📜

၂၈။ စတုပစ္စယဘာဇနီယဝိနိစ္ဆယကထာ

စီဝရဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၄။ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တသင်္ခါတာနိ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ ကထေတွာ ဣဒါနိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဘာဇနံ ကထေန္တော ‘‘စတုပစ္စယဘာဇန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတူတိ သင်္ချာသဗ္ဗနာမပဒံ။ ပဋိစ္စ ဧတိ သီတပဋိဃာတာဒိကံ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပစ္စယော၊ စီဝရာဒိ၊ ပစ္စယော စ ပစ္စယော စ ပစ္စယာ၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ စတုပစ္စယံ၊ ဘာဇီယတေ ဝိဘာဇီယတေ ဘာဇနံ။ စတုပစ္စယဿ ဘာဇနံ စတုပစ္စယဘာဇနံ။ တေနာဟ ‘‘စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဘာဇန’’န္တိ။ တတ္ထ တသ္မိံ စတုပစ္စယဘာဇနေ သမဘိနိဝိဋ္ဌေ စီဝရဘာဇနေ တာဝ ပဌမံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? သင်္ဃိကစီဝရဿ ဒုက္ကရဘာဇနတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အာဂတာဂတံ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တမေဝဿ ဘာရောတိ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော။ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ စီဝရံ နိဒဟတိ၊ နိဒဟနမတ္တမေဝဿ ဘာရောတိ စီဝရနိဒဟကော။ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိယုတ္တော ဘဏ္ဍာဂါရိကော။ စီဝရာဒိကဿ ဘဏ္ဍဿ ဌပနဋ္ဌာနဘူတံ အဂါရံ ဘဏ္ဍာဂါရံ။ စီဝရံ ဘာဇေတိ ဘာဂံ ကရောတီတိ စီဝရဘာဇကော။ စီဝရဿ ဘာဇနံ ဝိဘာဂကရဏံ စီဝရဘာဇနံ၊ ဝိဘဇနကိရိယာ။

တတ္ထ ‘‘စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ကုတော လဗ္ဘတေတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ…ပေ… သမ္မန္နိတဗ္ဗော’’တိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ဝစနတော’’တိ။ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ ဣစ္ဆနံ ပိဟနန္တိ အတ္ထော။ ဂမနံ ကရဏံ ဂတိ၊ ကိရိယာ။ ဂါရေယှာ ဂတိ အဂတိ၊ ဆန္ဒေန အဂတိ ဆန္ဒာဂတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကထံ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပီ’’တိအာဒိ။ ဧဝမိတရေသုပိ။ ပဉ္စမင်္ဂံ ပန သတိသမ္ပဇညယုတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဣတော ပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါတိ ဣဒံ ဣမဿ သမ္မုတိကမ္မဿ လဟုကကမ္မတ္တာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂) ‘‘အဝသေသာ တေရသ သမ္မုတိယော သေနာသနဂ္ဂါဟမတကစီဝရဒါနာဒိသမ္မုတိယော စာတိ ဧတာနိ လဟုကကမ္မာနိ အပလောကေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ။ အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသင်္ဃမဇ္ဈေပိ ခဏ္ဍသီမာယမ္ပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ အန္တောဝိဟာရေတိ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိသောဓနတ္တာ။ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေတိ ဝိဟာရဒွါရဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။

၁၉၇။ ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိယံ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝါတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသင်္ခါတမဟာသီမာ ဝိဟာရဿ မဇ္ဈေယေဝ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဣမံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမံ ဂန္တွာ ခဏ္ဍသီမာယံ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နေယျာ’’တိအာဒိနာ နယေန ‘‘ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မန္နိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနံ နိဿာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဥပစာရသီမာယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတွာ ကထိနဒါနကမ္မမ္ပိ အဗဒ္ဓသီမာဘူတေ ဝိဟာရေ ဥပစာရသီမာယံ ကရောန္တိ၊ ဧကစ္စေ ဉတ္တိကမ္မမ္ပိ တထေဝ ဂဟေတွာ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဥပစာရသီမာမတ္တေယေဝ ဥပေါသထပဝါရဏံ ကရောန္တိ၊ တဒယုတ္တံ၊ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ကထိနဝိနိစ္ဆယကထာယံ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၁၉၈။ တုလာဘူတောတိ တုလာသဒိသော။ ဣဒန္တိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသဒါနံ။ ဣမံ ကိရ ပါဌံ အမနသိကရောန္တာ ဣဒါနိ ကာလစီဝရမ္ပိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံ ဒေန္တိ။ ဖာတိကမ္မန္တိ ပဟောနကကမ္မံ၊ ယတ္တကေန ဝိနယာဂတေန သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိဟတ္ထကမ္မေန ဝိဟာရဿ ဦနတာ န ဟောတိ၊ တတ္တကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသန္တိ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကံ ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ သာမဏေရာနဉ္စ။ ဘဏ္ဍာဂါရစီဝရေပီတိ အကာလစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီတိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ ဧတန္တိ ဥက္ကုဋ္ဌိယာ ကတာယ သမဘာဂဒါနံ။ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တီတိ ကတ္တဗ္ဗကာလေသု အကတွာ ယထာရုစိတက္ခဏေ ကရောန္တိ။ သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗောတိ ကရိဿာမာတိ ယာစန္တာနံ ပဋိညာမတ္တေနပိ သမကော ကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗော။

အတိရေကဘာဂေနာတိ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ သာဋကာပိ ဒသေဝ၊ တေသု ဧကော ဒွါဒသ အဂ္ဃတိ၊ သေသာ ဒသဂ္ဃနကာ။ သဗ္ဗေသု ဒသဂ္ဃနကဝသေန ကုသေ ပါတိတေ ယဿ ဘိက္ခုနော ဒွါဒသဂ္ဃနကော ကုသော ပါတိတော၊ သော ‘‘ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီ’’တိ တေန အတိရေကဘာဂေန ဂန္တုကာမော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီတိ ဒွါဒသဂ္ဃနကေန မမ စီဝရံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ န တတော ဦနေနာတိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုကာမောတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခူ ‘‘အတိရေကံ အာဝုသော သင်္ဃဿ သန္တက’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘သင်္ဃိကေ စ ဂဏသန္တကေ စ အပ္ပကံ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သံယမော ကာတဗ္ဗော၊ ဂဏှန္တေနပိ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုက္ခေပေ ဒိန္နေ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အနုက္ခေပေါ နာမ ယံ ကိဉ္စိ အနုက္ခိပိတဗ္ဗံ အနုပ္ပဒါတဗ္ဗံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ၊ ယတ္တကံ တဿ ပဋိဝီသေ အဓိကံ၊ တတ္တကေ အဂ္ဃနကေ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ဒိန္နေတိ အတ္ထောတိ ဣမမတ္ထံ သင်္ခေပေန ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိကလကေ တောသေတွာတိ ဧတ္ထ စီဝရဝိကလကံ ပုဂ္ဂလဝိကလကန္တိ ဒွေ ဝိကလကာ။ တတ္ထ စီဝရဝိကလကံ နာမ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနိ ပတ္တာနိ၊ သေသာနိပိ အတ္ထိ၊ ဧကေကံ ပန န ပါပုဏာတိ၊ ဆိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဆိန္ဒန္တေဟိ စ အဍ္ဎမဏ္ဍလာဒီနံ ဝါ ဥပါဟနထဝိကာဒီနံ ဝါ ပဟောနကာနိ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထာရမ္ပိ အနုဝါတပ္ပဟောနကာယာမံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရိဘောဂံ ပန န ကာတဗ္ဗန္တိ ဧဝမေတ္ထ စီဝရဿ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ စီဝရဝိကလကံ။ ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နေ ပနေတံ တောသိတံ ဟောတိ။ အထ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော၊ သစေပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္ထာနိ နပ္ပဟောန္တိ၊ တတ္ထ အညံ သာမဏကံ ပရိက္ခာရံ ဌပေတွာ ယော တေန တုဿတိ၊ တဿ တံ ဘာဂံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စီဝရဝိကလကန္တိ အန္ဓဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

ပုဂ္ဂလဝိကလကံ နာမ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တာနံ ဧကော ဝဂ္ဂေါ န ပူရတိ၊ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ဟောန္တိ၊ တေသံ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ကောဋ္ဌာသာ ‘‘တုမှေ ဣမေ ဂဟေတွာ ဝိသုံ ဘာဇေထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗာ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလာနံ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ ပုဂ္ဂလဝိကလကံ နာမ။ ဝိသုံ ဒိန္နေ ပန တံ တောသိတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ တောသေတွာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗောတိ။ အထ ဝါ ဝိကလကေ တောသေတွာတိ ယော စီဝရဝိဘာဂေါ ဦနကော၊ တံ အညေန ပရိက္ခာရေန သမံ ကတွာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘သစေ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနီ’’တိအာဒိနာ။

၁၉၉။ ဣတော ပရံ တေသု တေသု ဝတ္ထူသု အာဂတဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တေသု ဝိနိစ္ဆယေသု သန္တေသုပိ တေသံ ဝိနိစ္ဆယာနံ အဋ္ဌမာတိကာဝိနိစ္ဆယတော အဝိမုတ္တတ္တာ အဋ္ဌမာတိကာဝိနိစ္ဆယေသွေဝ ပက္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနိ အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ ယာ တာ အဋ္ဌ မာတိကာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ တာသံ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဣဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဣမိနာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိတော ပဌမလေဍ္ဍုပါတဿ အန္တော ဥပစာရသီမာတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတဿ အန္တောပိ ဥပစာရသီမာယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယန္တဂတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ ဣမေ လာဘဂ္ဂဟဏာဒယော ဥပစာရသီမာဝသေနေဝ ဟောတိ၊ န အဝိပ္ပဝါသသီမာဝသေနာတိ ဒဿေတိ၊ တေန စ ဣမာနိ လာဘဂ္ဂဟဏာဒီနိယေဝ ဥပစာရသီမာယံ ကတ္တဗ္ဗာနိ၊ န အပလောကနကမ္မာဒီနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ၊ တာနိ ပန အဝိပ္ပဝါသသီမာဒီသုယေဝ ကတ္တဗ္ဗာနီတိ ပကာသေတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ‘‘ဘိက္ခုနီနံ အာရာမပ္ပဝေသနသေနာသနပုစ္ဆနာဒိ ပရိဝါသမာနတ္တာရောစနဝဿစ္ဆေဒနိဿယသေနာသနဂ္ဂါဟာဒိ ဝိဓာနန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဣမိဿာယေဝ ဥပစာရသီမာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

လာဘတ္ထာယ ဌပိတာ သီမာ လာဘသီမာ။ လောကေ ဂါမသီမာဒယော ဝိယ လာဘသီမာ နာမ ဝိသုံ ပသိဒ္ဓါ နတ္ထိ၊ ကေနာယံ အနုညာတာတိ အာဟ ‘‘နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတေန နာယံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါ၊ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါတိ ဣဒံ လောကပသိဒ္ဓသီမာသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရမ္ပိ သဗ္ဗံ ဇနပဒသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဇနပဒေါ ဧဝ ဇနပဒသီမာ၊ ဧဝံ ရဋ္ဌသီမာဒီသုပိ။ တေနာဟ ‘‘အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။ ပထဝီဝေမဇ္ဈဂတဿာတိ ယာဝ ဥဒကပရိယန္တာ ခဏ္ဍသီမတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရသီမာဒီသု ပန အဗဒ္ဓသီမာသု ဟေဋ္ဌာပထဝိယံ သဗ္ဗတ္ထ ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ၊ ကူပါဒိပဝေသာရဟဋ္ဌာနေ ဌိတာနညေဝ ပါပုဏာတီတိ ဟေဋ္ဌာ သီမကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ တံတံသီမဋ္ဌဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ကဝါဠသီမာယ ဒိန္နံ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကဋ္ဌာနေပိ ဌိတာနံ ပါပုဏာတိ သဗ္ဗတ္ထ စက္ကဝါဠဝေါဟာရတ္တာတိ။ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာသု ဒိန္နဿ ဣဒံ နာနတ္တံ – ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ဂါမဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄) ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာယဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ဂါမေ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ။

၂၀၀-၁။ ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ အဓိဝုတ္ထော။ ဧကသ္မိန္တိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ။ ပါကဝတ္တန္တိ နိဗဒ္ဓဒါနံ။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယေသံ သမ္မုခေ ဧသ ဒေတိ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၀၂။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေတိ ယာဝ သင်္ဃနဝကံ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေသံ ဘာဂံ ဒတွာ စီဝရေ အပရိက္ခီဏေ ပုန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ဒုတိယဘာဂေ ထေရဿ ဒိန္နေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘တုယှေဝ ဘိက္ခု တာနိ စီဝရာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၃) ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယေန။ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝတွာ၊ ‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၇၉) ပန ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝဋ္ဋေယျ၊ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမ၊ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝစနတော ဘေဒေါ န ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏန္တိ။ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ သာမိကေဟိ ဝိစာရိတမေဝါတိ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနမတ္ထာယ ဝိစာရိတမေဝ။

၂၀၃။ ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ယံ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒိန္နံ၊ တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုနီနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ၊ ဧကာ ဝါ ဘိက္ခုနီ၊ အန္တမသော အနုပသမ္ပန္နဿပိ ဥပဍ္ဎမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဘိက္ခုနိပက္ခေ သင်္ဃဿ ပစ္စေကံ အပရာမဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခုနီနံ ဂဏနာယ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ ဒါယကဿ အဓိပ္ပာယောတိ သိဇ္ဈတိ၊ တထာ ဒါနဉ္စ ဘိက္ခူပိ ဂဏေတွာ ဒိန္နေ ဧဝ ယုဇ္ဇတိ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘ကိတ္တကံ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကိတ္တကံ ဘိက္ခုနီန’’န္တိ န ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တဝစနမ္ပိ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝုတ္တဝစနသဒိသမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော…ပေ… ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတီတိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဟေတ္ထ ဝိသေသကာရဏံ ဥပလဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သာမညဝိသေသဝစနေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ ယထာ ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ လဘတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ သာမညဝိသေသဝစနသဗ္ဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗမေဝ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလပဋိဝီသေနာတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတီတိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ လဘတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကသ္မာ? ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေနေဝ ပုဂ္ဂလဿပိ ဂဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယောတိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၇၉) ပန ဘိက္ခုသင်္ဃသဒ္ဒေန ဘိက္ခူနညေဝ ဂဟိတတ္တာ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ‘‘တုယှဉ္စာ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ စ တတ္ထဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနသဒိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနော ဟေတ္ထ သင်္ဃ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ ပါဌံ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တဿ ဝိသုံ လာဘဂ္ဂဟဏေ ကာရဏဝစနတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝိသုံ သင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလဿပိ ဘာဂဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ၊ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိအာဒီသုပိ ဝိသုံ သင်္ဃာဒိသဒ္ဒေဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ ဂဟဏံ သိယာ၊ သင်္ဃတောပိ ဝိသုမ္ပီတိ ဘာဂဒွယံ လဘေယျ ဥဘယတ္ထ ဂဟိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ ပူဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဂိဟိကမ္မံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာတိ ဣဒံ ပိဏ္ဍပါတဟရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဤဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၂၀၄။ အန္တောဟေမန္တေတိ ဣမိနာ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဒိန္နံ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနညေဝ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ဟေမန္တေ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ ပါပုဏာတိ၊ ဟေမန္တတော ပန ပရံ ပိဋ္ဌိသမယေ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ အနန္တရေ ဝဿေ ဝါ တတော ပရေသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တသ္မိံ ဘိက္ခုဘာဝေ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန သဗ္ဗထာ အဝုတ္ထဝဿာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ ဒဿေတိ။ လက္ခဏညူ ဝဒန္တီတိ ဝိနယလက္ခဏညုနော အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ လက္ခဏညူ ဝဒန္တီတိ ဣဒံ သန္နိဋ္ဌာနဝစနံ၊ အဋ္ဌကထာသု အနာဂတတ္တာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ…ပေ… သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခ။ အဋ္ဌ။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’တိ ဝဒတိ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ သမ္ပတ္တာနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ဝဿာဝါသဿ အနနုရူပေ ပဒေသေ ဌတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဝဿံဝုတ္ထာနဉ္စ အဝုတ္ထာနဉ္စ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ အဝုတ္ထဝဿာနံ ပါပုဏာတိ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုဘာဝေ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ဝဒတီတိ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီတိ ဝဒတိ။ အတီတဝဿန္တိ အနန္တရာတီတဝဿံ။

