📜

၂၅။ ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၆၈။ ဧဝံ သီမာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ဥပေါသထပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပေါသထသဒ္ဒေါ တာဝ –

‘‘ဥဒ္ဒေသေ ပါတိမောက္ခဿ၊ ပဏ္ဏတ္တိယမုပေါသထော၊

ဥပဝါသေ စ အဋ္ဌင်္ဂေ၊ ဥပေါသထဒိနေ သိယာ’’တိ။ –

ဝစနတော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ပဏ္ဏတ္တိယံ ဥပဝါသေ အဋ္ဌင်္ဂသီလေ ဥပေါသထဒိနေ စ ဝတ္တတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘အာယာမာဝုသော ကပ္ပိန ဥပေါသထံ ဂမိဿာမာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၀၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈၅) ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ အာဂတော၊ ‘‘ဥပေါသထော နာမ နာဂရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၆) ပဏ္ဏတ္တိယံ၊ ‘‘သုဒ္ဓဿ ဝေ သဒါ ဖေဂ္ဂု၊ သုဒ္ဓဿ ဥပေါသထော သဒါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၇၉) ဥပဝါသေ၊ ‘‘ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ၊ ဝိသာခေ၊ ဥပေါသထော ဥပဝုတ္ထော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၄၃) အဋ္ဌင်္ဂသီလေ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထေ သဘိက္ခုကာအာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၁၀၄၈) ဥပေါသထဒိနေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အဓိဋ္ဌာနုပေါသထော’’တိအာဒီသု ပါရိသုဒ္ဓိအဓိဋ္ဌာနေသုပိ ဝတ္တတိ။ တေ ပန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ အန္တောဂဓာတိ ကတွာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဥပေါသထဒိနေ စ ဝတ္တတိ။ တတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဥပဝသနံ ဥပေါသထော၊ သီလေန ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသနန္တျတ္ထော။ ဥပေါသထဒိနေ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော၊ ဧတသ္မိံ ဒိဝသေ သီလေန ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတျတ္ထော။

ပဝါရဏာ-သဒ္ဒေါ ပန ‘‘ပဝါရဏာ ပဋိက္ခေပေ၊ ကထိတာဇ္ဈေသနာယ စာ’’တိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ဝစနတော ပဋိက္ခေပေ အဇ္ဈေသနေ စ ဝတ္တတိ။ တတ္ထ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဘုတ္တာဝီ ပဝါရိတော အနတိရိတ္တံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၂၃၈) ပဋိက္ခေပေ၊ ‘‘သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၂၁၀) အဇ္ဈေသနေ၊ ‘‘အဇ္ဇပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၂) ပဝါရဏာဒိဝသေ။ သော ပန အဇ္ဈေသနဒိဝသောယေဝါတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တော။ ဣဓ ပန အဇ္ဈေသနေ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ပဝါရီယတေ ပဝါရဏာ၊ ပကာရေန ဣစ္ဆီယတေတျတ္ထော။ ပ-ပုဗ္ဗ ဝရဓာတု စုရာဒိဂဏိကာယံ။

ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကာနန္တရံ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကော၊ တဒနန္တရံ ပဝါရဏက္ခန္ဓကော သင်္ဂီတော၊ တထာပိ ဥပေါသထပဝါရဏကမ္မာနံ ယေဘုယျေန သမာနတ္တာ ယမကမိဝ ဘူတတ္တာ မိဿေတွာ ကထေန္တော သုဝိညေယျော ဟောတိ သလ္လဟုကဂန္ထော စာတိ မန္တွာ ခန္ဓကဒွယသင်္ဂဟိတံ အတ္ထံ ဧကေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေန ဒဿေတိ အာစရိယော။ တတ္ထ စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂီဥပေါသထောတိ ဒိဝသဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စတုဒ္ဒသိယံ နိယုတ္တော စာတုဒ္ဒသိကော၊ ဧဝံ ပန္နရသိကော။ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော နာမ သင်္ဃသာမဂ္ဂိကဒိဝသေ ကာတဗ္ဗဥပေါသထော။ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနန္တိ ဧတ္ထ ဟေမန္တဥတု နာမ အပရကတ္တိကကာဠပက္ခဿ ပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ ဖဂ္ဂုနပုဏ္ဏမပရိယောသာနာ စတ္တာရော မာသာ။ ဂိမှဥတု နာမ ဖဂ္ဂုနဿ ကာဠပက္ခပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ အာသာဠှိပုဏ္ဏမပရိယောသာနာ စတ္တာရော မာသာ။ ဝဿာနဥတု နာမ အာသာဠှဿ ကာဠပက္ခပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ အပရကတ္တိကပုဏ္ဏမပရိယောသာနာ စတ္တာရော မာသာ။ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာတိ ဟေမန္တဿ ဥတုနော တတိယေ စ သတ္တမေ စ ပက္ခေ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ၊ မိဂသိရမာသဿ ကာဠပက္ခေ၊ မာဃမာသဿ ကာဠပက္ခေ စာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဂိမှဿ ဥတုနော တတိယေ စိတ္တမာသဿ ကာဠပက္ခေ သတ္တမေ ဇေဋ္ဌမာသဿ ကာဠပက္ခေ စ၊ ဝဿာနဿ ဥတုနော တတိယေ သာဝဏဿ ကာဠပက္ခေ စ သတ္တမေ အဿယုဇမာသဿ ကာဠပက္ခေ စာတိ အတ္ထော။ သေသာ ပန္နရသိကာတိ သေသာ အဋ္ဌာရသ ပန္နရသိကာ။

ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ကတ္တိကဿ စ ကာဠမှာ၊

ယာဝ ဖဂ္ဂုနပုဏ္ဏမာ၊

ဟေမန္တကာလောတိ ဝိညေယျော၊

အဋ္ဌ ဟောန္တိ ဥပေါသထာ။

‘‘ဖဂ္ဂုနဿ စ ကာဠမှာ၊

ယာဝ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာ၊

ဂိမှကာလောတိ ဝိညေယျော၊

အဋ္ဌ ဟောန္တိ ဥပေါသထာ။

‘‘အာသာဠှဿ စ ကာဠမှာ၊

ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊

ဝဿကာလောတိ ဝိညေယျော၊

အဋ္ဌ ဟောန္တိ ဥပေါသထာ။

‘‘ဥတူနံ ပန တိဏ္ဏန္နံ၊ ပက္ခေ တတိယသတ္တမေ၊

စတုဒ္ဒသောတိ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒိသန္တိ နယညုနော’’တိ။ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)၊

ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာတိ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန ဟေမန္တာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ ဧကေကသ္မိံ ဥတုမှိ ပစ္စေကံ အဋ္ဌအဋ္ဌဥပေါသထတ္တာ ဥတုတ္တယသမောဓာနဘူတေ ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တာဝ ပကတိစာရိတ္တန္တိ ဣဒံ ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဆစာတုဒ္ဒသိကအဋ္ဌာရသပန္နရသိကဥပေါသထကရဏံ တာဝ ပဌမံ ပကတိယာ သဘာဝေန စာရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ ဟောတိ၊ န ဗဟုတရာဝါသိကာဒိနာ ကာရဏေန ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

