📜

၃။ ဘေသဇ္ဇာဒိကရဏဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၅။ ဧဝံ ပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဘေသဇ္ဇကရဏပရိတ္တပဋိသန္ထာရာနံ ဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ဘေသဇ္ဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘိသက္ကဿ ဣဒံ ကမ္မံ ဘေသဇ္ဇံ။ ကိံ တံ? တိကိစ္ဆနံ ။ ကရိယတေ ကရဏံ၊ ဘေသဇ္ဇဿ ကရဏံ ဘေသဇ္ဇကရဏံ၊ ဝေဇ္ဇကမ္မကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရိသမန္တတော တာယတိ ရက္ခတီတိ ပရိတ္တံ၊ အာရက္ခာတိ အတ္ထော။ ပဋိသန္ထရဏံ ပဋိသန္ထာရော၊ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အညေသံ သမ္ဗန္ဓကရဏန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ယော ဝိနိစ္ဆယော မာတိကာယံ ‘‘ဘေသဇ္ဇကရဏမ္ပိ စ ပရိတ္တံ၊ ပဋိသန္ထာရော’’တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ) မယာ ဝုတ္တော ၊ တသ္မိံ သမဘိနိဝိဋ္ဌေ ဘေသဇ္ဇကရဏဝိနိစ္ဆယေ။ သဟဓမ္မော ဧတေသန္တိ သဟဓမ္မိကာ၊ တေသံ၊ ဧကဿ သတ္ထုနော သာသနေ သဟသိက္ခမာနဓမ္မာနန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သဟဓမ္မေ နိယုတ္တာ သဟဓမ္မိကာ၊ တေသံ၊ သဟဓမ္မသင်္ခါတေ သိက္ခာပဒေ သိက္ခမာနဘာဝေန နိယုတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတသီလာဒိယုတ္တဘာဝေန သမတ္တာ သမသီလသဒ္ဓါပညာနံ။ ဧတေန ဒုဿီလာနံ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနဉ္စ အကာတုမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။

ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါတိ အတ္တနော ဝါ တေသံ ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော။ န ကရိယိတ္ထာတိ အကတာ၊ အယုတ္တဝသေန အကတပုဗ္ဗာ ဝိညတ္တိ အကတဝိညတ္တိ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၆) ပန ‘‘အကတဝိညတ္တိယာတိ န ဝိညတ္တိယာ။ သာ ဟိ အနနုညာတတ္တာ ကတာပိ အကတာ ဝိယာတိ အကတဝိညတ္တိ၊ ‘ဝဒေယျာထ ဘန္တေ ယေနတ္ထော’တိ ဧဝံ အကတဋ္ဌာနေ ဝိညတ္တိ အကတဝိညတ္တီတိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၈၅) ‘‘ဂိလာနဿ အတ္ထာယ အပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝိညတ္တိယာ အနုညာတတ္တာ ကတာပိ အကတာ ဝိယာတိ အကတဝိညတ္တိ၊ ‘ဝဒ ဘန္တေ ပစ္စယေနာ’တိ ဧဝံ အကတပဝါရဏဋ္ဌာနေ စ ဝိညတ္တိ အကတဝိညတ္တီ’’တိ။

၁၆။ ပဋိယာဒိယတီတိ သမ္ပာဒေတိ။ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ ဝဒန္တိ၊ အယုတ္တတာဝသေန ပနေတ္ထ အကရဏပ္ပဋိက္ခေပေါ ဝုတ္တော၊ န အာပတ္တိဝသေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံပရိကမ္မံ အနာမသန္တေနာတိ မာတုဂါမသရီရာဒီနံ အနာမာသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယာဝ ဉာတကာ န ပဿန္တီတိ ယာဝ တဿ ဉာတကာ န ပဿန္တိ။ ‘‘တိတ္ထိယဘူတာနံ မာတာပိတူနံ သဟတ္ထာ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၆) ဝုတ္တံ။

၁၇။ ပိတု ဘဂိနီ ပိတုစ္ဆာ။ မာတု ဘာတာ မာတုလော။ နပ္ပဟောန္တီတိ ကာတုံ န သက္ကောန္တီတိ ဋီကာသု ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသံယေဝ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ကေဝလံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သစေ ပန နပ္ပဟောန္တိ ယာစန္တိ စ၊ ဒေထ နော ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဋိဒဿာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန တေသံ ဘေသဇ္ဇဿ အပ္ပဟောနကတ္တာ ဘေသဇ္ဇမေဝ ယာစန္တီတိ အဋ္ဌကထာဓိပ္ပာယော ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗော။ န ယာစန္တီတိ လဇ္ဇာယ န ယာစန္တိ၊ ဂါရဝေန ဝါ။ ‘‘အာဘောဂံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညထာ ဒေန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၈) ပန ‘‘အာဘောဂံ ကတွာတိ ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗကရဏဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ အာဘောဂံ ပန အကတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တီသု ဂဏ္ဌိပဒေသု လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပေါရာဏဋီကာယမ္ပိ တဒေဝ ဂဟေတွာ လိခိတံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၅) ပန တံ ဝစနံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ကေစိ ပန ‘‘အာဘောဂံ အကတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဘေသဇ္ဇကရဏဿ၊ ပါဠိယံ ‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ ဧဝံ အန္တရာပတ္တိဒဿနဝသေန သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တပ္ပကာရေန ကရောန္တဿ သုတ္တေနေဝ အာပတ္တိသိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘တေသညေဝ သန္တက’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဧတေ ဒသ ဉာတကေ ဌပေတွာတိ တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယောပိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဉာတကာ ဧဝါတိ တေပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတာ။ တေန အညေသန္တိ ဣမိနာ အညာတကာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာယာ’’တိအာဒိ။ ကုလပရိဝဋ္ဋာတိ ကုလာနံ ပဋိပါဋိ၊ ကုလပရမ္ပရာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿာတိ ယထာဝုတ္တဝိဓိနာ ကရောန္တဿ၊ ‘‘တာဝကာလိကံ ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ ဒေန္တဿပိ ပန အန္တရာပတ္တိဒုက္ကဋံ ဝိနာ မိစ္ဆာဇီဝနံ ဝါ ကုလဒူသနံ ဝါ န ဟောတိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီ’’တိ။ ဉာတကာနဉှိ သန္တကံ ယာစိတွာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကုလဒူသနာဒိ န သိယာ။ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၈၅) ‘‘မယှံ ဒဿန္တိ ကရိဿန္တီတိ ပစ္စာသာယ ကရောန္တဿပိ ယာစိတွာ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနတာယ ဉာတကေသု ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၆) ပန ‘‘ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ ဝစနတော ယာဝ သတ္တမော ကုလပရိဝဋ္ဋော၊ တာဝ ဘေသဇ္ဇံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗပဒေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ‘‘စူဠမာတုယာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု စူဠမာတုယာ သာမိကောတိအာဒိနာ ယောဇေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပဇ္ဈာယဿ အာဟရာမာတိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယေန မမ ဉာတကာနံ ဘေသဇ္ဇံ အာဟရထာတိ အာဏတ္တေဟိ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ သာမဏေရာဒီနံ အပစ္စာသာယပိ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇကရဏံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတွာတိ ဣမိနာ ‘‘ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ’’တိအာဒိနာ စ ဝုတ္တမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ အပစ္စာသီသန္တေနာတိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၅) အာဂန္တုကစောရာဒီနံ ကရောန္တေနပိ မနုဿာ နာမ ဥပကာရကာ ဟောန္တီတိ အတ္တနော တေဟိ လာဘံ အပတ္ထယန္တေန၊ ပစ္စာသာယ ကရောန္တဿ ပန ဝေဇ္ဇကမ္မကုလဒူသနာဒိနာ ဒေါသော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ဥပကာရေ ကတေ သာသနဿ ဂုဏံ ဉတွာ ပသီဒန္တိ၊ သင်္ဃဿ ဝါ ဥပကာရကာ ဟောန္တီတိ ကရဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘အပစ္စာသီသန္တေန အာဂန္တုကာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနဝိဘာဂဿ နိရတ္ထကတ္တပ္ပသင်္ဂတော အပစ္စာသီသန္တေန ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒါတုံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အပစ္စာသီသနဉ္စ မိစ္ဆာဇီဝကုလဒူသနာဒိဒေါသနိသေဓနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ န ဘေသဇ္ဇကရဏသင်္ခါတာယ ဣမိဿာ အန္တရာပတ္တိယာ မုစ္စနတ္ထံ အာဂန္တုကစောရာဒီနံ အနုညာတာနံ ဒါနေနေဝ တာယ အာပတ္တိယာ မုစ္စနတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၈။ တေနေဝ အပစ္စာသီသန္တေနပိ အကာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သဒ္ဓံ ကုလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဘေသဇ္ဇံ အာစိက္ခထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘အညမညံ ပန ကထာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ပရိယာယတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ကထေန္တဿပိ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ အာစရိယာ။ ပုစ္ဆန္တီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌရောဂီနံ ပရိယာယေနပိ ဝတွာ ဝိစရဏံ အယုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ပုစ္ဆိတဿပိ ပန ပစ္စာသီသန္တဿ ပရိယာယကထာပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ သမုလ္လပေသီတိ အပစ္စာသီသန္တော ဧဝ အညမညံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အာစရိယဘာဂေါတိ ဝိနယာစာရံ အကောပေတွာ ဘေသဇ္ဇာစိက္ခဏေန ဝေဇ္ဇာစရိယဘာဂေါ အယန္တိ အတ္ထောတိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၅) ဝုတ္တံ။

သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၈၅) ပန ‘‘ဝိနယလက္ခဏံ အဇာနန္တဿ အနာစရိယဿ တဒနုရူပဝေါဟာရာသမ္ဘဝတော ဤဒိသဿ လာဘဿ ဥပ္ပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ ‘အာစရိယဘာဂေါ နာမ အယ’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယေ ပကတညုနာ အာစရိယေန လဘိတဗ္ဗဘာဂေါ အယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုပ္ဖပူဇနတ္ထာယ ဒိန္နေပိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝိဓာနဿ အယုတ္တတ္တာ ‘ကပ္ပိယဝသေနာ’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘ပုပ္ဖံ အာဟရထာ’တိအာဒိနာ ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေနာတိ အတ္ထော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၈၅) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၅) ပန ‘‘ပုပ္ဖပူဇနတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိယမာနံ ရူပိယံ အတ္တနော သန္တကတ္တဘဇနေန နိဿဂ္ဂိယမေဝါတိ အာဟ ‘ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ’တိ။ ‘အမှာကံ ရူပိယံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပုပ္ဖပူဇနတ္ထံ ပုပ္ဖံ ဝဋ္ဋတီ’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိပိတွာ ကပ္ပိယေန ကမ္မေန ဂါဟာပေတွာတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၆) ပန ‘‘ကပ္ပိယဝသေနာတိ အမှာကံ ပုပ္ဖံ အာနေထာတိအာဒိနာ။ ‘ပူဇံ အကာသီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ သယံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ ဘေသဇ္ဇကရဏဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော။

၁၉။ ဧဝံ ဘေသဇ္ဇကရဏဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ပရိတ္တကရဏဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုမာဟ ‘‘ပရိတ္တေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဒိ ‘‘ပရိတ္တံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ကရောန္တိ၊ ဘေသဇ္ဇကရဏံ ဝိယ ဂိဟိကမ္မံ ဝိယ စ ဟောတီတိ ‘‘န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဓမ္မဇ္ဈေသနတ္တာ အနဇ္ဈိဋ္ဌေနပိ ဘဏိတဗ္ဗော ဓမ္မော၊ ပဂေဝ အဇ္ဈိဋ္ဌေနာတိ ‘‘ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာတိ ပရိတ္တံ ကရောန္တေန ကာတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတိ။ စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာတိ ဣဒံ ဝါ ‘‘ပရိတ္တာဏံ ဧတ္ထ ပဝေသေမီ’’တိ စိတ္တေန ဧဝံ ကတေ ပရိတ္တာဏာ ဧတ္ထ ပဝေသိတာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရတော…ပေ… ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ အညာတကေ ဂဟဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာတိ ဣဒံ တသ္မိံ ဒေသေ စာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ပါဠိယာ နိသိန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေသု ရောဂဝူပသမနာဒိအတ္ထာယ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ ပရိတ္တံ ကာတုံ သုတ္တဉ္စ ဌပေတွာ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝဉှိ ကရိယမာနေ ယဒိ ပါဒေ အပနေန္တိ၊ မနုဿာ တံ ‘‘အဝမင်္ဂလ’’န္တိ မညန္တိ ‘‘ရောဂေါ န ဝူပသမေဿတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ’’တိ။