၂၀၅။ ဣဒါနိ ‘‘အာဒိဿ ဒေတီ’’တိ ပဒံ ဝိဘဇန္တော ‘‘အာဒိဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဂုယာ ဝါ…ပေ… ဘေသဇ္ဇေ ဝါ အာဒိသိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တော ဒါယကော အာဒိဿ ဒေတိ နာမာတိ ယောဇနာ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၂၀၆။ ဣဒါနိ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီ’’တိ ပဒံ ဝိဘဇန္တော အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃတော စ ဂဏတော စ ဝိနိမုတ္တဿ အတ္တနော ကုလူပကာဒိပုဂ္ဂလဿ ဒေန္တော ဒါယကော ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမ။ တံ ပန ပုဂ္ဂလိကဒါနံ ပရမ္မုခါ ဝါ ဟောတိ သမ္မုခါ ဝါ။ တတ္ထ ပရမ္မုခါ ဒေန္တော ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ နာမံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒေတိ၊ သမ္မုခါ ဒေန္တော စ ဘိက္ခုနော ပါဒမူလေ စီဝရံ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဒေတိ၊ တဒုဘယထာပိ ဒေန္တော ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမာတိ အတ္ထော။ န ကေဝလံ ဧကဿေဝ ဒေန္တော ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမ၊ အထ ခေါ အန္တေဝါသိကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဒေန္တောပိ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတောတိ တဿ သန္တိကေ ဥဒ္ဒေသံ အဂ္ဂဟိတပုဗ္ဗဿပိ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှိဿာမီတိ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အန္တေဝါသိကဘာဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ။ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တောတိ ပရိနိဋ္ဌိတဥဒ္ဒေသော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော။ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနန္တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာန’’န္တိ ဣမဿေဝ ဝိသေသနံ။ တေန ဥဒ္ဒေသကာလေ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ အညတ္ထ နိဝသန္တေ အနိဗဒ္ဓစာရိကေ နိဝတ္တေတိ။

ဧဝံ စီဝရက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၇၉) အာဂတအဋ္ဌမာတိကာဝသေန စီဝရဝိဘဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တသ္မိံယေဝ စီဝရက္ခန္ဓကေ မဇ္ဈေ အာဂတေသု ဝတ္ထူသု အာဂတနယံ နိဝတ္တေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ကောစိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယ တဿေဝ တာနိ စီဝရာနီတိ ဝိဿဇ္ဇနာ၊ သေသာနိ ဉာပကာဒိဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ပဉ္စ မာသေတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော။ တတြုပ္ပာဒတောတိ နာဠိကေရာရာမာဒိတတြုပ္ပာဒတော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒံ ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေမာတိ ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝါ ဝတွာ ဒိန္နံ တံ အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ အဘိလာပမတ္တမေဝေတံ၊ ဣဓ-သဒ္ဒံ ဝိနာ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သော ဧဝ နယော။ အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီတိ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ အနတ္ထတကထိနဿပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ပန ဥပ္ပန္နဝဿာဝါသိကံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကိံ အတီတဝဿေ ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ၊ ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေ’’တိ။ တတ္ထ တတော ပရန္တိ ပဉ္စမာသတော ပရံ၊ ဂိမှာနဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။

ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဌိတာယ ပန ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟတိ။ အထ အညော နတ္ထိ၊ ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ အဂ္ဂဟိတာနိ၊ သင်္ဃိကာနေဝ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပါတိတေ ကုသေ’’တိ ဧကကောဋ္ဌာသေ ကုသဒဏ္ဍကေ ပါတိတမတ္တေ သစေပိ ဘိက္ခုသဟဿံ ဟောတိ၊ ဂဟိတမေဝ နာမ စီဝရံ။ ‘‘နာကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၃)၊ တတ္ထ ဂဟိတမေဝ နာမာတိ ‘‘ဣမဿ ဣဒံ ပတ္တ’’န္တိ ကိဉ္စာပိ န ဝိဒိတံ၊ တေ ပန ဘာဂါ အတ္ထတော တေသံ ပတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဣဒံ နာနာသီမဝိဟာရေသု ကတ္တဗ္ဗနယေန ဧကသ္မိမ္ပိ ဝိဟာရေ ဒွီသု သေနာသနေသု နိဝုတ္ထဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနေနေဝ တတ္ထ ဝုတ္ထော ဟောတိ၊ န ပန ဝဿစ္ဆေဒပရိဟာရာယ။ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တော အတ္တနာ ဂဟိတသေနာသနံ အပ္ပဝိဋ္ဌောပိ ဝုတ္ထဝဿော ဧဝ ဟောတိ။ ဂဟိတသေနာသနေ ပန နိဝုတ္ထော နာမ န ဟောတိ၊ တတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ နိဝသတိ နာမာ’’တိ။ ဧတေန စ ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေနပိ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ အပ္ပတရံ နိဝသတိ နာမ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဣဒန္တိ ဧကာဓိပ္ပာယဒါနံ။ နာနာလာဘေဟီတိအာဒီသု နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ လာဘော ဧတေသူတိ နာနာလာဘာ၊ ဒွေ ဝိဟာရာ၊ တေဟိ နာနာလာဘေဟိ။ နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နော ဥပစာရော ဧတေသန္တိ နာနူပစာရာ၊ တေဟိ နာနူပစာရေဟိ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဧကသီမာယံ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟီတိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၆၄) ဝုတ္တံ။ နာနာလာဘေဟီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကလာဘေဟိ။ နာနူပစာရေဟီတိ နာနာပရိက္ခေပနာနာဒွါရေဟိ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဒွိန္နံ ဝိဟာရာနံ ဧကေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ဧကာယ ဥပစာရသီမာယ အန္တောဂတေဟိ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟီတိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၆၄)။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ပဌမံ ဂဟိတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တတ္ထာတိ ယတ္ထ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ တတ္ထ။

၂၀၇။ ဘိက္ခုဿကာလကတေတိ ဧတ္ထ ကာလကတ-သဒ္ဒေါ ဘာဝသာဓနောတိ အာဟ ‘‘ကာလကိရိယာယာ’’တိ။ ပါဠိယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ စီဝရဒါနေ သာမဏေရာနံ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနာဘာဝါ ‘‘စီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တံ။

၂၀၈။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနညေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညန္တိ တိစီဝရပတ္တတော အညံ။ အပ္ပဂ္ဃန္တိ အတိဇိဏ္ဏာဒိဘာဝေန နိဟီနံ။ တတောတိ အဝသေသပရိက္ခာရတော။ သဗ္ဗန္တိ ပတ္တံ စီဝရဉ္စ။ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဃဿေဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿေဝ။ ဘိက္ခုနော ကာလကတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဓာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိစ္ဆာဝစနတ္တာ စ ပရိက္ခာရဿ ဌပိတဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။ ပါဠိယံ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကန္တိ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿေဝ သန္တကံ ဟုတွာ ကဿစိ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကဉ္စ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ‘‘သန္တေ ပတိရူပေ ဂါဟကေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါဟကေ အသတိ အဒတွာ ဘာဇိတေပိ သုဘာဇိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၆) တာဝ ‘‘ယတ္ထ ပန ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဘိက္ခူ ယသ္မိံ ရဋ္ဌေ ဒက္ခိဏောဒကပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တေနပိ ဒေယျဓမ္မဿ သာမိနော ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၇၆) ပန ‘‘ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဧတ္တကာနိ စီဝရာနိ ဒဿာမီတိ ပဌမံ ဥဒကံ ပါတေတွာ ပစ္ဆာ ဒေန္တိ၊ တံ ယေဟိ ဂဟိတံ၊ တေ ဘာဂိနောဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဉှိ ဥပါဒါယေသ ဧဝံ ဝုတ္တော။

‘‘မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတီ’’တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော တဿ ကာလကိရိယံ သုတွာ အဝိဟာရဋ္ဌာနေ စေ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော ဗဟုပရိက္ခာရော ကာလကတော ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ၊ ‘‘ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ။ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟုပကာရာ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ။ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ။ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ဣမိနာ ပါဌေန ဘဂဝါ သဗ္ဗညူ ဘိက္ခူနံ အာမိသဒါယဇ္ဇံ ဝိစာရေသိ။

တတ္ထ တိစီဝရပတ္တအဝသေသလဟုဘဏ္ဍဂရုဘဏ္ဍဝသေန အာမိသဒါယဇ္ဇံ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တေသု တိစီဝရပတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ဘာဂေါ ဟောတိ၊ အဝသေသလဟုဘဏ္ဍံ သမ္မုခီဘူတသင်္ဃဿ၊ ပဉ္စဝီသတိဝိဓ ဂရုဘဏ္ဍံ စာတုဒ္ဒိသသင်္ဃဿ။ ဣမိနာ ဣတော တိဝိဓဘဏ္ဍတော အညံ ဘိက္ခုဘဏ္ဍံ နာမ နတ္ထိ၊ ဣမေဟိ တိဝိဓေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ အညော ဒါယာဒေါ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ပန ဝိနယဓရာ ‘‘ဘိက္ခူနံ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂိဟိဘူတာ ဉာတကာ လဘန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတတ္တာတိ။ သစ္စံ အာဂတော၊ သော ပန ပါဌော ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝိသယေ အာဂတော၊ န ဒါယဇ္ဇဂဟဏဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ’’ဣစ္စေဝ အာဂတော၊ န ‘‘ဉာတကာ အညာတကာ ဝါ’’တိ၊ တသ္မာ ဉာတကာ ဝါ ဟောန္တု အညာတကာ ဝါ၊ ယေ တံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘာဂဘူတဿ ဓနဿ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာ၊ အန္တမသော မာတုဂါမာပိ။ တေ သန္ဓာယ ‘‘တေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ယေ ဂိလာနံ နုပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ သန္ဓာယ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာမ ဂိဟီ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇိတော ဝါ၊ အန္တမသော မာတုဂါမောပိ၊ သဗ္ဗေ ဘာဂံ လဘန္တီ’’တိ။

အထ ဝါ ယော ဘိက္ခု အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ ဉာတကဿ ဝါ အညာတကဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ အဒါသိ၊ ကောစိ စ ဉာတကော ဝါ အညာတကော ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တာဒိသေ သန္ဓာယ ‘‘ယေ တဿ ဓနဿ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန အတာဒိသေ ဉာတကေ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘သစေ ပန သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ၊ ယဿ ဒိန္နံ၊ ယေန စ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ ဟောတိ၊ တဿ ရုစိယာ ဧဝ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ လဘန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ဟောတု၊ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ပန ကထန္တိ? တမ္ပိ ‘‘ဂိဟိဉာတကာနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဋီကာသု ဝါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။

စီဝရဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ ဣဒါနိ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ပိဏ္ဍပါတဘာဇနေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေနာသနက္ခန္ဓကေ သေနာသနဘာဇနေယေဝ ပဌမံ အာဂတေပိ စတုပစ္စယဘာဇနဝိနိစ္ဆယတ္တာ ပစ္စယာနုက္ကမေန ပိဏ္ဍပါတဘာဇနံ ပဌမံ ဒဿေတိ။ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနေ ပန သင်္ဃဘတ္တာဒီသု အယံ ဝိနိစ္ဆယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ ဧတာနိ သင်္ဃဘတ္တာဒီနိ ဘဂဝတာ အနုညာတာနီတိ အာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… အနုညာတေသူ’’တိ။ သင်္ဃဿ အတ္ထာယ အာဘတံ ဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ ယထာ ‘‘အာဂန္တုကဿ အာဘတံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တ’’န္တိ။ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိဿ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ နိမန္တေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ နိမန္တနဘတ္တံ။ သလာကံ ပါတေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ပက္ခေ ပက္ခဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခဘတ္တံ။ ဥပေါသထေ ဥပေါသထဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထဘတ္တံ။ ပါဋိပဒေ ဥပေါသထဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပါဋိပဒဘတ္တန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဌိတိကာ နာမ နတ္ထီတိ သင်္ဃတ္ထေရတော ပဋ္ဌာယ ဝဿဂ္ဂေန ဂါဟဏံ ဌိတိကာ နာမ။

အတ္တနောဝိဟာရဒွါရေတိ ဝိဟာရဿ ဒွါရကောဋ္ဌကသမီပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘောဇနသာလာယာတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနဘူတာယ ဘောဇနသာလာယံ။ ဝဿဂ္ဂေနာတိ ဝဿကောဋ္ဌာသေန။ ဒိန္နံ ပနာတိ ဝတွာ ယထာ သော ဒါယကော ဝဒတိ၊ တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဃတော ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ အန္တောဥပစာရဂတာနန္တိ ဧတ္ထ ဂါမဒွါရဝီထိစတုက္ကေသု ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရော နာမ။

အန္တရဃရဿ ဥပစာရေ ပန လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဃရူပစာရော စေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဝဠဉ္ဇန္တိ ဧကေန ဒွါရေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နာနာနိဝေသနေသူတိ နာနာကုလဿ နာနူပစာရေသု နိဝေသနေသု။ လဇ္ဇီ ပေသလော အဂတိဂမနံ ဝဇ္ဇေတွာ မေဓာဝီ စ ဥပပရိက္ခိတွာ ဥဒ္ဒိသတီတိ အာဟ ‘‘ပေသလော လဇ္ဇီ မေဓာဝီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ နိသိန္နဿပိ နိဒ္ဒါယန္တဿပီတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ဝုဍ္ဎတရေ နိဒ္ဒါယန္တေ နဝကဿ ဂါဟိတံ သုဂ္ဂါဟိတန္တိ အတ္ထော။ တိစီဝရပရိဝါရံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒကမတ္တလာဘီ ဝိယ အညောပိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ အလဘိတွာ ဝတ္ထာဒိအနေကပ္ပကာရကံ လဘတိ စေ၊ တဿေဝ တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ရုစိဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဝတွာ အာဟရိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဝိဿဋ္ဌဒူတော နာမ။ ယံ ဣစ္ဆတီတိ ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ယံ ဣစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆာသဘာဂေနာတိ ပုစ္ဆာသဒိသေန။

‘‘ဧကာကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဌိတိကံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ရညော ဝါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အညေဟိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီဟိ အမိဿေတွာ ဝိသုံယေဝ ဌိတိကာယ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကစာရိကဘတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ထေယျာယ ဟရန္တီတိ ပတ္တဟာရကာ ဟရန္တိ။ ဂီဝါ ဟောတီတိ အာဏာပကဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ သဗ္ဗံ ပတ္တဿာမိကဿ ဟောတီတိ စီဝရာဒိကမ္ပိ သဗ္ဗံ ပတ္တဿာမိကဿေဝ ဟောတိ၊ ‘‘မယာ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န စီဝရာဒိ’’န္တိ ဝတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ အကတဘာဂေါ နာမာတိ အာဂန္တုကဘာဂေါ နာမ၊ အဒိန္နပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘူဉ္ဇတူတိ ဝုတ္တေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမမေဝ ‘သဗ္ဗသင်္ဃိကဘတ္တံ ဒေထာ’တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’တိ အဝုတ္တေပိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကိံ အာဟရီယတီတိ အဝတွာတိ ‘‘ကတရဘတ္တံ တယာ အာဟရီယတီ’’တိ ဒါယကံ အပုစ္ဆိတွာ။ ပကတိဌိတိကာယာတိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တဌိတိကာယ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ‘‘ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ သင်္ဃိကံ နိမန္တနံ နာမ။ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိပါဋိယာတိ လဒ္ဓပဋိပါဋိယာ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပဒံ အဝတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘတ္တန္တိ အဝဒန္တေနာ’’တိ။ အာလောပသင်္ခေပေနာတိ ဧကေကပိဏ္ဍဝသေန။ အယဉ္စ နယော နိမန္တနေယေဝ၊ န ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ။ တဿ ဟိ ဧကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏံယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ အာလောပဋ္ဌိတိကာ နာမ နတ္ထိ။

အာရုဠှာယေဝ မာတိကံ။ သင်္ဃတော အဋ္ဌ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ယေ မာတိကံ အာရုဠှာ၊ တေ အဋ္ဌ ဘိက္ခူတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနဘတ္တာဒိသင်္ဃိကဘတ္တမာတိကာသု နိမန္တနဘတ္တမာတိကာယ ဌိတိကာဝသေန အာရုဠှေ ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ဝါ သယံ ဝါ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသာပေတွာ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ န အတ္တနာ ရုစိတေ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ မာတိကံ အာရောပေတွာတိ ‘‘သင်္ဃတော ဂဏှာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမာတိကာဘေဒံ ဒါယကဿ ဝိညာပေတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧကဝါရန္တိ ယာဝ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဘိက္ခူ ၊ သဗ္ဗေ လဘန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဧကဝါရန္တိ န ဧကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယတ္တကာ ပန ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ။ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဂဟိတဘိက္ခူ အညဒါ အဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဘောဇိတာ ဟောန္တီတိ ဇာနာတိ စေ၊ ယေ ဇာနန္တိ၊ တေ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ပဋိဗဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ တတ္ထေဝ ဝါသဿ နိဗဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။

နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သလာကဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ လိခိတွာ။ ဂါမဝသေနပီတိ ယေဘုယျေန သမလာဘဂါမဝသေနပိ။ ဗဟူနိ သလာကဘတ္တာနီတိ တိံသံ ဝါ စတ္တာရီသံ ဝါ ဘတ္တာနိ။ သစေ ဟောန္တီတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သလ္လက္ခေတွာတိ တာနိ ဘတ္တာနိ ပမာဏဝသေန သလ္လက္ခေတွာ။ နိဂ္ဂဟေန ဒတွာတိ ဒူရံ ဂန္တုံ အနိစ္ဆန္တဿ နိဂ္ဂဟေန သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ။ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ အနာဂန္တွာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ဝိဟာရေ အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဂေဟဝသေနာတိ ဝီထိယမ္ပိ ဧကပဿေ ဃရပါဠိယာ ဝသေန။ ဥဒ္ဒိသိတွာပီတိ ‘‘အသုကကုလေ သလာကဘတ္တာနိ တုယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဝတွာ။

၂၁၂။ ဝါရဂါမေတိ အတိဒူရတ္တာ ဝါရေန ဂန္တဗ္ဗဂါမေ။ သဋ္ဌိတော ဝါ ပဏ္ဏာသတော ဝါတိ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ဥဒကဃဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရဝါရောတိ သဗ္ဗဘိက္ခူသု ဘိက္ခာယ ဂတေသု ဝိဟာရရက္ခဏဝါရော။ နေသန္တိ ဝိဟာရဝါရိကာနံ။ ဖာတိကမ္မမေဝါတိ ဝိဟာရရက္ခဏကိစ္စဿ ပဟောနကပဋိပါဒနမေဝ။ ဒူရတ္တာ နိဂ္ဂဟေတွာပိ ဝါရေန ဂဟေတဗ္ဗော ဂါမော ဝါရဂါမော။ ဝိဟာရဝါရေ နိယုတ္တာ ဝိဟာရဝါရိကာ၊ ဝါရေန ဝိဟာရရက္ခဏကာ။ အညထတ္တန္တိ ပသာဒညထတ္တံ။ ဖာတိကမ္မမေဝ ဘဝန္တီတိ ဝိဟာရရက္ခဏတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒါတဗ္ဗာ အတိရေကလာဘာ ဟောန္တိ။ ဧကဿေဝ ပါပုဏန္တီတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿေဝ ပါပိတာနီတိ အတ္ထော။ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿ ပါပိတာနိ ဒွေ တီဏိ ဧကစာရိကဘတ္တာနိ တေနေဝ နိယာမေန အတ္တနော ပါပုဏနဋ္ဌာနေ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေ။

ယဿကဿစိ သမ္မုခီဘူတဿ ပါပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန စေ ဘိက္ခူ ဗဟိသီမဂတာ ဟောန္တိ၊ သမ္မုခီဘူတဿ ယဿ ကဿစိ ပါပေတဗ္ဗံ သဘာဂတ္တာ ဧကေန လဒ္ဓံ သဗ္ဗေသံ ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အတ္တနော ပါပေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ရသသလာကန္တိ ဥစ္ဆုရသသလာကံ။ သလာကဝသေန ပန ဂါဟိတတ္တာ န သာဒိတဗ္ဗာတိ ဣဒံ အသာရုပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဓုတင်္ဂဘေဒဝသေန။ ‘‘သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာ…ပေ… ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဟိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၅) – သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာပိ ဝိဟာရေ ပက္ကဘတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ဧဝံ ဂါဟိတေ သာဒိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ န သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာယော စေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သလာကဝသေန ပန ဂါဟိတတ္တာ န သာဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝီမံသိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာ သလာကဝသေန ဂါဟိတာ န သာဒိတဗ္ဗာ သိယာ၊ ‘‘သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ န ဝဒေယျ၊ ‘‘အတိရေကလာဘော သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၂၈) စ ‘‘အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမီ’’တိ သလာကဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ န ဘေသဇ္ဇံ။ သင်္ဃဘတ္တာဒီနိ ဟိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိယေဝ တေန န သာဒိတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ခန္ဓကဘာဏကာနံ ဝါ မတေန ဣဓ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂတော ဒါတဗ္ဗာ ဘိက္ခာ အဂ္ဂဘိက္ခာ။ အဂ္ဂဘိက္ခာမတ္တန္တိ ဧကကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ။ လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါ သွေပိ ဂဏှေယျာသီတိ လဒ္ဓေပိ အပ္ပမတ္တတာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝဒတ္ထံ လဘတိ…ပေ… အလဘိတွာ သွေ ဂဏှေယျာသီတိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။ အဂ္ဂဘိက္ခမတ္တန္တိ ဟိ ဧတ္ထ မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဗဟုဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။

သလာကဘတ္တံ နာမ ဝိဟာရေယေဝ ဥဒ္ဒိသီယတိ ဝိဟာရမေဝ သန္ဓာယ ဒီယမာနတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရေ အပါပိတံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတြ အာသနသာလာယာတိ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ။ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ တထာ ဝတွာ တသ္မိံ ဒိဝသေ ဒိန္နဘတ္တံ ဝိဟာရမေဝ အာနေတွာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ ဝါရဂါမသလာကံ အတ္တနာ ဂဟေတွာ။ တေနာတိ ယော အတ္တနော ပတ္တဝါရဂါမေ သလာကံ ဒိသာဂမိကဿ အဒါသိ၊ တေန။ အနတိက္ကမန္တေယေဝ တသ္မိံ တဿ သလာကာ ဂါဟေတဗ္ဗာတိ ယသ္မာ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿေဝ သလာကာ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒိသံဂမိကေ ဥပစာရသီမံ အနတိက္ကန္တေယေဝ တဿ ဒိသံဂမိကဿ ပတ္တသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗာ။

ဒေဝသိကံပါပေတဗ္ဗာတိ ဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿ ယဿ ကဿစိ ဝဿဂ္ဂေန ပါပေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဧတေသု အနာဂတေသု အာသန္နဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရထာ သင်္ဃိကံ ဟောတိ။ အနာဂတဒိဝသေတိ ဧတ္ထ ကထံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ စေ? ယသ္မာ တတော တတော အာဂတာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ သန္နိပတန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အမှာကံ ဂေါစရဂါမေတိ သလာကဘတ္တဒါယကာနံ ဂါမေ။ ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘မဟာထေရော ဧကကောဝ ဝိဟာရေ ဩဟီနော အဝဿံ သဗ္ဗသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဌိတော’’တိ မညမာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။

သလာကဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၃။ အဘိလက္ခိတေသု စတူသု ပက္ခဒိဝသေသု ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ အဘိလက္ခိတေသူတိ ဧတ္ထ အဘီတိ ဥပသာရမတ္တံ၊ လက္ခဏိယေသုဣစ္စေဝတ္ထော၊ ဥပေါသထသမာဒါနဓမ္မဿဝနပူဇာသက္ကာရာဒိကရဏတ္ထံ လက္ခိတဗ္ဗေသု သလ္လက္ခေတဗ္ဗေသု ဥပလက္ခေတဗ္ဗေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွေ ပက္ခောတိ အဇ္ဇပက္ခိကံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဌမိယာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ သတ္တမိယာ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ န ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ဒါယကေဟိ နိယမိတဒိဝသေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ သွေ လူခန္တိ အဇ္ဇ အာဝါဟမင်္ဂလာဒိကရဏတော အတိပဏီတံ ဘောဇနံ ကရီယတိ၊ သွေ တထာ န ဘဝိဿတိ၊ အဇ္ဇေဝ ဘိက္ခူ ဘောဇေဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၅) ပန အညထာ ဝုတ္တံ။ ပက္ခိကဘတ္တတော ဥပေါသထိကဘတ္တဿ ဘေဒံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ’’တိအာဒိ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။

ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဂန္တုကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၄။ နိဗန္ဓာပိတန္တိ ‘‘အသုကဝိဟာရေ အာဂန္တုကာ ဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ နိယမိတံ။ ဂမိကော အာဂန္တုကဘတ္တမ္ပီတိ ဂါမန္တရတော အာဂန္တွာ အဝူပသန္တေန ဂမိကစိတ္တေန ဝသိတွာ ပုန အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အာဝါသိကဿ ပန ဂန္တုကာမဿ ဂမိကဘတ္တမေဝ လဗ္ဘတိ။ ‘‘လေသံ ဩဍ္ဍေတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လေသာဘာဝေန ယာဝ ဂမနပရိဗန္ဓော ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဓုရဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ တဏ္ဍုလာဒီနိ ပေသေန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟဋဘိက္ခတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

၂၁၆။ တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ဘိက္ခာနာမေန ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပတ္တံ ပူရေတွာ ထကေတွာ ဒိန္နန္တိ ‘‘ဂုဠကဘတ္တံ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂိလာနပစ္စယဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၇။ ဣတော ပရံ ပစ္စယာနုက္ကမေန သေနာသနဘာဇနကထာယ ဝတ္တဗ္ဗာယပိ တဿာ မဟာဝိသယတ္တာ၊ ဂိလာနပစ္စယဘာဇနီယကထာယ ပန အပ္ပဝိသယတ္တာ၊ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနီယကထာယ အနုလောမတ္တာ စ တဒနန္တရံ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဂိလာနပစ္စယဘာဇနီယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာတိ ဥပလက္ခဏမတ္တမေဝေတံ။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဂဟပတိမဟာသာလာဒယောပိ ဧဝံ ကရောန္တိယေဝ။ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ စ ပါကဋတ္တာ စ သုဝိညေယျမေဝ။ ဥပစာရသီမံ…ပေ… ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ ကုမ္ဘံ ပန အာဝဇ္ဇေတွာတိ ကုမ္ဘံ ဒိသာမုခံ ကတွာ။ သစေ ထိနံ သပ္ပိ ဟောတီတိ ကက္ခဠံ သပ္ပိ ဟောတိ။ ထောကံ ထောကမ္ပိ ပါပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ ကတေ ဌိတိကာပိ တိဋ္ဌတိ။ သိင်္ဂိဝေရမရိစာဒိဘေသဇ္ဇမ္ပိ အဝသေသပတ္တထာလကာဒိသမဏပရိက္ခာရောပီတိ ဣမိနာ န ကေဝလံ ဘေသဇ္ဇမေဝ ဂိလာနပစ္စယော ဟောတိ၊ အထ ခေါ အဝသေသပရိက္ခာရောပိ ဂိလာနပစ္စယေ အန္တောဂဓောယေဝါတိ ဒဿေတိ။

ဂိလာနပစ္စယဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၈။ သေနာသနဘာဇနကထာယံ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ဝိနိစ္ဆယောတိ သေနာသနဘာဇနမေဝါဟ။ တတ္ထ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟော စာတိ ကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဥတုကာလေတိ ဟေမန္တဂိမှာနဥတုကာလေ။ ဝဿာဝါသေတိ ဝဿာနကာလေ။ ဘိက္ခုံ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ အကာလော နာမ နတ္ထိ ဒါယကေဟိ ‘‘အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နသင်္ဃိကသေနာသနတ္တာ။ ဧကေကံ ပရိဝေဏန္တိ ဧကေကဿ ဘိက္ခုဿ ဧကေကံ ပရိဝေဏံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ လဒ္ဓပရိဝေဏေ။ ဒီဃသာလာတိ စင်္ကမနသာလာ။ မဏ္ဍလမာဠောတိ ဥပဋ္ဌာနသာလာ။ အနုဒဟတီတိ ပီဠေတိ။ အဒါတုံ န လဘတီတိ ဣမိနာ သဉ္စိစ္စ အဒေန္တဿ ပဋိဗာဟနေ ပဝိသနတော ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ပနာတိ အရိယဒေသေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ကိရ တထာ ပညာပေန္တိ။

၂၁၉။ နဂေါစရဂါမော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘န တတ္ထ မနုဿာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ။ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နိဝါရေတွာ ပစ္စယေ ဒဿန္တီ’’တိ ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ အနုပ္ပာဒေတွာ။ တေသု စေ ဧကောတိ တေသု မနုဿေသု ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော။ ဘဏ္ဍပဋိစ္ဆာဒနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနဘဏ္ဍံ၊ သရီရပဋိစ္ဆာဒနံ စီဝရန္တိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓစိတ္တတ္တာဝ အနဝဇ္ဇန္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆိတက္ခဏေ ကာရဏာစိက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ အသုဒ္ဓစိတ္တဿပိ ပုစ္ဆိတပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဒေါသာဘာဝါ။ ဧဝံ ပန ဂတေ မံ ပုစ္ဆိဿန္တီတိ သညာယ အဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ ခဏ္ဍဖုလ္လာဘိသင်္ခရဏသမ္မဇ္ဇနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။ မုဏ္ဍဝေဒိကာယာတိ စေတိယဿ ဟမ္မိယဝေဒိကာယ ဃဋာကာရဿ ဥပရိ စတုရဿဝေဒိကာယ။ ကတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယ ယတော ပကတိယာ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝိဿဇ္ဇနာ။ ကသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိအာဒိ ယတော ပကတိယာ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထာပိ ပုစ္ဆနဿ ကာရဏသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဝိဟာရတော အပသက္ကိတွာ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယောဇနဒွိယောဇနန္တရေ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဥပနိက္ခေပန္တိ ခေတ္တံ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမံ ဝါ ကဟာပဏာဒီနိ ဝါ အာရာမိကာနံ နိယျာတေတွာ ‘‘ဣတော ဥပ္ပန္နာ ဝဍ္ဎိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဟောတူ’’တိ ဒိန္နံ။ ဝတ္တံ ကတွာတိ တသ္မိံ သေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ ကတွာ။ ဣတိ သဒ္ဓါဒေယျေတိ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သဒ္ဓါယ ဒါတဗ္ဗေ ဝဿာဝါသိကလာဘဝိသယေတိ အတ္ထော။

ဝတ္ထု ပနာတိ တတြုပ္ပာဒေ ဥပ္ပန္နရူပိယံ၊ တဉ္စ ‘‘တတော စတုပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒိန္နခေတ္တာဒိတော ဥပ္ပန္နတ္တာ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါယကေဟိ ဒိန္နဝတ္ထုသဒိသံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနဉှီ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာတိ သင်္ဃဿ ဟိတာယ ။ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရတော ဝက္ခမာနနယေန ဘိက္ခူ စီဝရေန ကိလမန္တိ၊ ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတီတိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပရာမာသဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘သင်္ဃော စီဝရေန ကိလမတီ’’တိအာဒိနာ ပန သင်္ဃပရာမာသဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေနာတိ သာမညတော ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စီဝရတဏ္ဍုလာဒိဝသေနေဝ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စ-ကာရော စေတ္ထ ပနသဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တတိ၊ န သမုစ္စယတ္ထေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေန စ အပလောကနပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပန ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

စီဝရပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာတိ သဒ္ဓါဒေယျတတြုပ္ပာဒဝသေန တသ္မိံ ဝဿာဝါသေ လဗ္ဘမာနစီဝရသင်္ခါတံ ပစ္စယံ ‘‘ဧတ္တက’’န္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ သေနာသနဿာတိ သေနာသနဂ္ဂါဟာပဏဿ။ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဂဟဏံ အသာရုပ္ပံ၊ တသ္မာ ဥဘော အညမညံ ဂါဟေဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ အာဏတ္တိယာ အညေန ဂဟိတောပိ ဂါဟော ရုဟတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဇနေ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒါဟု ဧကတောတိ? ဧကတောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကကမ္မဝါစာယ သဗ္ဗေပိ ဧကတော သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ န ကရောတိ။ သမ္မုတိဒါနံ ပန ဗဟူနမ္ပိ ဧကတော ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ဥဗ္ဗာဟိကသမ္မုတိယံ အဋ္ဌပိ ဇနာ ဧကတော သမ္မတာတိ။ အာသနဃရန္တိ ပဋိမာဃရံ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပစာရသီမဗ္ဘန္တရဂတေ ဂါမာဘိမုခမဂ္ဂေ ကတသာလာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ပေါက္ခရဏိရုက္ခမူလာဒီသုပိ။ ရုက္ခမူလာဒယော ဆန္နာ ကဝါဋဗဒ္ဓါဝ သေနာသနံ။ ဣတော ပရာနိ သုဝိညေယျာနိ။