တထာရူပပစ္စယေသတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၆) ဝစနတော ‘‘ယော ပန အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၇၈) စ တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သကိန္တိ ဧကဝါရံ။ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဝါသိကေဟိ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ကရိယမာနေ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အာဝါသိကေဟိ အာဂန္တုကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနံ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတုံ၊ ကထံ မယံ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပဌမတရံ ပဝါရေယျာမာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၀) ဝစနဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမသုတ္တဿ ဧကေကဿ ဥတုနော တတိယသတ္တမပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ အဝသေသဿ ပန္နရသေ ဝါ သကိံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။ ပကတိစာရိတ္တဝသေနပိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ‘‘အာဂန္တုကေဟီ’’တိအာဒီနိ သုတ္တာနိ ဒဿိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာရူပပစ္စယေ သတီတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနုရူပေ အာဝါသိကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တီတိ ဧဝမာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ။ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေတိ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခစာတုဒ္ဒသတော အညသ္မိံ စာတုဒ္ဒသေ။

တတြာယံ ပါဠိ (မဟာဝ။ ၁၇၈) –

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသော ဟောတိ၊ အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသော။ သစေ အာဝါသိကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ သစေ သမသမာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ သစေ အာဂန္တုကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဝါသိကေဟိ အာဂန္တုကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပန္နရသော ဟောတိ၊ အာဂန္တုကာနံ စာတုဒ္ဒသော။ သစေ အာဝါသိကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ သစေ သမသမာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ သစေ အာဂန္တုကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဝါသိကေဟိ အာဂန္တုကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဋိပဒေါ ဟောတိ၊ အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသော။ သစေ အာဝါသိကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဝါသိကေဟိ အာဂန္တုကာနံ နာကာမာ ဒါတဗ္ဗာ သာမဂ္ဂီ၊ အာဂန္တုကေဟိ နိဿီမံ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ သမသမာ ဟောန္တိ၊ အာဝါသိကေဟိ အာဂန္တုကာနံ နာကာမာ ဒါတဗ္ဗာ သာမဂ္ဂီ၊ အာဂန္တုကေဟိ နိဿီမံ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ အာဂန္တုကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဝါသိကေဟိ အာဂန္တုကာနံ သာမဂ္ဂီ ဝါ ဒါတဗ္ဗာ၊ နိဿီမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပန္နရသော ဟောတိ၊ အာဂန္တုကာနံ ပါဋိပဒေါ။ သစေ အာဝါသိကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ သာမဂ္ဂီ ဝါ ဒါတဗ္ဗာ၊ နိဿီမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ သမသမာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ သာမဂ္ဂီ ဝါ ဒါတဗ္ဗာ၊ နိဿီမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာဂန္တုကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ နာကာမာ ဒါတဗ္ဗာ သာမဂ္ဂီ၊ အာဝါသိကေဟိ နိဿီမံ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ။

တတြာယံ အဋ္ဌကထာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၈) –

အာဝါသိကာနံဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသော ဟောတိ၊ အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသောတိ ဧတ္ထ ယေသံ ပန္နရသော၊ တေ တိရောရဋ္ဌတော ဝါ အာဂတာ၊ အတီတံ ဝါ ဥပေါသထံ စာတုဒ္ဒသိကံ အကံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဝါသိကေဟိ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ကရိယမာနေ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ နာကာမာ ဒါတဗ္ဗာတိ န အနိစ္ဆာယ ဒါတဗ္ဗာတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမှိ အယံ ပဝါရဏက္ခန္ဓကာဂတာ ပါဠိ (မဟာဝ။ ၂၄၀) – ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗဟုလာ သန္ဒိဋ္ဌာ သမ္ဘတ္တာ ဘိက္ခူ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ သာမန္တာ အညေ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနကာရကာ ကလဟကာရကာ ဝိဝါဒကာရကာ ဘဿကာရကာ သင်္ဃေ အဓိကရဏကာရကာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တိ ‘‘မယံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ပဝါရဏာယ ပဝါရဏံ ဌပေဿာမာ’’တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတုံ၊ ကထံ မယံ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပဌမတရံ ပဝါရေယျာမာတိ။

တတြာယံ အဋ္ဌကထာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၀) – ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတုန္တိ ဧတ္ထ စတုတ္ထပဉ္စမာ ဒွေ၊ တတိယော ပန ပကတိယာပိ စာတုဒ္ဒသိကောယေဝါတိ၊ တသ္မာ တတိယစတုတ္ထာ ဝါ တတိယစတုတ္ထပဉ္စမာ ဝါ ဒွေ တယော စာတုဒ္ဒသိကာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ စတုတ္ထေ ကတေ သုဏန္တိ၊ ပဉ္စမော စာတုဒ္ဒသိကော ကာတဗ္ဗော၊ ဧဝမ္ပိ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ကရောန္တာ ဘဏ္ဍနကာရကာနံ တေရသေ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ဣမေ ပန္နရသီပဝါရဏံ ပဝါရေဿန္တီတိ။

တတ္ထ အယံ သာရတ္ထဒီပနီပါဌော (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၄၀) – စတုတ္ထေ ကတေ သုဏန္တီတိ စတုတ္ထေ ပန္နရသိကုပေါသထေ ကတေ အမှာကံ ပဝါရဏံ ဌပေဿန္တီတိ သုဏန္တိ။ ဧဝမ္ပိ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တီတိ တတိယေန သဒ္ဓိံ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တီတိ။

တတြာယံ ဝိမတိဝိနောဒနီပါဌော (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၄၀) – ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တီတိ တတိယပက္ခေ စာတုဒ္ဒသိယာ သဒ္ဓိံ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တိ။ ဘဏ္ဍနကာရကာနံ တေရသေ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ဣမေ ပန္နရသီပဝါရဏံ ပဝါရေဿန္တီတိ ဣမိနာ ယထာသကံ ဥပေါသထကရဏဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီဝေါဟာရော၊ န စန္ဒဂတိသိဒ္ဓိယာ တိထိယာ ဝသေနာတိ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ပနေတ္ထ လောကိယာနံ တိထိံ အနုဝတ္တန္တေဟိပိ အတ္တနော ဥပေါသထက္ကမေန စာတုဒ္ဒသိံ ပန္နရသိံ ဝါ ပန္နရသိံ စာတုဒ္ဒသိံ ဝါ ကရောန္တေဟေဝ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ပန သောဠသမဒိဝသံ ဝါ တေရသမဒိဝသံ ဝါ ဥပေါသထဒိဝသံ ကရောန္တေဟိ။ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ (မဟာဝ။ ၂၄၀) ‘‘ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ‘‘ဒွါဒသိယံ၊ တေရသိယံ ဝါ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ’’တိအာဒိဝစနမ္ပိ (မဟာဝ။ ၁၃၆) ဥပဝုတ္တက္ကမေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န တိထိက္ကမေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။

