📜

၃၂။ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယကထာ

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာ

၂၃၆။ ဧဝံ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂရု အလဟုကံ ပဋိကရဏံ ဧတိဿာ အာပတ္တိယာတိ ဂရုကာ၊ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အာပတ္တိ၊ ဂရုကာ စ သာ အာပတ္တိ စာတိ ဂရုကာပတ္တိ၊ ဝုဋ္ဌဟတေ ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဂရုကာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ဂရုကာပတ္တိ ဝုဋ္ဌာနံ။ ကိံ တံ? သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိတော ပရိသုဒ္ဓဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘ပရိဝါသမာနတ္တာဒီဟိ ဝိနယကမ္မေဟိ ဂရုကာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ။ ကိဉ္စာပိ စတုဗ္ဗိဓော ပရိဝါသော၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော ပန ဣဓ နာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘တိဝိဓော ပရိဝါသော’’တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) ‘‘တတ္ထ စတုဗ္ဗိဓော ပရိဝါသော – အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ။ တေသု ‘ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညောပိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒံ၊ တဿ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’တိ ဧဝံ မဟာခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၈၆) ဝုတ္တော တိတ္ထိယပရိဝါသော အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော နာမ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတော’’တိ။ ဣတော ပရံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝိညေယျောတိ တသ္မာ ဒုဗ္ဗိညေယျဋ္ဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

၂၃၇။ ဧဝံ ယော ယော အာပန္နော ဟောတိ၊ တဿ တဿ နာမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာတိ ဧတေန ပါဠိယံ သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေန ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူ’’တိ စ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော’’တိ စ အာဂတေပိ ကမ္မဝါစာဘဏနကာလေ တထာ အဘဏိတွာ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဘိက္ခူ’’တိ စ ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဘိက္ခုနော’’တိ စ ဧဝံ သကသကနာမံ ဥဒ္ဓရိတွာဝ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။

မာဠကသီမာယမေဝ ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗံ၊ န တတော ဗဟိ။ ကသ္မာ? ‘‘အညတ္ထ ကမ္မဝါစာ အညတ္ထ သမာဒါန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ အသမာဒိန္နဝတ္တဿ အာရောစနာသမ္ဘဝတော၊ မာဠကသီမာယ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ ဧကဿပိ အနာရောစနေ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒသမ္ဘဝတော စ။ ပရိဝါသံ သမာဒိယာမိ၊ ဝတ္တံ သမာဒိယာမီတိ ဣမေသု ဒွီသု ပဒေသု ဧကေကေန ဝါ ဥဘောဟိ ပဒေဟိ ဝါ သမာဒါတဗ္ဗံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဧကပဒေနပိ စေတ္ထ နိက္ခိတ္တော ဟောတိ ပရိဝါသော၊ ဒွီဟိ ပန သုနိက္ခိတ္တောယေဝ၊ သမာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ။ သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သင်္ဃဿ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ န တတ္ထ အနာရောစေတွာ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ပုန သန္နိပါတေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ၊ ဧကဿပိ ဘိက္ခုနော အနာရောစေတွာ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒကရတ္တာ။

အာရောစေန္တေန ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အဟံ ဘန္တေ…ပေ… သင်္ဃော ဓာရေတူ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ယာစနေ ဝိယ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပီ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ အစ္စာယိကကရဏေ သတိ ဧကဝါရံ အာရောစိတေပိ ဥပပန္နမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေဒိယာမဟံ ဘန္တေ၊ ဝေဒိယတီတိ မံ သင်္ဃော ဓာရေတူတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝေဒိယာမီတိ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုခံ အနုဘဝါမိ၊ န တပ္ပစ္စယာ အဟံ ဒုက္ခိတောတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇) ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သုခံ ဝေဒေမိ ဝေဒန’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ပိ-သဒ္ဒေါ အနုဘဝနတ္ထော ဟောတိ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ပန ‘‘ဝေဒိယာမီတိ ဇာနေမိ၊ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုခံ အနုဘဝါမိ၊ န တပ္ပစ္စယာ အဟံ ဒုက္ခိတောတိ အဓိပ္ပာယောတိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဉာဏတ္ထော အနုဘဝနတ္ထော စ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၉၇) ပန ‘‘ဝေဒိယာမဟန္တိ ဇာနာပေမဟံ၊ အာရောစေမီတိ အတ္ထော၊ အနုဘဝါမီတိပိဿ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပုရိမံ ပန ပသံသန္တိ အာရောစနဝစနတ္တာ’’တိ။ ဧတ္ထ တု –

‘‘သမ္ပန္နံ သာလိကေဒါရံ၊ သုဝါ ခါဒန္တိ ဗြာဟ္မဏ၊

ပဋိဝေဒေမိ တေ ဗြဟ္မေ၊ န နံ ဝါရေတုမုဿဟေ’’တိ။ –

အာဒီသု ဝိယ အာရောစနတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အာရောစေတွာ…ပေ… နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တဒဟေဝ ပုန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမဿ ရတ္တိစ္ဆေဒပရိဟာရတ္ထမ္ပီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယဿ မာဠကေ နာရောစိတံ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ယဿ အာရောစိတံ၊ တဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ နိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိ ဧဝ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေအတိက္ကမိတွာတိ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ ဣဒံ မဂ္ဂပဋိပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရာတိက္ကမနတ္ထံ၊ ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ။ သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေအရုဏေ ဧဝ ဂစ္ဆတီတိ ဣမိနာ အာရောစနာယ ကတာယ သဗ္ဗေသု ဘိက္ခူသု ဗဟိဝိဟာရံ ဂတေသုပိ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသဒေါသော ဝါ န ဟောတိ အာရောစနတ္ထတ္တာ သဟဝါသဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စာ’’တိအာဒိ။ အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန အန္တောဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ‘‘အယံ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပရိဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿာတိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ ထေရဿ အဓိပ္ပာယော – ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ။ ထေရဿာတိ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ။

၂၃၈။ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထာယာတိ ဣမေသု ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသပ္ပမာဏေန ပရိဝသိတဒိဝသေသု ‘‘သိယုံ နု ခေါ တိဝိဓရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏယုတ္တာနိ ကာနိစိ ဒိဝသာနိ၊ ဧဝံ သတိ အပရိပုဏ္ဏပရိဝါသဒိဝသတ္တာ န မာနတ္တာရဟော ဘဝေယျ၊ အသတိ စ မာနတ္တာရဟဘာဝေ မာနတ္တံ ဒိန္နမ္ပိ အဒိန္နံယေဝ ဘဝေယျ၊ ဧဝဉ္စ သတိ အာပန္နာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ န ဘဝေယျာ’’တိ ဣမဿ ဝိနယကုက္ကုစ္စဿ ဝိနောဒနတ္ထာယ။ ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ဒိဝသေဟိ အဓိကတရာနိ ဒိဝသာနိ ပရိဝသိတွာ နနု စာယံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော၊ တသ္မာနေန မာနတ္တမေဝ ယာစိတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ မာနတ္တံ ယာစိတဗ္ဗန္တိ အာဟာတိ စောဒနံ မနသိ ကရောန္တေန ဝုတ္တံ ‘‘အယဉှိ ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ’’တိအာဒိ။ ဟိ ယသ္မာ အယံ ဘိက္ခု ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ န အသမာဒိန္နေ၊ ဣတိ တသ္မာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ မာနတ္တံ ယာစိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နနု စ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သင်္ဃံ မာနတ္တံ ယာစတိ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘သမာဒိန္နဝတ္တော’’တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ပရိဝုတ္ထတ္တာ’’တိ။ ယသ္မာ အယံ ဘိက္ခု နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ဟုတွာ ပရိဝုတ္ထော ဟောတိ၊ နော အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန၊ တသ္မာ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ဟုတွာ ပရိဝုတ္ထတ္တာ အယံ ဘိက္ခု ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ နော အသမာဒိန္နေတိ ယောဇနာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပန ပုန သမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သော ဟိ ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသာတိက္ကမေနေဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗမေဝါ’’တိ။

စတူဟိပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသာ ဝိမုစ္စနတ္ထံ။ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတောတိအာဒိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနေန တထာ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘နိက္ခိပန္တေန အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ပယောဇနံ အတ္ထီ’တိ စ ဝုတ္တံ၊ န ပန တံ ပယောဇနံ ဒဿိတ’’န္တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ဝုတ္တံ၊ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋာ မုစ္စနပယောဇနံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၃၉။ အဗ္ဘာနံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကတမ္ပိ အကတမေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တေနာပိ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတွာ အဗ္ဘာနံ ယာစိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဗ္ဘာနယာစနတ္ထံ မာနတ္တဿ သမာဒိယနကာလေပိ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ ပုဗ္ဗေ မာနတ္တစာရိတကာလေ အာရောစိတမေဝါတိ အနာရောစေတွာ အဗ္ဘာနံ န ယာစိတဗ္ဗန္တိ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ မာနတ္တယာစနကာလေပိ ပရိဝါသံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၄၀။ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ စ အဗ္ဘာနာရဟဿ စ နိန္နာနာကရဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ အညထာ ‘‘အဗ္ဘာနာရဟော အဗ္ဘေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတောပိ အတ္တနော လဒ္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန သဘာဂဘိက္ခုမှိ သတိ တဿ အနာရောစာပေတုံ န လဘတိ။

‘‘အနန္တရာယိကဿ ပန အန္တရာယိကသညာယ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝါ’’တိ ပါဌော။ အဝေရိဘာဝေန သဘာဂေါ အဝေရိသဘာဂေါ။ ‘‘သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နဿ ပန သန္တိကေ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပသင်္ဂတော ဣဓေဝ ပကာသိတံ။ လဟုကေသု ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဉတ္တိယာ အာဝိ ကတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနုညာတတ္တာ လဟုကသဘာဂံ အာဝိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ ပန ဉတ္တိယာ အာရောစနံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကိရ။ ‘‘တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီတိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝုတ္တတ္တာ လဟုကဿေဝါယံ သမနုညာတာ။ န ဟိ သက္ကာ သုဒ္ဓဿ ဧကဿ သန္တိကေ သင်္ဃာဒိသေသဿ ပဋိကရဏံ ကာတု’’န္တိ လိခိတံ။ လဟုကေသုပိ သဘာဂံ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ တသ္မာ ဧဝ ဟိ ဉတ္တိယာ အာဝိကရဏံ အနုညာတံ၊ ဣတရထာ တံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ အညမညာရောစနဿ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပနတ္ထမေဝ ဉတ္တိယာ အာဝိကရဏမနုညာတံ ၊ တေနေဝ ဣဓ ‘‘သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ အယမတ္ထော ‘‘ဧတ္တာဝတာ တေ ဒွေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနေန ကင်္ခါဝိတရဏိယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ပကာသိတောဝ။ သင်္ဃာဒိသေသံ ပန ဉတ္တိယာ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဿာ ဉတ္တိယာ အယမတ္ထော – ယဒါ သုဒ္ဓံ ဘိက္ခုံ ပဿိဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ အညမညာရောစနဝသေန ပဋိကရိဿတိ၊ ဧဝံ ပဋိကတေ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ ယော သုဏေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆) ဝုတ္တာပတ္တိတော မောက္ခော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂရုကံ ဝါ ဟောတု လဟုကံ ဝါ၊ ဉတ္တိယာ အာဝိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘောသု နယေသု ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စာတိ တေန တေန ဝီတိက္ကမေနာပန္နာပတ္တိ အာပတ္တိ။ နာမန္တိ တဿာ အာပတ္တိယာ နာမ’’န္တိ လိခိတံ။ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အာရောစနံ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋပရိဟရဏပ္ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သတိယေဝ အန္တရာယေ အန္တရာယိကသညီ ဆာဒေတိ၊ အစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အန္တရာယိကဿ ပန အန္တရာယိကသညာယ ဝါ အနန္တရာယိကသညာယ ဝါ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝါ’’တိပိ ပါဌော။ အဝေရီတိ ဟိတကာမော။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ။ သုဒ္ဓဿ သန္တိကေတိ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ သန္တိကေ။ ဝတ္ထုန္တိ အသုစိမောစနာဒိဝီတိက္ကမံ။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စာတိ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌီ’’တိ ဣဒံ အသုစိမောစနလက္ခဏဿ ဝီတိက္ကမဿ ပကာသနတော ဝတ္ထု စေဝ ဟောတိ၊ သဇာတိယသာဓာရဏဝိဇာတိယဝိနိဝတ္တသဘာဝါယ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ ဧဝ ပကာသနတော ဂေါတ္တဉ္စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဂံ တာယတီတိ ဟိ ဂေါတ္တံ။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စာတိ သင်္ဃာဒိသေသောတိ တေန တေန ဝီတိက္ကမေန အာပန္နဿ အာပတ္တိနိကာယဿ နာမပကာသနတော နာမဉ္စေဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိသဘာဝတော အာပတ္တိ စ။

သုဒ္ဓဿာတိ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ၊ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဝါ။ အညသ္မိန္တိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဝသေန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ။ ပဋိစ္ဆာဒိယိတ္ထာတိ ပဋိစ္ဆန္နာ။ ကာ သာ? အာပတ္တိ။ ဒိဝသာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝသနံ ပရိဝါသော။ ကော သော? ဝိနယကမ္မကရဏံ။ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသကထာ

၂၄၂။ သုဇ္ဈနံ သုဒ္ဓါ၊ ကော သော? အာပတ္တိဝိဂမော။ အမတိ ဩသာနဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ အန္တော၊ သုဒ္ဓါ အန္တော ယဿ ပရိဝါသဿာတိ သုဒ္ဓန္တော၊ သုဒ္ဓန္တော စ သော ပရိဝါသော စာတိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော၊ သုဒ္ဓကာလံ ပရိယန္တံ ကတွာ အသုဒ္ဓကာလပ္ပမာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတပရိဝါသော။