၂၂၀။ မဟာလာဘပရိဝေဏကထာယံ လဘန္တီတိ တတြ ဝါသိနော ဘိက္ခူ လဘန္တိ။ ဝိဇဋေတွာတိ ဧကေကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏေန ဝိယောဇေတွာ။ အာဝါသေသူတိ သေနာသနေသု။ ပက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ပက္ခိပနံ နာမ တေသု ဝသန္တာနံ ဣတော ဥပ္ပန္နဝဿာဝါသိကဒါနံ။ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ မဟာလာဘေ ပရိဝေဏေ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာဝ လာဘော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၂၁။ ပစ္စယံ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ စီဝရပစ္စယံ နာဓိဝါသေတိ။ အယမ္ပီတိ တေန ဝိဿဇ္ဇိတပစ္စယောပိ။ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ သာဋကံ ဒေန္တီတိ ပစ္စယဒါယကာ ဒေန္တိ။ ဧတေန ဂဟဋ္ဌေဟိ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝဒန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝဿံ ဝုတ္ထဘိက္ခူနန္တိ ပံသုကူလိကတော အညေသံ ဘိက္ခူနံ။ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ပါဋိပဒအရုဏတောတိအာဒိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာမုတ္တကံ ပန ပါဋိပဒံ အတိက္ကမိတွာပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဝသိဿာမိ၊ ကတ္ထ ဝသန္တဿ ဖာသု ဘဝိဿတိ၊ ကတ္ထ ဝါ ပစ္စယေ လဘိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နေန ဝိတက္ကေန စရတီတိ ဝိတက္ကစာရိကော။ ဣဒါနိ ယံ ဒါယကာ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ၊ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္ဆိမဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အာဂန္တုကော စေ ဘိက္ခူတိ စီဝရေ ဂါဟိတေ ပစ္ဆာ အာဂတော အာဂန္တုကော ဘိက္ခု။ ပတ္တဋ္ဌာနေတိ ဝဿဂ္ဂေန အာဂန္တုကဘိက္ခုနော ပတ္တဋ္ဌာနေ။ ပဌမဝဿူပဂတာတိ အာဂန္တုကဿ အာဂမနတော ပုရေတရမေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝဿူပဂတာ။ လဒ္ဓံ လဒ္ဓန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဒါယကာနံ သန္တိကာ အာဂတာဂတသာဋကံ။

သာဒိယန္တာပိ ဟိ တေနေဝ ဝဿာဝါသိကဿ သာမိနောတိ ဆိန္နဝဿတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဌမမေဝ ကတိကာယ ကတတ္တာ ‘‘နေဝ အဒါတုံ လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒါတဗ္ဗံ ဝါရေန္တာနံ ဂီဝါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဿူပဂတေသု အလဒ္ဓဝဿာဝါသိကာနံ ဧကစ္စာနမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဘတိံ ကတွာ ဝိယ နိဝိဋ္ဌံ ပရိယိဋ္ဌံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဝါ ပါနီယုပဋ္ဌာနာဒိဘတိံ ကတွာ လဒ္ဓံ။ သင်္ဃိကံ ပနာတိအာဒိ ကေသဉ္စိ ဝါဒဒဿနံ။ တတ္ထ သင်္ဃိကံ ပန အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ တတြုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ ‘‘ဆိန္နဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣမေသံ ဒါတုံ ရုစ္စတီ’’တိ အနန္တရေ ဝုတ္တနယေန အပလောကနံ ကတွာ ဂါဟိတံ သင်္ဃေန ဒိန္နတ္တာ ဝိဗ္ဘန္တောပိ လဘတေဝ၊ ပဂေဝ ဆိန္နဝဿော။ ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ ပန တေမာသံ ဝသိတွာ ဂဟေတုံ အတ္တနာ ဒါယကေဟိ စ အနုမတတ္တာ ဘတိနိဝိဋ္ဌမ္ပိ ဆိန္နဝဿောပိ ဝိဗ္ဘန္တောပိ န လဘတီတိ ကေစိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ ပမာဏံ၊ တေနေဝ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဧဝံ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ ဝဿာဝါသိကံ ဂဟိတဘိက္ခုနော ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝါသောဝ ဟေဋ္ဌာ ဝိဟိတော၊ န ပါနီယုပဋ္ဌာနာဒိဘတိကရဏမတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တံ ဘတိနိဝိဋ္ဌမေဝ သိယာ၊ ဘတိကရဏမေဝ ဝိဓာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဝဿဂ္ဂေန ဂါဟိတံ ဆိန္နဝဿာဒယော န လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထော ဘိက္ခု ဝိဗ္ဘမတိ၊ သင်္ဃဿေဝ တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၇၄-၃၇၅) ဝစနတော ‘‘ဝတဋ္ဌာနေ…ပေ… သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ ။ သင်္ဃိကံ ဟောတီတိ ဧတေန ဝုတ္ထဝဿာနမ္ပိ ဝဿာဝါသိကဘာဂေါ သင်္ဃိကတော အမောစိတော တေသံ ဝိဗ္ဘမေန သင်္ဃိကော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ မနုဿေတိ ဒါယကမနုဿေ။ လဘတီတိ ‘‘မမ ပတ္တဘာဝံ ဧတဿ ဒေထာ’’တိ ဒါယကေ သမ္ပဋိစ္ဆာပေန္တေနေဝ သင်္ဃိကတော ဝိယောဇိတံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝရဘာဂံ သာမဏေရဿာတိ တဿ ပဌမဂါဟတ္တာ၊ ထေရေန ပုဗ္ဗေ ပဌမဘာဂဿ ဂဟိတတ္တာ၊ ဣဒါနိ ဂယှမာနဿ ဒုတိယဘာဂတ္တာ စ ဝုတ္တံ။

၂၂၂။ ဣဒါနိ အန္တရာမုတ္တသေနာသနဂ္ဂါဟံ ဒဿေတုံ ‘‘အယမပရောပီ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပရောပီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသေနာသနဂ္ဂါဟဒွယတော အညောပီတိ အတ္ထော။ နနု စ ‘‘အယံ သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတိ ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာ’’တိ ဝုတ္တော၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အယမပရောပီ’’တျာဒိ ဝုတ္တောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဒိဝသဝသေန ဟီ’’တိအာဒိ။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာတိ ပဌမဝဿူပနာယိကဒိဝသဘူတံ အာသာဠှိပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာတိ ဒုတိယဝဿူပနာယိကဒိဝသဘူတသာဝဏပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒံ။ အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာတိ အဿယုဇပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒံ။

၂၂၃။ ဥတုကာလေ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတီတိ ဟေမန္တဂိမှေသု အညေ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတိ။ နဝကမ္မန္တိ နဝကမ္မသမ္မုတိ။ အကတန္တိ အပရိသင်္ခတံ။ ဝိပ္ပကတန္တိ အနိဋ္ဌိတံ။ ဧကံ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဒတွာတိ ဧကံ မဉ္စဋ္ဌာနံ ပုဂ္ဂလိကံ ဒတွာ။ တိဘာဂန္တိ တတိယဘာဂံ။ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ထာဝရေန ထာဝရံ ပရိဝတ္တနဋ္ဌာနေယေဝ ပဝိသတိ၊ န ဣတရထာ သဗ္ဗသေနာသနဝိဿဇ္ဇနတော ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ သစေ သော သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍဌပနဋ္ဌာနံ ဝါ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ ဒါတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနညေဝ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တာဒိသဿ ‘‘တုယှံ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ကတွာ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ န သဗ္ဗံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထဿ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကမ္မ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝဉှီတိအာဒိမှိ စယာနုရူပံ တတိယဘာဂေ ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂေ ဝါ ဂဟိတေ တံ ဘာဂံ ဒါတုံ လဘတီတိ အတ္ထော။ ယေနာတိ တေသု ဒွီသု တီသု ဘိက္ခူသု ယေန။ သော သာမီတိ တဿာ ဘူမိယာ ဝိဟာရကရဏေ သောဝ သာမီ၊ တံ ပဋိဗာဟိတွာ ဣတရေန န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၂၂၄။ အကတဋ္ဌာနေတိ သေနာသနတော ဗဟိ စယာဒီနံ အကတဋ္ဌာနေ။ စယံ ဝါ ပမုခံ ဝါတိ သင်္ဃိကသေနာသနံ နိဿာယ တတော ဗဟိ ဗန္ဓိတွာ ဧကံ သေနာသနံ ဝါ။ ဗဟိကုဋ္ဋေတိ ကုဋ္ဋတော ဗဟိ၊ အတ္တနော ကတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၂၅။ စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာယံ သမ္မတေန အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကေနာတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနကမ္မေန ဝါ သမ္မတေန အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသမ္မုတိလဒ္ဓေန။ အဝိဘတ္တံ သင်္ဃိကဘဏ္ဍန္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဧတ္ထ အဝိဘတ္တံ သင်္ဃိကဘဏ္ဍန္တိ ကုက္ကုစ္စုပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနံ၊ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စံ ကတွာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အပုစ္ဆိတွာဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာတိ စေ? ဧတ္တကဿ သင်္ဃိကဘဏ္ဍဿ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယေဝ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ကတသမ္မုတိကမ္မတ္တာ။ ဂုဠပိဏ္ဍေ…ပေ… ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဂုဠပိဏ္ဍံ တာလပက္ကပ္ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌဿပီတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ အညေန ကာရဏေန ဗဟိသီမဂတဿပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဒနပဋိဝီသောတိ သင်္ဃဘတ္တာဒိသင်္ဃိကဩဒနပဋိဝီသော။ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဗဟိဥပစာရသီမံ ပတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဂါဟေထာတိ ဝဒန္တိ၊ န ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဗဟိဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ သမ္ဘာဝနတ္ထော ဝါ၊ တေန အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ဗဟိဂါမဋ္ဌာနန္တိ။

စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

စတုပစ္စယဘာဇနီယဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

အဋ္ဌဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

ဝိဟာရဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ စတုပစ္စယန္တောဂဓတ္တာ ဝိဟာရဿ စတုပစ္စယဘာဇနကထာနန္တရံ ဝိဟာရဝိနိစ္ဆယကထာ အာရဘီယတေ။ တတြိဒံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ကော ဝိဟာရော ကေနဋ္ဌေန၊

ဝိဟာရော သော ကတိဝိဓော၊

ကေန သော ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊

ကထံ ကော တဿ ဣဿရော။

‘‘ကေန သော ဂါဟိတော ကဿ၊

အနုဋ္ဌာပနိယာ ကတိ၊

ကတိဟင်္ဂေဟိ ယုတ္တဿ၊

ဓုဝဝါသာယ ဒီယတေ’’တိ။

တတ္ထ ကော ဝိဟာရောတိ စတူသု ပစ္စယေသု သေနာသနသင်္ခါတော စတူသု သေနာသနေသု ဝိဟာရသေနာသနသင်္ခါတော ဘိက္ခူနံ နိဝါသဘူတော ပတိဿယဝိသေသော။ ကေနဋ္ဌေန ဝိဟာရောတိ ဝိဟရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိဟာရော၊ ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ ဝိဟာရေဟိ အရိယာ ဧတ္ထ ဝိဟရန္တီတျတ္ထော။ သော ကတိဝိဓောတိ သင်္ဃိကဝိဟာရဂဏသန္တကဝိဟာရပုဂ္ဂလိကဝိဟာရဝသေန တိဗ္ဗိဓော။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ ‘‘စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နံ ဝိဟာရံ ဝါ ပရိဝေဏံ ဝါ အာဝါသံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ခုဒ္ဒကမ္ပိ အဘိယုဉ္ဇတော အဘိယောဂေါ န ရုဟတိ၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော။ န ဟေတ္ထ သဗ္ဗေ စာတုဒ္ဒိသာ ဘိက္ခူ ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တီတိ။ ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှန္တော သက္ကောတိ တေ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုံ၊ တသ္မာ တတ္ထ အာရာမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဣမိနာ ဒါယကသန္တကော ဝိဟာရော နာမ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

ကေန သော ဒါတဗ္ဗောတိ ခတ္တိယေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ယေန ကေနစိ သော ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော။ ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ ဒါတဗ္ဗောတိ ယဒိ သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ၊ ယဒိ ဂဏဿ၊ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ၊ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ၊ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ ဒါတဗ္ဗော။ ကော တဿ ဣဿရောတိ ယဒိ သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ သင်္ဃော တဿ ဝိဟာရဿ ဣဿရော။ ယဒိ ဂဏဿ ဒေတိ၊ ဂဏော တဿ ဣဿရော။ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ၊ ပုဂ္ဂလော တဿ ဣဿရောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိကဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တက’’န္တိ။

ကေန သော ဂါဟိတောတိ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန သော ဝိဟာရော ဂါဟိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတုံ၊ ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗော၊ ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော၊ ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ သမ္မုတိ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သေနာသနဂ္ဂါဟာပကော၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၇)။

ကဿ သော ဂါဟိတောတိ ဘိက္ခူနံ သော ဝိဟာရော ဂါဟိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတုံ၊ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ သေယျာ ဂဏေတုံ၊ သေယျာ ဂဏေတွာ သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈)။ အနုဋ္ဌာပနိယာ ကတီတိ စတ္တာရော အနုဋ္ဌာပနီယာ ဝုဍ္ဎတရော ဂိလာနော ဘဏ္ဍာဂါရိကော သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကငခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဝုဍ္ဎော ဟိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ အနုဋ္ဌာပနီယော ၊ ဂိလာနော ဂိလာနတာယ၊ သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရဂဏဝါစကာစရိယာနံ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ ယဿ သင်္ဃေန ဒိန္နော၊ သောပိ အနုဋ္ဌာပနီယော’’တိ။

ကတိဟင်္ဂေဟိ ယုတ္တဿ ဓုဝဝါသာယ ဒီယတေတိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဒီယတေ။ ကတမေဟိ ဒွီဟိ? ဗဟူပကာရတာယ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ စေတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟူပကာရတန္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကတာဒိဗဟုဥပကာရဘာဝံ၊ န ကေဝလံ ဣဒမေဝါတိ အာဟ ‘ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စာ’တိ။ တေန ဗဟူပကာရတ္တေပိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တာဘာဝေ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တေပိ ဗဟူပကာရတ္တာဘာဝေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကငခါ။ အဘိ။ ဋီ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော။ ဩမကပရိစ္ဆေဒေန ဧကေန အင်္ဂေန ယုတ္တဿပိ။ ကတမေန ဧကေန အင်္ဂေန? ဗဟူပကာရတာယ ဝါ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ ဝါ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တောတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟူပကာရတံ၊ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၁၁၉-၁၂၁) ဝစနတော။

သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန ဒုဝိဓော ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာတိ ကာလဝသေန။ အထ ဝါ တယော သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကောတိ။ တေသံ ဝိသေသော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ‘‘ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော အန္တရာမုတ္တကော စ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနော စာတိ ဒုဗ္ဗိဓော။ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပုရိမကော စ ပစ္ဆိမကော စာတိ ဒုဗ္ဗိဓောတိ စတ္တာရော သေနာသနဂ္ဂါဟာ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ တံ ဝစနံ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ န အာဂတံ ။ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ပန ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော’’ဣစ္စေဝ အာဂတော၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘တီသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု ပုရိမကော စ ပစ္ဆိမကော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဂါဟာ ထာဝရာ၊ အန္တရာမုတ္တကေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ အာဂတော။

ဣဒါနိ ပန ဧကစ္စေ အာစရိယာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗေ ဝိဟာရာ သင်္ဃိကာဝ၊ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဝိဟာရဒါယကာနံ ဝိဟာရဒါနကာလေ ကုလူပကာ ‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒေမာ’တိ ဝစီဘေဒံ ကာရာပေန္တိ၊ တသ္မာ နဝဝိဟာရာပိ သင်္ဃိကာ ဧဝ။ ဧကစ္စေသု ဝိဟာရေသု ဧဝံ အဝတွာ ဒေန္တေသုပိ ‘တသ္မိံ ဇီဝန္တေ ပုဂ္ဂလိကော ဟောတိ၊ မတေ သင်္ဃိကောယေဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ သင်္ဃိကာဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတြေဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗော – ဝစီဘေဒံ ကာရာပေတွာ ဒိန္နဝိဟာရေသုပိ ဒါယကာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကရောန္တာ နာမ အပ္ပကာ၊ ‘‘ဣမံ နာမ ဘိက္ခုံ ဣမံ နာမ ထေရံ ဝသာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုတ္တဒါရမိတ္တာမစ္စာဒီဟိ သမ္မန္တေတွာ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ၊ ပတိဋ္ဌာနကာလေ အဝဒန္တာပိ ဒါနကာလေ ယေဘုယျေန ဝဒန္တိ။ အထ ပန ကုလူပကာ ဒါနကာလေ သိက္ခာပေတွာ ဝဒါပေန္တိ၊ ဧဝံ ဝဒန္တာပိ ဒါယကာ အပ္ပကာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိ၊ ဗဟုတရာ အတ္တနော ကုလူပကမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ကုလူပကာနံ ဝစနံ နဝသု အဓမ္မိကဒါနေသု ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ သင်္ဃဿ ပရိဏာမေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆၀၊ ပါစိ။ ၄၉၂) ဝုတ္တံ ဧကံ အဓမ္မိကဒါနံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘တသ္မိံ ဇီဝန္တေ ပုဂ္ဂလိကော၊ မတေ သင်္ဃိကော’’တိ အယံ ပါဌော မူလပုဂ္ဂလိကဝိသယေ န အာဂတော၊ မူလသင်္ဃိကဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေတုံ ပုဂ္ဂလိကကာရာပနဋ္ဌာနေ အာဂတော၊ တသ္မာ နဝဝိဟာရာပိ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နာ သန္တိယေဝ။ ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ မူလေ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ဒိန္နာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ပုဂ္ဂလိကဝသေနေဝ ဒီယမာနာပိ တသ္မိံ ဇီဝန္တေယေဝ ဝိဿာသဝသေန ဂယှမာနာပိ ပုဂ္ဂလိကာ ဟောန္တိယေဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရဿ အဘာဝဝါဒေါ ဝိစာရေတဗ္ဗောဝ။

အညေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ သင်္ဃိကဝိဟာရာ နာမ န သန္တိ၊ သဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလိကာဝ။ ကသ္မာ? နဝဝိဟာရာပိ ပတိဋ္ဌာပနကာလေ ဒါနကာလေ စ ကုလူပကဘိက္ခုံယေဝ ဥဒ္ဒိဿ ကတတ္တာ ပုဂ္ဂလိကာဝ၊ ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ သိဿာနုသိဿေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ ပုဂ္ဂလေဟိ ဧဝ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ န ကဒါစိ သင်္ဃေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ပုဂ္ဂလိကာဝ ဟောန္တိ၊ န သင်္ဃိကာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတြာပျေဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – နဝဝိဟာရေပိ ပတိဋ္ဌာနကာလေပိ ဒါနကာလေပိ ဧကစ္စေ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကရောန္တိ၊ ဧကစ္စေ ပုဂ္ဂလံ။ ပုဗ္ဗေဝ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ကတေပိ အတ္ထကာမာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ပုဂ္ဂလိကဒါနတော သင်္ဃိကဒါနမေဝ မဟပ္ဖလတရန္တိ သဒ္ဒဟိတွာ သင်္ဃိကေ ကရောန္တာပိ ဒါယကာ သန္တိ၊ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပေါရာဏကဝိဟာရေပိ ကေစိ ဘိက္ခူ မရဏကာလေ သင်္ဃဿ နိယျာတေန္တိ။ ကေစိ ကဿစိ အဒတွာ မရန္တိ၊ တဒါ သော ဝိဟာရော သင်္ဃိကော ဟောတိ။ သဝတ္ထုကမဟာဝိဟာရေ ပန ကရောန္တာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ‘‘ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏံ သာသနံ ယာဝ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ မမ ဝိဟာရေ ဝသိတွာ သင်္ဃော စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ပဏိဓာယ စိရကာလံ သင်္ဃဿ ပစ္စယုပ္ပာဒကရံ ဂါမခေတ္တာဒိကံ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ဝိဟာရဿာတိ စ ဝိဟာရေ ဝသနကသင်္ဃဿ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိ၊ န ကုလူပကဘူတဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဧဝ၊ တသ္မာ ယေဘုယျေန သင်္ဃိကာ ဒိဿန္တိ၊ ပါသာဏေသု အက္ခရံ လိခိတွာပိ ဌပေန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော သင်္ဃိကဝိဟာရာဘာဝဝါဒေါပိ ဝိစာရေတဗ္ဗောဝ။

အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဝိဟာရဒါယကသန္တကာဝ၊ တသ္မာ ဒါယကာယေဝ ဝိစာရေတုံ ဣဿရာ၊ န သင်္ဃော၊ န ပုဂ္ဂလော။ ဝိဟာရဒါယကေ အသန္တေပိ တဿ ပုတ္တဓီတုနတ္တပနတ္တာဒယော ယာဝ ကုလပရမ္ပရာ တဿ ဝိဟာရဿ ဣဿရာဝ ဟောန္တိ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကော’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) အာဂတတ္တာ စ ‘တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) စ ဝစနတော ဝိဟာရဿာမိဘူတော ဒါယကော ဝါ တဿ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဝိစာရေတုံ ဣဿရော။ ‘ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော၊ သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုန ဒေတိ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဋံ ဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ဝစနတော ဝိဟာရဒါယကဿ ကုလဝံသေ ပစ္ဆိန္နေပိ တဿ ဇနပဒဿ ဣဿရော ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ယော ကောစိ ဣဿရော ဝါ ဝိဟာရံ ဝိစာရေတုံ ယထာဇ္ဈာသယံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အညေ ပဏ္ဍိတာ နာနုဇာနန္တိ။

ကထံ? ‘‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကော’’တိ ဝစနံ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဣဒါနိ ဣဿရဝသေန ယထာ ဇေတဝနံ၊ ပတ္တဿာမိကောတျာဒိ။ ယထာ ဟိ ဇေတဿ ရာဇကုမာရဿ ဝနံ ဥယျာနံ ဇေတဝနန္တိ ဝိဂ္ဂဟေ ကတေ ယဒိပိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ကိဏိတွာ ဝိဟာရပတိဋ္ဌာပနကာလတော ပဋ္ဌာယ ရာဇကုမာရော တဿ ဥယျာနဿ ဣဿရော န ဟောတိ၊ တထာပိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ကိဏိတကာလတော ပုဗ္ဗေ ဣဿရဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန သဗ္ဗဒါပိ ဇေတဝနန္တွေဝ ဝေါဟရီယတိ။ ယထာ စ ပတ္တဿ သာမိကော ပတ္တဿာမိကောတိ ဝိဂ္ဂဟေ ကတေ ယဒိပိ ဒါယကေဟိ ကိဏိတွာ ဘိက္ခုဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ကမ္မာရော ပတ္တဿ ဣဿရော န ဟောတိ၊ တထာပိ ဒါယကေန ကိဏိတကာလတော ပုဗ္ဗေ ဣဿရဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန ပတ္တဿာမိကောတွေဝ ဝေါဟရီယတိ၊ ဧဝံ ယဒိပိ ဘိက္ခုဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒါယကော ဝိဟာရဿ ဣဿရော န ဟောတိ ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ၊ တထာပိ ဒါနကာလတော ပုဗ္ဗေ ဣဿရဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန ဝိဟာရဿာမိကောတွေဝ ဝေါဟရီယတိ၊ န မုချတော ဣဿရဘာဝတောတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သင်္ဃာဒယော ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဧဝ ဝိစာရေတုံ ဣဿရာ၊ န ဒါယကော။

ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? သန္တေသုပိ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီသု ဝိဟာရဒါယကေသု ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတု’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၁၇) သင်္ဃေန သမ္မတံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ အနုဇာနိတွာ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၁၈) သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿေဝ ဝိစာရေတုံ ဣဿရဘာဝဿ ဝစနတော စ ‘‘ဒွေ ဘိက္ခူ သင်္ဃိကံ ဘူမိံ ဂဟေတွာ သောဓေတွာ သင်္ဃိကံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ ယေန သာ ဘူမိ ပဌမံ ဂဟိတာ၊ သော သာမီ’’တိ စ ‘‘ဥဘောပိ ပုဂ္ဂလိကံ ကရောန္တိ၊ သောယေဝ သာမီ’’တိ စ ‘‘ယော ပန သင်္ဃိကံ ဝလ္လိမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ အာဟရိမေန ဥပကရဏေန သင်္ဃိကာယ ဘူမိယာ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရံ ကာရေတိ၊ ဥပဍ္ဎံ သင်္ဃိကံ ဥပဍ္ဎံ ပုဂ္ဂလိက’’န္တိ စ သင်္ဃပုဂ္ဂလာနံယေဝ သာမိဘာဝဿ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ စ ဝိညာယတိ။

‘‘တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ တေသံ ဝိဟာရဿ ဣဿရဘာဝဒီပကံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဂမိကော ဘိက္ခု ဒိသံ ဂန္တုကာမော ဝိဟာရေ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗဘိက္ခုသာမဏေရအာရာမိကေသု အသန္တေသု တေ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣမံ ပန ဒသဝိဓမ္ပိ သေယျံ သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ပက္ကမန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ အာပုစ္ဆန္တေန စ ဘိက္ခုမှိ သတိ ဘိက္ခု အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော…ပေ… တသ္မိံ အသတိ အာရာမိကော၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရဿာမိကော၊ တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ ဧဝံ အာရာမိကဿပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗတော ဩလောကနတ္ထာယ ဝတ္တသီသေနေဝ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န တေသံ သင်္ဃိကသေနာသနဿ ဣဿရဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ’’တျာဒိဝစနဉ္စ အကပ္ပိယဝသေန ကတာနံ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ ခေတ္တဝတ္ထုတဠာကာဒီနံ အကပ္ပိယတ္တာ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တာနံ ကပ္ပိယကရဏတ္ထာယ ရာဇာဒီဟိ ဂဟေတွာ ပုန တေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ဒါနမေဝ ဒီပေတိ၊ န တေသံ ရာဇာဒီနံ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အညေသံ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဒါနံ။ ယဒိ ဒဒေယျုံ၊ အဓမ္မိကဒါနအဓမ္မိကပအဂ္ဂဟအဓမ္မိကပရိဘောဂါ သိယုံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ‘‘နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒါနာနိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညသင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတီ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ‘‘နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒါနာနီတိ…ပေ… ဧဝံ ဝုတ္တာနိ။ နဝ ပဋိဂ္ဂဟပရိဘောဂါတိ ဧတေသံယေဝ ဒါနာနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂါ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယဒိ ရာဇာဒယော ဣဿရာတိ ဂဟေတွာ အညဿ ဒေယျုံ၊ တမ္ပိ ဒါနံ အဓမ္မိကဒါနံ ဟောတိ၊ တံ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟာ ဟောန္တိ၊ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ စ အဓမ္မိကပရိဘောဂါ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘ဝိဟာရဒါနံ သင်္ဃဿ၊ အဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတန္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၉၅၊ ၃၁၅) ‘သင်္ဃဿာ’တိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘ဒါန’န္တိ ဧတ္ထ သာမိသမ္ဗန္ဓော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ သမ္ပဒါနမေဝ၊ ‘ဒါယကဿာ’တိ ပန သာမိသမ္ဗန္ဓော အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ သာမိဘူတော ဒါယကောဝ ဣဿရော၊ န သမ္ပဒါနဘူတော သင်္ဃော’’တိ။ တေ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘ဝိဟာရဒါနံ သင်္ဃဿာ’’တိ ဣဒံ ဒါနသမယေ ပဝတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဒိန္နသမယေ ပဝတ္တဝသေန။ ဒါနကာလေ ဟိ ဒါယကော အတ္တနော ဝတ္ထုဘူတံ ဝိဟာရံ သင်္ဃဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ သမယေ ဒါယကော သာမီ ဟောတိ၊ သင်္ဃော သမ္ပဒါနံ၊ ဒိန္နကာလေ ပန သင်္ဃောဝ သာမီ ဟောတိ ဝိဟာရဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ န ဒါယကော ပရိစ္စတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ သင်္ဃော ဝိစာရေတုံ ဣဿရော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃)။ ဣဒံ ပန သဒ္ဒလက္ခဏဂရုကာ သဒ္ဒဟိဿန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဒါနကာလေယေဝ ဒါယကသန္တကဘာဝေါ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂါဟကသန္တကဘာဝေါ သဗ္ဗေသံ ပါကဋော၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ဒါယကသန္တကဘာဝသာဓကံ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တထာပိ ‘‘သစေ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ဝုတ္တတ္တာ ဝိဟာရဿာမိကဘူတဒါယကဿ ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတာဒီနံ ဝံသေ ဥပ္ပန္နာနံ ဝါ ဒါတုံ ဣဿရဘာဝေါ သိဒ္ဓါယေဝါတိ။ န သိဒ္ဓါ။ ကသ္မာတိ စေ? နနု ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ’’တိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယတ္တာ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တမေဝ ကပ္ပိယကရဏတ္ထာယ ဒါယကာဒီဟိ ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဘိက္ခူဟိ အပရိဘုတ္တမေဝ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဘိက္ခုသန္တကံယေဝ အာပတ္တိမောစနတ္ထံ ဒါယကာဒယော ပဋိဂ္ဂဟာပေတိ၊ န ပရိဘုတ္တံ၊ ယထာ စ ဗီဇဂါမပရိယာပန္နံယေဝ ဘိက္ခုသန္တကံ ဗီဇဂါမဘူတဂါမဘာဝတော ပရိမောစနတ္ထံ ကပ္ပိယကာရကာဒယော ကပ္ပိယံ ကရောန္တိ၊ န အပရိယာပန္နံ၊ ဧဝံ အကပ္ပိယံ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တံယေဝ တဠာကာဒိကံ ကပ္ပိယကရဏတ္ထံ ဒါယကာဒယော ပုန ဒေန္တိ၊ န အပရိစ္စတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ကပ္ပိယကရဏတ္တံယေဝ သာဓေတိ၊ န ဣဿရတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။

တထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘ဇာတိဘူမိယံ ဇာတိဘူမိကာ ဥပါသကာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကတ္ထေရံ သတ္တဟိ ဇာတိဘူမိကဝိဟာရေဟိ ပဗ္ဗာဇယိံသူတိ ဝစနတော ဒါယကော ဝိဟာရဿ ဣဿရောတိ ဝိညာယတိ။ ဣဿရတ္တာယေဝ ဟိ တေ ထေရံ ပဗ္ဗာဇေတုံ သက္ကာ၊ နော အနိဿရာ’’တိ၊ န ခေါ ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘ဇာတိဘူမိကာ ဥပါသကာ’’ဣစ္စေဝ ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ဝိဟာရဒါယကာ’’တိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒေသေ ဝသန္တာ ဗဟဝေါ ဥပါသကာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကတ္ထေရံ အယုတ္တစာရိတ္တာ သကလသတ္တဝိဟာရတော ပဗ္ဗာဇယိံသု၊ န အတ္တနော ဝိဟာရဒါယကဘာဝေန ဣဿရတ္တာ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဥဒါဟရဏံ န ဣဿရဘာဝဒီပကံ၊ အထ ခေါ အပရာဓာနုရူပကရဏဘာဝဒီပကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ယဒါ ဒါယကော ဝိဟာရံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒေတိ၊ တဿ မုဉ္စစေတနံ ပတွာ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သော ဝါ တဿ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဇနပဒဿာမိကရာဇာဒယော ဝါ ဣဿရာ ဘဝိတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ န လဘန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကဘူတော သင်္ဃော ဝါ ဂဏော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ သောယေဝ ဣဿရော ဘဝိတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ လဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဒါယကာဒီနံ ဣဿရော ဘဝိတုံ အလဘနဘာဝေါ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ၊ ပထဝါဒိဝတ္ထုပရိစ္စာဂေန စ ပုန ဂဟဏဿ အယုတ္တတ္တာ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ဝစနတော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ဒီယမာနံ ပတတိ၊ တံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃) ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီတိ ဝစနေန ပနေတ္ထ ပရသန္တကာဘာဝေါ ဒီပိတော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ စ ဝိညာယတိ။ သင်္ဃာဒီနံ ဣဿရော ဘဝိတုံ လဘနဘာဝေါ ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ စေ? သင်္ဃိကော နာမ ဝိဟာရော သင်္ဃဿ ဒိန္နော ဟောတိ ပရိစ္စတ္တော၊ ‘‘ပုဂ္ဂလိကေ ပုဂ္ဂလိကသညီ အညဿ ပုဂ္ဂလိကေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကေ အနာပတ္တီ’’တိ ပါစိတ္တိယပါဠိယံ (ပါစိ။ ၁၁၇၊ ၁၂၇) အာဂမနတော စ ‘‘အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝစနတော စ ‘‘အဘိယောဂေပိ စေတ္ထ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နံ ဝိဟာရံ ဝါ ပရိဝေဏံ ဝါ အာဝါသံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ခုဒ္ဒကမ္ပိ အဘိယုဉ္ဇတော အဘိယောဂေါ န ရုဟတိ၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော။ န ဟေတ္ထ သဗ္ဗေ စာတုဒ္ဒိသာ ဘိက္ခူ ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တီတိ။ ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှန္တော သက္ကောတိ တေ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတု’’န္တိ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၂) ဝစနတော စ ဝိညာယတိ။

