📜

၂၄။ သီမာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၅၆။ ဧဝံ ¶ နိဿယဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ သီမာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘သီမာတိ ဧတ္ထ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီမာတိ သိနီယတေ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ကမ္မဝါစာယ ဗန္ဓီယတေတိ သီမာ။ သိ ဗန္ဓနေတိ ဓာတု၊ မ-ပစ္စယော၊ ကိယာဒိဂဏောယံ။ ဝိဘာဂဝန္တာနံ သဘာဝဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သီမာ နာမေသာ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ ဗဒ္ဓသီမံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဧကာဒသ’’တျာဒိမာဟ။

ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏီယပရမတ္တာ သင်္ဃကမ္မဿ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ယတ္ထ ကမ္မာရဟေန သဒ္ဓိံ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တိ၊ တတ္တကေ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န တတော ဩရန္တိ အာဟ ‘‘အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယာတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ တဿံ ပန ဒိသာယံ နိမိတ္တေ အသတိ ယတ္ထ အတ္ထိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပဌမံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယာ’’တိအာဒိနာ သမန္တာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ပုန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယာ’’တိ ပဌမကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ တီဟိ နိမိတ္တေဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာယပိ သီမာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗတော။ တိက္ခတ္တုံ သီမမဏ္ဍလံ သမ္ဗန္ဓန္တေနာတိ ဝိနယဓရေန သယံ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌတွာ ကေဝလံ နိမိတ္တကိတ္တနဝစနေနေဝ သီမမဏ္ဍလံ သမန္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဗန္ဓန္တေနာတိ အတ္ထော။ တံတံနိမိတ္တဋ္ဌာနံ အဂန္တွာပိ ဟိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိယောဇနပရမာယပိ သီမာယ သမန္တတော တိက္ခတ္တုံ အနုပရိဂမနဿ ဧကဒိဝသေန ဒုက္ကရတ္တာ ¶ ဝိနယဓရေန သယံ အဒိဋ္ဌမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခူဟိ ယထာဝဝတ္ထိတံ နိမိတ္တံ ‘‘ပါသာဏော ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ကေနစိ ဝုတ္တာနုသာရေန သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ကိတ္တေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ ¶ ဣမိနာ အညမညဿ အာသန္နတံ ဒီပေတိ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ သီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကရတနမတ္တာ သုဝိညေယျတရာ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဟတ္ထမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဌပေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဧကင်္ဂုလိမတ္တာပိ သီမန္တရိကာ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္တကေနပိ ဟိ သီမာ အသမ္ဘိန္နာဝ ဟောတိ။ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ နိမိတ္တဿ သီမတော ဗာဟိရတ္တာ သီမသမ္ဘေဒေါ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ သီမသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ သီမပ္ပဒေသံ ပဝိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န၊ ပန တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ သီမာ တတ္တကေန အသီမာ ဟောတိ၊ ဒွေ ပန သီမာ ပစ္ဆာ ဝဍ္ဎိတရုက္ခေန အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧကတ္ထ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဣတရံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ တဿာ ပဒေသန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ဘိက္ခူဟိ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ တာဒိသံ ပဒေသံ၊ ယတ္ထ ပန ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ တာဒိသံ ပဒေသံ အန္တောကရိတွာ ဗန္ဓန္တာ သီမာယ သီမံ သံဘိန္ဒန္တိ နာမ။ န ကမ္မဝါစံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တီတိ ကမ္မဝါစံ န ဘိန္ဒန္တိ၊ ကမ္မံ န ကောပေန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၅၈။ သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတောတိ န ကေနစိ ကတော သယံဇာတောဝ ဝုတ္တော။ တထာ သေသာပိ။ ဣတရောပီတိ သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတာဒိကော ပဗ္ဗတောပိ။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏောတိ ဧတ္ထ ဘူမိတော ဥဂ္ဂတပဒေသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ပန ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) ‘‘ဟတ္ထိပ္ပမာဏော နာမ ပဗ္ဗတော ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနုဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါတိ သီမဘူမိယံ စတူသု၊ တီသု ဝါ ဒိသာသု ဌိတေဟိ၊ ဧကိဿာ ဧဝ ပန ဒိသာယ ဌိတေဟိ တတော ဗဟူဟိပိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွီဟိ ပန ဒွီသု ဒိသာသု ဌိတေဟိပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ¶ ဧကေန န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ။ တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာတိ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ အသီမတ္တာ အန္တောသီမာယ ကရဏံ အယုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏတာ သဏ္ဌာနတော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န တုလဂဏနာဝသေန၊ ဘာရတော ပလပရိမာဏဉ္စ ¶ မဂဓတုလာယ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သာ စ လောကိယတုလာယ ဒွိဂုဏာတိ ဝဒန္တိ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ပန ‘‘ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏတာ တုလတာယ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န တုလဂဏနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိမဟန္တောပီတိ ဘူမိတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ အနုဂန္တွာ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ဩတိဏ္ဏဃနတော အနေကယောဇနပ္ပမာဏောပိ။ သစေ ဟိ တတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ကူဋံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ပဗ္ဗတသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) – သစေ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ န ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ စတူသု ဒိသာသု စတုန္နံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဟေဋ္ဌာ ပိဋ္ဌိပါသာဏသဒိသေ ပါသာဏေ ဌိတတ္တာ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေ သတိပိ ပထဝိတော ဥဒ္ဓံ တေသံ သမ္ဗန္ဓေ အသတိ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီဂတသမ္ဗန္ဓမတ္တေ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ‘‘ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတိမဟန္တောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပထဝိတော ဟေဋ္ဌာ တဿ မဟန္တဘာဝေ ဂယှမာနေ ပဗ္ဗတမေဝ ဟောတီတိ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ စိနိတွာ ကတပံသုပုဉ္ဇေ တိဏဂုမ္ဗရုက္ခာ စေ ဇာယန္တိ၊ ပဗ္ဗတော ဟောတီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော၊ နေဝါတိ ဥပတိဿတ္ထေရောတိ ဝုတ္တံ။ ပါသာဏောတိ သုဓာမယပါသာဏောပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ ဣဋ္ဌကာယ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ သောပီတိ ခါဏုကော ဝိယ ဥဋ္ဌိတပါသာဏောပိ။ စတုပဉ္စရုက္ခနိမိတ္တမတ္တမ္ပီတိ ဧကစ္စေသု နိမိတ္တသဒ္ဒေါ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ။

အန္တောသာရာနန္တိ တသ္မိံ ခဏေ တရုဏတာယ သာရေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိဏာမေန ဘဝိဿမာနသာရေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ¶ ။ တာဒိသာနဉှိ သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏပရိဏာဟာနံ စတုပဉ္စမတ္တာနမ္ပိ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရမိဿကာနန္တိ အန္တောသာရေဟိ ရုက္ခေဟိ သမ္မိဿာနံ။ ဧတေန တစသာရရုက္ခမိဿကာနမ္ပိ ဝနံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပီတိ သာရရုက္ခေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) ပန ‘‘ဧတ္ထ တယော စေ သာရရုက္ခာ ဟောန္တိ၊ ဒွေ အသာရာ၊ သာရရုက္ခာနံ ဗဟုတ္တံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သုသာနမ္ပိ ဣဓ ဝနမေဝါတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ သယံဇာတတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘စတူသု ဒွေ အန္တောသာရာ စေ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တောသာရာ အဓိကာ၊ သမာ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဗဟူသုပိ ဒွေ စေ အန္တောသာရာ အတ္ထိ၊ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တီတိ ရုက္ခဃဋာယ အန္တရေ ရုက္ခေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝတိအာဒီဟိ ဝိဟာရပရိစ္ဆေဒံ ကတွာဝ အန္တောရုက္ခန္တရေသု ဧဝ ပရိဝေဏပဏ္ဏသာလာဒီနံ ကရဏဝသေန ယထာ အန္တောဝိဟာရမ္ပိ ဝနမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိဟာရံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ သဗ္ဗံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဟာရံ ကရေယျုံ၊ ဝိဟာရဿ အဝနတ္တာ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတဝနံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတဗ္ဗံ သိယာ၊ ဣဓ ပန အန္တောပိ ဝနတ္တာ ‘‘ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ၊ ‘‘နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အနန္တရေ ဝုတ္တဒေါသော အာပဇ္ဇတိ ¶ ။ ဧကဒေသန္တိ ဝနေကဒေသံ၊ ရုက္ခဝိရဟိတဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဿ ဧကပဿေ ဌိတဝနဿ ဧကဒေသန္တိ အတ္ထော။

သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောတိ ဝံသဒဏ္ဍပ္ပမာဏော။ ‘‘လေခနိဒဏ္ဍပ္ပမာဏော’’တိ ကေစိ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပန အဝေဘင်္ဂိယဝိနိစ္ဆယေ ‘‘ယော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောပိ ဝေဠု…ပေ… ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ တနုတရော ဝေဠုဒဏ္ဍောတိ စ သူစိဒဏ္ဍောတိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသူတိ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဝါ နဠပဗ္ဗေ ဝါ ကပလ္လကာဒိမတ္တိကဘာဇနေသု ဝါတိ အတ္ထော။ တင်္ခဏမ္ပီတိ ¶ တရုဏပေါတကေ အမိလာယိတွာ ဝိရုဟနဇာတိကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ပရိဏတာ သမူလံ ဥဒ္ဓရိတွာ ရောပိတာပိ ဆိန္နသာခါ ဝိယ မိလာယိတွာ စိရေန နဝမူလင်္ကုရုပ္ပတ္တိယာ ဇီဝန္တိ၊ မိယန္တိယေဝ ဝါ၊ တာဒိသေ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတန္တိ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ပန ‘‘သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောတိ သီဟဠဒီပေ လေခနိဒဏ္ဍပ္ပမာဏောတိ ဝဒန္တိ၊ သော စ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိပရိမာဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

မဇ္ဈေတိ သီမာယ မဟာဒိသာနံ အန္တော။ ကောဏန္တိ သီမာယ စတူသု ကောဏေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ။ ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တေသံ စတုန္နံ ကောဏာနံ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတေသု အဋ္ဌသု မဂ္ဂေသု ဧကိဿာ ဒိသာယ ဧကံ၊ အညိဿာ ဒိသာယ စာပရန္တိ ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ပန ကိတ္တိတမတ္တေန ကထံ ဧကာဗဒ္ဓတာ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝိညာယတိ။ ပရတော ဂတဋ္ဌာနေပိ ဧတေ ဧဝ တေ စတ္တာရော မဂ္ဂါ။ ‘‘စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝိစိနိတဗ္ဗန္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) ဝုတ္တံ။ ဝိစိနန္တော ပန ဧဝံ ကာရဏံ ပညာယတိ – ပုဗ္ဗဝါကျေပိ ‘‘ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ စတ္တာရော မဂ္ဂါ’’တိ၊ ပရဝါကျေပိ ‘‘ဝိဟာရမဇ္ဈေန နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတမဂ္ဂေါပီ’’တိ ဝိဟာရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ‘‘ကောဏံ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတံ ပနာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဧတေ မဂ္ဂါ ဝိဟာရဿ ကောဏမေဝ နိဗ္ဗိဇ္ဈိံသု၊ န အညမညံ မိဿိံသု၊ တသ္မာ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝါဘာဝါ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ စတူသု ဌာနေသု ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ‘‘ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတေသု အဋ္ဌသု မဂ္ဂေသု ဧကိဿာ ဒိသာယ ဧကံ၊ အပရာယ ဧကန္တိ ဧဝံ စတူသု ဌာနေသု ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) ပန ‘‘ပရဘာဂေတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ ဧတေဟိ ဗဒ္ဓဋ္ဌာနတော ဂတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဒီဃမဂ္ဂေပိ ဂဟိတဋ္ဌာနတော ဂတဋ္ဌာနဿ အညတ္တာတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တတ္တာ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာတိ ဣဒဉ္စ ပါဠိယံ ဘိက္ခုနီနံ နဒီပါရဂမနေ နဒီလက္ခဏဿ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ဘိက္ခူနံ အန္တရဝါသကတေမနမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ဘိက္ခုနီဝသေန နဒီလက္ခဏဿ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာ တေနေဝ နယေန ဒဿနတ္ထံ ကတံ။ သီမံ ဗန္ဓန္တာနံ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ အယံ ဝုတ္တလက္ခဏာ နဒီ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပဝိသတု တဠာကံ ဝါ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နိမိတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) ပန ‘‘အန္တရဝါသကော တေမိယတီတိ ဝုတ္တတ္တာ တတ္တကပ္ပမာဏဥဒကေယေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ။ ‘တေမိယတီ’တိ ဣမိနာ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ နဒီလက္ခဏံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝရူပါယ နဒိယာ ယသ္မိံ ဌာနေ စတ္တာရော မာသေ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဥဒကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မိံ ဌာနေ အပ္ပောဒကေပိ ဌတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကေ’’တိ ဝုတ္တံ။

နဒီစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ပရတော ဂတဋ္ဌာနေပိ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ စ ‘‘အသမ္မိဿာ နဒိယော ပန စတဿောပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အသမ္မိဿဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အာဝရဏံ ပဝတ္တတိယေဝါတိ အာဝရဏံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သန္ဒတိယေဝ။ အပဝတ္တမာနာတိ အသန္ဒမာနုဒကာ။ အာဝရဏဉှိ ပတွာ နဒိယာ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဥဒကံ အသန္ဒမာနံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ နဒီနိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပရိ သန္ဒမာနဋ္ဌာနေယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အသန္ဒမာနဋ္ဌာနေ ပန ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဌိတမေဝ ဟိ ဥဒကံ ဥဒကနိမိတ္တေ ဝဋ္ဋတိ၊ န သန္ဒမာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒီနိမိတ္တံ၊ အပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ¶ နဒီနိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တတ္တာ သေတုတော ပရတော တတ္တကံ ဥဒကံ ယဒိ ပဝတ္တတိ၊ နဒီ ဧဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဇာတဿရာဒီသု ဌိတောဒကံ ဇာတဿရာဒိပဒေသေန အန္တရိကမ္ပိ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ နဒီပါရသီမာယ နိမိတ္တံ ဝိယ။ သစေ သော ပဒေသော ကာလန္တရေန ဂါမခေတ္တဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ တတ္ထ အညံ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) ဝုတ္တံ။ မူလေတိ အာဒိကာလေ။ နဒိံ ဘိန္ဒိတွာတိ ယထာ ဥဒကံ အနိစ္ဆန္တေဟိ ကဿကေဟိ မဟောဃေ နိဝဋ္ဋေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ ကူလံ ဘိန္ဒိတွာ။ နဒိံ ဘိန္ဒိတွာတိ ဝါ မာတိကာမုခဒွါရေန နဒီကူလံ ဘိန္ဒိတွာ။

ဥက္ခေပိမန္တိ ¶ ဒီဃရဇ္ဇုနာ ကူဋေဟိ ဥဿိဉ္စနီယံ။ ဥက္ခေပိမန္တိ ဝါ ကူပတော ဝိယ ဥက္ခိပိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥက္ခေပိမန္တိ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟေတဗ္ဗကံ။

အသမ္မိဿေဟီတိ သဗ္ဗဒိသာသု ဌိတပဗ္ဗတေဟိ ဧဝ ဝါ ပါသာဏာဒီသု အညတရေဟိ ဝါ နိမိတ္တန္တရာဗျဝဟိတေဟိ။ သမ္မိဿေဟီတိ ဧကတ္ထ ပဗ္ဗတော၊ အညတ္ထ ပါသာဏောတိ ဧဝံ ဌိတေဟိ အဋ္ဌဟိ။ နိမိတ္တာနံ သတေနာပီတိ ဣမိနာ ဧကိဿာယေဝ ဒိသာယ ဗဟူနိပိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ၊ ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ။ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ၊ ပါသာဏော၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ တိကောဏာ။ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ ဝါ တိကောဏရစ္ဆာသဏ္ဌာနာ။ စတုရဿာတိ သမစတုရဿာ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ပန အာယတစတုရဿာ၊ ဧကကောဋိယံ သင်္ကောစိတာ၊ တဒညာယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာ ဝါ ဟောတိ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာတိ ဝါ မုဒိင်္ဂဘေရီ ဝိယ မဇ္ဈေ ဝိတ္ထတာ ဥဘောသု ကောဋီသု သင်္ကောစိတာ ဟောတိ။

၁၅၉။ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာယ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယုတ္တတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တတံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ တတ္ထ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေနာတိ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမေန ဂဏနပရိစ္ဆေဒေန၊ အပ္ပတရော စေ ဂဏော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမဿ ပန သီမာသမ္မုတိကမ္မဿ စတုဝဂ္ဂကရဏီယတ္တာ ‘‘စတူဟိ ဘိက္ခူဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သန္နိပတိတာတိ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ အညမညဿ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ သန္နိပတိတာ။ ဣမိနာ ‘‘စတုဝဂ္ဂကရဏီယေ ကမ္မေ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ တေ အာဂတာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ ပဌမသမ္ပတ္တိလက္ခဏံ ဒဿေတိ။ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေတိ ယသ္မိံ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ၊ တသ္မိံ ဧကဿ ဂါမဘောဇကဿ အာယုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတေ ဂါမက္ခေတ္တေ ဌိတာ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာတိ ဧတေန ဧတာ ဗဒ္ဓသီမာဒယော ဂါမသီမတော သီမန္တရဘူတာ၊ န တာသု ဌိတာ ဂါမသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ န တေသံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာတိ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟရဏတ္ထံ သန္နိပတိတုံ သမတ္ထေ တေ ဂါမက္ခေတ္တဋ္ဌေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသေ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာတိ သန္နိပတိတုံ အသမတ္ထာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ။ တသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ ယဒိပိ သဟဿဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ တေသု စတ္တာရောယေဝ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ အဝသေသာ ဆန္ဒာရဟာ၊ တသ္မာ အနာဂတာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ ‘‘ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော ¶ အာဟဋော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဒုတိယသမ္ပတ္တိလက္ခဏမာဟ။ ‘‘သမ္မုခီဘူတာ န ပဋိက္ကောသန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ တတိယသမ္ပတ္တိလက္ခဏံ ပန ဣမေသံ သာမတ္ထိယေန ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၆၀။ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာယ ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယုတ္တတံ ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိအာဒီနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောဝ ¶ ။ ဧဝံ ဝုတ္တာယာတိ ဧဝံ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၁၃၈-၁၃၉) ဘဂဝတာ ဝုတ္တာယ။ ပရိသုဒ္ဓါယာတိ ဉတ္တိဒေါသအနဥဿာဝနဒေါသေဟိ ပရိသမန္တတော သုဒ္ဓါယ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယာတိ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ဧကာယ အနုဿာဝနာယ ကရိယမာနတ္တာ ဉတ္တိ ဧဝ ဒုတိယာ ဣမိဿာ ကမ္မဝါစာယာတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ၊ တာယ။ နိမိတ္တာနံ အန္တော သီမာ ဟောတိ၊ နိမိတ္တာနိ သီမတော ဗဟိ ဟောန္တိ နိမိတ္တာနိ ဗဟိ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီသန္ဓာရဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ သီမာယ ဂတတ္တာ။

၁၆၁။ ဧဝံ သမာနသံဝါသကသီမာသမ္မုတိယာ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဓိဋ္ဌိတတေစီဝရိကာနံ ဘိက္ခူနံ စီဝရေ သုခပရိဘောဂတ္ထံ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ဗဒ္ဓါယ စ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နေယျာတိ ယထာ အဓိဋ္ဌိတတေစီဝရိကော ဘိက္ခု အန္တောသီမာယံ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသန္တောပိ အဝိပ္ပဝါသောယေဝ ဟောတိ၊ ဒုတိယကထိနသိက္ခာပဒေန (ပါရာ။ ၄၇၁ အာဒယော) အာပတ္တိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ သမာနသံဝါသကသီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နေယျာတိ အတ္ထော။ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာတိ ယဒိ တိဿာ သမာနသံဝါသကသီမာယ အန္တော ဂါမော အတ္ထိ၊ တံ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ ဌပေတွာ တတော ဝိနိမုတ္တံ တံ သမာနသံဝါသကသီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နေယျာတိ အတ္ထော။

သီမသင်္ချံယေဝ ဂစ္ဆတီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမသင်္ချံယေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝါတိ အဘိနဝကတဂေဟေသု သဗ္ဗပဌမံ ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ အတ္ထိ။ အဂတံ ဝါတိ ပေါရာဏကဂါမေ အညေသု ကုလေသု ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတေသုပိ ဧကမ္ပိ ကုလံ အဂတံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

၁၆၂။ ဧဝံ ¶ သင်္ခေပေန သီမာသမ္မုတိံ ဒဿေတွာ ပုန ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော ‘‘အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ အယံ ပန ဝိတ္ထာရော’’တိအာဒိမာဟ။ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ အာယတိံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာယ သီမာယ ¶ နေသံ ဝိဟာရာနံ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ သီမန္တရိကပ္ပဟောနကံ ဥပစာရံ ဌပေတွာ။ ဗဒ္ဓါ သီမာယေသု ဝိဟာရေသု၊ တေ ဗဒ္ဓသီမာ။ ပါဋိယေက္ကန္တိ ပစ္စေကံ။ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာနီတိ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာသု ဌိတာ အညမညံ ဆန္ဒာဒိံ အနပေက္ခိတွာ ပစ္စေကံ ကမ္မံ ကာတုံ လဘန္တိ၊ ဧဝံ ဂါမသီမာသု ဌိတာပီတိ ဒဿေတိ။ အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပနာတိ ဧကဿ ဂါမဿ ဥပဍ္ဎံ အန္တောကတ္တုကာမတာယ သတိ သဗ္ဗေသံ အာဂမနေ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ စ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ၊ နာယံ နိယမော ‘‘အာဂန္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အဗဒ္ဓါယ ဟိ သီမာယ နာနာဂါမက္ခေတ္တာနံ နာနာသီမသဘာဝတ္တာ တေသံ အနာဂမနေပိ ဝဂ္ဂကမ္မံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဒ္ဓါယ ပန သီမာယ ဧကသီမဘာဝတော ပုန အညသ္မိံ ကမ္မေ ကရိယမာနေ အန္တောသီမဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗမေဝါတိ အာဟ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ…ပေ… အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။ နိမိတ္တကိတ္တနကာလေ အသောဓိတာယပိ သီမာယ နေဝတ္ထိ ဒေါသော နိမိတ္တကိတ္တနဿ အပလောကနာဒီသု အညတရာဘာဝတော။