မတသရီရဒဿနေ ဝိယ ကေဝလေ သုသာနဒဿနေပိ ဣဒံ ဇာတာနံ သတ္တာနံ ဝယဂမနဋ္ဌာနန္တိ မရဏသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘သီဝထိကဒဿနေ…ပေ… မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမာတိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ လေသကပ္ပံ အကတွာ သမုပ္ပန္နသုဒ္ဓစိတ္တေန ‘‘ပရိဝါရတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၅) ဝုတ္တံ။ ဧတေန အသုဘဒဿနန္တိ ဝစနမတ္တေန လေသကပ္ပံ ကတွာ ဧဝံ ဂတေ မတဿ ဉာတကာ ပသီဒိဿန္တိ၊ ဒါနံ ဒဿန္တိ၊ မယံ လာဘံ လဘိဿာမ၊ ဥပဋ္ဌာကံ လဘိဿာမာတိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ပန ‘‘မရဏဿတိံ လဘိဿာမာ’’တိအာဒိနာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပက္ကောသိတေပိ အပက္ကောသိတေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တာလပဏ္ဏဿ ပရိတ္တလေခနဋ္ဌာနတ္တာ ပရိတ္တသုတ္တဿ ပရိတ္တကရဏသညာဏတ္တာ တာနိ ဒိသွာ အမနုဿာ ပရိတ္တသညာယ အပက္ကမန္တီတိ အာဟ ‘‘တာလပဏ္ဏံ ပန ပရိတ္တသုတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧတ္ထ စ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ‘‘အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅ အာဒယော) ဝါ ဘဏိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကောယေဝ ဝိနယဋ္ဌကထာဘတော ပါဠိမုတ္တပရိတ္တကရဏဝိနိစ္ဆယော၊ န ပန တတော ပရံ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘ဣဓ ပနာ’’တိအာဒိကော ကထာမဂ္ဂေါ သမန္တပါသာဒိကာယံ နတ္ထိ၊ တီသု ဋီကာသုပိ တံသံဝဏ္ဏနာနယော နတ္ထိ၊ တထာပိ သော သုတ္တဋ္ဌကထာယံ အာဂတောဝါတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓ ပန အာဋာနာဋိယသုတ္တဿ ပရိကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ‘‘အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ ဝါ ဘဏိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနေ။ ပနာတိ ဝိသေသတ္ထေ နိပါတော။ ဒီဃနိကာယေ ပါထိကဝဂ္ဂေ အာဂတဿ အာဋာနာဋိယပရိတ္တဿ ပရိကမ္မံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ယဒိ ပဌမမေဝ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘မေတ္တသုတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝဉှိ လဒ္ဓါသေဝနံ ဟုတွာ အတိဩဇဝန္တံ ဟောတိ။

ပိဋ္ဌံ ဝါ မံသံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန မစ္ဆခဏ္ဍပူဝခဇ္ဇကာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဩတာရံ လဘန္တီတိ အတ္တနာ ပိယာယိတခါဒနီယနိဗဒ္ဓဝသနဋ္ဌာနလာဘတာယ အဝတာရဏံ လဘန္တိ။ ဟရိတူပလိတ္တန္တိ အလ္လဂေါမယလိတ္တံ။ ဣဒဉှိ ပေါရာဏကစာရိတ္တံ ဘူမိဝိသုဒ္ဓကရဏံ။ ပရိသုဒ္ဓံ…ပေ… နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ပရိတ္တကာရကဿ ဘိက္ခုနော မေတ္တာကရုဏာဝသေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝဉှိ သတိ ဥပရိ ဝက္ခမာနဥဘယတော ရက္ခာသံဝိဓာနေန သမေတိ။ ဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၂၈၂) ပန ‘‘သရီရသုဒ္ဓိပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဒေတံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘ကာယသုဒ္ဓိမတ္တေန အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မေတ္တာဝသေနေဝ ပန ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘မေတ္တာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ…ပေ… ဧကာဒသာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ကတမေ ဧကာဒသ? သုခံ သုပတိ၊ သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပါပကံ သုပိနံ ပဿတိ၊ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၁။၁၅၊ ပရိ။ ၃၃၁၊ မိ။ ပ။ ၄။၄။၆)။

ပရိတ္တကာရကော…ပေ… သမ္ပရိဝါရိတေနာတိ ဣဒံ ပရိတ္တကရဏော ဗာဟိရတော အာရက္ခာသံဝိဓာနံ၊ ‘‘မေတ္တ…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ အဗ္ဘန္တရတော အာရက္ခာသံဝိဓာနံ၊ ဧဝံ ဥဘယတော ရက္ခာသံဝိဓာနံ ဟောတိ။ ဧဝဉှိ အမနုဿာ ပရိတ္တကာရကဿ အန္တရာယံ ကာတုံ န ဝိသဟန္တိ။ မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အမနုဿာနံ တောသနတ္ထာယ ပဏ္ဏာကာရံ ကတွာ မဟာမင်္ဂလကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဥပရိ ဝက္ခမာနေန ‘‘တုယှံ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ မဟာမင်္ဂလကထာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝစနေန သမေတိ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘ပုဗ္ဗုပစာရဝသေန ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသန္နိပါတောတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ တသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ သန္နိပါတော ဃောသေတဗ္ဗော ‘‘စေတိယင်္ဂဏေ သဗ္ဗေဟိ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အနာဂန္တုံနာမန လဘတီတိ အမနုဿော ဗုဒ္ဓါဏာဘယေန ရာဇာဏာဘယေန အနာဂန္တုံ န လဘတိ စတုန္နံ မဟာရာဇူနံ အာဏာဋ္ဌာနိယတ္တာ။ ဂဟိတကာပဒေသေန အမနုဿောဝ ပုစ္ဆိတော ဟောတီတိ ‘‘အမနုဿဂဟိတကော ‘တွံ ကော နာမော’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ မာလာဂန္ဓာဒီသူတိ မာလာဂန္ဓာဒိပူဇာသု။ အာသနပူဇာယာတိ စေတိယေ ဗုဒ္ဓါသနပူဇာယ။ ပိဏ္ဍပါတေတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပိဏ္ဍပါတဒါနေ။ ဧဝံ ဝတ္ထုပ္ပဒေသေန စေတနာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ပတ္တိဒါနံ သမ္ဘဝတိ။

ဒေဝတာနန္တိ ယက္ခသေနာပတီနံ။ ဝုတ္တဉှိ အာဋာနာဋိယသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၈၃၊ ၂၉၃) ‘‘ဣမေသံ ယက္ခာနံ မဟာယက္ခာနံ သေနာပတီနံ မဟာသေနာပတီနံ ဥဇ္ဈာပေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ အာဋာတိ ဒဗ္ဗိမုခသကုဏာ။ တေ အာဋာ နဒန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဋာနာဒံ၊ ဒေဝနဂရံ၊ အာဋာနာဒေ ကတံ အာဋာနာဒိယံ၊ သုတ္တံ။ ဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၂၈၂) ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘မေတ္တစိတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ’တိ စ ‘မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ’တိ စ ‘ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ’တိ စ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ ဂိဟီနံ ပရိတ္တကရဏေ ဝုတ္တံ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၈၂) ‘‘ဧတံ တာဝ ဂိဟီနံ ပရိကမ္မ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သစေ ပန ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ ဝိသေသတ္ထဇောတကေန ပန-သဒ္ဒေန သဟ ဝုစ္စမာနံ ‘‘ဣဒံ ဘိက္ခူနံ ပရိကမ္မ’’န္တိ ဝစနံ နိရတ္ထကံ ဝိယ ဟောတိ။ အဝိသေသေ ဟိ သတိ ဘေဒေါ ကာတဗ္ဗော န သိယာ။ ဘိက္ခူနဉ္စ ယထာဝုတ္တာဝ ဗာဟိရာရက္ခာ ဒုက္ကရာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂိဟီနံ ပရိတ္တကရဏေ ဝုတ္တပရိကမ္မေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေပိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ နော မတိ။

ဣဒံ ပန ဣဓ အာဂတံ အာဋာနာဋိယသုတ္တပရိကမ္မံ သုတွာ ‘‘ဣဒံ သုတ္တံ အမနုဿာနံ အမနာပံ၊ သဇ္ဈာယန္တဿ ပရိတ္တံ ကရောန္တဿ အမနုဿာ အန္တရာယံ ကရေယျု’’န္တိ မညမာနာ ပေါရာဏာ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ အာရောစိတံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ မူလဘူတံ ဒီဃနိကာယေ အာဂတံ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅ အာဒယော) ပဟာယ မူလသုတ္တတော ဂါထာဆက္ကမေဝ ဂဟေတွာ အဝသေသံ သဗ္ဗံ သုတ္တံ ဌပေတွာ အညဂါထာယော ပက္ခိပိတွာ ‘‘အာဋာနာဋိယပရိတ္တ’’န္တိ ဌပေသုံ၊ တမ္ပိ ပရိတ္တံ အမူလဘူတတ္တာ ဧကေနာကာရေန ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာ ကေစိ သံခိတ္တေန ဓာရေန္တိ၊ ကေစိ ဝိတ္ထာရေန၊ ကေစိ ဧကစ္စာ ဂါထာယော ပက္ခိပန္တိ၊ ကေစိ နိက္ခိပန္တိ၊ ကေစိ ဘိက္ခူ တံမိဿကပရိတ္တမ္ပိ မင်္ဂလကရဏကာလာဒီသု ဝတ္တုမဝိသဟန္တာ တံ ဌပေတွာ အညသုတ္တာနိယေဝ ဘဏန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ အယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ကသ္မာ? စတ္တာရောပိ မဟာရာဇာနော ဣမံ အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ သံဝိဒဟမာနာ ဗုဒ္ဓသာသနေ အမနုဿာနံ ပသာဒါယ၊ စတဿန္နံ ပရိသာနံ အဝိဟေဌနာယ ဧဝ သံဝိဒဟိံသု ၊ န အညေန ကာရဏေန။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘တတ္ထ သန္တိ ဥဠာရာ ယက္ခာနိဝါသိနော၊ ယေ ဣမသ္မိံ ဘဂဝတော ပါဝစနေ အပ္ပသန္နာ၊ တေသံ ပသာဒါယ ဥဂ္ဂဏှာတု ဘန္တေ ဘဂဝါ အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ ဂုတ္တိယာ ရက္ခာယ အဝိဟိံသာယ ဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၆)။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနပိ ဣမဿ သုတ္တဿ နိဂမနေ ‘‘ဥဂ္ဂဏှာထ ဘိက္ခဝေ အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ၊ ပရိယာပုဏာထ ဘိက္ခဝေ အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ၊ ဓာရေထ ဘိက္ခဝေ အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ၊ အတ္ထသံဟိတာ ဘိက္ခဝေ အာဋာနာဋိယာ ရက္ခာ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ ဂုတ္တိယာ ရက္ခာယ အဝိဟိံသာယ ဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၉၅) ဘိက္ခူနံ ဓာရဏံ ဥယျောဇိတံ အာနိသံသဉ္စ ပကာသိတံ။ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ စ ‘‘ဗုဒ္ဓဘာသိတေ ဧကက္ခရမ္ပိ ဧကပဒမ္ပိ အပနေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ ၊ တသ္မာ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ သံဝိဒဟိတံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အာဟစ္စဘာသိတံ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပကတိအာဋာနာဋိယသုတ္တမေဝ ဓာရေတုံ သဇ္ဈာယိတုဉ္စ ယုတ္တံ၊ န ဘဂဝတာ အဘာသိတံ တိဿော သင်္ဂီတိယော အနာရုဠှံ မိဿကသုတ္တန္တိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၈၂) အာဂတံ ဣဒံ အာဋာနာဋိယပရိတ္တပရိကမ္မံ ပန ပကတိသဇ္ဈာယနဝါစနာဒိံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ န ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဂဟဋ္ဌံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ အမနုဿေဟိ ဂဟိတကာလေ မောစာပနတ္ထာယ လောကိယေဟိ မန္တံ ဝိယ ဘဏနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘အမနုဿဂဟိတကော တွံ ကော နာမောသီတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၈၂)။

အာဋာနာဋိယာ ရက္ခာ စ နာမ န သကလသုတ္တံ၊ အထ ခေါ ‘‘ဝိပဿိဿ စ နမတ္ထူ’’တိ ပဒံ အာဒိံ ကတွာ စတုန္နံ မဟာရာဇူနံ ဝသေန စတုက္ခတ္တုံ အာဂတံ ‘‘ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမ’’န္တိ ပဒံ ပရိယောသာနံ ကတွာ ဝုတ္တသုတ္တေကဒေသောယေဝ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘အထ ခေါ ဝေဿဝဏော မဟာရာဇာ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဣမံ အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ အဘာသီ’’တိ အာရဘိတွာ ယထာဝုတ္တသုတ္တေကဒေသဿ အဝသာနေ ‘‘အယံ ခေါ မာရိသာ အာဋာနာဋိယာ ရက္ခာ’’တိ နိယျာတိတတ္တာ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ဗျဂ္ဃာဒယော အတ္တနော ဘက္ခံ ဝိလုမ္ပန္တာနံ ဗလဝဒုဋ္ဌစိတ္တာ ဘဝန္တိ၊ ဧဝံ အတ္တနာ ဂဟိတမနုဿံ မောစာပေန္တာနံ အမနုဿာ ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ ဟောန္တိ။ ဣတိ တထာ မောစာပေတုံ အာရဒ္ဓကာလေ ဘိက္ခူနံ ပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ ဣမံ အာဋာနာဋိယပရိတ္တပရိကမ္မံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယံ ပရိတ္တကရဏဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော။

၂၀။ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတောတိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၅) ဧတ္ထ အမသိယိတ္ထာတိ အာမဋ္ဌော၊ န အာမဋ္ဌော အနာမဋ္ဌော။ ပိဏ္ဍံ ပိဏ္ဍံ ဟုတွာ ပတတီတိ ပိဏ္ဍပါတော။ အနာမဋ္ဌော စ သော ပိဏ္ဍပါတော စာတိ တထာ၊ အဂ္ဂဟိတအဂ္ဂေါ၊ အပရိဘုတ္တော ပိဏ္ဍပါတောတိ အတ္ထော။ သစေပိ ကဟာပဏဂ္ဃနကော ဟောတီတိ ဣမိနာ ဒါယကေဟိ ဗဟုဗျဉ္ဇနေန သမ္ပာဒေတွာ သက္ကစ္စံ ဒိန္နဘာဝံ ဒီပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ နတ္ထီ’’တိ၊ ဧဝံ သက္ကစ္စံ သဒ္ဓါယ ဒိန္နံ မဟဂ္ဃဘောဇနမ္ပိ မာတာပိတူနံ ဒတွာ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ နာမ န ဟောတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပဂ္ဃဘောဇနေတိ အဓိပ္ပာယော။ မာတာဒိပဉ္စကံယေဝ ဝတွာ ဘေသဇ္ဇကရဏေ ဝိယ အပရေသမ္ပိ ဒသန္နံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဝုတ္တတ္တာ အညေသံ ဉာတကာနမ္ပိ ပေသေတွာ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ၊ ‘‘ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တဿ ပန ယဿ ကဿစိ အာဂန္တုကဿ ဝါ’’ဣစ္စာဒိဝက္ခမာနတ္တာ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တာနံ ဉာတကာနမ္ပိ အာဂန္တုကသာမညေန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ။ ထာလကေတိ သင်္ဃိကေ ကံသာဒိမယေ ထာလကေ။ ပတ္တောပိ ဧတ္ထ သင်္ဂယှတိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။ ဒါမရိကစောရဿာတိ ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တဿ ပါကဋစောရဿ။ အဒီယမာနေပိ ‘‘န ဒေန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အာမိသဿ ဓမ္မဿ စ အလာဘေန အတ္တနော ပရဿ စ အန္တရေ သမ္ဘဝန္တဿ ဆိဒ္ဒဿ ဝိဝရဿ ပဋိသန္ထရဏံ ပိဒဟနံ ပဋိသန္ထာရော။ သော ပန ဓမ္မာမိသဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ အာမိသပဋိသန္ထာရံ သန္ဓာယ ‘‘ကဿ ကာတဗ္ဗော၊ ကဿ န ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဂန္တုကဿ ဝါ…ပေ… ကာတဗ္ဗောယေဝါတိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘အာဂန္တုကံ တာဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ခီဏပရိဗ္ဗယန္တိ ဣမိနာ အဂတိဘာဝံ ကရုဏာဋ္ဌာနတဉ္စ ဒဿေတိ။ တေန စ တဗ္ဗိဓုရာနံ သမိဒ္ဓါနံ အာဂန္တုကတ္တေပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ‘‘အပစ္စာသီသန္တေနာ’’တိ ဝတွာ ပစ္စာသီသနပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘မနုဿာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနနုညာတာနံ ပန အပစ္စာသီသန္တေနပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတတ္တာ၊ ပစ္စာသာယ ပန သတိ ကုလဒူသနမ္ပိ ဟောတိ။ ဥဗ္ဗာသေတွာတိ သမန္တတော တိယောဇနံ ဝိလုမ္ပန္တေ မနုဿေ ပလာပေတွာ။ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏန္တိ အနေကပ္ပကာရံ ဣတ္ထိပုရိသာဒိဥတ္တမရူပဝိစိတ္တံ အတ္ထရဏံ။ အယံ ပဋိသန္ထာရဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဘေသဇ္ဇာဒိဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

တတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ။