📜

၂၆။ ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၇၉။ ဧဝံ ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ဝဿူပနာယိကာတိ ဧတ္ထ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝသနံ ဝဿံ။ ကိံ တံ? ဝသနကိရိယာ ဘာဝတ္ထေ ဏျ-ပစ္စယဝသေန။ ဥပနယနံ ဥပနယော။ ကော သော? ဥပဂမနကိရိယာ၊ ဝဿဿ ဥပနယော ဝဿူပနယော၊ သော ဧတိဿာ ပညတ္တိယာ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဇ္ဇတီတိ ဝဿူပနာယိကာ။ ကာ သာ? ဝဿူပနာယိကပညတ္တိ။ အထ ဝါ ဥပနယတိ ဧတာယာတိ ဥပနာယိကာ မဇ္ဈေ ဒီဃဝသေန။ ဝဿဿ ဥပနာယိကာ ဝဿူပနာယိကာ၊ သာ ဧဝ ပုရေ ဘဝါ ပုရိမာ ဘဝတ္ထေ ဣမ-ပစ္စယဝသေန၊ သာ ဧဝ ပုရိမိကာ သကတ္ထေ က-ပစ္စယဝသေန၊ တသ္မိံ ပရေ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ အ-ကာရဿ ဣ-ကာရာဒေသော။ ပစ္ဆာ ဘဝါ ပစ္ဆိမာ၊ သာဝ ပစ္ဆိမိကာ။

အဿတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ န ဥပေတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော ဥပဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဿူပဂမနံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါ၊ န အာလယကရဏဝသေန ဥပဂမနံ သန္ဓာယာတိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိယံ ပန အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဒုတိယပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၄) ‘‘ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ဟိ နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနပိ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နေယေဝ သဒွါရဗန္ဓေ သေနာသနေ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဝဿကာလေ သစေ သေနာသနံ လဘတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘတိ၊ ဟတ္ထကမ္မံ ပရိယေသိတွာပိ ကာတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မံ အလဘန္တေန သာမမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ၊ န တွေဝ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ အသေနာသနိကဿ နာဝါဒိံ ဝိနာ အညတ္ထ အာလယမတ္တေန ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အမှာကံ ခန္တိ။ နာဝါသတ္ထဝဇေသုယေဝ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၃) သတိ၊ အသတိ ဝါ သေနာသနေ ဝဿူပဂမနဿ ဝိသုံ အနုညာတတ္တာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) အယံ ပဋိက္ခေပေါ။ တတ္ထ န လဘတီတိ အသတိ သေနာသနေ အာလယဝသေနပိ နာဝါဒီသု ဥပဂမနံ ဝုတ္တံ။ စတူသု ဟိ သေနာသနေသု ဝိဟာရသေနာသနံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ န ဣတရတ္တယံ။

ဋင်္ကိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋီတိ ဧတ္ထ ဋင်္ကိတမဉ္စော နာမ ဒီဃေ မဉ္စပါဒေ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတော မဉ္စော၊ တဿ ဣဒံ ဥပရိ၊ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာတိ နတ္ထိ။ ပရိဝတ္တေတွာ အတ္ထတောပိ တာဒိသောဝ ဟောတိ၊ တံ သုသာနေ ဒေဝဋ္ဌာနေ စ ဌပေန္တိ၊ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏံ အတ္ထရိတွာ ကတံ ဂေဟမ္ပိ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သတ္ထဿ အဝိဟာရတ္တာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုဋိကာဒီနံ အဘာဝေန ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာလယကရဏမတ္တေနေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိပ္ပကိရတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂစ္ဆတိ။ တီသုဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နတ္ထိ အာပတ္တိ၊ တေဟိ ဝိယုဇ္ဇိတွာ ဂမနေ ပန အာပတ္တိယေဝ၊ ပဝါရေတုဉ္စ န လဘတိ။

ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာတိ သကဝါဋဗဒ္ဓမေဝ ယောဇေတွာ။ ပုရိမိကာယ…ပေ… န ပက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဣမိနာ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပုရိမဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝဿာနဥတုနော စတူသု မာသေသု သဗ္ဗပစ္ဆိမမာသံ ဌပေတွာ ပုရိမံ တေမာသံ ဝသိတဗ္ဗံ။ သာဝဏပုဏ္ဏမိယာ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပစ္ဆိမဝဿံ ဥပဂန္တွာ သဗ္ဗပဌမမာသံ ဌပေတွာ ပစ္ဆိမံ တေမာသံ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အဝသိတွာ ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂတေန ဘိက္ခုနာ မဟာပဝါရဏာယ အန္တော အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန စာတုမာသိနိပဝါရဏာယ အန္တော အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ အန္တရာ စာရိကံ ပက္ကမေယျ၊ ဥပစာရသီမာတိက္ကမေယေဝ တဿ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဣမမတ္ထံ ပါဠိယာ သမတ္ထေတုံ ‘‘န ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဝစနတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ သတိ ကရဏီယေ ပက္ကမန္တဿ သဗ္ဗထာပိ အာပတ္တိယေဝ သိယာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿေဝ အနာပတ္တိ သိယာ၊ န ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ ပက္ကမန္တဿာတိ အာဟ ‘‘ကော ပန ဝါဒေါ’’တိအာဒိ။

၁၈၀။ ဣဒါနိ သတ္တာဟကရဏီယလက္ခဏံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန ပဟိတေ ဂန္တုံ၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ၊ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ ဥပါသကဿ ဥပါသိကာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၇) ဧကံ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တုံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ၊ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ မာတုယာ စ ပိတုဿ စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၉၈) ဧကံ၊ ‘‘သစေ ပန ဘိက္ခုနော ဘာတာ ဝါ အညော ဝါ ဉာတကော ဂိလာနော ဟောတီ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသန္တော ဘိက္ခုဘတ္တိကော’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သစေ ဘိက္ခုဿ…ပေ… အနဘိရတိ ဝါ ကုက္ကုစ္စံ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ကောစိ ဘိက္ခု ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ဘိက္ခုနိယာပိ မာနတ္တာရဟာယာ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သာမဏေရော ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမော…ပေ… သိက္ခမာနာ ဝါ…ပေ… သာမဏေရီ ဝါ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သင်္ဃော ကမ္မံ ကတ္တုကာမော တဇ္ဇနီယံ ဝါ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သစေပိ ကတံယေဝ ဟောတိ ကမ္မ’’န္တိ ဧကံ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃကရဏီယေန ဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၉၉) ဧကန္တိ ဧကာဒသ ဌာနာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ပဌမတတိယစတုတ္ထဝသေန တီသု ဌာနေသု ပဟိတေ ဧဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ နော အပ္ပဟိတေ။ သေသေသု အဋ္ဌသု အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၉၉) ‘‘ဂန္တဗ္ဗန္တိ သင်္ဃကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ အနုပါသကေဟိပိ သာသနဘာဝံ ဉာတုကာမေဟိ ပဟိတေ တေသံ ပသာဒဝဍ္ဎိသမ္ပတ္တေဟိပိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုဘတ္တိကောတိ ဘိက္ခုနိဿိတကော။ သော ပန ယသ္မာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသန္တော’’တိ။

၁၈၁။ အပိစေတ္ထာတိ အပိစ ဧတ္ထာတိ ဆေဒေါ၊ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ သတ္တာဟကရဏီယဝိနိစ္ဆယေ အပိစ အပရော အယံ ဤဒိသော ပါဠိမုတ္တကနယော ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကပါဠိတော မုတ္တော နယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၉) ပန ‘‘ပါဠိမုတ္တကရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဒိဿတိ။ တထာ ဟိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၉၉) ‘‘ရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယောတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ ဗဟိဒ္ဓါ အရုဏုဋ္ဌာပနသင်္ခါတဿ ရတ္တိစ္ဆေဒဿ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၉၉) ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ ဗဟိဒ္ဓါ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ’’တိ။ အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ အနိမန္တိတတ္တာ သတ္တာဟကိစ္စံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ ဝဿစ္ဆေဒေါ စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တဉှိ ရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏံ ဝိနာ တိရောဝိဟာရေ ဝသိတွာ အာဂမိဿာမီတိ ဂစ္ဆတော ဝဿစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ ဣမိနာ နိမိတ္တေန ဂန္တွာ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမက္ခဏေ အာဘောဂံ ကတွာ ဂမနက္ခဏေ ဝိသရိတွာ ဂတေပိ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ‘‘သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗထာ အာဘောဂံ အကတွာ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ ဝဒန္တိ။ ယော ပန သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တာဘာဝေပိ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တွာ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ အာပတ္တိယေဝ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ သတ္တာဟဿ သန္နိဝတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဘဏ္ဍကန္တိ စီဝရဘဏ္ဍံ။ ပဟိဏန္တီတိ စီဝရဓောဝနာဒိကမ္မေန ပဟိဏန္တိ။ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပုန အာဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ သစေ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါပိ န ဟောတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋဉ္စ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ၊ တဒဟေဝ အာဂမနေ သဥဿာဟတ္တာ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ အာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာစရိယံ ပဿိဿာမီတိ ပန ဂန္တုံ လဘတီတိ ‘‘အဂိလာနမ္ပိ အာစရိယံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ ဝါ ပဿိဿာမီ’’တိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ လဘတိ၊ နိဿယာစရိယံ ဓမ္မာစရိယဉ္စ၊ ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒါစရိယဥပဇ္ဈာယေ။ သစေ နံ အာစရိယော ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ သတ္တာဟကရဏီယေန အာဂတာနံ အန္တောသတ္တာဟေယေဝ ပုန အာဂစ္ဆန္တံ သစေ အာစရိယော၊ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဿစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သတ္တာဟဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမိတတ္တာ။

သစေ ဒူရံ ဂတော သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ဝဿစ္ဆေဒကာရဏေ သတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ဧတ္ထ ဆ ဒိဝသာနိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုရာရုဏာ ဧဝ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပဝိသိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂန္တွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ ဒိဝသဘာဂေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ တတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၉၉) ‘‘သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂစ္ဆန္တော စ အန္တော အပ္ပဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေန္တော စ သမုစ္ဆိန္နဝဿော ဧဝ ဘဝိဿတိ အရုဏဿ ဗဟိ ဧဝ ဥဋ္ဌာပိတတ္တာ။ ဣတရထာ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အန္တောဝိဟာရေ ပဝိသိတွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော အညေသု စ ဌာနေသု အရုဏုဋ္ဌာပနမေဝ ဝုစ္စတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ စီဝရက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၄) ‘‘ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီ’’တိ။

အထာပိ ယံ တေ ဝဒေယျုံ ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ ယဒါ ကဒါစိ ပဝိဋ္ဌေန တံဒိဝသနိဿိတော အတီတာရုဏော ဥဋ္ဌာပိတော နာမ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ သဒ္ဒဂတိယာပိ န သမေတိ။ န ဟိ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ပစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော တဿ ပယောဇကော ဥဋ္ဌာပကော ဘဝိတုမရဟတိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ‘‘ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿာ’’ပီတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၇) ဧတ္ထ ‘‘အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ တေနပိ တံဒိဝသနိဿိတဿ အရုဏဿ ဥဋ္ဌာပိတတ္တာ အာရညကဿပိ ဘိက္ခုနော သာယနှသမယေ အင်္ဂယုတ္တံ အရညံ ဂန္တွာ တဒါ ဧဝ နိဝတ္တန္တဿ အရုဏော ဥဋ္ဌာပိတော ဓုတင်္ဂဉ္စ ဝိသောဓိတံ သိယာ၊ န စေတံ ယုတ္တံ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဧဝ အရုဏုဋ္ဌာပနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ကာလဿေဝ ပန နိက္ခမိတွာ အင်္ဂယုတ္တေ ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ အရုဏုဋ္ဌာနဝေလာယံ တေသံ အာဗာဓော ဝဍ္ဎတိ၊ တေသံ ဧဝ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ၊ န ဓုတင်္ဂဝိသုဒ္ဓိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁)။ တထာ ပါရိဝါသိကာဒီနမ္ပိ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တာနံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ‘‘ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ သဟသေယျသိက္ခာပဒေပိ အနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟ နိဝုတ္ထဘာဝပရိမောစနတ္ထံ ‘‘ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ ၅၄) ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီသု စ သဗ္ဗတ္ထ ရတ္တိပရိယောသာနေ အာဂါမိအရုဏဝသေနေဝ အရုဏုဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ၊ န အတီတာရုဏဝသေန၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ အညထာ ဝဿစ္ဆေဒတ္တာ။

ယံ ပန ဝဿံ ဥပဂတဿ တဒဟေဝ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ သကရဏီယဿ ပက္ကမနဝစနံ၊ တံ ဝဿံ ဥပဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ယဒါ ကဒါစိ နိမိတ္တေ သတိ ဂမနဿ အနုညာတတ္တာ ယုတ္တံ၊ န ပန သတ္တာဟဝါရေန ဂတဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝဂမနံ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယထာ ဝါ ‘‘သတ္တာဟာနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ အာဂစ္ဆေယျ ဝါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တံ အာဝါသံ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ပစ္ဆိမသတ္တာဟေ အနာဂမနေ အနုညာတေပိ အညသတ္တာဟေသု တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပဌမသတ္တာဟေ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂမနေ အနုညာတေပိ တတော ပရေသု သတ္တာဟေသု အာဂတဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂမနံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

သစေ ပဝါရိတကာလေ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တီတိအာဒိနာ ဝဿာဝါသိကစီဝရမ္ပိ ကထိနစီဝရံ ဝိယ ဝဿံဝုတ္ထဝိဟာရပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ယဒိ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပယိံသု၊ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂတာ လဘန္တိ။ ကထိနာနိသံသစီဝရံ ပန သင်္ဃံ အနာပုစ္ဆာ တေ န လဘန္တိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတာပိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ လဘန္တူတိ ဝါ ဧဝရူပံ အဓမ္မိကဝတ္တံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၂)။ ဣဓ အာဟဋန္တိ ဝိဟာရတော ဗဟိ အာဂတဋ္ဌာနေ အာနီတံ။

ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ၊ ဂဏှန္တိပိ ပရိပါတေန္တိပီတိ ဧတ္ထ ဂဏှန္တီတိ ဂဟေတွာ ခါဒန္တိ။ ပရိပါတေန္တီတိ ပလာပေန္တိ၊ အနုဗန္ဓန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမေသု ‘‘ဂါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု သင်္ဃဘေဒပရိယန္တေသု ဝတ္ထူသု ကေဝလံ အနာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပဝါရေတုံ ပန န လဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစေ ပနာတိအာဒီသု ယသ္မာ နာနာသီမာယံ ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ‘‘ဒုတိယေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဥပစာရတော နိက္ခန္တမတ္တေ ပဌမော သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ‘‘တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီ’’တိ ပဌမံ သေနာသနဂ္ဂါဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယသေနာသနဂ္ဂါဟေ ပန ပုရိမိကာ ပညာယတေဝ၊ တတ္ထေဝ တေမာသံ ဝသန္တော ပုရိမဝဿံဝုတ္ထော ဧဝ ဟောတိ။ တတော ဝါ ပန ဒုတိယဒိဝသာဒီသု ‘‘ပဌမသေနာသနေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဥပစာရာတိက္ကမေ ပုရိမိကာပိ န ပညာယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ ဟောန္တမ္ပိ ဒုက္ကဋံ သတိယေဝ ပဋိဿဝေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တဿ တဿ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တဉ္စ ခေါ…ပေ… ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ’’တိ။ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ‘‘သော သတ္တာဟာနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာဒိဝသေပိ သတ္တာဟကရဏီယံ ဝိနာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ ကစ္စိ ဥပေါသထဒိဝသတော ဥပနိဓာယ နဝမီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု လောကိယတိထိဝသေနာတိ အာသင်္ကန္တိ။ တတြေဝံ ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗံ – ပုရိမဘဒ္ဒပဒမာသကာဠပက္ခဥပေါသထဒိဝသံ ဥပနိဓာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ န လောကိယတိထိဝသေန။ ဘဒ္ဒပဒမာသဿ ဟိ ကာဠပက္ခဥပေါသထဒိဝသံ မရိယာဒံ ကတွာ တဒနန္တရပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဂဏိယမာနေ သတိ ယော ဒိဝသော နဝမော ဟောတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိထိပေက္ခာယ ပန ဣတ္ထိလိင်္ဂဝေါဟာရော၊ တတော နဝမိတော ပဋ္ဌာယ အနာဂတသတ္တာဟေ ပဝါရဏာ ဟောတိ။

သတ္တာဟံ အနာဂတာယ အဿာတိ သတ္တာဟာနာဂတာ။ ကာ သာ? ပဝါရဏာ။ အဿယုဇမာသဿ သုက္ကပက္ခနဝမိယံ သတ္တာဟကရဏီယံ အဓိဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တော ဘိက္ခု အန္တောဝဿဿ သတ္တာဟမတ္တာဝသိဋ္ဌတ္တာ သတ္တမအရုဏေ ဥဂ္ဂတမတ္တေ ဝုတ္ထဝဿော ဟောတိ၊ ဒသမိယံ ဆာဟမတ္တံ၊ ဧကာဒသမိယံ ပဉ္စာဟမတ္တံ၊ ဒွါဒသိယံ စတုရာဟမတ္တံ၊ တေရသိယံ တီဟမတ္တံ၊ စုဒ္ဒသိယံ ဒွီဟမတ္တံ၊ ပန္နရသိယံ ဧကာဟမတ္တံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဝါရဏာဒိဝသဿ ပရိယောသာနဘူတအရုဏသ္မိံ ဥဂ္ဂတေ ဝုတ္ထဝဿော ဟောတိ၊ တသ္မာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ ဘဂဝါ ဓမ္မဿာမီ ‘‘သော သတ္တာဟာနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ အာဂစ္ဆေယျ ဝါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တံ အာဝါသံ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျ၊ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) အာဟ။ သတ္တာဟာနာဂတာယ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာတိ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ။ သာ ဟိ ကုမုဒါနံ အတ္ထိတာယ ကောမုဒီ၊ စတုန္နံ ဝဿိကမာသာနံ ပရိယောသာနတ္တာ စာတုမာသိနီတိ ဝုစ္စတိ။ တဒါ ဟိ ကုမုဒါနိ သုပုပ္ဖိတာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ကုမုဒါ ဧတ္ထ ပုပ္ဖန္တီတိ ကောမုဒီတိ ဝုစ္စတိ၊ ကုမုဒဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၈၂။ အန္တောဝဿဝတ္တကထာယံ နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ဌပေတွာတိ သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒီသု နိရန္တရကရဏီယေသု ကတ္တဗ္ဗံ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ။ ကသာဝပရိဘဏ္ဍန္တိ ကသာဝေဟိ ဘူမိပရိကမ္မံ။ ဝတ္တန္တိ ကတိကဝတ္တံ။

ဧဝရူပံ အဓမ္မိကဝတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ နာနာဝေရဇ္ဇကာ ဟိ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ၊ တတ္ထ ကေစိ ဒုဗ္ဗလာ အပ္ပထာမာ ဧဝရူပံ ဝတ္တံ အနုပါလေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ ဣဓ အာဂတဉ္စ စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၇) အာဂတံ အာဝါသံ ဝါ မဏ္ဍပံ ဝါ သီမံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ယော ဣမမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကမိဿတိ၊ တံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနိဿာမာ’’တိ ကတာယ ကတိကာယ ယော ‘‘မံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနန္တူ’’တိ တမှာ ဌာနာ ပဌမံ ပက္ကမတိ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ယော ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝါ ကိစ္စေန မာတာပိတူနံ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ဝါ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အတ္ထာယ အညေန ဝါ တာဒိသေန ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေပိဿ ဧဝံ ဂတဿ ပစ္ဆာ ဣစ္ဆာစာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ‘‘န ဒါနာဟံ တတ္ထ ဂမိဿာမိ၊ ဧဝံ မံ အရဟာတိ သမ္ဘာဝေဿန္တီ’’တိ၊ အနာပတ္တိယေဝ။

ယောပိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ ပတွာ သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒိဝသေန အညဝိဟိတော ဝါ ဟုတွာ စောရာဒီဟိ ဝါ အနုဗဒ္ဓါ မေဃံ ဝါ ဥဋ္ဌိတံ ဒိသွာ အနောဝဿကံ ပဝိသိတုကာမော တံ ဌာနံ အတိက္ကမတိ၊ အနာပတ္တိ၊ ယာနေန ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ဂစ္ဆန္တောပိ ပါရာဇိကံ နာပဇ္ဇတိ၊ ပဒဂမနေနေဝ အာပဇ္ဇတိ။ တမ္ပိ ယေဟိ သဟ ကတိကာ ကတာ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဂစ္ဆန္တော နာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာ ဟိ သဗ္ဗေပိ အညမညံ ရက္ခန္တိ။ သစေပိ မဏ္ဍပရုက္ခမူလာဒီသု ကိဉ္စိ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တိ ‘‘ယော ဧတ္ထ နိသီဒတိ ဝါ စင်္ကမတိ ဝါ၊ တံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနိဿာမ’’၊ ပုပ္ဖာနိ ဝါ ဌပေတွာ၊ ‘‘ယော ဣမာနိ ဂဟေတွာ ပူဇံ ကရိဿတိ၊ တံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနိဿာမာ’’တိအာဒိနာ နယေန ကတိကာ ကတာ ဟောတိ၊ တတြာပိ ဣစ္ဆာစာရဝသေန တထာ ကရောန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ သစေပိ ဥပါသကေန အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဟာရော ဝါ ကတော ဟောတိ၊ စီဝရာဒီနိ ဝါ ဌပိတာနိ ဟောန္တိ ‘‘ယေ အရဟန္တော၊ တေ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တု၊ စီဝရာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တူ’’တိ၊ တတြာပိ ဣစ္ဆာစာရဝသေန ဝသန္တဿ ဝါ တာနိ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ၊ ဧတံ ပန အဓမ္မိကကတိကဝတ္တံ၊ တသ္မာ န ကာတဗ္ဗံ၊ အညံ ဝါ ဧဝရူပံ ‘‘ဣမသ္မိံ တေမာသဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗေဝ အာရညကာ ဟောန္တု ပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂါဒိအဝသေသဓုတင်္ဂဓရာ ဝါ၊ အထ ဝါ သဗ္ဗေဝ ခီဏာသဝါ ဟောန္တူ’’တိ ဧဝမာဒိ။ နာနာဝေရဇ္ဇကာ ဟိ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ။ တတ္ထ ကေစိ ဒုဗ္ဗလာ အပ္ပထာမာ ဧဝရူပံ ဝတ္တံ အနုပါလေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝရူပမ္ပိ ဝတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမံ တေမာသံ သဗ္ဗေဟေဝ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ န ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗံ၊ မူဂဗ္ဗတံ ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ ဗဟိသီမဋ္ဌဿပိ သင်္ဃလာဘော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝမာဒိကမ္ပိ န ကတ္တဗ္ဗမေဝ။

တိဝိဓမ္ပီတိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓမ္ပိ။ သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထာတိ ဘဗ္ဗေ အာစာရကုလပုတ္တေ ဥပပရိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေထ။ ဘဿေ မတ္တံ ဇာနိတွာတိ ဝစနေ ပမာဏံ ဉတွာ။ ဒသကထာဝတ္ထု နာမ အပ္ပိစ္ဆာကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ ပဝိဝေကကထာ အသံသဂ္ဂကထာ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ သီလကထာ သမာဓိကထာ ပညာကထာ ဝိမုတ္တိကထာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာတိ။

ဝိဂ္ဂဟသံဝတ္တနိကံ ဝစနံ ဝိဂ္ဂါဟိကံ။ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ မေတ္တာ အသုဘံ မရဏာနုဿတီတိ ဣမံ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာ။ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ – ယော ဒေဝသိကံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩသရတိ၊ တေန သာမဏေရာဒီဟိ အာဟရိတွာ ဘိက္ခူနံ ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ နိက္ခိတ္တေသု ဒန္တကဋ္ဌေသု ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကမေဝ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဒေဝသိကံ န ဩသရတိ၊ ပဓာနဃရေ ဝသိတွာ ဓမ္မဿဝနေ ဝါ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဝါ ဒိဿတိ၊ တေန ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌာနိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ တေသု ခီဏေသု သစေ ပုနပိ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ ဗဟူနိ ဟောန္တိယေဝ၊ ပုနပိ အာဟရိတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ ပန ပမာဏံ အသလ္လက္ခေတွာ အာဟရတိ၊ တေသု အခီဏေသုယေဝ မာဠကေ ခီယတိ၊ တတော ကေစိ ထေရာ ‘‘ယေဟိ ဂဟိတာနိ၊ တေ ပဋိဟရန္တူ’’တိ ဝဒေယျုံ၊ ကေစိ ‘‘ခါဒန္တု၊ ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီ’’တိ၊ တသ္မာ ဝိဝါဒပရိဟာရတ္ထံ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ၊ ဂဟဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေနပိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ပိဏ္ဍပါတိကဝတ္တေ အာဝိဘဝိဿတိ။

အန္တောဂါမေ…ပေ… န ကထေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ စတူသု ပစ္စယေသု စီဝရေ စ ပိဏ္ဍပါတေ စ ဝိညတ္တိပိ န ဝဋ္ဋတိ နိမိတ္တောဘာသပရိကထာပိ။ သေနာသနေ ဝိညတ္တိမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေသာနိ တီဏိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဂိလာနပစ္စယေ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အာဇီဝံ သောဓေန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သုဋ္ဌု ရက္ခိတဗ္ဗာတိ။ ဣမိနာ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဒဿိတံ။ ရက္ခိတိန္ဒြိယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ သေခိယဝတ္တဉ္စ ပူရေတဗ္ဗန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပန တီဟိပိ သာမတ္ထိယတော ဒဿိတံ။ ဣတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလပဋိသံယုတ္တာ ဧဝရူပါ နိယျာနိကကထာ ဗဟုကာပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣမသ္မိံ ဝဿူပနာယိကဝိသယေ တေသု တေသု နဂရေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ရာဇကာလေ အပရိယန္တာ ဝိဝါဒကထာ ဟောတိ။ ကထံ? ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎိတုကာမော ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ ‘ယဒိ ပနာယျာ အာဂမေ ဇုဏှေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျု’န္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ၊ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတု’’’န္တိ ဝစနံ နိဿာယ ဘဂဝတာ အဓိမာသံ ပညတ္တန္တိ မညမာနာ ဝေဒသမယေန သံသန္ဒိတွာ ဂယှမာနာ အနေကဝိဟိတံ ဝိဝါဒံ ကရောန္တိ။ ဝေဒသမယေ ကိရ ဒွေ အဓိမာသာနိ ယာစာဓိမာသဉ္စ ပတ္တာဓိမာသဉ္စ။ တတ္ထ ကလိယုဂဂဏနေ ဧကူနဝီသတိဂဏနေန ဘာဇိတေ ဒွေပဉ္စဋ္ဌဒသတေရသသောဠသဋ္ဌာရသဝသေန သတ္တဓာ သေသော ဟောတိ၊ တေသံ ဝသေန စမ္မာဓိမာသ ပဉ္စာဓိမာသ ပသွာဓိမာသ ဒသာဓိမာသ တေရသာဓိမာသ သောဠသာဓိမာသ အဋ္ဌာရသာဓိမာသာတိ ဝေါဟရန္တိ။ အဋ္ဌာရသာဓိမာသံ ပန အဝသာနာဓိမာသန္တိပိ ဝေါဟရန္တိ။ တေသု ပသုသောဠသာနိ အပတ္တေယေဝ အဓိမာသပတနကလိယုဂေ သံဝစ္ဆရမာသာဒိဝိသမဘယေန ယာစိတွာ မာသဿ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗတော ယာစာဓိမာသန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ သေသာနိ ပန ပဉ္စမတ္တေယေဝ အဓိမာသပတနကလိယုဂေ မာသဿ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗတော ပတ္တာဓိမာသန္တိ။ တတြေတံ ယာစာဓိမာသလက္ခဏံ – တထတော အဇာနန္တာ ပါဠိယာ သံသန္ဒိတွာ ဗိမ္ဗိသာရရညာ ဘဂဝတော ယာစိတာဓိမာသတ္တာ ယာစာဓိမာသံ နာမ ဘဝတိ၊ တသ္မာ ဒွီသု ဧဝ ယာစာဓိမာသေသု ဒိဝသေန သဟ မာသော အာကဍ္ဎိတဗ္ဗော၊ န ဣတရေသူတိ ဝဒန္တိ၊ အညေ ပန ပဉ္စသု ပတ္တာဓိမာသေသု ဧဝ သဟ ဒိဝသေန မာသော အာကဍ္ဎိတဗ္ဗော၊ န ယာစာဓိမာသေသူတိ။

အပရေ ပန – ‘‘ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿူပနာယိကာ ပုရိမိကာ ပစ္ဆိမိကာတိ၊ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ပုရိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ’’တိ တသ္မိံယေဝ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၁၈၄) အာဂတာယ ပါဠိယာ အတ္ထံ အယောနိသော ဂဟေတွာ တိထိနက္ခတ္တယောဂေ ဧဝ ဝဿူပဂမနံ ဘဂဝတာ အနုညာတံ၊ တသ္မာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ အနန္တရဘူတော ပါဋိပဒဒိဝသော ပုဏ္ဏာတိထိယာ စ ယုတ္တော ဟောတု၊ ပုဗ္ဗာသာဠှဥတ္တရာသာဠှသင်္ခါတေသု ဒွီသု နက္ခတ္တေသု ဧကေကေန ယုတ္တော စ၊ ဧဝံဘူတော ကာလော ယဒိ ဝိနာ ဒိဝသေန မာသကဍ္ဎနေ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ စ သတိ မာသမတ္တာကဍ္ဎနမေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ယဒိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သဟ ဒိဝသေန မာသာကဍ္ဎနံ၊ အယံ ပိဋကေန စ ဝေဒေန စ အနုလောမော ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝဒန္တိ။

တတြာပျေကေ ဝဒန္တိ – ‘‘မာ ဣတိ စန္ဒော ဝုစ္စတိ တဿ ဂတိယာ ဒိဝသဿ မိနိတဗ္ဗတော၊ သော ဧတ္ထ သဗ္ဗကလာပါရိပူရိယာ ပုဏ္ဏောတိ ပုဏ္ဏမာ’’တိအာဒိနာ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာဒီသု (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) အာဂမနတော ပုဏ္ဏာတိထိယောဂေါပိ ပုဏ္ဏမိယာ ဧဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ပါဋိပဒေ၊ တထာ နက္ခတ္တယောဂေါပိ အာသာဠှိသုက္ကပက္ခဿ ပန္နရသေ ဥပေါသထေ ‘‘ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေ၊ ဧဝံ ဓာတု ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ မဟာဝံသေ ဝစနတောတိ။ တတ္ထ ပုရိမာ ဝဒန္တိ – ဧဝံ သန္တေ ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ စန္ဒဂ္ဂါဟော စ သူရိယဂ္ဂါဟော စ ဘဝေယျ၊ ဣဒါနိ ပန ကာဠပက္ခပါဋိပဒါဒီသုယေဝ စန္ဒဂ္ဂါဟော၊ သုက္ကပက္ခပါဋိပဒါဒီသုယေဝ သူရိယဂ္ဂါဟော ပညာယတိ၊ တသ္မာ ပါဋိပဒေယေဝ တိထိနက္ခတ္တယောဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ။ ပစ္ဆိမာပိ ဝဒန္တိ – တုမှာဒိသာနံ ဝါဒီနံ ဝစနေန ပုဗ္ဗေ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗဒိဝသာနံ အနာကဍ္ဎိတတ္တာ ဒိဝသပုဉ္ဇဘာဝေန ဧဝံ ဟောတိ၊ သစ္စတော ပန ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ စန္ဒဂ္ဂါဟော သူရိယဂ္ဂါဟော စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ။ ဟောတု၊ ယထာ ဣစ္ဆထ၊ တထာ ဝဒထ၊ ဧဝံ ဘူတပုဗ္ဗော သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အတ္ထီတိ? အတ္ထိ။ ဂန္ဓာရဇာတကေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၃။၇။၇၅ ဂန္ဓာရဇာတကဝဏ္ဏနာ) ဟိ ဥပေါသထဒိဝသေ စန္ဒဂ္ဂါဟော ဒွိက္ခတ္တုံ အာဂတော။ တဉှိ ဇာတကံ တီသု ပိဋကေသု သုတ္တပရိယာပန္နံ၊ ပဉ္စသု နိကာယေသု ခုဒ္ဒကနိကာယပရိယာပန္နံ၊ နဝသု သာသနင်္ဂေသု ဇာတကပရိယာပန္နန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပုရိမကာ ပဋိဝစနံ ဒါတုံ န သက္ကုဏေယျုန္တိ။

အထေကစ္စေ ‘‘ပိဋကတ္တယေ အဓိကမာသာယေဝ သန္တိ၊ န အဓိကဒိဝသာ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၄၀၄) ‘ယံ ပန ဝုတ္တံ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု အဋ္ဌာရသန္နံယေဝ ဝဿာနံ အဓိကမာသေ ဂဟေတွာ ဂဏိတတ္တာ သေသဝဿဒွယဿပိ အဓိကာနိ ဒိဝသာနိ ဟောန္တေဝ၊ တာနိ အဓိကဒိဝသာနိ သန္ဓာယ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာတိ ဝုတ္တန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဒွီသု ဝဿေသု အဓိကဒိဝသာ နာမ ဝိသုံ ဥပလဗ္ဘန္တိ တတိယေ ဝဿေ ဝဿုက္ကဍ္ဎနဝသေန အဓိကမာသေ ပရိစ္စတ္တေယေဝ အဓိကမာသသမ္ဘဝတော၊ တသ္မာ ဒွီသု ဝဿေသု အတိရေကဒိဝသာ နာမ ဝိသုံ န သမ္ဘဝန္တီ’တိ ဝစနတော’’တိ ဝဒန္တိ။ အထညေ ဝဒန္တိ – ပိဋကတ္တယေ အဓိကဒိဝသာတိ အာဂတာ အတ္ထိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၄၀၄) ‘‘အဝသေသာနံ ဒွိန္နံ ဝဿာနံ အဓိကဒိဝသာနိ ဟောန္တေဝ၊ တသ္မာ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ’’တိ ဝစနတောတိ။ ဣတော ပရမ္ပိ ဝိဝိဓေန အာကာရေန ကထေန္တိ။ သုဒ္ဓဝေဒိကာပိ ဧဝံ ဝဒန္တိ၊ ဝိနယဓရာ ဘိက္ခူ ဝိနယသမယဝသေန ဝဒန္တိ။ အမှာကံ ပန ဝေဒသမယေ ဟတ္ထဂတဂဏနဝသေနေဝ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အလမတိပပဉ္စေန။ အတ္ထိကေဟိ တိဝဿာဓိကသဟဿကလိယုဂေ ဓမ္မရာဇေန ပုစ္ဆိတတ္တာ ကတံ အဓိမာသပကရဏံ ဩလောကေတွာ ဇာနိတဗ္ဗံ။

ဣဓ ပန အဓိပ္ပေတဝိနိစ္ဆယမေဝ ကထယာမ။ ပဌမဒုတိယဝါဒေသု န ဗိမ္ဗိသာရရာဇာ ဘဂဝန္တံ အဓိမာသပညာပနံ ယာစတိ၊ န စ ဘဂဝါ ပညပေတိ၊ န ‘‘တသ္မိံ ဝဿေ ဣဒံ နာမ အဓိမာသံ ဟောတီ’’တိ ဝါ ‘‘မာသမတ္တံ ဝါ သဟဒိဝသံ ဝါ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝါ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာဋီကာသု စ အတ္ထိ၊ ရာဇာ ပန ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝေဒသမယေ ဝဿုက္ကဍ္ဎနသမ္ဘဝတော ဘိက္ခူနံ ပဌမအာသာဠှမာသေ ဝဿံ အနုပဂန္တွာ ဒုတိယအာသာဠှမာသေ ဥပဂမနတ္ထံ ‘‘ယဒိ ပနာယျာ အာဂမေ ဇုဏှေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျု’’န္တိ ဒူတံ ပါဟေသိ။ ယဒိ ပန ဥပဂစ္ဆေယျုံ၊ သာဓု ဝတာတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူ ပန ရညော ပဟိတသာသနံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ ပန ဝဿုက္ကဍ္ဎနေ ဘိက္ခူနံ ဂုဏပရိဟာနိယာ အဘာဝတော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) အဝေါစ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၅) ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတုန္တိ ဧတ္ထ ဝဿုက္ကဍ္ဎနဘိက္ခူနံ ကာစိ ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထီတိအနုဝတ္တိတုံ အနုညာတ’’န္တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၈၅) ဝုတ္တံ ‘‘ပရိဟာနီတိ ဂုဏပရိဟာနီ’’တိ၊ တသ္မာ ယာစာဓိမာသော ဝါ ဟောတု ပတ္တာဓိမာသော ဝါ၊ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ကာလေ အနုဝတ္တနေန ဘိက္ခူနံ သီလာဒိဂုဏမ္ပိ ပရိဟာနိ နတ္ထိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။

ကထံ ပန အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ကထံ န အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ? ယဒိ အနုဝတ္တန္တေ ပုဗ္ဗေ ဥပဝုတ္ထဒိဝသတော ဣဒါနိ ဥပဝသိတဗ္ဗဥပေါသထဒိဝသော စာတုဒ္ဒသော ဝါ ပန္နရသော ဝါ ဟောတိ၊ တထာ သတိ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန တေရသမော ဝါ သောဠသမော ဝါ ဟောတိ၊ န အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အနုဝတ္တန္တော ဟိ အနုပေါသထေ ဥပေါသထကတော ဟောတိ၊ တတော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) ဝုတ္တဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သီလဂုဏပရိဟာနိသမ္ဘဝတော န အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၄၀) ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတုန္တိ ဝစနတော ပနေတ္ထ လောကိယာနံ တိထိံ အနုဝတ္တန္တေဟိပိ အတ္တနော ဥပေါသထက္ကမေန စာတုဒ္ဒသိံ ပန္နရသိံ ဝါ၊ ပန္နရသိံ စာတုဒ္ဒသိံ ဝါ ကရောန္တေဟေဝ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ပန သောဠသမဒိဝသံ ဝါ တေရသမဒိဝသံ ဝါ ဥပေါသထဒိဝသံ ကရောန္တေဟီ’’တိ။

တတိယစတုတ္ထဝါဒေပိ ‘‘ကတိ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ သံသယန္တာနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထံ ‘‘ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿူပနာယိကာ ပုရိမိကာ ပစ္ဆိမိကာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၄) ဘဂဝါ အဝေါစ။ တတော တာသံ ဒွိန္နံ ဝဿူပနာယိကာနံ ဥပဂမနကာလံ ဒဿေတုံ ‘‘အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ပုရိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – အာသာဠှိပုဏ္ဏမိယာ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပုရိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ၊ သာဝဏပုဏ္ဏမိယာ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄) ‘‘တသ္မာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ၊ အာသာဠှိပုဏ္ဏမိတော ဝါ အပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေယေဝ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗံ စေတိယဝန္ဒနာဒိသာမီစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’တိ သကိံ ဝါ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ၊ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၈၄) ‘‘အပရဇ္ဇူတိ အာသာဠှိတော အပရံ ဒိနံ၊ ပါဋိပဒန္တိ အတ္ထော’’တိ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၈၄) ‘‘အပရသ္မိံ ဒိဝသေတိ ဒုတိယေ ပါဋိပဒဒိဝသေ’’တိ ဧဝံ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာသု ပါဋိပဒဒိဝသေယေဝ ဝဿူပဂမနံ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘အမုကတိထိယောဂေ’’တိ ဝါ ‘‘အမုကနက္ခတ္တယောဂေ’’တိ ဝါ၊ တသ္မာ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပါတော အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ သကလဒိဝသံ သကလရတ္တိ ယာဝ ဒုတိယအရုဏုဂ္ဂမနာ ယထာရုစိတေ ကာလေ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတော ဧဝ ဝဿူပနာယိကကာလေ ပုဏ္ဏာတိထိယာ ယောဂေါ၊ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေန ယောဂေါ ဟောတူတိ ဝဒန္တာနံ ဝစနံ ဝိနယဝိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တံ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပုဏ္ဏာတိထိယောဂံ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တယောဂဉ္စ အာဂမေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တွာပိ တထာဂတေန အပညတ္တံ ပညပေတိ နာမာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာသု စ ပုဏ္ဏာတိထိယောဂေ ဧဝ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ၊ န ဧကာယ တိထိယာ ယုတ္တေတိ ဝါ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တယောဂေယေဝ၊ န သာဝဏနက္ခတ္တယောဂေတိ ဝါ အနာဂတမေဝ ဆာယံ ဂဟေတွာ တထာဂတေန ပညတ္တံ ဝိယ ပေါတ္ထကေသု လိခိတွာ ကေဟိစိ ဌပိတတ္တာ သကလံ ဝိနယပိဋကံ အပဿန္တာ ဝေဒသာမယိကာ တံ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ဝဿူပဂမနကာလေ ပုဏ္ဏာတိထိဥတ္တရာသာဠှယောဂမေဝ ဂဝေသန္တာ မာသဒိဝသေန သဟ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗကာလေပိ မာသမတ္တမေဝ အာကဍ္ဎန္တိ၊ မာသမတ္တမေဝ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗကာလေပိ သဟ ဒိဝသေန အာကဍ္ဎန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝံဝါဒိနော ဘိက္ခူ ‘‘အပညတ္တံ တထာဂတေန ပညတ္တံ တထာဂတေနာတိ ဒီပေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတိ ဂါရဝသဟိတာ လဇ္ဇိနော ပဏ္ဍိတာ ဧဝံ န ဂဏှန္တီတိ။ တိထိနက္ခတ္တယောဂေါ ပန ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ ဗဟုဓာ ပိဋကတ္တယေ အာဂတော၊ ပေါရာဏဝေဒဂန္ထေသု စ ပသံသိတော၊ ကဒါစိ ပန ဝေါဟာရကာလော တိထိယာ နက္ခတ္တေန စ ဝိသမော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ သမေတုံ အဓိမာသပတနကာလေ မာသမ္ပိ ဒိဝသမ္ပိ အာကဍ္ဎန္တိ၊ တသ္မာ အညသ္မိံ ကာလေ ဝိသမေပိ အာကဍ္ဎနကာလေ သမာပေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သတိ မာသဥတုသံဝစ္ဆရာနံ သမဘာဝေါ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဉ္စမဆဋ္ဌဝါဒေသု အဓိမာသောတိ အဋ္ဌာရသဝဿတော အဓိကမာသံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘အဓိကော မာသော အဓိမာသော’’တိ ကမ္မဓာရယသမာသတ္တာ ပုလ္လိင်္ဂံ ကတွာ ဝုတ္တော။ ပုဗ္ဗေ ပန မာသပုဉ္ဇတော အဓိကဃဋိယော ဂဟေတွာ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘မာသတော အဓိကံ အဓိမာသ’’န္တိ အဗျယီဘာဝသမာသတ္တာ နပုံသကလိင်္ဂံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘‘ပေါရာဏကတ္ထေရာ ဧကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ တံ ကသ္မာတိ? ဝုစ္စတေ – ဧကသ္မိံ ဝဿေ ဆ စာတုဒ္ဒသိကဥပေါသထဒိဝသာ ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဝီသတိယာ ဝဿေသု စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တိ၊ ရာဇာနော တတိယေ တတိယေ ဝဿေ ဝဿံ ဥပကဍ္ဎန္တိ၊ ဣတိ အဋ္ဌာရသသု ဝဿေသု ဆ မာသာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တတော ဥပေါသထဝသေန ပရိဟီနေ စတ္တာရော မာသေ အပနေတွာ ဒွေ မာသာ အဝသေသာ ဟောန္တိ၊ တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ ဝီသတိ ဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီတိ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနေ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၀၄) ‘‘နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာတိ အဓိကမာသေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿတ္တာ နိဗ္ဗေမတိကာ ဟုတွာ’’တိ အတ္ထော သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၄၀၄) ဝုတ္တော။

တတြ နနု စ ‘‘တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု အဋ္ဌာရသန္နံ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ပန ဝုတ္တံ…ပေ… တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ တံ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော၊ ကသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟိ ယသ္မာ န ဥပလဗ္ဘန္တိ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘တတိယေ’’တိအာဒိ။ ပရိစ္စတ္တေယေဝ သမ္ဘဝတော၊ အပရိစ္စတ္တေ အသမ္ဘဝတော န ဥပလဗ္ဘန္တီတိ ဗျတိရေကဝသေန ဟေတုဖလယောဇနာ။ တသ္မာတိအာဒိ လဒ္ဓဂုဏံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ ပန ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ဧတာနိ ဝစနာနိ သာမဏေရာနံ ဝီသတိဝဿပရိပုဏ္ဏဘာဝသာဓကာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ န အဓိမာသပတနဝါရေသု သဒိဝသမာသာကဍ္ဎနဘာဝသာဓကာနိ၊ တသ္မာ ဣမာနိ အာဟရိတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဘိက္ခူ ပန ဗဟူနံ သန္နိပါတေ ကိဉ္စိ ပါဌံ အာဟရိတွာ ကထေတုံ သမတ္ထော သောဘတီတိ ကတွာ ဤဒိသံ ပါဌံ အာဟရန္တိ။ သုတသန္နိစယပဏ္ဍိတာ ပန ဣစ္ဆိတတ္ထဿ အသာဓကတ္တာ ဧဝရူပံ န အာဟရန္တိ။ သုဒ္ဓဝေဒိကာနမ္ပိ ဝစနေ ဝိနယဓရာ ဝိနယမေဝ ဇာနန္တိ၊ န ဗာဟိရသမယံ။ အယံ ပန ကထာ ဗာဟိရသမယေ ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ ဝိနယဓရာနံ အဝိသယောတိ မညန္တာ ဝဒန္တိ။

ဝိနယဓရာ ပန ဧကစ္စေ ဝိနယမေဝ ဇာနန္တိ၊ ဧကစ္စေ သကလံ ပိဋကတ္တယံ ဇာနန္တိ၊ ဧကစ္စေ သဗာဟိရသမယံ ပိဋကတ္တယံ ဇာနန္တိ၊ တသ္မာ ကထေတုံ သမတ္ထဘာဝေါယေဝ ပမာဏံ။ ဝေဒိကာနမ္ပိ ဝစနံ ဝေဒပ္ပကရဏာဂတမေဝ ပမာဏံ။ န ယံ ကိဉ္စိ ဟတ္ထဂတဂဏနမတ္တံ၊ တသ္မာ ယဒါ ပထဝိဿရော ရာဇာ သဒိဝသံ မာသံ အာကဍ္ဎိတုကာမော ‘‘ဇေဋ္ဌမာသကာဠပက္ခဥပေါသထံ ပန္နရသိယံ ကရောန္တူ’’တိ ယာစိဿတိ၊ တဒါ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ’’တိ ဝစနတော ပန္နရသိယံ ဥပေါသထကရဏေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ယဒါ သုဒ္ဓမာသမေဝ အာကဍ္ဎိတုကာမော ‘‘စာတုဒ္ဒသိယံ ကရောန္တူ’’တိ ယာစိဿတိ၊ ဧဝံ သတိ ပကတိယာပိ ဇေဋ္ဌမာသကာဠပက္ခုပေါသထော စာတုဒ္ဒသောယေဝါတိ ကတွာ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ဥဘယထာပိ ဥပေါသထော သုကတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ အနုဝတ္တိတဗ္ဗော။ တတော ပရံ ပဌမာသာဠှမာသဿ ဇုဏှပက္ခေပိ ကာဠပက္ခေပိ ဒုတိယာသာဠှမာသဿ ဇုဏှပက္ခေပိ ပန္နရသီဥပေါသထံ ကတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ တိထိယောဂံ ဝါ နက္ခတ္တယောဂံ ဝါ အနောလောကေတွာ ပါတော အရုဏုဂ္ဂမနာနန္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပုန အရုဏုဂ္ဂမနာ သကလဒိဝသရတ္တိယံ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တော သူပဂတောဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ ကောစိ ဒေါသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘဝတွေဝံ၊ ပါတောဝ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တော အတ္ထီတိ? အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘သစေ ပါတောဝ ဂါဟိတေ သေနာသနေ အညော ဝိတက္ကစာရိကော ဘိက္ခု အာဂန္တွာ သေနာသနံ ယာစတိ၊ ‘ဂဟိတံ၊ ဘန္တေ၊ သေနာသနံ၊ ဝဿူပဂတော သင်္ဃော၊ ရမဏီယော ဝိဟာရော၊ ရုက္ခမူလာဒီသု ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဝသထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ဆဗ္ဗီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

ပဌမော ဘာဂေါ နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယာလင်္ကာရ-ဋီကာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)