ဘေရိသညံ ဝါတိ သမ္မန္နနပရိယောသာနံ ကရောမာတိ ဝတွာတိ လိခိတံ။ တေန တာဒိသေ ကာလေ တံ ကပ္ပတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါတိ ပန တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဣဒါနိ သင်္ဃော သီမံ ဗန္ဓတီတိ ဉတွာ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ တံ ဂါမက္ခေတ္တံ အပ္ပဝေသနတ္ထံ၊ အာရာမိကာဒီနဉ္စ တေသံ နိဝါရဏတ္ထံ ကမ္မဝါစာရဒ္ဓကာလေယေဝ သညာ ကရီယတိ၊ ဧဝံ သတိ တံ ကရဏံ သပ္ပယောဇနံ ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘ဘေရိသင်္ခသဒ္ဒံ ကတွာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘေရိသင်္ခသညံ ကတွာ’’တိ သညာဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ‘‘သညံ ကတွာ’’တိ စ ပုဗ္ဗကာလကိရိယံ ¶ ဝတွာ ‘‘ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ’’တိ အပရကာလကိရိယံ ဝဒတိ၊ ပရိယောသာနကာလေ ပန သဗ္ဗတူရိယာတာလိကသင်္ဃုဋ္ဌံ ကတွာ ဒေဝမနုဿာနံ အနုမောဒနံ ကာရေတဗ္ဗံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆၃။ ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆနံ သန္ဓာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂ္ဂဟဏံ။ သုခကရဏတ္ထန္တိ သဗ္ဗေသံ သန္နိပါတနပရိဿမံ ပဟာယ အပ္ပတရေဟိ သုခကရဏတ္ထံ။ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတီတိ ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏီယပရမတ္တာ သင်္ဃကမ္မဿ ကမ္မာရဟေန သဒ္ဓိံ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတိ။ ဣဒဉ္စ နိသိန္နာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဟိ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တိ၊ တတ္တကေ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉ္စ ကမ္မာရဟေန သဟ အဗ္ဘာနကာရကာနမ္ပိ ပဟောနကတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တုပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာတိ ဣဒံ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ ရုက္ခနိမိတ္တာဒီနံ ဒုလ္လဘတာယ ဝဍ္ဎိတွာ ဥဘိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သင်္ကရကရဏတော စ ပါသာဏနိမိတ္တဿ စ တဒဘာဝတော ယတ္ထ ¶ ကတ္ထစိ အာနေတွာ ဌပေတုံ သုကရတာယ စ ဝုတ္တံ။ တထာ သီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထာပိ။ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပီတိ ယထာ ခဏ္ဍသီမပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ နိမိတ္တပါသာဏံ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဌာနံ သမန္တာ နိဂစ္ဆတိ၊ အဝသေသံ ဌာနံ အန္တောခဏ္ဍသီမာယံ ဟောတိယေဝ၊ ဧဝံ တေသု ဌပိတေသု စတုရင်္ဂုလမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီမန္တရိကပါသာဏာတိ သီမန္တရိကာယ ဌပိတနိမိတ္တပါသာဏာ။ တေ ပန ကိတ္တေန္တေန ဒက္ခိဏတော အနုပရိယာယန္တေနေဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ကထံ? ခဏ္ဍသီမတော ဟိ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထိမာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ၊ တထာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ၊ တထာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ¶ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ၊ တထာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဥတ္တရာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ ပုန ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထိမာဘိမုခေန ဌတွာ ပုရိမကိတ္တိတံ ဝုတ္တနယေန ပုန ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဗဟူနမ္ပိ ခဏ္ဍသီမာနံ သီမန္တရိကပါသာဏာ ပစ္စေကံ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တတောတိ ပစ္ဆာ။ အဝသေသနိမိတ္တာနီတိ မဟာသီမာယ ဗာဟိရန္တရေသု အဝသေသနိမိတ္တာနိ။ န သက္ခိဿန္တီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဗဒ္ဓဘာဝံ အသလ္လက္ခေတွာ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမမေဝ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ဝါယမန္တာ န သက္ခိဿန္တိ။ ဗဒ္ဓါယ ဟိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ တံ သမူဟနိတွာ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ကတာယပိ ကမ္မဝါစာယ အသမူဟတာဝ ဟောတိ သီမာ။ ပဌမဉှိ အဝိပ္ပဝါသံ သမူဟနိတွာ ပစ္ဆာ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ခဏ္ဍသီမတော ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓနံ အာစိဏ္ဏံ၊ အာစိဏ္ဏကရဏေနေဝ စ သမ္မောဟော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တီတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန…ပေ… သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမက္ခေတ္တံ ဘဇတီတိ န အာဝါသဝသေန သာမဂ္ဂိပရိစ္ဆေဒေါ၊ ကိန္တု သီမာဝသေနေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ကုဋိဂေဟေတိ ဘူမိယံ ကတတိဏကုဋိယံ။ ဥဒုက္ခလန္တိ ဥဒုက္ခလာဝါဋသဒိသခုဒ္ဒကာဝါဋံ။ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ရာဇိ ဝါ ဥဒုက္ခလံ ဝါ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ ယထာဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု အနာဂတတ္တေန န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓမ္ပိ ‘‘အဝိနဿကသညာဏမိဒ’’န္တိ သညာယ ကောစိ မောဟေန နိမိတ္တံ ကရေယျာတိ ဒူရတော ဝိပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တုပဂပါသာဏေ ဌပေတွာတိ သဉ္စာရိမနိမိတ္တဿ ¶ ကမ္ပနတာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ’’တိအာဒီသုပိ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ ကထနေ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီမာဝိပတ္တိ ဟိ ဥပသမ္ပဒါဒိသဗ္ဗကမ္မဝိပတ္တိမူလန္တိ ¶ တဿ ဒွါရံ သဗ္ဗထာပိ ပိဒဟနဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ ဝတွာဝ ဣဓ အာစရိယာ ဝိနိစ္ဆယံ ကထေသုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဘိတ္တိန္တိ ဣဋ္ဌကဒါရုမတ္တိကာမယံ။ သိလာမယာယ ပန ဘိတ္တိယာ နိမိတ္တုပဂံ ဧကံ ပါသာဏံ တံတံဒိသာယ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနေကသိလာဟိ စိနိတံ သကလံ ဘိတ္တိံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧကဝစနေန ဝတ္တဗ္ဗတော။ အန္တောကုဋ္ဋမေဝါတိ ဧတ္ထ အန္တောကုဋ္ဋေပိ နိမိတ္တာနံ ဌိတောကာသတော အန္တော ဧဝ သီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာတိ ဂဗ္ဘာဘိမုခေပိ ဗဟိပမုခေ ဂဗ္ဘဝိတ္ထာရပ္ပမာဏေ ဌာနေ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ဂဗ္ဘပမုခါနံ အန္တရေ ဌိတကုဋ္ဋမ္ပိ ဥပါဒါယ အန္တော စ ဗဟိ စ စတုရဿသဏ္ဌာနာဝ သီမာ ဟောတိ။ ဗဟီတိ သကလဿ ကုဋိလေဏဿ သမန္တတော ဗဟိ။

အန္တော စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတီတိ မဇ္ဈေ ဌိတဘိတ္တိယာ သဟ စတုရဿသီမာ ဟောတိ။ ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဂဗ္ဘဿ စ ပမုခဿ စ အန္တရာ ဌိတဘိတ္တိယာ ဧကတ္တာ တတ္ထ စ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာဘာဝေန ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ၊ ဥပရိဘိတ္တိ ပန သီမဋ္ဌာဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတီတိ ဘိတ္တိတော ဩရံ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ ကိတ္တိတတ္တာ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပ္ပဒေသံ န ဩတရတိ၊ ဥပရိ ကတေ ပါသာဒေတိ အတ္ထော။ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋ္ဋောတိ ဟေဋ္ဌိမတလေ စတူသု ဒိသာသု ဌိတကုဋ္ဋော။ သစေ ဟိ ဒွီသု၊ တီသု ဧဝ ဝါ ဒိသာသု ကုဋ္ဋော တိဋ္ဌေယျ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတီတိ သစေ ဟေဋ္ဌာ အန္တောဘိတ္တိယံ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ၊ ဩတရတိ။ ဩတရမာနာ စ န ဥပရိသီမပ္ပမာဏေန ဩတရတိ၊ သမန္တာ ဘိတ္တိပ္ပမာဏေန ဩတရတိ။ စတုန္နံ ပန ဘိတ္တီနံ ဗာဟိရန္တပရိစ္ဆေဒေန ဟေဋ္ဌာဘူမိဘာဂေ ဥဒကပရိယန္တံ ¶ ကတွာ ဩတရတိ၊ န ပန ဘိတ္တီနံ ဗဟိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ။ ပါသာဒဘိတ္တိတောတိ ဥပရိမတလေ ဘိတ္တိတော။ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သစေ ဟေဋ္ဌာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ၊ ဩတရတိ၊ နော စေ၊ န ဩတရတီတိ အဓိပ္ပာယောတိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) ပန ‘‘ဥပရိသီမပ္ပမာဏဿ အန္တောဂဓာနံ ဟေဋ္ဌိမတလေ စတူသု ဒိသာသု ကုဋ္ဋာနံ တုလာရုက္ခေဟိ ဧကသမ္ဗန္ဓတံ၊ တဒန္တော ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏတာဒိဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ နိယျူဟကာဒယော နိမိတ္တာနံ ဌိတောကာသတာယ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ သီမာ န ဟောန္တိ၊ ဗဒ္ဓါယ ပန သီမာယ သီမဋ္ဌာဝ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပရိယန္တထမ္ဘာနန္တိ နိမိတ္တဂတပါသာဏတ္ထမ္ဘေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဣဒံ ကုဋ္ဋာနံ အန္တရာ သီမဋ္ဌာနံ ထမ္ဘာနံ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ ဘဝေယျုံ၊ ကုဋ္ဋေ ဥပရိမတလေန အသမ္ဗန္ဓေပိ သီမဋ္ဌထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဌိတော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဗဟူနံ ထမ္ဘပန္တီနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာပထဝိယံ သဗ္ဗဗာဟိရာယ ထမ္ဘပန္တိယာ အန္တော နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ဧတ္ထာပိ ‘‘ယံ တာဝ သီမဋ္ဌထမ္ဘေဟေဝ ဓာရိယမာနာနံ တုလာနံ ဥပရိမတလံ၊ သဗ္ဗံ တံ သီမဋ္ဌမေဝ၊ ဧတ္ထ ဝိဝါဒေါ နတ္ထိ၊ ယံ ပန သီမဋ္ဌထမ္ဘပန္တိယာ၊ အသီမဋ္ဌာယ ဗာဟိရထမ္ဘပန္တိယာ စ သမဓုရံ ဓာရယမာနာနံ တုလာနံ ဥပရိမတလံ၊ တတ္ထ ဥပဍ္ဎံ သီမာ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သကလမ္ပိ ဂါမသီမာ’’တိ အပရေ။ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာ ဧဝါ’’တိ အညေ။ တသ္မာ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဂရူဟိ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌတွာ သဗ္ဗံ တံ အာသင်္ကဋ္ဌာနံ သောဓေတွာဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ သန္နိဋ္ဌာနကာရဏံ ဝါ ဂဝေသိတွာ တဒနုဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ။

တာလမူလကပဗ္ဗတေတိ ¶ တာလက္ခန္ဓမူလသဒိသေ ဟေဋ္ဌာ ထူလော ဟုတွာ ကမေန ကိသော ဟုတွာ ဥဂ္ဂတော ဟိန္တာလမူလသဒိသော နာမ ဟောတိ။ ဝိတာနသဏ္ဌာနောတိ အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနော။ ပဏဝသဏ္ဌာနောတိ မဇ္ဈေ တနုကော၊ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝိတ္ထိဏ္ဏော။ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါတိ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနဿ ဟေဋ္ဌာ၊ ပဏဝသဏ္ဌာနဿ မဇ္ဈေ။ သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတောတိ သပ္ပဖဏော ဝိယ ခုဇ္ဇော၊ မူလဋ္ဌာနတော အညတ္ထ အဝနတသီသော။ အာကာသပဗ္ဘာရန္တိ ဘိတ္တိယာ အပရိက္ခိတ္တပဗ္ဘာရံ။ သီမပ္ပမာဏောတိ အန္တော အာကာသေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏော။ သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌောတိ ဣမိနာ ဤဒိသေဟိ သုသိရပါသာဏလေဏကုဋ္ဋာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဘူမိဘာဂေ ဧဝ သီမာ ပတိဋ္ဌာတိ၊ န အပရိစ္ဆိန္နေ။ တေ ပန သီမဋ္ဌတ္တာ သီမာ ဟောန္တိ၊ န သရူပေန သီမဋ္ဌမဉ္စာဒိ ဝိယာတိ ဒဿေတိ။ သစေ ပန သော သုသိရပါသာဏော ဘူမိံ အနာဟစ္စ အာကာသဂတော ဩလမ္ဗတိ၊ သီမာ န ဩတရတိ။ သုသိရပါသာဏော ပန သယံ သီမာပဋိဗဒ္ဓတ္တာ သီမာ ဟောတိ၊ ကထံ ပန ပစ္ဆိမပ္ပမာဏရဟိတေဟိ ဧတေဟိ သုသိရပါသာဏာဒီဟိ သီမာ န ဩတရတီတိ ဣဒံ သဒ္ဓါတဗ္ဗန္တိ? အဋ္ဌကထာပမာဏတော။

အပိစေတ္ထ သုသိရပါသာဏဘိတ္တိအနုသာရေန မူသိကာဒီနံ ဝိယ သီမာယ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဩတရဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပန ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏေ အာကာသေ ဒွင်္ဂုလမတ္တဗဟလေဟိ ပါသာဏဘိတ္တိအာဒီဟိပိ ¶ ဥပရိမတလံ အာဟစ္စ ဌိတေဟိ သဗ္ဗသော၊ ယေဘုယျေန ဝါ ပရိစ္ဆိန္နေ သတိ ဥပရိ ဗဇ္ဈမာနာ သီမာ တေဟိ ပါသာဏာဒီဟိ အန္တရိတာယ တပ္ပရိစ္ဆိန္နာယ ဟေဋ္ဌာဘူမိယာပိ ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ ဧကက္ခဏေ ပတိဋ္ဌာတိ၊ နဒီပါရသီမာ ဝိယ နဒီအန္တရိတေသု ဥဘောသု တီရေသု လေဏာဒီသု အပနီတေသုပိ ဟေဋ္ဌာ ဩတိဏ္ဏသီမာ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ န ¶ ဝိဂစ္ဆတိ၊ ပဌမံ ပန ဥပရိ သီမာယ ဗဒ္ဓါယ ပစ္ဆာ လေဏာဒိကတေသုပိ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ သီမာ ဩတရတိ ဧဝ၊ ကေစိ တံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတာ စ သာ သီမာ ဧကာဝ ဟောတိ ဂေါတ္တာဒိဇာတိ ဝိယ ဗျတ္တိဘေဒေသူတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာ ဧဝ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာ စ အတ္တနော အတ္တနော ပကတိနိဿယကေ ဂါမာရညာဒိကေ ခေတ္တေ ယထာပရိစ္ဆေဒံ သဗ္ဗတ္ထ သာကလျေန ဧကသ္မိံ ခဏေ ဗျာပိနီ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ တေ တေ နိဿယဘူတေ ပရမတ္ထဓမ္မေ၊ တံ တံ ကိရိယာဝိသေသမ္ပိ ဝါ ဥပါဒါယ လောကိယေဟိ သာသနိကေဟိ စ ယထာရဟံ ဧကတ္တေန ပညတ္တတ္တာ သနိဿယေကရူပါ ဧဝ။ တထာ ဟိ ဧကော ဂါမော အရညံ နဒီ ဇာတဿရော သမုဒ္ဒေါတိ ဧဝံ လောကေ၊ ‘‘သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန၊ အဂါမကေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိအာဒိနာ သာသနေ စ ဧကဝေါဟာရော ဒိဿတိ၊ န ပရမတ္ထတော။ ဧကဿ အနေကဓမ္မေသု ဗျာပနမတ္ထိ ကသိဏေကဒေသာဒိဝိကပ္ပာသမာနတာယ ဧကတ္တဟာနိတောတိ အယံ နော မတိ။

အဿ ဟေဋ္ဌာတိ သပ္ပဖဏပဗ္ဗတဿ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရေ။ လေဏဿာတိ လေဏံ စေ ကတံ၊ တဿ လေဏဿာတိ အတ္ထော။ တမေဝ ပုန လေဏံ ပဉ္စဟိ ပကာရေဟိ ဝိကပ္ပေတွာ ဩတရဏာနောတရဏဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဟေဋ္ဌာ’’တိ ဣမဿ ‘‘လေဏံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဟေဋ္ဌာ လေဏဉ္စ ဧကသ္မိံ ပဒေသေတိ အာဟ ‘‘အန္တော’’တိ၊ ပဗ္ဗတဿ အန္တော၊ ပဗ္ဗတမူလေတိ အတ္ထော။ တမေဝ အန္တောသဒ္ဒံ သီမာပရိစ္ဆေဒေန ဝိသေသေတုံ ‘‘ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတပါဒံ ပန အပေက္ခိတွာ ‘‘ဩရတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ သီမာနိဿယံ ပဗ္ဗတဂ္ဂံ သန္ဓာယ ‘‘ပါရတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ဗဟိ လေဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဗဟိသဒ္ဒံ ဝိသေသေန္တော ‘‘ဥပရိမဿ ¶ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော’’တိ အာဟ။ ဗဟိသီမာ န ဩတရတီတိ ဧတ္ထ ဗဟီတိ ပဗ္ဗတပါဒေ လေဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ လေဏဿ စ ဗဟိဘူတေ ဥပရိသီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ သီမာ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ အန္တော သီမာတိ လေဏဿ စ ပဗ္ဗတပါဒဿ စ အန္တော အတ္တနော ဩတရဏာရဟဋ္ဌာနေ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ၊ အန္တော သီမာ န ဩတရတီ’’တိ စေတ္ထ အတ္တနော ဩတရဏာရဟဋ္ဌာနေ လေဏာဘာဝေန သီမာယ သဗ္ဗထာ ¶ အနောတရဏမေဝ ဒဿိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ အနောတရန္တီ ဥပရိ ဧဝ ဟောတီတိ အယံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) အာဂတော ဝိနိစ္ဆယော။

သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ပန ‘‘အန္တောလေဏံ ဟောတီတိ ပဗ္ဗတဿ အန္တောလေဏံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အာဂတော။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) န ‘‘အန္တောလေဏန္တိ ပဗ္ဗတဿ အန္တောလေဏံ။ ဒွါရံ ပန သန္ဓာယ ‘ပါရတော ဩရတော’တိ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗထာပိ သီမတော ဗဟိလေဏေန ဩတရတီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ အာဂတော။ အယံ ပန အန္တောလေဏဗဟိလေဏဝိနိစ္ဆယော ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓောတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ တထာပိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) အာဂတံ နယံ နိဿာယ သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ။ ဗဟိ ပတိတံ အသီမာတိအာဒိနာ ဥပရိပါသာဒါဒီသု အထိရနိဿယေသု ဌိတာ သီမာပိ တေသံ ဝိနာသေန ဝိနဿတီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပေါက္ခရဏိံ ခဏန္တိ၊ သီမာယေဝါတိ ဧတ္ထ သစေ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂနဒီ သီမပ္ပမာဏတော အနူနာ ပဌမမေဝ ပဝတ္တာ ဟောတိ၊ သီမာ စ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ နဒိတော ဥပရိ ဧဝ ဟောတိ၊ နဒိံ အာဟစ္စ ပေါက္ခရဏိယာ စ ခတာယ သီမာ ဝိနဿတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌာပထဝီတလေတိ အနန္တရာ ဘူမိဝိဝရေ။

သီမမာဠကေတိ ¶ ခဏ္ဍသီမင်္ဂဏေ။ ဝဋရုက္ခောတိ ဣဒံ ပါရောဟောပတ္ထမ္ဘေန အတိဒူရမ္ပိ ဂန္တုံ သမတ္ထသာခါသမင်္ဂိတာယ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗရုက္ခလတာဒီနမ္ပိ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တေနေဝ နာဝါရဇ္ဇုသေတုသမ္ဗန္ဓောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ တတောတိ တတော သာခတော။ မဟာသီမာယ ပထဝီတလန္တိ ဧတ္ထ အာသန္နတရမ္ပိ ဂါမသီမံ အဂ္ဂဟေတွာ ဗဒ္ဓသီမာယ ဧဝ ဂဟိတတ္တာ ဂါမသီမဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထိ အညမညံ နိဿယနိဿိတဘာဝေန ပဝတ္တိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တာသမ္ပိ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဘဝေယျ၊ ကထံ ဂါမသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ ဘဝေယျ? ယဿာ ဟိ သီမာယ ယာယ သီမာယ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓေ ဒေါသော ဘဝေယျ၊ သာ တတ္ထ ဗန္ဓိတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ ဗဒ္ဓသီမဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ၊ အတ္တနော အနိဿယဘူတဂါမသီမာဒီသု ဥဒကုက္ခေပသီမာ ဝိယ စ၊ တေနေဝ ‘‘သစေ ပန ရုက္ခဿ သာခါ ဝါတတော နိက္ခန္တပါရောဟော ဝါ ဗဟိနဒီတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော’’တိအာဒိနာ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အတ္တနော အနိဿယဘူတဂါမသီမာဒီဟိ ဧဝ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဒဿိတော၊ န နဒီသီမာယ ¶ ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယဉ္စတ္ထော ဥပရိ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ အာဟစ္စာတိ ဖုသိတွာ။

မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ မဟာသီမဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနဆန္ဒာဟရဏာဒိဝသေန သကလံ မဟာသီမံ သောဓေတွာ။ ဧတေန သဗ္ဗဝိပတ္တိယော မောစေတွာ ပုဗ္ဗေ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါနမ္ပိ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ ပစ္ဆာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဤဒိသော ပါဠိမုတ္တကော သမ္ဗန္ဓဒေါသော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ၊ သော စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယ သီမာ သမ္ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ ဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ သီမံ သမ္မန္နန္တေန သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ဥဘိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ အန္တရာ သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ ဗန္ဓိတုံ ¶ အနုဇာနနေန သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏေ ဝိယ တာသံ အညမညံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌနဝသေန ဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓတ္တာ ဗဒ္ဓါနမ္ပိ တာသံ ပစ္ဆာ အညမညံ ဧကရုက္ခာဒီဟိ ဖုသိတွာ ဌာနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ နိဒ္ဓါရိတော ဗန္ဓနကာလေ ပဋိက္ခိတ္တဿ သမ္ဗန္ဓဒေါသဿ အနုလောမေန အကပ္ပိယာနုလောမတ္တာ။ အယံ ပန သမ္ဗန္ဓဒေါသော ပုဗ္ဗေ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါနံ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတတ္တာ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ ဝိယ အသီမတ္တံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ အပနီတမတ္တေ တာ သီမာ ပါကတိကာ ဟောန္တိ။ ယထာ စာယံ ပစ္ဆာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေပိ တာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ တာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘မဟာသီမဂတာ ဘိက္ခူ ယထာ တံ သာခံ ဝါ ပါရောဟံ ဝါ ကာယကာယပဋိဗဒ္ဓေဟိ န ဖုသန္တိ၊ ဧဝံ သောဓနမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ န သကလသီမာသောဓန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈနတော။ တထာ ဟိ ‘‘မဟာသီမာယ ပထဝီတလံ ဝါ တတ္ထဇာတကရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧဝံ သာခါပါရောဟာနံ မဟာသီမံ ဖုသိတွာ ဌာနမေဝ သမ္ဗန္ဓဒေါသေ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ပန တတ္ထ ဌိတဘိက္ခူဟိ သာခါဒီနံ ဖုသနံ။ ယဒိ ဟိ ဘိက္ခူနံ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌာနမေဝ ကာရဏံ သိယာ၊ ‘‘တဿ သာခံ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟံ ဝါ မဟာသီမာယ ပဝိဋ္ဌံ တတြဋ္ဌော ကောစိ ဘိက္ခု ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဘိက္ခုဖုသနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယဉှိ တတ္ထ မဟာသီမာသောဓနေ ကာရဏံ၊ တဒေဝ တသ္မိံ ဝါကျေ ပဓာနတော ဒဿေတဗ္ဗံ။ န ဟိ အာဟစ္စဋ္ဌိတမေဝ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတော ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗော အာကာသဋ္ဌသာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဘိက္ခုဿပိ သောဓေတဗ္ဗတော၊ ကိံ နိရတ္ထကေန အာဟစ္စဋ္ဌာနဝစနေန၊ အာကာသဋ္ဌသာခါသု ¶ စ ဘိက္ခုဖုသနမေဝ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ ¶ ၊ သောဓနဉ္စ တဿေဝ ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထပါသာနယနာဒိဝသေန သောဓနံ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘‘မဟာသီမံ သောဓေတွာ’’တိ သကလသီမာသာဓာရဏဝစနေန သောဓနံ ဝုတ္တံ၊ အပိ စ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဘိက္ခုမတ္တသောဓနေ အဘိမတေ ‘‘မဟာသီမာယ ပထဝီတလ’’န္တိ ဝိသေသသီမောပါဒါနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အန္တမသော အာကာသေပိ ဌတွာ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿ သောဓေတဗ္ဗတော။

ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာတိ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝဝိယောဇနဝစနတော စ ဝိသဘာဂသီမာနံ ဖုသနေနေဝ သကလသီမာသောဓနဟေတုကော အဋ္ဌကထာသိဒ္ဓါယံ ဧကော သမ္ဗန္ဓဒေါသော အတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝ ဥဒကုက္ခေပသီမာကထာယမ္ပိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ‘‘ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ စ ‘‘နဒီတီရေ ပန ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓနာဝါယ ဝါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ‘‘သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဧဝံ ဝိသဘာဂါသု ဂါမသီမာသု သာခါဒီနံ ဖုသနမေဝ သင်္ကရဒေါသကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ဘိက္ခုဖုသနံ။ တထာ ဟိ ‘‘အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ နဒိယံ နာဝါဗန္ဓနံ အနုညာတံ ဥဒကုက္ခေပနိဿယတ္တေန နဒီသီမာယ သဘာဂတ္တာ။ ယဒိ ဟိ ဘိက္ခူနံ ဖုသနမေဝ ပဋိစ္စ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဝုတ္တော သိယာ၊ နဒိယမ္ပိ ဗန္ဓနံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ တတ္ထာပိ ဟိ ဘိက္ခုဖုသနံ ကမ္မကောပကာရဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သဘာဂသီမာသု ပဝိသိတွာ ဘူမိအာဒိံ ဖုသိတွာ၊ အဖုသိတွာ ဝါ သာခါဒိမှိ ဌိတေ တံ သာခါဒိံ ဖုသန္တောဝ ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂသီမာသု ပန သာခါဒိမှိ ဖုသိတွာ ဌိတေ တံ သာခါဒိံ အဖုသန္တာပိ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သောဓေတဗ္ဗာ၊ အဖုသိတွာ ဌိတေ ပန တံ သာခါဒိံ ဖုသန္တာဝ ဘိက္ခူ သောဓေတဗ္ဗာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ယံ ¶ ပနေတ္ထ ကေစိ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာနံ ဒွိန္နံ အညမညံ ဝိယ ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာနမ္ပိ တဒညာသမ္ပိ သဗ္ဗာသံ သမာနသံဝါသကသီမာနံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ တဒုဘယမ္ပိ ဧကသီမံ ဝိယ သောဓေတွာ ဧကတ္ထေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ အညထာ ကတံ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ နတ္ထေတ္ထ သဘာဂဝိသဘာဂဘေဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ သဘာဂသီမာနံ အညမညံ သမ္ဗန္ဓဒေါသာဘာဝဿ ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ တဗ္ဘာဝဿ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိဝိနယနယေဟိ သိဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၈) ဂါမသီမာယမေဝ ဗဒ္ဓသီမံ သမ္မန္နိတုံ အနုညာတတ္တာ တာသံ နိဿယနိဿိတဘာဝေန သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဒေါသာဘာဝေါ စ သုတ္တတောဝ ¶ သိဒ္ဓါ။ ဗန္ဓနကာလေ ပန အနုညာတဿ သမ္ဗန္ဓဿ အနုလောမတော ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ တာသံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တတ္တာ ဧဝံ တာဝ ဂါမဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော သိဒ္ဓါ၊ ဣမိနာ ဧဝ နယေန အရညသီမသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနံ နဒီအာဒိသီမဥဒကုက္ခေပသီမာနဉ္စ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော အညမညံ သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗဒ္ဓသီမာယ ပန အညာယ ဗဒ္ဓသီမာယ နဒီအာဒိသီမာသု စ ဗန္ဓိတုံ ပဋိက္ခေပသိဒ္ဓိတော စေဝ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနံ နဒီအာဒီသု ဧဝ ကာတုံ နိယမနသုတ္တသာမတ္ထိယေန ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာသု ကရဏပဋိက္ခေပသိဒ္ဓါ စ တာသံ အညမညသဘာဂတာ ဥပ္ပတ္တိက္ခဏေ ပစ္ဆာ စ ရုက္ခာဒီဟိ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသသမ္ဘဝေါ စ ဝုတ္တနယေန သုတ္တသုတ္တာနုလောမတောဝ သိဇ္ဈန္တိ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ ဝဋရုက္ခာဒိဝစနေဟိ ¶ သမ္ဗန္ဓဒေါသံ ဒဿေတွာ သဘာဂါနံ ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာဒီနံ သမ္ဗန္ဓဒေါသော န ဒဿိတော။ န ကေဝလဉ္စ န ဒဿိတော၊ အထ ခေါ တာသံ သဘာဂသီမာနံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ ဒေါသာဘာဝေါပိ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ဉာပိတော ဧဝ။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၃၈) ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တံ ဝနနိမိတ္တံ ရုက္ခနိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝဍ္ဎနကနိမိတ္တာနိ အနုညာတာနိ၊ တေန နေသံ ရုက္ခာဒိနိမိတ္တာနံ ဝဍ္ဎနေ ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာနံ သင်္ကရဒေါသာဘာဝေါ ဉာပိတောဝ ဟောတိ၊ ဒွိန္နံ ပန ဗဒ္ဓသီမာနံ ဤဒိသော သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဧကရုက္ခောပိ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ၊ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမသင်္ကရံ ကရောတိ၊ တသ္မာ န ကာတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိယောဇနပရမံ သီမံ ဗန္ဓိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၄၀) ဝစနတောပိ စာယံ ဉာပိတော။ တိယောဇနပရမာယ ဟိ သီမာယ သမန္တာ ပရိယန္တေသု ရုက္ခလတာဂုမ္ဗာဒီဟိ ဗဒ္ဓဂါမသီမာနံ နိယမေန အညမညံ သမ္ဗန္ဓဿ သမ္ဘဝတော ‘‘ဤဒိသံ သမ္ဗန္ဓံ ဝိနာသေတွာဝ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ’’တိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ န ဝုတ္တံ။

ယဒိ စေတ္ထ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေန ကမ္မဝိပတ္တိ ဘဝေယျ၊ အဝဿမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဝိပတ္တိပရိဟာရတ္ထဉှိ အာစရိယာ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသုပိ ‘‘ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ’’တိအာဒိနာ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ အဝေါစုံ၊ ဣဓ ပန ‘‘ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ၊ ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ ရုက္ခလတာဒီဟိ နိရန္တရေ ဝနမဇ္ဈေပိ သီမာဗန္ဓနမဝေါစုံ။ တထာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒါဒီသု ဟေဋ္ဌာ ထမ္ဘာဒီဟိ ဧကာဗဒ္ဓေသု ဥပရိမတလာဒီသု သီမာဗန္ဓနံ ဗဟုဓာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာနံ ¶ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော တေဟိ မုခတောဝ ဝိဟိတော၊ အပိစ ဂါမသီမာနမ္ပိ ပါဋေက္ကံ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသတာယ ဧကာယ ဂါမသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဒဗ္ဗတိဏမတ္တေနပိ သမ္ဗန္ဓာ ဂါမန္တရပရမ္ပရာ အရညနဒီသမုဒ္ဒါ စ သောဓေတဗ္ဗာတိ သကလံ ဒီပံ ¶ သောဓေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝံ ပန အသောဓေတွာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလတော ပဘုတိ ကတာနံ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မာနံ သီမာသမ္မုတီနဉ္စ ဝိပဇ္ဇနတော သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အနုပသမ္ပန္နသင်္ကာပသင်္ဂေါ စ ဒုန္နိဝါရော ဟောတိ၊ န စေတံ ယုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေန ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဒေါသော၊ န ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာဒီနံ သဘာဂသီမာနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မဟာသီမာသောဓနဿ ဒုက္ကရတာယ ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ယေဘုယျေန သင်္ဃကမ္မကရဏန္တိ အာဟ ‘‘သီမမာဠကေ’’တိအာဒိ။ မဟာသင်္ဃသန္နိပါတေသု ပန ခဏ္ဍသီမာယ အပ္ပဟောနကတာယ မဟာသီမာယ ကမ္မေ ကရိယမာနေပိ အယံ နယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ ဥက္ခိပါပေတွာတိ ဣမိနာ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန သီမံ ဖုသန္တောပိ သီမဋ္ဌောဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေပီတိ ခဏ္ဍသီမတော မဟာသီမံ ပဝိဋ္ဌသာခါနယေပိ။ သီမဋ္ဌရုက္ခသာခါယ နိသိန္နော သီမဋ္ဌောဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရုက္ခသာခါဒီဟိ အညမညသမ္ဗန္ဓာသု ဧတာသု ခဏ္ဍသီမာယ တယော ဘိက္ခူ၊ မဟာသီမာယ ဒွေတိ ဧဝံ ဒွီသု သီမာသု သီမန္တရိကံ အဖုသိတွာ၊ ဟတ္ထပါသဉ္စ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ ဥပသမ္ပဒါဒိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘နာနာသီမာယံ ဌိတစတုတ္ထော ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၃၈၉)။ တေနေဝေတ္ထာပိ မဟာသီမံ သောဓေတွာ မာဠကသီမာယမေဝ ကမ္မကရဏံ ဝိဟိတံ။ အညထာ ဘိန္နသီမဋ္ဌတာယ တတြဋ္ဌဿ ဂဏပူရကတ္တာဘာဝါ ကမ္မကောပေါဝ ဟောတီတိ။

ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိအာဟရဏဝသေန မဟာသီမာသောဓနန္တိ? တမ္ပိ ဝိနယညူ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိသီမကရဏဝသေန ပနေတ္ထ သောဓနံ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒိန္နဿပိ ဆန္ဒဿ ¶ အနာဂမနေန မဟာသီမဋ္ဌော ကမ္မံ ကောပေတီတိ။ ယဒိ စဿ ဆန္ဒာဒိ နာဂစ္ဆတိ၊ ကထံ သော ကမ္မံ ကောပေဿတီတိ? ဒွိန္နံ ဝိသဘာဂသီမာနံ သမ္ဗန္ဓဒေါသတော၊ သော စ သမ္ဗန္ဓဒေါသော အဋ္ဌကထာဝစနပ္ပမာဏတော။ န ဟိ ဝိနယေ သဗ္ဗတ္ထ ယုတ္တိ သက္ကာ ဉာတုံ ဗုဒ္ဓဂေါစရတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေ ဒွေပိ သီမာယော ပူရေတွာ နိရန္တရံ ဌိတေသု ဘိက္ခူသု ကမ္မံ ကရောန္တေသု ဧကာယ ဧဝ သီမာယ ဂဏော စ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော စ အနုဿာဝကော စ ဧကတော တိဋ္ဌတိ ¶ ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကမ္မာရဟော ဝါ အနုဿာဝကော ဝါ သီမန္တရဋ္ဌော ဟောတိ၊ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာဒိသဘာဂသီမာသု ဧဝ ယုဇ္ဇတိ။ ယာသု အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေသုပိ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ယာသု ပန အတ္ထိ၊ န တာသု၊ ဝိသဘာဂသီမာသု ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ ဧကတ္ထ ဌိတော ဣတရဋ္ဌာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ ဧဝ အဋ္ဌကထာယ သာမညတော သောဓနဿ ဝုတ္တတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၃၈) ‘‘ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ခဏ္ဍသီမာယ အန္တော ဌိတတ္တာ ရုက္ခဿ တတ္ထ ဌိတော ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗောတိ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၃၈) ပန ‘‘ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကသ္မာ? အန္တော ဌိတတ္တာ။ ရုက္ခဿ ဟိ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီဂတံ မူလံ ခဏ္ဍသီမာယေဝ ဟောတိ။ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဝါတိ အပရေ။ ‘မဇ္ဈေ ပန ဆိန္နေ မဟာသီမာယ ဌိတံ မူလံ မဟာသီမမေဝ ဘဇတိ၊ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတံ ခဏ္ဍသီမမေဝ ဘဇတိ တဒါယတ္တပထဝီအာဒီဟိ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ’တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘သီမာယ ပစ္ဆာ ဥဋ္ဌိတရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ပစ္ဆာ သီမာယံ ကတဂေဟေ ဝိယာ’တိ ဝတွာ ‘ဗန္ဓနကာလေ ဌိတေ ရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဥပရိသီမာယ အဂမနတော’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ဗန္ဓနကာလေ ¶ ပုန အာရောဟဏံ နာမ နတ္ထိ၊ ဗန္ဓိတကာလေ ဧဝ အာရောဟတီတိ အာပဇ္ဇတိ ပစ္ဆာ ဥဋ္ဌိတရုက္ခော ပန တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ သီမာသင်္ခမေဝ ဂတော။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဥဋ္ဌိတရုက္ခောပီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ ဝစနတော တိဏာဒိပိ သင်္ဂဟိတံ၊ မဟာထေရာပိ တိဏံ သောဓေတွာဝ ကရောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

န ဩတရတီတိ ပဏဝသဏ္ဌာနပဗ္ဗတာဒီသု ဟေဋ္ဌာ ပမာဏရဟိတံ ဌာနံ န ဩတရတိ။ ကိဉ္စာပိ ပနေတ္ထ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ ဥဒ္ဓမ္ပိ ပမာဏရဟိတပဗ္ဗတာဒိ နာရောဟတိ၊ တထာပိ တံ ပစ္ဆာ သီမဋ္ဌတာယ သီမာ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပဏဝသဏ္ဌာနာဒိ ပန ဥပရိ ဗဒ္ဓါယပိ သီမာယ သီမသင်္ခံ န ဂစ္ဆတိ၊ တဿေဝ ဝသေန ‘‘န ဩတရတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ဩရောဟဏာရောဟဏာနံ သာဓာရဏဝသေန ‘‘န ဩတရတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ဇာတံ ယံ ကိဉ္စီတိ နိဋ္ဌိတသီမာယ ဥပရိ ဇာတံ ဝိဇ္ဇမာနံ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတံ ပဝိဋ္ဌဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ သဝိညာဏကာဝိညာဏကံ သဗ္ဗမ္ပီတိ အတ္ထော။ အန္တောသီမာယ ဟိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓာဒိသဝိညာဏကေသု နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ဗဒ္ဓါယ သီမာယာတိ ဣဒဉ္စ ပကရဏဝသေန ဥပလက္ခဏတော ဝုတ္တံ။ အဗဒ္ဓသီမာသုပိ ¶ သဗ္ဗာသု ဌိတံ တံ သီမာသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဧကသမ္ဗန္ဓေန ဂတန္တိ ရုက္ခလတာဒိတတြဇာတမေဝသန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာဒိသဉှိ ‘‘ဣတော ဂတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။

ယံ ပန ‘‘ဣတော ဂတ’’န္တိ ဝါ ‘‘တတော အာဂတ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျံ ဥဘောသု ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာသု ဥဒကုက္ခေပနဒီအာဒီသု စ တိရိယံ ပတိတရဇ္ဇုဒဏ္ဍာဒိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဧတ္ထ ပန ‘‘ဗဒ္ဓသီမာယ ပတိဋ္ဌိတဘာဂေါ ဗဒ္ဓသီမာ၊ ဂါမသီမာယ ပတိဋ္ဌိတဘာဂေါ ဂါမသီမာ တဒုဘယသီမဋ္ဌပဗ္ဗတာဒိ ဝိယ၊ ဗဒ္ဓသီမတော ဥဋ္ဌိတဝဋရုက္ခဿ ပါရောဟေ၊ ဂါမသီမာယ ဂါမသီမတော ဥဋ္ဌိတဝဋရုက္ခဿ ပါရောဟေ စ ဗဒ္ဓသီမာယ ¶ ပတိဋ္ဌိတေပိ ဧသေဝ နယော။ မူလေ ပတိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ‘ဣတော ဂတံ၊ တတော အာဂတ’န္တိ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတော သော ဘာဂေါ ယထာပဝိဋ္ဌသီမဋ္ဌသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ ရုက္ခပါရောဟာနံ အန္တရာ ပန အာကာသဋ္ဌသာခါ ဘူမိယံ သီမာပရိစ္ဆေဒပ္ပမာဏေန တဒုဘယသီမာ ဟောတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပနဿာ သာခါယ ပါရောဟော ပဝိဋ္ဌသီမာယ ပထဝိယံ မူလေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာပိ ယာဝ သာခံ ဝိနာ ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဝ မူလသီမဋ္ဌတံ န ဝိဇဟတိ။ ယဒါ ပန သဏ္ဌာတုံ သက္ကောတိ၊ တဒါပိ ပါရောဟမတ္တမေဝ ပဝိဋ္ဌသီမတံ သမုပေတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗောပိ အာကာသဋ္ဌသာခါဘာဂေါ ပုရိမသီမဋ္ဌတံ န ဝိဇဟတိ တတော အာဂတဘာဂဿ အဝိဇဟိတတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဥဒကုက္ခေပနဒီအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ စ ဝိသဘာဂသီမာယ ဧဝ ပဝိဋ္ဌေ သကလသီမာသောဓနံ၊ သဘာဂါယ ပဝိဋ္ဌေ ဖုသိတွာ ဌိတမတ္တဘိက္ခုသောဓနဉ္စ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၆၄။ ဧတ္ထ စ နဒီပါရသီမာကထာယ ပါရယတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ နဒိယာ ဥဘောသု တီရေသု ပတိဋ္ဌဟမာနာ သီမာ နဒီအဇ္ဈောတ္ထရာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဒိံ အဇ္ဈောတ္ထရမာန’’န္တိ။ အန္တောနဒိယဉှိ သီမာ န ဩတရတိ။ နဒီလက္ခဏေ ပန အသတိ ဩတရတိ။ သာ စ တဒါ နဒီပါရသီမာ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဒိယာ လက္ခဏံ နဒီနိမိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ ပန ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ န နာဝါယာတိ ဣမိနာ နာဝံ ဝိနာပိ သီမာ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိပရိဟာရတ္ထာ နာဝါတိ ဒဿေတိ။

ရုက္ခသင်္ဃာဋမယောတိ အနေကရုက္ခေ ဧကတော ဃဋေတွာ ကတသေတု။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ကတောတိ ပါဌသေသော။ ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသေ ကတွာတိ ဣဒံ ဥဘိန္နံ တီရာနံ ဧကဂါမခေတ္တဘာဝံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာတိ ¶ ဧကတော ဥဂ္ဂတဒီပသိခရတ္တာ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တံ။

၁၆၅။ သီမာသမူဟနကထာယံ သောတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော။ ဒွေပီတိ ဒွေ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာယော။ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ မဟာသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထေဝ ယေဘုယျေန အဝိပ္ပဝါသာတိ။ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပီတိ ဣဒံ မဟာသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတ္တံ၊ တဿာ ဗာဟိရပရိစ္ဆေဒဉ္စ အဇာနန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အဇာနန္တေဟိပိ အန္တောသီမာယ ဌတွာ ကမ္မဝါစာယ ကတာယ သာ သီမာ သမူဟတာဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’’တိ။ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေတိ ခဏ္ဍသီမာရဟိတဋ္ဌာနေ။ ဣဒဉ္စ မဟာသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ ကမ္မကရဏသုခတ္ထံ ခဏ္ဍသီမာ ဣစ္ဆိတာတိ တံ စေတိယင်္ဂဏာဒိဗဟုသန္နိပါတဋ္ဌာနေ န ဗန္ဓတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ သာ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ ဧဝ မဟာသီမာ ဝိယ။ ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝါတိ ဣဒံ ခဏ္ဍသီမာယ အသမူဟတတ္တာ၊ တဿာ အဝိဇ္ဇမာနတ္တဿ အဇာနနတော စ မဟာသီမာဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမာ ပန နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တေဝ။ သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာတိ ခဏ္ဍသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနပက္ခေ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရဏသမ္ဘေဒံ ကတွာ အဝိဇ္ဇမာနပက္ခေပိ သမ္ဘေဒသင်္ကာယ အနိဝတ္တနေန သမ္ဘေဒသင်္ကံ ကတွာ။ အဝိဟာရံ ကရေယျုန္တိ သင်္ဃကမ္မာနာရဟံ ကရေယျုံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ စေတိယင်္ဂဏာဒိနိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ၊ ဣဒါနိ တမ္ပိ ဝိနာသိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တေဟိ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ဥဘောပိ န ဇာနန္တီတိ ဥဘိန္နံ ပဒေသနိယမံ ဝါ တာသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ အညတရာယ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါ န ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ကာ ဧဝ ဟောတိ။ နေဝ သမူဟနိတုံ၊ န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တီတိ ဣဒံ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌတွာ သမူဟနိတုံ သက္ကောန္တာပိ မဟာသီမံ ပဋိဗန္ဓိတုံ န သက္ခိဿန္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ။ န စ သက္ကာ…ပေ… ကမ္မဝါစာ ကာတုန္တိ ဣဒံ သီမာဗန္ဓနကမ္မဝါစံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဗန္ဓိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

ကေစိ ပန ‘‘ဤဒိသေသုပိ ဝိဟာရေသု ဆပဉ္စမတ္တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဝိဟာရကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတေ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဩကာသေ နိရန္တရံ ဌတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမံ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမဉ္စ သမူဟနနဝသေန သီမာယ သမုဂ္ဃာတေ ကတေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ခဏ္ဍသီမာယ၊ မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတဝိဇ္ဇမာနတ္တေ သတိ အဝဿံ ဧကသ္မိံ ¶ မဉ္စဋ္ဌာနေ တာသံ မဇ္ဈဂတာ တေ ဘိက္ခူ တာ သမူဟနေယျုံ၊ တတော ဂါမသီမာ ဧဝ အဝသိဿေယျ။ န ဟေတ္ထ သီမာယ၊ တပ္ပရိစ္ဆေဒဿ ဝါ ဇာနနံ အင်္ဂံ။ သီမာယ ပန အန္တောဌာနံ ‘သမူဟနိဿာမာ’တိ ကမ္မဝါစာကရဏဉ္စေတ္ထ အင်္ဂံ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’တိ ဧဝံ မဟာသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဿ အဇာနနေပိ သမူဟနနဿ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမသီမာယ ဧဝ စ အဝသိဋ္ဌာယ တတ္ထ ယထာရုစိ ဒုဝိဓမ္ပိ သီမံ ဗန္ဓိတုဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) အာဂတော ဝိနိစ္ဆယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၄) ပန ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာတိ မဟာသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာတိ စေတိယင်္ဂဏာဒီနံ ခဏ္ဍသီမာယ အနောကာသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမဉှိ ဗန္ဓန္တာ တာဒိသံ ဌာနံ ပဟာယ အညသ္မိံ ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ ဗန္ဓန္တိ။ အပ္ပေဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမံယေဝ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ န ခဏ္ဍသီမံ။ ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝါတိ ခဏ္ဍသီမာယံ အညာတတ္တာ န သက္ခိဿန္တိ။ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တေဟိ န သမူဟနိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၆၆။ ဧဝံ ¶ ဗဒ္ဓသီမာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အဗဒ္ဓသီမာဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ ‘‘အဗဒ္ဓသီမာ ပနာ’’တိ အာဟ။ သာ ကတိဝိဓာတိ အာဟ ‘‘ဂါမသီမာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ တိဝိဓာ’’တိ။ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ‘‘အသမ္မတာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယာ’’တိအာဒိနာ ဂါမသီမာ ဧဝ ဗဒ္ဓသီမာယ ခေတ္တံ အရညနဒီအာဒယော ဝိယ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပါဒီနံ၊ သာ စ ဂါမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာယ ရဟိတဋ္ဌာနေ သယမေဝ သမာနသံဝါသာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာ တဿ ဂါမဿ ဂါမသီမာ’’တိ ဧတ္ထ ဂါမပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဗဟိ စ ခေတ္တဝတ္ထုအရညပဗ္ဗတာဒိကံ သဗ္ဗံ ဂါမက္ခေတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂါမဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အန္တရဃရမေဝ၊ တသ္မာ တဿ သကလဿ ဂါမက္ခေတ္တဿ သမ္ဗန္ဓနီယာ ဂါမသီမာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ယော ဟိ သော အန္တရဃရခေတ္တာဒီသု အနေကေသု ဘူမိဘာဂေသု ‘‘ဂါမော’’တိ ဧကတ္တေန လောကဇနေဟိ ပညတ္တော ဂါမဝေါဟာရော၊ သောဝ ဣဓ ‘‘ဂါမသီမာ’’တိပိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂါမော ဧဝ ဟိ ဂါမသီမာ။ ဣမိနာဝ နယေန ဥပရိ အရညံ နဒီ သမုဒ္ဒေါ ဇာတဿရောတိ၊ ဧဝံ တေသု တေသု ဘူမိပ္ပဒေသေသု ဧကတ္တေန လောကဇနပညတ္တာနမေဝ အရညာဒီနံ အရညသီမာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ လောကေ ပန ဂါမသီမာဒိဝေါဟာရော ဂါမာဒီနံ မရိယာဒါယမေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဂါမက္ခေတ္တာဒီသု ¶ သဗ္ဗတ္ထ။ သာသနေ ပန တေ ဂါမာဒယော ဣတရနိဝတ္တိအတ္ထေန သယမေဝ အတ္တနော မရိယာဒါတိ ကတွာ ဂါမော ဧဝ ဂါမသီမာ၊ အရညမေဝ အရညသီမာ၊ သမုဒ္ဒေါ ဧဝ သမုဒ္ဒသီမာတိ သီမာဝေါဟာရေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါဠိယံ နိဂမဿ ဝါတိ ဣဒံ ဂါမသီမပ္ပဘေဒံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝါ’’တိ။