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသကထာ

၂၄၃။ သမောဓီယတေ သမောဓာနံ၊ နာနာကာလိကာ နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော အဂ္ဃာဒိဝသေန သမောဓာနံ ဧကီကရဏံ ၊ သမောဓာနေတွာ ကတော ပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘ပဋိကဿိတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဧတ္ထ ဂတျတ္ထဓာတုယာ ကမ္မနိ စ နယနတ္ထဓာတုယာ ကမ္မနိ စ တဒတ္ထသမ္ပဒါနေ စ ဝိဘတ္တိပရိဏာမေ စာတိ ဣမေသု စတူသု ဌာနေသု အာယာဒေသဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ ပဋိပုဗ္ဗကသဓာတုယာ စ နယနတ္ထတ္တာ ‘‘မူလာယာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပဋိကဿိတော’’တိ ဧတ္ထ ကမ္မံ၊ တသ္မာ ‘‘ပဋိကဿိတော…ပေ… မူလာယ’’ ဣတိ ဧတ္တကမေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ‘‘မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ ဧဝံ မညမာနာ သဒ္ဒဝိဒုနော ‘‘ပဋိကဿနာ’’တိ ဣဒံ အဓိကန္တိ ဝါ ဝဒေယျုံ မက္ခေယျုံ ဝါ၊ န ပနေတံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နဝပါဌေသုယေဝ အယံ ပါဌော သဒ္ဒလက္ခဏယုတ္တော ဝါ အယုတ္တော ဝါတိ စိန္တေတဗ္ဗော၊ န ပန ပါဠိယဋ္ဌကထာဒိတော အာဂတေသု ပေါရာဏပါဌေသု။ တေသု ပန ကထံ ယောဇိယမာနော အယံ ပါဌော သဒ္ဒယုတ္တိယာ စ အတ္ထယုတ္တိယာ စ သမန္နာဂတော ဘဝေယျာတိ ယောဇနာကာရောယေဝ စိန္တေတဗ္ဗော။ အယဉ္စ ပါဌော ပေါရာဏပါဠိပါဌောဝ၊ တသ္မာ ‘‘မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ ဣဒံ ကရဏဝသေန ဝိပရိဏာမေတွာ ‘‘မူလာယပဋိကဿနာယ ပဋိကဿိတော’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကထံ ပနေတဿ ပေါရာဏပါဌဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ပကရဏေ အာဂတတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၁၀၂) ‘‘ပါဠိယံ ပဋိကဿိတော သင်္ဃေန ဥဒါယိ ဘိက္ခု အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယပဋိကဿနာတိ ဣဒံ ကရဏဝသေန ဝိပရိဏာမေတွာ မူလာယပဋိကဿနာယ ပဋိကဿိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ဝါ ‘‘မူလာယ ပဋိကဿနာ မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ အလုတ္တသမာသဝသေန ဥတ္တရပဒေန သမာသံ ကတွာ သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဟေတု ပဋိကဿိတော။ သာ မူလာယပဋိကဿနာ ခမတိ သင်္ဃဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ တတ္ထေဝ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၁၀၂) ‘‘အထ ဝါ မူလာယပဋိကဿနာ ခမတိ သင်္ဃဿာတိ ဥတ္တရပဒေန သဟ ပစ္စတ္တဝသေနေဝ ယောဇေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

တံ ဒေန္တေန ပဌမံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပစ္ဆာပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ တံ ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသံ ဒေန္တေန ပဌမံ တံ ဘိက္ခုံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မူလဒိဝသေ အာကဍ္ဎိတွာ တဿ အန္တရာပတ္တိယာ သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ယထာ ကိံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၁၀၂) ‘‘ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယ ပဋိကဿိတွာတိ ဧတ္ထ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဟေတုဘူတာယ ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မူလဒိဝသေ အာကဍ္ဎိတွာ တဿာ အန္တရာပတ္တိယာ သမောဓာနပရိဝါသံ ဒေတူတိ ယောဇနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေ အာဝိကာရာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ တဿ အတေကိစ္ဆဘာဝံ တေနေဝ သင်္ဃဿ ပါကဋံ ကာရေတွာ လဇ္ဇီဂဏတော ဝိယောဇနဝသေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာ

၂၄၄။ အဂ္ဃေန အဂ္ဃဝသေန အရဟဝသေန သမောဓာနံ အဂ္ဃသမောဓာနံ၊ အာပန္နာသု သမ္ဗဟုလာသု အာပတ္တီသု ယာ အာပတ္တိယော စိရတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာယ တာသံ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒဝသေန အဝသေသာနံ ဦနတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ အာပတ္တီနံ ပရိဝါသော ဒီယတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အဂ္ဃသမောဓာနော။ သတံ အာပတ္တိယောတိ ကာယသံသဂ္ဂါဒိဝသေန ဧကဒိဝသေ အာပန္နာ သတံ အာပတ္တိယော။ ဒသသတန္တိ သဟဿအာပတ္တိယော။ ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၁၀၂) ဝုတ္တံ။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၆။ လိင်္ဂပရိဝတ္တနကကထာယံ ယဒိ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတု ဘဝေယျ၊ ကိံ တေန ပုန ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ပုန ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ၊ ကိံ ဘိက္ခူပသမ္ပဒါတော ပဋ္ဌာယ ဝဿဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ပုစ္ဆာယ သတိ တံ ပရိဟရိတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အပ္ပတိရူပ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ ဘိက္ခုဘူတကာလေ အာပဇ္ဇိတာပတ္တိယော ကထံ ကာတဗ္ဗာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ယာ ဒေသနာဂါမိနိယော ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာတိ သဉ္စရိတ္တာဒယော။ အသာဓာရဏာတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒယော။ ဟောတု ဘဂဝတော အနုညာတဝသေန လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ အသာဓာရဏာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌိတဘာဝေါ၊ ပုန ပကတိလိင်္ဂေ ဥပ္ပန္နေ ပုန အာပတ္တိ သိယာတိ အာသင်္ကံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ပုန ပကတိလိင်္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပါဠိယာ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉ္စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယ ဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၆၉၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၆၉) ဝုတ္တနယေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဣဓ ပန ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကထာဘူတတ္တာ သာယေဝ ကထာ ဝုစ္စတေ။

၂၄၇။ တတ္ထ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာယ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာတိ သဉ္စရိတ္တာဒိအာပတ္တိယာ၊ ဟေတွတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ ပရိဝသန္တဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ န ပုန ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော ဘိက္ခုနိဘာဝေ အပရိဝါသာရဟတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ မာနတ္တံ စရန္တဿာတိ အနာဒရေယေဝ သာမိဝစနံ၊ ဆာရတ္တမာနတ္တေ အာစိဏ္ဏေယေဝ ပရိဝတ္တတိ၊ ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ။ တေန ဝက္ခတိ ‘‘သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တဿာ’’တိအာဒိ။ အကုသလဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေတိ ပုရိသိန္ဒြိယဿ အန္တရဓာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိန္ဒြိယပတိဋ္ဌာနံ ပန ကုသလဝိပါကမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ကုသလေန ပဋိလဗ္ဘတီ’’တိ။ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ န ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော၊ န ဝါ ပက္ခမာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိ ဝတွာ တံ ဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထိ၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုနိကာလေ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ။ ဘိက္ခုကာလေ ဆန္နာယေဝ ဟိ အာပတ္တိ ပရိဝါသာရဟာ ဟောတိ၊ နော ဘိက္ခုနိကာလေတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တိယာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ပက္ခမာနတ္တေ အာစိဏ္ဏေယေဝါတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘စိဏ္ဏမာနတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ စရန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပရိဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ

ဣဒါနိ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ ယသ္မာ သာဝသေသဂရုကာပတ္တိ ဟောတိ သတေကိစ္ဆာ၊ တသ္မာ ယထာ နာမ ရောဂါတုရော ပုဂ္ဂလော ကိဉ္စိ အတ္တနော ဟိတသုခကာရဏံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ တမေနံ ကာရုဏိကော တိကိစ္ဆကော ကရုဏာသဉ္စောဒိတော တိကိစ္ဆံ ကတွာ ဂေလညတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဟိတသုခံ ဇနေတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော အာဏာဝီတိက္ကမန္တရာယိကဘာဝတော သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ သောဓေတုံ န သက္ကောတိ၊ တမေနံ မဟာကာရုဏိကော ဘဂဝါ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော အနေကေဟိ နယေဟိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ကတွာ သဂ္ဂမောက္ခသုခေ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညုနော အဋ္ဌကထာစရိယာပိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝတော ဝစနဿ အတ္ထံ ပကာသေတွာ ဝိသုဒ္ဓကာမာနံ နယံ ဒေန္တိ၊ တထာ ဋီကာစရိယာဒယောပိ။ ဧဝံ ဒိန္နေ ပန နယေ ယောနိသော မနသိ ကာတုံ သက္ကောန္တာ ပဏ္ဍိတာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ အသက္ကောန္တာ အညထာ အတ္ထံ ဂဟေတွာ န ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အနုဂစ္ဆန္တာ သိဿာဒယောပိ တထေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော ဝစနဉ္စ ပုဗ္ဗေနာပရံ သံသန္ဒိတွာ အဋ္ဌကထာဋီကာဒိဝစနဉ္စ သမ္မာ တုလယိတွာ တထတော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ ဂရုကာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟနတ္ထံ ယောဂေါ ကရဏီယော။

တသ္မာ ယဒါ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ ဝိနယဓရဿ သန္တိကံ ‘‘ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ ကရိဿာမာ’’တိ၊ တဒါ ဝိနယဓရေန ‘‘တွံ ကတရာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကတရသင်္ဃာဒိသေသ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယံ မောစေတုကာမစေတနာ၊ ဥပက္ကမော၊ မုစ္စနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ကာယသံသဂ္ဂေ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဝါယာမော၊ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိသမာပဇ္ဇနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာယံ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဩဘာသနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အတ္တကာမေ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဝဏ္ဏဘဏနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သဉ္စရိတ္တေ ယေသု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေသံ မနုဿဇာတိကတာ ၊ နာလံဝစနီယတာ၊ ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသနပစ္စာဟရဏာနီတိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ကုဋိကာရေ ဥလ္လိတ္တာဒီနံ အညတရတာ၊ ဟေဋ္ဌိမပမာဏသမ္ဘဝေါ၊ အဒေသိတဝတ္ထုကတာ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ ဝါသာဂါရတာ၊ လေပဃဋနာတိ သတ္တ ပမာဏယုတ္တာဒီသု ဆဓာ အင်္ဂါနိ။ ဝိဟာရကာရေ တာနိယေဝ ဆ အင်္ဂါနိ။ ဒုဋ္ဌဒေါသေ ယံ စောဒေတိ၊ တဿ ဥပသမ္ပန္နောတိ သင်္ချုပဂမနံ၊ တသ္မိံ သုဒ္ဓသညိတာ၊ ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ ၊ တဿ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန အမူလကတာ၊ စာဝနာဓိပ္ပာယေန သမ္မုခါစောဒနာ၊ တဿ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အညဘာဂိယေ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒိယနတာ၊ ပုရိမာနိ ပဉ္စာတိ ဆ အင်္ဂါနိ။ သင်္ဃဘေဒေ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ၊ ဓမ္မကမ္မေန သမနုဘာသနံ၊ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ၊ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဘေဒါနုဝတ္တကေ အင်္ဂေသု ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ အနုဝတ္တနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဒုဗ္ဗစေ အင်္ဂေသု ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ အဝစနီယကရဏတာတိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ကုလဒူသကေ အင်္ဂေသု ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ ဆန္ဒာဒီဟိ ပါပနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဣတိ ဣမာနိ အင်္ဂါနိ သောဓေတွာ သစေ အင်္ဂပါရိပူရီ ဟောတိ၊ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ နော စေ၊ ‘‘နာယံ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ထုလ္လစ္စယာဒီသု အညတရာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နာယံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ၊ ဒေသနာဂါမိနီ အယံ အာပတ္တိ၊ တသ္မာ ပတိရူပဿ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ ဒေသေဟီ’’တိ ဝတွာ ဒေသာပေတဗ္ဗော။

အထ ပန အနာပတ္တိစ္ဆာယာ ပညာယတိ၊ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန သင်္ဃာဒိသေသစ္ဆာယာ ပညာယတိ၊ ‘‘တွံ ဣမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဆာဒေသိ၊ န ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ တွံ န ပရိဝါသာရဟော၊ မာနတ္တာရဟောဝ ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဆာဒေမီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ‘‘ဒသသု အာကာရေသု အညတရကာရဏေန ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု အညကာရဏေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒသသု အညတရကာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧဝမ္ပိ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ န ပရိဝါသာရဟော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ‘‘အညကာရဏေနာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘တွံ အာပတ္တိအာပန္နဘာဝံ ဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု အဇာနန္တော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘အာပတ္တိအာပန္နဘာဝံ သရန္တော ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု ဝိသရိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝိသရိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘အာပတ္တိအာပန္နဘာဝေ ဝေမတိကော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝေမတိကော ဟုတွာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘န တွံ ပရိဝါသာရဟော၊ မာနတ္တာရဟောဝ ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

အထ ‘‘ဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘သရန္တော ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘တွံ ပရိဝါသာရဟော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ သမုစ္စယက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၄၄) ‘‘သော ဧဝံ ဝဒတိ ‘ယာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ ဇာနပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ ဓမ္မတ္တာ ရုဟတိ။ ယာ စ ခွာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ အဇာနပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတိ။ ဧကိဿာ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိယာ ဘိက္ခု မာနတ္တာရဟော’’’တိ စ၊ ‘‘သော ဧဝံ ဝဒတိ ‘ယာယံ အာပတ္တိ သရမာနပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ ဓမ္မတ္တာ ရုဟတိ။ ယာ စ ခွာယံ အာပတ္တိ အသရမာနပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတိ။ ဧကိဿာ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိယာ ဘိက္ခု မာနတ္တာရဟော’’’တိ စ၊ ‘‘သော ဧဝံ ဝဒတိ ‘ယာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ နိဗ္ဗေမတိကပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ ဓမ္မတ္တာ ရုဟတိ။ ယာ စ ခွာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ ဝေမတိကပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတိ။ ဧကိဿာ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိယာ ဘိက္ခုမာနတ္တာရဟော’’’တိ စ။

ဧဝံ ပရိဝါသာရဟဘာဝံ ပကာသေတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ပရိဝါသာရဟော၊ တီသု ပရိဝါသေသု ကတရပရိဝါသာရဟော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခု တွံ ကတိ အာပတ္တိယော ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧကံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒွေ တီဏိ တတုတ္တရိ ဝါ အာပတ္တိယော ဆာဒေမီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘ကတီဟံ တွံ အာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧကာဟမေဝါဟံ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒွီဟံ တီဟံ တတုတ္တရိ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘ယာဝတီဟံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ တာဝတီဟံ တွံ ပဋိဝသိဿသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ယာဝတီဟံ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တာဝတီဟံ တေန ဘိက္ခုနာ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ။ တတော ‘‘အယံ ဘိက္ခု အာပတ္တိပရိယန္တံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသာရဟော’’တိ (ပါရာ။ ၄၄၂) ဉတွာ တဒနုရူပါ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထ စ အာပတ္တိပရိယန္တပုစ္ဆနံ ကမ္မဝါစာကရဏတ္ထမေဝ ဟောတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တပုစ္ဆနံ ပန တဒတ္ထဉ္စေဝ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဿ အနနုရူပဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စုဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘သော ဒုဝိဓော စူဠသုဒ္ဓန္တော မဟာသုဒ္ဓန္တောတိ၊ ဒုဝိဓောပိ စေသ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒံ သကလံ ဝါ ဧကစ္စံ ဝါ အဇာနန္တဿ စ အသရန္တဿ စ တတ္ထ ဝေမတိကဿ စ ဒါတဗ္ဗော။ အာပတ္တိပရိယန္တံ ပန ‘အဟံ ဧတ္တကာ အာပတ္တိယော အာပန္နော’တိ ဇာနာတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အကာရဏမေတ’’န္တိ။ တတော တဿ ဘိက္ခုနော နိသီဒနဋ္ဌာနံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ဒုဝိဓဉှိ နိသီဒနဋ္ဌာနံ အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနန္တိ။

တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆိန္နော အန္တောဝိဟာရော အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမ္မ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗဝတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ၊ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ စ ‘‘သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ၊ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိယော ဂဏေတဗ္ဗာ။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈) ဣဒံ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတီတိ ဣဒံ ဗဟုဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညေ ဘိက္ခူ ဂစ္ဆန္တိ၊ အညေ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒကာရဏာနိ သောဓေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အထ န သက္ကာ သောဓေတု’’န္တိ။ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီတိ ဣဒံ ဝိသဘာဂါနံ ဝေရီဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဝတ္တံ အာရောစေန္တော ပကာသေတုကာမော ဟောတိ ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂၊ ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၆) ‘‘တသ္မာ အဝေရိသဘာဂဿ သန္တိကေ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ယော ပန ဝိသဘာဂေါ ဟောတိ သုတွာ ပကာသေတုကာမော၊ ဧဝရူပဿ ဥပဇ္ဈာယဿပိ သန္တိကေ နာရောစေတဗ္ဗာ’’တိ၊ တသ္မာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိယေဝ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေယေဝါတိ အန္တောဥပစာရသီမာယမေဝ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အထ န သက္ကာ…ပေ… ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ ရတ္တိဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ရတ္တိယော ဂဏေတဗ္ဗာ’’တိ။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုန္တိ ဗဟုဘိက္ခုကတ္တာ ဝါ ဝိဟာရဿ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တာဘေဒကာရဏာနိပိ သောဓေတုံ န သက္ကာ။ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာတိ ပရိဝါသဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ။ ပစ္စူသသမယေတိ ပစ္ဆိမယာမကာလေ အရုဏောဒယတော ပုရေတရမေဝ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ။ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိန္တိ ဝိပ္ပဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဝိမုစ္စနတ္ထံ ဝိနာ ပကတတ္တေန သဘိက္ခုကအာဝါသအဘိက္ခုကအနာဝါသဂမနသင်္ခါတဝတ္တဘေဒဝိမုစ္စနတ္ထဉ္စ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ’’တိ (စူဠဝ။ ၇၆)။

မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ’’တိ ဝုတ္တနယေန။ ယဒိ ဧဝံ ဝိသမမိဒံ နယဒဿနံ၊ ပရိက္ခေပပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေ ဧဝ ဟိ ဥပစာရသီမာ ဟောတိ၊ ကသ္မာ တတ္ထ ဥပစာရသီမတော ဒွေလေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမော ဧဝါတိ ? သစ္စံ၊ တထာပိ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနသဗ္ဘာဝတော သုဝိဒူရာတိက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ဥပစာရသီမတော အတိက္ကမမတ္တောပိ အတိက္ကမောယေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တော။ ဗုဒ္ဓမတညုနော ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတောတိအာဒိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနေန တထာ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တ’’န္တိ။

မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဣဒံ ပန ဦနေဂဏေစရဏရတ္တိစ္ဆေဒဝိမုစ္စနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာတိအာဒိ အညေသံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ဋီကာစရိယော ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာတိ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ‘မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ ဣဒံ မဂ္ဂပဋိပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ၊ ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထ’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တံ ဒုဝိဓံ ဌာနံ ပရိဝသန္တမာနတ္တစာရိကဘိက္ခူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တေသု စ ယဒိ အန္တောဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိတွာ ပရိဝသတိ၊ ဥပစာရသီမဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အထ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ ‘‘ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟဿ စ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ ဝတ္တသမာဒါနဿ စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရော ပန အန္တောသီမာယ ဌိတာနံ သကလဥပစာရသီမာ ဟောတိ၊ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တံ။ တေနေဝ ဟိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒိသင်္ဃလာဘော ယဒိ အန္တောသီမာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သီမဋ္ဌကသင်္ဃဿ ဟောတိ။ ယဒိ ဗဟိသီမာယံ၊ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဘိက္ခူနံ၊ တသ္မာ ဥပစာရဝသေနပိ ဧသ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဧဝံ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဟုတွာ ပရိဝသန္တာနံ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝသနဿ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဟုတွာ ပရိဝသန္တာနံ ဝိဟာရတော ဗဟိ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ ဝသနဿ စ အဋ္ဌကထာဒီသု ပကရဏေသု အာဂတတ္တာ တထာဂတနယော ပကရဏာဂတနယော ဟောတိ။ ဣဒါနိ ပန အာစရိယာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ စ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသေ ပရိဟရိတုံ အတိဒုက္ကရတ္တာ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ စ ဒေဝသိကံ ပစ္စူသသမယေ ဗဟိသီမဂမနဿ ဒုက္ခတ္တာ၊ ဝါဠသရီသပါဒိပရိသယဿ စ အာသင်္ကိတဗ္ဗဘာဝတော ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒပရိဟရဏဝသေန လက္ခဏပါရိပူရိမေဝ မနသိ ကရောန္တာ နိက္ခိတ္တဝတ္တာပိ သမာနာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ပရိဝါသဝသနဉ္စ မာနတ္တစရဏဉ္စ ကရောန္တိ။

ဧကစ္စေ အာစရိယာ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ပတိရူပဋ္ဌာနေ ပကတတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသနသာလံ ကာရာပေတွာ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူနံ နိပဇ္ဇနမဉ္စံ သဗ္ဗတော ဆန္နပရိစ္ဆိန္နံ သဒွါရဗန္ဓနံ သုဂုတ္တံ ကာရာပေတွာ တံ ပဒေသံ ဝတိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ သာယနှသမယေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဥပဋ္ဌာကသာမဏေရာဒယော နိဝတ္တာပေတွာ ပုရိမယာမေ ဝါ မဇ္ဈိမယာမေ ဝါ သမန္တတော သဒ္ဒဆိဇ္ဇနကာလေ ပကတတ္တဘိက္ခူ သာလာယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူ ဝတ္တံ သမာဒါပေတွာ အာရောစာပေတွာ အတ္တနော အတ္တနော မဉ္စကေသု နိပဇ္ဇာပေတွာ ပစ္ဆိမယာမကာလေ ဥဋ္ဌာပေတွာ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေန္တိ။ ဧသ နယော ပကရဏေသု အနာဂတတ္တာ အာစရိယာနံ မတေန ကတတ္တာ အာစရိယနယော နာမ။ ဧသ နယောပိ ယထာရုတတော ပကရဏေသု အနာဂတောပိ ပကရဏာနုလောမဝသေန ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသေ ပရိဟရိတွာ လဇ္ဇိပေသလေဟိ ဗဟုဿုတေဟိ သိက္ခာကာမေဟိ ဝိနယေ ပကတညူဟိ ဝိစာရိတော သမာနော သုန္ဒရော ပသတ္ထောဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အနုလောမနယော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

နနု စ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံယေဝ အန္တောဝိဟာရေ ဝသနံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ နိက္ခိတ္တဝတ္တာပိ သမာနာ ဝသန္တီတိ? သစ္စံ၊ တတ္ထ ပန အပ္ပဘိက္ခုကတ္တာ သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ စ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသေ စ ပရိဟရိတုံ သက္ကုဏေယျဘာဝတော သကလရတ္တိန္ဒိဝမ္ပိ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝသနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန တထာ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော ဒိဝါ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ရတ္တိယံ သမာဒိယန္တော အာဂန္တုကာနံ အနာဂမနကာလဘာဝတော၊ သဒ္ဒဆိဇ္ဇနကာလဘာဝတော စ ရတ္တိစ္ဆေဒါဒိဒေါသေ ပရိဟရိတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ တဒနုလောမောယေဝ ဟောတီတိ မန္တွာ အာစရိယာ ဧဝံ ကရောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဝသန္တာနံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒနမေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ န ပကတတ္တသာလာကရဏမဉ္စကရဏာဒီနိ၊ အထ ကသ္မာ ဧတာနိ ကရောန္တီတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ပကတတ္တသာလာကရဏံ ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝိပ္ပဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ၊ တံ ‘‘တယော ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ သဟဝါသော၊ ဝိပ္ပဝါသော၊ အနာရောစနာ’’တိ ဝုတ္တပါဌံ (စူဠဝ။ ၈၃) အနုလောမေတိ။ မဉ္စကရဏံ သဟဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ၊ တံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တပါဌဉ္စ (စူဠဝ။ ၈၁) ယထာဝုတ္တပါဌဉ္စ အနုလောမေတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာယနှသမယေ ဂမနာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေသု အဋ္ဌကထာယံ ပစ္စူသသမယေ ဂမနေ ဧဝ ဝုတ္တေပိ သာယနှသမယေ ဂမနံ ရတ္တိဂမနဿ ဗဟုပရိဿယတ္တာ ပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ၊ တံ ‘‘အန္တရာယတော ပရိမုစ္စနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာပါဌံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) အနုလောမေတိ။ ဥပဋ္ဌာကသာမဏေရာဒီနံ နိဝတ္တာပနံ အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ၊ တံ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ မာတိကာပါဌံ (ပါစိ။ ၄၉) အနုလောမေတိ။ ပုရိမယာမေ ဝါ မဇ္ဈိမယာမေ ဝါ သမန္တတော သဒ္ဒဆိဇ္ဇနကာလေ ပကတတ္တဘိက္ခူ သာလာယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူနံ ဝတ္တသမာဒါပနံ အညဘိက္ခူနံ သဒ္ဒသဝနဝိဝဇ္ဇနတ္ထံ၊ တံ အနာရောစနရတ္တိစ္ဆေဒဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ၊ တံ ယထာဝုတ္တရတ္တိစ္ဆေဒပါဌံ အနုလောမေတိ။

နနု စ အဋ္ဌကထာယံ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝတ္တသမာဒါပနံ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ပုရိမယာမမဇ္ဈိမယာမေသူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒေါသော၊ ဟိယျောအရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ အဇ္ဇအရုဏုဂ္ဂမနာ ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ အဇ္ဇအရုဏဿ အန္တော နာမ၊ အဇ္ဇအရုဏတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာကာလော အရုဏဿ ဗဟိ နာမ၊ တသ္မာ ပုရိမမဇ္ဈိမယာမေသု ကတဝတ္တသမာဒါနမ္ပိ အရုဏောဒယတော ပုရေ ကတတ္တာ အန္တောအရုဏေ ကတံယေဝ ဟောတိ။ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ နိပဇ္ဇနေ စ သတိ နိဒ္ဒါဝသေန အရုဏုဂ္ဂမနကာလံ အဇာနိတွာ ဝတ္တသမာဒါနံ အတိက္ကန္တံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ပုရေတရမေဝ သမာဒါနံ ကတွာ နိပဇ္ဇနံ ဉာယာဂတံ ဟောတိ၊ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ’’တိ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာပါဌဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) အနုလောမေတိ။

ဧဝံ ဟောတု၊ ဧဝံ သန္တေပိ ကသ္မာ ‘‘အာရောစာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နနု မာဠကသီမာယံ သမာဒိန္နကာလေယေဝ ဝတ္တမာရောစိတန္တိ? သစ္စံ အာရောစိတံ၊ အယံ ပန ဘိက္ခု ဒိဝါ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နော၊ ဣဒါနိ သမာဒိန္နော၊ တသ္မာ မာဠကသီမာယ အာရောစိတမ္ပိ ပုန အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဣဒမ္ပိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ ပါဌံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) အနုလောမေတိ။ အထ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော မဉ္စကေသု နိပဇ္ဇာပေတွာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု အညမညဿ မဉ္စေသု နိပဇ္ဇမာနာပိ ပကတတ္တသာလတော နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနတော ဗဟိ နိပဇ္ဇမာနာ သဟဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဒေါသတော မုတ္တာယေဝါတိ? န ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ပါရိဝါသိကော ပကတတ္တဘိက္ခူဟေဝ ဧကစ္ဆန္နေ နိပန္နော သဟဝါသရတ္တိစ္ဆေဒပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ အထ ခေါ အညမညမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) ‘‘သစေ ဟိ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဧကတော ဝသေယျုံ၊ တေ အညမညဿ အဇ္ဈာစာရံ ဉတွာ အဂါရဝါ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဝါ ဟုတွာ ပါပိဋ္ဌတရံ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျုံ ဝိဗ္ဘမေယျုံ ဝါ၊ တသ္မာ နေသံ သဟသေယျာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပဋိက္ခိတ္တာ’’တိ။ ‘‘ပစ္ဆိမယာမကာလေ ဥဋ္ဌာပေတွာ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေန္တီ’’တိ ဧတ္ထ အရုဏေ အနုဋ္ဌိတေယေဝ ဝတ္တနိက္ခိပနေ ကရိယမာနေ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ သာ ရတ္တိ ဂဏနူပဂါ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမပရိစ္ဆေဒေ ဝုတ္တံ အရုဏကထာဝိနိစ္ဆယံ ဩလောကေတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဘာဝေါ သုဋ္ဌု ဇာနိတဗ္ဗော။

‘‘အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ အာရောစာပေတိ၊ နနု သမာဒိန္နကာလေယေဝ အာရောစိတန္တိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ပါရိဝါသိကဝတ္တသမာဒါနကာလေ အာရောစိတေသု ဘိက္ခူသု ဧကစ္စေ နိက္ခိပနကာလေ ဂစ္ဆန္တိ၊ အညေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ပရိသသင်္ကမနမ္ပိ သိယာ၊ တထာ စ သတိ အဘိနဝါဂတာနံ သဗ္ဘာဝါ အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ အသတိ ပန အဘိနဝါဂတဘိက္ခုမှိ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အာရောစနေ ဒေါသာဘာဝတော ပုန အာရောစနံ ဉာယာဂတံ ဟောတိ၊ မာနတ္တစရဏကာလေ ပန သမာဒါနေ အာရောစိတေပိ နိက္ခိပနေ အဝဿံ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ ။ ကသ္မာ? ဒိဝသန္တရဘာဝတော။ ‘‘ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ သာယံ သမာဒါနကာလေ အာရောစေဿတိ၊ တသ္မာ နိက္ခိပနေ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ စေ? န၊ သာယံ သမာဒါနကာလေ ဧတေ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆိဿန္တိပိ၊ န အာဂစ္ဆိဿန္တိပိ၊ အနာဂတာနံ ကထံ အာရောစေတုံ လဘိဿတိ၊ အနာရောစနေ စ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ သိယာ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒိဝသေ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ ဝတ္တနိက္ခိပနတော ပုရေယေဝ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ နော မတိ၊ သုဋ္ဌုတရံ ဥပဓာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပကရဏာဂတနယေန ဝါ ပကရဏာနုလောမအာစရိယနယေန ဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တေန ဝိနယကောဝိဒေန ဗဟုဿုတေန လဇ္ဇီပေသလဘူတေန ဝိနယဓရေန ဝိသုဒ္ဓိကာမာနံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ သုဋ္ဌု ဝိစာရေတွာ ပရိဝါသဝတ္တာမာနတ္တစရဏဝတ္တာနိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာနီတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ပရိဝါသာဒိကထာယ ကုသလတ္ထံ နာနာဝါဒနယော ဝုစ္စတေ – ကေစိ ဘိက္ခူ ‘‘ပကတတ္တသာလံ ကုရုမာနေန တဿာ သာလာယ မဇ္ဈေ ထမ္ဘံ နိမိတ္တံ ကတွာ တတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တံ ပဒေသံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပညတ္တေ ပါရိဝါသိကာနံ မဉ္စေ နိပန္နဿ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ တဿ ပဒေသဿ ဥပရိ ဟောတိ၊ တထာ ပညာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတေ သုကတံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ ကရောန္တိ စ။ ဧကစ္စေ ‘‘မဉ္စေ နိပန္နဿ ဘိက္ခုဿ ကဋိ တဿ ပဒေသဿ ဥပရိ ဟောတိ၊ ယထာ ပညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ကတေ သုကတံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ ကရောန္တိ စ၊ တံ ဝစနံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာဋီကာဒီသု ဝိဇ္ဇတိ၊ ကေဝလံ တေသံ ပရိကပ္ပမေဝ။ အယံ ပန နေသံ အဓိပ္ပာယော သိယာ – ‘‘ဒွါဒသဟတ္ထံ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနဉ္စ ‘‘အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ‘‘အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တဋီကာဝစနဉ္စ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇) ‘‘အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ‘ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာဝစနဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာဝစနဉ္စ ပဿိတွာ အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထမေဝ ပမာဏံ၊ တတော ဦနမ္ပိ အဓိကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေန မဇ္ဈေ ထမ္ဘတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ နိပန္နဿ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ ဝါ ကဋိ ဝါ ဟောတု၊ ဧဝံ သန္တေ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပဒေသေ ပါရိဝါသိကဘိက္ခု ဟောတိ၊ တတော သဟဝါသတော ဝါ ဝိပ္ပဝါသတော ဝါ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသာ န ဟောန္တီတိ။

တတြေဝံ ယုတ္တာယုတ္တဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာဝုတ္တပါဌေသု ပဌမပါဌဿ အယမဓိပ္ပာယော – ပကတတ္တဘိက္ခုမှိ ဆမာယ နိသိန္နေ ယဒိ ပါရိဝါသိကဘိက္ခု အာသနေ နိသီဒိတုကာမော၊ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာဝ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေတိ။ ဧတေန ဒွီသုပိ ဆမာယ နိသိန္နေသု ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပဒေသတော ဗဟိ နိသီဒန္တော အာသနေပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဆမာယ နိသိန္နေတိ ပကတတ္တေ ဘူမိယံ နိသိန္နေ ဣတရေန အန္တမသော တိဏသန္ထရေပိ ဥစ္စတရေ ဝါလိကတလေပိ ဝါ န နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဒွါဒသဟတ္ထံ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁)။ ဣတိ ပကတတ္တေ ဆမာယ နိသိန္နေ ပါရိဝါသိကေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနဒီပကော အယံ ပါဌော၊ န မဉ္စပညာပနဋ္ဌာနသယနဋ္ဌာနဒီပကော၊ တံ ပုဗ္ဗာပရပရိပုဏ္ဏံ သကလံ ပါဌံ အနောလောကေတွာ ဧကဒေသမတ္တမေဝ ပဿိတွာ ပရိကပ္ပဝသေန အယောနိသော အဓိပ္ပာယံ ဂဏှန္တိ။

ဒုတိယပါဌဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော – ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ နိသိန္နေ ဘိက္ခုသ္မိံ တဿ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ တဿ အဇာနန္တဿေဝ အညော ဘိက္ခု ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထိ။ ကသ္မာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ? ဥပစာရံ ဩက္ကမိတတ္တာ။ ကသ္မာ န ဝတ္တဘေဒေါ? အဇာနန္တတ္တာတိ။ ဧတေန ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဥပစာရော ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏော ဟောတိ အာရောစနက္ခေတ္တဘူတောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ကောစိ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ သစေ ဧသ တံ ပဿတိ၊ သဒ္ဒံ ဝါဿ သုဏာတိ၊ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေါ စ။ အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇)။ ဣတိ အယမ္ပိ ပါဌော အာရောစနက္ခေတ္တဒီပကော ဟောတိ၊ န မဉ္စပညာပနာဒိဒီပကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတိယပါဌဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော – ကိံ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဝတ္တသမာဒါနဋ္ဌာနံ အာဂတဘိက္ခူနံ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံယေဝ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယ သတိ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ။ ဧတေန အဒိဋ္ဌအဿုတာနံ ပန အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံယေဝ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ န ဗဟိဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ၊ ဒိဋ္ဌသုတာနံ ပန အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနမ္ပိ ဗဟိဒွါဒသဟတ္ထဂတာနမ္ပိ အာကာသာဒိဂတာနမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယံ ပနေတ္ထ ထေရဿ အဓိပ္ပာယော – ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇)။ ဣတိ အယမ္ပိ ပါဌော အာရောစေတဗ္ဗလက္ခဏဒီပကော ဟောတိ၊ န မဉ္စပညာပနာဒိဒီပကောတိ။ စတုတ္ထပါဌဿ အဓိပ္ပာယောပိ တတိယပါဌဿ အဓိပ္ပာယသဒိသောဝ။

ပဉ္စမပါဌဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော – အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အဋ္ဌကထာဝစနေ နိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိပ္ပဝါသအနာရောစနဦနေဂဏေစရဏာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဝသိ ၊ တသ္မာ နိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဗဟိဥပစာရသီမာယ သမာဒိန္နတ္တာ အတ္တနော နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ အန္တောဝိဟာရေ သမာဒိန္နတ္တာ ဥပစာရသီမာယ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသဝိပ္ပဝါသအနာရောစနဦနေဂဏေစရဏသင်္ခါတာနိ ဝတ္တစ္ဆေဒကာရဏာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ‘‘အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာဝ ဝသိ၊ တေနဿ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ န ဟောတီ’’တိ။ ဣတိ အယဉ္စ ပါဌော ပကတတ္တဘိက္ခူသု ဂတေသုပိ ဝတ္တံ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဝသိတတ္တာ ဒေါသာဘာဝမေဝ ဒီပေတိ၊ န မဉ္စပညာပနာဒီနိ။ ဣတိ ဣမေသံ ပါဌာနံ အယောနိသော အဓိပ္ပာယံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထမေဝ ပမာဏ’’န္တိ မညမာနာ ဝိစာရိံသု၊ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇမာနာ သိဿာနုသိဿာဒယောပိ တထေဝ ကရောန္တိ၊ တဒေတံ အပ္ပမာဏံ။

ကထံ? ယံ တတ္ထ ပကတတ္တသာလာယ မဇ္ဈေ ထမ္ဘံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဒွါဒသဟတ္ထံ မိနိံသု၊ တဒပ္ပမာဏံ ။ န ဟိ ထမ္ဘေန ဝါ သာလာယ ဝါ သဟဝါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ပကတတ္တဘိက္ခုနာဝ။ ဝုတ္တဉှိ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) ‘‘တတ္ထ သဟဝါသောတိ ယွာယံ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ဧကတော ဝါသော။ ဝိပ္ပဝါသောတိ ဧကကဿေဝ ဝါသော’’တိ။ ယဉှိ တတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တဋ္ဌာနေ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါဋ္ဌပနံ ဝါ ကဋိဋ္ဌပနံ ဝါ ဝဒန္တိ၊ တဒပိ အပ္ပမာဏံ။ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဟိ ပရိဝသန္တဿ ဘိက္ခုဿ သကလသရီရံ ပကတတ္တဘိက္ခူနံ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ ဌပေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ န ဧကဒေသမတ္တံ။

တေသံ ပန အယမဓိပ္ပာယော သိယာ – ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပဒေသတော သကလသရီရဿ အန္တောကရဏေ သတိ သဟဝါသော ဘဝေယျ၊ ဗဟိကရဏေ သတိ ဝိပ္ပဝါသော၊ တေန ဥပဍ္ဎံ အန္တော ဥပဍ္ဎံ ဗဟိ ဟောတူတိ၊ တံ မိစ္ဆာဉာဏဝသေန ဟောတိ။ န ဟိ သဟဝါသဒေါသော ဒွါဒသဟတ္ထေန ကထိတော၊ အထ ခေါ ဧကစ္ဆန္နေ သယနေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၈၁) ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) ဝုတ္တံ ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ’’တိအာဒီသု အာဝါသော နာမ ဝသနတ္ထာယ ကတသေနာသနံ။ အနာဝါသော နာမ စေတိယဃရံ ဗောဓိဃရံ သမ္မုဉ္ဇနိအဋ္ဋကော ဒါရုအဋ္ဋကော ပါနီယမာဠော ဝစ္စကုဋိ ဒွါရကောဋ္ဌကောတိ ဧဝမာဒိ။ တတိယပဒေန တဒုဘယမ္ပိ ဂဟိတံ၊ ‘ဧတေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကစ္ဆန္နေ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနပရိစ္ဆိန္နေ ဩကာသေ ဥက္ခိတ္တကော ဝသိတုံ န လဘတိ၊ ပါရိဝါသိကော ပန အန္တောအာဝါသေယေဝ န လဘတီ’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘အဝိသေသေန ဥဒကပါတေန ဝါရိတ’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ‘ဧတေသု ဧတ္တကေသု ပဉ္စဝဏ္ဏဆဒနဗဒ္ဓဋ္ဌာနေသု ပါရိဝါသိကဿ စ ဥက္ခိတ္တကဿ စ ပကတတ္တေန သဒ္ဓိံ ဥဒကပါတေန ဝါရိတ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ တဒဟုပသမ္ပန္နေပိ ပကတတ္တေ ပဌမံ ပဝိသိတွာ နိပန္နေ သဋ္ဌိဝဿောပိ ပါရိဝါသိကော ပစ္ဆာ ပဝိသိတွာ ဇာနန္တော နိပဇ္ဇတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ၊ အဇာနန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန တသ္မိံ ပဌမံ နိပန္နေ ပစ္ဆာ ပကတတ္တော ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ ပါရိဝါသိကော စ ဇာနာတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ။ နော စေ ဇာနာတိ ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋန္တိ၊ တသ္မာ သာလာယပိ ဝိဟာရေပိ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနတော မုတ္တမတ္တေယေဝ သဟဝါသဒေါသော န ဝိဇ္ဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧကစ္စေ ပန မဇ္ဈိမတ္ထမ္ဘတော ဒွါဒသဟတ္ထာယာမေန ဒဏ္ဍကေန စက္ကံ ဘမိတွာ သမန္တတော ဗာဟိရေ လေခံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ ကတေ သာ ဗာဟိရလေခါ အာဝဋ္ဋတော ဒွါသတ္တတိဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ တတော တံ ပဒေသံ ဒွါဒသဟတ္ထေန ဒဏ္ဍကေန မိနိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဆဘာဂမေဝ ဟောတိ၊ တတော တေသံ ဆဘာဂါနံ သီမာယ ဧကေကသ္မိံ မဉ္စေ ပညပိယမာနေ ဆဠေဝ မဉ္စဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧကသ္မိံ ဝဋ္ဋမဏ္ဍလေ ဆ ဘိက္ခူယေဝ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဝသိတုံ လဘန္တိ၊ န တတော ဥဒ္ဓန္တိ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာ ပန ဧဝံ ကရောန္တီတိ? ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တမေဝ ပမာဏ’’န္တိ ဂဟိတတ္တာ။ ဧဝံ ကိရ နေသမဓိပ္ပာယော – ပါရိဝါသိကော ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ သယမာနော သဟဝါသော သိယာ၊ ဗာဟိရေ သယမာနော ဝိပ္ပဝါသော၊ တထာ အညမညဿပီတိ။ ဧဝံ ကရောန္တာနံ ပန နေသံ သကအဓိပ္ပာယောပိ န သိဇ္ဈတိ၊ ကုတော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

ကထံ? ပါရိဝါသိကော ဘိက္ခု ပကတတ္တဘိက္ခူနဉ္စ အညမညဿ စ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ ဟောတူတိ နေသမဓိပ္ပာယော။ အထ ပန မဇ္ဈိမတ္ထမ္ဘံ နိမိတ္တံ ကတွာ မိနိယမာနာ သမန္တတော ဗာဟိရလေခါ ထမ္ဘတောယေဝ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ န ပကတတ္တဘိက္ခူဟိ။ တေ ဟိ ထမ္ဘတော ဗဟိ ဧကရတနဒွိတိရတနာဒိဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ ဗာဟိရတောပိ လေခါယေဝ ထမ္ဘတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ န တဿူပရိ နိပန္နဘိက္ခု။ သော ဟိ ဒွိရတနမတ္တေနပိ တိရတနမတ္တေနပိ လေခါယ အန္တောပိ ဟောတိ ဗဟိပိ။ အညမညဿပိ ဆဘာဂသီမာယေဝ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ ၊ န တဿူပရိ ပညတ္တမဉ္စော ဝါ တတ္ထ နိပန္နဘိက္ခု ဝါ။ မဉ္စော ဟိ ဧကရတနမတ္တေန ဝါ ဒွိရတနမတ္တေန ဝါ သီမံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော၊ ဘိက္ခူပိ သယမာနာ န သီမာယ ဥပရိယေဝ သယန္တိ၊ ဝိဒတ္ထိမတ္တေန ဝါ ရတနမတ္တေန ဝါ သီမံ အတိက္ကမိတွာ ဝါ အပ္ပတွာ ဝါ သယန္တိ၊ တသ္မာ တေ ပါရိဝါသိကာ ဘိက္ခူ ပကတတ္တဘိက္ခူနမ္ပိ အညမညဿပိ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တဋ္ဌာယိနော န ဟောန္တိ၊ တတော ဦနာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သကအဓိပ္ပာယောပိ န သိဇ္ဈတိ။

ဘဂဝတော ပန အဓိပ္ပာယော – ယဒိ အပ္ပဘိက္ခုကာဒိအင်္ဂသမ္ပန္နတ္တာ ဝိဟာရဿ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ပရိဝသတိ၊ ဧဝံ သတိ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ယဒိ တာဒိသအာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနဿ အန္တော သယေယျ၊ သဟဝါသော နာမ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတီတိ အယမတ္ထော ယထာဝုတ္တ-ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ ပကာသေတဗ္ဗော။ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဒွီဟိ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ယဒိ ဝသေယျ၊ ဝုဍ္ဎဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါယေဝ၊ နဝကဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ။ သမဝဿာ စေ၊ အဇာနန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါယေဝ ၊ ဇာနန္တဿ ဥဘယမ္ပီတိ အယမတ္ထော ‘‘တယော ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ သဟဝါသော ဝိပ္ပဝါသော အနာရောစနာ’’တိ စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကေန ဝုဍ္ဎတရေန သဒ္ဓိံ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၈၂) စ ‘‘ဝုဍ္ဎတရေနာတိ ဧတ္ထ…ပေ… သစေ ဟိ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဧကတော ဝသေယျုံ၊ တေ အညမညဿ အဇ္ဈာစာရံ ဉတွာ အဂါရဝါ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဝါ ဟုတွာ ပါပိဋ္ဌတရံ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျုံ ဝိဗ္ဘမေယျုံ ဝါ၊ တသ္မာ နေသံ သဟသေယျာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပဋိက္ခိတ္တာ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) စ ဣမေဟိ ပါဠိအဋ္ဌကထာပါဌေဟိ ပကာသေတဗ္ဗော။ ဝိပ္ပဝါသေပိ ပါရိဝါသိကေန အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ န ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တေန ဝိနာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော န ဂန္တဗ္ဗော၊ ဗဟိသီမာယံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏဿ ဥပစာရဿ အန္တော နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အယမတ္ထော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ’’တိအာဒိ (စူဠဝ။ ၇၆) စ ‘‘တယော ခေါ၊ ဥပါလိ…ပေ… အနာရောစနာ’’တိ စ ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ ဥပါလိ၊ မာနတ္တစာရိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ သဟဝါသော၊ ဝိပ္ပဝါသော၊ အနာရောစနာ၊ ဦနေဂဏေစရဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၉၂) စ ‘‘ဝိပ္ပဝါသောတိ ဧကကဿေဝ ဝါသော’’တိ စ ‘‘အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာဝ ဝသိ၊ တေနဿ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ န ဟောတီ’’တိ စ ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ စ အာဂတေဟိ ပါဠိယဋ္ဌကထာ-ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာပါဌေဟိ ပကာသေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဝိဟာရေ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရသီမာယ အဗ္ဘန္တရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တဿ နတ္ထိ ဝိပ္ပဝါသော၊ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ပရိဝသန္တဿ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နပရိယန္တတော ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဝသန္တဿ စ နတ္ထိ ဝိပ္ပဝါသောတိ၊ တဉ္စ ပရိဝါသကာလေ ‘‘ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဝစနတော ဧကဿပိ ဘိက္ခုနော၊ မာနတ္တစရဏကာလေ ‘‘စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝစနတော စ စတုန္နံ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသဘူတေ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေပိ ဝသိတုံ လဘတိ၊ နတ္ထိ ဝိပ္ပဝါသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာရောစိတကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ ကေနစိ ကရဏီယေန တေသု ဘိက္ခူသု ဂတေသုပိ ယထာဝုတ္တအဋ္ဌကထာပါဌနယေန ဝိပ္ပဝါသော န ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၉၇) ‘‘သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေအရုဏေ ဧဝ ဂစ္ဆတီတိ ဣမိနာ အာရောစနာယ ကတာယ သဗ္ဗေသုပိ ဘိက္ခူသု ဗဟိဝိဟာရံ ဂတေသု ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသဒေါသော ဝါ န ဟောတိ အာရောစိတတ္တာ သဟဝါသဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘အယဉ္စာ’တိအာဒီ’’တိ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဗဟိသီမာယ ဝတ္တသမာဒါနဋ္ဌာနေ ဝတိပရိက္ခေပေါပိ ပကတတ္တဘိက္ခူဟေဝ ကာတဗ္ဗော၊ န ကမ္မာရဟဘိက္ခူဟိ။ ယထာ လောကေ ဗန္ဓနာဂါရာဒိ ဒဏ္ဍကာရကေဟိ ဧဝ ကတ္တဗ္ဗံ၊ န ဒဏ္ဍာရဟေဟိ၊ ဧဝမိဓာပီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အဋ္ဌကထာဒီသု န ဒိဿတိ။ န ဟိ ဝတိပရိက္ခေပေါ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ကာရိတော၊ အထ ခေါ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထမေဝ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇) ‘‘ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေတိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထ’’န္တိ။ တထာ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၉၇) ‘‘ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထ’’န္တိ။ ဣတော ပရံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိဝါသဒါနဉ္စ မာနတ္တဒါနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန သံသယိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ သံသယဝိနောဒနတ္ထာယ ကထေတဗ္ဗံ ကထယာမ။

ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ပါရိဝါသိကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရောပိ သမာနော ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ နဝကဋ္ဌာနေ ဌိတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ယတ္ထ ပန နိသီဒါပေတွာ ပရိဝိသန္တိ၊ တတ္ထ သာမဏေရာနံ ဇေဋ္ဌကေန၊ ဘိက္ခူနံ သင်္ဃနဝကေန ဟုတွာ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) တသ္မာ အာရောစိတကာလာဒီသု ‘‘အဟံ ဘန္တေ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ‘‘အဟံ အာဝုသော’’တိ။ တတြေဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ပါရိဝါသိကာဒယော ဘိက္ခူ သေယျာပရိယန္တအာသနပရိယန္တဘာဂိတာယ နဝကဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ န ဧကန္တေန နဝကဘူတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ ယထာဝုဍ္ဎံ ဥပေါသထံ ပဝါရဏံ ဝဿိကသာဋိကံ ဩဏောဇနံ ဘတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၅)။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) ‘‘ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တော ဘိက္ခု အာသနေန နိမန္တေတဗ္ဗော’’တိ ဧတိဿာ ပါဠိယာ သံဝဏ္ဏနာယ ‘‘ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ နိမန္တေတဗ္ဗောတိ တဒဟုပသမ္ပန္နမ္ပိ ဒိသွာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ဝုဋ္ဌာယ စ ‘အဟံ ဣမိနာ သုခနိသိန္နော ဝုဋ္ဌာပိတော’တိ ပရမ္မုခေန န ဂန္တဗ္ဗံ၊ ‘ဣဒံ အာစရိယ အာသနံ၊ ဧတ္ထ နိသီဒထာ’တိ ဧဝံ နိမန္တေတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဧတ္ထေဝ ‘‘အာစရိယာ’’တိ အာလပနဝိသေသော ဝုတ္တော၊ န အညတ္ထ။ ယဒိ ဝုဍ္ဎတရေနပိ ‘‘ဘန္တေ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ၊ ဣဓာပိ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ အာသန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ န ပန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န တေသံ တံ ဝစနံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၇) ‘‘အာရောစေန္တေန သစေ နဝကတရော ဟောတိ၊ ‘အာဝုသော’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော၊ ‘ဘန္တေ’တိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ ‘‘ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္တာ တံ ပဋိဂ္ဂါဟကဘူတံ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗဟဝေါ ပန ဘိက္ခူ ပါရိဝါသိကံ ဘိက္ခုံ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒါပေတွာ ဝတ္တံ ယာစာပေတွာ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သမာဒါပေတွာ အာရောစနမကာရေတွာ သင်္ဃမဇ္ဈတော နိက္ခမာပေတွာ ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒါပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နေန အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာနဉ္စ နေသံ အယမဓိပ္ပာယော – အယံ ဘိက္ခု ဝတ္တေ အသမာဒိန္နေ ဝုဍ္ဎဋ္ဌာနိယောပိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယာစနကာလေ စ ကမ္မဝါစာသဝနကာလေ စ ဝတ္တသမာဒါနကာလေ စ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒနာရဟော ဟောတိ၊ ဝတ္တေ ပန သမာဒိန္နေ နဝကဋ္ဌာနိယော၊ တသ္မာ န သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒနာရဟော၊ အာသနပရိယန္တဘာဂိတာယ ပရိသပရိယန္တေယေဝ နိသီဒနာရဟောတိ၊ တဒေတံ ဧဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – အယံ ဘိက္ခု သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒမာနော အာသနံ ဂဟေတွာ ယထာဝုဍ္ဎံ နိသိန္နော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ကမ္မာရဟဘာဝေန အာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဥက္ကုဋိကမေဝ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ကမ္မာရဟော စ နာမ သင်္ဃမဇ္ဈေယေဝ ဌပေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ နော ဗဟိ၊ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒနာရဟော န ဟောတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တသ္မိံ ကာလေ၊ နိက္ခမာပိတေ စ ဝတ္တာရောစနဝတ္တနိက္ခိပနာနံ အနိဋ္ဌိတတ္တာ အညမညံ အာဟစ္စ သုဋ္ဌု နိသိန္နံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ၊ စီဝရကဏ္ဏပါဒပိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဗာဓိတတ္တာ အဂါရဝကိရိယာ ဝိယ ဒိဿတိ၊ အာရောစနကိရိယဉ္စ ဝတ္တနိက္ခိပနဉ္စ သင်္ဃမဇ္ဈေယေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိယန္တေ နိသီဒိတွာ ကရောန္တော အဋ္ဌကထာဝိရောဓော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ‘‘ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သင်္ဃဿ အာရောစေတဗ္ဗံ…ပေ… အာရောစေတွာ သစေ နိက္ခိပိတုကာမော၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကသ္မာ? သမာဒါနဋ္ဌာနေယေဝ အာရောစာပေတွာ တတ္ထေဝ နိက္ခိပါပေတွာ နိဋ္ဌိတသဗ္ဗကိစ္စမေဝ နိက္ခမာပေတွာ အတ္တနော အာသနေ နိသီဒါပေန္တော ဉာယာဂတောတိ အမှာကံ ခန္တိ။

တထာ သာယံ ဝတ္တာရောစနကာလေ ဗဟူသု ပါရိဝါသိကေသု ဝုဍ္ဎတရံ ပဌမံ သမာဒါပေတွာ အာရောစာပေတွာ အနုက္ကမေန သဗ္ဗပစ္ဆာ နဝကတရံ သမာဒါပေန္တိ အာရောစာပေန္တိ၊ ပါတော နိက္ခိပနကာလေ ပန နဝကတရံ ပဌမံ အာရောစာပေတွာ နိက္ခိပါပေန္တိ၊ တတော အနုက္ကမေန ဝုဍ္ဎတရံ သဗ္ဗပစ္ဆာ အာရောစာပေတွာ နိက္ခိပါပေန္တိ။ တေသံ အယမဓိပ္ပာယော သိယာ – ယဒါ ဒသ ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ဒသ ဘိက္ခူ ပါရိဝါသိကာ ဟောန္တိ၊ တဒါ ဝုဍ္ဎတရေန ပဌမံ သမာဒိယိတွာ အာရောစိတေ တဿ အာရောစနံ အဝသေသာ ဧကူနဝီသတိ ဘိက္ခူ သုဏန္တိ၊ ဒုတိယဿ အဋ္ဌာရသ၊ တတိယဿ သတ္တရသာတိ အနုက္ကမေန ဟာယိတွာ သဗ္ဗနဝကဿ အာရောစနံ ဒသ ပကတတ္တာ သုဏန္တိ သေသာနံ အပကတတ္တဘာဝတော။ တတော နိက္ခိပနကာလေ သဗ္ဗနဝကော ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အာရောစိတာနံ ဒသန္နံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတွာ နိက္ခိပတိ၊ တတော ပဋိလောမေန ဒုတိယော ဧကာဒသန္နံ၊ တတိယော ဒွါဒသန္နန္တိ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတာနံ ဧကူနဝီသတိဘိက္ခူနံ အာရောစေတွာ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝံ ယထာနုက္ကမေန နိက္ခိပနံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကေ ပန ပဌမံ နိက္ခိတ္တေ သတိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အာရောစိတာနံ နဝန္နံ ဘိက္ခူနံ တဒါ အပကတတ္တဘာဝတော အာရောစိတာနံ သန္တိကေ နိက္ခိပနံ န ဟောတိ၊ တထာ သေသာနံ။ တေသံ ပန ဧကစ္စာနံ ဦနံ ဟောတိ၊ ဧကစ္စာနံ အဓိကံ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေန သဗ္ဗနဝကတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ။

ဧဝံဝါဒီနံ ပန တေသမာယသ္မန္တာနံ ဝါဒေ ပကတတ္တာယေဝ ဘိက္ခူ အာရောစေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ နော အပကတတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတာနံယေဝ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ နော အနာရောစိတာနံ။ ဧဝံ ပန ပကတတ္တာယေဝ ဘိက္ခူ အာရောစေတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ အပကတတ္တာပိ ‘‘သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတာနမ္ပိ အနာရောစိတာနမ္ပိ သန္တိကေ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ ‘‘သစေ သော ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကန္တော ဟောတိ၊ ယံ အညံ သဗ္ဗပဌမံ ပဿတိ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ တထာ အကရောန္တေပိ သဗ္ဗေသံ အာရောစိတတ္တာ နတ္ထိ ဒေါသော။ အပ္ပေကစ္စေ ဘိက္ခူ ‘‘ပကတတ္တဿေဝါယံ အာရောစနာ’’တိ မညမာနာ သာယံ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတွာ အတ္တနော သယနံ ပဝိသိတွာ ဒွါရဇဂ္ဂနသယနသောဓနာဒီနိ ကရောန္တာ အညေသံ အာရောစိတံ န သုဏန္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ပါတော သယံ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတွာ အညေသံ အာရောစနံ ဝါ နိက္ခိပနံ ဝါ အနာဂမေတွာ ဘိက္ခာစာရာဒီနံ အတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာနံ တေသံ အာရောစနံ ဧကစ္စာနံ အသုတဘာဝသမ္ဘဝတော သာသင်္ကော ဟောတိ ပါရိဝါသိကာနံ အညမညာရောစနဿ ပကရဏေသု အာဂတတ္တာ။ န ကေဝလံ သာရတ္ထဒီပနိယံယေဝ၊ အထ ခေါ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၇၆) ‘‘သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ အဝိသေသေန ‘အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တထာ အပ္ပေကစ္စေ ပကတတ္တာ ဘိက္ခူ ပါရိဝါသိကေသု ဘိက္ခူသု သာယံ ဝတ္တသမာဒါနတ္ထံ ပကတတ္တသာလတော နိက္ခမိတွာ အတ္တနော အတ္တနော သယနသမီပံ ဂတေသု အတ္တနော သယနပညာပနပအက္ခာရဌပနအညမညအာလာပသလ္လာပကရဏာဒိဝသေန အာဠောလေန္တာ ပါရိဝါသိကာနံ ဝတ္တာရောစနံ န သုဏန္တိ၊ န မနသိ ကရောန္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ပါတော ဝတ္တနိက္ခိပနကာလေ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူသု ဝတ္တာရောစနဝတ္တနိက္ခိပနာနိ ကရောန္တေသုပိ နိဒ္ဒါပသုတာ ဟုတွာ န သုဏန္တိ။ ဧဝံ ကရောန္တာနမ္ပိ တေသံ ဧကစ္စာနံ အဿုတသမ္ဘဝတော ဝတ္တာရောစနံ သာသင်္ကံ ဟောတီတိ။ ဟောတု သာသင်္ကံ၊ သုဏန္တာနံ အဿုတသမ္ဘဝေပိ အာရောစကာနံ သမ္မာအာရောစနေန ဝတ္တဿ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ ကော ဒေါသောတိ စေ? အာရောစကာနံ သမ္မာ အာရောစိတတ္တာ ဝတ္တေ ပရိပုဏ္ဏေပိ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋတောဝ ဝိမုတ္တော သိယာ၊ န ရတ္တိစ္ဆေဒတော။ ဝုတ္တဉှိ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) ‘‘သစေ ဝါယမန္တောပိ သမ္ပာပုဏိတုံ ဝါ သာဝေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ’’န္တိ။

အထညေ ဘိက္ခူ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ရတ္တိံ နိပန္နာ နိဒ္ဒါဘာဝေန မနုဿသဒ္ဒမ္ပိ သုဏန္တိ၊ ဘေရိအာဒိသဒ္ဒမ္ပိ သုဏန္တိ၊ သကဋနာဝါဒိယာနသဒ္ဒမ္ပိ သုဏန္တိ၊ တေ တေန သဒ္ဒေန အာသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အယ’’န္တိ၊ တေ တေန ကာရဏေန ရတ္တိစ္ဆေဒံ မညန္တိ။ ကသ္မာ? ‘‘အယဉ္စ နေသံ ဆတ္တသဒ္ဒံ ဝါ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒံ ဝါ သုတွာ အာဂန္တုကဘာဝံ ဇာနာတိ၊ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဂတကာလေ ဇာနန္တေနပိ အနုဗန္ဓိတွာ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ သမ္ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) ဝုတ္တတ္တာတိ။ တေ ဧဝံ သညာပေတဗ္ဗာ – မာယသ္မန္တော ဧဝံ မညိတ္ထ၊ နာယံ ပါဌော ဗဟိသီမဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ဥပစာရသီမဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထေဝ ‘‘ယေပိ အန္တောဝိဟာရံ အပ္ပဝိသိတွာ ဥပစာရသီမံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ တတ္ထပိ အာဂန္တုကဘာဝဿ ဇာနိတတ္တာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒူရေသဒ္ဒသဝနမတ္တေန ရတ္တိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ‘‘အယံ ဘိက္ခူနံ သဒ္ဒေါ၊ အယံ ဘိက္ခူဟိ ဝါဒိတဘေရိဃဏ္ဋာဒိသဒ္ဒေါ၊ အယံ ဘိက္ခူဟိ ပါဇိတသကဋနာဝါဒိသဒ္ဒေါ’’တိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဇာနန္တောယေဝ ရတ္တိစ္ဆေဒကရော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အာယသ္မာ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော ‘သမဏော အယ’န္တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏ’’န္တိ။

ဒိဝါ ဒူရေ ဂစ္ဆန္တံ ဇနကာယံ ဒိသွာပိ ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ နု ခေါ’’တိ ပရိကပ္ပေန္တာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ မညန္တိ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ။ ကသ္မာ? ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနဿ အဘာဝါ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နဒီအာဒီသု နာဝါယ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပရတီရေ ဌိတမ္ပိ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပဗ္ဗတထလအရညာဒီသု ဒူရေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ သစေ ‘ဘိက္ခူ’တိ ဝဝတ္ထာနံ အတ္ထိ၊ နာဝါဒီဟိ ဝါ ဂန္တွာ မဟာသဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣတိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာပိ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏံ။ အဘိက္ခုံ ပန ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနေ သန္တေပိ ဝါ အသန္တေပိ ဝါ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ဗဟဝေါ ပန ဘိက္ခူ ဣဒံ ရူပဒဿနံ သဒ္ဒသဝနဉ္စ အာသင်္ကန္တာ ‘‘ပဘာတေ သတိ တံ ဒွယံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ မနုဿာနံ ဂမနကာလသဒ္ဒကရဏကာလတော ပုဗ္ဗေယေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ မညမာနာ အနုဂ္ဂတေယေဝ အရုဏေ ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တိ၊ တဒယုတ္တံ ရတ္တိစ္ဆေဒတ္တာတိ။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ‘‘ကိတ္တကာ တေ အာပတ္တိယော၊ ဆာဒေသိ၊ ကီဝတီဟံ ပဋိစ္ဆာဒေသီ’’တိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော၊ ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သုဒ္ဓန္တပရိဝါသာရဟော’’တိ ဉတွာ တဿပိ ဒုဝိဓတ္တာ စူဠသုဒ္ဓန္တမဟာသုဒ္ဓန္တဝသေန ‘‘တေသု အယံ ဘိက္ခု ဣမဿ အရဟော’’တိ ဉာပနတ္ထံ ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမက္ကမေန ဝါ အာရောစိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမက္ကမေန ဝါ ‘‘ကိတ္တကံ ကာလံ တွံ အာရောစနအာဝိကရဏာဒိဝသေန သုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ ဘန္တေ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ အဟံ သုဒ္ဓါမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဧကစ္စံ ရတ္တိပရိယန္တံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ စူဠသုဒ္ဓန္တာရဟော’’တိ ဉတွာ တဿ သုဒ္ဓကာလံ အပနေတွာ အသုဒ္ဓကာလဝသေန ပရိယန္တံ ကတွာ စူဠသုဒ္ဓန္တပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ အယံ ဥဒ္ဓမ္ပိ အာရောဟတိ၊ အဓောပိ ဩရောဟတိ။ ယော ပန အနုလောမဝသေန ဝါ ပဋိလောမဝသေန ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘သကလမ္ပိ ရတ္တိပရိယန္တံ အဟံ န ဇာနာမိ နဿရာမိ၊ ဝေမတိကော ဟောမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သကလမ္ပိ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ မဟာသုဒ္ဓန္တာရဟော’’တိ ဉတွာ တဿ ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝတ္တသမာဒါနာ ဧတ္တကံ ကာလံ ပရိယန္တံ ကတွာ မဟာသုဒ္ဓန္တပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓံအာရောဟနအဓောဩရောဟနဘာဝေါ ပနေသံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တောယေဝ။ ဣတော ပရမ္ပိ ဝိဓာနံ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ပန ဗဟဝေါ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ စူဠသုဒ္ဓန္တာရဟော၊ အယံ မဟာသုဒ္ဓန္တာရဟော’’တိ အဝိစိနန္တာ အန္တောကမ္မဝါစာယံ ‘‘အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော၊ ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော’’တိ အဝိသေသဝစနမေဝ မနသိ ကရောန္တာ ‘‘ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဒိန္နံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ဂဟေတွာ ပဉ္စာဟမတ္တံ ဝါ ဒသာဟမတ္တံ ဝါ ပရိဝသိတွာ အပရိယန္တရတ္တိပဋိစ္ဆာဒိတာဟိ အပရိယန္တာဟိ အာပတ္တီဟိ မောက္ခော ဟောတီ’’တိ မညန္တာ ပဉ္စာဟမတ္တံ ဝါ ဒသာဟမတ္တံ ဝါ ပရိဝသိတွာ မာနတ္တံ ယာစန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာ တေ ဘိက္ခူ သဟဿက္ခတ္တုံ ပရိဝသန္တာပိ အာပတ္တိတော န မုစ္စေယျုံ။ ကသ္မာတိ စေ? ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ ဝိရုဇ္ဈနတော။ ဝုတ္တဉှိ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၄၄၂) ‘‘ယာဝတီဟံ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တာဝတီဟံ တေန ဘိက္ခုနာ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗံ။ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသေန ဘိက္ခုနာ ဥတ္တရိ ဆာရတ္တံ ဘိက္ခုမာနတ္တာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တတ္ထ သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗော’’တိ၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသမတ္တံ အပရိဝသိတွာ မာနတ္တာရဟော နာမ န ဟောတိ၊ အမာနတ္တာရဟဿ မာနတ္တဒါနံ န ရုဟတိ၊ အစိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘာနာရဟော န ဟောတိ၊ အနဗ္ဘာနာရဟဿ အဗ္ဘာနံ န ရုဟတိ၊ အနဗ္ဘိတော ဘိက္ခု အာပတ္တိမုတ္တော ပကတတ္တော န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ပန စူဠသုဒ္ဓန္တေ ‘‘တံ ဂဟေတွာ ပရိဝသန္တေန ယတ္တကံ ကာလံ အတ္တနော သုဒ္ဓိံ ဇာနာတိ၊ တတ္တကံ အပနေတွာ အဝသေသံ မာသံ ဝါ ဒွိမာသံ ဝါ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ မဟာသုဒ္ဓန္တေ ‘‘တံ ဂဟေတွာ ဂဟိတဒိဝသတော ယာဝ ဥပသမ္ပဒဒိဝသော၊ တာဝ ရတ္တိယော ဂဏေတွာ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နရတ္တိပ္ပမာဏံ ပရိဝသန္တောယေဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ န ပဉ္စာဟဒသာဟရတ္တိပ္ပမာဏမတ္တံ ပရိဝသန္တောတိ အယံ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဒေသနာအာရောစနာဒီဟိ သဗ္ဗကာလံ အာပတ္တိံ သောဓေတွာ ဝသန္တာနံ လဇ္ဇီပေသလာနံ သိက္ခာကာမာနံ ဘိက္ခူနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ဒါတုံ အယုတ္တရူပေါ၊ ဒေသနာအာရောစနာဒီဟိ အာပတ္တိံ အသောဓေတွာ ပမာဒဝသေန စိရကာလံ ဝသန္တာနံ ဇနပဒဝါသိကာဒီနံ ဒါတုံ ယုတ္တရူပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာပိ အဝသေသဝိနိစ္ဆယော အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ကတရအာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ကတိ ရတ္တိယော တေ ဆာဒိတာ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပက္ခမတ္တံ ပဋိစ္ဆာဒိတာ၊ တေနာဟံ သင်္ဃံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိတွာ သင်္ဃေန ဒိန္နေ ပက္ခပရိဝါသေ ပရိဝသိတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တောဝ ဟုတွာ အန္တရာ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဉ္စာဟမတ္တံ ဆာဒိတာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သမောဓာနပရိဝါသာရဟော၊ တီသု စ သမောဓာနပရိဝါသေသု ဩဓာနသမောဓာနာရဟော’’တိ ဉတွာ ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု တွံ မူလာယပဋိကဿနာရဟော’’တိ ဝတွာ တံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ အဒိဝသေ ကတွာ အန္တရာ ပဋိစ္ဆန္နေ ပဉ္စ ဒိဝသေ မူလာပတ္တိယာ ပဋိစ္ဆန္နေသု ဒိဝသေသု သမောဓာနေတွာ ဩဓာနသမောဓာနော ဒါတဗ္ဗော။ ဣတော ပရာနိ ဩဓာနသမောဓာနေ ဝတ္တဗ္ဗဝစနာနိ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ၊ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု အဂ္ဃသမောဓာနာရဟော’’တိ ဉတွာ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော စိရတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ တတြေဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ယာ အာပတ္တိယော စိရတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သန္တေ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီသု ကထန္တိ? တေသုပိ ‘‘ယာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ ယာ အာပတ္တိယော မာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ပါဠိဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ပါဠိယဉှိ ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိယောသာနာ ဧဝ အာပတ္တိ ဒဿိတာ၊ န ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒယောတိ? သစ္စံ၊ ပါဠိယံ တထာဒဿနံ ပန နယဒဿနမတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘ပဉ္စဒသ ဒိဝသာနိ ပဋိစ္ဆန္နာယ ‘ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ ဝတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ…ပေ… ဧဝံ ယာဝ သဋ္ဌိသံဝစ္ဆရံ၊ အတိရေကသဋ္ဌိသံဝစ္ဆရပ္ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ဝါ တတော ဝါ ဘိယျောပိ ဝတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရေနပိ ဝုတ္တံ ‘‘အယံ သမုစ္စယက္ခန္ဓကော နာမ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသော၊ အာပတ္တိ နာမ ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ ဟောတု အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ သမကဦနတရအတိရေကပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ၊ ဝိနယဓရဿ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတုံ သမတ္ထဘာဝေါယေဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ၊ တသ္မာ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီနံ ကမ္မဝါစာကရဏေ ကုက္ကုစ္စံ န ကာတဗ္ဗန္တိ။

ဟောတု၊ ဧဝမ္ပိ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ပရိယန္တံ ကတွာ ကတာယ ကမ္မဝါစာယ တတော ဥဒ္ဓံ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ကထံ ဇာနေယျာတိ? ဣဒါနိ သိက္ခာကာမာ ဘိက္ခူ ဒေဝသိကမ္ပိ ဒေသနာရောစနာဝိကရဏာနိ ကရောန္တိ ဧကာဟိကဒွီဟိကာဒိဝသေနပိ၊ ကိစ္စပသုတာ ဟုတွာ တထာ အသက္ကောန္တာပိ ဥပေါသထဒိဝသံ နာတိက္ကမန္တိ၊ ဂိလာနာဒိဝသေန တဒတိက္ကန္တာပိ အတိက္ကန္တဘာဝံ ဇာနန္တိ၊ တသ္မာ တဒတိက္ကန္တဘာဝေ သတိ အတိရေကပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝသေန ဝဍ္ဎေတွာ ကမ္မဝါစံ ကရေယျ၊ တဒတိက္ကန္တဘာဝေ ပန အသတိ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိယန္တာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပက္ခပရိယန္တကမ္မဝါစာကရဏံ ဉာယာဂတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တထာပိ ယဒေတံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဣမိနာယေဝ အနုက္ကမေန မယာ ပဋိစ္ဆာဒိတာ အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ကထံ ဇာနေယျ၊ အဇာနနေ စ သတိ ‘‘ယာ စ ခွာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ အဇာနပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတီ’’တိ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဟိ အာပတ္တိယာ အာပန္နဘာဝံ အဇာနန္တော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အာပတ္တိ စ ဟောတိ အာပတ္တိသညီ စာ’’တိ ဝုတ္တအာပတ္တိသညိတာဘာဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ အဓမ္မိကံ ဟောတိ။ ဣဓ ပန ‘‘ဧတ္တကာ ရတ္တိယော မယာ ဆာဒိတာ’’တိ ဆန္နကာလမေဝ န ဇာနာတိ၊ တဒဇာနဘာဝေ သတိပိ ပရိဝါသဒါနံ ရုဟတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန သုဒ္ဓန္တပရိဝါသေ (စူဠဝ။ ၁၅၆-၁၅၇) ‘‘အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော၊ ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော’’တိ ရတ္တိပရိယန္တဿ အဇာနနအသရဏဝေမတိကဘာဝေ သတိပိ ပရိဝါသဒါနံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဆာဒိတကာလံ တထတော အဇာနန္တောပိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧတ္ထ အပ္ပဝိဋ္ဌဿ အဘာဝါ သမ္ပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝုတ္တေ တေသု ဒိဝသေသု အာပတ္တိယော အတ္ထိ ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ ဧကာပိ၊ အတ္ထိ သမ္ဗဟုလာပိ၊ သဗ္ဗာ တာ အာပတ္တိယော ဧတေနေဝ ပဒေန သင်္ဂဟိတာ သိယုန္တိ? သင်္ဂဟိတာ ဧဝ။ န ဟေတ္ထ သံသယော ကာတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘အညသ္မိံ ပန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ ဣဒံ လက္ခဏံ – ယော အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အာပတ္တိံ ‘ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ အာပတ္တိ ဝုဋ္ဌာတိ။ ယော ပဋိစ္ဆန္နံ ‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ‘စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ကရောန္တဿပိ ဝုဋ္ဌာတိ၊ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ‘အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘သမ္ဗဟုလာ’တိ ကရောန္တဿပိ ဝုဋ္ဌာတိ ဧကံ ဝိနာ သမ္ဗဟုလာနံ အဘာဝတော။ သမ္ဗဟုလာ ပန အာပဇ္ဇိတွာ ‘ဧကံ အာပဇ္ဇိ’န္တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧတေဟိ ပဒေဟိ သဗ္ဗာသံ ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ၊ ဧကံ ကာယသံသဂ္ဂံ၊ ဧကံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစံ၊ ဧကံ အတ္တကာမံ၊ ဧကံ သဉ္စရိတ္တံ၊ ဧကံ ကုဋိကာရံ၊ ဧကံ ဝိဟာရကာရံ၊ ဧကံ ဒုဋ္ဌဒေါသံ၊ ဧကံ အညဘာဂိယံ၊ ဧကံ သင်္ဃဘေဒံ၊ ဧကံ ဘေဒါနုဝတ္တကံ၊ ဧကံ ဒုဗ္ဗစံ၊ ဧကံ ကုလဒူသက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု မိဿကသမောဓာနပရိဝါသာရဟော’’တိ ဉတွာ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) အာဂတနယေန ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာဟ – အဂ္ဃသမောဓာနမိဿကသမောဓာနာနံ ကော ဝိသေသော၊ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသော အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အာပတ္တိယော စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယံ အာပတ္တိယံ သမောဓာနေတွာ တဿာ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ အဂ္ဃဝသေန ဒီယတိ၊ မိဿကသမောဓာနပရိဝါသော နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော သမောဓာနေတွာ တာသံ မိဿကဝသေန ဒီယတိ၊ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အထ ဝါ အဂ္ဃသမောဓာနော သဘာဂဝတ္ထူနံ အာပတ္တီနံ သမောဓာနဝသေန ဟောတိ၊ ဣတရော ဝိသဘာဂဝတ္ထူနန္တိ အာစရိယာ။ တေနေဝါဟ အာစရိယဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရော (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၁၀၂) ‘‘အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော’’တိ။

အထ သိယာ ‘‘ဧဝံ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော စ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော စ နာနာဝတ္ထုကာယော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တဿ ကော ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော အဂ္ဃသမောဓာနော ဝါ မိဿကသမောဓာနော ဝါ၊ အထ တဒုဘယာ ဝါ’’တိ။ ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ အဂ္ဃသမောဓာနံ ဒဒေယျ၊ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌိတော ဘဝေယျ၊ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ နော ဝိသဘာဂဝတ္ထုကာဟိ။ ယဒိ စ မိဿကသမောဓာနံ ဒဒေယျ၊ သမာနကာလပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ ဝိသဘာဂဝတ္ထူဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌိတော ဘဝေယျ၊ နော အသမာနကအာလပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိ စ၊ အထ တဒုဘယမ္ပိ ဒဒေယျ၊ ‘‘ဧကသ္မိံ ကမ္မေ ဒွေ ပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဣဒဉှိ သဗ္ဗမ္ပိ ပရိဝါသာဒိကံ ဝိနယကမ္မံ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ ဂေါတ္တဝသေန ဝါ နာမဝသေန ဝါ အာပတ္တိဝသေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

တတ္ထ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ။ တတ္ထ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ကာယသံသဂ္ဂ’’န္တိအာဒိဝစနေနာပိ ‘‘နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိ ဝစနေနပိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝစနေနပိ ‘‘အာပတ္တိယော’’တိ ဝစနေနပိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ ဂဟိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အဂ္ဃသမောဓာနဝသေန ပရိဝါသေ ဒိန္နေ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိဝစနေနေဝ ဝတ္ထုဿ စ ဂေါတ္တဿ စ နာမဿ စ အာပတ္တိယာ စ ဂဟိတတ္တာ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိ စ ဝိသဘာဂဝတ္ထုကာဟိ စ သဗ္ဗာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ ‘‘ဧတ္ထ စ ‘သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ နာနာဝတ္ထုကာယော’တိပိ ‘သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’န္တိပိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဝတ္ထုဝသေနပိ ဂေါတ္တဝသေနပိ နာမဝသေနပိ အာပတ္တိဝသေနပိ ယောဇေတွာ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ အယံ မိဿကသမောဓာနော’’တိ၊ ဣမသ္မိဉ္စ ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅) တထေဝ ဝတွာ ‘‘တသ္မာ န ဣဓ ဝိသုံ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ ဒဿယိဿာမ၊ ပုဗ္ဗေ သဗ္ဗာပတ္တိသာဓာရဏံ ကတွာ ယောဇေတွာ ဒဿိတာယ ဧဝ ကမ္မဝါစာယ နာနာဝတ္ထုကာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနသမ္ဘဝတော သာယေဝေတ္ထ ကမ္မဝါစာ အလ’’န္တိ။

ယဒိ ဧဝံ အာစရိယဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရေန ဒွိန္နံ ဝိသေသော န ဝတ္တဗ္ဗော၊ အထ ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ? တီသု သမောဓာနပရိဝါသေသု ဩဓာနသမောဓာနော မူလာယပဋိကဿနာယ ဩဓူနိတကာလေယေဝ ဒါတဗ္ဗော၊ အဂ္ဃသမောဓာနမိဿကသမောဓာနပရိဝါသာ ပန ဝိသုံယေဝ ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧဝံ ဒိန္နေ ဧတေသံ ကော ဝိသေသော’’တိ စိန္တာယံ ဝိသေသသမ္ဘဝမတ္တဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပရိဝါသာဒိကမ္မဿ လက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝတ္ထုဝသေန ဝါ’’တိအာဒိမာဟ၊ တသ္မာ လက္ခဏဝသေနေဝ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန သာရတ္ထဒီပနိနာမိကာယံ ဝိနယဋီကာယဉ္စ ဝိမတိဝိနောဒနိနာမိကာယံ ဝိနယဋီကာယဉ္စ န ကောစိ ဝိသေသော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဒိ ဧဝံ မိဿကသမောဓာနကမ္မဝါစာယပိ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝေယျ။ တတ္ထပိ ဟိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိပိ ‘‘ဧကာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ…ပေ… ဧကာ ကုလဒူသကာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သတိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိပိ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော’’တိပိ ဝတ္ထုဂေါတ္တနာမာပတ္တီဟိ ကိတ္တနသမ္ဘဝတော စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝေယျာတိ? န ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္ထာဒိကိတ္တနဉှိ သဗ္ဗာပတ္တီနံ ဂဏှနတ္ထံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂဏှန္တေပိ ပဋိစ္ဆန္နကာလဿ အကထိတတ္တာ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ န ပညာယတိ၊ တသ္မိံ အပညာယမာနေ တေန ပမာဏေန ပရိဝါသော န ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသတိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ န သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ မိဿကသမောဓာနကမ္မဝါစာယ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ န သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

မာနတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ

မာနတ္တကထာယမ္ပိ မာနတ္တံ နာမ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ ပက္ခမာနတ္တံ သမောဓာနမာနတ္တန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ တံ ဒိဝသမေဝ အာရောစေတိ၊ ဧကရတ္တိမတ္တမ္ပိ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ ပရိဝါသံ အဒတွာဝ ဒိန္နံ မာနတ္တံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ နာမ။ ယော အာပဇ္ဇိတွာ ဒသဟိ အာကာရေဟိ ဝိနာ တံ ဒိဝသံ နာရောစေတိ၊ ဧကရတ္တာဒိဝသေန ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တတ္ထ ယထာပဋိစ္ဆန္နဒိဝသံ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ ဒိန္နံ မာနတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ နာမ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆန္နာယ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ပက္ခမတ္တမေဝ ဒိန္နံ မာနတ္တံ ပက္ခမာနတ္တံ နာမ။ ဘိက္ခု ပန ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသိတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တကာလေယေဝ ပုန အာပဇ္ဇိတွာ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ အဒိဝသေ ကတွာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒိတတ္တာ သမောဓာနပရိဝါသံ အဒတွာ ဒိန္နံ မာနတ္တံ သမောဓာနမာနတ္တံ နာမ။ မာနတ္တာရဟကာလေပိ မာနတ္တစရဏကာလေပိ အဗ္ဘာနာရဟကာလေပိ ဧသေဝ နယော။ တေသု တီဏိ မာနတ္တာနိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန သုဝိညေယျတ္တာ န ဝုတ္တာနိ။ ပက္ခမာနတ္တံ ပစ္ဆာ အာဂမိဿတိ။

ယာနိ ပန ပရိဝါသမာနတ္တာနိ အနဝဋ္ဌိတတ္တာ ပုထုဇ္ဇနဿ ဂိဟိအာဒိဝသေန ပရိဝတ္တနေ သတိ ပုန ဒါတဗ္ဗာဒါတဗ္ဗဘာဝေ သင်္ကိတဗ္ဗာနိ၊ တာနိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ အနေကေဟိ ပကာရေဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာနိ။ တေသု ဘိက္ခူနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထာယ ဧကဒေသံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ကောစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဗ္ဘမတီတိ ဝိရူပေါ ဟုတွာ ဘမတိ၊ ဟီနာယာဝတ္တတိ ဂိဟီ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သာမဏေရော ဟောတီတိ ဥပသမ္ပန္နဘာဝံ ဇဟိတွာ သာမဏေရဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ပါရာဇိကပ္ပတ္တဘာဝေန ဝါ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေထာ’’တိအာဒိနာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ဝါ ဂိဟီ ဟောတိ ။ တေသု ပဌမေန ပုန ဥပသမ္ပဒါယ အဘဗ္ဗတ္တာ ပုန ပရိဝါသော န ရုဟတိယေဝ၊ ဒုတိယေန ပန ပုန ဥပသမ္ပဒါယ ဘဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရော ပန ပါရာဇိကပ္ပတ္တဘာဝေန သာမဏေရော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? သရဏဂမနာဒီနံ ဝိနဿနတော။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၀၈) ‘‘ဥပသမ္ပန္နာနမ္ပိ ပါရာဇိကသမအာပတ္တိယာ သရဏဂမနာဒိသာမဏေရဘာဝဿပိ ဝိနဿနတော သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သင်္ဃလာဘမ္ပိ တေန လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဂိဟီ ပန ဟုတွာ ပုန သာမဏေရဘာဝမတ္တံ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဟောတိ။ ‘‘သာမဏေရောတိ မံ ဓာရေထာ’’တိအာဒိနာ ပန သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ ကတေ သိယာ သာမဏေရဘာဝေါ၊ တတောပိ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမတာယ သတိ သိယာ ဥပသမ္ပန္နဘာဝေါ။ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေထာ’’တိအာဒိနာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ကတွာ ဂိဟိဘာဝံ ဥပဂတေပိ ပုန သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ သာမဏေရော ဟောတိ။ တတော ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုံ လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တော။ တေသံ ဘိက္ခုဘာဝေ ပရိဝါသေ အနိဋ္ဌိတေပိ ဂိဟိသာမဏေရဘာဝံ ပတ္တတ္တာ ပရိဝါသော န ရုဟတိ ဥပသမ္ပန္နာနမေဝ ပရိဝါသဿ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သန္တေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တဿ ကိံ ပရိဝါသော ပုန ဒါတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – သော ဝိဗ္ဘန္တကော သော ဝါ သာမဏေရော ပုန ဥပသမ္ပန္နဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ပုရိမံ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုဘူတကာလေ ဒိန္နံ ပရိဝါသဒါနံ ဧဝ ဣဒါနိ ပရိဝါသဒါနံ ဟောတိ။ ယော ပရိဝါသော ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုဘူတကာလေ ဒိန္နော၊ သော ပရိဝါသော သုဒိန္နော၊ ဒုဒိန္နော န ဟောတိ။ ယော ယတ္တကော ကာလော ပရိဝုတ္ထော၊ သော တတ္တကော ကာလော သုပရိဝုတ္ထောယေဝ ဟောတိ၊ န ဒုပရိဝုတ္ထော၊ တသ္မာ အဝသေသော ကာလော ပရိဝသိတဗ္ဗောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုကာလေ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ ဒသဒိဝသမတ္တံ ပရိဝသိတွာ အနိဋ္ဌိတေယေဝ ပရိဝါသေ ဝိဗ္ဘမိတွာ သာမဏေရော ဝါ ဟုတွာ ပုန ဥပသမ္ပန္နေန အဝသေသပဉ္စဒိဝသေ ပရိဝသိတွာ ပရိဝါသော နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ။ မာနတ္တာရဟာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥမ္မတ္တကာဒီသုပိ တသ္မိံ ကာလေ အဇာနန္တတ္တာ ‘‘ပရိဝါသော န ရုဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ဥက္ခိတ္တကာနံ ကမ္မနာနာသံဝါသကတ္တာ တေဟိ သဟသံဝါသောယေဝ နတ္ထီတိ ဥက္ခိတ္တကာနံ ပရိဝါသော န ရုဟတီတိ ဝုတ္တံ။

သစေ ပုန ဩသာရီယတီတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန သမာနသံဝါသကဘာဝံ ပဝေသီယတိ။ ‘‘သစေ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတီ’’တိအာဒီသု အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော သုဝိညေယျော ဟောတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ပက္ခမာနတ္တံ ပစ္ဆာ အာဂမိဿတီ’’တိ၊ တတြေဝံ ဇာနိတဗ္ဗံ – ပက္ခမာနတ္တန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ဒါတဗ္ဗမာနတ္တံ။ တံ ပန ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အာပတ္တိယာ အဍ္ဎမာသမတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဥဘတောသင်္ဃေ ပက္ခမာနတ္တံ စရိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၄၉၊ စူဠဝ။ ၄၀၃၊ အ။ နိ။ ၈။၅၁)။ တံ ပန ဘိက္ခုနီဟိ အတ္တနော သီမံ သောဓေတွာ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဝိဟာရသီမံ သောဓေတုံ အသက္ကောန္တီဟိ ခဏ္ဍသီမာယ ဝါ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတုဝဂ္ဂဂဏံ သန္နိပါတာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကာ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ဧကိဿာ ဝသေန၊ သစေ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဝါ ဧကဝတ္ထုကာ ဝါ နာနာဝတ္ထုကာ ဝါ၊ တာသံ တာသံ ဝသေန ဝတ္ထုဂေါတ္တနာမအာပတ္တီသု ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ တံ အာဒါယ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

တတြိဒံ ဧကာပတ္တိဝသေန မုခမတ္တနိဒဿနံ – တာယ အာပန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခုနီနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အဟံ ၊ အယျေ၊ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဂါမန္တရံ၊ သာဟံ၊ အယျ၊ဧ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ။ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ ပဋိဗလာယ သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော ‘‘သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ ဂါမန္တရံ၊ သာ သင်္ဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစတိ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ဒဒေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော…ပေ… ဒုတိယမ္ပိ။ တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော…ပေ… ဘာသေယျ။ ဒိန္နံ သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ဘိက္ခုမာနတ္တကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ဃဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိတ္တဝတ္တံ ဝသိတုကာမာယ တထေဝ သင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ဝါ ပက္ကန္တာသု ဘိက္ခုနီသု ဧကဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဒုတိယိကာယ ဝါ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အညိဿာ ပန အာဂန္တုကာယ သန္တိကေ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။

ပုန သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေန္တိယာ ပန ဘိက္ခုနီနံယေဝ သန္တိကေ ဝသိတုံ န လဗ္ဘတိ ။ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃေ ပက္ခမာနတ္တံ စရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အဿာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဟိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သင်္ဂါဟကပက္ခေ ဌိတော ဧကော မဟာထေရော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဝါ ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ဝိနယကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမတ္ထိ၊ တတြ နော အယျာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပေသေထာ’’တိ။ သင်္ဂဟံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ‘‘ပေသေဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ စတူဟိ ပကတတ္တဘိက္ခုနီဟိ မာနတ္တစာရိနိံ ဘိက္ခုနိံ ဂဟေတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ နိက္ခိပိတွာ ဂါမူပစာရတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗဝတိအာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိဟာရူပစာရတောပိ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ အတိက္ကမိတဗ္ဗာ။ စတူဟိ ပကတတ္တဘိက္ခူဟိပိ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဂန္တွာ ပန ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ န ဧကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ပဋိက္ကမိတွာ အဝိဒူရေ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ပန ‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ဗျတ္တံ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဥပါသိကာယော ဘိက္ခူဟိပိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဥပါသကေ အတ္တရက္ခဏတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံယေဝ စ ‘‘ဘိက္ခုနုပဿယဿ စ ဝိဟာရဿ စ ဥပစာရံ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဂါမဿာ’’တိ န ဝုတ္တံ။

ဧဝံ နိသိန္နေသု ပန ဘိက္ခုနီသု စ ဘိက္ခူသု စ တာယ ဘိက္ခုနိယာ ‘‘မာနတ္တံ သမာဒိယာမိ၊ ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ တာဝ ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘အဟံ၊ အယျေ၊ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဂါမန္တရံ၊ သာဟံ သင်္ဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစိံ၊ တဿာ မေ သင်္ဃော ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ အဒါသိ၊ သာဟံ မာနတ္တံ စရာမိ၊ ဝေဒိယာမဟံ အယျေ၊ ဝေဒိယတီတိ မံ သင်္ဃော ဓာရေတူ’’တိ။

တတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘အဟံ၊ အယျာ၊ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ…ပေ… ဝေဒိယာမဟံ အယျာ၊ ဝေဒိယတီတိ မံ သင်္ဃော ဓာရေတူ’’တိ။ ဣဓာပိ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာရောစေတွာ စ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿေဝ သန္တိကေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ အာရောစိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သာသင်္ကာ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနိယော တတ္ထေဝ ဌာနံ ပစ္စာသီသန္တိ၊ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ တံ ဌာနံ ဧတိ၊ ပဿန္တိယာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ နော စေ အာရောစေတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ ။ သစေ အဇာနန္တိယာ ဧဝ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋံ။ သစေ ဘိက္ခုနိယော ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝတ္တကရဏတ္ထံ ပဂေဝ ဂန္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏဩဟီယနဂါမန္တရာပတ္တိရက္ခဏတ္ထံ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တာယ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ တဿာ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဧတေနုပါယေန အခဏ္ဍာ ပဉ္စဒသ ရတ္တိယော မာနတ္တံ စရိတဗ္ဗံ။

အနိက္ခိတ္တဝတ္တာယ ပန ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ‘‘အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ ယတ္တကာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ တံ ဂါမံ ဘိက္ခူ ဝါ ဘိက္ခုနိယော ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အနာရောစေန္တိယာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ။ သစေပိ ရတ္တိံ ကောစိ ဘိက္ခု တံ ဂါမူပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝ၊ အဇာနနပစ္စယာ ပန ဝတ္တဘေဒတော မုစ္စတိ။ ကုရုန္ဒီအာဒီသု ပန ‘‘အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခူနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါရိဝါသိကဝတ္တာဒီနံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ယုတ္တတရံ ဒိဿတိ။ ဥပေါသထေ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ပဝါရဏာယ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ စတုန္နံ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ဘိက္ခူနံ တသ္မိံ ဂါမေ ဘိက္ခာစာရော သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထေဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ နော စေ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ အညတြ စရိတွာပိ တတြ အာဂန္တွာ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဗဟိဂါမေ ဝါ သင်္ကေတဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ အမှေ ပဿိဿတီ’’တိ။ တာယ သင်္ကေတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ သင်္ကေတဋ္ဌာနေ အဒိသွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ သဗ္ဗေသံ သက္ကာ န ဟောတိ အာရောစေတုံ၊ ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဌတွာ ဘိက္ခုနိယော ပေသေတဗ္ဗာ၊ တာဟိ အာနီတာနံ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော ဒူရော ဟောတိ သာသင်္ကော၊ ဥပါသကေ စ ဥပါသိကာယော စ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အယံ ဧကာ ဝသတိ၊ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာဿာ ဧကာ ပကတတ္တာ ဘိက္ခုနီ သမ္မန္နိတွာ ဒါတဗ္ဗာ ဧကစ္ဆန္နေ ဝသနတ္ထာယ။

ဧဝံ အခဏ္ဍံ မာနတ္တံ စရိတွာ ဝီသတိဂဏေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ ဝုတ္တနယေနေဝ အဗ္ဘာနံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘သစေ မာနတ္တံ စရမာနာ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ တဿာ အာပတ္တိယာ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပက္ခမာနတ္တံ နာမ။ ဣဒံ ပန ပက္ခမာနတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ပါဠိမုတ္တဝိနယဝိနိစ္ဆယဘာဝေန အာဂတမ္ပိ ဣမသ္မိံ ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ အာစရိယေန အနုဒ္ဓဋံ။ အယံ ပနာစရိယဿ အဓိပ္ပာယော သိယာ – ဣဒံ ပက္ခမာနတ္တံ ဘိက္ခုနိယောယေဝ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝိသုံ ပညတ္တံ၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏံ၊ ဣမသ္မိဉ္စ ကာလေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဂန္ထဿ လဟုဘာဝတ္ထံ ဣဒမ္ပိ အညမ္ပိ ဤဒိသံ အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗန္တိ။ အမှေဟိ ပန ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော ဘိက္ခုနီဟိ သမာဒါတဗ္ဗဝတ္တံ ဇာနိဿတိ။ ‘ဒုဗ္ဗလဇာတိကာ ဟိ ဘီရုကဇာတိကာ ဘိက္ခုနိယော ဘဂဝတော အာဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တိယော ဧဝရူပံ ဒုက္ကရံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ ဝတ္တံ သမာဒယိံသု၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’န္တိ မနသိ ကရောန္တာ ဘဂဝတော အာဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တာ ပရိဝါသာဒိဝတ္တံ သမာဒိယိဿန္တီ’’တိ မန္တွာ အာစရိယေန အနုဒ္ဓဋမ္ပိ ဣမသ္မိံ ဝိနယာလင်္ကာရပ္ပကရဏေ ဥဒ္ဓဋံ၊ တသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ သဉ္ဇာတသဒ္ဓါပေမဂါရဝါဒိယုတ္တေဟိ သတ္ထုသာသနကရေဟိ ဘိက္ခူဟိ သမ္မာ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဣတော ပရာနိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

မာနတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၈။ ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာယံ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကန္တိ အတ္တနာ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ။ ပါရိဝါသိကဿ ဟိ အတ္တနာ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ ဌပေတွာ အညေ မူလာယပဋိကဿနာရဟ မာနတ္တာရဟ မာနတ္တစာရိက အဗ္ဘာနာရဟာပိ ပကတတ္တဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပီ’’တိ။ အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ တေ ဟိ ပါရိဝါသိကာနံ၊ ပါရိဝါသိကာ စ တေသံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ။ အဓောတပါဒဋ္ဌပနကန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝန္တိ၊ တာဒိသံ ဒါရုဖလကခဏ္ဍာဒိံ။ ပါဒဃံသနန္တိ သက္ခရကထလာဒိံ။ ပါဒေ ဃံသန္တိ ဧတေနာတိ ပါဒဃံသနံ၊ သက္ခရကထလာဒိ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပါဒဃံသနိယော သက္ခရံ ကထလံ သမုဒ္ဒဖေဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉)။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ သာဒိယန္တဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိယန္တဿ။ ဝတ္တံ ကရောန္တီတိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိပိ အဘိဝါဒနာဒိံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ အနာပုစ္ဆာပိ ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယော ယော ဝုဍ္ဎောတိ ပါရိဝါသိကေသု ဘိက္ခူသု ယော ယော ဝုဍ္ဎော။ နဝကတရဿ သာဒိတုန္တိ ပါရိဝါသိကနဝကတရဿ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိတုံ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ကရိယမာနေ’’တိ ဣဒံ ပဝါရဏဒိဝသေသု သင်္ဃေ ပဝါရေန္တေ အနုပဂတဆိန္နဝဿာဒီဟိ ကရိယမာနံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝါတိ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေယေဝ။ အတ္တနော ပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ န ပန သဗ္ဗေသု ပဝါရိတေသူတိ အတ္ထော။

ဩဏောဇနံ နာမ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ တံ ပန ပါရိဝါသိကေန ပါပိတဿ အတ္တနာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဿေဝ ပုနဒိဝသာဒိအတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ။ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ န လဘတီတိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန န ဂဏှာတိ န ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ယဒိ ပုရိမဒိဝသေ အတ္တနော န ဂဏှာတိ၊ ဂဟေတွာ စ န ဝိဿဇ္ဇေတိ။

စတုဿာလဘတ္တန္တိ ဘောဇနသာလာယ ပဋိပါဋိယာ ဒီယမာနံ ဘတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာတိ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန၊ ပဋိဂ္ဂဟဏရုဟနဋ္ဌာနေတိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာပေဠဘတ္တေပီတိ မဟန္တေသု ဘတ္တပစ္ဆိအာဒိဘာဇနေသု ဌပေတွာ ဒီယမာနဘတ္တေသုပိ။ ဣတော ပရမ္ပိ ပါရိဝါသိကဝတ္တံ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၇၅) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ အတ္ထော သုဝိညေယျော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုဗ္ဗိညေယျဋ္ဌာနေယေဝ ကထယိဿာမ။

‘‘န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗိဓံ သာမဏေရံ ဒဿေတုံ ‘‘အညော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘န ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧတ္ထ လဒ္ဓသမ္မုတိကေန အာဏတ္တောပိ ဂရုဓမ္မေဟိ အညေဟိ ဝါ ဩဝဒိတုံ န လဘတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဗလဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘာရော ကာတဗ္ဗော’’တိ။ အာဂတာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဝစနီယန္တိ သဒေါသံ။ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ပဓာနဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကိံ တန္တိ အာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေနာ’’တိအာဒိ။

ရဇေဟိ ဟတာ ဥပဟတာ ဘူမိ ဧတိဿာတိ ရဇောဟတဘူမိ၊ ရဇောကိဏ္ဏဘူမီတိ အတ္ထော။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကလာဘံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကပဿေ ဌတွာတိ ပါဠိံ ဝိဟာယ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆတော ဌတွာ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ သေယျပရိယန္တဘာဂိတာယ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ န လဘတိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ‘‘အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဗဟိ ဒိသွာ အာရောစိတဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟာရံ အာဂတေန ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အညဝိဟာရံ ဂတေနပိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကဿ စ ဥက္ခိတ္တကဿ စ အဝိသေသေန။

ဩဗဒ္ဓန္တိ ပလိဗုဒ္ဓံ။ သဟဝါသောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဆန္နေ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ သယနမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ န သေသဣရိယာပထကပ္ပနံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ပါပိဋ္ဌတရာတိပါရာဇိကာပတ္တီတိ ဥက္ကံသဝသေန ဝုတ္တံ။ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော ပန သုက္ကဝိဿဋ္ဌာဒိကာ လောကဝဇ္ဇာဝ။ တတ္ထပိ သင်္ဃဘေဒါဒိကာ ပါပိဋ္ဌတရာ ဧဝ။ ကမ္မန္တိ ပါရိဝါသိကကမ္မဝါစာတိ ဧတေန ‘‘ကမ္မဘူတာ ဝါစာ ကမ္မဝါစာ’’တိ ကမ္မဝါစာသဒ္ဒဿ အတ္ထောပိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဝစနီယန္တိ ဧတ္ထ သ-သဒ္ဒေါ ‘‘သန္တိ’’အတ္ထံ ဝဒတိ၊ အတ္တနော ဝစနေန အတ္တနော ပဝတ္တနကမ္မန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ‘‘မာ ပက္ကမာဟီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဟိ ဝိနယဓရာနံ သမ္မုခီဘာဝ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ အတ္တနော အာဏာယ ပဝတ္တနကကမ္မံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ကေနစိ သဝစနီယေ ကတေ အနာဒရေန အတိက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ သင်္ဃဿ အာဏာ အတိက္ကန္တာ နာမ ဟောတိ။ ရဇောဟတဘူမီတိ ပဏ္ဏသာလာဝိသေသနံ။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ ဝဿဂ္ဂေန န လဘတိ။ အပဏ္ဏကပဋိပဒါတိ အဝိရဒ္ဓပဋိပဒါ။ သစေ ဝါယမန္တောပီတိ ဧတ္ထ အဝိသယဘာဝံ ဉတွာ အဝါယမန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကုက္ခိတ္တကာနံ သာမညေန။ ပဉ္စဝဏ္ဏဆဒနဗန္ဓနဋ္ဌာနေသူတိ ပဉ္စပ္ပကာရဆဒနေဟိ ဆန္နဋ္ဌာနေသု။ ဩဗဒ္ဓန္တိ ဥဋ္ဌာနာဒိဗျာပါရပဋိဗဒ္ဓံ၊ ပီဠိတန္တိ အတ္ထော။ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော။ တေန တဋ္ဋိကာစမ္မခဏ္ဍာဒီသု ဒီဃာသနေသုပိ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋန္တိ ဝုဍ္ဎတရဿ ဇာနန္တဿပိ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတွာတိ ဣဒမ္ပိ ပရိဝါသာဒိမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သေသကမ္မာနိ။

‘‘သေနာသနံ န လဘတိ သေယျပရိယန္တဘာဂိတာယ။ ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဒါတုမ္ပိ န လဘတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘တဒဟုပသမ္ပန္နေပိ ပကတတ္တေ’တိ ဝစနတော အနုပသမ္ပန္နေဟိ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမဝဿာတိ ဧတေန အပစ္ဆာ အပုရိမံ နိပဇ္ဇနေ ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္တဘေဒါပတ္တိဘာဝံ ဒီပေတိ။ အတ္တနော အတ္တနော နဝကတရန္တိ ပါရိဝါသိကာဒိနဝကတရံ။ ပဌမံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ပုန ဧကဿပိ သန္တိကေ သမာဒိယိတုံ နိက္ခိပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ မာနတ္တေ ပန နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသတ္တာ န ဂဟေတုန္တိ ဧကေ။ ပဌမံ အာဒိန္နဝတ္တံ ဧကဿ သန္တိကေ ယထာ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ သမာဒိယိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၇၆) ဝုတ္တန္တိ။

ဣဒံ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တံ ‘‘စတုနဝုတိပါရိဝါသိကဝတ္တ’’န္တိ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၇၅) အာဂတံ၊ သမန္တပါသာဒိကာယမ္ပိ ဧတ္တကာယ ပါဠိယာ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅-၈၄) ဝဏ္ဏနံ ဝတွာ ‘‘ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ’’တိ အာဟ။ ဣမသ္မိံ ဝိနယသင်္ဂဟပကရဏေ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈) ပန ‘‘န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘ပါရိဝါသိကစတုတ္ထော စေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီနိ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီနိ ပဌမံ ပညတ္တပဒါနိ ဂဟေတွာ တေသံ ပဒါနံ သံဝဏ္ဏနံ ကတွာ ‘‘ဣဒံ ပါရိဝါသိကဝတ္တ’’န္တိ အညထာ အနုက္ကမော ဝုတ္တော၊ သော ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ န သမေတိ။ အာစရိယဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော သိယာ – ‘‘ပါရိဝါသိကစတုတ္ထော စေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီနိ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူနံ သမာဒိယိတဗ္ဗာနိ န ဟောန္တိ ၊ အထ ခေါ ကမ္မကာရကာနံ ဘိက္ခူနံ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗကမ္မဒဿနမေတံ၊ တသ္မာ ပါရိဝါသိကဝတ္တေ န ပဝေသေတဗ္ဗံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီနိ ပန ပါရိဝါသိကဘိက္ခူနံ သမ္မာဝတ္တိတဗ္ဗဝတ္တာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဣမာနိယေဝ ပါရိဝါသိကဝတ္တေ ပဝေသေတဗ္ဗာနီတိ။ အမှေဟိ ပန ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာသု အာဂတာနုက္ကမေန ပဌမံ ပညတ္တဝတ္တာနံ အတ္ထံ ပဌမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ ပညတ္တပဒါနံ အတ္ထော ပစ္ဆာ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ဒွတ္တိံသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။