န ကေဝလံ ဥပေါသထဒိဝသာယေဝ တယော ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ပဝါရဏာဒိဝသာပီတိ အာဟ ‘‘ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ မာဣတိ စန္ဒော ဝုစ္စတိ တဿ ဂတိယာ ဒိဝသဿ မိနိတဗ္ဗတော၊ သော ဧတ္ထ သဗ္ဗကလာပပါရိပူရိယာ ပုဏ္ဏောတိ ပုဏ္ဏမာ။ ပုဗ္ဗကတ္တိကာယ ပုဏ္ဏမာ ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ အဿယုဇပုဏ္ဏမာ။ သာ ဟိ ပစ္ဆိမကတ္တိကံ နိဝတ္တေတုံ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ တေသံယေဝါတိ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနံယေဝ။ ဘဏ္ဍနကာရကေဟီတိ ကလဟကာရကေဟိ။ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တီတိ ဥက္ကဍ္ဎန္တိ၊ ဘဏ္ဍနကာရကေ အနုဝါဒဝသေန အဿယုဇပုဏ္ဏမာဒိံ ပရိစ္စဇန္တာ ပဝါရဏံ ကာဠပက္ခံ ဇုဏှပက္ခန္တိ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တီတိ အတ္ထော၊ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တော အာဝါသိကာ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ၊ အာဂမေ ကာဠေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ၊ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တော အာဝါသိကာ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ၊ အာဂမေ ဇုဏှေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၀) စ ဧဝံ ဉတ္တိယာ ပဝါရဏံ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထာတိ အနန္တရတ္ထေ နိပါတော။ စတုဒ္ဒသန္နံ ပူရဏော စာတုဒ္ဒသော၊ ဒိဝသော။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘အာဂမေ ကာဠေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိံ ဌပယိံသု။ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါတိ ကောမုဒိစာတုမာသိနိပုဏ္ဏမဒိဝသော ဝါ။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘အာဂမေ ဇုဏှေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိံ ဌပယိံသု။ တသ္မိံ ပန အာဂမေ ဇုဏှေ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာ အဝဿံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ န ဟိ တံ အတိက္ကမိတွာ ပဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘တေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနကာရကာ ကလဟကာရကာ ဝိဝါဒကာရကာ ဘဿကာရကာ သင်္ဃေ အဓိကရဏကာရကာ တမ္ပိ ဇုဏှံ အနုဝသေယျုံ။ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ အာဂမေ ဇုဏှေ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာ အကာမာ ပဝါရေတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၄၀)။ တေနေဝါဟ ‘‘ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝ ဝါ’’တိ။ ယဒိ ဟိ တံ အတိက္ကမိတွာ ပဝါရေယျ၊ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျုံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပဝါရဏာယ ပဝါရေတဗ္ဗံ အညတြ သင်္ဃသာမဂ္ဂိယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၃၃)။ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာယောဂတော ပဝါရဏာဒိဝသာ။ ပိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ပဝါရဏာဒိဝသာဝ ၊ အထ ခေါ တဒညေ ဥပေါသထဒိဝသာပိ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒမ္ပီတိ ပဝါရဏတ္တယမ္ပိ။ တထာရူပပစ္စယေတိ ဗဟုတရာဝါသိကာဒိပစ္စယေ။ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနန္တိ ပုဗ္ဗကတ္တိကပစ္ဆိမကတ္တိကသင်္ခါတာနံ ဒွိန္နံ အဿယုဇကောမုဒိပုဏ္ဏမာနံ။

ဣဒါနိ ယော သော သာမဂ္ဂိဥပေါသထဒိဝသော ဝုတ္တော၊ တဉ္စ တပ္ပသင်္ဂေန သာမဂ္ဂိပဝါရဏာဒိဝသဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘ယဒါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိန္တိ ဥက္ခိတ္တကေ ဘိက္ခုသ္မိံ ဩသာရိတေ၊ တံ ဂဟေတွာ သီမံ ဂန္တွာ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတွာ ကမ္မဝါစာယ ကမ္မပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန ပဝေသိတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဝတ္ထုဿာတိ တဿ အဓိကရဏဿ။ တဒါ ဌပေတွာ စုဒ္ဒသပန္နရသေ အညော ယော ကောစိ ဒိဝသော ဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’န္တိ ဝစနတော’’တိ။ တတ္ထ တာဝဒေဝါတိ တံ ဒိဝသမေဝ။ ဝစနတောတိ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၇၅) ဝုတ္တတ္တာ။ ယတြ ပန ပတ္တစီဝရာဒီနံ အတ္ထာယ အပ္ပမတ္တကေန ကာရဏေန ဝိဝဒန္တာ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ ဌပေန္တိ၊ တတ္ထ တသ္မိံ အဓိကရဏေ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သမဂ္ဂါ ဇာတမှာ’’တိ အန္တရာ သာမဂ္ဂိဥပေါသထံ ကာတုံ န လဘန္တိ၊ ကရောန္တေဟိ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကတော နာမ ဟောတိ။

ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေတိ ဧတ္ထ ကတ္တိကမာသော နာမ ပုဗ္ဗကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အပရကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ တာဝ ဧကူနတိံသရတ္တိဒိဝါ၊ တဿ အဗ္ဘန္တရေ။ တတော ပုရေ ဝါ ပန ပစ္ဆာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ အယမေဝါတိ ယော ကောစိ ဒိဝသောယေဝ။ ဣဓာပိ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ သာမဂ္ဂိယာ သဒိသာဝ သာမဂ္ဂီ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အပ္ပမတ္တကေ ပဝါရဏံ ဌပေတွာ သမဂ္ဂါ ဟောန္တိ၊ တေဟိ ပဝါရဏာယမေဝ ပဝါရဏာ ကာတဗ္ဗာ၊ တာဝဒေဝ န ကာတဗ္ဗာ၊ ကရောန္တေဟိ အပဝါရဏာယ ပဝါရဏာ ကတာ နာမ ဟောတိ၊ ‘‘န ကာတဗ္ဗာယေဝါ’’တိ နိယမေန ယဒိ ကရောတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဟိ ဥပေါသထကရဏေ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော အညတြ သင်္ဃသာမဂ္ဂိယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃)။

၁၆၉။ သင်္ဃေ ဥပေါသထော နာမ ဧကသီမာယံ သန္နိပတိတေန စတုဝဂ္ဂါဒိသင်္ဃေန ကတ္တဗ္ဗော ဥပေါသထော၊ သော စ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောယေဝ။ ဂဏေ ဥပေါသထော နာမ ဧကသီမာယံ သန္နိပတိတေဟိ ဒွီဟိ၊ တီဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗော ဥပေါသထော၊ သော စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထောယေဝ။ ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထော နာမ ဧကသီမာယံ နိသိန္နေန ဧကေန ဘိက္ခုနာ ကတ္တဗ္ဗော ဥပေါသထော၊ သော စ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ကာရကဝသေန အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ’’တိ။ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ဝုတ္တေသု တီသု ဥပေါသထေသု သုတ္တုဒ္ဒေသော နာမ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ သော ဒုဝိဓော ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စ အာဏာပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စ။ တတြ ဩဝါဒေါဝ ပါတိမောက္ခံ၊ တဿ ဥဒ္ဒေသော သရူပေန ကထနံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ အာပတ္တိဝသေန အာဏာပနံ ပညာပနံ အာဏာ။ သေသံ အနန္တရသဒိသမေဝ။

တတ္ထ ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော နာမ –

‘‘ခန္တိ ပရမံ တပေါ တိတိက္ခာ၊

နိဗ္ဗာနံ ပရမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊

န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော ပရူပဃာတီ၊

န သမဏော ဟောတိ ပရံ ဝိဟေဌယန္တော။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ။

‘‘အနုပဝါဒေါ အနုပဃာတော၊ ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရော၊

မတ္တညုတာ စ ဘတ္တသ္မိံ၊ ပန္တဉ္စ သယနာသနံ၊

အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃-၁၈၅) –

ဣမာ တိဿော ဂါထာ။

တတ္ထ ခန္တိ ပရမံ တပေါတိ အဓိဝါသနခန္တိ နာမ ပရမံ တပေါ။ တိတိက္ခာတိ ခန္တိယာ ဧဝ ဝေဝစနံ၊ တိတိက္ခာသင်္ခါတာ အဓိဝါသနခန္တိ ဥတ္တမံ တပေါတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရမံ ဝဒန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန ပန နိဗ္ဗာနံ ပရမန္တိ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော ပရူပဃာတီတိ ယော အဓိဝါသနခန္တိဝိရဟိတတ္တာ ပရံ ဥပဃာတေတိ ဗာဓတိ ဝိဟိံသတိ၊ သော ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဟောတိ ။ စတုတ္ထပါဒေါ ပန တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ‘‘န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဧတဿ ဟိ န သမဏော ဟောတီတိ ဝေဝစနံ။ ‘‘ပရူပဃာတီ’’တိ ဧတဿ ပရံ ဝိဟေဌယန္တောတိ ဝေဝစနံ။ အထ ဝါ ပရူပဃာတီတိ သီလူပဃာတီ။ သီလဉှိ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယော စ သမဏော ပရံ ယံ ကဉ္စိ သတ္တံ ဝိဟေဌယန္တော ပရူပဃာတီ ဟောတိ အတ္တနော သီလဝိနာသကော၊ သော ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယော အဓိဝါသနခန္တိယာ အဘာဝါ ပရူပဃာတီ ဟောတိ၊ ပရံ အန္တမသော ဍံသမကသမ္ပိ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ သော န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော။ ကိံ ကာရဏာ? မလဿ အပဗ္ဗဇိတတ္တာ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇယမတ္တနော မလံ၊ တသ္မာ ‘ပဗ္ဗဇိတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၈၈) ဣဒဉှိ ပဗ္ဗဇိတလက္ခဏံ။ ယောပိ န ဟေဝ ခေါ ဥပဃာတေတိ န မာရေတိ၊ အပိစ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ဝိဟေဌေတိ၊ သောပိ ပရံ ဝိဟေဌယန္တော န သမဏော ဟောတိ။ ကိံကာရဏာ? ဝိဟေသာယ အသမိတတ္တာ။ ‘‘သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ၊ သမဏောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၆၅) ဣဒဉှိ သမဏလက္ခဏံ။

ဒုတိယဂါထာယ သဗ္ဗပါပဿာတိ သဗ္ဗာကုသလဿ။ အကရဏန္တိ အနုပ္ပာဒနံ။ ကုသလဿာတိ စတုဘူမကကုသလဿ။ ဥပသမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပာဒနံ ပဋိလာဘော။ သစိတ္တပရိယောဒပနန္တိ အတ္တနော စိတ္တဿ ဝေါဒါပနံ ပဘဿရဘာဝကရဏံ သဗ္ဗသော ပရိသောဓနံ၊ တံ ပန အရဟတ္တေန ဟောတိ၊ ဣတိ သီလသံဝရေန သဗ္ဗပါပံ ပဟာယ လောကိယလောကုတ္တရာဟိ သမထဝိပဿနာဟိ ကုသလံ သမ္ပာဒေတွာ အရဟတ္တဖလေန စိတ္တံ ပရိယောဒပေတဗ္ဗန္တိ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ ဩဝါဒေါ အနုသိဋ္ဌိ။

တတိယဂါထာယ အနုပဝါဒေါတိ ဝါစာယ ကဿစိ အနုပဝဒနံ။ အနုပဃာတောတိ ကာယေန ကဿစိ ဥပဃာတာကရဏံ။ ပါတိမောက္ခေတိ ယံ တံ ပါတိမောက္ခံ ပအတိမောက္ခံ အတိပမောက္ခံ ဥတ္တမသီလံ။ ပါတိ ဝါ အဂတိဝိသေသေဟိ မောက္ခေတိ ဒုဂ္ဂတိဘယေဟိ၊ ယော ဝါ နံ ပါတိ၊ တံ မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ပါတိမောက္ခေ စ။ သံဝရောတိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အဝီတိက္ကမလက္ခဏော သံဝရော။ မတ္တညုတာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝသေန ပမာဏညုတာ။ ပန္တဉ္စ သယနာသနန္တိ ဇနသင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတံ နိဇ္ဇနသမ္ဗာဓံ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနဉ္စ။ ဧတ္ထ စ ဒွီဟိယေဝ ပစ္စယေဟိ စတုပစ္စယသန္တောသော ဒီပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော ပစ္စယသန္တောသသာမညေန ဣတရဒွယဿပိ လက္ခဏဟာရနယေန ဇောတိတတ္တာ။ အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါတိ ဝိပဿနာပါဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ အဓိစိတ္တံ၊ တတောပိ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တံ၊ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ အဓိစိတ္တေ အာယောဂေါ စ အနုယောဂေါ စာတိ အတ္ထော။ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနန္တိ ဧတံ ပရဿ အနုပဝဒနံ၊ အနုပဃာတနံ ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု မတ္တညုတာ ၊ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသိဘာဝါယ ဝိဝိတ္တသေနာသနသေဝနဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ အနုသိဋ္ဌီတိ။ ဣမာ ပန တိဿော ဂါထာယော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဂါထာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တံ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န သာဝကာ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) နယေန ဝုတ္တံ အာဏာပါတိမောက္ခံ နာမ၊ တံ သာဝကာ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န ဗုဒ္ဓါ။ ဣဒမေဝ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ပါတိမောက္ခန္တိ အဓိပ္ပေတံ။

အနုပဂတော နာမ တတ္ထေဝ ဥပသမ္ပန္နော၊ အသတိယာ ပုရိမိကာယ အနုပဂတော ဝါ။ စာတုမာသိနိယန္တိ စတုမာသိယံ။ သာ ဟိ စတုန္နံ မာသာနံ ပါရိပူရိဘူတာတိ စာတုမာသီ၊ သာ ဧဝ ‘‘စာတုမာသိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿံ စာတုမာသိနိယံ၊ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယန္တိ အတ္ထော။ ကာယသာမဂ္ဂိန္တိ ကာယေန သမဂ္ဂဘာဝံ၊ ဟတ္ထပါသူပဂမနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – သစေ ပုရိမိကာယ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဥပဂတာ ပစ္ဆိမိကာယပိ ပဉ္စ၊ ပုရိမေဟိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရိတေ ပစ္ဆိမေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ ဟောတိ၊ ဧသေဝ နယော။ အထ ပုရိမိကာယ စတ္တာရော၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ၊ ဧသေဝ နယော။ အထ ပုရိမိကာယ တယော၊ ပစ္ဆိမိကာယ တယော ဒွေ ဧကော ဝါ၊ ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ – သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ သမသမာ စ၊ သင်္ဃပဝါရဏာယ စ ဂဏံ ပူရေန္တိ၊ သင်္ဃပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော ဟောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ တေ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ စတုန္နံ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏဉတ္တိယာ ပန သော ဂဏပူရကော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂဏဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဣတရေန တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမိကာယ ဒွေ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပုရိမိကာယပိ ဧကော၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ ဧကော၊ ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမေဟိ ဝဿူပဂတေဟိ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကတရာ ဟောန္တိ၊ ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ကတ္တိကစာတုမာသိနိပဝါရဏာယ ပန သစေ ပဌမဝဿူပဂတေဟိ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတေဟိ ပစ္ဆာ ဥပဂတာ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ တေဟိ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ထောကာ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ တေန ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ။

ဌပေတွာ ပန ပဝါရဏာဒိဝသံ အညသ္မိံ ကာလေတိ အညသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေ ပါတိမောက္ခေတိ ‘‘ပရိယောသိတမတ္တေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ’’တိ အပရိယောသိတေ အာဂတေ သတိ အဝသေသဿ ပါတိမောက္ခဿ သောတဗ္ဗတ္တာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဝုဋ္ဌိတာယာတိအာဒီနိပိ ပါတိမောက္ခဿ နိဋ္ဌိတကာလမေဝ ပရိသာယ ဝိသေသေတွာ ဝဒတိ။ သမသမာ ဝါတိ ပုရိမေဟိ သမပရိမာဏာ။ ထောကတရာ ဝါတိ ပုရိမေဟိ ထောကတရပရိမာဏာ။ ဧတေန ဗဟုတရေသု အာဂတေသု ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ န ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

ဧကံသံဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာတိ ဧကသ္မိံ အံသေ သာဓုကံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာယံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၅) ပန ‘‘ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ပန ပုန သဏ္ဌာပနေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧကံသန္တိ စ ဝါမံသံ ပါရုပိတွာ ဌိတဿေတံ အဓိဝစနံ။ ယတော ယထာ ဝါမံသံ ပါရုပိတွာ ဌိတံ ဟောတိ၊ တထာ စီဝရံ ကတွာတိ ဧဝမဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာတိ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ဥက္ခိပိတွာ။ သစေ ပန တတ္ထ ပါရိဝါသိကောပိ အတ္ထိ၊ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ပါတိမောက္ခေ ပန ဥဒ္ဒိသိယမာနေ ပါဠိယာ အနိသီဒိတွာ ပါဠိံ ဝိဟာယ ဟတ္ထပါသံ အမုဉ္စန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ပဝါရဏာယပိ ဧသေဝ နယော။

သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏီယန္တိ သမ္မဇ္ဇနာဒိနဝဝိဓံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ။ ဣမိနာ ဗဟူနံ ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ ဥပေါသထဒိဝသေ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဧကဿ ဝသနဋ္ဌာနေပိ ကာတဗ္ဗံယေဝါတိ ဒဿေတိ။ ယထာ စ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော…ပေ… ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝမေတ္ထာပိ တီဟိ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နာ၊ ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿန္တိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿန္တီ’’တိ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ၊ ဒွီဟိပိ ‘‘အညံ သုဒ္ဓံ ပဿိတွာ ပဋိကရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေနပိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

တဒဟူတိ တသ္မိံ အဟု၊ တသ္မိံ ဒိဝသေတိ အတ္ထော။ နာနာသံဝါသကေဟီတိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေဟိ။ အနာဝါသော နာမ နဝကမ္မသာလာဒိကော ယော ကောစိ ပဒေသော ။ အညတြ သင်္ဃေနာတိ သင်္ဃပ္ပဟောနကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝိနာ။ အညတြ အန္တရာယာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓမန္တရာယံ ဝိနာ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပန ပရိစ္ဆေဒေန အတ္တစတုတ္ထေ ဝါ အန္တရာယေ ဝါ သတိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စ အာဝါသာဒယော န ဂန္တဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သစေ ဝိဟာရေ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တဗ္ဗာ။ သစေ ပနေတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု ဟောတိ၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာပိ အာဝါသာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဂတော အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ လဘတိ။ အာရညကေနပိ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဒိဝသေ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အတ္တနော ဝိဟာရမေဝ အာဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အညံ ဝိဟာရံ ဩက္ကမတိ၊ တတ္ထ ဥပေါသထံ ကတွာဝ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ အကတွာ အာဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယံ ဇညာ ‘‘အဇ္ဇေဝ တတ္ထ ဂန္တုံ သက္ကောမီ’’တိ ဧဝရူပေါ ပန အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော။ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောန္တေနပိ ဟိ ဣမိနာ နေဝ ဥပေါသထန္တရာယော ကတော ဘဝိဿတီတိ။

၁၇၀။ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေနာတိ နဒိယာ ဝါ သီမာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေန ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော၊ ‘‘ကတော မယာ ဥပေါသထော’’တိ အစ္ဆိတုံ န လဘတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိစ္စပသုတော ဝါတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာနာဒိကိစ္စပသုတော ဝါ။ သင်္ဃော နပ္ပဟောတီတိ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ အန္တရာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌာတုံ နပ္ပဟောတိ။

‘‘အဓမ္မေန ဝဂ္ဂ’’န္တိ ဧတ္ထ ဧကသီမာယ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောဝ အနုညာတော၊ တီသု ဒွီသု စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထောဝ၊ ဣဓ ပန တထာ အကတတ္တာ ‘‘အဓမ္မေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ သင်္ဃေ ဧဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဂဏေ န ပုဂ္ဂလေ၊ တသ္မာ ‘‘ဝဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဒွေ သင်္ဃာ ဧကသီမာယံ အညမညံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဝိသုံ သင်္ဃကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ကေစိ ပန ‘‘တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ဝဂ္ဂကမ္မတ္တာ။ ဝဂ္ဂကမ္မံ ကရောန္တာနဉှိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ တထာ ဝစနာဘာဝါ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မကရဏတ္ထမေဝ သီမာယ အနုညာတတ္တာ စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရသီမာယ ပန သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ကေနစိ ပစ္စယေန ခဏ္ဍသီမာယ တီသု၊ ဒွီသု ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တေသု ကမ္မံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမေဝ ဘိန္နသီမဋ္ဌတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုံ၊ သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅) ဝုတ္တတ္တာ ဘဂဝတော အာဏံ ကရောန္တေန ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္ဒဟာရကော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိန္နေ ဆန္ဒေ တတ္ထေဝ ပက္ကမတိ၊ အညဿ ဒါတဗ္ဗော ဆန္ဒော’’တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၆၅) ပုန အတ္တနော ဆန္ဒဒါနပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ ‘‘ဆန္ဒံ မေ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္ဒဟာရကော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိန္နေ ဆန္ဒေ သင်္ဃပ္ပတ္တော သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ၊ အာဟဋော ဟောတိ ဆန္ဒော၊ ဆန္ဒဟာရကဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋတော တံ မောစေတုံ ‘‘ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗောတိ မနသာဝ အစိန္တေတွာ ကာယပ္ပယောဂံ ကရောန္တေန ယေန ကေနစိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန ဝါ၊ ဝါစံ ပန နိစ္ဆာရေတုံ သက္ကောန္တေန တထေဝ ဝါစာယ ဝါ၊ ဥဘယထာပိ သက္ကောန္တေန ကာယဝါစာဟိ ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဇာနာပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ‘‘အယမတ္ထော’’တိဝစနတော ပန ယာယ ကာယစိပိ ဘာသာယ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပါရိသုဒ္ဓိဒါနေပိ ဆန္ဒဒါနေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော၊ တံ ပန ဒေန္တေန ပဌမံ သန္တီ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ န ဟိ သာပတ္တိကော သမာနော ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ ဝတ္တုမရဟတိ။ ‘‘သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝစနဝိပလ္လာသေန ‘‘သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေသဉ္စ အတ္တနော စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ဆန္ဒော စ ပါရိသုဒ္ဓိ စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ၊ တံ ဒေတီတိ သရူပေကသေသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတရာတိ အညေသံ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓီတိ ဧတ္ထ ဗိဠာလသင်္ခလိကာ နာမ ဗိဠာလဗန္ဓနံ။ တတ္ထ ဟိ သင်္ခလိကာယ ပဌမဝလယံ ဒုတိယဝလယံယေဝ ပါပုဏာတိ၊ န တတိယံ၊ ဧဝမယမ္ပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ဒါယကေန ယဿ ဒိန္နာ၊ တတော အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သာ ဗိဠာလသင်္ခလိကသဒိသတ္တာ ‘‘ဗိဠာလသင်္ခလိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကာဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယာသံ ကာသဉ္စိ သင်္ခလိကာနံ ဥပလက္ခဏမတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၇၃။ ပဝါရဏာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ ‘‘ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ၊ ဣဓ ပန ‘‘မမတ္ထာယ ပဝါရေဟီ’’တိ။ တတ္ထ ဆန္ဒဟာရကေ သင်္ဃဿ ဟတ္ထံ ဥပဂတမတ္တေယေဝ အာဂတာ ဟောတိ။ ဣဓ ပန ဧဝံ ဒိန္နာယ ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဟာရကေန သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ ‘‘တိဿော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု…ပေ… ပဋိကရိဿာမီ’’တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ‘‘ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ၊ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟီတိ ဧတ္ထ ‘ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’တိ ဝတွာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယဉှိ ဧဝမေဝ ဝုတ္တံ။ သုတေနာတိ သုတပဒေန။

၁၇၄။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ အနိဋ္ဌိတေ ပါတိမောက္ခံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ နာမ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသူ’’တိအာဒိ။

၁၇၅။ တီဟိပိ ဝိဓီဟီတိ ဩသာရဏကထနသရဘညေဟိ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထံ ဘဏိတုကာမတာယ ဝါ ဘဏာပေတုကာမတာယ ဝါ သုတ္တဿ ဩတာရဏံ ဩသာရဏံ နာမ။ တဿေဝ အတ္ထပ္ပကာသနာ ကထနံ နာမ။ ကေဝလံ ပါဌဿေဝ သရေန ဘဏနံ သရဘညံ နာမ။ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘သဇ္ဈာယံ ကရောမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေနာတိ သယမေဝ ပါဌံ ဝတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ကထေန္တေန။ နဝဝိဓန္တိ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေသု တယော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသပါရိသုဒ္ဓိအဓိဋ္ဌာနဝသေန တယော၊ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီသာမဂ္ဂိဝသေန တယောတိ နဝဝိဓံ။ စတုဗ္ဗိဓန္တိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒိ စတုဗ္ဗိဓံ။ ဒုဝိဓန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ ပါတိမောက္ခဝသေန ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ။ နဝဝိဓန္တိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရောတိ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ။ ကတိမီတိ ကတိသဒ္ဒါပေက္ခံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥတုဝဿေယေဝါတိ ဟေမန္တဂိမှေသုယေဝ။ ဝိညာပေတီတိ ဧတ္ထ မနသာ စိန္တေတွာ ကာယဝိကာရကရဏမေဝ ဝိညာပနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ အညဿ ဒါတဗ္ဗာ ပါရိသုဒ္ဓီတိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါယကေန ပုန အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘ဘူတံ ဧဝ သာမဏေရဘာဝံ အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဦနဝီသတိဝဿကာလေ ဥပသမ္ပန္နဿ၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နသိက္ခာပစ္စက္ခာတကာဒီနံ ဝါ ယာဝ ဘိက္ခုပဋိညာ ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝ တေဟိ အာဟဋာပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ။ ယဒါ ပန တေ အတ္တနော သာမဏေရာဒိဘာဝံ ပဋိဇာနန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ နာဂစ္ဆတီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယမ္ပိ (မဟာဝ။ ၁၆၄) ဟိ ‘‘ဒိန္နာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာ သင်္ဃပ္ပတ္တော ဝိဗ္ဘမတိ…ပေ… ပဏ္ဍကော ပဋိဇာနာတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတော ပဋိဇာနာတိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပဋိဇာနာတိ၊ အာဟဋာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဘိက္ခုပဋိညာယ ဝတ္တမာနကာလေသု ပန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိယာဝ အာဂမနံ သိဒ္ဓမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ။ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ ပန ပကတတ္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေ ပဋိညာတေပိ တေသံ သင်္ဃပ္ပတ္တမတ္တေနေဝ ဆန္ဒာဒိ အာဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။