ကထံ ဒါယကာဒီနံ ဝိစာရေတုံ အလဘနဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ စေ? သန္တေသုပိ ဝေဠုဝနဝိဟာရာဒိဒါယကေသု တေသံ ဝိစာရဏံ အနနုဇာနိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဘိက္ခုဿေဝ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိအနုဇာနတော စ ဘဏ္ဍနကာရကေသု ကောသမ္ဗကဘိက္ခူသု သာဝတ္ထိံ အာဂတေသု အနာထပိဏ္ဍိကေန စ ဝိသာခါယ မဟာဥပါသိကာယ စ ‘‘ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တေသု ဘိက္ခူသု ပဋိပဇ္ဇာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၆၈) ဧဝံ ဇေတဝနဝိဟာရဒါယကပုဗ္ဗာရာမဝိဟာရဒါယကဘူတေသု အာရောစိတေသုပိ တေသံ သေနာသနဝိစာရဏံ အဝတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တေသု ဘိက္ခူသု သေနာသနေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ အာရောစိတေ ‘‘တေန ဟိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သစေ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဝိဝိတ္တံ န ဟောတိ၊ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗံ၊ န တွေဝါဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော သေနာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၇၃) ထေရဿေဝ သေနာသနဿ ဝိစာရဏဿ အနုညာတတ္တာ စ ဝိညာယတိ။

ကထံ ပန သင်္ဃာဒီနံ သေနာသနံ ဝိစာရေတုံ လဘနဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဧဝဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗော – ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော၊ ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သေနာသနဂ္ဂါဟာပကော၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ (စူဠဝ။ ၃၁၇)။

ဧဝံ သင်္ဃေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နာပေတွာ ပုန တေန သင်္ဃသမ္မတေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန သေနာသနဂ္ဂါဟကဝိဓာနံ အနုဇာနိတုံ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတုံ၊ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ သေယျာ ဂဏေတုံ၊ သေယျာ ဂဏေတွာ သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိ ဝစနတော သင်္ဃိကသေနာသနဿ သင်္ဃေန ဝိစာရေတုံ လဘနဘာဝေါ ဝိညာယတိ။

‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နဝိဟာရာဒိံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တေ ဓုရနိက္ခေပသမ္ဘဝါ ပါရာဇိက’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၂) အာဂမနတော စ ‘‘အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကေ အနာပတ္တီ’’တိ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၁၁၇) အာဂမနတော စ ‘‘ယသ္မိံ ပန ဝိဿာသော ရုဟတိ၊ တဿ သန္တကံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကမိဝ ဟောတီတိ မဟာပစ္စရိအာဒီသု ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂) ဝစနတော စ ဂဏဿ ဒိန္နော ဂဏသန္တကဝိဟာရော ဂဏေနေဝ ဝိစာရီယတေ၊ နော ဒါယကာဒီဟိ။ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရောပိ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလေနေဝ ဝိစာရီယတေ၊ နော ဒါယကာဒီဟီတိ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ ဝိနယပါဠိယံ အဋ္ဌကထာဋီကာသု စ ဝိဟာရဿ သင်္ဃိကဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကဝသေန တိဝိဓဿေဝ ဝစနတော စ တေသံယေဝ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝိဟာရဝိစာရဏဿ အနုညာတတ္တာ စ ဒါယကသန္တကဿ ဝိဟာရဿ ဝိသုံ အဝုတ္တတ္တာ စ ဒါယကာနံ ဝိဟာရဝိစာရဏဿ အနနုညာတတ္တာ စ သင်္ဃာဒယော ဧဝ ဝိဟာရဿ ဣဿရာ ဟောန္တိ၊ တေယေဝ စ ဝိစာရေတုံ လဘန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တေသု ပဋိဂ္ဂါဟကဘူတေသု သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေသု သော ဝိဟာရော ကဿ သန္တကော ဟောတိ၊ ကေန စ ဝိစာရေတဗ္ဗောတိ? ဝုစ္စတေ – သင်္ဃိကဝိဟာရေ တာဝ ‘‘အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နတ္တာ ပဋိဂ္ဂါဟကေသု ကာလကတေသုပိ တဒညော စာတုဒ္ဒိသသင်္ဃော စ အနာဂတသင်္ဃော စ ဣဿရော၊ တဿ သန္တကော၊ တေန ဝိစာရေတဗ္ဗော။ ဂဏသန္တကေ ပန တသ္မိံ ဂဏေ ယာဝ ဧကောပိ အတ္ထိ၊ တာဝ ဂဏသန္တကောဝ၊ တေန အဝသိဋ္ဌေန ဘိက္ခုနာ ဝိစာရေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗေသု ကာလကတေသု ယဒိ သကလဂဏော ဝါ တံဂဏပရိယာပန္နအဝသိဋ္ဌပုဂ္ဂလော ဝါ ဇီဝမာနကာလေယေဝ ယဿ ကဿစိ ဒိန္နော၊ ယေန စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝသေန ဂဟိတော၊ သော ဣဿရော။ သစေပိ သကလဂဏော ဇီဝမာနကာလေယေဝ အညဂဏဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေတိ၊ တေ အညဂဏသင်္ဃပုဂ္ဂလာ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ပန သော ဝိဟာရဿာမိကော အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေတိ၊ တေ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ ယော ဝါ ပန တဿ ဇီဝမာနဿေဝ ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝသေန ဂဏှာတိ၊ သောဝ ဣဿရော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? သင်္ဃိကေ ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိကံ ဟောတိ၊ န ကဿစိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကေသု ပန တေသံ သာမိကတ္တာ ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟာ ရုဟန္တိ၊ ‘‘တသ္မာ သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ။ ယဿ ဒိန္နံ၊ ယေန စ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမီ၊ ဗဟူနမ္ပိ သန္တကေ ဧသေဝ နယော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ဧဝံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဒိန္နံ ‘‘မမစ္စယေန အသုကဿ ဟောတူ’’တိ ဒါနံ အစ္စယဒါနတ္တာ န ရုဟတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၁၉) ‘‘သစေ ဟိ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယော ကောစိ ကာလံ ကရောန္တော ‘မမစ္စယေန မယှံ ပရိက္ခာရော ဥပဇ္ဈာယဿ ဟောတု၊ အာစရိယဿ ဟောတု၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဟောတု၊ အန္တေဝါသိကဿ ဟောတု၊ မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ ဟောတူ’တိ ဝဒတိ၊ တေသံ န ဟောတိ၊ သင်္ဃဿေဝ ဟောတိ။ န ဟိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတိ၊ ဂိဟီနံ ပန ရုဟတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဧကစ္စေ ပန ဝိနယဓရာ ‘‘ဂိဟီနန္တိ ပဒံ သမ္ပဒါနန္တိ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တကံ အစ္စယဒါနဝသေန ဂိဟီနံ ဒဒန္တေ ရုဟတိ၊ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ဒေန္တော န ရုဟတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ မာတာပိတူနံ ဒဒန္တောပိ ရုဟေယျ တေသံ ဂိဟိဘူတတ္တာ။ ‘‘အထ စ ပန ‘မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ ဟောတူ’တိ ဝဒတိ၊ တေသံ န ဟောတီ’’တိ ဝစနတော န ရုဟတီတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂိဟီနံ ပနာ’’တိ ဣဒံ န သမ္ပဒါနဝစနံ၊ အထ ခေါ သာမိဝစနမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဂိဟီနံ ပန သန္တကံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတီတိ သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော။

ကိဉ္စ ဘိယျော – ‘‘သစေ ဟိ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယော ကောစိ ကာလံ ကရောန္တော မမစ္စယေန မယှံ ပရိက္ခာရော’’တိ အာရဘိတွာ ‘‘န ဟိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတိ၊ ဂိဟီနံ ပန ရုဟတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သာမျတ္ထေ ဆဋ္ဌီဗဟုဝစနံ သမတ္ထိတံ ဘဝတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဂိဟီန’’န္တိ ပဒဿ အသမ္ပဒါနတ္တေ သတိ ကတမံ သမ္ပဒါနံ ဟောတီတိ? ‘‘ယဿ ကဿစီ’’တိ ပဒံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၁၉) ‘‘မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ ဟောတူ’’တိ။ အယမတ္ထော အဇ္ဇုကဝတ္ထုနာ (ပါရာ။ ၁၅၈) ဒီပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဇီဝမာနကာလေယေဝ ဒတွာ မတေသု ဝိနိစ္ဆယော အမှေဟိ ဉာတော၊ ကဿစိ အဒတွာ မတေသု ဝိနိစ္ဆယော ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ? တတ္ထာပိ သင်္ဃိကေ တာဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သင်္ဃောဝ ဣဿရော၊ ဂဏသန္တကေ ပန ဧကစ္စေသု အဝသေသာ ဣဿရာ၊ သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃောဝ ဣဿရော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ။ ပုဂ္ဂလိကေ ပန ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိကံ သင်္ဃိကမေဝ ဟောတိ။

ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ၊ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟူပကာရာ၊ အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေန တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ။ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ။ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။ ဧဝမ္ပိ ‘‘ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ’’ဣစ္စေဝ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ဝိဟာရ’’န္တိ၊ တသ္မာ ကထံ ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍဘာဝေါတိ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဝိဟာရော ဝိဟာရဝတ္ထု၊ ဣဒံ ဒုတိယံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ ပါဠိယံ၊

‘‘ဒွိသင်္ဂဟာနိ ဒွေ ဟောန္တိ၊ တတိယံ စတုသင်္ဂဟံ၊

စတုတ္ထံ နဝကောဋ္ဌာသံ၊ ပဉ္စမံ အဋ္ဌဘေဒနံ။

‘‘ဣတိ ပဉ္စဟိ ရာသီဟိ၊ ပဉ္စနိမ္မလလောစနော၊

ပဉ္စဝီသဝိဓံ နာထော၊ ဂရုဘဏ္ဍံ ပကာသယီ’’တိ။ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) –

အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ဣတိ ဒါယကော ဝိဟာရံ ကတွာ ကုလူပကဘိက္ခုဿ ဒေတိ၊ တဿ မုဉ္စစေတနုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗကာလေ ဒါယကော ဝိဟာရဿာမိကော ဟောတိ၊ ဒါတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ ဣဿရော၊ မုဉ္စစေတနုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂါဟကဘိက္ခု သာမိကော ဟောတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အညေသံ ဒါတုံ ဝါ ဣဿရော။ သော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဇီဝမာနက္ခဏေယေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ နိဿဇ္ဇိတွာ ဒေတိ၊ တဒါ တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော သာမိကာ ဟောန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အညဿ ဝါ ဒါတုံ ဣဿရာ။ ယဒိ ပန ကဿစိ အဒတွာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ တဒါ သင်္ဃောဝ တဿ ဝိဟာရဿ သာမိကော ဟောတိ၊ န ဒါယကော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ၊ သင်္ဃာနုမတိယာ ဧဝ ပုဂ္ဂလော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ၊ န အတ္တနော ဣဿရဝတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ မူလတောယေဝ သင်္ဃဿ ဒိန္နတ္တာ သင်္ဃိကဘူတဝိဟာရော ဝါ မူလေ ဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဒိန္နတ္တာ ဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကဘူတောပိ တေသံ ဂဏပုဂ္ဂလာနံ အညဿ နိဿဇ္ဇနဝသေန အဒတွာ ကာလကတတ္တာ ပစ္ဆာ သင်္ဃိကဘာဝံ ပတ္တဝိဟာရော ဝါ သင်္ဃေန ဝိစာရေတဗ္ဗော ဟောတိ။ သင်္ဃေနပိ ဘဂဝတော အနုမတိယာ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတွာ ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ သေနာသနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၁၇) ‘‘အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ ‘ကေန နု ခေါ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗ’န္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတု’န္တိ’’အာဒိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဝဿကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ဥတုကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ဓုဝဝါသဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ တိဝိဓော ဟောတိ။ တေသု ဝဿကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော ပုရိမဝဿဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ပစ္ဆိမဝဿဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဝိဓော။ ဥတုကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောပိ အန္တရာမုတ္တကဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဝိဓော’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ ဧတံ ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ အသမေန္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ပါဠိယဉှိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ‘‘အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ ‘ကတိ နု ခေါ သေနာသနဂ္ဂါဟော’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ပုရိမကော ဂါဟေတဗ္ဗော၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ပစ္ဆိမကော ဂါဟေတဗ္ဗော၊ အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော သေနာသနဂ္ဂါဟာ’’တိ ဧဝံ အာဂတော၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘တီသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု ပုရိမကော စ ပစ္ဆိမကော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဂါဟာ ထာဝရာ။ အန္တရာမုတ္တကေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော…ပေ… အယံ တာဝ အန္တောဝဿေ ဝဿူပနာယိကာဒိဝသေန ပါဠိယံ အာဂတသေနာသနဂ္ဂါဟကထာ၊ အယံ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတိ ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာ’’တိ ဧဝံ အာဂတော၊ တသ္မာ သင်္ဃေန သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန ဝိစာရေတဗ္ဗာ။

သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ဥတုကာလော နာမ ဟေမန္တဥတုဂိမှဥတုဝသေန အဋ္ဌ မာသာ၊ တသ္မိံ ကာလေ ဘိက္ခူ အနိယတာဝါသာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ယေ ယဒါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တဒါ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ အကာလော နာမ နတ္ထိ။ အယံ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ။ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန ‘‘ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော’’တိ ပါဠိယံ အာဂတနယေန တိဝိဓော ဟောတိ။ အန္တရာမုတ္တကောပိ ဟိ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ ဂါဟိတတ္တာ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟမေဝ ပဝိသတိ၊ န ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော’’တိ။ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ စ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ ဝိသုံ အာဂတော၊ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟောယေဝ တဒင်္ဂသေနာသနဂ္ဂါဟောတိပိ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိပိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ဥတုကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောပိ ‘‘အန္တရာမုတ္တကဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဗ္ဗိဓော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

အထာပိ ဝဒန္တိ ‘‘ယထာဝုတ္တေသု ပဉ္စသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု စတ္တာရော သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိလဒ္ဓေန ဘိက္ခုနာ အန္တောဥပစာရသီမဋ္ဌေန ဟုတွာ အန္တောသီမဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ယထာဝိနယံ ဝိစာရေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ တေ ပန ဝိစာရဏာ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရာ ဟုတွာ န တိဋ္ဌန္တိ၊ ဓုဝဝါသဝသေန ဝိစာရဏမေဝ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ၊ တမ္ပိ တထာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ? သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဘေဒေ ‘‘ဓုဝဝါသဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော’’တိ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ နတ္ထိ။ ဓုဝဝါသဝသေန ဝိစာရဏဉ္စ သမ္မုတိလဒ္ဓေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန ဝိစာရေတဗ္ဗံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန အပလောကနကမ္မဝသေန ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုဿ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါနမေဝ၊ တသ္မာ သမဂ္ဂေါ သင်္ဃော ဗဟူပကာရတာဂုဏဝိသိဋ္ဌတာသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ အပလောကနကမ္မဝသေန သမ္မန္နိတွာ တဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ ဓုဝဝါသဝသေန အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတိ၊ တံ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သမဂ္ဂေါ သင်္ဃောဝ ဓုဝဝါသဝသေန ဒေတိ၊ န သေနာသနဂ္ဂါဟာပကောတိ အယမတ္ထော ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကအာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သင်္ဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟူပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ စ ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရဂဏဝါစကာစရိယာနံ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ စ ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) စ ‘‘အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကံ သင်္ဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မ’’န္တိ စ အဋ္ဌကထာသု (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂) ဝစနတော သာဓုကံ နိဿံသယေန ဉာတဗ္ဗောတိ။

ကထံ ပန အပလောကနကမ္မေန ဒါတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပိ သင်္ဃကိစ္စံ ကရောန္တာနံ ကပ္ပိယကာရကာဒီနံ ဘတ္တဝေတနမ္ပိ အပလောကနကမ္မေန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ကမ္မဝဂ္ဂေ အာဂတတ္တာ ဝိညာယတိ။ ကထံ ပန ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနောယေဝ ဒါတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဗဟူပကာရတန္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကတာဒိဗဟုဥပကာရဘာဝံ။ န ကေဝလံ ဣဒမေဝါတိ အာဟ ‘ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စာ’တိအာဒိ။ တေန ဗဟူပကာရတ္တေပိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တာဘာဝေ၊ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တေပိ ဗဟူပကာရတ္တာဘာဝေ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဋီ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ကသ္မာ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန ဝိစာရေတဗ္ဗော သေနာသနဂ္ဂါဟော ယာဝဇ္ဇကာလာ န တိဋ္ဌတီတိ? ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတဿ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ ဘိက္ခုနော ဒုလ္လဘတ္တာ၊ နာနာဒေသဝါသီနံ နာနာစရိယကုလသမ္ဘဝါနံ ဘိက္ခူနံ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂဿ ဒုက္ကရတ္တာ စ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ န တိဋ္ဌတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတုံ၊ ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ ၊ ဂဟိတာဂဟိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၇)။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၂) ‘‘ဧဝရူပေန ဟိ သဘာဂပုဂ္ဂလေန ဧကဝိဟာရေ ဝါ ဧကပရိဝေဏေ ဝါ ဝသန္တေန အတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒါနဝိစာရော ယာဝဇ္ဇကာလာ တိဋ္ဌတီတိ? ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတာဘာဝေပိ သီမဋ္ဌကဿ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကံ သင်္ဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မ’’န္တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂)။

ဥတုကာလေ သင်္ဃိကသေနာသနေ ဝသန္တေန အာဂတော ဘိက္ခု န ပဋိဗာဟေတဗ္ဗော အညတြ အနုဋ္ဌာပနီယာ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿာနံ တေမာသံ ပဋိဗာဟိတုံ၊ ဥတုကာလံ ပန န ပဋိဗာဟိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈)။ ‘‘အညတြ အနုဋ္ဌာပနီယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကတမေ အနုဋ္ဌာပနီယာတိ? စတ္တာရော အနုဋ္ဌာပနီယာ ဝုဍ္ဎတရော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဂိလာနော၊ သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနော စ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု တသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တောသီမဋ္ဌကဘိက္ခူသု အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရဿ အညဿ အဘာဝါ ယထာဝုဍ္ဎံ ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ဘဏ္ဍာဂါရိကော သင်္ဃေန သမ္မန္နိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဒိန္နတာယ သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍံ ရက္ခန္တော ဂေါပေန္တော ဝသတိ၊ တသ္မာ သော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ဂိလာနော ဂေလညာဘိဘူတော အတ္တနော လဒ္ဓသေနာသနေ ဝသန္တော ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနော သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဒိန္နသေနာသနတ္တာ ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ‘‘စတ္တာရော ဟိ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ ဝုဍ္ဎတရော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဂိလာနော၊ သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနောတိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော သင်္ဃေန သမ္မန္နိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဒိန္နတာယ၊ ဂိလာနော အတ္တနော ဂိလာနတာယ၊ သင်္ဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟူပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ သော ဥပကာရကတာယ စ သင်္ဃတော လဒ္ဓတာယ စ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ။ ဌပေတွာ ဣမေ စတ္တာရော အဝသေသာ ဝုဋ္ဌာပနီယာဝ ဟောန္တိ။

အပရသ္မိံ ဘိက္ခုမှိ အာဂတေ ဝုဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါပေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘ဥတုကာလေ တာဝ ကေစိ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပုရေဘတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ကေစိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဌမယာမံ ဝါ မဇ္ဈိမယာမံ ဝါ ပစ္ဆိမယာမံ ဝါ၊ ယေ ယဒါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တဒါဝ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ အကာလော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဧတရဟိ ပန သဒ္ဓါ ပသန္နာ မနုဿာ ဝိဟာရံ ကတွာ အပ္ပေကစ္စေ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သင်္ဃေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ ဉတွာ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝတွာ ဒေန္တိ၊ အပ္ပေကစ္စေ အတ္တနာ ပသန္နံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဝိဟာရံ ကတွာပိ ဒါနကာလေ တေန ဥယျောဇိတာ ဟုတွာ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တနယေန ဒေန္တိ၊ အပ္ပေကစ္စေ ကရဏကာလေပိ ဒါနကာလေပိ အတ္တနော ကုလူပကဘိက္ခုမေဝ အာရဗ္ဘ ပရိစ္စဇန္တိ၊ တထာပိ ဒက္ခိဏောဒကပါတနကာလေ တေန သိက္ခာပိတာ ယထာဝုတ္တပါဌံ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တိ၊ စိတ္တေန ပန ကုလူပကဿေဝ ဒေန္တိ၊ န သဗ္ဗသင်္ဃသာဓာရဏတ္ထံ ဣစ္ဆန္တိ။

ဣမေသု တီသု ဒါနေသု ပဌမံ ပုဗ္ဗကာလေပိ ဒါနကာလေပိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာ သဗ္ဗသင်္ဃိကံ ဟောတိ။ ဒုတိယံ ပုဗ္ဗကာလေ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဒါနကာလေ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာ သင်္ဃိကမေဝ။ တတိယံ ပန ပုဗ္ဗကာလေပိ ဒါနကာလေပိ ကုလူပကပုဂ္ဂလမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတိ၊ န သင်္ဃံ၊ ကေဝလံ ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ကိံ အယံ ဝိဟာရော စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလိကော ဟောတိ၊ ဝစီဘေဒဝသေန သင်္ဃိကော’’တိ စိန္တာယံ ဧကစ္စေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ –

‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ သုခမနွေတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီတိ။ (ဓ။ ပ။ ၂) –

ဝစနတော စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလိကော ဟောတီ’’တိ။ အညေ ‘‘ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) ဝစနတော ဝစီဘေဒဝသေန သင်္ဃိကော ဟောတီ’’တိ။

တတြာယံ ဝိစာရဏာ – ဣဒံ ဒါနံ ပုဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ ပစ္ဆာ သင်္ဃဿ ပရိဏာမိတံ၊ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃိကော’’တိ ဝုတ္တေ နဝသု အဓမ္မိကဒါနေသု ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ သင်္ဃဿ ပရိဏာမေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆၀) ဝုတ္တံ အဋ္ဌမံ အဓမ္မိကဒါနံ ဟောတိ၊ တဿ ဒါနဿ ပဋိဂ္ဂဟာပိ ပရိဘောဂါပိ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟာ အဓမ္မိကပရိဘောဂါ ဟောန္တိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလိကော’’တိ ဝုတ္တေ တီသု ဓမ္မိကဒါနေသု ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နံ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ တတိယဓမ္မိကဒါနံ ဟောတိ၊ တဿ ပဋိဂ္ဂဟာပိ ပရိဘောဂါပိ ဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟာ ဓမ္မိကပရိဘောဂါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပုဂ္ဂလိကပက္ခံ ဘဇတိ။ အပ္ပေကစ္စေ သုတ္တန္တိကာဒိဂဏေ ပသီဒိတွာ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဂဏဿ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ပုဂ္ဂလေ ပသီဒိတွာ ဝိဟာရံ ကတွာ ပုဂ္ဂလဿ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ။ ဧတေ ပန ဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကာ ဝိဟာရာ ဒါနကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂါဟကသန္တကာဝ ဟောန္တိ၊ န ဒါယကသန္တကာ။ တေသု ဂဏသန္တကော တာဝ ဧကစ္စေသု မတေသု အဝသေသာနံ သန္တကော၊ တေသု ဓရမာနေသုယေဝ ကဿစိ ဒေန္တိ၊ တဿ သန္တကော။ ကဿစိ အဒတွာ သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃိကော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမီ၊ ဗဟူနံ သန္တကေပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃိကံဝ ဟောတီ’’တိ။

ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရောပိ ယဒိ သော ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒေတိ၊ ကောစိ ဝါ တဿ ဝိဿာသေန တံ ဝိဟာရံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တဿ သန္တကော ဟောတိ။ ကဿစိ အဒတွာ ကာလကတေ သင်္ဃိကော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ။ ယဿ ဒိန္နော၊ ယေန စ ဂဟိတော၊ တဿေဝ ဟောတီ’’တိ။ ပါဠိယဉ္စ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ‘‘ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ၊ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟူပကာရာ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေန တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ၊ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ၊ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣမိနာ နယေန ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗော။

သင်္ဃိကေ ပန ပါဠိယံ အာဂတာနံ ‘‘ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဝုတ္တာနံ တိဏ္ဏံ သေနာသနဂ္ဂါဟာနဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) အာဂတာနံ ‘‘ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာ’’တိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ သေနာသနဂ္ဂါဟာနဉ္စ ဧတရဟိ အသမ္ပဇ္ဇနတော အနုဋ္ဌာပနီယပါဠိယံ အာဂတဿ အတ္တနော သဘာဝေန အနုဋ္ဌာပနီယဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒိန္နတာယ အနုဋ္ဌာပနီယဿ ဝသေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတိ။ ဝုဍ္ဎတရဂိလာနာ ဟိ အတ္တနော သဘာဝေန အနုဋ္ဌာပနီယာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ‘‘ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဂိလာနော အတ္တနော ဂိလာနတာယာ’’တိ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကဓမ္မကထိကာဒယော ဓုဝဝါသတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒိန္နတာယ အနုဋ္ဌာပနီယာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ…ပေ… ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ ယဿ သင်္ဃေန ဒိန္နော၊ သောပိ အနုဋ္ဌာပနီယော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧတရဟိ သင်္ဃိကဝိဟာရေသု သင်္ဃတ္ထေရေသု ယထာကမ္မင်္ဂတေသု တသ္မိံ ဝိဟာရေ ယော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရော၊ သောပိ ‘‘အယံ ဝိဟာရော မယာ ဝသိတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ ယော တတ္ထ ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ သောပိ တထေဝ ဝဒတိ။ ယေန သော ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သောပိ ‘‘မယာ ပသီဒိတပုဂ္ဂလော အာရောပေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ သင်္ဃောပိ ‘‘မယမေဝ ဣဿရာ၊ တသ္မာ အမှေဟိ ဣစ္ဆိတပုဂ္ဂလော အာရောပေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံဒွိဓာ ဝါ တိဓာ ဝါ စတုဓာ ဝါ ဘိန္နေသု မဟန္တံ အဓိကရဏံ ဟောတိ။

တေသု ဝုဍ္ဎတရော ‘‘န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဝုဍ္ဎတရဿ အာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ပါဠိပါဌဉ္စ (မဟာဝ။ ၄၇၃၊ စူဠဝ။ ၃၁၆)၊ ‘‘ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉ အာဒယော၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဂဟေတွာ ‘‘အဟမေဝ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော၊ မယာ ဝုဍ္ဎတရော အညော နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဟမေဝ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိတုမနုစ္ဆဝိကော’’တိ သညီ ဟောတိ။ ဗျတ္တောပိ ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပီ’’တိ ပရိဝါရဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆)၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ၊ နိဿယံ ဒါတု’’န္တိအာဒိပါဠိဝစနဉ္စ (မဟာဝ။ ၇၆၊ ၈၂) ဂဟေတွာ ‘‘အဟမေဝ ဧတ္ထ ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ န မယာ အညော ဗျတ္တတရော အတ္ထိ၊ တသ္မာ အဟမေဝ ဣမဿ ဝိဟာရဿ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ သညီ။ ဝိဟာရကာရကောပိ ‘‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကောတိ ဝိနယပါဌော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) အတ္ထိ၊ မယာ စ ဗဟုံ ဓနံ စဇိတွာ အယံ ဝိဟာရော ကာရိတော၊ တသ္မာ မယာ ပသန္နပုဂ္ဂလော အာရောပေတဗ္ဗော၊ န အညော’’တိ သညီ။ သင်္ဃောပိ ‘‘သင်္ဃိကော နာမ ဝိဟာရော သင်္ဃဿ ဒိန္နော ဟောတိ ပရိစ္စတ္တော’’တိအာဒိပါဠိဝစနဉ္စ (ပါစိ။ ၁၁၆၊ ၁၂၁၊ ၁၂၆၊ ၁၃၁)၊ အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဂဟေတွာ ‘‘အယံ ဝိဟာရော သင်္ဃိကော သင်္ဃသန္တကော၊ တသ္မာ အမှေဟိ အဘိရုစိတပုဂ္ဂလောဝ အာရောပေတဗ္ဗော၊ န အညော’’တိ သညီ။

တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရဿ ဝစနေပိ ‘‘န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တျာဒိဝစနံ (စူဠဝ။ ၃၁၆) တေသု တေသု အာသနသာလာဒီသု အဂ္ဂါသနဿ ဝုဍ္ဎတရာရဟတ္တာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရေ အာဂတေ ဝုဋ္ဌာယ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န ဓုဝဝါသံ သန္ဓာယ။ ‘‘ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ’’တျာဒိဝစနဉ္စ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ယထာဝုဍ္ဎံ သေနာသနေ ဒီယမာနေ ဝုဍ္ဎတရေ အာဂတေ နဝကတရော ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဝုဍ္ဎတရဿ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဝုဍ္ဎတရော ပန နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ‘‘အတ္တနော ဝုဍ္ဎတရတာယာ’’တိ ဥတုကာလေ ယထာဝုဍ္ဎံ သေနာသနဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒါနံ သန္ဓာယ ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န သီဃံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။

ဗျတ္တဝစနေပိ ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ’’တျာဒိဝစနဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၄၅-၄၉၆) န ဗဟုဿုတမတ္တေန သင်္ဃိကဝိဟာရဿ ဣဿရဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ တဿ ဘိက္ခုဿ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ သင်္ဃေန ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒိန္နေ သော ဘိက္ခု ကေနစိ တမှာ ဝိဟာရာ အနုဋ္ဌာပနီယော ဟောတိ၊ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တျာဒိဝစနဉ္စ (မဟာဝ။ ၈၂) နိဿယာစရိယာနံ လက္ခဏံ ပကာသေတုံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န သင်္ဃိကဝိဟာရဿ ဣဿရတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န သီဃံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။

ဒါယကဝစနံ ပန နာနုဇာနိတဗ္ဗံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော’’တျာဒိပါဌဿ အမုချဝေါဟာရတ္တာ။ ယထာ ဟိ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ရူပါဒီသု သဉ္ဇနဿ ဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ အရဟာပိ ‘‘သတ္တော’’တိ၊ ဧဝံ ဒါနကာလတော ပုဗ္ဗေ တဿ ဝိဟာရဿ သာမိဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ဒါယကော ‘‘ဝိဟာရသာမိကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဣဿရတ္တာ။ န ဟိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ အဋ္ဌကထာဋီကာသု စ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒိန္နဿ ဝိဟာရဿ ဒါယကော ဣဿရော’’တိ ဝါ ‘‘ဒါယကေန ဝိစာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဒါယကသန္တကဝိဟာရော’’တိ ဝါ ပါဌော အတ္ထိ၊ ‘‘သင်္ဃိကော၊ ဂဏသန္တကော၊ ပုဂ္ဂလိကော’’ဣစ္စေဝ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနံ နာနုဇာနိတဗ္ဗံ။

သင်္ဃဿ ဝစနေပိ ‘‘သင်္ဃိကော နာမ ဝိဟာရော’’တျာဒိဝစနံ (ပါစိ။ ၁၁၆၊ ၁၂၁၊ ၁၂၆၊ ၁၃၁) သင်္ဃသန္တကဘာဝံ သင်္ဃေန ဝိစာရေတဗ္ဗဘာဝံ ဒီပေတိ၊ သင်္ဃော ပန ဝိစာရေန္တော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတွာ တေန ယထာဝုဍ္ဎံ ဝိစာရေတဗ္ဗော ဝါ ဟောတိ၊ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အပလောကနကမ္မေန ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗော ဝါ။ တေသု ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော ဒုလ္လဘတ္တာ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိယာ အဘာဝေ သတိ ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပန အပရိယေသိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကတာဒိဗဟဦပကာရတာယုတ္တဿ ဗဟုဿုတတာဒိဂုဏဝိသိဋ္ဌတာဝိရဟဿ ဘိက္ခုနော အာမိသဂရုကတာဒိဝသေန သင်္ဃေန ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဝစနမ္ပိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န တာဝ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။

အထ တီဏိပိ ဝစနာနိ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ သင်္ဃဿ ဣဿရတ္တာ သင်္ဃော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ကော ပုဂ္ဂလော တုမှေဟိ အဘိရုစိတော’’တိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧသော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ အဘိရုစိတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော အမှေ စီဝရာဒိပစ္စယေဟိ အနုဂ္ဂဟေတာ၊ အမှာကံ ဉာတိသာလောဟိတော၊ ဥပဇ္ဈာယော၊ အာစရိယော၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ အန္တေဝါသိကော၊ သမာနုပဇ္ဈာယကော၊ သမာနာစရိယကော၊ ပိယသဟာယော၊ လာဘီ၊ ယသဿီ၊ တသ္မာ အမှေဟိ အဘိရုစိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဧတ္တာဝတာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ အထ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေဟိ အမှေဟိ ဝုဍ္ဎတရော အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ အရဟတိ၊ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ပန တဿ ဒါတဗ္ဗောတိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ န ဝုတ္တော’’တိ ဝတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ အထ ‘‘ဓမ္မကထိကော၊ ဝိနယဓရော၊ ဂဏဝါစကအာစရိယော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧသော ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒိန္နဝိဟာရဿ အနုစ္ဆဝိကော၊ ဧတဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကအာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ ဝစနတော ဝိညာယတိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၉၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။

ဣဓ ပန သာဓကပါဌေ ‘‘ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ’’တိ ဝိဇ္ဇမာနေ ကသ္မာ သာဓျဝစနေ ဘဏ္ဍာဂါရိကော န ဝုတ္တောတိ? ဧတရဟိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ အဘာဝါ။ ယဒိ ကေသုစိ ဝိဟာရေသု ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နေယျ၊ သော ဘဏ္ဍာဂါရဝိဟာရေ နိသိန္နော သင်္ဃဿ ပတ္တစီဝရရက္ခဏာဒိကံ ဥပကာရံ ကရေယျ၊ တဿ ဗဟူပကာရတံ သလ္လက္ခေန္တော သင်္ဃော ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ ဧတရဟိပိ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒဒေယျ၊ သော တဿ ဝိသုံ ဓုဝဝါသဝိဟာရောတိ။ ဧတ္ထ သာဓကပါဌေ ‘‘ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ’’တိအာဒိသဒ္ဒေန ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမောတိ ဝုတ္တဂုဏဝန္တေ သင်္ဂဏှာတိ။ အထာပိ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဘိက္ခူနံ ဗဟူပကာရော သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘သာဓု ဧသောပိ ဖာသုကာဝါသဿ အရဟော၊ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဧတဿပိ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟူပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ဝစနတော ဝိညာယတိ။

အထာပိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မကထိကော ဝိနယဓရော ဂဏဝါစကာစရိယော သင်္ဃဿ ဗဟူပကာရော ဝိသိဋ္ဌဂုဏယုတ္တော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘သာဓု ဧတဿပိ ပုဂ္ဂလဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာဝ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော ဝိညာယတိ။

အထာပိ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘သာဓု ဧတဿပိ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပီ’’တိ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။ တတော ‘‘ဧဝံ ဒုဝင်္ဂသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော အန္တောသီမဋ္ဌော ဝါ ဗဟိသီမဋ္ဌော ဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အန္တောသီမဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဗဟိသီမဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဒါတဗ္ဗော’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿီမေ ဌိတဿ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂါဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဝစနတောတိ။

အထ ‘‘ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတေ အန္တောသီမဋ္ဌေ အသတိ ဧကင်္ဂသမန္နာဂတော အန္တောသီမဋ္ဌော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ဧတဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တောတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟူပကာရတံ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၁၁၉-၁၂၁) ဧကေကင်္ဂဝသေန အာဂတတ္တာ ဝိညာယတိ။ ‘‘အန္တောသီမဋ္ဌော ဧကင်္ဂသမန္နာဂတောပိ နတ္ထိ၊ ဗဟိသီမဋ္ဌောဝ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဂန္တွာ အန္တောသီမေ ဌိတဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝစနတော ဝိညာယတိ။

သစေ ပန ဧကင်္ဂယုတ္တဘာဝေန ဝါ ဒုဝင်္ဂယုတ္တဘာဝေန ဝါ သမာနာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ အန္တောသီမာယံ ဝိဇ္ဇမာနာ ဘဝေယျုံ၊ ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ? ဝဍ္ဎတရဿာတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃိကံ ယထာဝုဍ္ဎံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၁) ဝစနတောတိ။ သစေ ပန အန္တောသီမာယံ ဧကင်္ဂယုတ္တော ဝါ ဒုဝင်္ဂယုတ္တော ဝါ ဘိက္ခု နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဝ အာဝါသိကာ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ ဧဝံ သတိ ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ? ယော တံ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတိ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု၊ သော စေ လဇ္ဇီ ဟောတိ ပေသလော ဗဟုဿုတော သိက္ခာကာမော၊ သော တေဟိ အာဝါသိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ အညတ္ထ အဂမနတ္ထံ သင်္ဂဟံ ကတွာ သော အာဝါသော ဒါတဗ္ဗော။

အယမတ္ထော ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ စေ? ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ။ တတ္ထ အညော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ သော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဥပလာပေတဗ္ဗော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန။ နော စေ သင်္ဂဏှေယျုံ အနုဂ္ဂဏှေယျုံ ဥပလာပေယျုံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၃) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပညတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၃) ‘‘သင်္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထ၊ ဣဓ ဘိက္ခာ သုလဘာ သူပဗျဉ္ဇနံ အတ္ထိ၊ ဝသထ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ’တိ ဧဝံ ပိယဝစနေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ပုနပ္ပုနံ တထာကရဏဝသေန အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ‘အာမ ဝသိဿာမီ’တိ ပဋိဝစနဒါပနေန ဥပလာပေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော စေဝ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော စ၊ ပိယဝစနေန ဥပလာပေတဗ္ဗော၊ ကဏ္ဏသုခံ အာလပိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော၊ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သစေ သကလောပိ သင်္ဃော န ကရောတိ၊ သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ နေဝ ထေရာ၊ န ဒဟရာ မုစ္စန္တိ၊ သဗ္ဗေဟိ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစဿ သဒ္ဓိံစရာ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ ‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ တုမှေ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိံ စရာ နတ္ထိ၊ တသ္မိံယေဝ ပန ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝဒန္တိ ‘မယှံ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမ၊ အဝသေသာ ဖာသု ဝိဟရန္တူ’တိ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ တာဒိသံ ဗဟိသီမတော အန္တောသီမမာဂတံ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတံ ဘိက္ခုံ အန္တောသီမာယ ဓုဝနိဝါသတ္ထာယ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗောတိ ဝိညာယတိ။

နနု စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿီမေ ဌိတဿ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂါဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ နိဿီမတော အာဂတဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗောတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘နိဿီမေ ဌိတဿာ’’တိ ဣဒံ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ တသ္မာ နိဿီမေ ဌိတံယေဝ သေနာသနံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န နိဿီမေ ဌိတဿ တဿ ဘိက္ခုဿ အန္တောသီမံ ပဝိဋ္ဌဿပိ သေနာသနံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဗဟိသီမာယံ ဌိတေပိ ဣဒါနိ အန္တောသီမံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ စတုပစ္စယဘာဂေါ လဗ္ဘတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ‘‘အသုကဝိဟာရေ ကိရ ဗဟုံ စီဝရံ ဥပ္ပန္နန္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ အန္တောသီမဋ္ဌေသု ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အသက္ကောန္တေသု ယတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော အတ္ထိ၊ သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ။ အန္တောဝဿေပိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ ဝဿံ ဝသိတုံ န လဘတိ။ ယတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဗဟိသီမတော အာဂတောပိ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ တဒဟုပေါသထေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ။ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယတ္ထ ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ၊ သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော။ နော စေ ဂစ္ဆေယျုံ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဝသန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ။ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ ဧကော ဘိက္ခု သတ္တာဟကာလိကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ ဝသေယျုံ စေ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ’’ (မဟာဝ။ ၁၆၃)။

ဧဝံ ဗဟိသီမတော အာဂတဿပိ သင်္ဃဿ ဥပကာရံ ကာတုံ သက္ကောန္တဿ ဝိသိဋ္ဌဂုဏယုတ္တဿ ဒါတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘အမှာကံ ဂဏော န ဟောတိ၊ အမှာကံ ဝံသော ပဝေဏီ န ဟောတိ၊ အမှာကံ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တော န ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ န ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ဂဏာဒိဘာဝေါ ဟိ အပ္ပမာဏံ၊ ယထာဝုတ္တဗဟူပကာရတာဒိဘာဝေါယေဝ ပမာဏံ။ သာမဂ္ဂိကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သမာနဂဏော ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနံ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကာနမ္ပိ လဒ္ဓိဝိဿဇ္ဇနေန တိဝိဓဥက္ခေပနီယကမ္မကတာနံ ကမ္မနာနာသံဝါသကာနမ္ပိ ဩသာရဏံ ကတွာ သာမဂ္ဂိကရဏေန သံဝါသော ဘဂဝတာ အနုညာတော။ အလဇ္ဇိံ ပန ဗဟုဿုတမ္ပိ သင်္ဂဟံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ အလဇ္ဇီပရိသံ ဝဍ္ဎာပေတိ၊ လဇ္ဇီပရိသံ ဟာပေတိ။ ဘဏ္ဍနကာရကံ ပန ဝိဟာရတောပိ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဘဏ္ဍနကာရကကလဟကာရကမေဝ သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ လဘတိ။ သော ဟိ ပက္ခံ လဘိတွာ သင်္ဃမ္ပိ ဘိန္ဒေယျ။ အလဇ္ဇီအာဒယော ပန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတောယေဝ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗာ၊ သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၈) ဝုတ္တံ။

ဝုဍ္ဎာပစာယနာဒိသာမဂ္ဂိရသရဟိတံ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလမ္ပိ သင်္ဂဟံ ကာတုံ န လဘတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဧဝရူပေန ဟိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလေန ဧကဝိဟာရေ ဝါ ဧကပရိဝေဏေ ဝါ ဝသန္တေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထေဝဿ နိဝါသော ဝါရိတော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၂)၊ တသ္မာ အာဝါသိကော ဝါ ဟောတု အာဂန္တုကော ဝါ၊ သဂဏော ဝါ ဟောတု အညဂဏော ဝါ၊ ဗဟုဿုတသီလဝန္တဘူတော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ၊ သပ္ပညံ ဗုဒ္ဓသာဝကံ၊

နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ၊ ကော တံ နန္ဒိတုမရဟတိ၊

ဒေဝါပိ နံ ပသံသန္တိ၊ ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၆) –

အယံ အန္တောသီမဋ္ဌေန သင်္ဃေန ဗဟူပကာရတာဂုဏဝိသိဋ္ဌတာသင်္ခါတေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော။

ယဒါ ပန သင်္ဃတ္ထေရော ဇရာဒုဗ္ဗလတာယ ဝါ ရောဂပီဠိတတာယ ဝါ ဝိဝေကဇ္ဈာသယတာယ ဝါ ဂဏံ အပရိဟရိတုကာမော အညဿ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော အစ္စယေန ဝါ ကလဟဝိဝါဒါဘာဝမိစ္ဆန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ နိယျာတေတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ န အတ္တနော ဣဿရဝတာယ ဒါတဗ္ဗံ၊ အယံ ဝိဟာရော သင်္ဃိကော၊ တသ္မာ သင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ တံ ကာရဏံ အာစိက္ခိတွာ ဗဟူပကာရတာဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယုတ္တပုဂ္ဂလော ဝိစိနာပေတဗ္ဗော။ တတော သင်္ဃော စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ အနုပဂန္တွာ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယာနုရူပံ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဝိစိနိတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဣမဿ ဝိဟာရဿ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ အာရောစေတိ။ မဟာထေရဿပိ တမေဝ ရုစ္စတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ရုစ္စတိ၊ အတ္တနော ဘာရဘူတံ ဝုတ္တပ္ပကာရအင်္ဂဝိယုတ္တံ ပုဂ္ဂလံ ဒါတုကာမော ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေ သင်္ဃော ဆန္ဒာဒိအဂတိံ န ဂစ္ဆတိ၊ ပုဂ္ဂလောဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿေဝ အနုမတိယာ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော။

သစေ ပန သင်္ဃော ယံ ကဉ္စိ အာမိသံ လဘိတွာ ယထာဝုတ္တဂုဏဝိယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလော ပန ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဝုတ္တပ္ပကာရအင်္ဂယုတ္တဘူတဿေဝ ဘိက္ခုဿ ဒါတုကာမော၊ တဒါ ပုဂ္ဂလောပိ သင်္ဃပရိယာပန္နောယေဝါတိ ကတွာ ဓမ္မကမ္မကာရကဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ အနုမတိယာ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော၊ န သင်္ဃာနုမတိယာ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ‘‘သစေ သင်္ဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ န နိဝါရေတိ၊ ဧကော ဘိက္ခု နိဝါရေတိ၊ သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သင်္ဃိကေသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ၊ သောဝ ဣဿရော’’တိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊

ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊

ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊

ယော ဓမ္မံ နာတိဝတ္တတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊

သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၄၆၊ အ။ နိ။ ၄။၁၇-၁၈၊ ပါရိ။ ၃၈၂၊ ၃၈၆)၊

ယဒါ ပန ထေရောပိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ယထာကမ္မင်္ဂတော၊ သင်္ဃောပိ န ကဿစိ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃိကဝိဟာရေ အဘိက္ခုကေ သုညေ ဝတ္တမာနေ တသ္မိံ ဒေသေ ယေန ကေနစိ သာသနဿ ဝုဒ္ဓိမိစ္ဆန္တေန အာစရိယေန အန္တောသီမဋ္ဌကာ ဘိက္ခူ ဧဝံ သမုဿာဟေတဗ္ဗာ ‘‘မာ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧဝံ အကတ္ထ၊ အန္တောသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု ဗဟူပကာရတာဒိယုတ္တံ ပုဂ္ဂလံ ဝိစိနထ၊ ဝိစိနိတွာ လဘန္တာ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေထ၊ နော စေ အန္တောသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု အလတ္ထ၊ အထ ဗဟိသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု ဝိစိနထ။ ဗဟိသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု ဝိစိနိတွာ ယထာဝုတ္တအင်္ဂယုတ္တပုဂ္ဂလေ လဗ္ဘမာနေ တံ ပုဂ္ဂလံ အန္တောသီမံ ပဝေသေတွာ အန္တောသီမဋ္ဌကဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေထ။ ဧဝံ ကရောန္တာ ဟိ တုမှေ အာယသ္မန္တော အပ္ပိစ္ဆကထာ-သန္တောသကထာ-သလ္လေခကထာ-ပဝိဝိတ္တကထာဝီရိယာရမ္ဘကထာ-သီလကထာ-သမာဓိကထာ-ပညာကထာ-ဝိမုတ္တိကထာ-ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာသင်္ခါတဒသကထာဝတ္ထုသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ဥပနိဿာယ အဿုတပုဗ္ဗံ ဓမ္မံ သုဏိဿထ၊ သုတပုဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိယောဒါပိဿထ၊ ကင်္ခံ ဝိနောဒိဿထ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရိဿထ၊ စိတ္တံ ပသာဒေဿထ။ ယဿ လဇ္ဇိနော ပေသလဿ ဗဟုဿုတဿ သိက္ခာကာမဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခံ အနုသိက္ခမာနာ သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ သီလေန ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ သုတေန ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ စာဂေန ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ ပညာယ ဝဍ္ဎိဿန္တီ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄) ‘‘ကတမော ဥပနိဿယဂေါစရော ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ကလျာဏမိတ္တော၊ ယံ နိဿာယ အဿုတံ သုဏာတိ၊ သုတံ ပရိယောဒပေတိ၊ ကင်္ခံ ဝိတရတိ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ၊ စိတ္တံ ပသာဒေတိ။ ယဿ ဝါ အနုသိက္ခမာနော သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎတိ၊ သီလေန ဝဍ္ဎတိ၊ သုတေန ဝဍ္ဎတိ ၊ စာဂေန ဝဍ္ဎတိ၊ ပညာယ ဝဍ္ဎတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိဿယဂေါစရော’’တိ။ ဧဝံ သမုဿာဟေတွာ ဓမ္မကထံ ကတွာ အန္တောသီမဋ္ဌကသင်္ဃေနေဝ ဓုဝဝါသဝိဟာရော ဒါပေတဗ္ဗောတိ။

ဧဝံ ဇိနသာသနဿ၊ ဝဍ္ဎိကာမော သုပေသလော၊

အကာသိ ပညဝါ ဘိက္ခု၊ သုဋ္ဌု အာဝါသနိစ္ဆယန္တိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဝိဟာရဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော။