝတ္တမာနပဌမပုရိသဝသေန ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတီ’’တိ ဒေသိတာ၊ တဒနုကရဏေန ဘိက္ခူနံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အတ္တကတ္တုကတ္တာ အမှယောဂတ္တာ ဝတ္တမာနဥတ္တမပုရိသဝသေန ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝါမီ’’တိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ‘‘သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိအာဒီနိ တဒတ္ထသမ္ပဒါနပဒါနိ စ ‘‘ပဋိသေဝတိ၊ ပဋိသေဝါမီ’’တိ ဝုတ္တပဋိသေဝနကိရိယာယမေဝ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ကိရိယာပဒါနိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နသမီပအတီတဝသေန ဝါ ဝတ္တမာနဝိဘတ္တိယုတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပစ္စုပ္ပန္နပရိဘုတ္တာနံ ဝါ အတီတပရိဘုတ္တာနံ ဝါ ပစ္စယာနံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ ‘‘ပဋိသေဝါမီ’’တိ ဝစနံ ဘဂဝတော ဝစနဿ အနုဂတတ္တာ ဥပပန္နမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနုဝစနေပိ ဧဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ‘‘အဇ္ဇ ပါတော ပရိဘုတ္တံ သာယံ ပစ္စဝေက္ခန္တေန အဇ္ဇ ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တန္တိအာဒိနာ အတီတဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ယေ ဝဒန္တိ၊ တေ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ – ကိံ ဘဝန္တော ဘဂဝတာ အတီတပရိဘုတ္တေသု အတီတဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာ ဒေသိတာတိ? န ဒေသိတာ။ ကထံ ဒေသိတာတိ? ‘‘ပစ္စဝေက္ခတီ’’တိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေနေဝ ဒေသိတာတိ။ ကိံ ဘောန္တော ဘဂဝတော ကာလေ အတီတပရိဘုတ္တေသု ပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ။ အထ ကသ္မာ ဘဂဝတာ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေနေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဒေသိတာတိ? ပစ္စုပ္ပန္နသမီပဝသေန ဝါ သာမညဝသေန ဝါ ဒေသိတာတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဘဂဝတော အနုကရဏေန ဣဒါနိပိ အတီတပရိဘုတ္တာနံ ပစ္စယာနံ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏာ ကာတဗ္ဗာတိ။ ယေ ပန ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဟိယျော ပရိဘုတ္တာနမေဝ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာ ကာတဗ္ဗာ၊ န အဇ္ဇ ပရိဘုတ္တာနံ၊ တေသံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စဝေက္ခဏာယေဝါ’’တိ၊ တေ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ – ကိံ ဘောန္တော ယထာ တုမှေ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ပါဠိယံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ ဧဝံ သန္တေ သာဋ္ဌကထေသု တေပိဋကေသု ဗုဒ္ဓဝစနေသု အသံဝိဇ္ဇမာနံ တုမှာကံ ဝစနံ ကထံ ပစ္စေတဗ္ဗန္တိ? အာစရိယပရမ္ပရာဝသေန။ ဟောတု တုမှာကံ အာစရိယလဒ္ဓိဝသေန ကထနံ၊ ကာလော နာမ တိဝိဓော အတီတော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နောတိ။ တတ္ထ ပရိနိဋ္ဌိတကိရိယာ အတီတော နာမ၊ အဘိမုခကိရိယာ အနာဂတော နာမ၊ အာရဒ္ဓအနိဋ္ဌိတကိရိယာ ပစ္စုပ္ပန္နော နာမ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘အာရဒ္ဓါနိဋ္ဌိတော ဘာဝေါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နော သုနိဋ္ဌိတော၊

အတီတာနာဂတုပ္ပာဒ-မပ္ပတ္တာဘိမုခါ ကိရိယာ’’တိ။

တတ္ထ အဇ္ဇ ဝါ ဟောတု ဟိယျော ဝါ တတော ပုဗ္ဗေ ဝါ၊ ပရိဘုတ္တပစ္စယော သုပရိနိဋ္ဌိတဘုဉ္ဇနကိရိယတ္တာ အတီတော နာမ။ တတ္ထ ဟိယျော ဝါ တတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပရိဘုတ္တပစ္စယော အတိက္ကန္တအရုဏုဂ္ဂမနတ္တာ န ပစ္စဝေက္ခဏာရဟော၊ ပစ္စဝေက္ခိတောပိ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတောယေဝ ဟောတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ အဇ္ဇေဝ ပန စီဝရဉ္စ သေနာသနဉ္စ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ၊ ပိဏ္ဍပါတံ အာလောပေ အာလောပေ၊ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပရိဘောဂေ စ ပစ္စဝေက္ခတော အပရိနိဋ္ဌိတဘုဉ္ဇနကိရိယတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နပရိဘုတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ နာမ ဟောတိ။ ပုရေ ပရိဘုတ္တံ တတော ပစ္ဆာ စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ပစ္စဝေက္ခတော သုပရိနိဋ္ဌိတဘုဉ္ဇနကိရိယတ္တာ အတီတပရိဘုတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ နာမ ဟောတိ။ ဧတ္တကံ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ခေတ္တံ၊ န တတော ပုဗ္ဗေ ပစ္ဆာ ဝါ။ ယထာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီလဝတော အပ္ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ တသ္မာ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ…ပေ… ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ တသ္မာ ဟိယျော ပရိဘုတ္တဿ ဣဏပရိဘောဂတ္တာ တံ အနာမသိတွာ အဇ္ဇ ပရိဘုတ္တေသု အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသု ဘဂဝတော ဝစနဿ အနုကရဏေန ဝတ္တမာနဝိဘတ္တိယုတ္တေန ‘‘ပဋိသေဝါမီ’’တိ ကိရိယာပဒေန ပစ္စဝေက္ခဏာ သူပပန္နာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဤဒိသပစ္စဝေက္ခဏမေဝ သန္ဓာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယာဒီသု (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၈၅) ‘‘ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝိသုဇ္ဈနတော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ သုဒ္ဓိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေနေဝ ပသင်္ဂေန သဗ္ဗာပိ သုဒ္ဓိယော ဒဿေတုံ ‘‘စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သုဒ္ဓိ၊ ယထာဓမ္မံ ဒေသနာဝ သုဒ္ဓိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ ဝုဋ္ဌာနဿပိ စေတ္ထ ဒေသနာယ ဧဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆိန္နမူလာပတ္တီနံ ပန အဘိက္ခုတာပဋိညာယေဝ ဒေသနာ။ အဓိဋ္ဌာနဝိသိဋ္ဌော သံဝရောဝ သုဒ္ဓိ သံဝရသုဒ္ဓိ။ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယာနံ ပရိယေဋ္ဌိ ဧဝ သုဒ္ဓိ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ။ စတူသု ပစ္စယေသု ဝုတ္တဝိဓိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာဝ သုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ။ ဧသ တာဝ သုဒ္ဓီသု သမာသနယော။ သုဒ္ဓိမန္တေသု သီလေသု ပန ဒေသနာ သုဒ္ဓိ ဧတဿာတိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ပုနေဝံ ကရိဿာမီတိ ဧတ္ထ ဧဝန္တိ သံဝရဘေဒံ သန္ဓာယာဟ။ ပဟာယာတိ ဝဇ္ဇေတွာ၊ အကတွာတိ အတ္ထော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘သုဇ္ဈတိ ဒေသနာဒီဟိ၊ သောဓီယတီတိ ဝါ သုဒ္ဓိ၊ စတုဗ္ဗိဓသီလံ။ တေနာဟ ‘ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ဒေသနာဂ္ဂဟဏေန ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဆိန္နမူလာနံ အဘိက္ခုတာပဋိညာပိ သင်္ဂဟိတာ။ ဆိန္နမူလာပတ္တီနမ္ပိ ဟိ ပါရာဇိကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေန ဟေဋ္ဌာပရိရက္ခိတံ ဘိက္ခုသီလံ ဝိသုဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ တေန တေသံ မဂ္ဂပဋိလာဘောပိ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဒေသီယတိ ဥစ္စာရီယတီတိ ဒေသနာ၊ ဒိသီ ဥစ္စာရဏေတိ ဓာတု၊ ဒေသီယတိ ဉာပီယတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဒေသနာ၊ ဒိသ ပေက္ခနေတိ ဓာတု။ ဥဘယထာပိ ဝိရတိပဓာနကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌိတော ဒေသနာဝစီဘေဒသဒ္ဒေါ။ သံဝရဏံ သံဝရော၊ သံ-ပုဗ္ဗ ဝရ သံဝရဏေတိ ဓာတု၊ သတိပဓာနော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ပရိယေသနာ ပရိယေဋ္ဌိ၊ ပရိ-ပုဗ္ဗ ဣသ ပရိယေသနေတိ ဓာတု၊ ဝီရိယပဓာနော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ပဋိ ပုနပ္ပုနံ ဩဂါဟေတွာ ဣက္ခနာ ပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ပဋိ-ပုဗ္ဗ အဝ-ပုဗ္ဗ ဣက္ခ ဒဿနင်္ကေသူတိ ဓာတု၊ ပညာပဓာနော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ တေသု ဒေသနာယ ဝစီဘေဒသဒ္ဒဘာဝတော ဝစီဘေဒံ ကာတုံ အသက္ကောန္တဿ စ ဒုတိယကံ အလဘန္တဿ စ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သေသာ ပန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တဘာဝတော ဝစီဘေဒံ ကာတုံ အသက္ကောန္တဿပိ ဒုတိယကံ အလဘန္တဿပိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ ဧဝ၊ တသ္မာ ဂိလာနာဒိကာလေသု ပစ္စဝေက္ခဏာပါဌံ ပဌိတုမသက္ကောန္တေနပိ အတ္ထံ မနသိ ကတွာ စိတ္တေနေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာ ကာတဗ္ဗာတိ။

ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါယံ၊ တံ အာဒိယန္တီတိ ဒါယာဒါ၊ အနနုညာတေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိဘောဂါဘာဝတော အနုညာတေသုယေဝ စ ပရိဘောဂသဗ္ဘာဝဘာဝတော ဘိက္ခူဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗပစ္စယာ ဘဂဝတော သန္တကာ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကန္တိ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထ၊ မာ အာမိသဒါယာဒါ ၊ အတ္ထိ မေ တုမှေသု အနုကမ္ပာ၊ ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဓမ္မဒါယာဒါ ဘဝေယျုံ၊ နော အာမိသဒါယာဒါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စ (မ။ နိ။ ၁။၂၉) ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သာဓကံ။ အဝီတရာဂါနံ တဏှာဝသီကတာယ ပစ္စယပရိဘောဂေ သာမိဘာဝေါ နတ္ထိ၊ တဒဘာဝေန ဝီတရာဂါနံ တတ္ထ သာမိဘာဝေါ ယထာရုစိ ပရိဘောဂသဗ္ဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ပဋိကူလမ္ပိ အပ္ပဋိကူလာကာရေန အပ္ပဋိကူလမ္ပိ ပဋိကူလာကာရေန တဒုဘယမ္ပိ ဝဇ္ဇေတွာ အဇ္ဈုပေက္ခဏာကာရေန ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဒါယကာနဉ္စ မနောရထံ ပရိပူရေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ ယော ပနာယံ သီလဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ၊ သော ဣဏပရိဘောဂဿ ပစ္စနီကတ္တာ အာနဏျပရိဘောဂေါ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပန ဣဏာယိကော အတ္တနော ရုစိယာ ဣစ္ဆိတံ ဒေသံ ဂန္တုံ န လဘတိ၊ ဧဝံ ဣဏပရိဘောဂယုတ္တော လောကတော နိဿရိတုံ န လဘတီတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ အာနဏျပရိဘောဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ နိပ္ပရိယာယတော စတုပရိဘောဂဝိနိမုတ္တော ဝိသုံယေဝါယံ ပရိဘောဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တော၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ။ သီလဝါပိ ဟိ ဣမာယ သိက္ခာယ သမန္နာဂတတ္တာ သေက္ခောတွေဝ ဝုစ္စတိ။

သဗ္ဗေသန္တိ အရိယာနံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ။ ကထံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဣမေ ပရိဘောဂါ သမ္ဘဝန္တီတိ? ဥပစာရဝသေန။ ယော ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿပိ သလ္လေခပဋိပတ္တိယံ ဌိတဿ ပစ္စယဂေဓံ ပဟာယ တတ္ထ အနုပလိတ္တေန စိတ္တေန ပရိဘောဂေါ၊ သော သာမိပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတိ။ သီလဝတော ပန ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတိ ဒါယကာနံ မနောရထဿာဝိရာဓနတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ပရိဘောဂေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ တဿ သေက္ခသင်္ဂဟတော။ သေက္ခသုတ္တ ဉှေတဿ (အ။ နိ။ ၃။၈၆) အတ္ထဿ သာဓကံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၈၅) ပန ‘‘ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါယံ၊ တံ အာဒိယန္တီတိ ဒါယာဒါ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနန္တိ ဧတ္ထ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာပိ သင်္ဂဟိတာ တေသံ အာနဏျပရိဘောဂဿ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေ သင်္ဂဟိတတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တန္တိ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထ၊ မာ အာမိသဒါယာဒါ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တံ သုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၂၉)။ တတ္ထ ‘‘မာ မေ အာမိသဒါယာဒါတိ ဧဝံ မေ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ယထာဝုတ္တတ္ထသာဓကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မေ မမ အာမိသဒါယာဒါ စတုပစ္စယဘုဉ္ဇကာတိ ဘဂဝတော သမ္ဗန္ဓဘူတဿ သမ္ဗန္ဓီဘူတာ ပစ္စယာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဒါယကေဟိ ဒိန္နာပိ ပစ္စယာ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော ပစ္စယာယေဝ ဟောန္တီတိ ဧတဿ အတ္ထဿ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တံ သာဓကံ ဟောတီတိ အတ္ထောတိ ဝုတ္တံ။

လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ နာမ လဇ္ဇိဿ သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေသုယေဝ အာသင်္ကာ န ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ အတ္တနော ဘာရဘူတာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ တေပိ နိဝါရေတဗ္ဗာတိ ယော ပဿတိ၊ တေန နိဝါရေတဗ္ဗာတိ ပါဌော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယောပိ အတ္တနော ဘာရဘူတေန အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗော’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ တထာပိ အတ္ထတော ဥဘယထာပိ ယုဇ္ဇတိ။ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယောပိ အလဇ္ဇိဘာဝတော နိဝါရေတဗ္ဗာ။ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိ ဧကသမ္ဘောဂံ ကရောန္တာ အညေပိ နိဝါရေတဗ္ဗာဝ။ သစေ နဩရမတိ၊ အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ နိဝါရိတော သော ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂတော ဩရမတိ ဝိရမတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဩရမတိ၊ အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောန္တော သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇိသတမ္ပိ ကရောတီ’’တိ။ အဓမ္မိယောတိ အနေသနာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ ဓမ္မိယောတိ ဘိက္ခာစရိယာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ သင်္ဃဿေဝ ဒေတီတိ ဘတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓသလာကံယေဝ ဒေတိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါတိ ဓမ္မာမိသဝသေန မိဿီဘာဝေါ။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေသု အာသင်္ကာ နာမ န ကာတဗ္ဗာ၊ ဒိဋ္ဌသုတာဒိကာရဏေ သတိ ဧဝ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ အတ္တနော ဘာရဘူတာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ သစေ န ဩရမတီတိ အဂတိဂမနဝသေန ဓမ္မာမိသပရိဘောဂတော န ဩရမတိ။ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ ဣဒံ အလဇ္ဇီနံ ဓမ္မေနုပ္ပန္နပစ္စယံ ဓမ္မကမ္မဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသမ္ပိ ဟိ ကုလဒူသနာဒိသမုပ္ပန္နံ ပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ ဝဂ္ဂကမ္မာဒီနိ ကရောန္တာနဉ္စ အာပတ္တိ ဧဝ။ ‘ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟေဋ္ဌာ လဇ္ဇိပရိဘောဂါလဇ္ဇိပရိဘောဂါ ပစ္စယဝသေန ဧကကမ္မာဒိဝသေန စ ဝုတ္တာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) စောဒကစုဒိတကဘာဝေ ဌိတာ ဒွေ အလဇ္ဇိနော ဓမ္မပရိဘောဂမ္ပိ သန္ဓာယ ‘ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာ’တိ ဝုတ္တာ တေသံ အညမညံ ဓမ္မာမိသာပရိဘောဂေ ဝိရောဓာဘာဝါ။ လဇ္ဇီနမေဝ ဟိ အလဇ္ဇိနာ သဟ တဒုဘယပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သစေပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှာတိ…ပေ… အန္တရဓာပေတီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ ပဂ္ဂဏှိတုကာမတာယ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဓမ္မဿ ပန သာသနဿ သောတူနဉ္စ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမနယေန ‘‘သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣမဿ အာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဓမ္မဿ ပရိဘောဂေါ ဓမ္မပရိဘောဂေါ။ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဂဏှန္တဿ အာပတ္တိယာ အဘာဝေပိ ထေရော တဿ အလဇ္ဇိဘာဝံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပါပေါ ကိရာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿ ပန သန္တိကေတိ မဟာရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၈၅) ပန ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိတ္ထာရတော ဝိနိစ္ဆိတံ။ ကထံ? ဓမ္မပရိဘောဂေါတိ ‘‘ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တသံဝါသော စေဝ နိဿယဂ္ဂဟဏာဒိကော သဗ္ဗော နိရာမိသပရိဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လဇ္ဇိနော အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟေ အာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရောပီတိ လဇ္ဇီပိ။ တဿာပိ အတ္တာနံ ပဂ္ဂဏှန္တဿ အလဇ္ဇိနော၊ ဣမိနာ စ လဇ္ဇိနော ဝဏ္ဏဘဏနာဒိလာဘံ ပဋိစ္စ အာမိသဂရုကတာယ ဝါ ဂေဟဿိတပေမေန ဝါ တံ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှန္တော လဇ္ဇီ သာသနံ အန္တရဓာပေတိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဂဟဋ္ဌာဒီသု ဥပတ္ထမ္ဘိတော အလဇ္ဇီ ဗလံ လဘိတွာ ပေသလေ အဘိဘဝိတွာ န စိရဿေဝ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကရောတီတိ။

ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ အာမိသပရိဘောဂတော ဓမ္မပရိဘောဂေါဝ ဂရုကော၊ တသ္မာ အတိဝိယ အလဇ္ဇီဝိဝေကေန ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အလဇ္ဇုဿန္နတာယသာသနေ ဩသက္ကန္တေ၊ လဇ္ဇီသု စ အပ္ပဟောန္တေသု အလဇ္ဇိံ ပကတတ္တံ ဂဏပူရကံ ဂဟေတွာ ဥပသမ္ပဒါဒိကရဏေန စေဝ ကေစိ အလဇ္ဇိနော ဓမ္မာမိသပရိဘောဂေန သင်္ဂဟေတွာ သေသာလဇ္ဇိဂဏဿ နိဂ္ဂဟေန စ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ကေစိ ပန ‘‘ကောဋိယံ ဌိတော ဂန္ထောတိ ဝုတ္တတ္တာ ဂန္ထပရိယာပုဏနမေဝ ဓမ္မပရိဘောဂေါ၊ န ဧကကမ္မာဒိ၊ တသ္မာ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိကံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဧကကမ္မာဒီသု ဗဟူသု ဓမ္မပရိဘောဂေသု အလဇ္ဇိနာပိ သဒ္ဓိံ ကတ္တဗ္ဗာဝတ္ထာယတ္တံ ဓမ္မပရိဘောဂံ ဒဿေတုံ ဣဓ နိဒဿနဝသေန ဂန္ထဿေဝ သမုဒ္ဓဋတ္တာ။ န ဟိ ဧကကမ္မာဒိကော ဝိဓိ ဓမ္မပရိဘောဂေါ န ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အနာမိသတ္တာ ဓမ္မာမိသေသု အပရိယာပန္နဿ စ ကဿစိ အဘာဝါ။ တေနေဝ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဓမ္မပဋိသန္ထာရကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၅၁) ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတဗ္ဗံ၊ ဓမ္မော ဝါစေတဗ္ဗော…ပေ… အဗ္ဘာနဝုဋ္ဌာနမာနတ္တပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာရဟော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပဒါရဟော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော…ပေ… အယံ ဓမ္မပဋိသန္ထာရော နာမာ’’တိ ဧဝံ သင်္ဃကမ္မာဒိပိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ ဒဿိတံ။ တေသု ပန ဓမ္မကောဋ္ဌာသေသု ယံ ဂဏပူရကာဒိဝသေန အလဇ္ဇိနော အပေက္ခိတွာ ဥပေါသထာဒိ ဝါ တေသံ သန္တိကာ ဓမ္မုဂ္ဂဟဏနိဿယဂ္ဂဟဏာဒိ ဝါ ကရီယတိ၊ တံ ဓမ္မော စေဝ ပရိဘောဂေါ စာတိ ဓမ္မပရိဘောဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧတံ တထာရူပပစ္စယံ ဝိနာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကရောန္တဿ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ စ ဟောတိ ဒုက္ကဋဉ္စ။ ယံ ပန အလဇ္ဇိသတံ အနပေက္ခိတွာ တဇ္ဇနီယာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မံ ဝါ ပရိဝါသာဒိဥပကာရကမ္မံ ဝါ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒါနာဒိ ဝါ ကရီယတိ၊ တံ ဓမ္မော ဧဝ၊ နော ပရိဘောဂေါ၊ ဧတံ အနုရူပါနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာမိသဒါနေ ဝိယ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ နိဿယဒါနမ္ပိ တေရသသမ္မုတိဒါနာဒိ စ ဝတ္တပဋိပတ္တိသာဒိယနာဒိပရိဘောဂဿပိ ဟေတုတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။

ယော ပန မဟာအလဇ္ဇီ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ကရောတိ၊ တဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါဒိ ဥပကာရကမ္မမ္ပိ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒါနာဒိ စ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ၊ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ တေနေဝ အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂဝိဝဇ္ဇနေနပိ ဟိ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟောဝ အဓိပ္ပေတော၊ သော စ ပေသလာနံ ဖာသုဝိဟာရသဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိဝိနယာနုဂ္ဂဟာဒိအတ္ထာယ ဧတဒတ္ထတ္တာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ၊ တသ္မာ ယံ ယံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ဥပတ္ထမ္ဘာယ၊ ပေသလာနံ အဖာသုဝိဟာရာယ၊ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနာဒိအတ္ထာယ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပရိဘောဂေါ ဝါ ဟောတု အပရိဘောဂေါ ဝါ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာ သာသနံ အန္တရဓာပေန္တိ၊ အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂေသု စေတ္ထ အလဇ္ဇီဟိ ဧကကမ္မာဒိဓမ္မပရိဘောဂေါ ဧဝ ပေသလာနံ အဖာသုဝိဟာရာယ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနာဒိအတ္ထာယ ဟောတိ၊ န တထာ အာမိသပရိဘောဂေါ။ န ဟိ အလဇ္ဇီနံ ပစ္စယပရိဘောဂမတ္တေန ပေသလာနံ အဖာသုဝိဟာရာဒိ ဟောတိ၊ ယထာဝုတ္တဓမ္မပရိဘောဂေန ပန ဟောတိ။ တပ္ပရိဝဇ္ဇနေန စ ဖာသုဝိဟာရာဒယော။ တထာ ဟိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလာ ဥပေါသထာဒီသု ပဝိဋ္ဌာ ‘‘တုမှေ ကာယဒွါရေ စေဝ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရောထာ’’တိအာဒိနာ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ ယထာ ဝိနယဉ္စ အတိဋ္ဌန္တာ သင်္ဃတော ဗဟိကရဏာဒိဝသေန သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ တထာ အကတွာ တေဟိ သဟ သံဝသန္တာပိ အလဇ္ဇိနောဝ ဟောန္တိ ‘‘ဧကောပိ အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇိသတမ္ပိ ကရောတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅)။ ယဒိ ဟိ တေ ဧဝံ အနိဂ္ဂဟိတာ သိယုံ၊ သင်္ဃေ ကလဟာဒိံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥပေါသထာဒိသာမဂ္ဂိကမ္မပဋိဗာဟနာဒိနာ ပေသလာနံ အဖာသုံ ကတွာ ကမေန တေ ဒေဝဒတ္တဝဇ္ဇိပုတ္တကာဒယော ဝိယ ပရိသံ ဝဍ္ဎေတွာ အတ္တနော ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဓမ္မတော ဝိနယတော ဒီပေန္တာ သင်္ဃဘေဒါဒိမ္ပိ ကတွာ န စိရဿေဝ သာသနံ အန္တရဓာပေယျုံ။ တေသု ပန သင်္ဃတော ဗဟိကရဏာဒိဝသေန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပိ အယံ ဥပဒ္ဒဝေါ န ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ န ပဝတ္တန္တိ၊ သာမဂ္ဂီ န ဟောတိ…ပေ… ဒုဿီလေသု ပန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပိ အယံ ဥပဒ္ဒဝေါ န ဟောတိ၊ တတော ပေသလာ ဘိက္ခူ ဖာသု ဝိဟရန္တီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧကကမ္မာဒိဓမ္မပရိဘောဂေါဝ အာမိသပရိဘောဂတောပိ အတိဝိယ အလဇ္ဇီဝိဝေကေန ကာတဗ္ဗော၊ အာပတ္တိကရော စ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနိဟေတုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ‘‘ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ န ပဝတ္တန္တီ’’တိ ဧဝံ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ဃကမ္မာကရဏဿ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတတ္တာပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ။ တထာ ပရိဝတ္တလိင်္ဂဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဋိပတ္တိကထာယံ ‘‘အာရာဓိကာ စ ဟောန္တိ သင်္ဂါဟိကာ လဇ္ဇိနိယော၊ တာ ကောပေတွာ အညတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ဂါမန္တရနဒီပါရရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏမှာ ဩဟီယနာပတ္တီဟိ န မုစ္စတိ…ပေ… အလဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ၊ သင်္ဂဟံ ပန ကရောန္တိ၊ တာပိ ပရိစ္စဇိတွာ အညတ္ထ ဂန္တုံ လဘတီ’’တိ ဧဝံ အလဇ္ဇိနီသု ဒုတိယိကာဂဟဏာဒီသု သံဝါသာပတ္တိပရိဟာရာယ နဒီပါရာဂမနာဒိဂရုကာပတ္တိဋ္ဌာနာနံ အနုညာတတ္တာ တတောပိ အလဇ္ဇိသံဝါသာပတ္တိ ဧဝ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနိယာ ဟေတုဘူတော ဂရုကတရာတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ လဟုကာပတ္တိဋ္ဌာနံ ဝါ အနာပတ္တိဋ္ဌာနံ ဝါ ပရိဟရိတုံ ဂရုကာပတ္တိဋ္ဌာနဝီတိက္ကမံ အာစရိယာ အနုဇာနန္တိ။ တထာ အသံဝါသပဒဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလေဟိ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သမသိက္ခာတာ နာမ။ ဧတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု သဟ ဝသန္တိ၊ န ဧကောပိ တတော ဗဟိဒ္ဓါ သန္ဒိဿတိ၊ တသ္မာ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဂဟေတွာ ဧသော သံဝါသော နာမာ’’တိ ဧဝံ လဇ္ဇီဟေဝ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသော ဝဋ္ဋတီတိ ပကာသိတော။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ အသံဝါသိကေသု အလဇ္ဇီ န ဂဟိတောတိ? နာယံ ဝိရောဓော၊ ယေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကတံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ တေသံ ပါရာဇိကာဒိအပကတတ္တာနညေဝ အသံဝါသိကတ္တေန ဂဟိတတ္တာ။ အလဇ္ဇိနော ပန ပကတတ္တဘူတာပိ သန္တိ၊ တေ စေ ဂဏပူရကာ ဟုတွာ ကမ္မံ သာဓေန္တိ၊ ကေဝလံ ကတွာ အဂတိဂမနေန ကရောန္တာနံ အာပတ္တိကရာ ဟောန္တိ သဘာဂါပတ္တိအာပန္နာ ဝိယ အညမညံ။ ယသ္မာ အလဇ္ဇိတဉ္စ လဇ္ဇိတဉ္စ ပုထုဇ္ဇနာနံ စိတ္တက္ခဏပဋိဗဒ္ဓံ၊ န သဗ္ဗကာလိကံ။ သဉ္စိစ္စ ဟိ ဝီတိက္ကမစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အလဇ္ဇိနော ‘‘န ပုန ဤဒိသံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တေန လဇ္ဇိနော ဟောန္တိ။

တေသု စ ယေ ပေသလေဟိ ဩဝဒိယမာနာပိ န ဩရမန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တိ၊ တေ ဧဝ အသံဝသိတဗ္ဗာ၊ န ဣတရေ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဩက္ကန္တတ္တာ၊ တသ္မာပိ အလဇ္ဇိနော အသံဝါသိကေသု အဂဏေတွာ တပ္ပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ သောဓေတွာဝ ဥပေါသထာဒိကရဏံ အနညာတံ။ တထာ ဟိ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထကရဏဿ အယုတ္တတာ ပကာသိတာ၊ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျ…ပေ… ဖာသု ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဧဝံ အလဇ္ဇိမ္ပိ လဇ္ဇိဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥပေါသထကရဏပ္ပကာရော စ ဝုတ္တော၊ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော’’တိ (ပါရာ။ ၂၃၃) စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) စ ဧဝံ ဥပေါသထံ ကရောန္တာနံ ပရိသုဒ္ဓတာ စ ပကာသိတာ၊ ဝစနမတ္တေန အနောရမန္တာနဉ္စ ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနဝိဓိ စ ဝုတ္တော၊ သဗ္ဗထာ လဇ္ဇိဓမ္မံ အနောက္ကမန္တေဟိ သံဝါသဿ အယုတ္တတာယ နိဿယဒါနဂ္ဂဟဏပဋိက္ခေပေါ၊ တဇ္ဇနီယာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မကရဏဥက္ခေပနီယကမ္မကရဏေန သာနုဝတ္တကပရိသဿ အလဇ္ဇိဿ အသံဝါသိကတ္တပါပနဝိဓိ စ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေဟိ သုတ္တန္တနယေဟိ၊ အဋ္ဌကထာဝစနေဟိ စ ပကတတ္တေဟိပိ အပကတတ္တေဟိပိ သဗ္ဗေဟိ အလဇ္ဇီဟိ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသော န ဝဋ္ဋတိ၊ ကရောန္တာနံ အာပတ္တိ ဧဝ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟတ္ထာယေဝ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ ပညတ္တတ္တာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဒုတိယသင်္ဂီတိယံ ပကတတ္တာပိ အလဇ္ဇိနော ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ယသတ္ထေရာဒီဟိ မဟန္တေန ဝါယာမေန သင်္ဃတော ဝိယောဇိတာ။ န ဟိ တေသု ပါရာဇိကာဒိအသံဝါသိကာပတ္တိ အတ္ထိ၊ တေဟိ ဒီပိတာနံ ဒသန္နံ ဝတ္ထူနံ လဟုကာပတ္တိဝိသယတ္တာတိ ဝုတ္တံ။

တဿ သန္တိကေတိ မဟာရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ဒွါဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။