📜

၂၀။ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၀၄။ ဧဝံ ကပ္ပိယဘူမိဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ခါဒနီယာဒိပဋိဂ္ဂါဟော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခါဒိယတေတိ ခါဒနီယံ၊ ဌပေတွာ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ သဗ္ဗဿ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗဿေတံ အဓိဝစနံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဘောဇနီယံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ပဋိဂ္ဂါဟော၊ ခါဒနီယာဒီနံ ပဋိဂ္ဂါဟော ခါဒနီယာဒိပဋိဂ္ဂါဟော။ တေနာဟ ‘‘အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗဿ ယဿ ကဿစိ ခါဒနီယဿ ဝါ ဘောဇနီယဿ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ ပဉ္စသု အင်္ဂေသု ဥစ္စာရဏမတ္တန္တိ ဥက္ခိပနမတ္တံ၊ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟိတဗ္ဗဘာရဿ ပမာဏံ ဒဿေတိ။ တေနေဝ တာဒိသေန ပုရိသေန အနုက္ခိပနီယဝတ္ထုသ္မိံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ဟတ္ထပါသော’’တိ ဣမိနာ အာသန္နဘာဝံ။ တေနေဝ စ ဒူရေ ဌတွာ အဘိဟရန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတီတိ ဒီပေတိ။ အဘိဟာရောတိ ပရိဏာမိတဘာဝေါ၊ တေန စ တတြဋ္ဌကာဒီသု န ရုဟတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ဒေဝေါ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဒါယကတော ပယောဂတ္တယံ ဒဿေတိ။ ‘‘တဉ္စေ’’တိအာဒိနာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ပယောဂဒွယံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ တေသု ပဉ္စသု အင်္ဂေသု ဟတ္ထပါသဿ ဒုရာဇာနတာယ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တတ္ထိ’’စ္စာဒိ။ တတ္ထ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဟတ္ထပါသော နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘တဿ ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမိနာ အာကာသေ ဥဇုံ ဌတွာ ပရေန ဥက္ခိတ္တံ ဂဏှန္တဿာပိ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န သီသတော ပဋ္ဌာယာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ‘‘ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပဝါရဏသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၂၃၉) ‘‘သစေ ပန ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသန္နဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ အာသန္နင်္ဂဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ ဣဓာပိ အာကာသေ ဌိတဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒတလဿ ပါရိမန္တဘူတတော ပဏှိပရိယန္တဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ၊ ဒါယကဿ ပန ဩရိမန္တဘူတတော ပါဒင်္ဂုလဿ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဿီသကေ နိသိန္နဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿာပိ အာသန္နသီသင်္ဂဿ ပါရိမန္တဘူတတော ဂီဝန္တတော ပဋ္ဌာယေဝ ဟတ္ထပါသော မိနိတဗ္ဗော၊ န ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ။ ဧဝံ နိပဇ္ဇိတွာ ဒါနေပိ ယထာနုရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၂၃၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ အကလ္လကောတိ ဂိလာနော သဟတ္ထာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော မုခေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၆၅) ပန ‘‘အကလ္လကောတိ ဂိလာနော ဂဟေတုံ ဝါ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန အကလ္လကောတိ ဂိလာနော ဝါ အထ ဝါ ဂဟေတုံ အကလ္လကော အသမတ္ထောတိ အတ္ထော ဒဿိတော။ တေနာဟ ‘‘သစေပိ နတ္ထုကရဏိယံ ဒီယမာနံ နာသာပုဋေန အကလ္လကော ဝါ မုခေန ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ။

၁၀၅။ ဧကဒေသေနာပီတိ အင်္ဂုလိယာ ဖုဋ္ဌမတ္တေန။

တဉ္စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါတိ ဝေဏုကောဋိယံ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတတ္တာ။ သစေ ဘူမိယံ ဌိတမေဝ ဃဋံ ဒါယကေန ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ ‘‘ဃဋံ ဒဿာမီ’’တိ ဒိန္နံ ဝေဏုကောဋိယာ ဂဟဏဝသေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဥဘယကောဋိဗဒ္ဓံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ အပီဠေတွာ ပကတိယာ ပီဠိယမာနံ ဥစ္ဆုရသံ သန္ဓာယ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဘိဟာရော န ပညာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ပန ဘိက္ခုဿ အတ္ထာယ ပီဠိယမာနံ ဥစ္ဆုတော ပဂ္ဃရန္တံ ရသံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေါဏိကာယ သယံ ပဂ္ဃရန္တံ ဥစ္ဆုရသံ မဇ္ဈေ အာဝရိတွာ ဝိဿဇ္ဇိတမ္ပိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏသညာယာတိ ‘‘မဉ္စာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥပ္ပာဒိတသညာယ၊ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ဝါစာယ ဝတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ယတ္ထကတ္ထစိ အဋ္ဌကထာသု၊ ပဒေသေသု ဝါ။ အသံဟာရိမေ ဖလကေတိ ထာမမဇ္ဈိမေန အသံဟာရိယေ။ ‘‘တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏေသူတိ ဝစနတော သာခါသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၂၆၅) ဝုတ္တံ။ ပေါရာဏဋီကာယမ္ပိ တထေဝ ဝုတ္တံ၊ တဒေတံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ‘‘ဘူမိယံ အတ္ထတေသု သုခုမေသု တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏေသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏာနံ သုခုမတ္တာ တတ္ထ ဌပိတအာမိသဿ အသဏ္ဌဟနတော ဘူမိယံ ဌပိတသဒိသတ္တာ ‘‘န ရုဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တိန္တိဏိကာဒိသာခါသု ဌပိတေပိ ဧဝမေဝ သိယာ၊ တသ္မာ ‘‘သာခါသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတီ’’တိ ဝစနံ အယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘န ရုဟတီ’’တိ ကိရိယာပဒဿ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဟေတုပရိယေသနေ သတိ န အညံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ၊ ‘‘သုခုမေသူ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိသေသနပဒံယေဝ ဟေတုမန္တဝိသေသနံ ဘဝတိ၊ တသ္မာ တိန္တိဏိကပဏ္ဏာဒီသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတိ၊ ကသ္မာ? တေသံ သုခုမတ္တာ။ အညေသု ပန ပဒုမိနီပဏ္ဏာဒီသု ရုဟတိ၊ ကသ္မာ? တေသံ ဩဠာရိကတ္တာတိ ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဒိဿတိ ၊ တသ္မာ ‘‘တဒေတံ ဝိစာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘န ဟိ တာနိ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထာနီတိ မဟန္တေသု ပန ပဒုမိနီပဏ္ဏာဒီသု ရုဟတီ’’တိ။

၁၀၆။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ပုဉ္ဆိတေပိ ရဇနစုဏ္ဏာသင်္ကာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ နာသတိ။ တံ ပနာတိ ပတိတရဇံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥပရိ ဂဟိတပိဏ္ဍပါတံ။ အနာပတ္တီတိ ဒုရူပစိဏ္ဏာဒိဒေါသော နတ္ထိ။ ပုဗ္ဗာဘောဂဿ အနုရူပဝသေန ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တံ ‘‘အညဿ ဒဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ပရသန္တကံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ အဒတွာပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိအာဒိပိ ဝိနယဒုက္ကဋဿ ပရိဟာရာယ ဝုတ္တံ၊ တထာ အကတွာ ဂဟိတေပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိယေဝ။ ဘိက္ခုဿ ဒေတီတိ အညဿ ဘိက္ခုဿ ဒေတိ။ ကဉ္ဇိကန္တိ ခီရရသာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဒြဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထတော မောစေတွာ ပုန ဂဏှာတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထတော အမောစေန္တေနေဝါ’’တိ။ အာလုဠေန္တာနန္တိ အာလောဠေန္တာနံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အာဟရိတွာ ဘူမိယံ ဌပိတတ္တာ အဘိဟာရော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

၁၀၇။ ပဌမတရံ ဥဠုင်္ကတော ထေဝါ ပတ္တေ ပတန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယထာ ပဌမတရံ ပတိတထေဝေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ တထာ အာကိရိတွာ အပနေန္တာနံ ပစ္ဆာ ပတိတထေဝေပိ အဘိဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ဒေါသော’’တိ ဝဒန္တိ။ စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဘာဇနေန။ ‘‘အဘိဟဋတ္တာတိ ဒီယမာနက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒတွာ အပနယနကာလေ ပန ဆာရိကာ ဝါ ဗိန္ဒူနိ ဝါ ပတန္တိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ အဘိဟာရဿ ဝိဂတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယထာ န ပတတိ၊ တထာ အပနေဿာမီတိ ပဋိဟရန္တေ ယုဇ္ဇတိ၊ ပကတိသညာယ အပနေန္တေ အဘိဟာရော န ဆိဇ္ဇတိ၊ သုပတိတံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ။ မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟရိယမာနဿ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဥပရိဘာဂေ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဖုသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒေန ပေလ္လေတွာတိ ပါဒေန ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ သညာယ အက္ကမိတွာ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဝစနမတ္တမေဝါတိ ပဋိဗဒ္ဓံ ပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒမတ္တမေဝ နာနံ၊ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တေသံ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယောတိ ‘‘ပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓမ္ပိ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝါ’’တိ အယံ နယော။ တထာ စ တတ္ထ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓေ စ ထုလ္လစ္စယမေဝ ဝုတ္တံ။

တေန အာဟရာပေတုန္တိ ယဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂတံ၊ တံ ‘‘ဣဓ နံ အာနေဟီ’’တိ အာဏာပေတွာ တေန အာဟရာပေတုံ ဣတရဿ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မူလဋ္ဌဿေဝ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော၊ တသ္မာ။ တံ ဒိဝသံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတကပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနာမသိတွာ’’တိ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘သန္နိဓိပစ္စယာ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဒိန္နမုခဒွါရာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘န တတော ပရန္တိ တဒဟေဝ သာမံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တဒဟေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန ပုနဒိဝသာဒီသု အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၁၀၈။ ခီယန္တီတိ ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ စုဏ္ဏေဟိ ထုလ္လစ္စယအပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိယော န ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သတ္ထကေနာတိ ပဋိဂ္ဂဟိတသတ္ထကေန။ နဝသမုဋ္ဌိတန္တိ ဧတေနေဝ ဥစ္ဆုအာဒီသု အဘိနဝလဂ္ဂတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ သန္နိဓိဒေါသာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ၊ သန္နိဓိပစ္စယာ ဝါ ဒေါသော န သိယာတိ အာဟ ‘‘န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီ’’တိ။ ဣမိနာ စ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ သာမံ ဂဟေတွာ ဝါ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဝါ ပရိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ပတ္တသမ္မက္ခနာဒိအတ္ထံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတတေလာဒိံ သစေ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထံ ပန သာမံ ဂဟိတံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဒိန္နမုခဒွါရာပတ္တိ ဟောတိ။ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထမေဝ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တဿ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပော ဝိယ သန္နိဓိပစ္စယာ အာပတ္တိ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥစ္စာရဏမတ္တံ ဟောတီတိအာဒိနာ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ရုဟဏတော ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထမ္ပိ သစေ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ဒိန္နံ ဂဏှာတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ဣဓ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တဿ သန္နိဓိပစ္စယာ အာပတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ‘‘န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီ’’တိ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ ဂဟိတံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဒိ ဧဝံ ပဉ္စသု ပဋိဂ္ဂဟဏင်္ဂေသု ‘‘ပရိဘောဂတ္ထာယာ’’တိ ဝိသေသနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏဉှိ ပရိဘောဂတ္ထမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ပရိဘောဂတ္ထာယာ’’တိ ဝိသုံ အဝတွာ ‘‘တဉ္စေ ဘိက္ခု ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘သတိပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ‘န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီ’တိ ဣဓ အပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရဏေ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေန စ ပဋိဂ္ဂဟဏင်္ဂေသု ပဉ္စသု သမိဒ္ဓေသု အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဟိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗေသုယေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ အနုညာတတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဌပိတတေလာဒိံ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဥဒုက္ခလမုသလာဒီနိ ခီယန္တီတိ ဧတ္ထ ဥဒုက္ခလမုသလာနံ ခယေန ပိသိတကောဋ္ဋိတဘေသဇ္ဇေသု သစေ အာဂန္တုကဝဏ္ဏော ပညာယတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓံ ဥဒကံ ဟောတီတိ ရုက္ခသာခါဒီဟိ ဂဠိတွာ ပတနဥဒကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၀၉။ ပတ္တော ဝါဿ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထာပိ ပတ္တဂတံ ဆုပိတွာ ဒေန္တဿ ဟတ္ထေ လဂ္ဂေန အာမိသေန ဒေါသာဘာဝတ္ထံ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထမေဝ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ သာမဏေရဿ ပတ္တေ ပတတိ…ပေ… ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ ဧတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ဂဏှန္တဿ အတ္တနော ပတ္တေ ပက္ခိတ္တမေဝ အတ္တနော သန္တကန္တိ သန္နိဋ္ဌာနကရဏတော ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ပန ဂဏှန္တဿ ဂဟဏသမယေယေဝ အတ္တနော သန္တကန္တိ သန္နိဋ္ဌာနဿ ကတတ္တာ ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ကေသဉ္စိ အတ္ထာယ ဘတ္တံ ပက္ခိပတီတိ ဧတ္ထ အနုပသမ္ပန္နဿ အတ္ထာယ ပက္ခိပန္တေပိ အာဂန္တွာ ဂဏှိဿတီတိ သယမေဝ ပက္ခိပိတွာ ဌပနတော ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိတ္တံ ပန အနုပသမ္ပန္နေနေဝ ဌပိတံ နာမ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ ပရိစ္စတ္တဘာဝတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာမဏေရ…ပေ… ပရိစ္စတ္တတ္တာ’’တိ။ ကေသဉ္စီတိအာဒီသု အနုပသမ္ပန္နာနံ အတ္ထာယ ကတ္ထစိ ဌပိယမာနမ္ပိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ၊ အထ ခေါ ဘာဇနေ ပတိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘာဇနဉ္စ ဘိက္ခုနာ ပုနဒိဝသတ္ထာယ အပေက္ခိတမေဝါတိ တဂ္ဂတမ္ပိ အာမိသံ ဒုဒ္ဓါတပတ္တဂတံ ဝိယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတီတိ သင်္ကာယ ‘‘သာမဏေရဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ယုတ္တိ န ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၁၀။ ပတ္တဂတာ ယာဂူတိ ဣမိနာ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌေပိ ကုဋေ ယာဂု ပဋိဂ္ဂဟိတာ၊ ဥဂ္ဂဟိတာ ဝါ န ဟောတိ ဘိက္ခုနော အနိစ္ဆာယ ဖုဋ္ဌတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာရောပေတီတိ ဟတ္ထံ ဖုသာပေတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ နာမ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥက္ခေပါရဟံ။ ကိဉ္စာပိ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ အညေန ဟတ္ထေန ပိဒဟန္တဿ ဒေါသော နတ္ထိ၊ တထာပိ န ပိဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၆၅) ပန ‘‘နပိဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထဂတံ ပန ဣတရေန ဟတ္ထေန ပိဒဟတော၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမ္ပိ ဝါ အဖုသိတွာ ဥပရိ ပိဓာနံ ပါတေန္တဿ န ဒေါသော’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၁၁။ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ဆာယတ္ထာယ ဥပရိ ဓာရိယမာနာ မဟာသာခါ ယေန ကေနစိ ဆိဇ္ဇေယျ၊ တတ္ထ လဂ္ဂရဇံ မုခေ ပါတေယျ ဝါတိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။

မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သစေပိ သာခါယ လဂ္ဂရဇံ ပတ္တေ ပတတိ၊ သုခေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာတိ သာခါယ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထမေဝိဓ ပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထန္တိ ဝစနမတ္တံ ဂဟေတွာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ ဂဟိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကုဏ္ဍကေတိ မဟာဃဋေ။ တသ္မိမ္ပီတိ စာဋိဃဋေပိ။ အနုပသမ္ပန္နံ ဂါဟာပေတွာတိ တမေဝ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ဘဏ္ဍံ အနုပသမ္ပန္နေန ဂါဟာပေတွာ။

ထေရဿ ပတ္တံ ဒုတိယတ္ထေရဿာတိ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ မယှံ ဒေထာ’’တိ တေန အတ္တနော ပရိစ္စဇာပေတွာ ဒုတိယတ္ထေရဿ ဒေတိ။ တုယှံ ယာဂုံ မယှံ ဒေဟီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဝတွာ သာမဏေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနောပိ ပတ္တံ တဿ ဒေတိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ‘‘ပဏ္ဍိတော သာမဏေရော’’တိအာဒိပတ္တပရိဝတ္တနကထာယံ။ ကာရဏံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယထာ မာတုအာဒီနံ တေလာဒီနိ ဟရန္တော တထာရူပေ ကိစ္စေ အနုပသမ္ပန္နေန အပရိဝတ္တေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ၊ ဧဝမိဓ ပတ္တပရိဝတ္တနံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ကသ္မာ န လဘတီတိ ကာရဏံ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘သာမဏေရေဟိ ဂဟိတတဏ္ဍုလေသု ပရိက္ခီဏေသု အဝဿံ အမှာကံ သာမဏေရာ သင်္ဂဟံ ကရောန္တီတိ စိတ္တုပ္ပတ္တိ သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ တံ ပရိဝတ္တေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ ပန ဆာယတ္ထာယ ဝါ ဂဟဏေ ပရိဘောဂါသာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေနပိ ဝုတ္တံ –

‘‘မာတာပိတူနမတ္ထာယ၊ တေလာဒိံ ဟရတောပိ စ၊

သာခံ ဆာယာဒိအတ္ထာယ၊ ဣမဿ န ဝိသေသတာ။

‘‘တသ္မာ ဟိဿ ဝိသေသဿ၊ စိန္တေတဗ္ဗံ တု ကာရဏံ၊

တဿ သာလယဘာဝံ တု၊ ဝိသေသံ တက္ကယာမဟ’’န္တိ။

ဣဒမေဝေတ္ထ ယုတ္တတရံ အဝဿံ တထာဝိဓဝိတက္ကုပ္ပတ္တိယာ သမ္ဘဝတော။ န ဟိ သက္ကာ ဧတ္ထ ဝိတက္ကံ သောဓေတုန္တိ။ မာတာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရဏေ ပန နာဝဿံ တထာဝိဓဝိတက္ကုပ္ပတ္တီတိ သက္ကာ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ။ ယတ္ထ ဟိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ သက္ကာ၊ တတ္ထ နေဝတ္ထိ ဒေါသော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သစေ ပန သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ၊ တတော လဒ္ဓံ ခါဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၆၅) ပန ‘‘ဧတ္ထ ပနာတိ ပတ္တပရိဝတ္တနေ။ ကာရဏန္တိ ဧတ္ထ ယထာ သာမဏေရာ ဣတော အမှာကမ္ပိ ဒေန္တီတိ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တထာ အညတ္ထာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ။ ယဿ ပန တာဒိသော ဝိတက္ကော နတ္ထိ၊ တေန အပရိဝတ္တေတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၁၂။ နိစ္စာလေတုန္တိ စာလေတွာ ပါသာဏသက္ခရာဒိအပနယနံ ကာတုံ။ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗန္တိ အနဂ္ဂိကံ ဥဒ္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓနေ ပစ္စမာနဿ အာလုဠနေ ဥပရိ အပက္ကတဏ္ဍုလာ ဟေဋ္ဌာ ပဝိသိတွာ ပစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘သာမံပါကဉ္စေဝ ဟောတီ’’တိ။

၁၁၃။ အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတောတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာမိသော ပတ္တော ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဌပိတော။ စာလေတီတိ ဝိနာ ကာရဏံ စာလေတိ၊ သတိပိ ကာရဏေ ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂါရဟံ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမနုဿိကာဗာဓေ အာမကမံသံ အာမကလောဟိတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) တာဒိသေ အာဗာဓေ အတ္တနော အတ္ထာယ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏံ အနုညာတံ၊ ‘‘အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) စ သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တထာပိ အတ္တနော၊ အညဿ ဝါ ဘိက္ခုနော အတ္ထာယ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘သီဟဝိဃာသာဒိံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုန္တိ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေတီ’’တိ ဝိတက္ကဿ အနုပ္ပန္နဘာဝံ သလ္လက္ခေတုံ သက္ကောတိ ၊ ‘‘သာမဏေရဿ ဒဿာမီ’’တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန မယာ ဂဟိတန္တိ ဝါ သလ္လက္ခေတုံ သက္ကောတိ။ သစေ ပန မူလေပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂဟေတွာ ဂတေ မယှမ္ပိ ဒဒေယျုန္တိ သညာယ သစေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၁၁၄။ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတီတိ ‘‘ဘိက္ခူ သာမဏေရာ စ အတ္တနော အတ္တနော အဘိရုစိတံ ကောဋ္ဌာသံ ဂဏှန္တူ’’တိ သဗ္ဗေသံ သမကေ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ။ ဂဟိတာဝသေသန္တိ သာမဏေရေဟိ ဂဟိတကောဋ္ဌာသတော အဝသေသံ။ ဂဏှိတွာတိ ‘‘မယှံ ဣဒံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂဟေတွာ။ ဣဓ ဂဟိတာဝသေသံ နာမ တေန ဂဏှိတွာ ပုန ဌပိတံ။

ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။ တေနေဝ ‘‘ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပုရိမဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတာ ဟောတိ၊ သာမိသေန မုခေန တဿာ ဝဋ္ဋိယာ ဓူမံ ပိဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သမုဒ္ဒေါဒကေနာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတသမုဒ္ဒေါဒကေန။

ဟိမကရကာ နာမ ကဒါစိ ဝဿောဒကေန သဟ ပတနကာ ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဃနီဘူတာ ဥဒကဝိသေသာ၊ တေသု ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကဂတိကာ ဧဝါ’’တိ။ ယသ္မာ ကတကဋ္ဌိ ဥဒကံ ပသာဒေတွာ ဝိသုံ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာပတ္တီဟိ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ ဝိကာလဘောဇနာပတ္တီဟိပိ အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။ လဂ္ဂတီတိ သုက္ခေ မုခေ စ ဟတ္ထေ စ မတ္တိကာဝဏ္ဏံ ဒဿေန္တံ လဂ္ဂတိ။ ဗဟလန္တိ ဟတ္ထမုခေသု အလဂ္ဂနကမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဝါသမတ္တန္တိ ရေဏုခီရာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပါနီယံ ဂဟေတွာတိ အတ္တနောယေဝ အတ္ထာယ ဂဟေတွာ။ သစေ ပန ပီတာဝသေသကံ တတ္ထေဝ အာကိရိဿာမီတိ ဂဏှာတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ အာကိရတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ပုပ္ဖရသဿ ပညာယနတော ဝုတ္တံ။ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ဝိယူဟိတွာ၊ အပနေတွာတိ အတ္ထော။

၁၁၅။ မဟာဘူတေသူတိ ပါဏသရီရသန္နိဿိတေသု ပထဝီအာဒိမဟာဘူတေသု။ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော ပရေသဉ္စ သရီရသန္နိဿိတံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ၊ အကပ္ပိယမံသာနုလောမတာယ ထုလ္လစ္စယာဒိံ န ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပတတီတိ အတ္တနော သရီရတော ဆိဇ္ဇိတွာ ပတတိ။ ‘‘ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မတ္တိကတ္ထာယ ပထဝိံ ခဏိတုံ၊ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ မူလပဏ္ဏာဒိဝိသဘေသဇ္ဇံ ဆိန္ဒိတွာ ဆာရိကံ အကတွာပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။