ဘိက္ခူနံဟတ္ထပါသန္တိ ဣမိနာ ဂဏပုဂ္ဂလေသု ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိယာ အနာဂမနံ ဒဿေတိ။ ‘‘သင်္ဃပ္ပတ္တော’’တိ ဟိ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၆၅) ဝုတ္တံ။ သင်္ဃသန္နိပါတတော ပဌမံ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏံ သင်္ဃသန္နိပါတေ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ‘‘နော စေ အဓိဋ္ဌဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧတ္ထ အသဉ္စိစ္စ အဿတိယာ အနာပတ္တိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ၊ ယတ္ထ ပန အစိတ္တကာပတ္တိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝက္ခာမ။ ပညတ္တံ ဟောတီတိ ဣမိနာ န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဝိသုံ ပဋိက္ခေပါဘာဝေပိ ယထာဝုတ္တသုတ္တသာမတ္ထိယတော ပညတ္တမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ ဧဝ နယေန ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိအာဒိသုတ္တနယတောဝ (အ။ နိ။ ၈။၂၀၊ ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၆) အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထကရဏမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထတ္တာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေနာတိ ဣမိနာ သာပတ္တိကေန ပါရိသုဒ္ဓိပိ န ဒါတဗ္ဗာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

၁၇၆။ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ သဘာဂါပတ္တိဘာဝံ အဇာနိတွာ ကေဝလံ အာပတ္တိနာမေနေဝ ဒေသေန္တဿ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ စ အစိတ္တကမေဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ယထာ သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နောတိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝံ တယောပိ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဒွီဟိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေန ပန သာပတ္တိကေန ဒူရံ ဂန္တွာပိ ပဋိကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အသမ္ပာပုဏန္တေန ‘‘ဘိက္ခူ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပဋိကရိတွာ စ ပုန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော ။ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာတိ သီမာပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိဘူတံ ဂါမံ ဝါ အရညံ ဝါ ဂန္တွာတိ အတ္ထော။ ဧတေနေဝ ဥပေါသထဉတ္တိယာ ဌပနကာလေ သမဂ္ဂါ ဧဝ တေ ဉတ္တိံ ဌပေသုန္တိ သိဒ္ဓံ။ တေနေဝ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၇၂) ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ သုဥဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ သဗ္ဗပန္နရသကေသုပိ ဝုတ္တံ။

သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတီတိ ပဝါရဏဒါယကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ။ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ တေန အပ္ပဝါရိတေပိ တဿ သင်္ဃပ္ပတ္တမတ္တေန သင်္ဃဿ ပဝါရဏာကမ္မံ သမဂ္ဂကမ္မမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန စ ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရဏဒါယကေန ဘိက္ခုနာ။ ဗဟူပိ သမာနဝဿိကာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ လဒ္ဓုပသမ္ပဒတာယ သမာနုပသမ္ပဒဝဿာ သဗ္ဗေ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ ပန ပဏ္ဍိတေဟိ စိန္တေတဗ္ဗံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ ကိံ ပန တန္တိ? ဣဒါနိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကာလေ –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈) –

ဣမာ ဂါထာယော ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ပါဌံယေဝ ဘဏာပေတွာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော အတ္ထံ ကထေတိ။ တတော ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္မာ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဒေသိတာပတ္တိကဿ သမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အနုမတိယာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အာရာဓနံ ကရောမာ’’တိ ဣမံ ဝါကျံ ပါဌမေဝ အဇ္ဈေသကေန ဘဏာပေတွာ အတ္ထံ အဝတွာဝ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ။ ပဝါရဏာယပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ပဝါရဏာယ ဧတာနီ’’တိ စ ‘‘ပဝါရဏံ ကာတု’’န္တိ စ ဣမာနိ ပဒါနိယေဝ ဝိသိဋ္ဌာနိ။

ကိံ ဣမာနိ ဓမ္မဇ္ဈေသကဿ ဝစနာနိ၊ ဥဒါဟု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿာတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ ဓမ္မဇ္ဈေသကဿ ဝစနာနိ၊ ဧဝံ သတိ ဂါထာတ္တယံ ဝတွာ တာသံ အတ္ထမ္ပိ သော ဧဝ ကထေတွာ ဧတာနိ ပုဗ္ဗကရဏာနိ စ ဧတာနိ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ စ သင်္ဃေန ကတာနိ၊ ဣဒဉ္စ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ သမာနီတံ၊ တသ္မာ ‘‘ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ တေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿ ဝစနာနိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘သင်္ဃော၊ ဘန္တေ၊ ထေရံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ယာဝတတိယံ အဇ္ဈောသာပေတွာ ‘‘သမ္မဇ္ဇနီ…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ ဂါထံ ဝတွာ ဣတိ ‘‘အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တာနိ ဧတာနိ ပုဗ္ဗကရဏာနိ ကတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ …ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ ဂါထံ ဝတွာ ဣတိ ‘‘အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တာနိ ဧတာနိ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ ကတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပေါသထော…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ ဂါထံ ဝတွာ ဣတိ ‘‘အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တံ ဣဒံ ပတ္တကလ္လံ သမာနီတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္မာ နိဋ္ဌာပေတွာ ပတ္တကလ္လေ သမာနီတေ သမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အနုမတိယာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အာရာဓနံ မယံ ကရောမာ’’တိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ အဇ္ဈေသကအဇ္ဈေသိတဗ္ဗာနံ ဝစနံ အသင်္ကရတော ဇာနိတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ။

ဧတ္ထ စ ဂါထာတ္တယဿ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယမေဝ အာဂတော။ ပစ္ဆိမဝါကျံ ပန နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ၊ န ဋီကာဒီသု ဒိဿတိ။ ခုဒ္ဒသိက္ခာပကရဏေပိ –

‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စေ စ ကရဏေ၊

ပတ္တကလ္လေ သမာနိတေ၊

သုတ္တံ ဥဒ္ဒိသတိ သင်္ဃော၊

ပဉ္စဓာ သော ဝိဘာဝိတော’’တိ စ။

‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စေ စ ကရဏေ၊

ပတ္တကလ္လေ သမာနိတေ၊

ဉတ္တိံ ဝတွာန သင်္ဃေန၊

ကတ္တဗ္ဗေဝံ ပဝါရဏာ’’တိ စ။ –

ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ တထာ။ မူလသိက္ခာပကရဏေယေဝ တထာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အာစရိယာနံ အတ္တနောမတိ ဘဝေယျ။

တတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္မာ နိဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ဣမိနာ ပုရိမဂါထာဒွယဿ အတ္ထမေဝ ကထေတွာ တတိယဂါထာယ အတ္ထော န ကထိတော။ ‘‘ဒေသိတာပတ္တိကဿာ’’တိ ဣမိနာ စ အာပတ္တိယာ ဒေသိတဘာဝေါယေဝ ကထိတော၊ န သဗ္ဗံ ပတ္တကလ္လံ။ အာပတ္တိယာ ဒေသိတဘာဝေ စ သဘာဂါပတ္တိယာ ဒေသိတဘာဝေါယေဝ ပတ္တကလ္လသ္မိံ အန္တောဂဓော၊ န ဣတရော။ ဝုတ္တဉှိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဧတာသု ဟိ သဘာဂါပတ္တီသု အဝိဇ္ဇမာနာသု၊ ဝိသဘာဂါပတ္တီသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိယေဝါ’’တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္မာ နိဋ္ဌာပေတွာ ဒေသိတာပတ္တိကဿ သမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အနုမတိယာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အာရာဓနံ ကရောမာ’’တိ ဧတ္တကေယေဝ ဝုတ္တေ အဝသေသာနိ တီဏိ ပတ္တကလ္လင်္ဂါနိ။ သေယျထိဒံ – ဥပေါသထော၊ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တီတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)။ တေသု အသန္တေသုပိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပန ကာတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) စ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) စ၊ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဂဟဋ္ဌာယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) စ၊ တသ္မာ ဥပေါသထဒိဝသေသု သင်္ဃေ သန္နိပတိတေ သစေ ပုဗ္ဗေဝ သမ္မတော ဓမ္မဇ္ဈေသကော အတ္ထိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ၊ ဧကံ ဗျတ္တံ ပဋိဗလံ ဘိက္ခုံ သင်္ဃေန သမ္မန္နာပေတွာ တေန ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – သင်္ဃော၊ ဘန္တေ၊ ထေရံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥဒ္ဒိသတု ထေရော ပါတိမောက္ခံ။ ဒုတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… တတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… ဥဒ္ဒိသတု ထေရော ပါတိမောက္ခန္တိ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ တတော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) –

အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တာနိ စတ္တာရိ ပုဗ္ဗကရဏာနိ၊ ကိံ တာနိ ကတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန –

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) –

အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ၊ ကိံ တာနိ ကတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန –

‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈၊ ကင်္ခါ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) –

အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တာနိ စတ္တာရိ ပတ္တကလ္လင်္ဂါနိ၊ ကိံ တာနိ သမာနီတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ‘‘ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္မာ နိဋ္ဌာပေတွာ ပတ္တကလ္လင်္ဂေ သမာနီတေ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိအာဒိနာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတီတိ အယမမှာကံ ခန္တိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဓမ္မဇ္ဈေသကေန…ပေ… ဧဝမဿ ဝစနီယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ သော ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ဝစနီယဘာဝေါ ကထံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတောတိ။ ‘‘သင်္ဃေန သမ္မန္နာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ? ‘‘အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သင်္ဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သင်္ဃတ္ထေရာယတ္တာ ဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘သင်္ဃော၊ ဘန္တေ၊ ထေရံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ပါတိမောက္ခ’’န္တိ အယံ အဇ္ဈေသနာကာရော ကုတော လဗ္ဘတီတိ? ပါဠိတော။ ပါဠိယဉှိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ‘‘တေ ထေရံ အဇ္ဈေသန္တိ၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ပါတိမောက္ခ’’န္တိ အာဂတော။

သစေ ပန ဓမ္မဇ္ဈေသကော ဝုဍ္ဎတရော၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော နဝကော၊ ‘‘သင်္ဃော၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မန္တံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥဒ္ဒိသတု အာယသ္မာ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တံ ကုတော လဗ္ဘတိ? ပါဠိတောယေဝ။ ပါဠိယဉှိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ‘‘ဧတေနေဝ ဥပါယေန ယာဝ သင်္ဃနဝကံ အဇ္ဈေသန္တိ ဥဒ္ဒိသတု အာယသ္မာ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ အာဂတော။ တတော ‘‘ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန သမ္မဇ္ဇနီ…ပေ… ပုစ္ဆိတေ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ‘အာမ၊ ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တေ’’တိ ဣဒံ ကုတော လဗ္ဘတီတိ? ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ။ နိဒါနပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ အာဂတံ၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာတိ…ပေ… ဧဝံ ဒွီဟိ နာမေဟိ နဝဝိဓံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ဒဿိတံ၊ ကိံ တံ ကတန္တိ ပုစ္ဆတီ’’တိ အာဂတန္တိ။

နနု စေတံ အန္တောနိဒါနေယေဝ အာဂတံ၊ အထ ကသ္မာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? သစ္စံ၊ တထာပိ တဒနုလောမတော ဇာနိတဗ္ဗတော ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ဣမာ ဂါထာယော သမ္မဇ္ဇနာဒီနံ ပုဗ္ဗကရဏာဒိဘာဝဉာပကဘာဝေနေဝ ဝုတ္တာ၊ န ပါတိမောက္ခာရမ္ဘကာလေ ဘဏိတဗ္ဗဘာဝေန။ အထ စ ပန ဣဒါနိ ဘဏန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ကိမတ္ထံ ဘဏန္တီတိ စိန္တာယံ အန္တောနိဒါနေ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တပုစ္ဆာနုလောမေန ပုဗ္ဗကရဏာဒီနံ နိဋ္ဌဘာဝပုစ္ဆနတ္ထံ ဘဏန္တီတိ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ ပုဗ္ဗကရဏံ ကတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၇)၊ တသ္မာ ပါဠိအဋ္ဌကထာနုလောမတော ဣမိနာ အနုက္ကမေန ကတေ သတိ ဓမ္မဇ္ဈေသကော ပညာယတိ၊ တဿ အဇ္ဈေသနာကာရော ပညာယတိ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ပညာယတိ၊ တဿ ပုဗ္ဗကရဏာဒီနံ နိဋ္ဌဘာဝပုစ္ဆနံ ပညာယတိ၊ ဓမ္မဇ္ဈေသကဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ပညာယတိ၊ တာနိ နိဋ္ဌာပေတွာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ ပဋိညာ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဣမေသံ ဂါထာဝါကျာနံ ဝစနေ ပယောဇနံ ပညာယတီတိ ကတွာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝိနယညူဟိ စိရပဋိစ္ဆန္နော အယံ ကထာမဂ္ဂေါ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ။ ပဝါရဏာယပိ ဧသေဝ နယော။

ပါဠိယဋ္ဌကထာဒီနဉှိ ၊ အနုရူပံ ဣမံ နယံ၊

ပုနပ္ပုနံ စိန္တယန္တု၊ ပဏ္ဍိတာ ဝိနယညုနော။

ပုနပ္ပုနံ စိန္တယိတွာ၊ ယုတ္တံ စေ ဓာရယန္တု တံ၊

နော စေ ယုတ္တံ ဆဍ္ဍယန္တု၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကာတိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ပဉ္စဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။