ဗလိံ လဘန္တီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ဂါမော ဧတ္တကော ကရီသဘာဂေါ’’တိအာဒိနာ ပန ရာဇပဏ္ဏေသု အာရောပိတေသု ¶ ဘူမိဘာဂေသု ယသ္မိံ ယသ္မိံ တဠာကမာတိကာသုသာနပဗ္ဗတာဒိကေ ပဒေသေ ဗလိံ န ဂဏှန္တိ၊ သောပိ ဂါမသီမာ ဧဝ။ ရာဇာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နဘူမိဘာဂေါ ဟိ သဗ္ဗောဝ ဌပေတွာ နဒီလောဏိဇာတဿရေ ဂါမသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတီ’’တိ။ သစေ ပန တတ္ထ ရာဇာ ကဉ္စိ ပဒေသံ ဂါမန္တရေန ယောဇေတိ၊ သော ပဝိဋ္ဌဂါမသီမတံ ဧဝ ဘဇတိ။ နဒီဇာတဿရေ ဝိနာသေတွာ တဠာကာဒိဘာဝံ ဝါ ပူရေတွာ ခေတ္တာဒိဘာဝံ ဝါ ပါပိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယေ ပန ဂါမာ ရာဇစောရာဒိဘယပီဠိတေဟိ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတာ စိရမ္ပိ နိမ္မနုဿာ တိဋ္ဌန္တိ၊ သမန္တာ ပန ဂါမာ သန္တိ၊ တေပိ ပါဋေက္ကံ ဂါမသီမာဝ။ တေသု ဟိ ရာဇာနော သမန္တဂါမဝါသီဟိ ကသာပေတွာ ဝါ ယေဟိ ကေဟိစိ ကသိတဋ္ဌာနံ လိခိတွာ ဝါ ဗလိံ ဂဏှန္တိ၊ အညေန ဝါ ဂါမေန ဧကီဘာဝံ ဥပနေန္တိ၊ ယေ ပန ဂါမာ ရာဇူဟိပိ ပရိစ္စတ္တာ ဂါမခေတ္တာနန္တရိကာ မဟာအရညေန ဧကီဘူတာ၊ တေ အဂါမကာရညသီမတံ ပါပုဏန္တိ၊ ပုရိမာ ဂါမသီမာ ဝိနဿတိ၊ ရာဇာနော ပန ဧကသ္မိံ အရညာဒိပဒေသေ မဟန္တံ ဂါမံ ကတွာ အနေကသဟဿာနိ ကုလာနိ ဝါသာပေတွာ တတ္ထ ဝါသီနံ ဘောဂဂါမာတိ သမန္တာ ဘူတဂါမေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တိ၊ ပုရာဏနာမံ ပန ပရိစ္ဆေဒဉ္စ န ဝိနာသေန္တိ၊ တေပိ ပစ္စေကံ ဂါမသီမာ ဧဝ၊ ဧတ္တာဝတာ ပုရိမဂါမသီမတံ န ဝိဇဟန္တိ။ သာ စ ဣတရာ စာတိအာဒိ ‘‘သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ ပါဠိပဒဿ (မဟာဝ။ ၁၄၃) အဓိပ္ပာယဝိဝရဏံ။ တတ္ထ ဟိ သာ စ ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ သမုပ္ပန္နာ အဘိနဝါ၊ ဣတရာ စ အပရိဝတ္တာ ပကတိဂါမသီမာ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာယ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေတာပိ သဗ္ဗကမ္မာရဟတာသဒိသေန ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ သာမညတော ‘‘ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ’’တိ ဝုတ္တေ တိစီဝရာဝိပ္ပဝါသသီမံ ဗဒ္ဓသီမံ ဧဝ မညန္တီတိ တံသဒိသတာနိဝတ္တနမုခေန ¶ ဥပရိသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ တံသဒိသတာပိ အတ္ထီတိ ဒဿနနယဿ ဣဓေဝ ပသင်္ဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ကေဝလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေတိ ယတ္ထ ‘‘အသုကဂါမဿ ဣဒံ ခေတ္တ’’န္တိ ဂါမဝေါဟာရော နတ္ထိ၊ ယတ္ထ စ နေဝ ကသန္တိ န ဝပန္တိ၊ တာဒိသေ အရညေ။ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထာ နိမ္မနုဿာဝါသာ သမုဒ္ဒန္တရဒီပကာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှန္တိ။ ယံ ယဉှိ အဂါမက္ခေတ္တဘူတံ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရဝိရဟိတပဒေသံ၊ တံ သဗ္ဗံ အရညသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာ စ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ ဝိနာ သယမေဝ သမာနသံဝါသာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ၊ နဒီအာဒိသီမာသု ဝိယ သဗ္ဗမေတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ တာဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ သီမတာ သိဒ္ဓါ။ အရညဿ ပန သီမတာ ကထန္တိ? သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနုဇာနနသုတ္တာဒိသာမတ္ထိယတော။ ယထာ ဟိ ဂါမသီမာယ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ ဗဟူ ဗဒ္ဓသီမာယော အနုညာတာ၊ တာသဉ္စ ဒွိန္နံ အန္တရာ အညမညံ အသမ္ဘေဒတ္ထံ သီမန္တရိကာ အနုညာတာ၊ ဧဝမိဓ အရညေပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ။ တာသဉ္စ ဒွိန္နံ အန္တရာပိ သီမန္တရိကာယ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ဝိဓာနသာမတ္ထိယတော အရညဿပိ သဘာဝေနေဝ နဒီအာဒီနံ ဝိယ သီမဘာဝေါ တတ္ထ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထမေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ အနုညာတတ္တာဝ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သီမာယမေဝ ဟိ ဌိတာ သီမဋ္ဌာနံ ဝဂ္ဂကမ္မံ ကရောန္တိ၊ န အသီမာယံ အာကာသေ ဌိတာ ဝိယ အာကာသဋ္ဌာနံ။ ဧဝမေဝ ဟိ သာမတ္ထိယံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ပဋိက္ခိတ္တဗဒ္ဓသီမာနမ္ပိ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သီမဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

အထဿ ¶ ဌိတောကာသတောတိ တဿ ဘိက္ခုဿ ဌိတောကာသတော။ သစေပိ ဟိ ဘိက္ခုသဟဿံ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဌိတောကာသဿ ဗာဟိရန္တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သီမာပေက္ခာယ ဥပ္ပန္နာယ တာယ သဟ သယမေဝ ဥပ္ပန္နာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ သမာနသံဝါသကာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယတ္ထ ပန ခုဒ္ဒကေ အရညေ မဟန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိပုဏ္ဏတာယ ဝဂ္ဂကမ္မသင်္ကာဘာဝေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာပေက္ခာ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကေဝလာရညသီမာယမေဝ၊ တတ္ထ သင်္ဃေန ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ နဒီအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သစေ နဒီ နာတိဒီဃာ ဟောတိ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မုခဒွါရာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃော နိသီဒတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ကမ္မံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၇)၊ ဣမိနာ ဧဝ စ ဝစနေန ¶ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သီမာပေက္ခာယ သတိ ဧဝ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘သမန္တာ အဗ္ဘန္တရံ မိနိတွာ ပရိစ္ဆေဒကရဏေနေဝ သီမာ သဉ္ဇာယတိ၊ န သယမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒကရဏပ္ပကာရေန သီမာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အဗဒ္ဓသီမာဝ န သိယာ ဘိက္ခူနံ ကိရိယာပကာရသိဒ္ဓိတော။ အပိစ ဝဍ္ဎကိဟတ္ထာနံ ပကတိဟတ္ထာနဉ္စ လောကေ အနေကဝိဓတ္တာ၊ ဝိနယေ ‘‘ဤဒိသံ ဟတ္ထပမာဏ’’န္တိ အဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ယေန ကေနစိ မိနိတေ ဘဂဝတာ အနုညာတေန နု ခေါ ဟတ္ထေန မိနိတံ၊ န နု ခေါ’’တိ သီမာယ ဝိပတ္တိသင်္ကာ ဘဝေယျ၊ မိနန္တေဟိ စ အနုမတ္တမ္ပိ ဦနမဓိကမကတွာ မိနိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာ၊ ပရိသဝသေန စာယံ ဝဍ္ဎမာနာ တေသံ မိနနေန ဝဍ္ဎတိ၊ ဟာယတိ ဝါ။ သင်္ဃေ စ ကမ္မံ ကတွာ ဂတေ အယံ ဘိက္ခူနံ ပယောဂေန သမုပ္ပန္နာ သီမာ တေသံ ပယောဂေန ဝိဂစ္ဆတိ န ဝိဂစ္ဆတိ စ၊ ကထံ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ န တိဋ္ဌေယျ၊ ဌိတိယာ စ ပုရာဏဝိဟာရေသု ¶ ဝိယ သကလေပိ ဝိသုံ အရညေ ကတသီမာ သမ္ဘေဒသင်္ကာ န ဘဝေယျ၊ တသ္မာ သီမာပေက္ခာယ ဧဝ သမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဗ္ဗိဂမေန ဝိဂစ္ဆတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥဒကုက္ခေပသီမာယမ္ပိ နဒီအာဒီသုပိ။

တတ္ထာပိ ဟိ မဇ္ဈိမပုရိသော န ပညာယတိ၊ တထာ သဗ္ဗထာမေန ခိပနံ၊ ဥဘယတ္ထပိ စ ယဿံ ဒိသာယံ သတ္တဗ္ဘန္တရဿ၊ ဥဒကုက္ခေပဿ ဝါ ဩကာသော နပ္ပဟောတိ၊ တတ္ထ ကထံ မိနနံ၊ ခိပနံ ဝါ ဘဝေယျ၊ ဂါမက္ခေတ္တာဒီသု ပဝိသနတော အခေတ္တေ သီမာ ပဝိဋ္ဌာ ကိန္နာမ သီမာ န ဝိပဇ္ဇေယျ။ အပေက္ခာယ သီမုပ္ပတ္တိယံ ပန ယတော ပဟောတိ၊ တတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ သယမေဝ ပရိပုဏ္ဏာ ဇာယန္တိ။ ယတော ပန နပ္ပဟောတိ၊ တတ္ထ အတ္တနော ခေတ္တပ္ပမာဏေနေဝ ဇာယန္တိ၊ န ဗဟိ။ ယံ ပနေတ္ထ အဗ္ဘန္တရမိနနပ္ပမာဏဿ ဝါလုကာဒိခိပနကမ္မဿ စ ဒဿနံ၊ တံ သယံဇာတသီမာနံ ဌိတဋ္ဌာနဿ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ကတံ ဂါမူပစာရဃရူပစာရဇာနနတ္ထံ လေဍ္ဍုသုပ္ပာဒိခိပနဝိဓာနဒဿနံ ဝိယ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သီမံ ဝါ သမ္မန္နတိ၊ ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကတေပိ တဿ ပရိစ္ဆေဒဿ ယာထာဝတော ဉာတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တေန ပုထုလတော ဉတွာ အန္တော တိဋ္ဌန္တေဟိ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌာတဗ္ဗံ၊ အညံ ဗဟိ ကရောန္တေဟိ အတိဒူရေ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ပေသေတဗ္ဗံ။

အပရေ ¶ ပန ‘‘သီမာပေက္ခာယ ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂဂမနနဟာနာဒိအတ္ထေဟိ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ အရညေ ဝါ နဒီအာဒီသု ဝါ ပဝိဋ္ဌေ တံ ပရိက္ခိပိတွာ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ သယမေဝ ပဘာ ဝိယ ပဒီပဿ သမုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဂါမက္ခေတ္တာဒီသု တသ္မိံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ ဝိဂစ္ဆတိ။ တေနေဝေတ္ထ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ သီမာဒွယဿ အန္တရာ သီမန္တရိကံ အညံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ ဥဒကုက္ခေပဉ္စ ဌပေတုံ အနုညာတံ။ သီမာပရိယန္တေ ဟိ ကေနစိ ကမ္မေန ¶ ပေသိတဿ ဘိက္ခုနော သမန္တာ သဉ္ဇာတာ သီမာ ဣတရေသံ သီမာယ ဖုသိတွာ သီမာသမ္ဘေဒံ ကရေယျ၊ သော မာ ဟောတူတိ ဝါ၊ ဣတရထာ ဟတ္ထစတုရင်္ဂုလမတ္တာယပေတ္ထ သီမန္တရိကာယ အနုဇာနိတဗ္ဗတော။ အပိစ သီမန္တရိကာယ ဌိတဿ ဥဘယတ္ထ ကမ္မကောပဝစနတောပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ တမ္ပိ ပရိက္ခိပိတွာ သယမေဝ သဉ္ဇာတာယ သီမာယ ဥဘိန္နမ္ပိ သီမာနံ၊ ဧကာယ ဧဝ ဝါ သင်္ကရတော။ ဣတရထာ တဿ ကမ္မကောပဝစနံ န ယုဇ္ဇေယျ။ ဝုတ္တဉှိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတီ’တိ။ ကိဉ္စ အဂါမကာရညေ ဌိတဿ ကမ္မကရဏိစ္ဆာဝိရဟိတဿပိ ဘိက္ခုနော သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆိန္နေ အဗ္ဘောကာသေ စီဝရဝိပ္ပဝါသော ဘဂဝတာ အနုညာတော၊ သော စ ပရိစ္ဆေဒေါ သီမာ၊ ဧဝံ အပေက္ခံ ဝိနာ သမုပ္ပန္နာ။ တေနေဝေတ္ထ ‘အယံ သီမာ စီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရမ္ပိ လဘတီ’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကမ္မကရဏိစ္ဆံ ဝိနာပိ ဝုတ္တနယေန သမုပ္ပတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ န ယုတ္တံ ပဒီပပဘာ ဝိယ သဗ္ဗပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ပစ္စေကံ သီမာသမ္ဘဝေန သင်္ဃေ၊ ဂဏေ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တေ တတ္ထ ဌိတာနံ ဘိက္ခူနံ သမန္တာ ပစ္စေကံ သမုပ္ပန္နာနံ အနေကသီမာနံ အညမညံ သင်္ကရဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ ပရိသဝသေန စဿာ ဝဍ္ဎိ ဟာနိ စ သမ္ဘဝတိ၊ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ အဘိနဝသီမန္တရုပ္ပတ္တိ ဧဝ၊ ဂတာနံ သမန္တာ ဌိတသီမာဝိနာသော စ ဘဝေယျ။

ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ပန ‘‘သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ’’တိအာဒိနာ ဧကာ ဧဝ သတ္တဗ္ဘန္တရာ ဥဒကုက္ခေပါ စ အနုညာတာ၊ န စေသာ သီမာ သဘာဝေန၊ ကာရဏသာမတ္ထိယေန ဝါ ပဘာ ဝိယ ပဒီပဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကိန္တု ¶ ဘဂဝတော အနုဇာနနေနေဝ။ ဘဂဝါ စ ဣမာ အနုဇာနန္တော ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရေန ကမ္မကရဏသုခတ္ထမေဝ အနုညာသီတိ ကထံ နဟာနာဒိကိစ္စေန ပဝိဋ္ဌာနမ္ပိ သမန္တာ တာသံ သီမာနံ သမုပ္ပတ္တိ ပယောဇနာဘာဝါ၊ ပယောဇနေ စ ဧကံ ဧဝ ပယောဇနန္တိ ကထံ ပစ္စေကံ ဘိက္ခုဂဏနာယ အနေကသီမာသမုပ္ပတ္တိ။ ‘‘ဧကသီမာယ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဟိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဒွိန္နံ သီမာနံ အန္တရာ တတ္တကပရိစ္ဆေဒေနေဝ သီမန္တရိကာဌပနဝစနံ၊ တတ္ထ ဌိတာနံ ကမ္မကောပဝစနဉ္စ၊ တမ္ပိ ဣမာသံ သီမာနံ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗောဓတာယ သီမာယ သမ္ဘေဒသင်္ကံ ကမ္မကောပသင်္ကဉ္စ ဒူရတော ပရိဟရိတုံ ဝုတ္တံ။

ယော စ စီဝရဝိပ္ပဝါသတ္ထံ ဘဂဝတာ အဗ္ဘောကာသေ ဒဿိတော သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ၊ သော သီမာ ဧဝ န ဟောတိ၊ ခေတ္တတဠာကာဒိပရိစ္ဆေဒေါ ဝိယ အယမေတ္ထ ဧကော ပရိစ္ဆေဒေါဝ။ တတ္ထ စ ဗဟူသု ဘိက္ခူသု ဧကတော ဌိတေသု တေသံ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဧဝ စီဝရံ ဌပေတဗ္ဗံ၊ န ပရိသပရိယန္တတော။ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဂယှမာနေ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိယောသာနေ ဌပိတစီဝရံ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သတ္တဗ္ဘန္တရတော ဗဟိ ဟောတီတိ တံ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ သိယာ။ သီမာ ပန ပရိသပရိယန္တတောဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ စီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရောပေတ္ထ အဇ္ဈောကာသပရိစ္ဆေဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တော၊ န ပန ယာဝ သီမာပရိစ္ဆေဒံ လဗ္ဘမာနတ္တာ မဟာသီမာယ အဝိပ္ပဝါသသီမာဝေါဟာရော ဝိယ။ မဟာသီမာယမ္ပိ ဟိ ဂါမဂါမူပစာရေသု စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ ဣဓာပိ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သီမာပရိယန္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တသီမာပေက္ခာဝသေနေဝ တာသံ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ တဗ္ဗိဂမေန ဝိနာသော စ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ¶ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညော ဝါ ပကာရော ဣတော ယုတ္တတရော ဂဝေသိတဗ္ဗော။

ဣဓ ပန ‘‘အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၄၇)၊ ‘‘ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ’’တိ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ရုက္ခာဒိနိရန္တရေပိ အရညေ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဝိဟိတတ္တာ အတ္တနော နိဿယဘူတာယ အရညသီမာယ သဟ ဧတိဿာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ ဒေါသာဘာဝေါ၊ ပဂေဝ အဂါမကေ ရုက္ခေတိ နိဿိတေပိ ပဒေသေ စီဝရဝိပ္ပဝါသဿ ရုက္ခပရိဟာရံ ဝိနာဝ အဇ္ဈောကာသပရိဟာရော စ အနုမတောတိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပစာရတ္ထာယာတိ သီမန္တရိကတ္ထာယ။ သတ္တဗ္ဘန္တရတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနတ္တာ။ တသ္မာ သင်္ဃံ ဝိနာ ဧကေနပိ ဘိက္ခုနာ ဗဟိ တိဋ္ဌန္တေန အညံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ အတိက္ကမိတွာ ဒူရေ ဧဝ ဌာတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ကမ္မကောပသင်္ကရတော။ ဥဒကုက္ခေပေပိ ဧသေဝ နယော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။အဋ္ဌ။ ၁၆၇)။ ဣဒဉ္စေတ္ထ ¶ သီမန္တရိကာဝိဓာနံ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သီမန္တရိကာနုဇာနနသုတ္တာနုလောမတော သိဒ္ဓန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဘဂဝတာ နိဒါနဝသေန ဧကဂါမနိဿိတာနံ ဧကသဘာဂါနဉ္စ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနမေဝ အညမညံ သမ္ဘေဒအဇ္ဈောတ္ထရဏဒေါသပရိဟာရာယ သီမန္တရိကာ အနုညာတာ၊ တထာပိ တဒနုလောမတော ဧကံ အရညသီမံ နဒီအာဒိသီမဉ္စ နိဿိတာနံ ဧကသဘာဂါနံ ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနမ္ပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာနမ္ပိ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ၊ သီမန္တရိကံ ဝိနာ အဗျဝဓာနေန ဌာနဉ္စ ဘဂဝတာ အနဘိမတမေဝါတိ ဉတွာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဣဓာပိ သီမန္တရိကာဝိဓာနမကံသု။ ဝိသဘာဂသီမာနမ္ပိ ဟိ ဧကသီမာနိဿိတတ္တံ ဧကသဘာဂတ္တဉ္စာတိ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂမေ သတိ ¶ ဧဝ သီမန္တရိကံ ဝိနာ ဌာနံ သမ္ဘေဒါယ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီမန္တရိကဝိဓာနသာမတ္ထိယေနေဝ စေတာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ အညမညံ န ဝဋ္ဋတီတိ အယမ္ပိ နယတော ဒဿိတောဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၆၇။ သဘာဝေနေဝါတိ ဣမိနာ ဂါမသီမာ ဝိယ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗမေတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ ဒဿေတိ။ ယေန ကေနစီတိ အန္တမသော သူကရာဒိနာ သတ္တေန။ မဟောဃေန ပန ဥဏ္ဏတဋ္ဌာနတော နိန္နဋ္ဌာနေ ပတန္တေန ခတော ခုဒ္ဒကော ဝါ မဟန္တော ဝါ လက္ခဏယုတ္တော ‘‘ဇာတဿရော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထပိ ခုဒ္ဒကေ ဥဒကုက္ခေပကိစ္စံ နတ္ထိ။ သမုဒ္ဒေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဥဒကုက္ခေပသီမာယမေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ သောဓေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ။ ပုန တတ္ထာတိ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓီသု ဧဝ တာသု နဒီအာဒီသု တီသု အဗဒ္ဓသီမာသု ပုန ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါယ အဗဒ္ဓသီမာယ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ‘‘ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿာ’’တိအာဒီသု ဥဒကံ ဥက္ခိပိတွာ ခိပီယတိ ဧတ္ထာတိ ဥဒကုက္ခေပေါ၊ ဥဒကဿ ပတနောကာသော၊ တသ္မာ ဥဒကုက္ခေပါ၊ အယဉှေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓဝသေန အတ္ထော – ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ယာဝ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥဒကုက္ခေပေါ ဥဒကဿ ပတနဋ္ဌာနံ၊ တာဝ ယံ တံ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ၊ အယံ တတ္ထ နဒီအာဒီသု အပရာ သမာနသံဝါသာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ။

တဿ အန္တောတိ တဿ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆိန္နဿ ဌာနဿ အန္တော။ န ကေဝလဉ္စ တဿေဝ အန္တော၊ တတော ဗဟိပိ၊ ‘‘ဧကဿ ဥဒကုက္ခေပဿ အန္တော ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနတော ကမ္မကောပသင်္ကာ ဟောတီတိ ¶ ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ ¶ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၇) ‘‘တဿ အန္တောဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣမိနာ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော ကမ္မံ န ကောပေတီ’’တိ ဝတွာ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိ ဗဟု ပပဉ္စိတံ၊ တံ န သုန္ဒရံ ဣဓ အဋ္ဌကထာဝစနေန မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနဿ နယတော သံသန္ဒနတော သင်္ဃဋနတော။ တထာ ဟိ ဒွိန္နံ ဥဒကုက္ခေပပအစ္ဆေဒါနမန္တရာ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ သီမန္တရိကံ အဌပေတွာ ‘‘အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကာယ ဌပေတဗ္ဗော၊ ‘‘တတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ၊ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝံ ဣဓေဝ ဝုတ္တေန ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန သီမန္တရိကောပစာရေ ဥဒကုက္ခေပတော ဦနကေ ဌပိတေ သီမာယ သီမာသမ္ဘေဒတော ကမ္မကောပေါပိ ဝုတ္တော ဧဝ။ ယဒဂ္ဂေန စ ဧဝံ ဝုတ္တော၊ တဒဂ္ဂေန စ တတ္ထ ဧကဘိက္ခုနော ပဝေသေပိ သတိ တဿ သီမဋ္ဌဘာဝတော ကမ္မကောပေါ ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကထနဉ္စေတံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနန္တေနပိ သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနမန္တရာ တတ္တကပရိစ္ဆေဒေနေဝ သီမန္တရိကဝိဓာနဝစနတောပိ ဧတာသံ ဒုဗ္ဗိဇာနပရိစ္ဆေဒတာ၊ တတ္ထ စ ဌိတာနံ ကမ္မကောပသင်္ကာ သိဇ္ဈတိ။ ကမ္မကောပသင်္ကဋ္ဌာနမ္ပိ အာစရိယာ ဒူရတော ပရိဟာရတ္ထံ ‘‘ကမ္မကောပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာဝ ဌပေသုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၇) ပန – အပရိစ္ဆိန္နာယာတိ ဗဒ္ဓသီမာဝသေန အကတပရိစ္ဆေဒါယ။ ယေန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတောတိ အန္တမသော ¶ တိရစ္ဆာနေနပိ ခဏိတွာ အကတော။ တဿ အန္တောဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣမိနာ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော ကမ္မံ န ကောပေတီတိ ဒီပေတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ။ တတ္ထ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣဒံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ယဒိ စေတံ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ ဝိသုံ ဥပေါသထာဒိကမ္မကရဏာဓိကာရေ ဝုတ္တတ္တာ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ အညံ ဥဒကုက္ခေပံ အနတိက္ကမိတွာ ဥပေါသထာဒိကရဏတ္ထံ ဌိတော သင်္ဃော သီမာသမ္ဘေဒသမ္ဘဝတော ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ သိယာ၊ ဧဝမ္ပိ ယုဇ္ဇေယျ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနိယံ (ကင်္ခါ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ¶ ‘‘အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒန္တိ ဒုတိယံ ဥဒကုက္ခေပံ အနတိက္ကန္တောပိ ကောပေတိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ပရေသံ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ သီမာသမ္ဘေဒေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကောပေတီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ စ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ သဗ္ဗာသုပိ အဋ္ဌကထာသု သီမာသမ္ဘေဒဿ အနိစ္ဆိတတ္တာ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘အတ္တနော စ အညေသဉ္စ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ အန္တရာ အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အညေ ပနေတ္ထ အညထာပိ ပပဉ္စေန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃော နိသီဒတီတိ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ နိသီဒတိ။ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ကမ္မံ နတ္ထီတိ ယသ္မာ သဗ္ဗောပိ နဒီပဒေသော ဘိက္ခူဟိ အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ တသ္မာ သမန္တတော နဒိယာ ¶ အဘာဝါ ဥဒကုက္ခေပပ္ပယောဇနံ နတ္ထိ။ ဥဒကုက္ခေပပ္ပမာဏာ သီမန္တရိကာ သုဝိညေယျတရာ ဟောတိ၊ သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာ စ န သိယာတိ သာမီစိဒဿနတ္ထံ ‘‘အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကေန ပန သီမာသမ္ဘေဒေါ န ဟောတိ၊ တတ္တကံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေနေဝါဟု ပေါရာဏာ ‘‘ယတ္တကေန သီမာသမ္ဘေဒေါ န ဟောတိ၊ တတ္တကမ္ပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒမ္ပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎနတော သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၄၇) – ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါတိ ပန ဧတိဿာ နဒိယာ စတုဝဂ္ဂါဒီနံ သင်္ဃာနံ ဝိသုံ စတုဝဂ္ဂကရဏီယာဒိကမ္မကရဏကာလေ သီမာပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝါသာဝိပ္ပဝါသပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထမ္ပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဒဿနံ ဝိယာတိ အာစရိယာ၊ တသ္မာ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒါဘာဝေပိ အန္တောနဒိယံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ နာဝါဂတော စေ၊ နာဝါယံ ဝုတ္တနယေန၊ သတ္ထဂတော စေ၊ သတ္ထေ ဝုတ္တနယေန။ သော စေ အတိရေကစာတုမာသနိဝုတ္ထော စေ၊ ဂါမေ ဝုတ္တနယေန တိစီဝရာဝိပ္ပဝါသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထာပိ အယံ ဝိသေသော – သစေ သတ္ထော ဥဒကုက္ခေပဿ အန္တော ဟောတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာ ပမာဏန္တိ ဧကေ။ သတ္ထောဝ ပမာဏန္တိ အာစရိယာ။ သစေ ပနေတ္ထ ဗဟူ ဘိက္ခူတိအာဒိမှိ ကေစိ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ၊ ကေစိ ဂဏုပေါသထံ၊ ကေစိ သင်္ဃုပေါသထန္တိ ဝတ္တုကာမတာယ ‘‘ဗဟူ သင်္ဃာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ သီမာသမ္ဘေဒသမ္ဘဝတောတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ ဌပေန္တေ ဟိ ဦနကံ န ဌပေတဗ္ဗံ၊ ‘‘အဋ္ဌပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။

တန္တိ ¶ ¶ သီမံ။ သီဃမေဝ အတိက္ကမတီတိ ဣမိနာ တံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တော ဧဝ ပရိဝတ္တမာနာယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဝါလိကာဒီဟိ သီမာပရိစ္ဆိန္ဒနံ၊ ဣတရထာ ဗဟိ ပရိဝတ္တာ နု ခေါ၊ နော ဝါတိ ကမ္မကောပသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ။ အညိဿာ အနုဿာဝနာတိ ကေဝလာယ နဒီသီမာယ အနုဿာဝနာ။ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဝါတိ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဗဟိ ဌိတေ ရုက္ခေ ဝါ။ ဗဟိနဒီတီရမေဝ ဟိ ဝိသဘာဂသီမတ္တာ အဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ န အန္တောနဒီ နိဿယတ္တေန သဘာဂတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘ဗဟိနဒီတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ’’တိအာဒိနာ တီရမေဝ အဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တေန ဒဿိတံ၊ န ပန နဒီ။ ဇာတရုက္ခေပိ ဌိတေဟီတိ ဣဒံ အန္တောဥဒကုက္ခေပဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗဟိဥဒကုက္ခေပေ ဘိက္ခူနံ ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ရုက္ခဿာတိ တဿေဝ အန္တောဥဒကုက္ခေပဋ္ဌဿ ရုက္ခဿ။ သီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ယထာဝုတ္တံ ဝိဟာရေ ဗဒ္ဓသီမံ ဂါမသီမဉ္စ တတ္ထ ဌိတဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိသီမကရဏဝသေနေဝ သောဓေတွာ။ ယထာ စ ဥဒကုက္ခေပသီမာယံ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ၊ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာယံ ဝါ ဂါမသီမာယံ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိပိ ဥဒကုက္ခေပသီမဋ္ဌေ သောဓေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတေနေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရအရညသီမာဟိပိ သဒ္ဓိံ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ၊ ဣမာယ စ သဒ္ဓိံ တာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဒေါသောပိ နယတော ဒဿိတောဝ ဟောတိ။ ဣမိနာဝ နယေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဗဒ္ဓသီမဂါမသီမာဟိပိ သဒ္ဓိံ၊ ဧတာသဉ္စ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဉာတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပနေတံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယတောဝ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ အညမညာသန္နာနမေဝေတ္ထ ဒဿိတံ။

တတြိဒံ သုတ္တာနုလောမတော နယဂ္ဂဟဏမုခံ – ယထာ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာယံ သမ္မတာ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိပတ္တိသီမာ ဟောတီတိ တာသံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ နဒီအာဒီသု သမ္မတာပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိပတ္တိသီမာဝ ဟောတီတိ တာဟိပိ သဒ္ဓိံ တဿာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဇ္ဈတိ။ ဣမိနာ နယေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဂါမနဒီအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ စ အရညာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဿနဝဋ္ဋနကဘာဝေါ ဉာတဗ္ဗော၊ ဧဝမေတာ ဘဂဝတာ အနုညာတာ ဗဒ္ဓသီမသတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ အညမညဉ္စေဝ အတ္တနော နိဿယဝိရဟိတာဟိ ဣတရီတရာသံ နိဿယသီမာဟိ စ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ သမ္ဘေဒဒေါသမာပဇ္ဇတီတိ သုတ္တာနုလောမနယော ဉာတဗ္ဗောဝ။

အတ္တနော အတ္တနော ပန နိဿယဘူတဂါမာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဗဒ္ဓသီမာဒီနံ တိဿန္နံ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ဘဂဝတာ ¶ အနုညာတဿ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဿ အနုလောမနတော ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ အနုညာတောဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ဥဒကုက္ခေပဗဒ္ဓသီမာဒီနံ အန္တရာ ကသ္မာ သီမန္တရိကာ န ဝိဟိတာတိ? နိဿယဘေဒသဘာဝဘေဒေဟိ သယမေဝ ဘိန္နတ္တာ။ ဧကနိဿယဧကသဘာဝါနမေဝ ဟိ သီမန္တရိကာယ ဝိနာသံ ကရောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဧတေနေဝ နဒီနိမိတ္တံ ကတွာ ဗဒ္ဓါယ သီမာယ သင်္ဃေ ကမ္မံ ကရောန္တေ နဒိယမ္ပိ ယာဝ ဂါမက္ခေတ္တံ အာဟစ္စ ဌိတာယ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အညေသံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ယာ ပနေတာ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဂါမာရညနဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရသီမာ ပဉ္စ၊ တာ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ သမ္ဘေဒဒေါသံ နာပဇ္ဇတိ တထာ လောကဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ ဂါမာဒယော ဂါမန္တရာဒီဟိ နဒီအာဒီဟိ စ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓမတ္တေန သမ္ဘိန္နာတိ လောကေ ဝေါဟရန္တိ။ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါနဉ္စ လောကဝေါဟာရတောဝ သမ္ဘေဒေါ ဝါ အသမ္ဘေဒေါ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗော၊ န အညထာ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ တာသံ အညမညံ ကတ္ထစိပိ သမ္ဘေဒနယော န ဒဿိတော၊ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဧဝ ဒဿိတောတိ။

ဧတ္ထ ပန ဗဒ္ဓသီမာယ တာဝ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ သီမာ ဂတာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အဓောဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ¶ အဋ္ဌကထာယံ သဗ္ဗထာ ဒဿိတော၊ ဂါမသီမာဒီနံ ပန န ဒဿိတော။ ကထမယံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ကေစိ တာဝေတ္ထ ‘‘ဂါမသီမာဒယောပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကေစိ ပန တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရသီမာ၊ တာဝ တန္နိဿိတဥဒကုက္ခေပသီမာ စ ပထဝိယာ ဥပရိတလေ ဟေဋ္ဌာ စ ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရဏပ္ပဒေသေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ အဇ္ဈောတ္ထရဏာဘာဝါ။ သစေ ပန ဥဒကောဃာဒိနာ ယောဇနပ္ပမာဏမ္ပိ နိန္နဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ နဒီသီမာဒယောဝ ဟောန္တိ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ။ တသ္မာ နဒီအာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဗဟိတီရမုခေန ဥမင်္ဂေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ပဝိဋ္ဌော ဘိက္ခု နဒိယံ ဌိတာနံ ကမ္မံ န ကောပေတိ၊ သော ပန အာသန္နဂါမေ ဘိက္ခူနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ ပန သော ဥဘိန္နံ တီရဂါမာနံ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဥဘယဂါမဋ္ဌာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ ပန တီရံ ဂါမက္ခေတ္တံ န ဟောတိ၊ အဂါမကာရညမေဝ။ တတ္ထ ပန တီရဒွယေပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ ဝိနာ ကေဝလာယ ခုဒ္ဒကာရညသီမာယမေဝ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ကရောန္တိ၊ တဒါ ယဒိ တေသံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ဧတဿ နိသိန္နောကာသဿ ပရတော ဧကံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော န ကမ္မကောပေါ။ နော စေ၊ ကမ္မကောပေါ။ ဂါမသီမာယံ ပန အန္တောဥမင်္ဂေ ဝါ ဗိလေ ဝါ ခဏိတွာ ¶ ဝါ ယတ္ထ ပဝိသိတုံ သက္ကာ၊ ယတ္ထ ဝါ သုဝဏ္ဏမဏိအာဒိံ ခဏိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ဝါ သမ္ဘာဝနာ ဟောတိ၊ တတ္တကံ ဟေဋ္ဌာပိ ဂါမသီမာ၊ တတ္ထ ဣဒ္ဓိယာ အန္တော နိသိန္နောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယတ္ထ ပန ပကတိမနုဿာနံ ပဝေသသမ္ဘာဝနာပိ နတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ ယာဝ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကာ အရညသီမာဝ၊ န ဂါမသီမာ။ အရညသီမာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထပိ ဟိ ယတ္တကေ ပဒေသေ ပဝေသသမ္ဘာဝနာ၊ တတ္တကမေဝ ဥပရိတလေ အရညသီမာ ပဝတ္တတိ။ တတော ပန ဟေဋ္ဌာ န အရညသီမာ တတ္ထ ဥပရိတလေန ¶ သဟ ဧကာရညဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌံ အရညံ ပဝိဋ္ဌောတိ ဝေါဟရန္တိ၊ တသ္မာ တတြဋ္ဌော ဥပရိ အရညဋ္ဌာနံ ကမ္မံ န ကောပေတိ ဥမင်္ဂနဒိယံ ဌိတော ဝိယ ဥပရိနဒိယံ ဌိတာနံ။ ဧကသ္မိဉှိ စက္ကဝါဠေ ဂါမနဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေ မုဉ္စိတွာ တဒဝသေသံ အမနုဿာဝါသံ ဒေဝဗြဟ္မလောကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗံ အရညမေဝ။ ‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟိ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရာဒိပိ အရညမေဝ။ ဣဓ ပန နဒီအာဒီနံ ဝိသုံ သီမာဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသမေဝ အရညံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဧကံ အရညန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ အယမေကာ အရညသီမာ။ ဣန္ဒပုရဉှိ သဗ္ဗံ ဧကာရညသီမာ၊ တထာ အသုရယက္ခပုရာဒိ။ အာကာသဋ္ဌဒေဝဗြဟ္မဝိမာနာနိ ပန သမန္တာ အာကာသပရိစ္ဆိန္နာနိ ပစ္စေကံ အရညသီမာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ပဗ္ဗတဒီပကာ ဝိယ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ၊ အရညသီမာယမေဝ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ဥပရိအရညတလေန သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌာပထဝိယာ ဧကာရညဝေါဟာရာဘာဝါ ဝိသုံ အရညသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝေတ္ထ ဂါမနဒီအာဒိသီမာကထာယ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီ’တိ ဗဒ္ဓသီမာယံ ဒဿိတနယော န ဒဿိတော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒဉ္စေတာသံ ဂါမသီမာဒီနံ ဟေဋ္ဌာပမာဏဒဿနံ သုတ္တာဒိဝိရောဓာဘာဝါ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂဟဏေ စ ဂါမသီမာယံ သမ္မတာ ဗဒ္ဓသီမာ ဥပရိဂါမသီမံ၊ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကပရိယန္တံ အရညသီမဉ္စ အဝတ္ထရတီတိ တဿာ အရညသီမာပိ ခေတ္တန္တိ သိဇ္ဈတိ။ ဘဂဝတာ စ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၇) နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရာ ဗဒ္ဓသီမာယ အခေတ္တဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပန အရညံ၊ တသ္မာ အရညမ္ပိ ဗဒ္ဓသီမာယ ခေတ္တမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ¶ တတ္ထ သာ န ဗဇ္ဈတီတိ? ပယောဇနာဘာဝါ။ သီမာပေက္ခာနန္တရမေဝ ဟိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ သမ္ဘဝတော၊ တဿာ စ ဥပရိ သမ္မတာယ ဗဒ္ဓသီမာယ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏာနုလောမတော ဝိပတ္တိသီမာ ဧဝ သိယာ။ ဂါမက္ခေတ္တေ ပန ဌတွာ အဂါမကာရညေကဒေသမ္ပိ အန္တောကရိတွာ သမ္မတာ ကိဉ္စာပိ သုသမ္မတာ အဂါမကာရညေ ဘဂဝတာ ¶ ဝိဟိတာယ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယပိ အနိဝတ္တနတော၊ တတ္ထ ပန ကမ္မံ ကာတုံ ပဝိဋ္ဌာနမ္ပိ တတော ဗဟိ ကေဝလာရညေ ကရောန္တာနမ္ပိ အန္တရာ တီဏိ သတ္တဗ္ဘန္တရာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ။ အညထာ ဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာတိ သဗ္ဗထာ နိရတ္ထကမေဝ အဂါမကေ အရညေ ဗဒ္ဓသီမာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယာတိ နဒိယာ ပထဝီတလံ အာဟစ္စ ဌိတာယ သာခါယပိ၊ ပဂေဝ အနာဟစ္စ ဌိတာယ။ ပါရောဟေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေန သဘာဂနဒီသီမံ ဖုသိတွာ ဌိတေန ဝိသဘာဂသီမာသမ္ဗန္ဓသာခါဒိနာ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတေနေဝ မဟာသီမံ ဂါမသီမဉ္စ ဖုသိတွာ ဌိတေန သာခါဒိနာ မာဠကသီမာယ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အန္တောနဒိယံယေဝါတိ သေတုပါဒါနံ တီရဋ္ဌိတတ္တံ နိဝတ္တေတိ။ တေန ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိနဒိယံ ပတိဋ္ဌိတတ္တေပိ သမ္ဘေဒါဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဟိ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ အန္တောနဒိယမ္ပိ ပတိဋ္ဌိတတ္တေ သမ္ဘေဒေါ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ ကမ္မကောပဿ သမာနတ္တာ၊ န စ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ အတ္တနော နိဿယသီမာယ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အာဝရဏေန ဝါတိ ဒါရုအာဒီနိ ခဏိတွာ ဥဒကနိဝါရဏေန။ ကောဋ္ဋကဗန္ဓနေန ဝါတိ မတ္တိကာဒီဟိ ပူရေတွာ ကတသေတုဗန္ဓနေန ဝါ၊ ဥဘယေနာပိ အာဝရဏမေဝ ဒဿေတိ။ ‘‘နဒိံ ဝိနာသေတွာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဠိ ¶ ဗဒ္ဓါ’’တိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဒိံ အာဝရိတွာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဆဍ္ဍိတောဒကန္တိ အတိရိတ္တောဒကံ။ နဒိံ ဩတရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတောတိ ဣမိနာ တဠာကနဒီနံ အန္တရာ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပတိတွာတိ တီရာဒိဘိန္ဒနဝသေန ဝိပုလာ ဟုတွာ။ ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ။

အဂမနပထေတိ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျေ။ အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓံ အဂါမကာရညသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထာတိ ပကတိယာ မစ္ဆဗန္ဓာနံ ဂမနပထေသု ဒီပကေသု။

တံ ဌာနန္တိ တေသံ အာဝါဋာဒီနံ ကတဋ္ဌာနမေဝ၊ န အကတန္တိ အတ္ထော။ လောဏီတိ သမုဒ္ဒေါဒကဿ ဥပ္ပတ္တိဝေဂနိန္နော မာတိကာကာရေန ပဝတ္တနကော။

သာရတ္ထဒီပနိယံ ¶ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၇) ပန – ဂစ္ဆန္တိယာ ပန နာဝါယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥဒကုက္ခေပမနတိက္ကမိတွာ ပရိဝတ္တမာနာယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ဧတ္ထ သီမာသောဓနံ နာမ ဂါမသီမာဒီသု ဌိတာနံ ဟတ္ထပါသာနယနာဒိ။ ‘‘နဒိံ ဝိနာသေတွာ တဠာကံ ကရောန္တီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါ’’တိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဒိံ အာဝရိတွာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဆဍ္ဍိတောဒကန္တိ တဠာကရက္ခဏတ္ထံ ဧကမန္တေန ဆဍ္ဍိတမုဒကံ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေတိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနေပိ ဒေဝေ အဝဿန္တေ။ ဥပ္ပတိတွာတိ ဥတ္တရိတွာ။ ဂါမနိဂမသီမံ ဩတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ စတ္တာရော မာသေ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ ပဝတ္တတိ။ ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အဂမနပထေတိ ယတ္ထ တဒဟေဝ ဂန္တွာ ပစ္စာဂန္တုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသေ ပဒေသေ။ အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေသန္တိ မစ္ဆဗန္ဓာနံ။ ဂမနပရိယန္တဿ ¶ ဩရတောတိ ဂမနပရိယန္တဿ ဩရိမဘာဂေ ဒီပကံ ပဗ္ဗတဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သမုဒ္ဒပ္ပဒေသန္တိ ဝုတ္တံ။

သမ္ဘိန္ဒန္တီတိ ယတ္ထ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ နိသီဒိတုံ န သက္ကာ၊ တတ္ထ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတ္တနော သီမာယ ကရောန္တာ သမ္ဘိန္ဒန္တိ၊ စတုန္နမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ပဟောနကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သကလမ္ပိ အန္တောကရောန္တာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ အညမညံ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတမဟာသာခမူလာ၊ ဧတေန အညမညဿ အတိအာသန္နတံ ဒီပေတိ။ သာခါယ သာခံ ဖုသန္တာပိ ဟိ ဒူရဋ္ဌာပိ သိယုံ၊ တတော ဧကံသတော သမ္ဘေဒလက္ခဏံ န ဒဿိတံ သိယာတိ တံ ဒဿေတုံ ဝိဋပဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဧဝဉှိ ဘိက္ခူနံ နိသီဒိတုံ အပ္ပဟောနကဋ္ဌာနံ အတ္တနော သီမာယ အန္တောသီမဋ္ဌံ ကရိတွာ ပုရာဏဝိဟာရံ ကရောန္တာ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တိ နာမ၊ န တတော ပရန္တိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ပေါရာဏကဝိဟာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ အမ္ဗန္တိ အပရေန သမယေန ပုရာဏဝိဟာရပရိက္ခေပါဒီနံ ဝိနဋ္ဌတ္တာ အဇာနန္တာနံ တံ ပုရာဏဝိဟာရသီမာယ နိမိတ္တဘူတံ အမ္ဗံ။ အတ္တနော သီမာယ အန္တောသီမဋ္ဌံ ကရိတွာ ပုရာဏဝိဟာရသီမဋ္ဌံ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ အမ္ဗဇမ္ဗူနံ အန္တရေ ယံ ဌာနံ၊ တံ အတ္တနော သီမာယ ပဝေသေတွာ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရာဏသီမာယ နိမိတ္တဘူတဿ ဂါမဋ္ဌဿ အမ္ဗရုက္ခဿ အန္တောသီမဋ္ဌာယ ဇမ္ဗုယာ သဟ သံသဋ္ဌဝိဋပတ္တေပိ သီမာယ ဗန္ဓနကာလေ ဝိပတ္တိ ဝါ ပစ္ဆာ ဂါမသီမာယ သဟ သမ္ဘေဒေါ ဝါ ကမ္မဝိပတ္တိ ဝါ နာဟောသီတိ မုခတောဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဒေသန္တိ ¶ သင်္ဃဿ နိသီဒနပ္ပဟောနကံ ပဒေသံ။ သီမန္တရိကံ ဌပေတွာတိအာဒိနာ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ ကတွာ ဗဒ္ဓသီမာပိ အညမညံ ဖုသာပေတွာ အဗျဝဓာနေန ဗဒ္ဓသီမာပိ အသီမာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တာပိ သီမန္တရိကာ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သာ ပန ဒုဗ္ဗောဓာတိ အဋ္ဌကထာသု စတုရင်္ဂုလာဒိကာ ဝုတ္တာတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ သီမာနန္တိ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ။ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ နိမိတ္တဿ သီမတော ဗာဟိရတ္တာ ဗန္ဓနကာလေ တာဝ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ န ကေဝလဉ္စ နိမိတ္တကတော ဧဝ သင်္ကရံ ကရောတိ၊ အထ ခေါ သီမန္တရိကာယ ဌိတော အညောပိ ရုက္ခော ကရောတိ ဧဝ၊ တသ္မာ အပ္ပမတ္တိကာယ သီမန္တရိကာယ ဝဍ္ဎနကရုက္ခာဒယော န ဝဋ္ဋန္တိ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ ဥပရိ ဒိဿမာနခန္ဓသာခါဒိပဝေသေသု ဧဝ သင်္ကရဒေါသဿ သဗ္ဗတ္ထ ဒဿိတတ္တာ အဒိဿမာနာနံ မူလာနံ ပဝေသေပိ ဘူမိဂတိကတ္တာ ဒေါသော နတ္ထီတိ သိဇ္ဈတိ။ သစေ ပန မူလာနိပိ ဒိဿမာနာနိ နေဝ ပဝိသန္တိ၊ သင်္ကရောဝ၊ ပဗ္ဗတပါသာဏာ ပန ဒိဿမာနာပိ ဘူမိဂတိကာယေဝ။ ယဒိ ပန ဗန္ဓနကာလေ ဧဝ ဧကော ထူလရုက္ခော ဥဘယမ္ပိ သီမံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ အသီမာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီမသင်္ကရန္တိ သီမသမ္ဘေဒံ။ ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၈) ဝုတ္တံ ‘‘သီမသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ သီမပ္ပဒေသံ ပဝိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဂါမသီမာယပိ သဟ သင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တတ္ထာပိ ဟိ နိမိတ္တေ ဝဍ္ဎိတေ ဂါမသီမဗဒ္ဓသီမာနံ ဂတဋ္ဌာနံ ဒုဗ္ဗိညေယျမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပန အဝတွာ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနမေဝ သင်္ကရဿ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တသမ္ဗန္ဓဒေါသောဝ သင်္ကရသဒ္ဒေန ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ပန နိဒါနဝသေန ‘‘ယေသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာ ပစ္ဆာ သမ္မတာ၊ တေသံ တံ ကမ္မံ အဓမ္မိက’’န္တိအာဒိနာ ပစ္ဆာ သမ္မတာယ အသီမတ္တေ ဝုတ္တေပိ ဒွီသု ဂါမသီမာသု ဌတွာ ဒွီဟိ သင်္ဃေဟိ သမ္ဘေဒံ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝါ ကတွာ သီမန္တရိကံ အဋ္ဌပေတွာ ဝါ ရုက္ခပါရောဟာဒိသမ္ဗန္ဓံ အဝိယောဇေတွာ ဝါ ဧကသ္မိံ ခဏေ ကမ္မဝါစာနိဋ္ဌာပနဝသေန ဧကတော သမ္မတာနံ ဒွိန္နမ္ပိ သီမာနံ အသီမတာ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သာရတ္ထဒီပနိယံ ¶ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၈) ‘‘သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ ဣမိနာ အညမညဿ အာသန္နတံ ဒီပေတိ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ သီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဿာ ပဒေသန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ဘိက္ခူဟိ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ တာဒိသံ ပဒေသံ။ ယတ္ထ ပန ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ တာဒိသံ ပဒေသံ အန္တော ကရိတွာ ဗန္ဓန္တာ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တိ ¶ နာမ။ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ နိမိတ္တဿ သီမတော ဗာဟိရတ္တာ သီမသမ္ဘေဒေါ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ သီမသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ သီမပ္ပဒေသံ ပဝိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န စ ပန တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ သီမာ တတ္တကေန အသီမာ ဟောတိ၊ ဒွေ ပန သီမာ ပစ္ဆာ ဝဍ္ဎိတေန ရုက္ခေန အဇ္ဈောတ္ထဋာ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧကတ္ထ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဣတရံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

သီမာဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

စတုဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

သီမာဗန္ဓနဝိနိစ္ဆယကထာ

ဧဝံ သီမာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ပါဠိယံ သီမကထာယ ဥပေါသထက္ခန္ဓကပရိယာပန္နတ္တာ ဥပေါသထက္ခန္ဓကာနန္တရဉ္စ ပဝါရဏက္ခန္ဓကဿ အာဂတတ္တာ တဒနုက္ကမေန သီမာဝိနိစ္ဆယတော ဥပေါသထပဝါရဏဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုမာရဒ္ဓေပိ သာသနဝုဒ္ဓိကရဏတ္ထံ ဥပသမ္ပဒါဒိဝိနယကမ္မကရဏဋ္ဌာနဘူတံ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာနံ လဇ္ဇိပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘိက္ခူနံ ပညာသတိဝီရိယဇနနတ္ထံ သီမာဗန္ဓနကထာ အမှေဟိ အာရဘီယတေ ¶ ။ တတ္ထ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓကမ္မကရဏဋ္ဌာနဘူတာ သီမာ နာမ ဗဒ္ဓအဗဒ္ဓဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထာပိ ဗဒ္ဓသီမာ ခဏ္ဍသီမာ၊ သမာနသံဝါသကသီမာ၊ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ တိဗ္ဗိဓာ ဟောတိ၊ တထာ အဗဒ္ဓသီမာပိ ဂါမသီမာ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာ၊ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေန ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ –

‘‘ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာ-ဝိပ္ပဝါသာတိ ဘေဒတော၊

ဣတိ ဗဒ္ဓါ တိဓာ ဝုတ္တာ၊ အဗဒ္ဓါပိ တိဓာ မတာ။

‘‘ဂါမတော ဥဒကုက္ခေပါ၊ သတ္တဗ္ဘန္တရတောပိ စ၊

တတ္ထ ဂါမပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဂါမသီမာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဗဒ္ဓသီမံ ဗန္ဓိတုကာမေန အတိခုဒ္ဒိကာ၊ အတိမဟတီ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ၊ ဆာယာနိမိတ္တာ၊ အနိမိတ္တာ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ၊ နဒိယာ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာတိ ဝုတ္တာ ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိ၊ ပရိသသမ္ပတ္တိ၊ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တီတိ ဝုတ္တာယ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တံ ကတွာ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဗ္ဗပစ္ဆိမကိတ္တိတနိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာစရိယေန ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘တတ္ထ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာ နာမာ’’တိ။ ဧတေန ဧတေသု ဧကာဒသသု ဝိပတ္တီသု ဧကာယပိ ယုတ္တာယ၊ တိဝိဓသမ္ပတ္တီသု ဧကာယပိ အယုတ္တာယ၊ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ အသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ သမ္မတာယ စ သတိ သီမာ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမေန ဘိက္ခုနာ သဗ္ဗလက္ခဏပရိပူရတ္ထံ မဟန္တော ဥဿာဟော ကရဏီယော ဟောတိ၊ တသ္မာ သီမာဗန္ဓနကာလေ ¶ တီသု သမ္ပတ္တီသု ပရိသသမ္ပတ္တိသိဒ္ဓိယာ ပဌမံ တာဝ ဂါမသီမာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာဟ ‘‘နနု ဗဒ္ဓသီမာ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ အထ ကသ္မာ ဂါမသီမာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ? ဂါမသီမာယံ ဌတွာ ဗဒ္ဓသီမာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အသမ္မတာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယ အဋ္ဌပိတာယ ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ၊ ယာ တဿ ဝါ ဂါမဿ ဂါမသီမာ၊ နိဂမဿ ဝါ နိဂမသီမာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇)။ ဣဓ ပါဠိယံ သရူပေန အနာဂတမ္ပိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ‘‘ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နဂရသီမာပိ ဂဟိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယသ္မိံ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ယံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ၊ တဿ ဂါမဿ ပရိစ္ဆေဒေါ ဂါမသီမာ နာမ။ ယံ နိဂမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ၊ တဿ နိဂမဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နိဂမသီမာ နာမ။ ယံ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ၊ တဿ နဂရဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နဂရသီမာ နာမ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဂါမသီမာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေသံ ဘိက္ခူနံ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ဧကတော ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏာရဟာ ဟောန္တိ၊ ဤဒိသေယေဝ စ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုမရဟတိ၊ န ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မာနရဟေ ပဒေသေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထ ‘‘ယတ္တကေ ပဒေသေ တဿ တဿ ဂါမဿ ဂါမဘောဇကာ ဗလိံ လဘန္တိ၊ သော ပဒေသော အပ္ပော ဝါ ဟောတု မဟန္တော ဝါ၊ ဂါမသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝစနတော ဂါမာဒိဘောဇကာနံ ¶ ဗလိလဘနဋ္ဌာနံ ဂါမသီမာ ဟောတိ၊ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ဗလိံ အလဘန္တောပိ ရာဇပဏ္ဏေ အာရောပိတပဒေသေ တဿ ဂါမဿ ဂါမသီမာယေဝ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၇) ‘‘ဗလိံ လဘန္တီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘အယံ ဂါမော ဧတ္တကော ¶ ကရီသဘာဂေါ’တိအာဒိနာ ပန ရာဇပဏ္ဏေသု အာရောပိတေသု ဘူမိဘာဂေသု ယသ္မိံ ယသ္မိံ တဠာကမာတိကာသုသာနပဗ္ဗတာဒိကေ ပဒေသေ ဗလိံ န ဂဏှန္တိ၊ သောပိ ဂါမသီမာ ဧဝ။ ရာဇာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နဘူမိဘာဂေါ ဟိ သဗ္ဗောဝ ဌပေတွာ နဒီလောဏိဇာတဿရေ ဂါမသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ အယံ ပကတိဂါမသီမာ နာမ။ ‘‘ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမက္ခေတ္တေ ဧကံ ပဒေသံ၊ ‘အယံ ဝိသုံဂါမော ဟောတူ’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၊ သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဝစနတော ရာဇာ ‘‘ပကတိဂါမက္ခေတ္တေယေဝ ပကတိဂါမတော ဝိသုံ ပကတိဂါမေန အသမ္မိဿော ဂါမော ဟောတူ’’တိ ယံ ပဒေသံ ဒေတိ၊ သော ပဒေသော ဝိသုံဂါမသီမာ နာမ။ ဣတိ ပကတိဂါမသီမာ စ ရာဇူနံ ဣစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တာ ဝိသုံဂါမသီမာ စ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ သဗ္ဗကမ္မာရဟာ၊ တသ္မာ အဘိနဝဗဒ္ဓသီမံ ဗန္ဓိတုကာမေဟိ ပကတိဂါမသီမံ ဝါ ဝိသုံဂါမသီမံ ဝါ သောဓေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တသ္မာ သာ စ ဣတရာ စ ပကတိဂါမနဂရနိဂမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာယေဝ ဟောန္တီ’’တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၇) ‘‘တတ္ထ ဟိ သာ စ ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ သမုပ္ပန္နာ အဘိနဝါ စ ဣတရာ စ အပရိဝတ္တာ ပကတိဂါမသီမာ၊ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာယံ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေတာပိ သဗ္ဗကမ္မာရဟတာသဒိသေန ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ၊ သာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ကေစိ ပန အာစရိယာ ‘‘မယံ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ၊ တသ္မာ ဧတ္တကော ဘူမိပရိစ္ဆေဒေါ ဝိသုံ ခေတ္တံ ဟောတူ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ တေန ဩကာသေ ကတေ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ ဝိသုံဂါမက္ခေတ္တံ ဟောတီ’’တိ မနသိ ကတွာ တတြဋ္ဌေယေဝ ဘိက္ခူ ¶ စ ဟတ္ထပါသာနယနာဒိနာ သောဓေတွာ သီမာသမူဟနသီမာဗန္ဓနာဒီနိ ကရောန္တိ၊ တံ ကရဏံ ‘‘အယံ ဝိသုံဂါမော ဟောတူတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနေန၊ ‘‘သာ စ ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ သမုပ္ပန္နာ အဘိနဝါ စာ’’တိ အာဂတေန ဝိမတိဝိနောဒနီဋီကာဝစနေန စ သမေန္တံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ ကထံ? အဋ္ဌကထာဝစနေ တာဝ ‘‘အယံ ဝိသုံဂါမော ဟောတူ’’တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ ပုရိမဂါမောယေဝ ဂါမော ဟောတု၊ အထ ခေါ ဣဒါနိ ပရိစ္ဆိန္နပဒေသောပိ ဝိသုံယေဝ ဂါမော ဟောတူတိ ဧကံယေဝ ဂါမက္ခေတ္တံ ဒွေ ¶ ဂါမေ ကရောတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ရာဇာ ကဿစိ ဒေတီ’’တိ ဣမိနာ ဂါမဘောဇကဿ ဒိန္နဘာဝံ ပကာသေတိ၊ ဣဓ ပန နေဝ ဒွေ ဂါမေ ကရောတိ၊ န စ ဂါမဘောဇကဿ ဒေတိ၊ ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ယာဝကာလိကဝသေနေဝ ဩကာသံ ကရောတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌကထာဝစနေနပိ သမေန္တံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ ဝိမတိဝိနောဒနီဋီကာဝစနေနပိ ‘‘ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ’’တိ ဣမိနာ အဂါမဘူတံ ခေတ္တံ ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ ဂါမော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အဘိနဝါ စာ’’တိ ဣမိနာ ပုရာဏဂါမသီမာ စ အဘိနဝဂါမသီမာ စာတိ ပုရိမဂါမေန အမိဿံ ဝိသုံဂါမလက္ခဏံ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ ခေတ္တဿ ဝိသုံဂါမဘူတဘာဝေါ စ အဘိနဝဘာဝေန ဝိသုံဂါမလက္ခဏဉ္စ န ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဋီကာဝစနေနပိ သမေန္တံ ဝိယ န ဒိဿတိ။

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာယဉ္စ ‘‘ဂါမပရိစ္ဆေဒေါတိ သဗ္ဗဒိသာသု သမ္မာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘ဣမဿ ပဒေသဿ ဧတ္တကော ကရော’တိ ဧဝံ ကရေန နိယမိတော ဂါမပ္ပဒေသော’’တိ ဧဝံ အာယဝသေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ ဝုတ္တံ၊ န အနုမတိကရဏမတ္တေန၊ တသ္မာ ဝိသုံဂါမလက္ခဏံ အပ္ပတ္တတာယ ပကတိဂါမေန သင်္ကရော ဟောတိ၊ န တတ္ထ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မံ ကာတုမရဟတိ၊ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏာရဟပဒေသေယေဝ ¶ သီမာသမူဟနနသီမာဗန္ဓနကမ္မမ္ပိ ကရဏာရဟံ ဟောတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မတ္တာ တေသံ ကမ္မာနံ၊ တသ္မာ တေသံ အာစရိယာနံ တံ ကရဏံ အညေ အာစရိယာ န ဣစ္ဆန္တိ။ အညေ ပန အာစရိယာ ‘‘တံ ပရိစ္ဆိန္နပ္ပဒေသံ ‘ဝိသုံဂါမော ဟောတူ’တိ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၊ ဂါမဘောဇကော စ တတော ဗလိံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တဒါ ဝိသုံဂါမော ဟောတိ၊ န တတော ပုဗ္ဗေ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသံ တံ ဝစနံ ‘‘ဧဝံ ကရေန နိယမိတော ပဒေသော’’တိ ဝိနိစ္ဆယဋီကာဝစနဉ္စ ‘‘ဂါမာဒီနံ ကရဂ္ဂါဟပရိစ္ဆိန္နော သမန္တတော ပဒေသော ဂါမသီမာ’’တိ သီမာလင်္ကာရဂဏ္ဌိဝစနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာ၊ တေသု ပန ‘‘ဣမဿ ပဒေသဿ ဧတ္တကော ကရော’’တိ ဧဝံ ကရပရိစ္ဆိန္ဒနံ ဝုတ္တံ၊ န ဂါမဘောဇကဿ ဗလိဂ္ဂဟဏံ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ရာဇာ ကဿစိ ဒေတီ’’တိ ဒါနမေဝ ဝဒတိ၊ န ‘‘ဂါမဘောဇကော စ ဗလိံ ဂဏှာတီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ တသ္မာ တမ္ပိ ဝစနံ အညေ ပဏ္ဍိတာ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ပထဝိဿရော ရာဇာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ ဧတ္တကကရီသမတ္တော ပဒေသော ပုရိမဂါမတော ဝိသုံဂါမော ဟောတူ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ သော ပဒေသော ဗလိံ ပဋိဂ္ဂဟိတော ဝါ ဟောတု အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတော ဝါ၊ ဝိသုံဂါမော နာမ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ ပကတိဂါမလက္ခဏဉ္စ ဝိသုံဂါမလက္ခဏဉ္စ တထတော ဉတွာ ဗဒ္ဓသီမံ ဗန္ဓိတုကာမော ယဒိ ပကတိဂါမသီမာ နာတိဝိတ္ထာရာ ဟောတိ သုခရက္ခိတာ၊ တမေဝ ပကတိဂါမသီမံ သုဋ္ဌု ရက္ခာပေတွာ ¶ သုဋ္ဌု သောဓေတွာ သီမာသမူဟနနသီမာသမ္မုတိကမ္မာနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ ပန ပကတိဂါမသီမာ အတိဝိတ္ထာရာ ဟောတိ၊ နိဂမသီမာ၊ နဂရသီမာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နဋ္ဌာနသဉ္စရဏဋ္ဌာနတ္တာ သောဓေတုံ ဝါ ရက္ခိတုံ ဝါ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ပထဝိဿရရာဇူဟိ ပရိစ္ဆိန္နာယ ဝိသုံဂါမသီမာယ သုဋ္ဌု သောဓေတွာ သုရက္ခိတံ ကတွာ သီမာသမူဟနနသီမာသမ္မုတိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ကထံ ပန သုဋ္ဌု သောဓနဉ္စ ¶ သုဋ္ဌု ရက္ခဏဉ္စ ကာတဗ္ဗံ? သီမံ ဗန္ဓိတုကာမေန ဟိ သာမန္တဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ တဿ တဿ ဝိဟာရဿ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ သီမန္တရိကံ၊ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနံ နိဿဉ္စာရသမယေ သစေ ဧကသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ၊ ယေ တတ္ထ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသု ဘိက္ခူနံ ‘‘မယံ အဇ္ဇ သီမံ ဗန္ဓိဿာမ၊ တုမှေ သကသကသီမာယ ပရိစ္ဆေဒတော မာ နိက္ခမထာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗံ။ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသု ဘိက္ခူ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတေတဗ္ဗာ၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟရာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ပန ဘိက္ခူသု ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒေ အာဟဋေ တေသု တေသု မဂ္ဂေသု စ နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု စ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ သီဃံ သီဃံ ဟတ္ထပါသာနယနတ္ထဉ္စ ဗဟိသီမကရဏတ္ထဉ္စ အာရာမိကေ စေဝ သမဏုဒ္ဒေသေ စ ဌပေတွာ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါ ကတွာ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာတိ။

နနု စ ဣဒံ သောဓနံ ရက္ခဏဉ္စ သီမာသမ္မုတိကာလေယေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ဣဓ သီမာသမူဟနနေ ဝုတ္တန္တိ? ဣမဿပိ သီမာသမူဟနနကမ္မဿ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မတ္တာ ပရိသသမ္ပတ္တိဇနနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဣဒံ သီမာသမူဟနနကမ္မံ နာမ ယဒိ ပေါရာဏာ ဗဒ္ဓသီမာ အတ္ထိ၊ တဒဋ္ဌကသင်္ဃေ ဟတ္ထပါသဂတေ အညေသု ဘိက္ခူသု ဂါမသီမံ ပဝိဋ္ဌေသုပိ ကမ္မဘေဒေါ နတ္ထိ။ ယဒိ ပေါရာဏာ ဗဒ္ဓသီမာ နတ္ထိ၊ ဧဝမ္ပိ သတိ ကေဝလံ ဂါမသီမာဘူတတ္တာ သီမာသမူဟနနကမ္မေ အသမ္ပဇ္ဇန္တေပိ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အထ ကသ္မာ သောဓနာ ဝုတ္တာတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ သမူဟနိတဗ္ဗာ ပေါရာဏသီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ။ သစေ ဟိ မဟတိယာ ပေါရာဏဗဒ္ဓသီမာယ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ သီမံ သမူဟနိဿာမာတိ သင်္ဃေ သန္နိပတိတေ တဿာယေဝ သီမာယ အညသ္မိံ ပဒေသေ ဘိက္ခုမှိ ပဝိဋ္ဌေ အဇာနန္တဿပိ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ မဟုဿာဟေန သောဓေတဗ္ဗာဝါတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂါမသီမသောဓနံ ‘‘ပရိသသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ၊ တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ’’တိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) အာဂတတ္တာ ပရိသသမ္ပတ္တိကာရဏံ ¶ ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ တတော ‘‘သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ ဒွီဟိ ဝိပတ္တိဒေါသေဟိ မုစ္စနတ္ထံ သီမသမူဟနနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

သီမာယ အသမူဟတာယ သတိ ကထံ ဝိပတ္တိဒွယံ အာပဇ္ဇေယျာတိ၊ တထာ သောဓိတာယပိ ဂါမသီမာယ။ ယဒိ ပေါရာဏဗဒ္ဓသီမာ ဝိဇ္ဇမာနာ ဘဝေယျ၊ တဿာ ဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ အဇာနန္တာ နဝံ ဗဒ္ဓသီမံ ဗန္ဓေယျုံ။ ပေါရာဏသီမာယ ဟိ နိမိတ္တံ အန္တော ကတွာ တဿ သမီပေ ပေါရာဏသီမာယ အန္တော ဌိတံ အညံ နိမိတ္တံ ကတွာ နဝံ ဗဒ္ဓသီမံ ဗန္ဓေယျုံ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗူ စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ၊ တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗူ။ ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တော ကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ အမ္ဗံ အန္တော ကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ၊ သီမာယ သီမာ သမ္ဘိန္နာ နာမ ဟောတီ’’တိ။ ပေါရာဏသီမာယ စ ဧကဒေသံ ဝါ သကလပေါရာဏသီမံ ဝါ အန္တော ကရိတွာ နဝံ သီမံ ဗန္ဓေယျုံ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ ¶ ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တော ကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နန္တိ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတီ’’တိ။

ယသ္မိံ ပဒေသေ စတ္တာရော ဘိက္ခူ နိသီဒိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တတ္ထ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အညေသံ ပေါရာဏဗဒ္ဓသီမပ္ပဒေသံ အတ္တနော သီမာယ အန္တော ကရောန္တော သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတိ နာမ။ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ နိသီဒိတုံ ပဟောနကဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သကလမ္ပိ အညေသံ ပေါရာဏဗဒ္ဓသီမာပဒေသံ အတ္တနော သီမာယ အန္တော ကရောန္တော သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကင်္ခါဝိတရဏိယာ လီနတ္ထပကာသနိယံ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘တဿာ ပဒေသန္တိ တဿာ ဧကဒေသံ၊ ယတ္ထ ဌတွာ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ တာဒိသံ ဧကဒေသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ပန ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ တာဒိသံ ¶ ပဒေသံ အန္တော ကရိတွာ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တိ နာမ၊ န တု အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၈) ‘‘ယတ္ထ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ နိသီဒိတုံ န သက္ကာ၊ တတ္တကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတ္တနော သီမာယ ကရောန္တာ သမ္ဘိန္ဒန္တိ၊ စတုန္နမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ပဟောနကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သကလမ္ပိ အန္တော ကရောန္တာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တသ္မိံ ဂါမသီမပရိစ္ဆေဒေ ပေါရာဏကသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယ ဝိပတ္တိဒွယမောစနတ္ထံ သီမာသမူဟနနကမ္မံ သာတ္ထကံ၊ အဝိဇ္ဇမာနာယ ကထံ သာတ္ထကံ ဘဝေယျာတိ သင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ¶ သီမာသမူဟနနကမ္မံ အကတွာ အဘိနဝသီမာယ ဗဇ္ဈမာနာယ သင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇ္ဇတနာ ဂဏနပထံ ဝီတိက္ကန္တာ ဘိက္ခူ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မကရဏတ္ထံ တသ္မိံ တသ္မိံ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓန္တိ။ သာ သီမာ ဧတ္ထ အတ္ထိ၊ ဧတ္ထ နတ္ထီတိ န သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ တသ္မာ ‘‘အမှာကံ သီမာဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ပေါရာဏကသီမာ ဘဝေယျ နု ခေါ’’တိ သင်္ကာ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတိ သာ အဘိနဝသီမာ စ အာသင်္ကနီယာ ဟောတီတိ သီမာယံ ကတံ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မမ္ပိ အာသင်္ကနီယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ အဘိနဝသီမံ ဗန္ဓိတုကာမေဟိ ယတိပုင်္ဂဝေဟိ အဝဿံ သီမာသမူဟနနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ သမူဟနန္တေဟိ ပန ‘‘သီမံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမူဟနန္တေန ပဌမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမူဟန္တဗ္ဗော၊ ပစ္ဆာ သီမာ သမူဟန္တဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄) ဝစနတော ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ။ တသ္မိံ သမူဟနနကာလေ စ ‘‘ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာ၊ တထာ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာပိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ပန ဌိတေန ခဏ္ဍသီမာဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ တထာ ဣတရာယ ဌိတေန ဣတရာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) ဝစနတော ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာဝ ခဏ္ဍသီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ မဟာသီမာယမေဝ ဌတွာ မဟာသီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ အညိဿာ သီမာယ ဌတွာ အညာ သီမာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ မဟာသီမံ ဝဒတိ တတ္ထေဝ ယေဘုယျေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသနတော။

‘‘တတ္ထ သစေ ခဏ္ဍသီမဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသီမဉ္စ ဇာနန္တိ၊ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန အဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံယေဝ ဇာနန္တာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဥပေါသထာဂါရာဒီသု နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာ ¶ အပ္ပေဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန ¶ န သက္ခိဿန္တေဝ။ သစေ ဗန္ဓေယျုံ၊ သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာ ဝိဟာရံ အဝိဟာရံ ကရေယျုံ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဥဘောပိ န ဇာနန္တိ၊ တေနေဝ သမူဟနိတုံ န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တိ။ အယဉှိ သီမာ နာမ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အသီမာ ဟောတိ သာသနန္တရဓာနေန ဝါ၊ န စ သက္ကာ သီမံ အဇာနန္တေဟိ ကမ္မဝါစာ ကာတုံ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ သာဓုကံ ပန ဉတွာယေဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ စ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ စာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) ဝစနတော ‘‘ဣဒါနိ သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ပရိစ္ဆိန္နာယ ဂါမသီမာယ အန္တော ခဏ္ဍသီမမဟာသီမာနံ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ တာသံ သီမာနံ ပရိစ္ဆေဒဉ္စ န ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ အဇာနန္တာ ဘိက္ခူ တာ ပေါရာဏသီမာယော သမူဟနိတုံ န သက္ကုဏေယျုံ၊ ပေါရာဏသီမံ သမူဟနိတုံ အသက္ကောန္တာ စ ကထံ အဘိနဝသီမံ ဗန္ဓိတုံ သက္ကုဏိဿန္တီတိ ပရမ္ပရေဟိ အာစရိယေဟိ သမ္မာ ဝိနိစ္ဆိတံ အနုလောမနယံ နိဿာယ မဟန္တံ ဥဿာဟံ ကရိတွာ အင်္ဂံ အပရိဟာပေတွာ သမ္မာ ဝိဟိတနယေန ပေါရာဏသီမံ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ။

ကထံ? တသ္မိံ သီမာသမူဟနနကာလေ ယဒိ ပကတိဂါမသီမာယံ အာရဒ္ဓံ၊ တံ ပကတိဂါမပရိစ္ဆေဒံ၊ ယဒိ ဝိသုံဂါမသီမာယံ အာရဒ္ဓံ၊ တံ ဝိသုံဂါမပရိစ္ဆေဒံ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အပ္ပဝိသနတ္ထာယ သမန္တတော သုသံဝိဟိတာရက္ခံ ကာရာပေတွာ ကမ္မဝါစံ သာဝေတုံ သမတ္ထေန ဗျတ္တိဗလသမ္ပန္နေန ဝိနယဓရေန သဟ သမာနသံဝါသကေ လဇ္ဇိပေသလေ ဣမဿ ကမ္မဿ စတုဝဂ္ဂကရဏီယတ္တာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တေ ဘိက္ခူနံ ပကတတ္တဘာဝဿ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ ဝါ တတော အဓိကပ္ပမာဏေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဣဒါနိ ဗန္ဓိတဗ္ဗာယ သီမာယ နိမိတ္တာနံ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ စ အန္တော စ သဗ္ဗတ္ထ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတမတ္တေ ပဒေသေ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပ္ပမာဏေ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဌာနေ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ¶ တိဋ္ဌန္တာ၊ နိသီဒန္တာ ဝါ ဟုတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမူဟနနကမ္မဝါစံ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမာသမူဟနနကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ သီမာယ သမုဂ္ဃာတေ ကတေ ပေါရာဏသီမာသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပစ္ဆိမန္တေန ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ နိသီဒနာရဟတ္တာ သီမာယ မဉ္စပ္ပမာဏေ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဌာနေ တိဋ္ဌန္တာ ဘိက္ခူ အဝဿံ တာသု သီမာသု တိဋ္ဌန္တာ ဘဝေယျုံ၊ တသ္မာ သီမဋ္ဌာ ဟုတွာ သီမာသမူဟနနကမ္မဝါစံ ဝတွာ တာ သီမာ သမူဟနေယျုံ။ တတော ပေါရာဏဗဒ္ဓသီမာနံ သမူဟတတ္တာ ဂါမသီမာယေဝ အဝသိဋ္ဌာ ဘဝေယျာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ‘‘ကေစိ ပန ဤဒိသေသု ဝိဟာရေသု ဆပဉ္စမတ္တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဝိဟာရကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတေ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပ္ပမာဏေ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဩကာသေ နိရန္တရံ ဌတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမံ ¶ ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမဉ္စ သမူဟနနဝသေန သီမာယ သမုဂ္ဃာတေ ကတေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ခဏ္ဍသီမာယ မဟာသီမာယ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေ သတိပိ အဝဿံ ဧကသ္မိံ မဉ္စဋ္ဌာနေ တာသံ မဇ္ဈဂတာ တေ ဘိက္ခူ တာ သမူဟနေယျုံ၊ တတော ဂါမသီမာ ဧဝ အဝသိဿေယျာ’’တိ။

‘‘သာဓုကံ ပန ဉတွာယေဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ စေဝ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ စာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) ဝစနတော သီမံ ဇာနန္တာယေဝ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ ကထံ အဇာနန္တာတိ။ ဣမသ္မိံ သီမာသမူဟနနာဓိကာရေ သီမံ ဝါ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ဇာနနဘာဝေါ အင်္ဂံ န ဟောတိ၊ အန္တောသီမာယံ ဌိတဘာဝေါ၊ ‘‘သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ကမ္မဝါစာကရဏန္တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ အင်္ဂံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣမိနာ အင်္ဂဒွယေန သမ္ပန္နေ သတိ ဣမံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုံ သက္ကောန္တီတိ။ ဣမိနာ အင်္ဂဒွယေန သမ္ပန္နေ သတိ သီမံ အဇာနန္တာနံ သမူဟနိတုံ သမတ္ထဘာဝေါ ကထံ ဝိညာတဗ္ဗောတိ? အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ ¶ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’’တိ ဧဝံ မဟာသီမာယ ပရိစ္ဆေဒံ အဇာနနဋ္ဌာနေပိ သမူဟနနဿ ဝုတ္တတ္တာ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ‘‘န ဟေတ္ထ သီမာယ၊ တပ္ပရိစ္ဆေဒဿ ဝါ ဇာနနံ အင်္ဂံ၊ သီမာယ ပန အန္တောဌာနံ၊ ‘သမူဟနိဿာမာ’တိ ကမ္မဝါစာကရဏဉ္စ အင်္ဂံ။ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) ‘ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’တိ ဧဝံ မဟာသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဿ အဇာနနေပိ သမူဟနနဿ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပေါရာဏဗဒ္ဓသီမာနံ သမူဟတတ္တာ ဂါမသီမာယေဝ အဝသိဋ္ဌာ ဘဝေယျာတိ တသ္မိံ အဝသိဋ္ဌာယ တတော ပရံ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ။ ဂါမသီမာယ အဝသိဋ္ဌာယ သတိ တံ ဂါမသီမံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန သောဓနံ ရက္ခဏဉ္စ ကတွာ တိဿံ ဂါမသီမာယံ ခဏ္ဍသီမံ မဟာသီမဉ္စ ယထာရုစိ ဗန္ဓိတုံ လဘတိ၊ သီမံ အဗန္ဓိတွာဝ ကေဝလာယ ဂါမသီမာယ ဥပသမ္ပဒါဒိသင်္ဃကမ္မဉ္စ ကာတုမ္ပိ လဘတိ။

ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) – ‘‘ဂါမသီမာယ ဧဝ စ အဝသိဋ္ဌာယ တတ္ထ ယထာရုစိ ဒုဝိဓမ္ပိ သီမံ ဗန္ဓိတုဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တသ္မာ ယဒိ သဋ္ဌိဟတ္ထာယာမံ စတ္တာလီသဟတ္ထဝိတ္ထာရံ ခဏ္ဍသီမမေဝ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ဧတ္တကေ ပဒေသေ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဂဏှန္တော ပမာဏယုတ္တကော မဉ္စောတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမပ္ပမာဏယုတ္တော မဉ္စော။ သော ဟိ ပကတိဝိဒတ္ထိယာ နဝဝိဒတ္ထိကော၊ အဋ္ဌဝိဒတ္ထိကော ဝါ ဟောတိ။ တတော ခုဒ္ဒကော မဉ္စော သီသုပဓာနံ ဌပေတွာ ပါဒံ ပသာရေတွာ ¶ နိပဇ္ဇိတုံ နပ္ပဟောတီတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမမဉ္စဿ အာယာမပ္ပမာဏဿ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ တတော အဓိကာယာမောပိ ဟောတိယေဝ။ မဉ္စဿ ဝိတ္ထာရော ပန အာယာမဿ ဥပဍ္ဎော ဟောတိ၊ တသ္မာ မဉ္စပ္ပမာဏဋ္ဌာနံ အာယာမတော ပဉ္စဟတ္ထံ၊ ဝိတ္ထာရတော ပဉ္စဝိဒတ္ထိကန္တိ ဂဟေတွာ တေန ¶ ပမာဏေန ဂဏှန္တော သဋ္ဌိဟတ္ထာယာမံ သီမဋ္ဌာနံ စတုဝီသတိမဉ္စကံ ဟောတိ၊ စတ္တာလီသဟတ္ထဝိတ္ထာရံ အဋ္ဌမဉ္စကံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂဏှန္တော ဒက္ခိဏုတ္တရာယာမော မဉ္စော ဟောတိ၊ သဋ္ဌိဟတ္ထာယာမံ သီမဋ္ဌာနံ ဒွါဒသမဉ္စကံ ဟောတိ၊ စတ္တာလီသဟတ္ထဝိတ္ထာရံ သောဠသမဉ္စကံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂဏှန္တော ပါစီနပစ္ဆိမာယာမော မဉ္စော ဟောတိ။ ဒုဝိဓေပိ အာယာမံ ဝိတ္ထာရေန ဂုဏိတံ ကရောန္တော သကလံ အန္တောသီမဋ္ဌာနံ ဒွါနဟုတ္တရသတမဉ္စကံ ဟောတိ၊ ဗဟိသီမဋ္ဌာနမ္ပိ သမန္တတော ဧကမဉ္စကံ ဝါ ဒွိတိမဉ္စကံ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေန သဟ ဂဏနံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ပန ‘‘သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန မဟာသီမာဗန္ဓနကာလေ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ ဗဟိဥပစာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာ။ ခဏ္ဍသီမာယပိ ဒူရတော သမူဟနနေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ဒုက္ကရတ္တာ ပန ကာရကာနံ ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကလျာဏိယံ နာမ သီမာယံ ပန အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ပဉ္စဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဌာနံ ဧကကောဋ္ဌာသံ ကတွာ သမူဟနတိ။ တမ္ပိ ပစ္ဆိမမဉ္စပ္ပမာဏတော အဓိကမေဝါတိ ကတွာ ကတံ။ ဣဒါနိ အမှေတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ ပန ပကရဏနယေန သံသန္ဒနတ္တာ ယုတ္တတရန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သမူဟနနာကာရော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဣဒါနိ ဗန္ဓိတဗ္ဗာယ သီမာယ နိမိတ္တာနံ အန္တော စ ဗဟိ စ ယထာဝုတ္တနယေန သမူဟနိတဗ္ဗသီမဋ္ဌာနံ အာဒါသတလံ ဝိယ သမံ သုဒ္ဓံ ဝိမလံ ကတွာ ယထာဝုတ္တမဉ္စပ္ပမာဏံ မဉ္စပ္ပမာဏံ ဌာနံ အဋ္ဌပဒကလေခံ ဝိယ ရဇ္ဇုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ လေခံ ကာရာပေတွာ လေခါနုသာရေန တမ္ဗမတ္တိကစုဏ္ဏေန ဝါ သေတမတ္တိကစုဏ္ဏေန ဝါ ဝဏ္ဏဝိသေသံ ကာရာပေတွာ ပန္တိ ပန္တိ ကောဋ္ဌာသံ ကောဋ္ဌာသံ ကာရာပေတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန အာရက္ခံ သောဓနဉ္စ ကာရာပေတွာ ‘‘ဣဒါနိ သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ စတ္တာရော ¶ ဝါ တဒုတ္တရိ ဝါ သမာနသံဝါသကဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ပဌမပန္တိယံ ပဌမကောဋ္ဌာသေ မဉ္စဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမူဟနနကမ္မဝါစံ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမာသမူဟနနကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ တသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေယေဝ အညမညဿ ဌိတဋ္ဌာနံ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဝါ သတ္တက္ခတ္တုံ ဝါ သမူဟနိတွာ တတော နိက္ခမိတွာ ပဌမပန္တိယံယေဝ ဒုတိယကောဋ္ဌာသေ ဌတွာ တထေဝ ကတွာ တတော ပဌမပန္တိယံယေဝ အနုလောမနယေန ယာဝ အန္တိမကောဋ္ဌာသာ ဧကေကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ တထေဝ ကတွာ ပဌမပန္တိယာ ပရိက္ခီဏာယ ဒုတိယပန္တိယာ အန္တိမကောဋ္ဌာသေ ဌတွာ တထေဝ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယပန္တိယံယေဝ ပဋိလောမနယေန ယာဝ အာဒိကောဋ္ဌာသာ ¶ တထေဝ ကတွာ ဧဝံ တတိယပန္တိအာဒီသုပိ ဧကဒါ အနုလောမတော ဧကဒါ ပဋိလောမတော ဂန္တွာ သဗ္ဗာသု ပန္တီသု သဗ္ဗသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ပရိက္ခီဏေ ဣဒံ သီမာသမူဟနနကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘စတ္တာရော တဒုတ္တရိ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပန ဣမဿ ကမ္မဿ စတုဝဂ္ဂကရဏီယတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ပန ဘိက္ခူနံ ပကတတ္တဘာဝဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ လဇ္ဇီပေသလဘိက္ခူနဉ္စ ဒုလ္လဘတ္တာ ‘‘ဆပဉ္စမတ္တေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကလျာဏီသီမာယံ ပန သီဟဠဒီပတော အဘိနဝသိက္ခံ ဂဟေတွာ နိဝတ္တန္တေဟိ ဂရဟဝိဝါဒမတ္တမ္ပိ အလဘန္တေဟိ ဓမ္မစေတိယရညာ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတန္တိ ပါသာဏလေခါယံ အာဂတံ။ ရတနပူရနဂရေ ပန သိရီသုဓမ္မရာဇာဓိပတိနာမကဿ စူဠအဂ္ဂရာဇိနော ကာလေ မဟာသီဟဠပ္ပတ္တောတိ ဝိဿုတော သိရီသဒ္ဓမ္မကိတ္တိနာမကော မဟာထေရဝရော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနဿ အဝိဒူရေ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ သီမံ ဗန္ဓန္တော အတ္တနော နိဿိတကေ အဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ ¶ အဘိရုစိတေ လဇ္ဇိပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတေ အညေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ အတ္တစတုတ္ထောဝ ဟုတွာ ကမ္မံ ကရောတီတိ ဝဒန္တိ။ တံ ဣမဿ ကမ္မဿ စတုဝဂ္ဂကရဏီယတ္တာ တေသဉ္စ ထေရာနံ ပကတတ္တဘာဝေ နိရာသင်္ကတ္တာ ကတံ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဘိက္ခူနံ ပကတတ္တဘာဝဿ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ စတုဝဂ္ဂကရဏီယကမ္မဿ အတိရေကစတုဝဂ္ဂေန ကရဏေ ဒေါသာဘာဝတော အတိရေကဘိက္ခူဟိ ကတဘာဝေါ ပသတ္ထတရော ဟောတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဝိမတိဝိနောဒနီနာမိကာယံ ဝိနယဋီကာယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ‘‘ဆပဉ္စမတ္တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကလျာဏီသီမာယဉ္စ စုဒ္ဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ နိဋ္ဌိတေပိ ပန သီမာသမူဟနနကမ္မေ နာနာဝါဒါနံ နာနာစရိယာနံ နာနာနိကာယာနံ နာနာဒေသဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာရာဓနတ္ထံ ဂရဟဝိဝါဒမောစနတ္ထဉ္စ ပုနပ္ပုနံ တေဟိပိ ဘိက္ခူဟိ တထေဝ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂-၄၈၃၊ ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၁) ‘‘ပုနပ္ပုနံ ပန ကာတဗ္ဗံ။ တဉှိ ကုပ္ပဿ ကမ္မဿ ကမ္မံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အကုပ္ပဿ ထိရကမ္မဘာဝါယ ဟောတီ’’တိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဟံသာဝတီနဂရေ အနေကပဏ္ဍရဟတ္ထိသာမိမဟာဓမ္မရာဇာ သဟပုညကမ္မဘူတတော မဟာစေတိယတော စတူသု ဒိသာသု သီမာသမူဟနနကာလေ ရာမညဒေသဝါသီဟိ မဟာထေရေဟိ စ မရမ္မဒေသဝါသီဟိ မဟာထေရေဟိ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ကာရာပေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယဒိ ပန မဟာသီမံ ဗန္ဓိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ဥသဘမတ္တံ ဝါ ဒွိဥသဘမတ္တံ ဝါ တဒုတ္တရိ ဝါ ပဒေသံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတ္တကေ ဌာနေ ဝိဟာရံ ကရိဿာမာ’’တိ ပရိက္ခေပံ ကာရာပေတွာ တဿ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ ¶ အန္တော စ သဗ္ဗတ္ထ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတဋ္ဌာနေ မဉ္စပ္ပမာဏေ မဉ္စပ္ပမာဏေ ¶ ဩကာသေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပန္တိကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ကမ္မပ္ပတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ နိရန္တရံ ဌတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမာ တတော သမာနသံဝါသကသီမာ စ သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သီမာယ သမုဂ္ဃာတေ ကတေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ခဏ္ဍသီမာယ မဟာသီမာယ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေ သတိ အဝဿံ ဧကသ္မိံ မဉ္စဋ္ဌာနေ တာသံ မဇ္ဈဂတာ တေ ဘိက္ခူ တာ သမူဟနေယျုံ၊ တတော ဂါမသီမာ ဧဝ အဝသိဿေယျ၊ တဿံ ဂါမသီမာယံ ခဏ္ဍသီမာမဟာသီမာဝသေန ဒုဝိဓာ သီမာ ယထာရုစိ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဗန္ဓနာကာရံ ပန ဥပရိ ဝက္ခာမ။

ကသ္မာ ပန နိမိတ္တာနံ ဗဟိပိ သီမာသမူဟနနံ ကတံ၊ နနု နိမိတ္တာနံ အန္တောယေဝ အဘိနဝသီမာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ တတ္ထေဝ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဝိမောစနတ္ထံ ပေါရာဏကသီမာယ သမူဟနနံ ကာတဗ္ဗန္တိ? သစ္စံ၊ ဒုဝိညေယျတ္တာ ပန ဧဝံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုဝိညေယျော ဟိ ပေါရာဏကသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနဘာဝေါ၊ တသ္မာ ယဒိ နိမိတ္တာနံ အန္တောယေဝ သီမာသမူဟနနံ ကရေယျ၊ တတော ဗဟိ ပေါရာဏကသီမာ တိဋ္ဌေယျ၊ တတော အပ္ပမတ္တကံ ဌာနံ အန္တော ပဝိသေယျ၊ တံ ဌာနံ ကမ္မဝါစာပါဌကေန သဟ သီမာသမူဟနနကာရကသင်္ဃဿ ပတိဋ္ဌဟနပ္ပဟောနကံ န ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သန္တေ သာ ပေါရာဏကသီမာ အသမူဟတာဝ ဘဝေယျ။ တံ သမူဟတသညာယ သီမာသမ္မန္နနကာလေ အန္တောနိမိတ္တဋ္ဌာနံ သမ္မန္နေယျုံ၊ တံ အသမူဟတပေါရာဏသီမာကောဋိပဝိဋ္ဌတ္တာ သီမာယ သီမံ သမ္ဘေဒဒေါသော၊ ယဒိ ပန တံ ဌာနံ စတုန္နံ နိသိန္နပ္ပဟောနကံ ဘဝေယျ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရဏဒေါသော၊ ယဒိပိ အန္တော န ပဝိသတိ၊ နိရန္တရံ ဖုဋ္ဌမတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိ သီမာသင်္ကရဒေါသောတိ ဣမသ္မာ ဒေါသတ္တယာ ဝိမောစနတ္ထံ နိမိတ္တာနံ ဗဟိပိ သီမာသမူဟနနံ ကတံ။ တေနေဝ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ‘‘ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ¶ ပန အာစရိယာ သမန္တာ နိမိတ္တာနံ အန္တော ရဇ္ဇုပသာရဏံ ကတွာ အန္တော ဌတွာ ရဇ္ဇုယာ ဟေဋ္ဌာ ပါဒေ ပဝေသေတွာ ရဇ္ဇုတော ဗဟိ ကိဉ္စိမတ္တံ ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ သီမာသမူဟနနံ ကရောန္တိ၊ တဒေတံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ပါဒဂ္ဂဋ္ဌပနမတ္တေန ပေါရာဏသီမာသမုဂ္ဃာတော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ကမ္မဝါစာပါဌကေန သဟ ကမ္မပတ္တသင်္ဃဿ ပတိဋ္ဌာနေန ကမ္မဝါစာယ ပါဌနေန စ သမုဂ္ဃာတော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိပ္ပကရဏေ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ‘‘သီမာယ ပန အန္တောဌာနံ၊ ‘သမူဟနိဿာမာ’တိ ကမ္မဝါစာယ ကရဏဉ္စေတ္ထ အင်္ဂ’’န္တိ၊ တသ္မာ ဧကဒေသေန အန္တောပဝိဋ္ဌာယ ¶ စ ဧကသမ္ဗန္ဓေန ဌိတာယ ပေါရာဏကဗဒ္ဓသီမာယ သမုဂ္ဃာတေ အကတေ ဝုတ္တနယေန ဒေါသတ္တယတော န မုစ္စေယျ၊ တသ္မာ နိမိတ္တတော ဗဟိပိ ဌတွာ သမူဟနနကရဏဘာဝေါဝ ပါသံသတရော ဟောတိ။ အညေ ပန အာစရိယာ ကမ္မကာရကဘိက္ခူနံ ပဒဝလဉ္ဇသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ သမူဟနန္တိ၊ တံ ဂရုကရဏဝသေန ကတန္တိ ဂယှမာနေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ဧကစ္စေ ပန ထေရာ ‘‘ကာရကသင်္ဃဿ အက္ကန္တဋ္ဌာနေယေဝ သီမာ သမူဟတာ၊ န အနက္ကန္တဋ္ဌာနေတိ သညာယ ပဌမတရံ သာလံ ကရိတွာ ပစ္ဆာ သီမာယ သမူဟတာယ ထမ္ဘဋ္ဌာနေ အက္ကမိတုံ န လဘတိ၊ တသ္မာ အသမူဟတာ သီမာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ပုဗ္ဗေပိ သိရီခေတ္တနဂရေ မဟာသတ္တဓမ္မရာဇဿ ကာလေ တေန ရညာ ကတဿ နန္ဒနဝိဟာရဿ ပုရတော တဿ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ သီမာယ ပတိဋ္ဌာပိတာယ ပဌမံ ဇေတဝနသာလံ ကတွာ ပစ္ဆာ သီမံ သမူဟနိံသု၊ တဒါ တသ္မိံ နဂရေ မဟာရုက္ခမူလိကော နာမ ဧကော ဂဏပါမောက္ခတ္ထေရော ‘‘သစေ ထမ္ဘံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါဒေ ဌပေတုံ သက္ခိဿာမိ၊ ဧဝံ သန္တေ အဟံ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နာဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗေ ထေရာ ‘‘န ထမ္ဘမတ္တေန ပေါရာဏသီမာ တိဋ္ဌတိ၊ ထမ္ဘဿ သမန္တတော ဌတွာ ¶ ကမ္မဝါစာယ ကတာယ သီမာ သမူဟတာ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ သမူဟနိံသု စေဝ ဗန္ဓိံသု စ။ ဟံသာဝတီနဂရေ ဓမ္မစေတိယရညော ကလျာဏိယသီမာဗန္ဓနကာလေပိ ပဌမံ သာလံ ကရိတွာဝ ပစ္ဆာ သမူဟနိံသု၊ န စ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာဒီသု ‘‘ပဒဝလဉ္ဇသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ’’တိ ပါဌော အတ္ထိ၊ ‘‘မဉ္စပ္ပမာဏေ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဌာနေ’’တိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ပန အတ္ထိ။ ပေါရာဏသီမာယ အန္တော ဌတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သီမာသမူဟနနကမ္မဝါစာယ ကတာယ သကလာပိ သီမာ သမူဟတာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဒဝလဉ္ဇသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ သမူဟနိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနံ ပဏ္ဍိတာ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ဤဒိသံ ပန ဝစနံ ဂရုကရဏဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဂယှမာနေ ကိဉ္စာပိ ဒေါသော နတ္ထိ၊ တထာပိ သိဿာနုသိဿာနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနကာရဏံ ဟောတိ။ တေ ဟိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယာ ဧဝံ ကထေန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တီ’’တိ ဒဠှီကမ္မဝသေန ဂဟေတွာ တထာ အကတေ သီမာ သမူဟတာ န ဟောတီတိ မညန္တိ၊ တသ္မာ ပကရဏာဂတနယဝသေနေဝ ကရဏံ ဝရံ ပသတ္ထံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အပရမ္ပိ ဣမသ္မိံ သီမာသမူဟနနာဓိကာရေ ဓမ္မဂါရဝေဟိ ဝိနယဓရေဟိ စိန္တေတဗ္ဗံ ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ ဌာနံ အတ္ထိ၊ တံ ကတမန္တိ စေ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိယောဇနပရမံ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၄၀) ဝစနတော နာနာဂါမက္ခေတ္တာနိ အဝတ္ထရိတွာ သမ္မတာ တိယောဇနိကာဒိကာယော ¶ မဟာသီမာယော ဘဂဝတာ အနုညာတာ အတ္ထိ၊ အထ ဧကံ ဂါမက္ခေတ္တံ သောဓေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ သီမာယ သမူဟတာယ ယဒိ တတော အညေသု ဂါမက္ခေတ္တေသု ဘိက္ခူ သန္တိ၊ န ဂါမသီမာ ဗဒ္ဓသီမံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ကမ္မေ ဝဂ္ဂံ ကရေယျုံ၊ ဧဝံ သတိ သီမာ သမူဟတာ န ဘဝေယျ၊ တာယ အသမူဟတာယ သတိ အဘိနဝသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ န ဘဝေယျ၊ ဣတိ ဣဒံ ဌာနံ ဒုဇ္ဇာနံ ဒုဒ္ဒသံ၊ တသ္မာ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဘဂဝတော ¶ အာဏံ ဂရုံ ကရောန္တေဟိ လဇ္ဇိပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတေဟိ ဝိနယဝိဒူဟိ သုဋ္ဌု စိန္တေတဗ္ဗန္တိ။

ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ စိန္တေန္တော ဂဝေသန္တော ဝိစိနန္တော ဣဒံ ကာရဏံ ဒိဿတိ – တိယောဇနိကာဒိမဟာသီမာယော ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဓရမာနကာလေ သန္နိပတိတုံ ဝါ ဝိသောဓေတုံ ဝါ သက္ကုဏေယျဘာဝတော တမာရဗ္ဘ ဘဂဝတာ အနုဇာနိတာ ဘဝေယျုံ။ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗသ္မိံ ပဒေသေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ တာဒိသံ မဟာသီမံ သောဓေတုံ ဝါ သန္နိပတိတုံ ဝါ န သက္ကာ၊ န စ ဘဂဝါ အသက္ကုဏေယျံ အလဗ္ဘနေယျံ ကာရဏံ ဝဒေယျ။ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေ ရာဇဂဟနဂရေ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ ဧကသီမာဝ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရေန သမ္မတာတိ။ သီဟဠဒီပေ မဟာဝိဟာရသီမာ အနုရာဓပုရံ အန္တောကတွာ ပဝတ္တာ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရေန သမ္မတာတိ စ ပကရဏေသု ဒိဿတိ၊ န တထာ ဣမသ္မိံ နာမ ဒေသေ ဒွိယောဇနိကာ ဝါ တိယောဇနိကာ ဝါ သီမာ အသုကေန ဘိက္ခုနာ သမ္မတာတိ ဒိဿတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ မရမ္မဒေသေ တာဒိသာနံ သီမာနံ နတ္ထိဘာဝေါ ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အနေကသတအနေကသဟဿဝဿကာလတော ဥပ္ပန္နာ ဗဒ္ဓသီမာ ပါသာဏထမ္ဘနိမိတ္တေန သဟ တသ္မိံ တသ္မိံ ပဒေသေ ဒိဿန္တိ။ အရိမဒ္ဒနပုရေ စ အနုရုဒ္ဓမဟာရာဇေန သမ္မန္နာပိတာ ဒွါသဋ္ဌယာဓိကသတဟတ္ထာယာမာ သတ္တစတ္တာလီသာဓိကသတဟတ္ထဝိတ္ထာရာ မဟာသီမာ နိမိတ္တေန သဟ ဒိဿတိ။ ရတနပူရနဂရေ စ နရပတိဇေယျသူရမဟာရာဇကာလေ အဋ္ဌသတ္တတာဓိကစတုသတကလိယုဂေ သမ္မန္နိတာ သီမာ ပါသာဏလေခါယ သဒ္ဓိံ ဒိဿတိ။ ယဒိ တိယောဇနပရမာဒိမဟာသီမာယော အတ္ထိ၊ ပေါရာဏာစရိယာ နဝံ နဝံ ဗဒ္ဓသီမံ န ဗန္ဓေယျုံ၊ အထ စ ပန ဗန္ဓန္တိ၊ တာသု စ နဝသီမာသု ဥပသမ္ပဒါဒိသင်္ဃကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တတော ဧဝ စ ဂဏနပထမတိက္ကန္တာ ဘိက္ခူ ပရမ္ပရတော ဝဍ္ဎေန္တာ ယာဝဇ္ဇတနာ ¶ သာသနံ ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ ပဒေသေ တိယောဇနာ သီမာယော နတ္ထီတိ ဝိညာယတိ။

အထ ဝါ ‘‘ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတေ’’တိ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဝိဟာရူပစာရဘူတေ ဗဟိ လေဍ္ဍုပါတေ စ ဌာနေယေဝ သီမာသမူဟနနဿ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ¶ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၄၄) ဝုတ္တတ္တာပိ တာဒိသာ မဟာသီမာယော နတ္ထီတိ ဝိညာယတိ။ ယဒိ အတ္ထိ၊ သီမာသမူဟနနံ ပကရဏာစရိယာ န ကထေယျုံ။ ကထေန္တာပိ သမန္တာ တိယောဇနံ ဌာနံ သောဓေတွာ သီမာသမူဟနနံ ကရေယျုံ၊ တထာ ပန အကထေတွာ ဝိဟာရဝိဟာရူပစာရေသုယေဝ သီမာသမူဟနနဿ ကထိတတ္တာ တိယောဇနိကာဒယော မဟာသီမာယော နတ္ထီတိ ဝိညာယတိ။

အထ ဝါ ‘‘ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) ဝစနတောပိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု တိယောဇနိကာဒိကာယော မဟာသီမာယော နတ္ထီတိ ဝိညာယတိ။ ကထံ? ယဒိ တာဒိသာ သီမာယော အတ္ထိ၊ သကလမ္ပိ တံ သီမံ အသောဓေတွာ သီမာသမူဟနနံ အဋ္ဌကထာစရိယာ န ကထေယျုံ၊ အထ စ ပန ခဏ္ဍသီမံ ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သီမံ သမူဟနိတုံ ဗန္ဓိတုဉ္စ သမတ္ထဘာဝံ ကထေန္တိ၊ သာ ကထာ ခန္ဓသီမာယ သီမန္တရိကန္တရိတမတ္တာ ဟုတွာ တသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ သမူဟနိတုံ သမတ္ထဘာဝေန အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ကထီယတိ၊ န နာနာဂါမက္ခေတ္တာနိ အဝတ္ထရိတွာ သမ္မတာယ တိယောဇနိကာဒိဘေဒါယ သီမာယ အညေသု ဂါမက္ခေတ္တေသု အညေသု ဘိက္ခူသု သန္တေသုပိ သမူဟနိတုံ သမတ္ထဘာဝေန၊ တေန ဉာယတိ ‘‘န ¶ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု တိယောဇနိကာဒိဘေဒါယော မဟာသီမာယော န သန္တီ’’တိ။ ဤဒိသာနိ ကာရဏာနိ ဘဂဝတော အာဏံ ဂရုံ ကရောန္တေဟိ ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ ဝိနယဓရေဟိ ပုနပ္ပုနံ စိန္တေတဗ္ဗာနိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ ဣတော အညာနိပိ ကာရဏာနိ ဂဝေသိတဗ္ဗာနီတိ။

ဣတော ပရမ္ပိ ‘‘သစေ အညာနိပိ ဂါမက္ခေတ္တာနိ အန္တောကာတုကာမာ၊ တေသု ဂါမေသု ယေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တေဟိပိ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမက္ခေတ္တေ သီမံ န ဗန္ဓန္တိ၊ အထ ခေါ အညာနိပိ ဂါမက္ခေတ္တာနိ အန္တောကရိတွာပိ ဗန္ဓန္တိ၊ တသ္မာ ဣဒါနိ သမ္မန္နိတဗ္ဗာယ သီမာယ နိဿယဘူတံ ပကတိဂါမက္ခေတ္တံ ဝါ ဝိသုံဂါမက္ခေတ္တံ ဝါ သောဓိတန္တိ မနသိ န ကာတဗ္ဗံ။ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထံ သီမာသမူဟနနကမ္မဝါစာဘဏနသမယေ တေန ဂါမက္ခေတ္တေန သမ္ဗန္ဓေသု အညေသု ဂါမက္ခေတ္တေသု ဝသန္တေ ဘိက္ခူပိ ယာစိတွာ တတော ဂါမက္ခေတ္တတော ဗဟိ ဒူရေ ဝါသာပေတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ကရောန္တေ အညာနိ ဂါမက္ခေတ္တာနိ အန္တောကရိတွာ ပေါရာဏသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ တေ ဝဂ္ဂံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ တတော သီမာသမူဟနနကမ္မဝါစာ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဧဝရူပေါ သုခုမော နိပုဏော အတ္ထော ဝိနယဓရေဟိ စိန္တေတဗ္ဗော။ ဧဝံ သီမာသမူဟနနဝိဓာနေန ¶ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာတိ ဝုတ္တေဟိ ဒွီဟိ ဝိပတ္တိဒေါသေဟိ မုတ္တာ ဟောတိ။

တတော ‘‘အတိခုဒ္ဒိကာ အတိမဟန္တီ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝုတ္တေဟိ ဝိပတ္တိဒေါသေဟိ ဝိမုစ္စနတ္ထံ သီမာယ ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကထံ? သီမာ နာမ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ နိသီဒိတုံ အပ္ပဟောန္တေ သတိ အတိခုဒ္ဒိကာ နာမ ဟောတိ၊ သမ္မတာပိ သီမာ န ဟောတိ။ တိယောဇနတော ပရံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ အန္တော ကရောန္တေ သတိ အတိမဟတီ နာမ ဟောတိ၊ သမ္မတာပိ သီမာ န ဟောတိ ¶ ၊ တသ္မာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ နိသီဒနပ္ပဟောနကတော ပဋ္ဌာယ တိယောဇနံ အနတိက္ကမိတွာ ယတ္ထ ယံ ပမာဏံ သင်္ဃော ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ တံ ပမာဏံ ကတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘တတ္ထ အတိခုဒ္ဒိကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အတိမဟန္တီ နာမ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တေနပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ’’တိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော ဝိညာယတိ။ ဧဝံ သီမာယ ပမာဏဂ္ဂဟဏေန ‘‘အတိခုဒ္ဒိကာ အတိမဟန္တီ’’တိ ဝုတ္တေဟိ ဒွီဟိ ဒေါသေဟိ မုတ္တာ ဟောတိ။

တတော ‘‘ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဆာယာနိမိတ္တာ အနိမိတ္တာ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝုတ္တေဟိ တီဟိ ဝိပတ္တိဒေါသေဟိ ဝိမုစ္စနတ္ထံ နိမိတ္တကိတ္တနံ ကာတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ အသမ္ဗန္ဓကိတ္တနေန နိမိတ္တာ သီမာ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ။ ကထံ? သီမာယ စတူသု ဒိသာသု ဌပိတနိမိတ္တေသု ပုရတ္ထိမဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေန ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဥတ္တရဒိသာသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ကတေ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ ယဒိ ပန ပုရတ္ထိမဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေန ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဥတ္တရဒိသာသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဌပေတိ၊ ပုန ပုရတ္ထိမဒိသာယ နိမိတ္တံ န ကိတ္တေတိ၊ ဧဝံ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂပါသာဏံ ဝါ ဗဟိသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇံ ဝါ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ။ သဗ္ဗသော နိမိတ္တံ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ အနိမိတ္တာ နာမ။ ဣမေဟိ တီဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုစ္စနတ္ထာယ နိမိတ္တကိတ္တနံ ကာတဗ္ဗံ။

ကထံ? ကမ္မဝါစာယ ပေါရာဏသီမာသမူဟနနံ ကတွာ ပရိသုဒ္ဓါယ ကေဝလာယ ဂါမသီမာယ သင်္ဃေန ¶ ယထာဇ္ဈာသယံ ဂဟိတပ္ပမာဏဿ ¶ သီမမဏ္ဍလဿ စတူသု ဝါ ဒိသာသု အဋ္ဌသု ဝါ ဒိသာသု နိမိတ္တုပဂေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏေ၊ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဦနပ္ပမာဏေ ပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေန ကမ္မဝါစာပါဌကေန ဝိနယဓရေန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အညေန ‘‘ပါသာဏော၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန ဝိနယဓရေန ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန သီမမဏ္ဍလံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တေန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ၊ ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ၊ ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပါသာဏော၊ ဘန္တေ။ ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ကိတ္တေတွာ ပုန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပါသာဏော၊ ဘန္တေ။ ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ကိတ္တေတွာ နိဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ နိမိတ္တကိတ္တနေန ‘‘ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဆာယာနိမိတ္တာ အနိမိတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ ဝိပတ္တိဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာ ဟောတိ။

တတော ပရံ ‘‘ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝုတ္တဝိပတ္တိဒေါသတော ဝိမုစ္စနတ္ထံ သီမာသမ္မုတိကမ္မဝါစာပါဌကာလေ သင်္ဃဿ ဌိတဋ္ဌာနံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ယဒိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သင်္ဃော နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမံ သမ္မန္နတိ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ ဟောတိ၊ သီမာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သင်္ဃေန နိမိတ္တာနံ အန္တော ဌတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ ‘‘ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတေန သမ္မတာ’’တိ။ ဧဝံ သီမာသမ္မန္နနဋ္ဌာနနိယမေန ‘‘ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝုတ္တဝိပတ္တိဒေါသတော မုတ္တာ ဟောတိ။

တတော ¶ ပရံ ‘‘နဒိယံ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝုတ္တေဟိ တီဟိ ဝိပတ္တိဒေါသေဟိ စ ဝိမုစ္စနတ္ထံ ဧဝံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ – ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဘဂဝတာ ဝစနတော နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေသု သမ္မတာ သီမာ န ဟောတိ၊ ပေါရာဏသီမဝိဂတာယ သုဒ္ဓါယ ဂါမသီမာယ သမ္မတာ ဧဝ သီမာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂါမသီမာယမေဝ ဗဒ္ဓသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ န နဒီအာဒီသူတိ။ ဝုတ္တဉှိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒီအာဒီသု သမ္မတာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘အယံ သီမာ အတိခုဒ္ဒိကာ ¶ ၊ အတိမဟန္တီ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ၊ ဆာယာနိမိတ္တာ၊ အနိမိတ္တာ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ၊ နဒိယံ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝုတ္တေဟိ ဧကာဒသဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာ ဟုတွာ ‘‘အဗ္ဘာ မဟိကာ ဓူမော ရဇော ရာဟူ’’တိ ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ မုတ္တံ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ၊ သူရိယမဏ္ဍလံ ဝိယ စ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။

တိဝိဓသမ္ပတ္တိ နာမ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိပရိသသမ္ပတ္တိကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယော။ တာသု ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တံ ဝနနိမိတ္တံ ရုက္ခနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဝမ္မိကနိမိတ္တံ နဒီနိမိတ္တံ ဥဒကနိမိတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၈) ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တဿံ တဿံ ဒိသာယံ ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံနိမိတ္တံ? ပါသာဏော၊ ဘန္တေ။ ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တန္တိအာဒိနာ နယေန ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ’’တိ။ တေသု စ အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု ရုက္ခနိမိတ္တာဒီနံ ယထာဇ္ဈာသယဋ္ဌာနေသု ဒုလ္လဘဘာဝတော ဝဍ္ဎိတွာ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သင်္ကရကရဏတော စ ပါသာဏနိမိတ္တဿ ပန တထာ ¶ သင်္ကရကရဏာဘာဝတော ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အာဟရိတွာ ဌပေတုံ သုကရဘာဝတော စ သီမံ ဗန္ဓန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သီမမဏ္ဍလဿ သမန္တာ နိမိတ္တူပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ တေန ဝုတ္တံ မဟာဝဂ္ဂဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘တံ ဗန္ဓန္တေဟိ သမန္တာ နိမိတ္တူပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) ‘‘နိမိတ္တူပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာတိ ဣဒံ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ ရုက္ခနိမိတ္တာဒီနံ ဒုလ္လဘတာယာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္တာဝတာ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ ပဌမင်္ဂံ သူပပန္နံ ဟောတိ။

တတော သီမာသမ္မုတိကရဏတ္ထံ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရော ဘိက္ခူ သန္နိပတိတွာ ယာဝတာ တသ္မိံ ဂါမေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ သန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ ယာ သီမာ သမ္မတာ၊ သာ ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ’’တိအာဒိ။ အထ တံ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ သာမန္တဝိဟာရေသု ဝသန္တေ ဘိက္ခူ တဿ တဿ ဝိဟာရဿ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ ယေ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသံ သီမာယ သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ၊ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနံ နိဿဉ္စာရသမယေ ယဒိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမက္ခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ ¶ ၊ တသ္မိံ ယေ ဘိက္ခူ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ ‘‘အဇ္ဇ မယံ သီမံ ဗန္ဓိဿာမ၊ တုမှေ သကသကသီမာပရိစ္ဆေဒတော မာ နိက္ခမထာ’’တိ။ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတာပေတဗ္ဗာ၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော။

ယဒိ အညံ ဂါမက္ခေတ္တမ္ပိ အန္တောကတ္တုကာမာ၊ တတ္ထ နိဝါသိနော ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကသီမာသမ္မန္နနကာလေ အာဂန္တုမ္ပိ ¶ အနာဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မန္နနကာလေ ပန အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ဘိက္ခူဟိ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘တံ ဗန္ဓိတုကာမေဟိ သာမန္တဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ ဘိက္ခူသု သန္နိပတိတေသု ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒေ အာဟဋေ တေသု တေသု မဂ္ဂေသု နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု စ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ သီဃံ သီဃံ ဟတ္ထပါသာနယနတ္ထဉ္စ ဗဟိသီမကရဏတ္ထဉ္စ အာရာမိကသာမဏေရေ ဌပေတွာ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါ ကာရာပေတွာ နိမိတ္တကိတ္တနာနန္တရံ ဝုတ္တာယ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိအာဒိကာယ (မဟာဝ။ ၁၃၉) ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ပန ဘိက္ခူသူ’’တိအာဒိ။ ဧတ္တာဝတာ ပရိသသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ ဒုတိယင်္ဂံ သူပပန္နံ ဟောတိ။

တတော ပရံ ကမ္မဝါစာပါဌသမယေ ‘‘သီမံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နန္တေန ပဌမံ သမာနသံဝါသကသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ ပစ္ဆာ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မန္နိတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄) ဝစနတော ပဌမံ သမာနသံဝါသကသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ ပစ္ဆာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ သမာနသံဝါသကကမ္မဝါစာပရိယောသာနေယေဝ နိမိတ္တာနိ ဗဟိ ကတွာ နိမိတ္တာနံ အန္တောပမာဏေနေဝ သမာနသံဝါသကသီမာ စတုနဟုတာဓိကဒွိလက္ခယောဇနပုထုလံ မဟာပထဝိံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဂတာ။ တေန ဝုတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ ‘‘ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေယေဝ…ပေ… ဂတာ ဟောတီ’’တိ။ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ယဒိ အန္တောသီမာယ ဂါမော အတ္ထိ၊ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ မုဉ္စိတွာ သမာနသံဝါသကသီမာယ ဂတပရိစ္ဆေဒေနေဝ ဂတာ။ ဣတိ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသီမာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ န အဝတ္ထရတိ၊ သမာနသံဝါသကသီမာဝ အဝတ္ထရတိ၊ သမာနသံဝါသကသီမာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ¶ ဂစ္ဆတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ပန ယတ္ထ သမာနသံဝါသကသီမာ၊ တတ္ထေဝ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ ‘‘ဣတိ ဘိက္ခူနံ အဝိပ္ပဝါသသီမာ…ပေ… ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တသ္မာ –

‘‘သုဏာတု ¶ မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမံ သမ္မန္နေယျ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ၊ သင်္ဃော ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမံ သမ္မန္နတိ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမာယ သမ္မုတိ သမာနသံဝါသာယ ဧကူပေါသထာယ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၉)။

ဧသာ သမာနသံဝါသကကမ္မဝါစာ၊

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော တံ သီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နေယျ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ။ သင်္ဃော တံ သီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နတိ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတိဿာ သီမာယ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ ဌပေတွာ ¶ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄)။

ဧသာ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ဉတ္တိဒေါသအနုဿာဝနာဒေါသေ အနုဋ္ဌပေတွာ သုဋ္ဌု ဘဏိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ တတိယင်္ဂံ သူပပန္နံ ဟောတိ။

ဧဝမယံ သီမာ အန္တော မဏိဝိမာနံ ဗဟိ ရဇတပရိက္ခိတ္တံ ဝိမာနသာမိကဒေဝပုတ္တောတိ ဣမေဟိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမ္ပန္နံ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ၊ အန္တော ကနကဝိမာနံ ဗဟိ ဖလိကပရိက္ခိတ္တံ ဝိမာနသာမိကဒေဝပုတ္တောတိ ¶ ဣမေဟိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမ္ပန္နံ သူရိယမဏ္ဍလံ ဝိယ စ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိပရိသသမ္ပတ္တိကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိသင်္ခါတေဟိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမ္ပန္နာ ဟုတွာ အတိဝိယ သောဘတိ ဝိရောစတိ၊ ဇိနသာသနဿ စိရဋ္ဌိတိကာရဏဘူတာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကပါဠိယံ ‘‘သီမံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နန္တေန ပဌမံ သမာနသံဝါသကသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။

‘‘နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ’’တိ ဧတ္ထ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုရတ္ထိမဒိသတော ပဋ္ဌာယ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဥတ္တရာနုဒိသံ ပတွာ တတ္ထေဝ အဋ္ဌပေတွာ ပုဗ္ဗေ ကိတ္တိတံ ပုရတ္ထိမဒိသာယ နိမိတ္တံ ပုန ကိတ္တေတွာ သမ္မတာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သမ္မတာ အယံ သီမာ ဧကာဒသဟိ ဝိပတ္တီဟိ မုတ္တာ၊ တီဟိ သမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတာ ဟုတွာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏကာလံ အပရိမာဏံ ဘိက္ခူနံ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓကမ္မကရဏဋ္ဌာနဘူတာ ဗဒ္ဓသီမာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ယဒိ ¶ ပန သခဏ္ဍသီမံ မဟာသီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန သုဋ္ဌု သောဓေတွာ သမူဟနိတပေါရာဏသီမာယ ကေဝလာယ ပကတိဂါမသီမာယ ဝါ ဝိသုံဂါမသီမာယ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ တာသု စ ဒွီသု သီမာသုပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါဒီနံ သင်္ဃကမ္မာနံ သုခကရဏတ္ထံ သီမာ ပဌမံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ တံ ပန ဗန္ဓန္တေဟိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ဗောဓိစေတိယဘတ္တသာလာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္ထူနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဗဟူနံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ အဗန္ဓိတွာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ အကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တေဟိ ဗောဓိစေတိယာဒီနံ သဗ္ဗဝတ္ထူနံ ပတိဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပတိဋ္ဌိတေသု ဝတ္ထူသု ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘ဣမံ ပန သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နန္တေဟီ’’တိအာဒိ။

ကိတ္တကပ္ပမာဏာ ပန ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာတိ? ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သစေ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပရံ ဘိက္ခုသဟဿံ ဂဏှန္တီပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ ၁၃၈) ‘‘သာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေနာ’’တိအာဒိ။ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူတိ စ နိသိန္နေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ အဗ္ဘာနကရဏကာလေ ကမ္မာရဟဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဝီသတိဂဏဿ သင်္ဃဿ နိသီဒနပ္ပဟောနကတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) ‘‘ဧကဝီသတိ ¶ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။ တံ ခဏ္ဍသီမံ ဗန္ဓန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သီမမာဠကဿ သမန္တာ နိမိတ္တူပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ အန္တောခဏ္ဍသီမာယမေဝ ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ တဿာယေဝ သီမာယ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘တံ ဗန္ဓန္တေဟီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ ခဏ္ဍသီမံ သမ္မန္နိတွာ ဗဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သီမန္တရိကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဧကရတနပ္ပမာဏာ ¶ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏာပိ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ ဒွေပိ တိဿောပိ တတုတ္တရိပိ ခဏ္ဍသီမာယော ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီမံ သမ္မန္နိတွာ’’တိအာဒိ။

ဧဝံ ခဏ္ဍသီမံ သမ္မန္နိတွာ မဟာသီမာသမ္မုတိကာလေ ခဏ္ဍသီမတော နိက္ခမိတွာ မဟာသီမာယ ဌတွာ သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ တတော အဝသေသနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟန္တေဟိ ကမ္မဝါစာယ သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နိတွာ တဿ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာပိ ကာတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘ဧဝံ ခဏ္ဍသီမံ သမ္မန္နိတွာ’’တိအာဒိ။

‘‘သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ကိတ္တေတဗ္ဗာတိ? ဒက္ခိဏတော အနုပရိယာယန္တေနေဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ခဏ္ဍသီမတော ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဥတ္တရာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ ပုန ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေန ဌတွာ ပုရိမံ ကိတ္တိတံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုန ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဗဟူနမ္ပိ ခဏ္ဍသီမာနံ သီမန္တရိကပါသာဏာ ပစ္စေကံ ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ တတော ပစ္ဆာ အဝသေသနိမိတ္တာနီတိ မဟာသီမာယ ဗာဟိရဗန္ဓနေသု နိမိတ္တာနိ။ ဧဝံ သီမန္တရိကပါသာဏာ မဟာသီမာယ အန္တော နိမိတ္တာနိ ဟောန္တိ ဒွိန္နံ သီမာနံ ¶ သင်္ကရဒေါသာပဂမနတ္ထံ သီမန္တရိကပါသာဏာနံ ဌပေတဗ္ဗတ္တာ။ ဧဝံ သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေန သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တထာဟိ ဝုတ္တံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၃၈) ‘‘သီမန္တရိကပါသာဏာတိ ¶ သီမန္တရိကာယ ဌပိတနိမိတ္တပါသာဏာ၊ တေ ပန ကိတ္တေန္တေန ပဒက္ခိဏတော အနုပရိယာယန္တေနေဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။

ကိံ ဣမိနာ အနုက္ကမေနေဝ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု အညေနပိ အနုက္ကမေန သမ္မန္နိတဗ္ဗာတိ? သစေ ပန ခဏ္ဍသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ တတော သီမန္တရိကာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ မဟာသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တိ၊ ဧဝံ တီသု ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ယံ သီမံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တံ ပဌမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယထာဝုတ္တနယေန ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ‘‘သစေ ပန ခဏ္ဍသီမာယ နိမိတ္တာနီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ ခဏ္ဍသီမမဟာသီမဗန္ဓနေန ဘိက္ခူနံ ကော ဂုဏောတိ စေ? ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတာ ဘိက္ခူ မဟာသီမာယံ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ၊ မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတာ ခဏ္ဍသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ၊ သီမန္တရိကာယ ပန ဌိတာ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တိ။ ဂါမက္ခေတ္တေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ပန သီမန္တရိကာယ ဌိတာ ကောပေန္တိ။ သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမက္ခေတ္တံ ဘဇတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသူ’’တိအာဒိ၊ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေသု ဝသန္တာ ဘိက္ခူ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတေဟိ တိစီဝရေဟိ ဝိနာ ယထာရုစိ ဝသိတုံ လဘန္တိ။ သစေ ပန ဂါမော အတ္ထိ၊ ဂါမဂါမူပစာရေသု န လဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

သီမာဗန္ဓနဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော။