📜

၃၄။ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာ

ဧဝံ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယကထံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထံ ကထေတုံ ‘‘ဣဒါနိ ပကိဏ္ဏကကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပကာရေန ကိဏ္ဏာတိ ပကိဏ္ဏာ၊ ဒိဝါသေယျာတိ ကထာ ဝိယ ဝိသုံ ဝိသုံ အပ္ပဝတ္တိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ပရိစ္ဆေဒေ ကရဏဝသေန ပဝတ္တာ ဂဏဘောဇနကထာဒယော။ ပကိဏ္ဏကာ သကတ္ထေ က-ပစ္စယဝသေန။

တတြာယံ ပကိဏ္ဏကမာတိကာ –

ဂဏဘောဇနကထာ စ၊ ပရမ္ပရာ စ ဘောဇနာ၊

အနာပုစ္ဆာ ပံသုကူလံ၊ တတော အစ္ဆိန္နစီဝရံ။

ပဋိဘာနစိတ္တံ ဝိပ္ပ-ကတဘောဇနမေဝ စ၊

ဥဒ္ဒိသန္တုဒ္ဒိသာပေန္တာ၊ တိဝဿန္တရိကာ တထာ။

ဒီဃာသနံ ဂိလာနုပ-ဋ္ဌာနံ မရဏဝဏ္ဏကံ၊

အတ္တပါတနမပ္ပစ္စ-ဝေက္ခိတွာ နိသိန္နံ တထာ။

ဒဝါယ သိလာဝိဇ္ဈနံ၊ ဒါယာဠိမ္ပနကံ တထာ၊

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလာဘတံ၊ ဂေါပကဒါနမေဝ စ။

ဓမ္မိကာယာစနာ စေဝ၊ ဥစ္စာရာဒီန ဆဍ္ဍနံ၊

နှာနေ ရုက္ခဃံသနာနိ၊ ဝလိကာဒီန ဓာရဏံ။

ဒီဃကေသာ အာဒါသာဒိ၊ နစ္စာဒျင်္ဂစ္ဆေဒါဒိ စ၊

ပတ္တော သဗ္ဗပံသုကူလံ၊ ပရိဿဝန နဂ္ဂိယံ။

ဂန္ဓပုပ္ဖံ အာသိတ္တကံ၊ မဠောရိကေကဘာဇနံ၊

စေလပတိ ပါဒဃံသီ၊ ဗီဇနီ ဆတ္တမေဝ စ။

နခါလောမာ ကာယဗန္ဓာ၊ နိဝါသနပါရုပနာ၊

ကာဇ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စေဝ၊ ရုက္ခာရောဟနကမ္ပိ စ။

ဆန္ဒာရောပါ လောကာယတာ၊ ခိပိတံ လသုဏံ တထာ၊

န အက္ကမိတဗ္ဗာဒီနိ၊ အဝန္ဒိယာ စ ဝန္ဒိယာ။

ဝန္ဒနာကာရကထာ စ၊ အာသန္ဒာဒိကထာပိ စ၊

ဥစ္စာသနမဟာသနံ၊ ပါသာဒပရိဘောဂကံ။

ဥပါဟနံ ယာနဉ္စေဝ၊ စီဝရံ ဆိန္နစီဝရံ၊

အကပ္ပိယစီဝရဉ္စ၊ စီဝရဿ ဝိစာရဏာ။

ဒဏ္ဍကထိနကဉ္စေဝ၊ ဂဟပတိစီဝရံ တထာ၊

ဆစီဝရံ ရဇနာဒိ၊ အတိရေကဉ္စ စီဝရံ။

အဋ္ဌဝရံ နိသီဒနံ၊ အဓမ္မကမ္မမေဝ စ၊

ဩကာသော သဒ္ဓါဒေယျော စ၊ သန္တရုတ္တရကောပိ စ။

စီဝရနိက္ခေပေါ စေဝ၊ သတ္ထဝတ္ထိကမ္မံ တထာ၊

နဟာပိတော ဒသဘာဂေါ၊ ပါထေယျံ ပဒေသောပိ စ။

သံသဋ္ဌံ ပဉ္စဘေသဇ္ဇံ၊ ဒုတိယံ ဝသာ မူလကံ၊

ပိဋ္ဌံ ကသာဝ ပဏ္ဏဉ္စ၊ ဖလဉ္စ ဇတု လောဏကံ။

စုဏ္ဏံ အမနုဿာဗာဓံ၊ အဉ္ဇနံ နတ္ထုမေဝ စ၊

ဓူမနေတ္တံ တေလပါကံ၊ သေဒံ လောဟိတမောစနံ။

ပါဒဗ္ဘဉ္ဇံ ဂဏ္ဍာဗာဓော၊ ဝိသဉ္စ ဃရဒိန္နကော၊

ဒုဋ္ဌဂဟဏိကော ပဏ္ဍု-ရောဂေါ ဆဝိဒေါသောပိ စ။

အဘိသန္နဒေါသကာယော၊ လောဏသုဝီရကော တထာ၊

အန္တောဝုတ္ထာဒိကထာ စ၊ ဥဂ္ဂဟိတပဋိဂ္ဂဟော။

တတော နိဟတကထာ စ၊ ပုရေဘတ္တပဋိဂ္ဂဟော၊

ဝနဋ္ဌံ ပေါက္ခရဋ္ဌဉ္စ၊ တထာ အကတကပ္ပတံ။

ယာဂုကထာ ဂုဠကထာ၊ မဟာပဒေသမေဝ စ၊

အာနိသံသကထာ စေတိ၊ ပကိဏ္ဏကမှိ အာဂတာ။

ဂဏဘောဇနကထာ

၁။ တတ္ထ ဂဏိတဗ္ဗော သင်္ချာတဗ္ဗောတိ ဂဏော၊ ယော ကောစိ သမူဟော၊ ဣဓ ပန စတုဝဂ္ဂါဒိဂဏော အဓိပ္ပေတော။ ဘုဉ္ဇတေ ဘောဇနံ၊ ဗျဝဟရဏဘာဝသင်္ခါတာ ဘောဇနကိရိယာ၊ ဂဏဿ ဘောဇနံ ဂဏဘောဇနံ၊ တသ္မိံ။ ဂဏဘောဇနေ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဇနကဟေတုမှိ ဘုမ္မဝစနံ။ အညတြ သမယာတိ ဂိလာနာဒိသတ္တဝိဓံ သမယံ ဌပေတွာ။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝိညတ္တိံ ကတွာ ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိတော ဂဏဘောဇနံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ပါကဋန္တိ တံ အဝတွာ ‘‘ဂဏဘောဇနံ နာမ ယတ္ထ…ပေ… နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ နိမန္တနဝသေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ဂဏဘောဇနံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စိ ပန သိက္ခာပဒံ ဝတ္ထုအနုရူပမ္ပိ သိယာတိ ‘‘ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဏဘောဇနံ ဟောတီ’’တိ ကေသဉ္စိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဂဏဘောဇနံ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ပသဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ ဧတ္ထ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထံ အမုဉ္စိတွာ ဌိတာ ဧကတော ဂဏှန္တိ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ’တိ ဝါ ဝိညာပေယျု’’န္တိ ဝစနတော၊ ဟေဋ္ဌာ ‘‘တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တံ ဒေဟိ၊ တွံ ဒွိန္နန္တိ ဧဝံ ဝိညာပေတွာ’’တိ ဝစနတော စ အတ္တနော အတ္ထာယ အညေန ဝိညတ္တမ္ပိ သာဒိယန္တဿ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတီတိ ဧတ္ထ ဝိညတ္တိယာ သတိ ဂဏန္တဿ ဧကတော ဟုတွာ ဂဟဏေ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ၊ ဝိသုံ ဂဟဏေ ပဏီတဘောဇနသူပေါဒနဝိညတ္တီဟိ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘောဇနံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တေပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ အဒ္ဓါနဂမနဝတ္ထုသ္မိံ၊ နာဝါဘိရုဟနဝတ္ထုသ္မိဉ္စ ‘ဣဓေဝ၊ ဘန္တေ၊ ဘုဉ္ဇထာ’တိ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှိံသု၊ တသ္မာ ‘ဘုဉ္ဇထာ’တိ ဝုတ္တေပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိယေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာ နိမန္တေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ‘‘ဩဒနံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝါ ဘောဇနနာမံ ဂဟေတွာဝ ဝုတ္တေ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ န အညထာ။ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘန္တေ၊ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဩဒန’’န္တိ ဝါ ‘‘ဘတ္တ’’န္တိ ဝါ ဝတွာဝ တေ ဧဝံ နိမန္တေသုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂဏဝသေန ဝါ နိမန္တိတတ္တာ တေ ဘိက္ခူ အပကတညုတာယ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှိံသူတိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၁၇-၂၁၈) ပန ‘‘ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေနာတိ ဝုတ္တတ္တာ ‘ဘောဇနံ ဂဏှထာ’တိအာဒိသာမညနာမေနပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ အဒ္ဓါနဂမနာဒိဝတ္ထူသု ‘ဣဓေဝ ဘုဉ္ဇထာ’တိ ဝုတ္တဝစနဿ ကုက္ကုစ္စာယနံ၊ တမ္ပိ ဩဒနာဒိနာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကုရုန္ဒီဝစနေ ဝိစာရေတီတိ ပဉ္စခဏ္ဍာဒိဝသေန သံဝိဒဟတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ အနုဝါတံ ဆိန္ဒိတွာ ဟတ္ထေန၊ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဃဋ္ဋေတိ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ သုတ္တံ ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ ဒဏ္ဍကေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ အာဝဋ္ဋေတိ။ ‘‘အဘိနဝဿေဝ စီဝရဿ ကရဏံ ဣဓ စီဝရကမ္မံ နာမ၊ ပုရာဏစီဝရေ သူစိကမ္မံ စီဝရကမ္မံ နာမ န ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၁၇-၂၁၈) ပန ‘‘အာဂန္တုကပဋ္ဋန္တိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အနွာဓိံ အာရောပေတွာ ကရဏစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဌပေတီတိ ဧကံ အန္တံ စီဝရေ ဗန္ဓနဝသေန ဌပေတိ။ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗတီတိ တဿေဝ ဒုတိယအန္တံ ပရိဝတ္တိတွာ အာဟတံ သိဗ္ဗတိ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဗန္ဓတီတိ စီဝရေန လဂ္ဂံ ကရောန္တော ပုနပ္ပုနံ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေန ဗန္ဓတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ ပမာဏေန ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ဃဋ္ဋေတိ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ သုတ္တံ တိဂုဏာဒိဘာဝေန ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ အနေကဂုဏသုတ္တံ ဟတ္ထေန ဝါ စက္ကဒဏ္ဍေန ဝါ ဝဋ္ဋေတိ ဧကတ္တံ ကရောတိ။ ပရိဝတ္တနံ ကရောတီတိ ပရိဝတ္တနဒဏ္ဍယန္တကံ ကရောတိ။ ယသ္မိံ သုတ္တဂုဠံ ပဝေသေတွာ ဝေဠုနာဠိကာဒီသု ဌပေတွာ ပရိဗ္ဘမာပေတွာ သုတ္တကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာကဍ္ဎန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂၀၉-၂၁၈) န ‘‘အာဂန္တုကပဋ္ဋံ မောဃသုတ္တေန သိဗ္ဗိတွာ ဌပေန္တိ။ တတ္ထ အနုဝါတေ ယထာ ဧကတလံ ဟောတိ၊ တထာ ဟတ္ထေဟိ ဃဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ အာဝဋ္ဋေတိ။ ပရိဝတ္တနန္တိ သုတ္တံ ဂဏှန္တာနံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သုတ္တပရိဝတ္တနံ ကရောတိ၊ ပဋ္ဋံ သိဗ္ဗန္တာနံ သုခသိဗ္ဗနတ္ထံ ပဋ္ဋပရိဝတ္တနဉ္စ၊ နဝစီဝရကာရကော ဣဓာဓိပ္ပေတော၊ န ဣတရော’’တိ ဝုတ္တံ။

အနိမန္တိတစတုတ္ထန္တိ အနိမန္တိတော စတုတ္ထော ယဿ ဘိက္ခုစတုက္ကဿ၊ တံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ စတုက္ကာန’’န္တိ၊ ‘‘စတုတ္ထေ အာဂတေ န ယာပေန္တီတိ ဝစနတော သစေ အညော ကောစိ အာဂစ္ဆန္တော နတ္ထိ၊ စတ္တာရောယေဝ စ တတ္ထ နိသိန္နာ ယာပေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂဏဘောဇနာပတ္တိဇနကနိမန္တနဘာဝတော ‘‘အကပ္ပိယနိမန္တန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပဝေသေတွာတိ နိသီဒါပေတွာ။ ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ ဂဏော အာပတ္တိံ န အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၂၀) ပန ‘‘သမ္ပဝေသေတွာတိ တေဟိ ယောဇေတွာ။ ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ နိမန္တိတသင်္ဃော န ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ယတ္ထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ သံသန္ဒနတော ‘‘ဣတရေသံ ပန ဂဏပူရကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘ဂိလာနော ဝါ စီဝရကာရကော ဝါ’’တိ အဝိသေသေတွာ သဗ္ဗသာဓာရဏဝစနေန။ တသ္မာတိ အဝိသေသိတတ္တာ။

အဓိဝါသေတွာ ဂတေသူတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယနိမန္တနာဓိဝါသနက္ခဏေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဝိညတ္တိတော ပသဝနေ ပန ဝိညတ္တိက္ခဏေ ဣတရသိက္ခာပဒေဟိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘုတွာ ဂတေသူတိ ဧတ္ထ အာဂတေသုပိ ဘောဇနကိစ္စေ နိဋ္ဌိတေ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တာနိ စ တေဟိ ဧကတော န ဂဟိတာနီတိ ယေဟိ ဘောဇနေဟိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ၊ တာနိ ဘောဇနာနိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော န ဂဟိတာနိ ဧကေန ပစ္ဆာ ဂဟိတတ္တာ။ မဟာထေရေတိ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိမန္တနံ သာဒိယထာတိ နိမန္တနဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဏှထ။ ယာနီတိ ကုမ္မာသာဒီနိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကေန ပစ္ဆာ ဂဟိတတ္တာ ဧကတော န ဂဟိတာနိ။ ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ…ပေ… မောစေတဗ္ဗာတိ ဧတေန ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန အကပ္ပိယနိမန္တနေ သာဒိတေ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဒိတံ ဟောတိ၊ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ ဂဏဘောဇနာပတ္တိ စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဒူတဿ ဒွါရေ အာဂန္တွာ ပုန ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝစနဘယေန ‘‘ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာတိ အန္တရဝီထိအာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ ဌိတာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ။ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဃရဒွါရေ ဌပေတွာ ဒီယမာနေပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝတ္တထာတိ ဝုတ္တေ ပန နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘နိဝတ္တထာ’’တိ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

ပရမ္ပရဘောဇနကထာ

၂။ ပရမ္ပရဘောဇနကထာယံ ပန ပရဿ ပရဿ ဘောဇနံ ပရမ္ပရဘောဇနံ။ ကိံ တံ? ပဌမံ နိမန္တိတဘတ္တံ ဌပေတွာ အညဿ ဘောဇနကိရိယာ။ ပရမ္ပရဘောဇနံ ဂဏဘောဇနံ ဝိယ ဝိညတ္တိတော စ နိမန္တနတော စ န ပသဝတီတိ အာဟ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော။ ဝိကပ္ပနာဝသေနေဝ တံ ဘတ္တံ အသန္တံ နာမ ဟောတီတိ အနုပညတ္တိဝသေန ဝိကပ္ပနံ အဋ္ဌပေတွာ ယထာပညတ္တသိက္ခာပဒမေဝ ဌပိတံ။ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၈၆) ပန ဝိကပ္ပနာယံ အနုဇာနနမ္ပိ အနုပညတ္တိသဒိသန္တိ ကတွာ ‘‘စတဿော အနုပညတ္တိယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တနယံ ပစ္ဆာ ဝဒန္တော ပါဠိယာ သံသန္ဒနတော ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနမေဝ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘တဒါ အတ္တနော သန္တိကေ ဌပေတွာ ဘဂဝန္တံ အညဿ အဘာဝတော ထေရော သမ္မုခါဝိကပ္ပနံ နာကာသိ၊ ဘဂဝတာ စ ဝိသုံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ န ဝုတ္တာ၊ တထာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ပဌမနိမန္တနံ အဝိကပ္ပေတွာ ပစ္ဆာ နိမန္တိတကုလေ လဒ္ဓဘိက္ခတော ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟရတိ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပဉ္စဟိ ဘောဇနေဟိ နိမန္တိတဿ ယေန ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော၊ တဿ တဿ ဘောဇနတော ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရဿ ပရဿ ဘောဇနံ ပရမ္ပရဘောဇနန္တိ အာဟ ‘‘သစေ ပန မူလနိမန္တနံ ဟေဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပရိ၊ တံ ဥပရိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီ’’တိ။ ဟတ္ထံ အန္တော ပဝေသေတွာ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမံ ဂဏှန္တဿ မဇ္ဈေ ဌိတမ္ပိ အန္တောဟတ္ထဂတံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထံပန…ပေ… ယထာ ယထာ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။ ခီရဿ ရသဿ စ ဘတ္တေန အမိဿံ ဟုတွာ ဥပရိ ဌိတတ္တာ ‘‘ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ ပိဝတော အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘မဟာဥပါသကောတိ ဂေဟဿာမိကော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘အာပတ္တီ’တိ ဝစနေန ကုရုန္ဒိယံ ‘ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝစနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဒွိန္နမ္ပိ အဓိပ္ပာယော မဟာပစ္စရိယံ ဝိဘာဝိတော’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗေ နိမန္တေန္တီတိ အကပ္ပိယနိမန္တနဝသေန နိမန္တေန္တိ။ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတော၊ တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧတံ ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သတိပိ ဘိက္ခာစရိယာယ ပဌမံ လဒ္ဓဘာဝေ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၂၂၉) ပန ‘‘ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါတိ ပဉ္စဘောဇနာမိဿံ ဘတ္တတော ဥပရိ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ အဘောဇနတ္တာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပိဝတောပိ အနာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘ဘုဉ္ဇန္တေနာ’တိအာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂၂၉) ပန ‘‘ဧတ္ထ ‘မဟာဥပါသကော ဘိက္ခူ နိမန္တေတိ…ပေ… ပစ္ဆာ လဒ္ဓံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ။ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တီ’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝစနတော၊ ‘ကာလဿေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိမှာ’တိ ပါဠိတော၊ ခန္ဓကေ ‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတြ နိမန္တနေ အညဿ ဘောဇ္ဇယာဂု ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ယော ဘုဉ္ဇေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ ဝစနတော စ နိမန္တေတွာ ဝါ ပဝေဒေတု အနိမန္တေတွာ ဝါ၊ ပဌမဂဟိတနိမန္တိတဿ ဘိက္ခုနော ပဌမနိမန္တနဘောဇနတော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ပရသန္တကံ ဘောဇနံ ပရမ္ပရဘောဇနာပတ္တိံ ကရောတိ။ အတ္တနော သန္တကံ၊ သင်္ဃဂဏတော လဒ္ဓံ ဝါ အဂဟဋ္ဌသန္တကံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိမန္တနတော ပဌမံ နိဗဒ္ဓတ္တာ ပန နိစ္စဘတ္တာဒိပရသန္တကမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနာပုစ္ဆာကထာ

၃။ အနာပုစ္ဆာကထာယံ ‘‘ပကတိဝစနေနာတိ ဧတ္ထ ယံ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌိတေန သောတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ၊ တံ ပကတိဝစနံ နာမ။ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဃရံ ဂစ္ဆာမီ’တိ ဝါ ‘စာရိတ္တကံ အာပဇ္ဇာမီ’တိ ဝါ ဤဒိသေန ဝစနေန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ၊ ဘတ္တိယဃရတော အညဃရပ္ပဝေသနံ၊ မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော၊ သမယဿ ဝါ အာပဒါနံ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၂၉၈) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပစိတ္တိယ ၂။၂၉၈) ပန ‘‘ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တတ္တာ ယော အပရိယေသိတဗ္ဗော ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒိဿတိ၊ သော သစေပိ ပကတိဝစနဿ သဝနူပစာရံ အတိက္ကမ္မ ဌိတော၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘အပိစ…ပေ… ယံ ပဿတိ၊ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’တိအာဒိ။ အနာပတ္တိဝါရေ စေတ္ထ အန္တရာရာမာဒီနညေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဟာရတော ဂါမဝီထိံ အနုညာတကာရဏံ ဝိနာ အတိက္ကမန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ န ပန ဃရူပစာရံ အတိက္ကမန္တဿေဝ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘အညဿ ဃရူပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ…ပေ… ပဌမပါဒံ ဥမ္မာရံ အတိက္ကာမေတီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဂါမေ ပဝိဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အညဿ ဃရူပစာရံ အနောက္ကမိတွာ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂန္တွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဃရဒွါရာဘိမုခေ ဌတွာ မနုဿေ ဩလောကေတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ တတ္ထ ကေစိ ‘ဝီထိယံ အတိက္ကမန္တဿ ဃရူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘ယာနိ ကုလာနိ ဥဒ္ဒိဿ ဂတော၊ တေသံ ဂဏနာယာ’တိ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ၊ ဘတ္တိယဃရတော အညဃရူပသင်္ကမနံ၊ မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော၊ သမယာပဒါနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနီ’’တိ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနေပိ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတော ဣဓ ဥပစာရောတိ ဒဿေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ၊ အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ၊ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပံသုကူလကထာ

၄။ ပံသုကူလကထာယံ အဘိန္နေ သရီရေတိ အဗ္ဘုဏှေ အလ္လသရီရေ။ ‘‘အဗ္ဘုဏှေ’’တိ ဣမိနာပိ ဝုတ္တမေဝ ပရိယာယဘေဒမန္တရေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အလ္လသရီရေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိသဘာဂသရီရေတိ ဣတ္ထိသရီရေ။ ဝိသဘာဂသရီရတ္တာ အစ္စာသန္နေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သီသေ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသဘာဂသရီရေပိ အတ္တနာဝ ဝုတ္တဝိဓိံ ကာတုံ သာဋကဉ္စ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ။ ကေစိ ပန ‘‘ကိဉ္စာပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ဣတ္ထိရူပံ ပန အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယထာကမ္မံ ဂတောတိ တတော ပေတတ္တဘာဝတော မတဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဗ္ဘုဏှေတိ အာသန္နမရဏတာယ သရီရဿ ဥဏှသမင်္ဂိတံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝါဟ ‘အလ္လသရီရေ’တိ။ ကုဏပသဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ အလ္လဘာဝတော ဘိန္နတ္တာ။ ဝိသဘာဂသရီရေတိ ဣတ္ထိသရီရေ။ ‘သီသေ ဝါ’တိအာဒိ အဓက္ခကေ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလေ ပဒေသေ စိတ္တဝိကာရပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အနာမသန္တေန ကတံ သုကတမေဝ။ မတသရီရမ္ပိ ဟိ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သဉ္စိစ္စ ဖုသန္တဿ အနာမာသဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ။ န ဟိ အပါရာဇိကဝတ္ထုကေပိ စိတ္တာဒိဣတ္ထိရူပေ ဘဝန္တံ ဒုက္ကဋံ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေ မတိတ္ထိသရီရေ နိဝတ္တတီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၃၅) ဝုတ္တ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာစရိယေန အဝုတ္တာပိ ပံသုကူလကထာ ပံသုကူလသာမညေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ စီဝရက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၄၀) ဧဝံ အာဂတာ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ယေ တေ ဘိက္ခူ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယန္တိ၊ တေ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ ပံသုကူလံ န သာဒိယန္တိ ‘ဧကံယေဝ ဘဂဝတာ စီဝရံ အနုညာတံ၊ န ဒွေ’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယန္တေန ပံသုကူလမ္ပိ သာဒိယိတုံ၊ တဒုဘယေနပါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္တုဋ္ဌိံ ဝဏ္ဏေမီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကံယေဝ ဘဂဝတာ စီဝရံ အနုညာတံ၊ န ဒွေတိ တေ ‘ကိရ ဣတရီတရေန စီဝရေနာ’တိ ဧတဿ ‘ဂဟပတိကေန ဝါ ပံသုကူလေန ဝါ’တိ ဧဝံ အတ္ထံ သလ္လက္ခိံသု။ တတ္ထ ပန ဣတရီတရေနပီတိ အပ္ပဂ္ဃေနပိ မဟဂ္ဃေနပိ ယေန ကေနစီတိ အတ္ထော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဓုတင်္ဂံ အသမာဒိယိတွာ ဝိနယပံသုကူလမတ္တသာဒိယကေန ဘိက္ခုနာ ဂဟပတိစီဝရမ္ပိ သာဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ပံသုကူလဓုတင်္ဂဓရဿ ပန ဂဟပတိစီဝရံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ သမာဒါနတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ကောသလေသု ဇနပဒေသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ နာဂမေသုံ။ ယေ တေ ဘိက္ခူ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ၊ တေ ပံသုကူလာနိ လဘိံသု။ ယေ တေ ဘိက္ခူ နာဂမေသုံ၊ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ ဘာဂံ ဒေထာ’’တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘န မယံ၊ အာဝုသော၊ တုမှာကံ ဘာဂံ ဒဿာမ၊ ကိဿ တုမှေ နာဂမိတ္ထာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဂမေန္တာနံ နာကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ။ တတ္ထ နာဂမေသုန္တိ ယာဝ တေ သုသာနတော အာဂစ္ဆန္တိ၊ တာဝ တေ န အစ္ဆိံသု၊ ပက္ကမိံသုယေဝ။ နာကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ န အနိစ္ဆာယ ဒါတုံ။ ယဒိ ပန ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗော။

တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ကောသလေသု ဇနပဒေသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာဂမေသုံ။ ယေ တေ ဘိက္ခူ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ၊ တေ ပံသုကူလာနိ လဘိံသု။ ယေ တေ ဘိက္ခူ အာဂမေသုံ၊ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကမ္ပိ၊ အာဝုသာ၊ဧ ဘာဂံ ဒေထာ’’တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘န မယံ၊ အာဝုသော၊ တုမှာကံ ဘာဂံ ဒဿာမ၊ ကိဿ တုမှေ န ဩက္ကမိတ္ထာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂမေန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ကောသလေသု ဇနပဒေသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ပဌမံ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာ ဩက္ကမိံသု။ ယေ တေ ဘိက္ခူ ပဌမံ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ၊ တေ ပံသုကူလာနိ လဘိံသု။ ယေ တေ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာ ဩက္ကမိံသု၊ တေ န လဘိံသု။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ ဘာဂံ ဒေထာ’’တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘န မယံ၊ အာဝုသော၊ တုမှာကံ ဘာဂံ ဒဿာမ၊ ကိဿ တုမှေ ပစ္ဆာ ဩက္ကမိတ္ထာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္ဆာ ဩက္ကန္တာနံ နာကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ကောသလေသု ဇနပဒေသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ တေ သဒိသာ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ပံသုကူလာနိ လဘိံသု၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ န လဘိံသု။ ယေ တေ ဘိက္ခူ န လဘိံသု၊ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ ဘာဂံ ဒေထာ’’တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘န မယံ၊ အာဝုသော၊ တုမှာကံ ဘာဂံ ဒဿာမ၊ ကိဿ တုမှေ န လဘိတ္ထာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒိသာနံ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ။

တတ္ထ အာဂမေသုန္တိ ဥပစာရေ အစ္ဆိံသု။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂမေန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ။ ဥပစာရေတိ သုသာနဿ အာသန္နပ္ပဒေသေ။ ယဒိ ပန မနုဿာ ‘‘ဣဓာဂတာ ဧဝ ဂဏှန္တူ’’တိ ဒေန္တိ၊ သညာဏံ ဝါ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဂဏှန္တူ’’တိ ။ သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ သစေ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ၊ ယေန ဂဟိတံ၊ သော ဧဝ သာမီ။ သဒိသာ သုသာနံ ဩက္ကမိံသူတိ သဗ္ဗေ သမံ ဩက္ကမိံသု၊ ဧကဒိသာယ ဝါ ဩက္ကမိံသူတိပိ အတ္ထော။

တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ကောသလေသု ဇနပဒေသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ တေ ကတိကံ ကတွာ သုသာနံ ဩက္ကမိံသု ပံသုကူလာယ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ပံသုကူလာနိ လဘိံသု၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ န လဘိံသု။ ယေ တေ ဘိက္ခူ န လဘိံသု၊ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ ဘာဂံ ဒေထာ’’တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘န မယံ၊ အာဝုသော၊ တုမှာကံ ဘာဂံ ဒဿာမ၊ ကိဿ တုမှေ န လဘိတ္ထာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတိကံ ကတွာ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ။ တတ္ထ တေ ကတိကံ ကတွာတိ ‘‘လဒ္ဓံ ပံသုကူလံ သဗ္ဗေ ဘာဇေတွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဗဟိမေဝ ကတိကံ ကတွာ။ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ ကိဉ္စိ အဝတွာယေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ။ ဧတေန ‘‘ဘိက္ခူ ဂဏှန္တူ’’တိ ဆဍ္ဍိတေ ဧဝ အကာမာ ဘာဂဒါနံ ဝိဟိတံ၊ ကေဝလံ ဆဍ္ဍိတေ ပန ကတိကာယ အသတိ ဧကတော ဗဟူသု ပဝိဋ္ဌေသု ယေန ဂဟိတံ၊ တေန အကာမာ ဘာဂေါ န ဒါတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ သမာနာ ဒိသာ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါ ဧတေသန္တိ သဒိသာတိ အာဟ ‘‘ဧကဒိသာယ ဝါ ဩက္ကမိံသူ’’တိ။

အစ္ဆိန္နစီဝရကထာ

၅။ အစ္ဆိန္နစီဝရကထာယံ အနုပုဗ္ဗကထာတိ အနုပုဗ္ဗေန ဝိနိစ္ဆယကထာ။ သေသပရိက္ခာရာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေဟိ ဂဟိတတ္တာ နိဝါသနပါရုပနမေဝ အဝသိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘နိဝါသနပါရုပနမတ္တံယေဝ ဟရိတွာ’’တိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ တာဝ အာဂမနဿ ဝါ အနာဂမနဿ ဝါ အဇာနနတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ထေရေဟိ နေဝ တာဝ…ပေ… ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တီတိ အတ္တနော စီဝရံ ဒဒမာနာ သယံ သာခါဘင်္ဂေန ပဋိစ္ဆာဒေန္တီတိ တေသံ အတ္ထာယပိ ဘဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ။ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဤဒိသေသု ဘူတဂါမပါတဗျတာပိ အနုညာတာယေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီ’’တိ။ န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋန္တိ တေသံ တိတ္ထိယဓဇာနံ ဓာရဏေပိ ဒုက္ကဋံ နတ္ထိ။

ယာနိ စ နေသံ ဝတ္ထာနိ ဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ထေရာနံ သယမေဝ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေဌိတတ္တာ’’တိ။ ယဒိ လဒ္ဓိံ ဂဏှာတိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ။ ‘‘နော စေ ဟောတိ၊ သင်္ဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ…ပေ… အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣမိနာ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဝိဋ္ဌဝိဟာရတော နိက္ခမိတွာ အညတ္ထ အတ္တနော အဘိရုစိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ စ ‘‘ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဌိတဝိဟာရမ္ပိ သစေ နဂ္ဂေါ ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ တတ္ထ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? အနောကာသတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ…ပေ… စီဝရံ ဝိညာပေတု’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓေန သင်္ဃိကမ္ပိ စီဝရံ နိဝါသေတုံ ပါရုပိတုဉ္စ အနုဇာနန္တော ‘‘ယံ အာဝါသံ ပဌမံ…ပေ… ဂဟေတွာ ပါရုပိတု’’န္တိ အာဟ၊ တသ္မာ တတ္ထ အနောကာသတ္တာ ဒုက္ကဋံ န ဝုတ္တံ။

ဝိဟာရစီဝရန္တိ သေနာသနစီဝရံ။ စိမိလိကာဟီတိ ပဋပိလောတိကာဟိ။ တဿ ဥပရီတိ ဘူမတ္ထရဏဿ ဥပရိ။ ဝိဒေသဂတေနာတိ အညံ စီဝရံ အလဘိတွာ ဝိဒေသဂတေန။ ဧကသ္မိံ…ပေ… ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သေသေန ဂဟေတွာ အာဂတတ္တာ ဌပေန္တေန စ သင်္ဃိကပရိဘောဂဝသေနေဝ ဌပိတတ္တာ အညသ္မိံ သေနာသနေ နိယမိတမ္ပိ အညတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ပရိဘောဂေနေဝါတိ အညံ စီဝရံ အလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနေန။

ပရိဘောဂဇိဏ္ဏန္တိ ယထာ တေန စီဝရေန သရီရံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ ဇိဏ္ဏံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေနာတိ ကယဝိက္ကယာပတ္တိတော မောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိညာပေန္တဿာ’’တိ ဣမဿေဝ အတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘စေတာပေန္တဿ ပရိဝတ္တာပေန္တဿာ’’တိ။ အတ္တနော ဓနေန ဟိ ဝိညာပနံ နာမ ပရိဝတ္တနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတာနံ ဝိညာပနေ ဝတ္တံ ဒဿေတိ ‘‘ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သင်္ဃဝသေန ဟိ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏတ္တာ အဓိကံ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ယံ ပဝါရေတီတိ ယံ ယံ စီဝရာဒိံ ဒဿာမီတိ ပဝါရေတိ။ ဝိညာပနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝိနာ ဝိညတ္တိယာ ဒီယမာနတ္တာ ဝိညာပေတွာ ကိံ ကရိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အညဿတ္ထာယာတိ ဧတ္ထပိ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣဒံ အနုဝတ္တတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတေ’’တိအာဒိ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၁၅) ပန ပါဠိယံ ဓမ္မနိမန္တနာတိ သမဏေသု ဝတ္တဗ္ဗာစာရဓမ္မမတ္တဝသေန နိမန္တနာ၊ ဒါတုကာမတာယ ကတနိမန္တနာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ‘‘ဝိညာပေဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညာတကအပ္ပဝါရိတတော ဟိ ဝိညတ္တိ နာမ ဟောတိ။

‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ဘူတဂါမဝိကောပနံ အနုညာတန္တိ အာဟ ‘‘နေဝဘူတဂါမပါတဗျတာယာ’’တိအာဒိ။ ပဌမံ သုဒ္ဓစိတ္တေန လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ လဒ္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘နိဝါသေတွာပိ လဒ္ဓိ န ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ။

ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထပိ ဝိဟာရစီဝရာဒိအတ္ထာယ ပဝိသန္တေနပိ တိဏာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ‘‘န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ သာမညတော ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ။ စိမိလိကာဟီတိ ပဋပိလောတိကာဟိ။ ပရိဘောဂေနေဝါတိ အညံ စီဝရံ အလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနေန။ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏန္တိ ယထာ တံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ ဩဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂတာယ အသာရုပ္ပံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇိဏ္ဏံ။

အညဿတ္ထာယာတိ ဧတ္ထပိ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣဒံ အနုဝတ္တတေဝါတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတေ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ပန အညဿ အစ္ဆိန္နနဋ္ဌစီဝရဿ အတ္ထာယ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဝိညာပေန္တဿ နိဿဂ္ဂိယေန အနာပတ္တီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရထာ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣမိနာ ဝိသေသော န ဘဝေယျ၊ တေနေဝ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝက္ခတိ ‘‘အဋ္ဌကထာသု (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၆) ပန ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ…ပေ… ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ န သမေတီ’’တိ စ ‘‘ယသ္မာ ပနိဒံ သိက္ခာပဒံ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘အညဿတ္ထာယာ’တိ န ဝုတ္တ’’န္တိ စ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

‘‘တဉ္စေ အညာတကော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ ဗဟူဟိ စီဝရေဟိ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျ၊ သန္တရုတ္တရပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဣမသ္မိံ တဒုတ္တရိသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၂၃) အဘိဟဋ္ဌုန္တိ ဧတ္ထ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ ဟရိတုန္တိ အတ္ထော၊ ဂဏှိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝါရေယျာတိ ဣစ္ဆာပေယျ၊ ဣစ္ဆံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေယျ ဝဒေယျ နိမန္တေယျာတိ အတ္ထော။ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေန္တေန ပန ယထာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယာဝတ္တကံ ဣစ္ဆသိ၊ တာဝတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော’’တိ ဧတ္ထ ဒိသွာတိ အတ္ထော၊ ဧဝမိဓပိ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာတိ အဘိဟရိတွာ ပဝါရေယျာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာယာဘိဟာရော ဝါစာဘိဟာရောတိ ဒုဝိဓော အဘိဟာရော။ ကာယေန ဝါ ဟိ ဝတ္ထာဒီနိ အဘိဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ၊ တတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒန္တော ပဝါရေယျ၊ ဝါစာယ ဝါ ‘‘အမှာကံ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ၊ တတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒန္တော ပဝါရေယျ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ‘‘အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သန္တရုတ္တရပရမန္တိ သအန္တရံ ဥတ္တရံ ပရမံ အဿ စီဝရဿာတိ သန္တရုတ္တရပရမံ၊ နိဝါသနေန သဒ္ဓိံ ပါရုပနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗန္တိ တတော အဘိဟဋစီဝရတော ဧတ္တကံ စီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဣတော ပရန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန တေစီဝရိကေနေဝ ဘိက္ခုနာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အညေန အညထာပိ၊ တသ္မာ တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ တီဏိ နဋ္ဌာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေနဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ယဿ တီဏိ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ အညံ သဘာဂဋ္ဌာနတော ပရိယေသိဿတိ။ ယဿ ဒွေ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပကတိယာဝ သန္တရုတ္တရေန စရတိ၊ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ ဧကံ သာဒိယန္တေနေဝ သမော ဘဝိဿတိ။ ယဿ တီသု ဧကံ နဋ္ဌံ၊ န သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒွီသု ဧကံ နဋ္ဌံ၊ ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စ နဋ္ဌံ၊ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဘိက္ခုနိယာ ပန ပဉ္စသုပိ နဋ္ဌေသု ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ စတူသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ တီသု နဋ္ဌေသု ကိဉ္စိ န သာဒိတဗ္ဗံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီသု ဝါ ဧကသ္မိံ ဝါ။ ယေန ကေနစိ ဟိ သန္တရုတ္တရပရမတာယ ဌာတဗ္ဗံ၊ တတော ဥတ္တရိ န လဗ္ဘတီတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ။

သေသကံ အာဟရိဿာမီတိ ဒွေ စီဝရာနိ ကတွာ သေသံ ပုန အာဟရိဿာမီတိ အတ္ထော။ န အစ္ဆိန္နကာရဏာတိ ဗာဟုသစ္စာဒိဂုဏဝသေန ဒေန္တိ။ ဉာတကာနန္တိအာဒီသု ဉာတကာနံ ဒေန္တာနံ သာဒိယန္တဿ၊ ပဝါရိတာနံ ဒေန္တာနံ သာဒိယန္တဿ၊ အတ္တနော ဓနေန သာဒိယန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပကတိယာ ဗဟုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အစ္ဆိန္နကာရဏာ ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ န သမေတိ။ ယသ္မာ ပနိဒံ သိက္ခာပဒံ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

သတ္တမေ ပါဠိယံ ပဂ္ဂါဟိကသာလန္တိ ဒုဿဝါဏိဇကာနံ အာပဏံ၊ ‘‘ပဂ္ဂါဟိတသာလ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂေါတိ တဿ ဝိသေသတ္ထာဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဟရိတုန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ဝရသဒ္ဒဿ ဣစ္ဆာယံ ဝတ္တမာနတ္တာ အာဟ ‘‘ဣစ္ဆာပေယျာ’’တိ။ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန အနုနာသိကလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သအန္တရန္တိ အန္တရဝါသကသဟိတံ။ ဥတ္တရန္တိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ။ အဿ စီဝရဿာတိ သာဒိတဗ္ဗစီဝရဿ။ အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေနာတိ အစ္ဆိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ တီဏိ စီဝရာနိ အဿာတိ အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရော၊ တေနာတိ အတ္ထော။ ယဿ ဟိ အစ္ဆိန္ဒနသမယေ တီဏိ စီဝရာနိ သန္နိဟိတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိ အစ္ဆိန္နာနီတိ သော ‘‘အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ ‘‘အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန တေစီဝရိကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေစီဝရိကေနာတိ ဟိ အစ္ဆိန္ဒနသမယေ တိစီဝရဿ သန္နိဟိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဝိနယေ တေစီဝရိကာဘာဝံ၊ ဓုတင်္ဂတေစီဝရိကဘာဝံ ဝါ သန္ဓာယ။ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ‘‘သန္တရုတ္တရပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တဝိဓိနာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အညေနာတိ အစ္ဆိန္နအသဗ္ဗစီဝရေန။ ယဿ တီသု စီဝရေသု ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ စီဝရာနိ အစ္ဆိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ တေနာတိ အတ္ထော။ အညထာပီတိ ‘‘သန္တရုတ္တရပရမ’’န္တိ ဝုတ္တဝိဓာနတော အညထာပိ။ ယဿ ဟိ တီသု ဒွေ စီဝရာနိ အစ္ဆိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ ဧကသ္မိံ အစ္ဆိန္နေ န သာဒိတဗ္ဗန္တိ န တဿ သန္တရုတ္တရပရမသာဒိယနံ သမ္ဘဝတိ။ အယမေဝ စ အတ္ထော ပဒဘာဇနေန ဝိဘာဝိတော။ တေနာဟ ‘‘တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတု’’န္တိ။

ကေစိ ပန ‘‘တေစီဝရိကေနာတိ ဝုတ္တတ္တာ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠဝသေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော တသ္မိံ နဋ္ဌေ ဗဟူနိပိ ဂဟေတုံ လဘတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဒဘာဇနဿ ဟိ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေန္တေန ယသ္မာ ပန ‘‘အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန…ပေ… တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပဒဘာဇနေ စ န တာဒိသော အတ္ထော ဥပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ယမ္ပိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ယဿ အဓိဋ္ဌိတတိစီဝရဿ တီဏိ နဋ္ဌာနီ’’တိ၊ တတ္ထပိ အဓိဋ္ဌိတဂ္ဂဟဏံ သရူပကထနမတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ပန တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿေဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ တထာ အတ္ထဿာသမ္ဘဝတော ။ န ဟိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿေဝ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဟိ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ အညာတကဝိညတ္တိယာ အနုညာတတ္တာ ပမာဏံ အဇာနိတွာ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပမာဏတော သာဒိယနံ အနုဇာနန္တေန ဘဂဝတာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ပရိက္ခာရစောဠိကဿ ဗဟုမ္ပိ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အယမတ္ထော နေဝ ပါဠိယာ သမေတိ၊ န စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ အနုလောမေတိ။

ယဿ တီဏိ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနီတိ ဧတ္ထ ယဿ တိစီဝရတော အဓိကမ္ပိ စီဝရံ အညတ္ထ ဌိတံ အတ္ထိ၊ တဒါ တဿ စီဝရဿ အလဗ္ဘနီယဘာဝတော တေနပိ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပကတိယာဝ သန္တရုတ္တရေန စရတီတိ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝသေန ဝါ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိဝသေန ဝါ တတိယဿ အလာဘေန ဝါ စရတိ။ ‘‘ဒွေ နဋ္ဌာနီ’’တိ အဓိကာရတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဧကံ သာဒိယန္တေနေဝ သမော ဘဝိဿတီတိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ ဒွီသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိယန္တေန သမော ဘဝိဿတိ ဥဘိန္နမ္ပိ သန္တရုတ္တရပရမတာယ အဝဋ္ဌာနတော။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတီတိ အညေန ကေနစိ ကာရဏေန ဝိနဋ္ဌသေသစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘သေသကံ တုမှေဝ ဟောတူတိ ဒေန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပမာဏယုတ္တံ ဂဏှိဿာမ၊ သေသကံ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဂဟေတွာ ဂမနသမယေပိ ‘‘သေသကမ္ပိ တုမှာကံယေဝ ဟောတူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ လဒ္ဓကပ္ပိယမေဝ။ ပဝါရိတာနန္တိ အစ္ဆိန္နကာလတော ပုဗ္ဗေယေဝ ပဝါရိတာနံ။ ပါဠိယာ န သမေတီတိ သန္တရုတ္တရပရမတော ဥတ္တရိ သာဒိယနေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ‘‘အနာပတ္တိ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ န သမေတိ။ သန္တရုတ္တရပရမံ သာဒိယန္တဿ ဟိ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေါယေဝ နတ္ထိ၊ သတိ စ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေ အနာပတ္တိ ယုတ္တာ ဒဿေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ သလ္လေခဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ယသ္မာ ပနိဒံ…ပေ… န ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ ဝုစ္စမာနေ အညေသံ အတ္ထာယ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာပိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ဝတ္ထုနာ သံသန္ဒိယမာနံ န သမေတိ။ န ဟိ ယံ ဝတ္ထုံ နိဿာယ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တသ္မိံယေဝ အနာပတ္တိဝစနံ ယုတ္တန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ‘‘ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော သာဒိယနပဋိဗဒ္ဓတာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ‘အညဿတ္ထာယာ’တိ ဝတ္တုံ ဩကာသောယေဝ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န ဝုတ္တ’’န္တိ ကထိတံ။ ဣဓ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ အညေသံ အတ္ထာယ ဉာတကပဝါရိတေသု အဓိကံ ဝိညာပေန္တဿ အာပတ္တီတိ စေ? န၊ တတ္ထ ပုရိမသိက္ခာပဒေနေဝ အနာပတ္တိသိဒ္ဓိတော။ တတုတ္တရိတာ၊ အစ္ဆိန္နာဒိကာရဏတာ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၂၂-၅၂၄) ပန ‘‘ပါဠိယံ ပဂ္ဂါဟိကသာလန္တိ ဒုဿာပဏံ။ တဉှိ ဝါဏိဇကေဟိ ဒုဿာနိ ပဂ္ဂဟေတွာ ဒဿနဋ္ဌာနတာယ ‘ပဂ္ဂါဟိကသာလာ’တိ ဝုစ္စတိ။ အဿ စီဝရဿာတိ သာဒိတဗ္ဗစီဝရဿ။ တေစီဝရိကေနာတိ ဣမိနာ အစ္ဆိန္နတိစီဝရတော အညဿ ဝိဟာရာဒီသု နိဟိတဿ စီဝရဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋေယျ၊ တာဝကာလိကံ နိဝါသေတွာ အတ္တနော စီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တာဝကာလိကမ္ပိ အလဘန္တဿ ဘူတဂါမဝိကောပနံ ကတွာ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဆဒနံ ဝိယ ဝိညာပနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အညေနာတိ အစ္ဆိန္နအသဗ္ဗစီဝရေန။ ‘ဒွေ နဋ္ဌာနီ’တိ အဓိကာရတော ဝုတ္တံ ‘ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနီ’တိ။ ပါဠိယာ န သမေတီတိ ‘အနာပတ္တိ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’န္တိ (ပါရာ။ ၅၂၆) ဣမာယ ပါဠိယာ န သမေတိ တတုတ္တရိ ဝိညာပနအာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ။ အညဿတ္ထာယာတိ န ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ အညဿတ္ထာယ တတုတ္တရိ ဝိညာပနေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ တဉ္စ ပါစိတ္တိယံ ယေသံ အတ္ထာယ ဝိညာပေတိ၊ တေသံ ဝါ သိယာ ဝိညာပကဿေဝ ဝါ၊ န တာဝ တေသံ၊ တေဟိ အဝိညာပိတတ္တာ၊ နာပိ ဝိညာပကဿ၊ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ အဝိညတ္တတ္တာ။ တသ္မာ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿပိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ န ဒိဿတိ။ ပါဠိယံ ပန ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော သာဒိယနပဋိဗဒ္ဓတာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ‘အညဿတ္ထာယာ’တိ အနာပတ္တိဝါရေ န ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတုတ္တရိစီဝရတာ၊ အစ္ဆိန္နာဒိကာရဏတာ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနီ’’တိ။

ဣဒံ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယံ အာစရိယေန အဝုတ္တမ္ပိ အစ္ဆိန္နစီဝရာဓိကာရေယေဝ ပဝတ္တတ္တာ အမှေဟိ ဂဟိတံ၊ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဿ သမယေသု အစ္ဆိန္နစီဝရကာလေ အညာတကာနံ ဝိညာပေတဗ္ဗဘာဝေါ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော၊ တေဟိ ဒိန္နစီဝရဿ မတ္တသော ဂဟိတဘာဝေါ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒေန ဝုတ္တော။ တသ္မာ အစ္ဆိန္နစီဝရအဓိကာရောယေဝ ဟောတီတိ။

စီဝရအစ္ဆိန္ဒနဝိနိစ္ဆယကထာ

ဣတော ပရံ အစ္ဆိန္ဒနသာမညေန စီဝရအစ္ဆိန္ဒနဝိနိစ္ဆယံ ဝက္ခာမ – တတ္ထ ယမ္ပိ တျာဟန္တိ ယမ္ပိ တေ အဟံ။ သော ကိရ ‘‘မမ ပတ္တစီဝရဥပါဟနပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝဟန္တော မယာ သဒ္ဓိံ စာရိကံ ပက္ကမိဿတီ’’တိ အဒါသိ။ တေနေဝမာဟ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိဿတီ’’တိ။ အစ္ဆိန္ဒီတိ ဗလက္ကာရေန အဂ္ဂဟေသိ၊ သကသညာယ ဂဟိတတ္တာ ပနဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ကိလမေတွာ ဂဟိတတ္တာ အာပတ္တိ ပညတ္တာ။

သယံ အစ္ဆိန္ဒတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧကံ စီဝရံ ဧကာဗဒ္ဓါနိ စ ဗဟူနိ အစ္ဆိန္ဒတော ဧကာ အာပတ္တိ၊ ဧကတော အဗဒ္ဓါနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌိတာနိ ဗဟူနိ အစ္ဆိန္ဒတော၊ ‘‘သင်္ဃာဋိံ အာဟရ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အာဟရာ’’တိ ဧဝံ အာဟရာပယတော စ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ‘‘မယာ ဒိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ အာဟရာ’’တိ ဝဒတောပိ ဧကဝစနေနေဝ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော။

အညံ အာဏာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ‘‘စီဝရံ ဂဏှာ’’တိ အာဏာပေတိ၊ ဧကံ ဒုက္ကဋံ။ အာဏတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘သင်္ဃာဋိံ ဂဏှ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတော ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘မယာ ဒိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတော ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော။

အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အန္တမသော သူစိမ္ပိ။ ဝေဌေတွာ ဌပိတသူစီသုပိ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ သိထိလဝေဌိတာသု ဧဝံ။ ဂါဠှံ ကတွာ ဗဒ္ဓါသု ပန ဧကမေဝ ဒုက္ကဋန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သူစိဃရေ ပက္ခိတ္တာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ သိထိလဗဒ္ဓဂါဠှဗဒ္ဓေသု တိကဋုကာဒီသု ဘေသဇ္ဇေသုပိ ဧသေဝ နယော။

သော ဝါ ဒေတီတိ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံယေဝ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ ဧဝံ ဝါ ဒေတိ။ အထ ဝါ ပန ‘‘အာဝုသော၊ မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီ’တိ စီဝရံ အဒမှာ၊ သောဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ၊ န ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာသိ၊ န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ၊ စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ၊ ဣဒံ ဝေါ စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ။ ဒိသာပက္ကန္တံ ဝါ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ၊ သော န နိဝတ္တတိ။ ‘‘စီဝရံ ဂဟေတွာ ရုန္ဓထာ’’တိ ဧဝံ စေ နိဝတ္တတိ၊ သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမှေ ဘဏထ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သောယေဝ ဒေတိ။ ဝိဗ္ဘန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တံ ကရိဿတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမှာ၊ သောဒါနိ တွံ ဝိဗ္ဘမိတွာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တဿေဝ တေ ဒေမိ၊ အညတ္ထ ဂဏှန္တဿ န ဒေမိ။ ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အကရောန္တဿ န ဒေမိ။ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အပရိယာပုဏန္တဿ န ဒေမိ။ အဝိဗ္ဘမန္တဿေဝ ဒေမိ၊ ဝိဗ္ဘမန္တဿ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ၊ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ စဇိတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ သမန္တပါသာဒိကတော ဥဒ္ဓဋဝိနိစ္ဆယော။

ယမ္ပိ တျာဟန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ကာရဏဝစနံ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိ ယံ ကာရဏံ နိဿာယ အဟံ တေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရံ အဒါသိံ၊ တံ န ကရောသီ’’တိ ကုပိတော အနတ္တမနော အစ္ဆိန္ဒီတိ။ ယန္တိ ဝါ စီဝရံ ပရာမသတိ။ တတ္ထ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိ ယမ္ပိ တေ အဟံ စီဝရံ အဒါသိံ၊ တံ စီဝရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ကုပိတော အနတ္တမနော အစ္ဆိန္ဒီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

အာဏတ္တောဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယန္တိ ‘‘စီဝရံ ဂဏှာ’’တိ အာဏတ္တိယာ ဧကစီဝရဝိသယတ္တာ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ အစ္ဆိန္နေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယောတိ ဣဒံ အစ္ဆိန္နေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အာဏတ္တိယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ပန ဒုက္ကဋံ ဧကမေဝ။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ ‘‘ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနီ’’တိ ဣဒံ ပရာမသတိ။ ဧသေဝ နယောတိ သိထိလံ ဂါဠှဉ္စ ပက္ခိတ္တာသု အာပတ္တိယာ ဗဟုတ္တံ ဧကတ္တဉ္စ အတိဒိသတိ။

အာဝုသော မယန္တိအာဒီသု ဂဏှိတုကာမတာယ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ တေနေဝ ဒိန္နတ္တာ အနာပတ္တိ။ အမှာကံသန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတီတိ ဣဒံ သာမဏေရဿပိ ဒါနံ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘ဘိက္ခုဿ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အနုပသမ္ပန္နကာလေ ဒတွာပိ ဥပသမ္ပန္နကာလေ အစ္ဆိန္ဒန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အစ္ဆိန္ဒနသမယေ ဥပသမ္ပန္နဘာဝေါယေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။ ဒေတီတိ တုဋ္ဌော ဝါ ကုပိတော ဝါ ဒေတိ။ ရုဒ္ဓထာတိ နိဝါရေထ။ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဒိန္နံ န တာဝ ‘‘တဿ သန္တက’’န္တိ အနဓိဋ္ဌဟိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ ဒိန္နံ ဘတိသဒိသတ္တာ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စဇိတွာ ဒိန္နန္တိ ဝုတ္တနယေန အဒတွာ အနပေက္ခေန ဟုတွာ တဿေဝ ဒိန္နံ။ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗောတိ သကသညာယ ဝိနာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရတာ၊ သာမံ ဒိန္နတာ၊ သကသညိတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ကောဓဝသေန အစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အယံ သာရတ္ထဒီပနီပါဌော (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၆၃၅)။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၆၃၁) ပန ‘‘ယမ္ပိ…ပေ… အစ္ဆိန္ဒီတိ ဧတ္ထ ယံ တေ အဟံ စီဝရံ အဒါသိံ၊ တံ ‘မယာ သဒ္ဓိံ ပက္ကမိဿတီ’တိ သညာယ အဒါသိံ၊ န အညထာတိ ကုပိတော အစ္ဆိန္ဒီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧကံ ဒုက္ကဋန္တိ ယဒိ အာဏတ္တော အဝဿံ အစ္ဆိန္ဒတိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧဝ ပါစိတ္တိယံ။ ယဒိ န အစ္ဆိန္ဒတိ၊ တဒါ ဧဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာပတ္တိယောတိ ယဒိ အာဏတ္တော အနန္တရာယေန အစ္ဆိန္ဒတိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ဝတ္ထုဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယော ပယောဂကရဏက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော၊ စီဝရံ ပန အစ္ဆိန္နေယေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ယဒိ သော န အစ္ဆိန္ဒတိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမညတ္ထပိ ဤဒိသေသု နယော ဉာတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတီတိ သာမဏေရဿ ဒါနံ ဒီပေတိ၊ တေန စ သာမဏေရကာလေ ဒတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ အစ္ဆိန္ဒတောပိ ပါစိတ္တိယံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဘိက္ခုဿ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ကမ္မေ အကတေ ဘတိသဒိသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရတာ၊ သာမံ ဒိန္နတာ၊ သကသညိတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ကောဓဝသေန အစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဋိဘာနစိတ္တကထာ

၆။ ပဋိဘာနစိတ္တကထာယံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝိညေယျန္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၉၉) ပန ‘‘ကရောဟီတိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဏတ္တိယာ ဧဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဒွါရပါလံ ‘ကိံ န ကရောသီ’တိအာဒိနာ ပရိယာယေန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဇာတကပကရဏန္တိ ဇာတကပဋိသံယုတ္တံ ဣတ္ထိပုရိသာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အဓိပ္ပေတံ။ ‘ပရေဟိ ကာရာပေတု’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဗုဒ္ဓရူပမ္ပိ သယံ ကာတုံ န လဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိပ္ပကတဘောဇနကထာ

၇။ ဝိပ္ပကတဘောဇနကထာယမ္ပိ သာရတ္ထဒီပနီ ဝိမတိဝိနောဒနီ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာသု န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ။ ပဌမံ ကတံ ပကတံ၊ ဝိ အနိဋ္ဌိတံ ပကတံ ဝိပ္ပကတံ၊ ဝိပ္ပကတံ ဘောဇနံ ယေန သော ဝိပ္ပကတဘောဇနော၊ ပဌမံ ဘုဉ္ဇိတွာ အနိဋ္ဌိတဘောဇနကိစ္စော ဘိက္ခု။ ဝုတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ရိတ္တဟတ္ထမ္ပိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဝိပ္ပကတဘောဇနောယေဝ ဟိ သော ဟောတီ’’တိ၊ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီသုပိ ပီတေသု ခါဒိတေသုပိ ဘတ္တဿ အဘုတ္တတ္တာ အနိဋ္ဌိတဘောဇနကိစ္စော ဟောတိ။ ပဝါရိတော ဟောတိ၊ တေန ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ဘုဉ္ဇိတုံ အလဘမာနတ္တာ အတ္တနော သန္တိကေ ဥဒကေ အသန္တေ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဥဒ္ဒိသန္တဥဒ္ဒိသာပနကထာ

၈။ ဥဒ္ဒိသန္တဥဒ္ဒိသာပနကထာယံ ဥဒ္ဒိသန္တေနာတိ ဥဒ္ဒေသံ ဒေန္တေန၊ ပါဠိံ ဝါစေန္တေနာတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေနာတိ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှန္တေန၊ ပါဠိံ ဝါစာပေန္တေနာတိ အတ္ထော။ ဥစ္စတရေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန သမာနာသနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ နီစတရေပီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

တိဝဿန္တရိကကထာ

၉။ တိဝဿန္တရိကကထာယံ တီဏိ ဝဿာနိ တိဝဿံ၊ တီဏိ ဝါ ဝဿာနိ တိဝဿာနိ၊ တိဝဿာနံ အန္တရံ တိဝဿန္တရံ၊ တိဝဿန္တရေ ဌိတောတိ တိဝဿန္တရော၊ တေန တိဝဿန္တရေန၊ အန္တရ-သဒ္ဒေါ မဇ္ဈတ္ထဝါစကော၊ ဏ-ပစ္စယော ဌိတတ္ထေ။ တေနာဟ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃၂၀) ‘‘တိဝဿန္တရေနာတိ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အန္တော ဌိတေနာ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) ပန သရူပမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘တိဝဿန္တရော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမေ သဗ္ဗေတိ သဗ္ဗေ တိဝိဓာ ဣမေ သမာနာသနိကာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဒီဃာသနကထာ

၁၀။ ဒီဃာသနကထာယံ သံဟာရိမံ ဝါတိ သံဟရိတုံ ယုတ္တံ ကဋသာရကာဒိ။ အသံဟာရိမံ ဝါတိ သံဟရိတုံ အသက္ကုဏေယျံ ပါသာဏာဒိ အာသနံ။ တေနာဟ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၀) ‘‘ဒီဃာသနံ နာမ မဉ္စပီဌဝိနိမုတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ တိဏ္ဏန္နံ ဧကတော သုခံ နိသီဒိတုံ ပဟောတီ’’တိ။ ကသ္မာ ပန ‘‘တိဏ္ဏန္နံ ပဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နနု ဒွိန္နံ ပဟောနကာသနမ္ပိ ဒီဃမေဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ဧတ္တကံ ပစ္ဆိမံ ဒီဃာသနန္တိ ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဒွိန္နံ ပဟောနကေ ဟိ အဒီဃာသနေ သမာနာသနိကေဟေဝ သဟ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တိဏ္ဏန္နံ ပဟောနကတော ပဋ္ဌာယ ဂဟိတေ ဒီဃာသနေ ပန အသမာနာသနိကေဟိပိ သဟ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဧဝံ ပဏ္ဍကာဒီဟိပိ သဟ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋေယျာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌပေတွာ ပဏ္ဍက’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အတ္ထော သုဝိညေယျောဝ။

ဂိလာနုပဋ္ဌာနကထာ

၁၁။ ဂိလာနုပဋ္ဌာနကထာယံ ပလိပန္နောတိ နိမုဂ္ဂေါ၊ မက္ခိတောတိ အတ္ထော။ ဥစ္စာရေတွာတိ ဥက္ခိပိတွာ။ သမာနာစရိယကောတိ ဧတ္ထ ‘‘သစေပိ ဧကဿ အာစရိယဿ ဧကော အန္တေဝါသိကော ဟောတိ၊ ဧကော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ ဧတေပိ အညမညံ သမာနာစရိယကာ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတုံ အသမတ္ထော ဟောတီတိ ဝေဇ္ဇေန ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဣမိနာ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ တထာ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ အတ္ထော။ နီဟာတုန္တိ နီဟရိတုံ၊ ဆဍ္ဍေတုန္တိ အတ္ထော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၆၅-၃၆၆) ပန ‘‘ဘူမိယံ ပရိဘဏ္ဍံ အကာသီတိ ဂိလာနေန နိပန္နဘူမိယံ ကိလိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဓောဝိတွာ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေသီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတုံ အသမတ္ထောတိ ပရေဟိ ဝုတ္တဝိဓိမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

မရဏဝဏ္ဏကထာ

၁၂။ မရဏဝဏ္ဏကထာယံ မရဏတ္ထိကာဝ ဟုတွာတိ ဣမဿ ကာယဿ ဘေဒေန သဂ္ဂပါပနာဓိပ္ပာယတ္တာ အတ္ထတော မရဏတ္ထိကာဝ ဟုတွာ။ မရဏတ္ထိကဘာဝံ အဇာနန္တာတိ ‘‘ဧဝံ အဓိပ္ပာယိနော မရဏတ္ထိကာ နာမ ဟောန္တီ’’တိ အတ္တနော မရဏတ္ထိကဘာဝံ အဇာနန္တာ။ န ဟိ တေ အတ္တနော စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ န ဇာနန္တိ။ ဝေါဟာရဝသေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝေါဟာရဝသေန၊ မရဏာဓိပ္ပာယဿ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေ ကရုဏာယ အဘာဝတော ကာရုညေန ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရမောစနံ ဝိယ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယထာယုနာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ယထာနုသန္ဓိနာတိ ပရိယာယန္တရေန ဝုတ္တံ၊ ယထာနုသန္ဓိနာ ယထာယုပရိစ္ဆေဒေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ယထာနုသန္ဓိနာတိ ယထာနုပ္ပဗန္ဓေန၊ ယာဝ တသ္မိံ ဘဝေ သန္တာနဿ အနုပ္ပဗန္ဓော အဝိစ္ဆိန္နပဝတ္တိ ဟောတိ၊ တာဝ ဌတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၀) ‘‘ဝေါဟာရဝသေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝေါဟာရဝသေန မရဏာဓိပ္ပာယဿ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေ ကရုဏာယ အဘာဝတော၊ ကာရုညေန ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရမောစနံ ဝိယ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘ယထာယုနာ’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ယထာနုသန္ဓိနာတိ ပရိယာယန္တရေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၀) ပန ‘‘မရဏတ္ထိကာဝ ဟုတွာတိ ဣမဿ ကာယဿ ဘေဒေန သဂ္ဂပါပနာဓိပ္ပာယတ္တာ အတ္ထတော မရဏတ္ထိကာဝ ဟုတွာ။ ‘‘ဧဝံအဓိပ္ပာယိနော မရဏတ္ထိကာ နာမ ဟောန္တီ’’တိ အတ္တနော မရဏတ္ထိကဘာဝံ အဇာနန္တာ အာပန္နာ ပါရာဇိကံ။ န ဟိ တေ အတ္တနော စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ န ဇာနန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝေါဟာရဝသေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝေါဟာရဝသေန၊ သန္နိဋ္ဌာနေ ပနေတံ နတ္ထိ၊ ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရမောစနေ ဝိယ န ဟောတိ။ ယထာနုသန္ဓိနာတိ အန္တရာ အမရိတွာတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

အတ္တပါတနကထာ

၁၃။ အတ္တပါတနကထာယံ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေနာတိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန။ ဝိသေသာဓိဂမောတိ သမာဓိ ဝိပဿနာ စ။ အတိဝိယ ပါကဋတ္တာ ‘‘ဟတ္ထပ္ပတ္တော ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပစ္ဆိန္ဒတီတိ ဝိသေသာဓိဂမဿ ဝိက္ခေပေါ မာ ဟောတူတိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ။ ဝိသေသာဓိဂမန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မပဋိလာဘံ။ ဗျာကရိတွာတိ အာရောစေတွာ။ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ ယသ္မာ သဘာဂါနံ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံယေဝ အရိယာ အတ္တနာ အဓိဂတဝိသေသံ တာဒိသေ ကာရဏေ သတိ အာရောစေန္တိ၊ တေ စ ဘိက္ခူ အပ္ပတိရူပါယ အနေသနာယ ပစ္စယံ န ပရိယေသန္တိ၊ တသ္မာ တေဟိ ပရိယေသိတပစ္စယေ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတွာ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ သဘာဂါနဉှိ ဗျာကတတ္တာ ဥပစ္ဆိန္ဒိတုံ န လဘတိ။ တေ ဟိ ကပ္ပိယခေတ္တံ အာရောစေန္တိ။ တေနေဝ ‘‘သဘာဂါနဉှိ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ‘ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဣမဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာတိ ဣဒံ ဝိသေသဿ အဓိဂတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အဓိဂမန္တရာယံ အာသင်္ကန္တေနေဝ စ အာဟာရုပစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗောတိ အနုညာတတ္တာ အဓိဂတေန န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိံ ပန အရိယာ အတ္တနာ အဓိဂတဝိသေသံ အညေသံ အာရောစေန္တီတိ ဣမိဿာ စောဒနာယ ‘‘သဘာဂါနဉှိ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အယမေတ္ထ ယုတ္တတရောတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဂဏ္ဌိပဒေပိ အယမတ္ထော ဒဿိတောယေဝါတိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၂-၁၈၃) ‘‘ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေနာတိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန။ ဝိသေသာဓိဂမောတိ သမာဓိ ဝိပဿနာ စ။ ဝိသေသာဓိဂမန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မပဋိလာဘံ။ ဗျာကရိတွာတိ အာရောစေတွာ၊ ဣဒဉ္စ ဝိသေသဿ အဓိဂတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဓိဂတဝိသေသာ ဟိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ အဝဿံ အဓိဂမံ ဗျာကရောန္တိ၊ အဓိဂတဝိသေသေန ပန အဗျာကရိတွာပိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဂမန္တရာယဝိနောဒနတ္ထမေဝ အာဟာရုပစ္ဆေဒဿ အနုညာတတ္တာ တဒဓိဂမေ သော န ကာတဗ္ဗောဝ။ ကိံ ပနာဓိဂမံ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ သဘာဂါနဉှီတိအာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၁-၁၈၃) ‘‘ဟတ္ထပ္ပတ္တော ဝိယ ဒိဿတိ၊ ‘တဿ ဝိက္ခေပေါ မာ ဟောတူ’တိ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာ တပ္ပဘဝံ သက္ကာရံ လဇ္ဇာယန္တော အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ သဘာဂါနံ ဗျာကတတ္တာ။ တေ ဟိ ကပ္ပိယခေတ္တံ အာရောစေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာနိသိန္နကထာ

၁၄။ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ နိသိန္နကထာယံ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာတိ အနုပပရိက္ခိတွာ။ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ သင်္ကမန္တီတိ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဩကာသဒါနတ္ထံ နိသိန္နပါဠိယာ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ဂစ္ဆန္တိ။ ပဋိဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထီတိ ပစ္ဆာ အာဂတေဟိ ဥပပရိက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဟေဋ္ဌာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝိဇ္ဇမာနေ သာဋကံ ဝလိံ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတီ’’တိ။ ပဋိဝေက္ခဏဉ္စေတံ ဂိဟီနံ သန္တကေယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၀) ‘‘ဟေဋ္ဌာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝိဇ္ဇမာနေ သာဋကံ ဝလိံ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတီ’တိ။ ပဋိဝေက္ခဏဉ္စေတံ ဂိဟီနံ သန္တကေ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၈၀) ‘‘အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာတိ အဝိစာရေတွာ။ ဟေဋ္ဌိမဘာဂေ ဟိ ကိသ္မိဉ္စိ ဝိဇ္ဇမာနေ ဝလိ ပညာယတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ။

ဒဝါယသိလာဝိဇ္ဈနကထာ

၁၅။ ဒဝါယသိလာဝိဇ္ဈနကထာယံ ဒဝါသဒ္ဒေါ ဟသာဓိပ္ပာယဝါစကော။ ပဋိပုဗ္ဗဝိဓ-ဓာတု ပဝဋ္ဋနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဟသာဓိပ္ပာယေန ပါသာဏော န ပဝဋ္ဋေတဗ္ဗော’’တိ။ သိလာသဒ္ဒဿ ပါသာဏဝါစကတ္တာ သော ဧဝ န ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န ကေဝလဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ န ဝဋ္ဋေယျာတိ အာဟ ‘‘စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယာ’’တိအာဒိ။ ဓောဝနဒဏ္ဍကန္တိ ဘဏ္ဍဓောဝနဒဏ္ဍံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၈၂-၁၈၃) ပန ‘‘ဘဏ္ဍကံ ဝါ ဓောဝန္တာတိ စီဝရံ ဝါ ဓောဝန္တာ။ ဓောဝနဒဏ္ဍကန္တိ စီဝရဓောဝနဒဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒါယာလိမ္ပနကထာ

၁၆။ ဒါယာလိမ္ပနကထာယံ အလ္လ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ သုက္ခဋ္ဌာနေပိ အဂ္ဂိံ ပါတေတွာ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အာလိမ္ပေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဒုက္ကဋန္တိ သုက္ခဋ္ဌာနေ ဝါ သုက္ခံ ‘‘အသုက္ခ’’န္တိ အဝဝတ္ထပေတွာ ဝါ အဂ္ဂိံ ပါတေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ကီဠာဓိပ္ပာယေပိ ဧသေဝ နယော၊ ကီဠာဓိပ္ပာယော စ ပဋပဋာယမာနသဒ္ဒဿာဒဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိပက္ခဘူတော အဂ္ဂိ ပဋဂ္ဂိ။ ပရိတ္တကရဏန္တိ အာရက္ခကရဏံ။ သယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတန္တိ ဝါတေရိတာနံ ဝေဠုအာဒီနံ အညမညသင်္ဃဋ္ဋနေန သမုဋ္ဌိတံ။ နိရုပါဒါနောတိ ဣန္ဓနရဟိတော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၉၀) ပန ‘‘ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေနပိ ဒုက္ကဋန္တိ သုက္ခတိဏာဒီသု အဂ္ဂိကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အလ္လေသု ပန ကီဠာဓိပ္ပာယေနပိ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ပဋိပက္ခဘူတော၊ ပဋိမုခံ ဂစ္ဆန္တော ဝါ အဂ္ဂိ ပဋဂ္ဂိ၊ တဿ အလ္လတိဏာဒီသုပိ ဒါနံ အနုညာတံ။ တံ ဒေန္တေန ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒါဝဂ္ဂိံ ဒိသွာ ဝိဟာရဿ သမန္တတော ဧကက္ခဏေ အကတွာ ဧကဒေသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရဿ သမန္တတော သဏိကံ ဈာပေတွာ ယထာ မဟန္တောပိ အဂ္ဂိ ဝိဟာရံ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝိဟာရဿ သမန္တာ အဗ္ဘောကာသံ ကတွာ ပဋဂ္ဂိ ဒါတဗ္ဗော။ သော ဍာဝဂ္ဂိနော ပဋိပထံ ဂန္တွာ ဧကတော ဟုတွာ တေန သဟ နိဗ္ဗာတိ။ ပရိတ္တကရဏန္တိ သမန္တာ ရုက္ခတိဏာဒိစ္ဆေဒနပရိခါခဏနာဒိအာရက္ခကရဏံ။ တေနာဟ ‘တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆန’န္တိအာဒီ’’တိ၊ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၉၀) ပန ‘‘ပရိတ္တန္တိ ရက္ခဏံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆန’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလာဘတကထာ

၁၇။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလာဘတကထာယံ နတ္ထိ သဒ္ဓါ ဧတေသူတိ အဿဒ္ဓါ၊ မစ္ဆရိနော၊ တေသု အဿဒ္ဓေသု။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ယုတ္တာနိ ကုလာနိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလာနိ၊ မဇ္ဈေလောပတတိယာတပ္ပုရိသသမာသော၊ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ ဒသဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ယုတ္တကုလာနိ၊ တေသု။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလေသု လဘိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အသက္ကစ္စကာရီနံ တေသံ သက္ကစ္စကရဏေန၊ အပ္ပဏီတဒါယီနံ တေသံ ပဏီတဒါနေန ဘဝိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏေနာတိ ကာရဏံ ဥပပရိက္ခိတွာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ ယုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အနုပပရိက္ခိတွာ နေဝ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပရေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ ယေန ကာရဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိသမိဿမ္ပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ကေဝလံ ပိဏ္ဍပါတမေဝါတိ အာဟ ‘‘ယမ္ပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အပိဟိတဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတော အညမ္ပိ ဒဿေတိ ဂန္ဓဟလိဒ္ဒါဒိမက္ခိတောတိအာဒိနာ ။ တတ္ထပိ ကာရဏံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သရီရေ ရောဂဋ္ဌာနာနီ’’တိအာဒိ။

ဂေါပကဒါနကထာ

၁၈။ ဂေါပကဒါနကထာယံ ပရေသံ သန္တကံ ဂေါပေတိ ရက္ခတီတိ ဂေါပကော၊ တဿ ဒါနံ ဂေါပကဒါနံ၊ ဥယျာနပါလကာဒီဟိ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗဒါနံ။ တတ္ထ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာတိ ‘‘ဧတ္တကေဟေဝ ရုက္ခေဟိ ဧတ္တကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ၊ လိခိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိမိတ္တသညံ ကတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ။ ဒါရကာတိ တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယော ဒါရကာ။ အညေပိ ယေ ကေစိ ဂေါပကာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထပိ ဂိဟီနံ ဂေါပကဒါနေ ယတ္တကံ ဂေါပကာ ဒေန္တိ၊ တတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃိကေ ပန ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒီပိတတ္တာ ‘‘အတ္ထတော ဧက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၅၆) ‘‘ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာတိ ‘ဧတ္တကေ ရုက္ခေ ရက္ခိတွာ တတော ဧတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗ’န္တိ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ။ နိမိတ္တသညံ ကတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ။ ဒါရကာတိ တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယော ယေ ကေစိ ဂေါပေန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဣဓ ‘ဒါရကာ’တိ ဝုတ္တာ’’တိ၊ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၅၆) ပန ‘‘အာရာမရက္ခကာတိ ဝိဿတ္ထဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာတိ ဧတ္ထ ယဿ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တံ ဘိက္ခုံ၊ ဘာဂံ ဝါ သာမိကာ န ရက္ခန္တိ န ဒဏ္ဍေန္တိ၊ တဿ ဒါနံ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဓ သန္နိဋ္ဌာနံ၊ တမ္ပိ ‘န ဝဋ္ဋတိ သင်္ဃိကေ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ။ အညေသံ အဘာဝန္တိ အညေသံ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ အဘာဝံ။ တတ္ထာတိ တာဒိသေ အာဝါသေ။ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တီတိ အာဂန္တုကာနမ္ပိ သမ္ပတ္တာနံ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တီတိ အမ္ဗဖလာဒီနိ ဝိက္ကိဏိတွာ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တိ။ စီဝရတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နာတိ ‘‘ဣမေသံ ရုက္ခာနံ ဖလာနိ ဝိက္ကိဏိတွာ စီဝရေသုယေဝ ဥပနေတဗ္ဗာနိ၊ န ဘာဇေတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ နိယမေတွာ ဒိန္နာ။ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာတိ ပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဘာဇေတွာ ခါဒိတုံ အနိဿရာ။ န တေသု…ပေ… ဌာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဘာဇေတွာ ခါဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဘာဇေတွာ န ခါဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနံ ဒိဝသာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘န ကိဉ္စိ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ဧဝံ ကတာယ အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ အာဂန္တုကေဟိ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနိဿရာ’’တိ ဝစနေန ဒီပိတောယေဝ အတ္ထော မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စတုန္နံ ပစ္စယာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ ပရိဘောဂဝသေန တမေဝ ဘာဇေတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝိဟာရေ၊ ရဋ္ဌေဝါ။

သေနာသနပစ္စယန္တိ သေနာသနဉ္စ တဒတ္ထာယ နိယမေတွာ ဌပိတဉ္စ။ လာမကကောဋိယာတိ လာမကံ အာဒိံ ကတွာ၊ လာမကသေနာသနတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေနာသနေပိ တိဏာဒီနိ လာမကကောဋိယာဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ၊ သေနာသနပရိက္ခာရာပိ လာမကကောဋိယာဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု တာဝ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာနိ သေနာသနာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ လာမကကောဋိယာ ဝိဿဇ္ဇန္တေဟိပိ သေနာသနဘူမိယော န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတီတိ နော ခန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ယံ ရုစ္စတိ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဓမ္မသန္တကေန ဗုဒ္ဓပူဇံ ကာတုံ၊ ဗုဒ္ဓသန္တကေန ဝါ ဓမ္မပူဇံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ န ဝဋ္ဋတီတိ? ‘‘တထာဂတဿ ခေါ ဧတံ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ အဓိဝစနံ ဓမ္မကာယော ဣတိပီ’’တိ စ ‘‘ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) စ ဝစနတော ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧဝံ သန္တေ ‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၅) ဝစနတော ဗုဒ္ဓသန္တကေန ဂိလာနဿပိ ဘေသဇ္ဇံ ကာတုံ ယုတ္တန္တိ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အကာရဏံ။ န ဟိ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၅) ဣမိနာ အတ္တနော စ ဂိလာနဿ စ ဧကသဒိသတာ၊ တဒုပဋ္ဌာနဿ ဝါ သမဖလတာ ဝုတ္တာ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘ယော မံ ဩဝါဒါနုသာသနီကရဏေန ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ မမ ဩဝါဒကာရကေန ဂိလာနော ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၅)။ ဘဂဝတော စ ဂိလာနဿ စ ဥပဋ္ဌာနံ ဧကသဒိသန္တိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ဝစနတော ‘‘အဟဉ္စ ခေါ ပနိဒါနိ ဧကကောဝ ဩဝဒါမိ အနုသာသာမိ၊ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဣမာနိ စတုရာသီတိ ဗုဒ္ဓသဟဿာနိ တုမှေ ဩဝဒိဿန္တိ အနုသာသိဿန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁၆) ဝုတ္တတ္တာ စ ဗဟုဿုတံ ဘိက္ခုံ ပသံသန္တေန စ ‘‘ယော ဗဟုဿုတော၊ န သော တုမှာကံ သာဝကော နာမ၊ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဧသ စုန္ဒာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဓမ္မဂရုကတ္တာ စ တထာဂတဿ ပုဗ္ဗနယော ဧဝ ပသတ္ထတရောတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ ‘‘ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ။ အညေသန္တိ အညေသံ အာဂန္တုကာနံ။ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာတိ သေနာသနေ နိရန္တရံ ဝသန္တာနံ စီဝရတ္ထာယ ဒါယကေဟိ၊ ဘိက္ခူဟိ ဝါ နိယမေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဘာဇေတွာ ခါဒိတုံ အနိဿရာ။ အာဂန္တုကေဟိပိ ဣစ္ဆန္တေဟိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝဿာနာဒီသု ပဝိသိတွာ စီဝရတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗာနိ ဖလာဖလာနိ အဘာဇေတွာ ‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမ၊ အညေသု ဖလာဖလေဟိ သေနာသနာနိ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’တိ ဝါ ‘ပိဏ္ဍပါတာဒိပစ္စယံ သမ္ပာဒေဿာမာ’တိ ဝါ ‘ကိဉ္စိပိ အဘာဇေတွာ စတုပစ္စယတ္ထာယေဝ ဥပနေမာ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မာ ဥပနေန္တာနံ အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ အာဂန္တုကေဟိ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘အနိဿရာ’တိ ဝစနေန ဒီပိတော ဧဝ အတ္ထော၊ မဟာပစ္စရိယံ ‘စတုန္နံ ပစ္စယာန’န္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ ပရိဘောဂဝသေန တမေဝ ဘာဇေတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝိဟာရေ၊ ရဋ္ဌေ ဝါ။ သေနာသနပစ္စယန္တိ သေနာသနဉ္စ တဒတ္ထာယ နိယမေတွာ ဌပိတဉ္စ။ ‘ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပုန ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ သေနာသနသင်္ခါတဝတ္ထုနော မူလစ္ဆေဒံ ကတွာ သဗ္ဗာနိ သေနာသနာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ လာမကတော ပဋ္ဌာယ ဝိဿဇ္ဇန္တေဟိပိ သေနာသနဘူမိယော န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ ယုတ္တမေဝ ဣမဿပိ အတ္ထဿ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ ဣတရထာ ကေစိ သဟ ဝတ္ထုနာပိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ မညေယျု’’န္တိ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၁၅၃) ‘‘ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝိဟာရေ ပရစက္ကာဒိဘယံ အာဂတံ။ မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒန္တိ ‘သဗ္ဗသေနာသနာနံ ဧတေ ဣဿရာ’တိ ဝစနတော ဣတရေ အနိဿရာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အယမေဝ ဘိက္ခု ဣဿရောတိ ယတ္ထ သော ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ အတ္တဉာတဟေတုံ လဘတီတိ ကိရ အတ္ထော၊ အပိ စ ‘ဒဟရော’တိ ဝဒန္တိ။ သဝတ္ထုကန္တိ သဟ ဘူမိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

ဓမ္မိကာရက္ခယာစနကထာ

၁၉။ ဓမ္မိကာရက္ခယာစနကထာယံ ‘‘ဂီဝါယေဝါတိ အာဏတ္တိယာ အဘာဝတော။ တေသံ အနတ္ထကာမတာယာတိ ‘စောရော’တိ ဝုတ္တံ မမ ဝစနံ သုတွာ ကေစိ ဒဏ္ဍိဿန္တိ၊ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿန္တီတိ ဧဝံ သညာယ။ ဧတေန ကေဝလံ ဘယေန ဝါ ပရိက္ခာရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝါ သဟသာ ‘စောရော’တိ ဝုတ္တေ ဒဏ္ဍိတေပိ န ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ ရာဇပုရိသာနဉှိ ‘စောရော အယ’န္တိ ဥဒ္ဒိဿကထနေ ဧဝ ဂီဝါ။ ဘိက္ခူနံ၊ ပန အာရာမိကာဒီနံ ဝါ သမ္မုခါ ‘အသုကော စောရော ဧဝမကာသီ’တိ ကေနစိ ဝုတ္တဝစနံ နိဿာယ အာရာမိကာဒီသု ရာဇပုရိသာနံ ဝတွာ ဒဏ္ဍာပေန္တေသုပိ ဘိက္ခုဿ န ဂီဝါ ရာဇပုရိသာနံ အဝုတ္တတ္တာ၊ ယေသဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ သယံ စောရဿ အဒဏ္ဍိတတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘တွံ ဧတဿ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒာ’တိ အာဏတ္တောပိ ဟိ သစေ အညေန အစ္ဆိန္ဒာပေတိ၊ အာဏာပကဿ အနာပတ္တိ ဝိသင်္ကေတတ္တာ။ အတ္တနော ဝစနကရန္တိ ဣဒံ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝစနံ အကရောန္တာနံ ရာဇပုရိသာနမ္ပိ ‘ဣမိနာ ဂဟိတပရိက္ခာရံ အာဟရာပေဟိ၊ မာ စဿ ဒဏ္ဍံ ကရောဟီ’တိ ဥဒ္ဒိဿ ဝဒန္တဿပိ ဒဏ္ဍေ ဂဟိတေပိ န ဂီဝါ ဧဝ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ‘အသုကဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’တိ အာဏာပေတွာ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ပုန ပဋိက္ခိပနေ (ပါရာ။ ၁၂၁) ဝိယ။ ဒါသာဒီနံ သမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝိယ တဒတ္ထာယ အဍ္ဍကရဏေ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ အာဟ ‘ကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ၊ န ဝဋ္ဋတီ’တိ။ ကေနစိ ပန ဘိက္ခုနာ ခေတ္တာဒိအတ္ထာယ ဝေါဟာရိကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဍ္ဍေ ကတေပိ တံ ခေတ္တာဒိသမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝိယ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ န ဟောတိ ပုဗ္ဗေ ဧဝ သင်္ဃသန္တကတ္တာ။ ဘိက္ခုဿေဝ ပန ပယောဂဝသေန အာပတ္တိယော ဟောန္တိ။ ဒါသာဒီနမ္ပိ ပန အတ္ထာယ ရက္ခံ ယာစိတုံ ဝေါဟာရိကေန ပုဋ္ဌေန သင်္ဃဿ ဥပ္ပန္နံ ကပ္ပိယက္ကမံ ဝတ္တုံ အာရာမိကာဒီဟိ စ အဍ္ဍံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဝိဟာရဝတ္ထာဒိကပ္ပိယအဍ္ဍံ ပန ဘိက္ခုနာ သယမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၆၇၉) အာဂတော။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၆၈၁) ‘‘ဂီဝါတိ ကေဝလံ ဂီဝါ ဧဝ ဟောတိ၊ န ပါရာဇိကံ။ ကာရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ သစေ အာဝုဓဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ တဿ ဓာရာ န ကာရာပေတဗ္ဗာ၊ အညေန ပန အာကာရေန သညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဥစ္စာရာဒိဆဍ္ဍနကထာ

၂၀။ ဥစ္စာရာဒိဆဍ္ဍနကထာယံ အဋ္ဌမေ ဥစ္စာရာဒိဆဍ္ဍနေ ‘‘ဥစ္စာရာဒိဘာဝေါ၊ အနပလောကနံ၊ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ၊ တိရောကုဋ္ဋပါကာရတာ၊ ဆဍ္ဍနံ ဝါ ဆဍ္ဍာပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ၊ နဝမေ ဟရိတူပရိ ဆဍ္ဍနေ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ စ။ ဣဓ ခေတ္တပါလကာ အာရာမာဒိဂေါပကာ စ သာမိကာ ဧဝါ’’တိ ဧတ္တကမေဝ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၈၃၀) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၈၃၀) ပန ‘‘အဋ္ဌမေ ဝဠဉ္ဇိယမာနတိရောကုဋ္ဋာဒိတာ၊ အနပလောကေတွာ ဥစ္စာရာဒီနံ ဆဍ္ဍနာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ နဝမေ ‘မတ္ထကစ္ဆိန္နနာဠိကေရမ္ပီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟရိတူပရိ ဆဍ္ဍနမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တေနာဟ ‘အနိက္ခိတ္တဗီဇေသူ’တိအာဒိ။ ယတ္ထ စ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ ဟရိတေ ဝစ္စာဒိံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၈၃၂) ပန ‘‘သာမိကေ အပလောကေတွာဝ ဆဍ္ဍေတီတိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ နတ္ထိ၊ ကတ္ထစိ အတ္ထိ၊ အတ္ထိဘာဝေါဝ သေယျော ကိရိယာကိရိယတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ ဣဓ ခေတ္တပါလကာ အာရာမာဒိဂေါပကာ စ သာမိကာ ဧဝ။ ‘သင်္ဃဿ ခေတ္တေ အာရာမေ စ တတ္ထ ကစဝရံ န ဆဍ္ဍေတဗ္ဗန္တိ ကတိကာ စေ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုဿ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ သင်္ဃပရိယာပန္နတ္တာ၊ န ဘိက္ခုနီနံ။ တာသမ္ပိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃသန္တကေ ဝုတ္တနယေန ဝဋ္ဋတိ၊ န တတ္ထ ဘိက္ခုဿ။ ဧဝံ သန္တေပိ သာရုပ္ပဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ပန သေခိယဝဏ္ဏနာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၅၁) ‘‘အသဉ္စိစ္စာတိ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တဿ သဟသာ ဥစ္စာရော ဝါ ပဿာဝေါ ဝါ နိက္ခမတိ၊ အသဉ္စိစ္စကတော နာမ၊ အနာပတ္တိ။ န ဟရိတေတိ ဧတ္ထ ယမ္ပိ ဇီဝရုက္ခဿ မူလံ ပထဝိယံ ဒိဿမာနံ ဂစ္ဆတိ၊ သာခါ ဝါ ဘူမိလဂ္ဂါ ဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗံ ဟရိတသင်္ခါတမေဝ၊ ခန္ဓေ နိသီဒိတွာ အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနေ ပါတေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တဿေဝ သဟသာ နိက္ခမတိ၊ ဂိလာနဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပဟရိတေ ကတောတိ အပ္ပဟရိတံ အလဘန္တေန တိဏဏ္ဍုပကံ ဝါ ပလာလဏ္ဍုပကံ ဝါ ဌပေတွာ ကတောပိ ပစ္ဆာ ဟရိတံ ဩတ္ထရတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘ခေဠေန စေတ္ထ သိင်္ဃာဏိကာပိ သင်္ဂဟိတာ’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ န ဥဒကေတိ ဧတံ ပရိဘောဂဥဒကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝစ္စကုဋိသမဥဒ္ဒါဒိဥဒကေသု ပန အပရိဘောဂေသု အနာပတ္တိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သမန္တတော ဥဒကောဃော ဟောတိ၊ အနုဒကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တဿေဝ နိက္ခမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ ဧတာဒိသေ ကာလေ အနုဒကဋ္ဌာနံ အလဘန္တေန ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿံ ဝဏ္ဏနာယံ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၆၅၂) ‘‘ခေဠေန စေတ္ထ သိင်္ဃာဏိကာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဧတ္ထ ဥဒကဂဏ္ဍုသကံ ကတွာ ဥစ္ဆုကစဝရာဒိဉ္စ မုခေနေဝ ဟရိတုံ ဥဒကေသု ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ အတ္ထိ – ‘‘ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကေသု ပန အပရိဘောဂေသု အနာပတ္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သန္တေ နဒီဇာတဿရာဒီသု အာပတ္တိ ဝါ အနာပတ္တိ ဝါတိ။ တတ္ထ သမုဒ္ဒါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နဒီဇာတဿရာပိ သင်္ဂဟိတာဝ၊ တသ္မာ အနာပတ္တီတိ စေ? န စေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ သမုဒ္ဒါဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နဒီဇာတဿရာပိ သင်္ဂဟိတာ၊ ဧဝံ သတိ ဋီကာစရိယာ ဝဒေယျုံ၊ န ပန ဝဒန္တိ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကေသူ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝဒေယျ၊ တထာ ပန အဝတွာ ‘‘အပရိဘောဂေသူ’’တိ ဟေတုမန္တဝိသေသနပဒမ္ပိ ဂဟိတံ။ တေန ဉာယတိ ‘‘အာဒိသဒ္ဒေန အပရိဘောဂါနိ စန္ဒနိကာဒိဥဒကာနိ ဧဝ ဂဟိတာနိ၊ န ပရိဘောဂါနိ နဒီဇာတဿရာဒိဥဒကာနီ’’တိ။ တေန စ ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကာနိ အပရိဘောဂတ္တာ အနာပတ္တိကရာနိ ဟောန္တိ၊ နဒီဇာတဿရာဒိဥဒကာနိ ပန ပရိဘောဂတ္တာ အာပတ္တိကရာနီတိ။ ကထံ ပန ‘‘အပရိဘောဂေသူ’’တိ ဣမဿ ပဒဿ ဟေတုမန္တပဒဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ယုတ္တိတော အာဂမတော စ။ ကထံ ယုတ္တိတော? ‘‘ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကာနိ ပရိဘောဂါနိပိ သန္တိ၊ အပရိဘောဂါနိပီ’’တိ အဗျဘိစာရိယဘာဝတော။ ဗျဘိစာရေ ဟိ သမ္ဘဝေ ဧဝ သတိ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ သိယာ။ ကထံ အာဂမတော? ဝုတ္တဉှေတံ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေန ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ (ဝိ။ ဝိ။ ၁၉၅၄) ‘‘တေသံ အပရိဘောဂတ္တာ’’တိ။ တသ္မာ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပရိဘောဂါနိယေဝ ဥဒကာနိ ဂဟိတာနိ၊ န ပရိဘောဂါနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာယံ ‘‘ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကေသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဗ္ဗံ အပရိဘောဂဇလံ သင်္ဂယှတိ၊ တေနေဝ တေသံ အပရိဘောဂတ္တမေဝ ကာရဏမာဟာ’’တိ၊ တသ္မာ မနုဿာနံ ပရိဘောဂေသု နဒီဇာတဿရတဠာကပေါက္ခရဏိယာဒိဥဒကေသု ဥစ္စာရပဿာဝါဒိကရဏံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ။ ‘‘ဒေဝေ ဝဿန္တေ သမန္တတော ဥဒကောဃော ဟောတိ၊ အနုဒကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တဿေဝ နိက္ခမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ ဧတာဒိသေ ကာလေ အနုဒကဋ္ဌာနံ အလဘန္တေန ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတတ္တာ မဟန္တေသု နဒီဇာတဿရာဒီသု နာဝါဒီဟိ ဂတကာလေ တာဒိသေ ကာရဏေ သတိ ‘‘တီရံ ဥပနေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥပနေတုံ အသက္ကုဏေယျဋ္ဌာနေ ဥဒကေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာနုလောမတော ဝိညာယတိ၊ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နဟာနေရုက္ခာဒိဃံသနကထာ

၂၁။ နဟာနေ ရုက္ခာဒိဃံသနန္တိ ဧတ္ထ အဋ္ဌပဒါကာရေနာတိ အဋ္ဌပဒဖလကာကာရေန၊ ဇူတဖလကသဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မလ္လကမူလကသဏ္ဌာနေနာတိ ခေဠမလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၄၃) ပန ‘‘အဋ္ဌပဒါကာရေနာတိ ဇူတဖလကေ အဋ္ဌဂဗ္ဘရာဇိအာကာရေန။ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေနာတိ ခေဠမလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန။ ဣဒဉ္စ ဝဋ္ဋာဓာရကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဋကေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတဝဋ္ဋကပါလဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပုထုပါဏိကန္တိ မုဋ္ဌိံ အကတွာ ဝိကသိတဟတ္ထတလေဟိ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ ဧတမေဝ သန္ဓာယ ဟတ္ထပရိကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂၄၄) ပန ‘‘ပုထုပါဏိနာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ပုထုပါဏိကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ပါဠိအနုသာရေနေဝ နဟာနေ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နဟာနတိတ္ထေ နဟာယန္တာနံ ဘိက္ခူနံ နဟာနဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ပနေတ္ထ နဟာနဝတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဿန္တာနံ အပ္ပသာဒါဝဟနတော၊ ဂိဟိပုရိသာနံ ကမ္မံ ဝိယာတိ ဂရဟိတဗ္ဗဘာဝတော စ ဝုတ္တံ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ…ပေ… န ဩတရိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အညေသု သမ္မုခီဘူတေသု အနုဒကသာဋကေန နဟာယိတုံ ဒုက္ကရတ္တာ ‘‘သဗ္ဗဒိသာ ပန ဩလောကေတွာ ဝိဝိတ္တဘာဝံ ဉတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမ္ပိ ခါဏုဂုမ္ဗလတာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နာပိ ဟုတွာ တိဋ္ဌေယျုန္တိ အာဟ ‘‘ခါဏု…ပေ… ဥက္ကာသိတွာ’’တိ။ ဥဒ္ဓံမုခေန စီဝရာပနယနံ ဟရာယိတဗ္ဗံ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝကုဇ္ဇ…ပေ… အပနေတွာ’’တိ။ တတော ကာယဗန္ဓနဋ္ဌပနဝတ္တမာဟ ‘‘ကာယဗန္ဓန’’န္တျာဒိနာ ။ တတော ဥဒကသာဋိကာယ သတိ တံ နိဝါသေတွာ ဩတရိတဗ္ဗံ သိယာ၊ တာယ အသတိယာ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဌိတကေနေဝ န ဩတရိတဗ္ဗ’’န္တိ အဟိရိကာကာရဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ ဣဓ ဟိရိမန္တာကာရံ ဒဿေတိ ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ မောစေတွာတိ။ ဥဏ္ဏဋ္ဌာနေ၊ သမဋ္ဌာနေ ဝါ ပသာရိတေ သတိ ဝါ တေန အညတ္ထ ဂစ္ဆေယျာတိ အာဟ ‘‘သစေ နိန္နဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။

ဩတရန္တေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆံ သန္ဓာယ ‘‘ဩတရန္တေန သဏိက’’န္တျာဒိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဝေဂေန န ဩတရိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိသိဒ္ဓါနုရူပမာဟ ‘‘သဏိက’’န္တိ။ အတိဂမ္ဘီရံ ဂစ္ဆန္တော ဥဒကောဃတရင်္ဂဝါတာဒီဟိ ပဟရန္တော စလိတကာယော သိယာ၊ အတိဥတ္တာနေ နိသီဒန္တော အပ္ပဋိစ္ဆန္နကာယော သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘နာဘိပ္ပမာဏမတ္တံ ဩတရိတွာ’’တိ။ အတ္တနော ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ဝီစိံ ဥဋ္ဌာပေန္တော၊ သဒ္ဒဉ္စ ကရောန္တော ဥဒ္ဓဋစပလဘာဝေါ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီစိံ အနုဋ္ဌပေန္တေန သဒ္ဒံ အကရောန္တေန နိဝတ္တိတွာ’’တိ။ နိဝတ္တိတွာ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ အာဟ အာဂတဒိသာဘိမုခေန နိမုဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ အဘိမုခေန ဟုတွာတိ ပါဌသေသော။ ဣဒါနိ တပ္ဖလံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တျာဒိမာဟ။ တတော ဥမ္မုဇ္ဇန္တေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယမာဟ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇန္တေနပီ’’တိအာဒိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ စီဝရံ ပါရုပိတွာဝ ဌာတဗ္ဗံ၊ ကသ္မာတိ စေ? န တာဝ ကာယတော ဥဒကံ ဩတရတိ၊ တသ္မာ ထောကံ ကာလံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ စီဝရံ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ အန္တေ ဂဟေတွာ ပုရတော ကတွာ ဌာတဗ္ဗံ။ တတော ကာယဿ သုက္ခဘာဝံ ဉတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ယထာရုစိ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။

ဝလိကာဒိကထာ

၂၂။ ဝလိကာဒိကထာယံ ‘‘မုတ္တောလမ္ဗကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုဏ္ဍလာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပလမ္ဗကသုတ္တန္တိ ယညောပစိတာကာရေန ဩလမ္ဗကသုတ္တ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၄၅)။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၄၅) ပန ‘‘မုတ္တောလမ္ဗကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုဏ္ဍလာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပလမ္ဗကသုတ္တန္တိ ဗြာဟ္မဏာနံ ယညောပစိတသုတ္တာဒိအာကာရံ ဝုစ္စတိ။ ဝလယန္တိ ဟတ္ထပါဒဝလယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂၄၅) ပန ‘‘ကဏ္ဏတော နိက္ခန္တမုတ္တောလမ္ဗကာဒီနံ ကုဏ္ဍလာဒီနန္တိ လိခိတံ။ ‘ကာယူရ’န္တိ ပါဠိပါဌော။ ‘ကေယူရာဒီနီ’တိ အာစရိယေနုဒ္ဓဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒီဃကေသကထာ

၂၃။ ဒီဃကေသကထာယံ သာရတ္ထဒီပနိယံ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၄၆) ပန ‘‘ဒွင်္ဂုလေတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ၊ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏံ အတိက္ကာမေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဒုမာသဿ ဝါ ဒွင်္ဂုလဿ ဝါ အတိက္ကန္တဘာဝံ အဇာနန္တဿပိ ကေသမဿုဂဏနာယ အစိတ္တကာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ကောစ္ဆေနာတိ ဥသီရဟီရာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ သမကံ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတကောစ္ဆေန။ စိက္ကလေနာတိ သိလေသယုတ္တတေလေန။ ဥဏှာဘိတတ္တရဇသိရာနမ္ပီတိ ဥဏှာဘိတတ္တာနံ ရဇောကိဏ္ဏသိရာနံ။ အဒ္ဒဟတ္ထေနာတိ အလ္လဟတ္ထေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဥပရိ ပန ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မဿုံ ကပ္ပာပေန္တိ။ မဿုံ ဝဍ္ဎာပေန္တိ။ ဂေါလောမိကံ ကာရာပေန္တိ။ စတုရဿကံ ကာရာပေန္တိ။ ပရိမုခံ ကာရာပေန္တိ။ အဍ္ဎဒုကံ ကာရာပေန္တိ။ ဒါဌိကံ ဌပေန္တိ။ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေန္တိ။ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခီယန္တိ ဝိပါစေန္တိ ‘သေယျထာပိ ဂိဟီ ကာမဘောဂိနော’တိ ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဿု ကပ္ပာပေတဗ္ဗံ။ န မဿု ဝဍ္ဎာပေတဗ္ဗံ။ န ဂေါလောမိကံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ န စတုရဿကံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ န ပရိမုခံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ န အဍ္ဎဒုကံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ န ဒါဌိကာ ဌပေတဗ္ဗာ။ န သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတဗ္ဗံ၊ ယော သံဟရာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ အာဂတံ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၅) ‘‘မဿုံ ကပ္ပာပေန္တီတိ ကတ္တရိယာ မဿုံ ဆေဒါပေန္တိ။ မဿုံ ဝဍ္ဎာပေန္တီတိ မဿုံ ဒီဃံ ကာရေန္တိ။ ဂေါလောမိကန္တိ ဟနုကမှိ ဒီဃံ ကတွာ ဌပိတံ ဧဠကမဿု ဝုစ္စတိ။ စတုရဿကန္တိ စတုကောဏံ။ ပရိမုခန္တိ ဥဒရေ လောမသံဟရဏံ။ အဍ္ဎဒုကန္တိ ဥဒရေ လောမရာဇိဋ္ဌပနံ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ မဿုကပ္ပာပနာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပုန ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ သက္ခရိကာယပိ မဓုသိတ္ထကေနပိ နာသိကာလောမံ ဂါဟာပေန္တိ၊ နာသိကာ ဒုက္ခာ ဟောန္တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဏ္ဍာသန္တိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပလိတံ ဂါဟာပေန္တိ။ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခီယန္တိ ဝိပါစေန္တိ ‘သေယျထာပိ ဂိဟီ ကာမဘောဂိနော’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပလိတံ ဂါဟာပေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂါဟာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ အာဂတံ။ ‘‘သက္ခရာဒီဟိ နာသိကာလောမဂ္ဂါဟာပနေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ အနုရက္ခဏတ္ထံ ပန သဏ္ဍာသော အနုညာတော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပလိတံ ဂါဟာပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဘမုကာယ ဝါ နလာဋေ ဝါ ဒါဌိကာယ ဝါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဗီဘစ္ဆံ ဌိတံ၊ တာဒိသံ လောမံ ပလိတံ ဝါ အပလိတံ ဝါ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

အာဒါသာဒိကထာ

၂၄။ အာဒါသာဒိကထာယံ အာဒါသော နာမ မဏ္ဍနပကတိကာနံ မနုဿာနံ အတ္တနော မုခစ္ဆာယာဒဿနတ္ထံ ကံသလောဟာဒီဟိ ကတော ဘဏ္ဍဝိသေသော။ ဥဒကပတ္တော နာမ ဥဒကဋ္ဌပနကော ပါတိသရာဝါဒိကော ဘာဇနဝိသေသော။ ကံသပတ္တာဒီနီတိ အာဒါသဘာဝေန အကတာနိ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေန အာလောကကရာနိ ဝတ္ထူနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုဝဏ္ဏရဇတဇာတိဖလိကာဒယော သင်္ဂဏှာတိ၊ ကဉ္ဇိယာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒြဝဇာတိကာနိ တေလမဓုခီရာဒီနိ။ အာဗာဓပစ္စယာတိ အတ္တနော မုခေ ဥပ္ပန္နဝဏပစ္စယာ။ တေနာဟ ‘‘သဉ္ဆဝိ နု ခေါ မေ ဝဏော’’တိအာဒိ။ အာယုံ သင်္ခရောတီတိ အာယုသင်္ခါရော။ ကော သော? အတ္တဘာဝေါ၊ တံ အာယုသင်္ခါရံ၊ တံ ဩလောကေန္တော ကေနာကာရေန ဩလောကေယျာတိ ပုစ္ဆာယမာဟ ‘‘ဇိဏ္ဏော နု ခေါမှိ နောတိ ဧဝ’’န္တိ။ တဿတ္ထော – မမ အတ္တဘာဝေါ ဇိဏ္ဏော နု ခေါ ဝါ၊ နော ဇိဏ္ဏော နု ခေါ ဝါတိ ဧဝံ ဣမိနာ မနသိကာရေန ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ အတ္တဘာဝေါ၊ နော ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေန အတ္တသိနေဟဝသေန ဩလောကေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။

န မုခံ အာလိမ္ပိတဗ္ဗန္တိ ဝိပ္ပသန္နဆဝိဝဏ္ဏကရေဟိ မုခလေပနေဟိ န လိမ္ပိတဗ္ဗံ။ န ဥမ္မဒ္ဒိတဗ္ဗန္တိ နာနာဥမ္မဒ္ဒနေဟိ န ဥမ္မဒ္ဒိတဗ္ဗံ။ န စုဏ္ဏေတဗ္ဗန္တိ မုခစုဏ္ဏကေန န မက္ခေတဗ္ဗံ။ န မနောသိလိကာယ မုခံ လဉ္ဇေတဗ္ဗန္တိ မနောသိလာယ တိလကာဒိလဉ္ဇနာနိ န ကာတဗ္ဗာနိ ။ န ကေဝလံ မနောသိလာယမေဝ၊ ဟရိတာလာဒီဟိပိ တာနိ န ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။ အင်္ဂရာဂါဒယော ပါကဋာယေဝ။

နစ္စာဒိကထာ

၂၅။ နစ္စာဒိကထာယံ ‘‘သာဓုဂီတန္တိ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တဂီတံ။ စတုရဿေန ဝတ္တေနာတိ ပရိပုဏ္ဏေန ဥစ္စာရဏဝတ္တေန။ တရင်္ဂဝတ္တာဒီနံ ဥစ္စာရဏဝိဓာနာနိ နဋ္ဌပ္ပယောဂါနီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၄၈-၂၄၉) ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၄၈-၂၄၉) ‘‘သာဓုဂီတန္တိ အနိစ္စတာဒိပဋိသညုတ္တံ ဂီတံ။ စတုရဿေန ဝတ္တေနာတိ ပရိပုဏ္ဏေန ဥစ္စာရဏဝတ္တေန။ တရင်္ဂဝတ္တာဒီနံ သဗ္ဗေသံ သာမညလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘သဗ္ဗေသံ…ပေ… လက္ခဏ’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကာဟိ မတ္တာဟိ အက္ခရံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တတောပိ အဓိကမတ္တာယုတ္တံ ကတွာ ကထနံ ဝိကာရကထနံ နာမ၊ တထာ အကတွာ ကထနမေဝ လက္ခဏန္တိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂၄၈-၂၄၉) ပန ‘‘သာဓုဂီတံ နာမ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ဂီတန္တိ လိခိတံ။ ဒန္တဂီတံ ဂါယိတုကာမာနံ ဝါက္ကရဏီယံ။ ဒန္တဂီတဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ‘ယံ ဂါယိဿာမာ’တိအာဒိမာဟ။ စတုရဿဝတ္တံ နာမ စတုပါဒဂါထာဝတ္တံ။ ‘တရင်္ဂဝတ္တာဒီနိ ဥစ္စာရဏဝိဓာနာနိ နဋ္ဌပ္ပယောဂါနီ’တိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အင်္ဂစ္ဆေဒါဒိကထာ

၂၆။ အင်္ဂစ္ဆေဒါဒိကထာယံ ‘‘အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ ဆိန္ဒန္တဿေဝ ထုလ္လစ္စယံ၊ တတော အညံ ဆိန္ဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အာဗာဓပစ္စယာ ဆိန္ဒန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၅၁) ပန ‘‘အင်္ဂဇာတန္တိ ဗီဇဝိရဟိတံ ပုရိသနိမိတ္တံ။ ဗီဇေ ဟိ ဆိန္နေ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော နာမ အဘဗ္ဗော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဧကေ ပန ‘ဗီဇဿပိ ဆေဒနက္ခဏေ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဧဝ၊ ကမေန ပုရိသိန္ဒြိယာဒိကေ အန္တရဟိတေ ပဏ္ဍကော နာမ အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒါ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’တိ ဝဒန္တိ။ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တဿာတိ မုဋ္ဌိပ္ပဟာရာဒီဟိ အတ္တနော ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပတ္တကထာ

၂၈။ ပတ္တကထာယံ ‘‘ဘူမိအာဓာရကေတိ ဝလယာဓာရကေ။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာဓာရကေသူတိ ဧကဒါရုနာ ကတအာဓာရကေ၊ ဗဟူဟိ ဒဏ္ဍကေဟိ ကတအာဓာရကေ ဝါတိ အတ္ထော ။ တီဟိ ဒဏ္ဍေဟိ ကတော ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဘူမိယံ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကမေဝ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘ဒွေ ဌပေန္တေန ဥပရိ ဌပိတပတ္တံ ဧကေန ပဿေန ဘူမိယံ ဖုသာပေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝဒန္တိ။ အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနန္တိ ပမုခမိဍ္ဎိကာဒီနံ။ ပရိဝတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ပတိဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထ ‘ပရိဝတ္တေတွာ တတိယဝါရေ တတ္ထေဝ မိဍ္ဎိယာ ပတိဋ္ဌာတီ’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပရိဘဏ္ဍန္တေတိ ဧတ္ထ ပရိဘဏ္ဍံ နာမ ဂေဟဿ ဗဟိကုဋ္ဋပါဒဿ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတာ တနုကမိဍ္ဎိကာ ဝုစ္စတိ။ တနုကမိဍ္ဎိကာယာတိ ခုဒ္ဒကမိဍ္ဎိကာယ။ မိဍ္ဎန္တေပိ အာဓာရကေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဓာရက’န္တိ ဟိ ဝစနတော မိဍ္ဎာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာဓာရကံ ဌပေတွာ တတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အာဓာရကေ ဌပနောကာသဿ အနိယမိတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ‘ပတ္တမာဠော နာမ ဝဋ္ဋေတွာ ပတ္တာနံ အဂမနတ္ထံ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ကတော’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဃဋိကန္တိ ဥပရိ ယောဇိတံ အဂ္ဂဠံ။ တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သကိဒေဝ ဂဟေတွာ တေန အာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဃဋိကဋာဟေတိ ဘာဇနကပါလေ။ ပါဠိယံ အဘုံ မေတိ ဧတ္ထ ဘဝတီတိ ဘူ၊ ဝဍ္ဎိ။ န ဘူတိ အဘူ၊ အဝဍ္ဎိ။ ဘယဝသေန ပန သာ ဣတ္ထီ ‘အဘု’န္တိ အာဟ၊ ဝိနာသော မယှန္တိ အတ္ထော။ ဆဝသီသဿ ပတ္တန္တိ ဆဝသီသမယံ ပတ္တံ။ ပကတိဝိကာရသမ္ဗန္ဓေ စေတံ သာမိဝစနံ။ အဘေဒေပိ ဝါ တဒုပစာရဝသေနေဝါယံ ဝေါဟာရော ‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ စဗ္ဗေတွာတိ ခါဒိတွာ။ ဧကံ ဥဒကဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာတိ ဝါမဟတ္ထေနေဝ ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ မုခေန ဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာ။ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေနာတိ သာမိသေန ဟတ္ထေန။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧကဂဏ္ဍုသံ ဂဟဏမတ္တေန။ လုဉ္စိတွာတိ တတော မံသံ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ဧတေသု သဗ္ဗေသု ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနာတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၅၃-၂၅၅) ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၅၂) ပန ‘‘ဂိဟိဝိကဋာနီတိ ဂိဟိသန္တကာနိ။ ပါဠိယံ န အစ္ဆုပိယန္တီတိ န ဖုဿိတာနိ ဟောန္တိ။ ရူပကာကိဏ္ဏာနိ ဣတ္ထိရူပါဒိအာကိဏ္ဏာနိ။ ဘူမိအာဓာရကေတိ ဒန္တာဒီဟိ ကတေ ဝလယာဓာရကေ။ ဧတဿ ဝလယာဓာရကဿ အနုစ္ဆဝိတာယ ဌပိတာ ပတ္တာ န ပရိဝတ္တန္တီတိ ‘တယော ပတ္တေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တံ။ အနုစ္စတဉှိ သန္ဓာယ အယံ ‘ဘူမိအာဓာရကော’တိ ဝုတ္တော။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာဓာရကေသူတိ ဧကဒါရုနာ ကတအာဓာရကေ စ ဗဟူဟိ ဒဏ္ဍကေဟိ ကတအာဓာရကေ စ၊ ဧတေ စ ဥစ္စတရာ ဟောန္တိ ပတ္တေဟိ သဟ ပတနသဘာဝါ၊ တေန ‘သုသဇ္ဇိတေသူ’တိ ဝုတ္တံ။ ဘမကောဋိသဒိသေနာတိ ယတ္ထ ဓမကရဏာဒိံ ပဝေသေတွာ လိခန္တိ၊ တဿ ဘမကဿ ကောဋိယာ သဒိသော။ တာဒိသဿ ဒါရုအာဓာရကဿ အဝိတ္ထိဏ္ဏတာယ ဌပိတောပိ ပတ္တော ပတတီတိ ‘အနောကာသော’တိ ဝုတ္တော။ အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနန္တိ ပမုခမိဍ္ဎိကာဒီနံ၊ ဥစ္စဝတ္ထုကာနန္တိ အတ္ထော။ ဗာဟိရပဿေတိ ပါသာဒါဒီနံ ဗဟိကုဋ္ဋေ။ တနုကမိဍ္ဎိကာယာတိ ဝေဒိကာယ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဟတ္ထပ္ပမာဏတော အဗ္ဘန္တရေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဓာရကေ ပန တတော ဗဟိပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညေန ပန ဘဏ္ဍကေနာတိ အညေန ဘာရဘဏ္ဍေန ဘဏ္ဍကေန။ ‘ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတု’န္တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ပတ္တတ္ထဝိကာယ အံသဗဒ္ဓကော ယထာ လဂ္ဂိတဋ္ဌာနတော န ပရိဂဠတိ၊ တထာ သဗ္ဗထာပိ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗန္ဓိတွာပိ ဥပရိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ‘ဥပရိ နိသီဒန္တာ ဩတ္ထရိတွာ ဘိန္ဒန္တီ’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒနသင်္ကာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဗန္ဓိတွာ ဝါတိ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတဆတ္တေ ဝါ။ ယော ကောစီတိ ဘတ္တပူရောပိ တုစ္ဆပတ္တောပိ။ ပရိဟရိတုန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ စရဏတ္ထာယ ဌပေတုံ။ ပတ္တံ အလဘန္တေန ပန ဧကဒိဝသံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဏ္ဏပုဋာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဆဝသီသဿပတ္တောတိ ဆဝသီသမယော ပတ္တော၊ ပကတိဝိကာရသမ္ဗန္ဓေ စေတံ သာမိဝစနံ။ စဗ္ဗေတွာတိ နိဋ္ဌုဘိတွာ။ ‘ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပတ္တံ ပရိပ္ဖောသိတွာ ဓောဝနဃံသနဝသေန ဟတ္ထံ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္တကေန ဟိ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဟတ္ထော ဓောဝိတော နာမ န ဟောတိ။ ဧကံ ဥဒကဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာတိ ပတ္တံ အဖုသိတွာ တတ္ထ ဥဒကမေဝ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဥက္ခိပိတွာ ဂဏ္ဍုသံ ကတွာ၊ ဝါမဟတ္ထေနေဝ ဝါ ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ မုခေန ဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟိ ဥဒကေန ဝိက္ခာလေတွာတိ ဒွီသု အင်္ဂုလီသု အာမိသမတ္တံ ဝိက္ခာလေတွာ ဗဟိ ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိခါဒိတုကာမောတိ ဧတ္ထ သယံ န ခါဒိတုကာမောပိ အညေသံ ခါဒနာရဟံ ဌပေတုံ လဘတိ။ တတ္ထေဝ ကတွာတိ ပတ္တေယေဝ ယထာဌပိတဋ္ဌာနတော အနုဒ္ဓရိတွာ။ လုဉ္စိတွာတိ တတော မံသမေဝ နိရဝသေသံ ဥပ္ပဋ္ဋေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂၅၄) ပန ‘‘အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနန္တိ ပမုခမိဍ္ဎိကာဒီနံ။ ပရိဝတ္တေတွာ တတ္ထေဝါတိ ဧတ္ထ ‘ပရိဝတ္တေတွာ တတိယဝါရေ တတ္ထေဝ မိဍ္ဎိကာယ ပတိဋ္ဌာတီ’တိ လိခိတံ။ ပရိဘဏ္ဍံ နာမ ဂေဟဿ ဗဟိကုဋ္ဋပါဒဿ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတာ တနုကမိဍ္ဎိကာ ဝုစ္စတိ၊ ဧတ္ထ ‘ပရိဝတ္တေတွာ ပတ္တော ဘိဇ္ဇတီတိ အဓိကရဏဘေဒါသင်္ကာရအဘာဝေ ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ လိခိတံ။ ပတ္တမာဠော ဝတ္တေတွာ ပတ္တာနံ အပတနတ္ထံ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ မာဠကစ္ဆန္နေန ကတော။ ‘ပတ္တမဏ္ဍလိကာ ပတ္တပစ္ဆိကာ ကာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတာ’တိ စ လိခိတံ။ မိဍ္ဎန္တေ အာဓာရကေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ပတ္တသန္ဓာရဏတ္ထံ ဝုတ္တတ္တာ။ မဉ္စေ အာဓာရကေပိ န ဝဋ္ဋတိ နိသီဒနပစ္စယာ ဝါရိတတ္တာ။ အာသန္နဘူမိကတ္တာ ဩလမ္ဗေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာတိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၄) ဝစနတော အဂ္ဂဟတ္ထေ လဂ္ဂေတွာ အင်္ကေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ န သုန္ဒရံ။ န ကေဝလံ ယဿ ပတ္တောတိအာဒိ ယဒိ ဟတ္ထေန ဂဟိတပတ္တေ ဘေဒသညာ၊ ပဂေဝ အညေန သရီရာဝယဝေနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန ပစုရဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ။ ဃဋိကပါလမယံ ဃဋိကဋာဟံ။ ဆဝသီသဿ ပတ္တန္တိ ‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရံ၊ ခီရဿ ဓာရာ’တိအာဒိဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ မဉ္စေ နိသီဒိတုံ အာဂတောတိ အတ္ထော။ ပိသာစိလ္လိကာတိ ပိသာစဒါရကာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဒိန္နကမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ။ စဗ္ဗေတွာတိ ခါဒိတွာ။ အဋ္ဌီနိ စ ကဏ္ဋကာနိ စ အဋ္ဌိကဏ္ဋကာနိ။ ဧတေသု သဗ္ဗေသု ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနာတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အာပတ္တိယေဝါတိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗပံသုကူလာဒိကထာ

၂၉။ သဗ္ဗပံသုကူလာဒိကထာယံ ပံသု ဝိယ ကုစ္ဆိတဘာဝေန ဥလတိ ပဝတ္တတီတိ ပံသုကူလံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧတဿာတိ သဗ္ဗပံသုကူလိကော၊ ပတ္တစီဝရာဒိကံ သဗ္ဗံ သမဏပရိက္ခာရံ ပံသုကူလံယေဝ ကတွာ ဓာရဏသီလောတိ အတ္ထော။ သမဏပရိက္ခာရေသု ကတမံ ပံသုကူလံ ကတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပုစ္ဆံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧတ္ထ ပန စီဝရဉ္စ မဉ္စပီဌဉ္စ ပံသုကူလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတ္ထ စ စီဝရံ ဝိနယဝသေန စ ဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေန စ ဝဋ္ဋတိ၊ မဉ္စပီဌံ ဝိနယဝသေနေဝ။ ကတမံ ပံသုကူလံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘အဇ္ဈောဟရဏီယံ ပန ဒိန္နမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ၊ န အဒိန္နံ၊ တသ္မာ ပံသုကူလံ န ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ ‘‘အဇ္ဈောဟရဏီယ’’န္တိ ဝစနေန ပိဏ္ဍပါတဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပအက္ခာရဝသေန ဥဘောပိ ပစ္စယေ ဒဿေတိ။

ပရိဿာဝနကထာ

၃၀။ ပရိဿာဝနကထာယံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ နာမ သဗ္ဗန္တိမပရိစ္ဆေဒေန အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏော၊ တတ္တကံ မဂ္ဂံ ပရိဿာဝနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တောပိ အညေန အပရိဿာဝနကေန ဘိက္ခုနာ ယာစိယမာနော ဟုတွာ အဒေန္တောပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဿာဝန’’န္တိ အနုဇာနိတွာ ‘‘စောဠကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဋစ္ဆုပရိဿာဝန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၈) ဝုတ္တတ္တာ ပကတိပရိဿာဝနတော ကဋစ္ဆုပရိဿာဝနံ ခုဒ္ဒကန္တိ ဝိညာယတိ။ ပကတိပရိဿာဝနဿ ဝိဓာနံ အဋ္ဌကထာယံ န ဝုတ္တံ၊ ကဋစ္ဆုပရိဿာဝနဿ ပန ဝိဓာနံ ‘‘ကဋစ္ဆုပရိဿာဝနံ နာမ တီသု ဒဏ္ဍကေသု ဝိနန္ဓိတွာ ကတ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၈) ဝုတ္တံ။ ကဋစ္ဆုပရိဿာဝနံ ဝတွာ ပုန ‘‘စောဠကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမကရဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၈) ဝုတ္တတ္တာ ကဋစ္ဆုပရိဿာဝနတောပိ ဓမကရဏော ခုဒ္ဒကတရောတိ ဝိညာယတိ။ ဓမကရဏဿ ဝိဓာနံ ဟေဋ္ဌာ ပရိက္ခာရကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘ဘိက္ခူ နဝကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ပရိဿာဝနံ န သမ္မတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဏ္ဍပရိဿာဝန’’န္တိ (စူဠဝ ၂၅၉) ဝုတ္တတ္တာ ပကတိပရိဿာဝနတောပိ ဒဏ္ဍပရိဿာဝနံ မဟန္တတရန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ဒဏ္ဍပရိဿာဝနံ န သမ္မတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩတ္ထရက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော ဒဏ္ဍပရိဿာဝနတောပိ ဩတ္ထရကံ မဟန္တတရန္တိ ဝိညာယတိ။ တေသံ ပန ဒွိန္နမ္ပိ ပရိဿာဝနာနံ ဝိဓာနံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉) အာဂတမေဝ။

နဂ္ဂကထာ

၃၁။ နဂ္ဂကထာယံ န နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒေတဗ္ဗောတိ နဂ္ဂေန နဝကတရေန ဘိက္ခုနာ နဂ္ဂေါ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု န အဘိဝါဒေတဗ္ဗော န ဝန္ဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော၊ ယော အဘိဝါဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၁) ဘဂဝတာ ဝစနတော န အဘိဝါဒေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ ။ ဧတ္ထ ပန ဝဒိ အဘိဝါဒနထုတီသူတိ ဓာတုဿ စုရာဒိဂဏတ္တာ ဏေ-ပစ္စယော ဟောတိ၊ န ဟေတွတ္ထတ္တာ။

‘‘အကမ္မကေဟိ ဓာတူဟိ၊ ဘာဝေ ကိစ္စာ ဘဝန္တိ တေ၊

သကမ္မကေဟိ ကမ္မတ္ထေ၊ အရဟသက္ကတ္ထဒီပကာ’’တိ။ –

ဝစနတော ကမ္မတ္ထေ တဗ္ဗ-ပစ္စယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န နဂ္ဂေန အဘိဝါဒေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ တု နဂ္ဂေန ဘိက္ခုနာ န အဘိဝါဒေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္တကမေဝ ယောဇနာ။ နနု စ ဘော –

‘‘ကိစ္စာ ဓာတုဟျကမ္မေဟိ၊ ဘာဝေယေဝ နပုံသကေ၊

တဒန္တာ ပါယတော ကမ္မေ၊ သကမ္မေဟိ တိလိင်္ဂိကာ’’တိ။ –

ဝစနတော၊ ဣမိဿာ စ ဓာတုယာ သကမ္မတ္တာ ကမ္မံ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ၊ ကမ္မာနုရူပဉ္စ လိင်္ဂံ ဌပေတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ဧတ္တကမေဝ ယောဇနာ ကတာတိ? ကမ္မဝစနိစ္ဆာဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ကမ္မဿာဝစနိစ္ဆာယံ၊ သကမ္မာချာတပစ္စယာ၊

ဘာဝေပိ တံ ယထာ ဂေဟေ၊ ဒေဝဒတ္တေန ပစ္စတေ’’တိ။

ယထာ အာချာတပစ္စယသင်္ခါတာ ဝိဘတ္တိယော သကမ္မကဓာတုတော ဘဝန္တာပိ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယ အသတိ ကမ္မံ အဝတွာ ဘာဝတ္ထမေဝ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ကိစ္စပစ္စယာပိ သကမ္မကဓာတုတော ဘဝန္တာပိ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယာဘာဝတော ကမ္မံ အဝတွာ ဘာဝတ္ထမေဝ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ကမ္မဉ္စ အနဇ္ဈာဟရိတံ၊ ကမ္မာနုရူပဉ္စ လိင်္ဂံ န ဌပိတံ၊ ဘာဝတ္ထာနုရူပမေဝ ဌပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘အယံ နာမ ပုဂ္ဂလော အဘိဝါဒေတဗ္ဗော’’တိ အစိန္တေတွာ သာမညတော ကတ္တာရမေဝ ဂဟေတွာ ဌပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

န နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပန နဂ္ဂေန ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ နဂ္ဂေါ နဝကတရော ဘိက္ခု န အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗော၊ န ဝန္ဒာပေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ဟိ သကာရိတဿ ကိစ္စပစ္စယဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ဓာတုယာ စ သကမ္မကတ္တာ နဝကတရော ဘိက္ခု ဓာတုကတ္တာ ဟောတိ၊ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု ဓာတုကမ္မံ ၊ ပုန ကာရိတသမ္ဗန္ဓေ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု ကာရိတကတ္တာ ဟောတိ၊ နဝကတရော ဘိက္ခု ကာရိတကမ္မံ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဟေတုကြိယာယ သမ္ဗန္ဓီ-ဘာဝါ ကမ္မန္တိ မနျတေ၊

ဟေတုကြိယာပဓာနတ္တာ၊ အညထာနုပပတ္တိတော’’တိ။

န နဂ္ဂေန အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ တု နဂ္ဂေန ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ န အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗံ၊ န ဝန္ဒာပေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ၊ ဧတ္ထာပိ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယာဘာဝတော ဝုတ္တနယေန ဘာဝေယေဝ ကိစ္စပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နနု ဝန္ဒာပကေ သတိ ဝန္ဒာပေတဗ္ဗော လဗ္ဘတိယေဝ၊ အထ ‘‘ကသ္မာ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယာဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ‘‘ဝတ္တိစ္ဆာနုပုဗ္ဗိကာ သဒ္ဒပဋိပတ္တီ’’တိ ဝစနတော ဝတ္တိစ္ဆာဘာဝတော န ဝုတ္တန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ –

‘‘ဝတ္တိစ္ဆာ န ဘဝေ သန္တ-မပျသန္တမ္ပိ သာ ဘဝေ၊

တံ ယထာနုဒရာ ကညာ၊ သမုဒ္ဒေါ ကုဏ္ဍိကာတိ စာ’’တိ။

ဣတရေသုပိ သုဝိညေယျမေဝ။ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဧတာဟီတိ ပဋိစ္ဆာဒိယော။

ဂန္ဓပုပ္ဖကထာ

၃၂။ ဂန္ဓပုပ္ဖကထာယံ ‘‘ဂန္ဓဂန္ဓံ ပန ဂဟေတွာ ကဝါဋေ ပဉ္စင်္ဂုလိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနတော ဂန္ဓေ ဒိန္နေ ပဋိဂ္ဂဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နော လိမ္ပိတုန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဣဒါနိ ပန မနုဿာ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ဟတ္ထဓောဝနာဝသာနေ ဟတ္ထဝါသတ္ထာယ ဂန္ဓဝိလေပနံ ဒေန္တိ၊ တံ ဘိက္ခူ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကစ္စေ ဟတ္ထမေဝ လိမ္ပေန္တိ၊ ဧကစ္စေ ကာယမ္ပိ မုခမ္ပိ အာလိမ္ပေန္တိ၊ ‘‘သုဂန္ဓော ဝတာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရံ ကရောန္တိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ? ‘‘ကဝါဋေ ပဉ္စင်္ဂုလိကံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝိဟာရေ ကဝါဋဓူပနမတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ကာယဓူပနဿ အဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏီ’’တိ ဝစနဿာနုလောမတော စ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ ဝစနတော ပုပ္ဖေ ဒိန္နေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပိဠန္ဓနာဒီနိ ကာတုန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဣဒါနိ ပန ဘိက္ခူသု ဂန္ဓပုပ္ဖေသု လဒ္ဓေသု ‘‘သုရဘိဂန္ဓံ ဝတိဒံ ပုပ္ဖ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ပဟဋ္ဌာကာရံ ကတွာ သိင်္ဃန္တိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ? တမ္ပိ ဝိဟာရေယေဝ ဧကမန္တံ ဌပနဿ ဝုတ္တတ္တာ သိင်္ဃိတဗ္ဗာဒိဘာဝဿ အဝုတ္တတ္တာ၊ မာလာဂန္ဓာဒိပါဌဿ အနုလောမတော စ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ ဝစနဿ ပန သာမတ္ထိယတော စေတိယပဋိမာပူဇနာဒီနိ စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ။

အာသိတ္တကူပဓာနကထာ

၃၃။ အာသိတ္တကူပဓာနကထာယံ မနုဿာနံ ဘရဏသီလတံ သန္ဓာယ ‘‘တမ္ဗလောဟေန ဝါ ရဇတေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝိကပ္ပနတ္ထေန ပန ဝါ-သဒ္ဒေန ဟိရညေန ဝါ သုဝဏ္ဏေန ဝါတိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပနာတိ ဘဂဝတာ ပန အာသိတ္တကူပဓာနဿ သာမညဝသေန ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ န ကေဝလံ ရတနပေဠာ ဧဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ အထ ခေါ ဒါရုမယာပီတိ။ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ တံ န ဝိလီဝမယတာလပဏ္ဏမယဝေတ္တမယာဒိကံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

မဠောရိကကထာ

၃၄။ မဠောရိကကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဠောရိက’’န္တိ ဂိလာနော ဘိက္ခု ဘုဉ္ဇမာနော န သက္ကောတိ ဟတ္ထေန ပတ္တံ သန္ဓာရေတုံ၊ တသ္မာ အနုညာတံ။ ပုဗ္ဗေ ပတ္တသင်္ဂေါပနတ္ထံ အာဓာရကော အနုညာတော၊ ဣဒါနိ ဘုဉ္ဇနတ္ထံ။ ဒဏ္ဍာဓာရကော ဝုစ္စတီတိ ဒဏ္ဍာဓာရကော ပဓာနတော မဠောရိကောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဋ္ဌိ…ပေ… ပီဌာဒီနိပိ အာဓာရကသာမညေန ဧတ္ထေဝ ပဝိဋ္ဌာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဓာရကံ နာမ ဆိဒ္ဒံ ဝိဒ္ဓမ္ပိ အတ္ထိ၊ အဝိဒ္ဓမ္ပိ အတ္ထိ၊ တေသု ကတမံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘အာဓာရသင်္ခေပဂမနတော ဟိ…ပေ… ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။

ဧကဘာဇနာဒိကထာ

၃၅။ ဧကဘာဇနာဒိကထာယံ ဧကတောဘုဉ္ဇနံ နာမ ဧကဘာဇနသ္မိံ ဧကက္ခဏေယေဝ သဟဘုဉ္ဇနံ၊ န နာနာဘာဇနေ။ ဧကဘာဇနသ္မိမ္ပိ န နာနာက္ခဏေတိ အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိံ အပဂတေ တဿ အပဂတတ္တာ ဣတရဿ သေသကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမိနာ ဧကက္ခဏေ အဘုဉ္ဇနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣတရဿပီတိအာဒီသု ဣတရဿပီတိ ဣတရီတရကထနံ၊ သေသဘုဉ္ဇကဣတရတော ဣတရဿာတိ အတ္ထော။ တေန ပဌမံ ဂဟေတွာ ဂတဘိက္ခုမေဝါဟ။ တသ္မိံ ခီဏေ တဿ ခဏတ္တာ ပဌမံ ဂဟိတဝတ္ထုဿ ခီဏတ္တာ ပုန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမိနာ သဟအဘုဉ္ဇနဘာဝံ ဒဿေတိ။

န ဧကမဉ္စေ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သတိပိ နာနာအတ္ထရဏေ ‘‘န ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋိတဗ္ဗံ၊ ယော တုဝဋ္ဋေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော။ န ဧကတ္ထရဏေ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သတိပိ နာနာမဉ္စေ ‘‘န ဧကတ္ထရဏာ တုဝဋ္ဋိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော၊ ပဂေဝ ဥဘိန္နံ ဧကတ္တေတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝံ နာနာမဉ္စနာနာအတ္ထရဏေသု အသန္တေသု ကထံ အနာပတ္တိ သိယာတိ စိန္တာယမာဟ ‘‘ဝဝတ္ထာနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပန အယံ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏသဒ္ဒေါ န စတ္ထသမာသော ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဗာဟိရတ္ထသမာသောတိ အာဟ ‘‘ဧကံ အတ္ထရဏဉ္စေဝ ပါဝုရဏဉ္စ ဧတေသန္တိ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ’’တိ၊ တိပဒတုလျာဓိကရဏဗာဟိရတ္ထသမာသောယံ။ ကေသမေတမဓိဝစနန္တျာဟ ‘‘ဧကံ အန္တံ အတ္ထရိတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇန္တာနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ၊ ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတံ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏပဒံ အဓိဝစနံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကေသံ ပန အန္တန္တိ အာဟ ‘‘သံဟာရိမာန’’န္တိအာဒိ။

စေလပဋိကကထာ

၃၆။ စေလပဋိကကထာယံ စေလပဋိကန္တိ စေလသန္ထရံ။ ကိံ ပန ဘဂဝတော သိက္ခာပဒပညာပနေ ကာရဏန္တိ? ‘‘ဗောဓိရာဇကုမာရော ကိရ ‘သစေ အဟံ ပုတ္တံ လစ္ဆာမိ၊ အက္ကမိဿတိ မေ ဘဂဝါ စေလပဋိက’န္တိ ဣမိနာ အဇ္ဈာသယေန သန္ထရိ၊ အဘဗ္ဗော စေသ ပုတ္တလာဘာယ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ န အက္ကမိ။ ယဒိ အက္ကမေယျ၊ ပစ္ဆာ ပုတ္တံ အလဘန္တော ‘နာယံ သဗ္ဗညူ’တိ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှေယျ၊ ဣဒံ တာဝ ဘဂဝတော အနက္ကမနေ ကာရဏံ။ ယသ္မာ ပန ဘိက္ခူပိ ယေ အဇာနန္တာ အက္ကမေယျုံ၊ တေ ဂိဟီနံ ပရိဘူတာ ဘဝေယျုံ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူ ပရိဘဝတော မောစေတုံ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ၊ ဣဒံ သိက္ခာပဒပညာပနေ ကာရဏ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈) ဝုတ္တံ။

သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၆၈) ပန ‘‘ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသီတိ ‘ကိဿ နု ခေါ အတ္ထာယ ရာဇကုမာရေန အယံ မဟာသက္ကာရော ကတော’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ပုတ္တပတ္ထနာယ ကတဘာဝံ အညာသိ။ သော ဟိ ရာဇပုတ္တော အပုတ္တကော၊ သုတဉ္စာနေန အဟောသိ ‘ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ အဓိကာရံ ကတွာ မနသာ ဣစ္ဆိတံ လဘန္တီ’တိ၊ သော ‘သစာဟံ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမံ စေလပဋိကံ အက္ကမိဿတိ။ နော စေ လဘိဿာမိ၊ န အက္ကမိဿတီ’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ သန္ထရာပေသိ။ အထ ဘဂဝါ ‘နိဗ္ဗတ္တိဿတိ နု ခေါ ဧတဿ ပုတ္တော’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘န နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ အဒ္ဒသ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ သော ဧကသ္မိံ ဒီပေ ဝသမာနော ဘရိယာယ သမာနစ္ဆန္ဒော အနေကသကုဏပေါတကေ ခါဒိ။ ‘သစဿ မာတုဂါမော ပုညဝါ ဘဝေယျ၊ ပုတ္တံ လဘေယျ၊ ဥဘောဟိ ပန သမာနစ္ဆန္ဒေဟိ ဟုတွာ ပါပကမ္မံ ကတံ ၊ တေနဿ ပုတ္တော န နိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ အညာသိ။ ဒုဿေ ပန အက္ကန္တေ ‘ဗုဒ္ဓါနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပတ္ထိတံ လဘန္တီတိ လောကေ အနုဿဝေါ၊ မယာ စ မဟာအဓိကာရော ကတော၊ န စ ပုတ္တံ လဘာမိ၊ တုစ္ဆံ ဣဒံ ဝစန’န္တိ မိစ္ဆာဂါဟံ ဂဏှေယျ။ တိတ္ထိယာပိ ‘နတ္ထိ သမဏာနံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ၊ စေလပဋိကမ္ပိ မဒ္ဒန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တီ’တိ ဥဇ္ဈာယေယျုံ၊ ဧတရဟိ စ အက္ကမန္တေသု ဗဟူ ဘိက္ခူ ပရစိတ္တဝိဒုနော၊ တေ ဘဗ္ဗတ္တံ ဇာနိတွာ အက္ကမိဿန္တိ။ အဘဗ္ဗတံ ဇာနိတွာ န အက္ကမိဿန္တိ။ အနာဂတေ ပန ဥပနိဿယော မန္ဒော ဘဝိဿတိ၊ အနာဂတံ န ဇာနိဿန္တိ။ တေသု အက္ကမန္တေသု သစေ ပတ္ထိတံ သမိဇ္ဈိဿတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဣဇ္ဈိဿတိ၊ ‘ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဓိကာရံ ကတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ လဘန္တိ၊ ဣဒါနိ န လဘန္တိ၊ တေယေဝ မညေ ဘိက္ခူ ပဋိပတ္တိပူရကာ အဟေသုံ၊ ဣမေ ပန ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ န သက္ကောန္တီ’တိ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ အက္ကမိတုံ အနိစ္ဆန္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီတိ ဣဒံ ပန ထေရော ဝုတ္တေသု ကာရဏေသု တတိယကာရဏံ သန္ဓာယာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ‘‘ယာစိယမာနေန စေလပဋိကံ အက္ကမိတု’’န္တိ ဝစနတော ယာစိယမာနေန ဧဝ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ နော အယာစိယမာနေနာတိ သိဒ္ဓံ၊ တတ္ထပိ ‘‘မင်္ဂလတ္ထာယာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော မင်္ဂလတ္ထာယ ယာစိယမာနေန အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ န သိရိသောဘဂ္ဂါဒိအတ္ထာယ ယာစိယမာနေနာတိ စ၊ တတ္ထပိ ‘‘ဂိဟီန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော ဂိဟီနံ ဧဝ စေလသန္ထရံ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ န ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ စ။ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈) ‘‘ယာ ကာစိ ဣတ္ထီ အပဂတဂဗ္ဘာ ဝါ ဟောတု၊ ဂရုဂဗ္ဘာ ဝါ’’တိ အနိယမဝါစကေန ဝါ-သဒ္ဒေန ဝစနတော န ကေဝလံ ဣမာ ဒွေယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ ‘‘ပတိဋ္ဌိတဂဗ္ဘာ ဝါ ဝိဇာတိပုတ္တာ ဝါ’’တိအာဒိနာ ယာ ကာစိ မင်္ဂလိကာယော ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧဝရူပေသု ဌာနေသူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တဋ္ဌာနေသုယေဝ၊ အထ ခေါ တံသဒိသေသု ယေသု ကေသုစိ မင်္ဂလဋ္ဌာနေသု ယေသံ ကေသဉ္စိ ဂိဟီနံ မင်္ဂလတ္ထာယ ယာစိယမာနာနံ စေလသန္ထရံ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဇ္ဈတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓောတပါဒကံ အက္ကမိတု’’န္တိ သာမညဝသေန ဝစနတော၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈) ‘‘တံ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ဓောတပါဒကံ အယာစိယမာနေနပိ ဘိက္ခုနာ အက္ကမိတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ၊ ‘‘ဓောတေဟိ ပါဒေဟိ အက္ကမနတ္ထာယာ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ အဓောတေဟိ အက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ စ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပါဒဃံသနီယကထာ

၃၇။ ပါဒဃံသနီယကထာယံ ပဌမံ တာဝ အကပ္ပိယပါဒဃံသနိံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတကံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ကတကံ နာမ ကီဒိသန္တိ ပုစ္ဆာယ သတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကတကံ နာမ ပဒုမကဏ္ဏိကာကာရ’’န္တိအာဒိ။ ကသ္မာ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗာဟုလိကာနုယောဂတ္တာ’’တိ။ တတော ကပ္ပိယပါဒဃံသနိယော ဒဿေတုမာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပါဒဃံသနိယော’’တိအာဒိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဗီဇနီကထာ

၃၈။ ဗီဇနီကထာယံ ပဌမံ တာဝ အကပ္ပိယဗီဇနိံ ဒဿေတုံ ‘‘စမရီဝါလေဟိ ကတဗီဇနီ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ တတော ကပ္ပိယဆဗီဇနိယော ဒဿေတုံ ‘‘မကသဗီဇနီအာဒိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ကပ္ပိယဆဗီဇနိယော နာမ မကသဗီဇနီ၊ ဝါကမယဗီဇနီ၊ ဥသီရမယဗီဇနီ၊ မောရပိဉ္ဆမယဗီဇနီ၊ ဝိဓူပနံ၊ တာလဝဏ္ဋဉ္စာတိ။ တာသံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိဓူပနန္တိ ဗီဇနီ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိမာဟ ။ ဥသီရမယံ မောရပိဉ္ဆမယဉ္စ သုဝိညေယျတ္တာ န ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗီဇနိန္တိ စတုရဿဗီဇနိံ။ တာလဝဏ္ဋန္တိ တာလပတ္တာဒီဟိ ကတံ မဏ္ဍလိကဗီဇနိ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၆၉) ဝုတ္တံ။

ဆတ္တကထာ

၃၉။ ဆတ္တကထာယံ ဆတ္တံ နာမ တီဏိ ဆတ္တာနိ သေတစ္ဆတ္တံ၊ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တံ၊ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ။ တတ္ထ သေတစ္ဆတ္တန္တိ ဝတ္ထပလိဂုဏ္ဌိတံ ပဏ္ဍရစ္ဆတ္တံ။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တန္တိ ဝိလီဝစ္ဆတ္တံ။ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတံ။ မဏ္ဍလဗဒ္ဓံ သလာကဗဒ္ဓန္တိ ဣဒံ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ ဆတ္တာနံ ပဉ္ဇရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာနိ ဟိ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနိ စေဝ ဟောန္တိ သလာကဗဒ္ဓါနိ စ။ ယမ္ပိ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍေန ကတံ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဆတ္တမေဝ။ ‘‘ဝိလီဝစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဏုဝိလီဝေဟိ ကတံ ဆတ္တံ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကေန ကတန္တိ တာလပဏ္ဏံ သဟ ဒဏ္ဍကေန ဆိန္ဒိတွာ တမေဝ ဆတ္တဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ ဂေါပါလကာဒယော ဝိယ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၆၃၄) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၆၃၄) ပန ‘‘ဝိလီဝစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဏုပေသိကာဟိ ကတံ။ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနီတိ ဒီဃသလာကာသု တိရိယံ ဝလယာကာရေန သလာကံ ဌပေတွာ သုတ္တေဟိ ဗဒ္ဓါနိ ဒီဃဉ္စ တိရိယဉ္စ ဥဇုကမေဝ သလာကာယော ဌပေတွာ ဒဠှဗဒ္ဓါနိ စေဝ တိရိယံ ဌပေတွာ ဒီဃဒဏ္ဍကေဟေဝ သင်္ကောစာရဟံ ကတွာ သုတ္တေဟေဝ တိရိယံ ဗဒ္ဓါနိ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကေန ကတန္တိ သဟ ဒဏ္ဍကေန ဆိန္နတာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဆတ္တဓာရကပုဂ္ဂလဝသေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော ဆတ္တံ ဓာရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နခကထာ

၄၀။ နခကထာယံ ဒီဃနခဓာရဏပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃာ နခါ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဓာရေန္တဿ အာပတ္တိ။ ‘‘နခေနပိ နခံ ဆိန္ဒန္တိ၊ မုခေနပိ နခံ ဆိန္ဒန္တိ၊ ကုဋ္ဋေပိ ဃံသန္တိ၊ အင်္ဂုလိယော ဒုက္ခာ ဟောန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နခစ္ဆေဒန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော နခစ္ဆေဒနသတ္ထကံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌာ စ ‘‘နခစ္ဆေဒနံ ဝလိတကံယေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅) ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝလိတကန္တိ နခစ္ဆေဒနကာလေ ဒဠှဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝလီဟိ ယုတ္တမေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၈၅) ဝုတ္တံ။ မံသပ္ပမာဏေနာတိ အင်္ဂုလဂ္ဂမံသပ္ပမာဏေန။ ဝီသတိမဋ္ဌန္တိ ဝီသတိပိ ဟတ္ထပါဒနခေ လိခိတမဋ္ဌေ ကရောန္တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

လောမကထာ

လောမကထာယံ ‘‘သမ္ဗာဓေလောမံ သံဟရာပေန္တိ။ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခီယန္တိ ဝိပါစေန္တိ သေယျထာပိ ဂိဟီ ကာမဘောဂိနော’’တိ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော သံဟရာပေန္တဿ အာပတ္တိ။ အညတရဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗာဓေ ဝဏော ဟောတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ န တိဋ္ဌတီတိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော အာဗာဓပစ္စယာ ဘေသဇ္ဇပတိဋ္ဌာပနတ္ထာယ သမ္ဗာဓေ လောမံ ဟရာပေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ‘‘သေယျထာပိ ပိသာစိလ္လိကာ’’တိ မနုဿာနံ ဥဇ္ဈာယနပစ္စယာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃံ နာသိကာလောမံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော ဓာရဏပစ္စယာ အာပတ္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဏ္ဍာသ’’န္တိ အနုရက္ခဏတ္ထာယ သဏ္ဍာသော အနုညာတော၊ တသ္မာ နာသိကာလောမံ သဏ္ဍာသေန ဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပလိတန္တိ ပဏ္ဍရကေသံ။ ဂါဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘မာ မေ ဇရာဘာဝေါ ဟောတူ’’တိ မနသိ ကတတ္တာ။ ဗီဘစ္ဆံ ဟုတွာတိ ဝိရူပံ ဟုတွာ။ ပလိတံ ဝါ အပလိတံ ဝါတိ ပဏ္ဍရံ ဝါ အပဏ္ဍရံ ဝါ။ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အပ္ပသာဒါဝဟတ္တာတိ။

ကာယဗန္ဓနကထာ

၄၁။ ကာယဗန္ဓနကထာယံ အကာယဗန္ဓနေနာတိ အဗန္ဓိတကာယဗန္ဓနေန။ ဘိက္ခုနာတိ သေသော။ အထ ဝါ အကာယဗန္ဓနေနာတိ အဗန္ဓိတကာယဗန္ဓနော ဟုတွာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတတ္ထေ ကရဏဝစနံ ယထာ ‘‘ဘိန္နေန သီသေန ပဂ္ဃရန္တေန လောဟိတေန ပဋိဝိသကေ ဥဇ္ဈာပေသီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အဗန္ဓိတွာ နိက္ခမန္တေန ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထ ဗန္ဓိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကာယဗန္ဓနံ နာမ ဆ ကာယဗန္ဓနာနိ ကလာဗုကံ၊ ဒေဍ္ဍုဘကံ၊ မုရဇံ၊ မဒ္ဒဝီဏံ၊ ပဋ္ဋိကံ၊ သူကရန္တကန္တိ။ တတ္ထ ကလာဗုကံ နာမ ဗဟုရဇ္ဇုကံ။ ဒေဍ္ဍုဘကံ နာမ ဥဒကသပ္ပသီသသဒိသံ။ မုရဇံ နာမ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတံ။ မဒ္ဒဝီဏံ နာမ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ။ ဤဒိသဉှိ ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ဗဟူနိ။ တသ္မာ ပဋိက္ခိတ္တာနိ အကပ္ပိယကာယဗန္ဓနာနိ နာမ စတ္တာရိ ဟောန္တိ၊ ပဋ္ဋိကံ၊ သူကရန္တကန္တိ ဣမာနိ ဒွေ ကာယဗန္ဓနာနိ ဘဂဝတာ အနုညာတာနိ ကပ္ပိယကာယဗန္ဓနာနိ နာမ၊ တဿ ပကတိဝီတာ ဝါ မစ္ဆကဏ္ဋကဝါယိမာ ဝါ ပဋ္ဋိကာ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသာ ကုဉ္ဇရစ္ဆိကာဒိဘေဒါ န ဝဋ္ဋတိ။ သူကရန္တကံ နာမ ကုဉ္စိကကောသကသဏ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဧကရဇ္ဇုကံ၊ ပန မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနဉ္စ သူကရန္တကံ အနုလောမေတိ။ ဣမေဟိ ပန ဒွီဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ ကာယဗန္ဓနာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏ’’န္တိ ဣဒံ ဒသာသုယေဝ အနုညာတန္တိ ပါမင်္ဂဒသာ စေတ္ထ စတုန္နံ ဥပရိ န ဝဋ္ဋတိ။ သောဘကံ နာမ ဝေဌေတွာ မုခဝဋ္ဋိသိဗ္ဗနံ။ ဂုဏကံ နာမ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနေန သိဗ္ဗနံ။ ဧဝံ သိဗ္ဗိတာ ဟိ အန္တော ထိရာ ဟောန္တီတိ ဝုစ္စတိ။ ပဝနန္တောတိ ပါသန္တော ဝုစ္စတိ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂၇၇-၂၇၈) ပန ‘‘မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနံ နာမ စတုရဿံ အကတွာ သဇ္ဇိတံ ။ ပါမင်္ဂဒသာ စတုရဿာ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနေနာတိ သင်္ဃာဋိယာ မုဒိင်္ဂသိဗ္ဗနာကာရေန ဝရကသီသာကာရေန။ ပဝနန္တောတိ ပါသန္တော၊ ‘ဒသာမူလ’န္တိ စ လိခိတံ။ အကာယဗန္ဓနေန သဉ္စိစ္စ ဝါ အသဉ္စိစ္စ ဝါ ဂါမပ္ပဝေသနေ အာပတ္တိ။ သရိတဋ္ဌာနတော ဗန္ဓိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝါတိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နိဝါသနပါရုပနကထာ

၄၂။ နိဝါသနပါရုပနကထာယံ ဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒိဝသေန ဂိဟိနိဝတ္ထံ န နိဝါသေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဟတ္ထိသောဏ္ဍကံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) နာမ နာဘိမူလတော ဟတ္ထိသောဏ္ဍသဏ္ဌာနံ ဩလမ္ဗကံ ကတွာ နိဝတ္ထံ စောဠိကဣတ္ထီနံ နိဝါသနံ ဝိယ။ မစ္ဆဝါဠကံ နာမ ဧကတော ဒသန္တံ ဧကတော ပါသန္တံ ဩလမ္ဗိတွာ နိဝတ္ထံ။ စတုကဏ္ဏကံ နာမ ဥပရိတော ဒွေ၊ ဟေဋ္ဌတော ဒွေတိ ဧဝံ စတ္တာရော ကဏ္ဏေ ဒဿေတွာ နိဝတ္ထံ။ တာလဝဏ္ဋကံ နာမ တာလဝဏ္ဋာကာရေန သာဋကံ ဩလမ္ဗိတွာ နိဝါသနံ။ သတဝလိကံ နာမ ဒီဃသာဋကံ အနေကက္ခတ္တုံ ဩဘုဇိတွာ ဩဝဋ္ဋိကံ ကရောန္တေန နိဝတ္ထံ၊ ဝါမဒက္ခိဏပဿေသု ဝါ နိရန္တရံ ဝလိယော ဒဿေတွာ နိဝတ္ထံ။ သစေ ပန ဇာဏုတော ပဋ္ဌာယ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝလိယော ပညာယန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သံဝေလ္လိယံ နိဝါသေန္တီတိ မလ္လကမ္မကာရာဒယော ဝိယ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ နိဝါသေန္တိ၊ ဧဝံ နိဝါသေတုံ ဂိလာနဿပိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သေတပဋပါရုတာဒိဝသေန န ဂိဟိပါရုတံ ပါရုပိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ သေတပဋပါရုတံ ပရိဗ္ဗာဇကပါရုတံ ဧကသာဋကပါရုတံ သောဏ္ဍပါရုတံ အန္တေပုရိကပါရုတံ မဟာဇေဋ္ဌကပါရုတံ ကုဋိပဝေသကပါရုတံ ဗြာဟ္မဏပါရုတံ ပါဠိကာရကပါရုတန္တိ ဧဝမာဒိ ပရိမဏ္ဍလလက္ခဏတော အညထာ ပါရုတံ သဗ္ဗမေတံ ဂိဟိပါရုတံ နာမ၊ တသ္မာ ယထာ သေတပဋာ အဍ္ဎပါလကနိဂဏ္ဌာ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ဧကစ္စေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဥရံ ဝိဝရိတွာ ဒွီသု အံသကူဋေသု ပါဝုရဏံ ဌပေန္တိ၊ ယထာ စ ဧကသာဋကာ မနုဿာ နိဝတ္ထသာဋကဿ ဧကေန အန္တေန ပိဋ္ဌိံ ပါရုပိတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ ဥဘောသု အံသကူဋေသု ဌပေန္တိ၊ ယထာ စ သုရာသောဏ္ဍာဒယော သာဋကေန ဂီဝံ ပရိက္ခိပိတွာ ဥဘော အန္တေ ဥရေ ဝါ ဩလမ္ဗေန္တိ၊ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ခိပေန္တိ၊ ယထာ စ အန္တေပုရိကာယော အက္ခိတာရကမတ္တံ ဒဿေတွာ ဩဂုဏ္ဌိကံ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ မဟာဇေဋ္ဌာ ဒီဃသာဋကံ နိဝါသေတွာ တဿေဝ ဧကေန အန္တေန သကလသရီရံ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ကဿကာ ခေတ္တကုဋိံ ပဝိသန္တာ သာဋကံ ပလိဝေဌေတွာ ဥပကစ္ဆကေ ပက္ခိပိတွာ တဿေဝ ဧကေန အန္တေန သရီရံ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ဗြာဟ္မဏာ ဥဘိန္နံ ဥပကစ္ဆကာနံ အန္တရေ သာဋကံ ပဝေသေတွာ အံသကူဋေသု ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ပါဠိကာရကော ဘိက္ခု ဧကံသပါရုပနေန ပါရုတံ ဝါမဗာဟုံ ဝိဝရိတွာ စီဝရံ အံသကူဋေ အာရောပေတိ။ ဧဝံ အပါရုပိတွာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ အညေ စ ဧဝရူပေ ပါရုပနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတဗ္ဗံ။ တထာ အပါရုပိတွာ အာရာမေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ အနာဒရေန ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

ကာဇကထာ

၄၃။ ကာဇကထာယံ မုဏ္ဍဝေဌီတိ ယထာ ရညော ကုဟိဉ္စိ ဂစ္ဆန္တော ပရိက္ခာရဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏမနုဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥဘတောကာဇန္တိ ဧကသ္မိံယေဝ ကာဇေ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဥဘောသု ဘာဂေသု လဂ္ဂေတွာ ဝဟိတဗ္ဗဘာရံ။ ဧကတောကာဇန္တိ ဧကတော ပစ္ဆတောယေဝ လဂ္ဂေတွာ ဝဟိတဗ္ဗဘာရံ။ အန္တရာကာဇန္တိ မဇ္ဈေ လဂ္ဂေတွာ ဒွီဟိ ဝဟိတဗ္ဗဘာရံ။ သီသဘာရာဒယော သီသာဒီဟိ ဝဟိတဗ္ဗဘာရာဒယော ဧဝ။ ဩလမ္ဗကန္တိ ဟတ္ထေန ဩလမ္ဗိတွာ ဝဟိတဗ္ဗဘာရံ။ ဧတေသု ဥဘတောကာဇမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေသာ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဒန္တကဋ္ဌကထာ

၄၄။ ဒန္တကဋ္ဌကထာယံ ဒန္တကဋ္ဌဿ အခါဒနေ ပဉ္စ ဒေါသေ၊ ခါဒနေ ပဉ္စာနိသံသေ စ ဒဿေတွာ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဒန္တကဋ္ဌံ အနုညာတံ။ တတ္ထ ပဉ္စ ဒေါသာ နာမ အစက္ခုဿံ၊ မုခံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ ရသဟရဏိယော န ဝိသုဇ္ဈန္တိ၊ ပိတ္တံ သေမှံ ဘတ္တံ ပရိယောနန္ဓတိ၊ ဘတ္တမဿ နစ္ဆာဒေတီတိ။ တတ္ထ အစက္ခုဿန္တိ စက္ခူနံ ဟိတံ န ဟောတိ၊ ပရိဟာနိံ ဇနေတိ။ နစ္ဆာဒေတီတိ န ရုစ္စတိ။ ပဉ္စာနိသံသာ ဝုတ္တပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတော ဒီဃဒန္တကဋ္ဌခါဒနေ စ အတိမဒါဟကဒန္တကဋ္ဌခါဒနေ စ ဒုက္ကဋံ ပညပေတွာ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမံ ဒန္တကဋ္ဌံ အနုညာတံ။ တတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂုလံ ပရမံ ဧတဿ ဒန္တကဋ္ဌဿာတိ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ။ စတုရင်္ဂုလံ ပစ္ဆိမံ ပမာဏံ ဧတဿ ဒန္တကဋ္ဌဿာတိ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမံ။ အတိမဒါဟကန္တိ အတိခုဒ္ဒကံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလံ မဟာဒန္တကဋ္ဌံ နာမ၊ စတုရင်္ဂုလံ ခုဒ္ဒကဒန္တကဋ္ဌံ နာမ၊ ပဉ္စဆသတ္တင်္ဂုလံ မဇ္ဈိမဒန္တကဋ္ဌံ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဝိဓေန ဥဒကေန တိဝိဓေန ဒန္တကဋ္ဌေနာ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂုလပရမန္တိ မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရမ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၂) မာဟ။

ဧတ္ထ စ ပမာဏင်္ဂုလေနာတိ ဣဒံ ပကတိအင်္ဂုလေနာတိ ဂဟေတွာ မနုဿာနံ ပကတိအင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလတော အဓိကပ္ပမာဏံ ဒန္တကဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ တတ္တကမေဝ စ ကတွာ ခါဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ပကတိအင်္ဂုလေနာ’’တိ။ တသ္မာ ယံ ဝဍ္ဎကိဟတ္ထတော အင်္ဂုလံ ပမာဏံ ကတွာ မနုဿာ ဂေဟာဒီနိ မိနန္တိ၊ တေန မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလဘူတေန ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရမန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၈၀-၂၈၂) ‘‘ပမာဏင်္ဂုလေနာတိ ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၈၂) ‘‘ပမာဏင်္ဂုလေနာတိ ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလေန၊ ကေစိ ပန ‘ပကတိအင်္ဂုလေနာ’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမဝစနေန သမေတိ။ န ဟိ ပကတိအင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏံ ဒန္တကဋ္ဌံ ကဏ္ဌေ အဝိလဂ္ဂံ ခါဒိတုံ သက္ကာ’’တိ။

ရုက္ခရောဟနကထာ

၄၅။ ရုက္ခာရောဟနကထာယံ ပုရိသော ပမာဏော ယဿ ရုက္ခဿာတိ ပေါရိသော၊ ဥဒ္ဓံ ဥက္ခိပိတဟတ္ထေန သဒ္ဓိံ မနုဿကာယပ္ပမာဏော ပဉ္စဟတ္ထမတ္တဥစ္စော ရုက္ခပဒေသော၊ တံ ပေါရိသံ ရုက္ခံ၊ အဝယဝေ သမုဒါယဝေါဟာရော ယထာ ‘‘သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌော’’တိ၊ အာဘုသော ပဒန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ အာပဒါ၊ ပရိဿယာ။ ယာဝ အတ္ထော အတ္ထိ ဧတသ္မိံ ရုက္ခေတိ ယာဝဒတ္ထော၊ ရုက္ခော၊ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ ပယောဇနဝါစကော။ ယာဝ တသ္မိံ ရုက္ခေ ဘိက္ခုဿ အတ္ထော ပယောဇနံ အတ္ထိ၊ တာဝ အဘိရုဟိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဆန္ဒာရောပနကထာ

၄၆။ ဆန္ဒာရောပနကထာယံ ဆန္ဒသောတိ သက္ကဋဘာသာယ။ န အာရောပေတဗ္ဗန္တိ ဝါစနာမဂ္ဂံ န အာရောပေတဗ္ဗံ။ သကာယ နိရုတ္တိယာတိ မာဂဓဘာသာယ။ တတ္ထ သန္တေဟိ ကတာတိ သက္ကဋာ၊ အဋ္ဌကဝါမကာဒီဟိ သမိတပါပေဟိ ဣသီဟိ ကတာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သက္ကရိတဗ္ဗာ ပူဇိတဗ္ဗာတိ သက္ကဋာ မနုဿာနံ ဟိတသုခါဝဟနတော၊ တဒတ္ထိကေဟိ မနုဿေဟိ ပူဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဘာသီယတေတိ ဘာသာ၊ သက္ကဋာ စ သာ ဘာသာ စာတိ သက္ကဋဘာသာ။ ဝေဒတ္တယဂတာ နိရုတ္တိ၊ သဿ ဧသာတိ သကာ၊ ဘဂဝတော ဝစနန္တျတ္ထော။ မဂဓေ ဇာတာ မာဂဓိကာ၊ အာဒိကပ္ပကာလေ မဂဓရဋ္ဌေ ဇာတာတိ အတ္ထော။ ဥစ္စတေတိ ဥတ္တိ၊ နီဟရိတွာ ဥတ္တိ နိရုတ္တိ၊ ပိဋကတ္တယတော နီဟရိတွာ ကထီယတေတျတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘သာ မာဂဓီ မူလဘာသာ၊

နရာ ယာယာဒိကပ္ပိကာ၊

ဗြဟ္မာနော စာဿုတာလာပါ၊

သမ္ဗုဒ္ဓါ စာပိ ဘာသရေ’’တိ။

သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

လောကာယတကထာ

၄၇။ လောကာယတကထာယံ လောကိယန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ပုညာပုညာနိ တဗ္ဗိပါကော စာတိ လောကော၊ သတ္တလောကော။ အာဘုသော ယတန္တိ ဝီရိယံ ကရောန္တိ ဧတ္ထာတိ အာယတံ၊ လောကဿ အာယတံ လောကာယတံ၊ သတ္တာနံ ဘုသော ဝီရိယကရဏဋ္ဌာနန္တျတ္ထော။ ကိံ တံ? တိတ္ထိယသတ္ထံ။ သဗ္ဗံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ၊ ကသ္မာ? သကုဏာဒီဟိ ပရိဘုတ္တပုဗ္ဗတ္တာ။ သဗ္ဗံ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ ဣမဿ အဝသေသဘောဇနဿ ကေနစိ အပရိဘုတ္တပုဗ္ဗတ္တာ။ သေတော ကာကော အဋ္ဌိဿ သေတတ္တာ၊ ကာဠော ဗကော ပါဒဿ ကာဠတ္တာတိ။ နတ္ထိ အတ္ထော ဧတ္ထာတိ နိရတ္ထကံ၊ နိရတ္ထကမေဝ ကာရဏံ နိရတ္ထကကာရဏံ။ တေန ပဋိသံယုတ္တံ နိရတ္ထကကာရဏပဋိသံယုတ္တံ။ တရန္တိ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ ပဋ္ဋနံ။ တိတ္ထံ ဝိယာတိ တိတ္ထံ၊ လဒ္ဓိ၊ တံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိယာ၊ ဝိပရီတဒဿနာ။ သာသန္တိ အတ္တနော သာဝကေ ဧတ္ထာတိ သတ္ထံ၊ တိတ္ထိယာနံ သတ္ထံ တိတ္ထိယသတ္ထံ။ န တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ နာမ ယာ ကာစိ ဗာဟိရကာ အနတ္ထသဉှိတာ။ န ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာတိ အတ္တနာ န ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာ။ န ဝါစေတဗ္ဗာတိ ပရေသံ န ဝါစေတဗ္ဗာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ခိပိတကထာ

၄၈။ ခိပိတကထာယံ ခိပီယိတ္ထာတိ ခိပိတော။ ခိပိ အဗျတ္တသဒ္ဒေတိ ဓာတု။ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္တာ တသ္မိံ ခိပိတေတိ ဝိဘတျန္တံ။ ‘‘ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ပုဂ္ဂလေ’’တိ လက္ခဏဝန္တကတ္တာ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော။ ဇီဝါတိ ဇီဝ ပါဏဓာရဏေတိ ဓာတု၊ ဝိဘတ္တိလောပေါ။ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ပုဂ္ဂလေ ခိပိတေ ဘိက္ခုနာ ‘‘ဇီဝါ’’တိ ဝစနံ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခုသ္မိံ ခိပိတေ ဂိဟိနာ ‘‘ဇီဝထ ဘန္တေ’’တိ ဝုစ္စမာနေ သတိ ‘‘စိရံ ဇီဝါ’’တိ ဘိက္ခုနာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝုစ္စမာနေ’’တိ ဧတ္ထ ပန လက္ခဏဿ ကမ္မဝါစကတ္တာ တေန သမာနာဓိကရဏံ ကမ္မဘူတံ ‘‘ဘိက္ခုသ္မိ’’န္တိ လက္ခဏဝန္တကမ္မံ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ ယထာ ကိံ ‘‘ဂေါသု ဒုယှမာနာသု ပုရိသော အာဂတော’’တိ ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ‘‘သန္တေသူ’’တိ ပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ဣဒမေဝ လက္ခဏပဒံ၊ ‘‘ဂေါသု ဒုယှမာနာသူ’’တိ ပဒဒွယံ ပန ‘‘သန္တေသူ’’တိ ဧတ္ထ ပကတိဝိကတိဝသေန ကတ္တာ ဧဝါတိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

လသုဏကထာ

၄၉။ လသုဏကထာယံ ‘‘လသုဏံ နာမ မာဂဓက’’န္တိ (ပါစိ။ ၇၉၅) ပါဠိယံ အာဂတံ။ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၅) ပန ‘‘မာဂဓကန္တိ မဂဓေသု ဇာတံ။ မဂဓရဋ္ဌေ ဇာတလသုဏမေဝ ဟိ ဣဓ လသုဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တမ္ပိ ဘဏ္ဍိကလသုဏမေဝ၊ န ဧကဒွိတိမိဉ္ဇကံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘ဇာတိဒေသံ အဝတွာ ‘မာဂဓကံ နာမ ဘဏ္ဍိကလသုဏ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေ တယော ဘဏ္ဍိကေ ဧကတောယေဝ သင်္ခရိတွာ အဇ္ဈောဟရတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ။ ဘိန္ဒိတွာ ဧကေကံ မိဉ္ဇံ ခါဒန္တိယာ ပန ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ၊ ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန ပါစိတ္တိယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပန ဒုက္ကဋံ။

ပလဏ္ဍုကာဒီနံ ဝဏ္ဏေန ဝါ မိဉ္ဇာယ ဝါ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဏ္ဏေန တာဝ ပလဏ္ဍုကော နာမ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ဘဉ္ဇနကော လောဟိတဝဏ္ဏော၊ ဟရိတကော ဟရိတဝဏ္ဏော၊ မိဉ္ဇာယ ပန ပလဏ္ဍုကဿ ဧကာ မိဉ္ဇာ ဟောတိ၊ ဘဉ္ဇနကဿ ဒွေ၊ ဟရိတကဿ တိဿော၊ စာပလသုဏော အမိဉ္ဇကော။ အင်္ကုရမတ္တမေဝ ဟိ တဿ ဟောတိ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန ‘‘ပလဏ္ဍုကဿ တီဏိ မိဉ္ဇာနိ၊ ဘဉ္ဇနကဿ ဒွေ၊ ဟရိတကဿ ဧက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေ ပလဏ္ဍုကာဒယော သဘာဝေနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သူပသမ္ပာကာဒီသု ပန မာဂဓကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တဉှိ ပစ္စမာနေသု မုဂ္ဂသူပါဒီသု ဝါ မစ္ဆမံသဝိကတိယာ ဝါ တေလာဒီသု ဝါ ဗဒရသာဠဝါဒီသု ဝါ အမ္ဗိလပါကာဒီသု ဝါ ဥတ္တရိဘင်္ဂေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အန္တမသော ယာဂုပတ္တေပိ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဘာဝေနေဝါတိ သူပသမ္ပာကာဒိံ ဝိနာဝ။ ဗဒရသာဠဝံ နာမ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ စုဏ္ဏေတွာ ကတ္တဗ္ဗာ ခါဒနီယဝိကတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၇၉၃-၇၉၇) ဝုတ္တံ။

နအက္ကမိတဗ္ဗာဒိကထာ

၅၀။ နအက္ကမိတဗ္ဗာဒိကထာယံ ‘‘ပရိဘဏ္ဍကတဘူမိ နာမ သဏှမတ္တိကာဟိ ကတာ ကာဠဝဏ္ဏာဒိဘူမိ ။ သေနာသနံ မဉ္စပီဌာဒိကာယေဝ။ တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အညေဟိ အာဝါသိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိဘုတ္တနီဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ စေ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိယေဝါ’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘ဒွါရမ္ပီ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာ။ လောမေသူတိ လောမေသု ဖုသန္တေသူ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၄) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၄) ‘‘ပရိဘဏ္ဍကတဘူမိ ဝါတိ ကာဠဝဏ္ဏာဒိကတသဏှဘူမိ ဝါ။ သေနာသနံ ဝါတိ မဉ္စပီဌာဒိ ဝါ။ တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ နေဝါသိကေဟိ ဓောတပါဒါဒီဟိ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေ သဉ္စိစ္စ အဓောတပါဒါဒီဟိ ဝဠဉ္ဇန္တဿေဝ အာပတ္တိ ပညတ္တာတိ ဒဿေတိ ၊ ‘ဒွါရမ္ပီ’တိအာဒိနာ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာ။ အဇာနိတွာ အပဿယန္တဿပိ ဣဓ လောမဂဏနာယ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃၂၃-၃၂၄) ‘‘နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ စေ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိယေဝါတိ လိခိတံ၊ ဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာတိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အဝန္ဒိယဝန္ဒိယကထာ

၅၁။ အဝန္ဒိယဝန္ဒိယကထာယံ ဣဓ ပကရဏာစရိယေန သေနာသနက္ခန္ဓကပါဠိဝသေန ဒသ အဝန္ဒိယာ၊ တယော ဝန္ဒိယာ စ ဝုတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာဋီကာသု စ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဣဓ အာဂတနယေနေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပရိဝါရပါဠိယံ (ပရိ။ ၄၆၇ အာဒယော) ပန ဥပါလိပဉ္စကေ ပဉ္စပဉ္စကဝသေန ပဉ္စဝီသတိ အဝန္ဒိယာ၊ ပဉ္စ ဝန္ဒိယာ စ ဝုတ္တာ။ ကထံ? ‘‘ကတိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အဝန္ဒိယာတိ? ပဉ္စိမေ၊ ဥပါလိ၊ အဝန္ဒိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော အဝန္ဒိယော၊ ရစ္ဆဂတော အဝန္ဒိယော၊ ဩတမသိကော အဝန္ဒိယော၊ အသမန္နာဟရန္တော အဝန္ဒိယော၊ သုတ္တော အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ အပရေပိ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ယာဂုပါနေ အဝန္ဒိယော၊ ဘတ္တဂ္ဂေ အဝန္ဒိယော၊ ဧကာဝတ္တော အဝန္ဒိယော၊ အညဝိဟိတော အဝန္ဒိယော၊ နဂ္ဂေါ အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ အပရေပိ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ခါဒန္တော အဝန္ဒိယော၊ ဘုဉ္ဇန္တော အဝန္ဒိယော၊ ဥစ္စာရံ ကရောန္တော အဝန္ဒိယော၊ ပဿာဝံ ကရောန္တော အဝန္ဒိယော၊ ဥက္ခိတ္တကော အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ အပရေပိ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ပုရေဥပသမ္ပန္နေန ပစ္ဆာဥပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော၊ အနုပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော ၊ နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော အဓမ္မဝါဒီ အဝန္ဒိယော၊ မာတုဂါမော အဝန္ဒိယော၊ ပဏ္ဍကော အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ အပရေပိ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ပါရိဝါသိကော အဝန္ဒိယော၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟော အဝန္ဒိယော၊ မာနတ္တာရဟော အဝန္ဒိယော၊ မာနတ္တစာရိကော အဝန္ဒိယော၊ အဗ္ဘာနာရဟော အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ အဝန္ဒိယာ’’တိ။

‘‘ကတိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝန္ဒိယာတိ? ပဉ္စိမေ၊ ဥပါလိ၊ ဝန္ဒိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ပစ္ဆာဥပသမ္ပန္နေန ပုရေဥပသမ္ပန္နော ဝန္ဒိယော၊ နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော ဓမ္မဝါဒီ ဝန္ဒိယော၊ အာစရိယော ဝန္ဒိယော၊ ဥပဇ္ဈာယော ဝန္ဒိယော၊ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပဉ္စ ဝန္ဒိယာ’’တိ။

အဋ္ဌကထာယဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၆၇) ‘‘ဩတမသိတောတိ အန္ဓကာရဂတော။ တဉှိ ဝန္ဒန္တဿ မဉ္စပါဒါဒီသုပိ နလာဋံ ပဋိဟညေယျ။ အသမန္နာဟရန္တောတိ ကိစ္စပ္ပသုတတ္တာ ဝန္ဒနံ အသမန္နာဟရန္တော။ သုတ္တောတိ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော။ ဧကာဝတ္တောတိ ဧကတော အာဝတ္တော သပတ္တပက္ခေ ဌိတော ဝေရီ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ၊ အယံ အဝန္ဒိယော။ အယဉှိ ဝန္ဒိယမာနော ပါဒေနပိ ပဟရေယျ။ အညဝိဟိတောတိ အညံ စိန္တယမာနော။ ခါဒန္တောတိ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒီနိ ခါဒန္တော။ ဥစ္စာရဉ္စ ပဿာဝဉ္စ ကရောန္တော အနောကာသဂတတ္တာ အဝန္ဒိယော။ ဥက္ခိတ္တကောတိ တိဝိဓေနပိ ဥက္ခေပနီယကမ္မေန ဥက္ခိတ္တကော အဝန္ဒိယော၊ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတာ ပန စတ္တာရော ဝန္ဒိတဗ္ဗာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ လဗ္ဘန္တိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ ဝုတ္တေသု အဝန္ဒိယေသု နဂ္ဂဉ္စ ဥက္ခိတ္တကဉ္စ ဝန္ဒန္တဿေဝ ဟောတိ အာပတ္တိ ၊ ဣတရေသံ ပန အသာရုပ္ပဋ္ဌေန စ အန္တရာ ဝုတ္တကာရဏေန စ ဝန္ဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ဣတော ပရံ ပစ္ဆာဥပသမ္ပန္နာဒယော ဒသပိ အာပတ္တိဝတ္ထုဘာဝေနေဝ အဝန္ဒိယာ။ တေ ဝန္ဒန္တဿ ဟိ နိယမေနေဝ အာပတ္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဉ္စကေသု တေရသ ဇနေ ဝန္ဒန္တဿ အနာပတ္တိ၊ ဒွါဒသန္နံ ဝန္ဒနာယ အာပတ္တိ။ အာစရိယော ဝန္ဒိယောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော နိဿယာစရိယော ဥဒ္ဒေသာစရိယော ဩဝါဒါစရိယောတိ အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ အာစရိယော ဝန္ဒိယော’’တိ အာဂတော။

‘‘အန္တရာဝုတ္တကာရဏေနာတိ တဉှိ ဝန္ဒန္တဿ မဉ္စပါဒါဒီသု နလာဋံ ပဋိဟညေယျာတိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏေနာ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပရိဝါရ ၃။၄၆၇) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋိ။ ပရိဝါရ ၂။၄၆၇) ပန ‘‘မဉ္စပါဒါဒီသုပိ နလာဋံ ပဋိဟညေယျာတိ အန္ဓကာရေ စမ္မခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ဝန္ဒိတုံ ဩနမန္တဿ နလာဋံ ဝါ အက္ခိ ဝါ မဉ္စာဒီသု ပဋိဟညတိ။ ဧတေန ဝန္ဒတောပိ အာပတ္တိအဘာဝံ ဝတွာ ဝန္ဒနာယ သဗ္ဗထာ ပဋိက္ခေပါဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တန္တရေဟိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တေသု။ နဂ္ဂါဒီသု ပန ဝန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ ဧကတော အာဝတ္တောတိ ဧကသ္မိံ ဒေါသာဂတိပက္ခေ ပရိဝတ္တော၊ ပဝိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘သပတ္တပက္ခေ ဌိတော’တိ။ ဝန္ဒိယမာနောတိ ဩနမိတွာ ဝန္ဒိယမာနော။ ဝန္ဒိတဗ္ဗေသု ဥဒ္ဒေသာစရိယော နိဿယာစရိယော စ ယသ္မာ နဝကာပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘တေ ဝုဍ္ဎာ ဧဝ ဝန္ဒိယာ’တိ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ အာဂတံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပရိဝါရ ၄၆၇) ‘‘ဧကာဝတ္တောတိပိ ပဌန္တိ၊ တဿ ကုဒ္ဓါ ကောဓာဘိဘူတောတိ ကိရ အတ္ထော။ ဧကဝတ္ထောတိပိ ကေစိ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အပနေတွာ ဌိတောတိ ကိရ အတ္ထော။ တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာယံ ဥဒ္ဓဋပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧကာဝတ္တောတိ ဟိ ဥဒ္ဓဋံ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အန္တရာ ဝုတ္တကာရဏေနာတိ ကိစ္စပ္ပသုတတ္တာ အသမန္နာဟရန္တော ‘နလာဋံ ပဋိဟညေယျာ’တိအာဒိဝုတ္တကာရဏေနာ’’တိ အာဂတံ။

ဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၇၇) ‘‘ဒသ ပုဂ္ဂလာ နာဘိဝါဒေတဗ္ဗာတိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ ဒသ ဇနာ။ အဉ္ဇလိသာမီစေန စာတိ သာမီစိကမ္မေန သဒ္ဓိံ အဉ္ဇလိ စ တေသံ န ကာတဗ္ဗော။ နေဝ ပါနီယပုစ္ဆနတာလဝဏ္ဋဂ္ဂဟဏာဒိ ခန္ဓကဝတ္တံ တေသံ ဒဿေတဗ္ဗံ၊ န အဉ္ဇလိ ပဂ္ဂဏှိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဒသန္နံ ဒုက္ကဋန္တိ တေသံယေဝ ဒသန္နံ ဧဝံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိ အာဂတံ၊ တသ္မာ အဉ္ဇလိကမ္မမတ္တမ္ပိ နေသံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ။

‘‘နဝကတရေန၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနာ ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော ပါဒေ ဝန္ဒန္တေန ကတိ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာတိ? နဝကတရေနုပါလိ၊ ဘိက္ခုနာ ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော ပါဒေ ဝန္ဒန္တေန ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။ ကတမေ ပဉ္စ? နဝကတရေနုပါလိ၊ ဘိက္ခုနာ ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော ပါဒေ ဝန္ဒန္တေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဥဘောဟိ ပါဏိတလေဟိ ပါဒါနိ ပရိသမ္ဗာဟန္တေန ပေမဉ္စ ဂါရဝဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။ နဝကတရေနုပါလိ၊ ဘိက္ခုနာ ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော ပါဒေ ဝန္ဒန္တေန ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ပရိ။ ၄၆၉) ဣမသ္မိံ ဌာနေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အာယသ္မတော ဥပါလိဿ ဝန္ဒနာနယောဝ အာစိက္ခိတော။

ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသရူပဉ္စ ကထိတံ။ ကထံ? ဝုဍ္ဎတရဿ ပါဒေ ဝန္ဒန္တေန ဥဘော အံသေ ဝိဝရိတွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ၊ န စ ဥဘော အံသေ ပါရုပိတွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာတိ။ ဧတေန သင်္ဃာဋိ ပန ဧကံသံ ကတာပိ အကတာပိ နတ္ထိ ဒေါသောတိ ပကာသိတော ဟောတိ။ ‘‘ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ ကရပုဋသင်္ခါတံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာဝ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ၊ န ဟတ္ထတလပကာသနမတ္တေန ဝါ န ဟတ္ထမုဋ္ဌိပကာသနာဒိနာ ဝါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ စ ‘‘န ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရကဏ္ဏဆုပနာဒိမတ္တေန ဝန္ဒိတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ ဥဘောဟိ ပါဏိတလေဟိ ပါဒါနိ ပရိသမ္ဗာဟန္တေန ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ စ ‘‘ဧဝံ ဝန္ဒန္တေဟိ န ဒုဋ္ဌစိတ္တဉ္စ အနာဒရဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ ပေမဉ္စ ဂါရဝဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ စ ဧဝံ ဝန္ဒနာနယော အာစိက္ခိတော ဟောတိ။

ကထံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတသရူပံ ကထိတံ? ဣဓ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာတိ ဧကံ၊ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာတိ ဧကံ၊ ဥဘောဟိ ပါဏိတလေဟိ ပါဒါနိ ပရိသမ္ဗာဟန္တေနာတိ ဧကံ၊ ပေမဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာတိ ဧကံ၊ ဂါရဝဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာတိ ဧကံ၊ ဧဝံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတသရူပံ ကထိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဧဝံ သကလလောကဿ ဟိတသုခကာရကေန ဓမ္မဿာမိနာ ကာယပဏာမမနောပဏာမဝသေန မဟတော ဟိတသုခဿ ပဝတ္တနတ္ထံ အာယသ္မတော ဥပါလိတ္ထေရဿ အာစိက္ခိတေန ဝန္ဒနာနယေန ဝန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣဒါနိ ပန အာစရိယာ အဘိနဝအာဂတာနံ ဒဟရာနဉ္စ သာမဏေရာနဉ္စ ဝန္ဒနာနယံ သိက္ခန္တာ န ဣမံ အာဟစ္စဘာသိတံ ပါဠိံ ဂဟေတွာ သိက္ခန္တိ၊ အထ ခေါ ပဝေဏီအာဂတနယံယေဝ ဂဟေတွာ သိက္ခန္တိ။ ကထံ? ယဒိ ဌတွာ ဝန္ဒထ၊ ဒွေ ပါဒတလာနိ သမံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဟတ္ထတလာနိ သမံ ဖုသာပေတွာ နလာဋေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာဘိမုခံ ဩနမိတွာ ဝန္ဒထာတိ၊ အယံ နယော ‘‘ဧဝံ မဟာသတ္တော သုဝဏ္ဏကဒလိ ဝိယ ဗာရာဏသိနဂရာဘိမုခံ ဩနမိတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ’’တိ ဣမံ ဇာတကဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ ‘‘ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ’’တိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ အနုလောမေတိ။ ဣဓ ပန ဒွေ ပါဒတလာနိ၊ ဒွေ ဟတ္ထတလာနိ၊ နလာဋဉ္စာတိ ပဉ္စသု ပတိဋ္ဌိတာနီတိ သရူပံ ဝဒန္တိ။ ယဒိ နိသီဒိတွာ ဝန္ဒထ၊ ပဌမံ ဒွေ ပါဒတလာနိ ဘူမိယံ သမံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဇာဏုမဏ္ဍလာနိ သမံ ဥဿာပေတွာ ဒွေ ကပ္ပရာနိ ဒွိန္နံ ဇာဏူနံ ဥပရိ သမံ ဌပေတွာ ဒွေ ဟတ္ထတလာနိ သမံ ဖုသိတာနိ ကတွာ အဉ္ဇလိသင်္ခါတံ ကရပုဋံ သိရသင်္ခါတေ နလာဋေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒထ။ တတော ဩနမိတွာ ဒွေ ဇာဏုမဏ္ဍလာနိ စ ဒွေ ကပ္ပရာနိ စ ဘူမိယံ သမံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဟတ္ထတလာနိ ပသာရေတွာ သမံ ဘူမိယံ ဌပေတွာ သီသံ ဥဘိန္နံ ဟတ္ထပိဋ္ဌီနံ ဥပရိ ကတွာ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒထာတိ။ ဧတ္ထ တု ဒွေ ပါဒတလာနိ ဧကံ ကတွာ၊ တထာ ဒွေ ဇာဏုမဏ္ဍလာနိ ဧကံ၊ ဒွေ ကပ္ပရာနိ ဧကံ၊ ဒွေ ဟတ္ထတလာနိ ဧကံ၊ သီသံ ဧကံ ကတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတသရူပံ ကထေန္တိ။ ဧသ နယော ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာသု န ဒိဋ္ဌော။

သမီပံ ဂန္တွာ ပါဒါနံ ဝန္ဒနကာလေ ပန ဧကစ္စေ ပဌမံ အတ္တနော သီသံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ တေန ဟတ္ထဒွယေန ထေရာနံ ဇာဏုမဏ္ဍလံ စီဝရဿ ဥပရိယေဝ သမ္ဗာဟန္တိ။ ဧကစ္စေ ပဌမံ ထေရာနံ ဇာဏုမဏ္ဍလံ သစီဝရံယေဝ ပရာမသိတွာ တေနေဝ ဟတ္ထဒွယေန အတ္တနော သီသံ ပရာမသန္တိ။ ဧကစ္စေ ဆုပနမတ္တမေဝ ကရောန္တိ။ ဧသပိ နယော န ကိသ္မိဉ္စိ ဒိဋ္ဌော။ ရာမညဒေသိယာ ပန ဘိက္ခူ ဧဝံ သမီပံ ဂန္တွာ ဝန္ဒနကာလေ ထေရာနံ ပါဒဂ္ဂံ အပဿန္တာပိ ပရိယေသိတွာ စီဝရတော နီဟရိတွာ ပါဒဂ္ဂမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဟတ္ထေန သမ္ဗာဟိတွာ သီသေန ပဝဋ္ဋေတွာ စုမ္ဗိတွာ လေဟိတွာ စိရပ္ပဝါသာဂတပိယမနာပဥပဇ္ဈာယံ ဝါ အာစရိယံ ဝါ ပဿန္တာ ဝိယ ကတွာ ဝန္ဒန္တိ။ တံ ကိရိယံ ပရိဝါရပါဠိယံ ‘‘ဥဘောဟိ ပါဏိတလေဟိ ပါဒါနိ ပရိသမ္ဗာဟန္တေန ပေမဉ္စ ဂါရဝဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပါဒါ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ အာဂတပါဠိယာ သံသန္ဒတိ ဝိယ ဒိဿတိ။ တေပိ န သဗ္ဗေ ပါဠိံ ပဿန္တိ၊ ပဝေဏီဝသေနေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဟိတတ္ထံ ပါဠိနယော အမှေဟိ ဥဒ္ဓဋော။ ပဝေဏီအာဂတနယတော ဟိ ပါဠိနယော ဗလဝတရော၊ တသ္မာ ဘဂဝတော အာဏံ ဂရုံ ကရောန္တေဟိ သပ္ပုရိသေဟိ ပါဠိနယော သမာသေဝိတဗ္ဗောတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အာသန္ဒာဒိကထာ

၅၅။ အာသန္ဒာဒိကထာယံ စတုရဿပီဌန္တိ သမစတုရဿံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒံ ဝဋ္ဋတီတိ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏာတိက္ကန္တောပိ ဝဋ္ဋတီတိ သမစတုရဿမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာယတစတုရဿာ ပန သတ္တင်္ဂပဉ္စင်္ဂါပိ ဥစ္စပါဒါ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဝေတ္တေဟေဝ စတုရဿာဒိအာကာရေန ကတံ ဘဒ္ဒပီဌန္တိ အာဟ ‘‘ဝေတ္တမယပီဌ’’န္တိ။ ဒါရုပဋ္ဋိကာယ ဥပရီတိ အဋနိအာကာရေန ဌိတဒါရုပဋလဿ ဟေဋ္ဌာ။ ဥဒ္ဓံ ပါဒံ ကတွာ ပဝေသနကာလဉှိ သန္ဓာယ ‘‘ဥပရီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဠကဿ ပစ္ဆိမပါဒဒွယံ ဝိယ ဝင်္ကာကာရေန ဌိတတ္တာ ပနေတံ ‘‘ဧဠကပါဒပီဌ’’န္တိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၉၇) ဝုတ္တံ။

ဥစ္စာသယနမဟာသယနကထာ

၅၆။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနကထာယံ ‘‘ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ၊ ‘အကပ္ပိယရူပါကုလော အကပ္ပိယမဉ္စော ပလ္လင်္ကော’တိ သာရသမာသေ ဝုတ္တံ။ ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမော ကာဠကောဇဝေါ။ ‘စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနီ’တိ ဝစနတော စတုရင်္ဂုလတော ဟေဋ္ဌာ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဥဏ္ဏာမယလောဟိတတ္ထရဏော ။ ပကတိတူလိကာတိ ရုက္ခတူလလတာတူလပေါဋကီတူလသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏာ တူလိကာ။ ‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’န္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သာရသမာသေ ပန ‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတောဥဂ္ဂတပုပ္ဖံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတောဥဂ္ဂတပုပ္ဖ’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသေယျကသဋမယ’န္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပနေတ္ထ ‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘ဌပေတွာ တူလိက’န္တိ ဧတေန ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတာပိ တူလိကာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’တိ ဣမိနာ ပန ယာနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ၊ တာနိ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ယထာနုရူပံ မဉ္စာဒီသု စ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုတ္တန္တိကဒေသနာယ ပန ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ တေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘ဌပေတွာ တူလိကံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တန္တိ အပရေ။

အဇိနစမ္မေဟီတိ အဇိနမိဂစမ္မေဟိ။ တာနိ ကိရ စမ္မာနိ သုခုမတရာနိ၊ တသ္မာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘အဇိနပ္ပဝေဏီ’တိ။ ဥတ္တရံ ဥပရိဘာဂံ ဆာဒေတီတိ ဥတ္တရစ္ဆဒေါ၊ ဝိတာနံ၊ တဉ္စ လောဟိတဝိတာနံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေနာ’တိ၊ ‘ရတ္တဝိတာနေသု စ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကုသုမ္ဘာဒိရတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မဟာဥပဓာနန္တိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဥပဓာနံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘အလောဟိတကာနိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ၊ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညေသံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဒါတုမသက္ကောန္တော မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ လဘတီ’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ၊ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ပန ‘အဂိလာနဿ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ဒွယမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနဿ ဗိမ္ဗောဟနာနိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ စ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂိလာနောယေဝ မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဘိနိဿာယ နိသီဒိတုန္တိ အပဿာယ နိသီဒိတု’’န္တိ ဧတ္တကော ဝိနိစ္ဆယော သာရတ္ထဒီပနိယံ အာဂတော။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၅၄) – ပန ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီတိ ဥဒ္ဒလောမီဧကန္တလောမီဟိ ဝိသေသဒဿနံ။ စတုရင်္ဂုလတော ဟိ ဦနာနိ ကိရ ဥဒ္ဒလောမီအာဒီသု ပဝိသန္တိ။ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဥဏ္ဏာမယသုတ္တေဟိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝါယိတွာ ကတစိတ္တတ္ထရဏော။ ဃနပုပ္ဖကောတိ ဗဟလရာဂေါ။ ပကတိတူလိကာတိ တူလပုဏ္ဏာ ဘိသိ။ ဝိကတိကာတိ သီဟရူပါဒိဝသေန ဝါနစိတြာဝ ဂယှတိ။ ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကန္တဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသိယသုတ္တာနံ အန္တရာ သုဝဏ္ဏမယသုတ္တာနိ ပဝေသေတွာ ဝီတံ၊ သုဝဏ္ဏသုတ္တံ ကိရ ကဋ္ဋိဿံ ကသဋန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ ‘‘ကောသေယျကသဋမယ’’န္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ရတနပရိသိဗ္ဗိတန္တိ သုဝဏ္ဏလိတ္တံ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။

အဇိနမိဂစမ္မာနံ အတိသုခုမတ္တာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပ္ပဝေဏီ’’တိ။ ရတ္တဝိတာနေနာတိ သဗ္ဗရတ္တေန ဝိတာနေန။ ယံ ပန နာနာဝဏ္ဏံ ဝါနစိတ္တံ ဝါ လေပစိတ္တံ ဝါ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနေပိ ဧသေဝ နယော။ စိတြံ ဝါတိ ဣဒံ ပန သဗ္ဗထာ ကပ္ပိယတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥဘတောဥပဓာနေသု အကပ္ပိယတ္တာ။ န ဟိ လောဟိတကသဒ္ဒေါ စိတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋလိဂ္ဂဟဏေနေဝ စိတ္တကဿပိ အတ္ထရဏဿ သင်္ဂဟေတဗ္ဗပ္ပသင်္ဂတော။ ကာသာဝံ ပန လောဟိတင်္ဂဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဝိတာနေပိ ဥဘတောဥပဓာနေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပမာဏယုတ္တန္တိအာဒိ အညဿ ပမာဏာတိက္ကန္တဿ ဗိမ္ဗောဟနဿ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥစ္စာသယနမဟာသယနဘာဝဒဿနတ္ထံ တထာ အဝုတ္တတ္တာ၊ တံ ပန ဥပဓာနံ ဥပေါသထိကာနံ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနမေဝ ဟိ တဒါ တေသံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာဒီသု ကိဉ္စာပိ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝိနယဋ္ဌကထာ ဧဝ ပန ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဘိနိဿာယာတိ အပဿာယာတိ ဝုတ္တံ။

ပါသာဒပရိဘောဂကထာ

ပါသာဒပရိဘောဂကထာယံ သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယဉ္စ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၀) ပန ‘‘သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနီတိ သင်္ဃိကသေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလိကံ ပန သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတြံ ဘိက္ခုဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ ‘န ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗ’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝေတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) ‘သင်္ဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ’တိ ဝုတ္တံ။ ဂေါနကာဒိအကပ္ပိယဘဏ္ဍဝိသယေ ဧဝ ဝုတ္တံ ဧကဘိက္ခုဿပိ တေသံ ဂဟဏေ ဒေါသာဘာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဥပါဟနကထာ

ဥပါဟနကထာယံ ‘‘အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အဘိနဝါရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ၊ ဥဒကေန တိန္တကာကပတ္တဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာတိ ဥဏ္ဏာလောမမယကမ္ဗလေဟိ၊ ဥဏ္ဏာလောမေဟိ ဧဝ ဝါ ကတပါဒုကာ။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝါနရဇာတိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝါ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၄၆) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၄၆) ပန ‘‘အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အလ္လာရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ၊ တိန္တကာကပက္ခဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။ ရဇနန္တိ ဥပရိလိတ္တနီလာဒိဝဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ’တိ။ တဉှိ တထာ ပုဉ္ဆိတေ ဝိဂစ္ဆတိ။ ယံ ပန စမ္မဿ ဒုဂ္ဂန္ဓာပနယနတ္ထံ ကာဠရတ္တာဒိရဇနေဟိ ရဉ္ဇိတတ္တာ ကာဠရတ္တာဒိဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တံ စောဠာဒီဟိ အပနေတုံ န သက္ကာ စမ္မဂတိကမေဝ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခလ္လကန္တိ သဗ္ဗပဏှိပိဓာနစမ္မံ အပရိဂဠနတ္ထံ ပဏှိယာ ဥပရိဘာဂေ အပိဓာယ အာရောပနဗန္ဓနမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိစိတြာတိ သဏ္ဌာနတော ဝိစိတြပဋ္ဋာ အဓိပ္ပေတာ၊ န ဝဏ္ဏတော သဗ္ဗသော အပနေတဗ္ဗေသု ခလ္လကာဒီသု ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ဗိဠာလသဒိသမုခတ္တာ မဟာဥလူကာ ပက္ခိဗိဠာလာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ စမ္မံ နာမ ပက္ခလောမမေဝ။ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာတိ ဧတ္ထ ဥဏ္ဏာမယကမ္ဗလေဟိ ကတပါဒုကာ သင်္ဂယှန္တိ။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝါနရဇာတိ။ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒနတ္ထရဏံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၅၉) ပန ‘‘မိဂမာတုကောတိ တဿ နာမံ၊ ဝါတမိဂေါတိ စ တဿ နာမံ။ ‘ကာဠသီဟော ကာဠမုခေါ ကပီ’တိ လိခိတံ။ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယေန ပရိယာယေန စမ္မံ ဝဋ္ဋိဿတိ၊ သော ပရတော အာဝိဘဝိဿတိ။ ‘အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကဝသေန ပစ္စာဟာရော ပဋိက္ခိတ္တော’တိ ဝုတ္တံ။ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိဉ္စိ စမ္မံ ဓာရေတဗ္ဗ’န္တိ ဧတ္တာဝတာ သိဒ္ဓေ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါစမ္မ’န္တိ ဣဒံ ပရတော ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု စမ္မာနိ အတ္ထရဏာနီ’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧတ္ထ အနုမတိပ္ပသင်္ဂဘယာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယာနကထာ

ယာနကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၃) ဧတ္ထ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသယုတ္တံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဧဝံ ပစ္စေကံ ဝါကျပရိသမာပနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိသယုတ္တံ ဣတ္ထိသာရထိ ဝါ…ပေ… ပုရိသာ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။ ‘‘ပီဌကသိဝိကန္တိ ပီဌကယာနံ။ ပါဋင်္ကိန္တိ အန္ဒောလိကာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၅၃) ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပီဌကသိဝိကန္တိ ဖလကာဒိနာ ကတံ ပီဌကယာနံ။ ပဋပေါတလိကံ အန္ဒောလိကာ။ သဗ္ဗမ္ပိ ယာနံ ဥပါဟနေနပိ ဂန္တုံ အသမတ္ထဿ ဂိလာနဿ အနုညာတ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၅၃)။

စီဝရကထာ

၅၇။ စီဝရကထာယံ ‘‘အဟတကပ္ပာနန္တိ ဧကဝါရဓောတာနံ။ ဥတုဒ္ဓဋာနန္တိ ဥတုတော ဒီဃကာလတော ဥဒ္ဓဋာနံ ဟတဝတ္ထကာနံ၊ ပိလောတိကာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါပဏိကေတိ အန္တရာပဏတော ပတိတပိလောတိကစီဝရေ။ ဥဿာဟော ကရဏီယောတိ ပရိယေသနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပရိစ္ဆေဒေါ ပနေတ္ထ နတ္ထိ၊ ပဋ္ဋသတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗမိဒံ သာဒိယန္တဿ ဘိက္ခုနော ဝသေန ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂဠံ တုန္နန္တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓရိတွာ အလ္လီယာပနခဏ္ဍံ အဂ္ဂဠံ၊ သုတ္တေန သံသိဗ္ဗိတံ တုန္နံ၊ ဝဋ္ဋေတွာ ကရဏံ ဩဝဋ္ဋိကံ။ ကဏ္ဍုပကံ ဝုစ္စတိ မုဒ္ဒိကာ။ ဒဠီကမ္မန္တိ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ဥပဿယံ ကတွာ အလ္လီယာပနကံ ဝတ္ထခဏ္ဍ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၄၈) ပန ‘‘အစ္ဆုပေယျန္တိ ပတိဋ္ဌပေယျံ။ ဟတဝတ္ထကာနန္တိ ကာလာတီတဝတ္ထာနံ။ ဥဒ္ဓရိတွာ အလ္လီယာပနခဏ္ဍန္တိ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ အပနေတွာ အလ္လီယာပနဝတ္ထခဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဂုဏံ သင်္ဃာဋိန္တိ ဒုပဋ္ဋံ သင်္ဃာဋိံ။ ဧကစ္စိယန္တိ ဧကပဋ္ဋံ အဂ္ဂပဋ္ဋံ။ အဂ္ဂဠံ အဇ္ဈာပေဿန္တိ ဇိဏ္ဏဋ္ဌာနေ ပိလောတိကခဏ္ဍံ လဂ္ဂါပေယျံ။

ဆိန္နစီဝရကထာ

ဆိန္နစီဝရကထာယံ တီသု ပန စီဝရေသု ဒွေ ဝါ ဧကံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆိန္နကံ သင်္ဃာဋိံ ဆိန္နကံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဆိန္နကံ အန္တရဝါသက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၅) ဝစနတော ပဉ္စခဏ္ဍသတ္တခဏ္ဍာဒိဝသေန ဆိန္ဒိတွာဝ ကာတဗ္ဗံ၊ န အစ္ဆိန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ သစေ နပ္ပဟောတိ၊ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယဒိ ဆိန္ဒိတွာ ကတေ တိဏ္ဏမ္ပိ စီဝရာနံ အတ္ထာယ သာဋကော နပ္ပဟောတိ၊ ဒွေ စီဝရာနိ ဆိန္နကာနိ ကာတဗ္ဗာနိ၊ ဧကံ စီဝရံ အစ္ဆိန္နကံ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဒွီသု စီဝရေသု ဆိန္ဒိတွာ ကတေသု သာဋကော နပ္ပဟောတိ၊ ဒွေ စီဝရာနိ အစ္ဆိန္နကာနိ၊ ဧကံ စီဝရံ ဆိန္နကံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧကသ္မိမ္ပိ စီဝရေ ဆိန္ဒိတွာ ကတေ သာဋကော နပ္ပဟောတိ၊ ဧဝံ သတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တမတ္ထံ ပါဠိယာ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနွာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုန္တိ ဧဝံ အပ္ပဟောန္တေ သတိ အာဂန္တုကပဋ္ဋမ္ပိ အာရောပေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

အကပ္ပိယစီဝရကထာ

အကပ္ပိယစီဝရကထာယံ ‘‘နဂ္ဂိယံ ကုသစီရံ ဖလကစီရံ ကေသကမ္ဗလံ ဝါဠကမ္ဗလံ ဥလူကပက္ခိကံ အဇိနက္ခိပ’’န္တိ ဣမာနိ တိတ္ထိယသမာဒါနတ္တာ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထူနီတိ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တာနိ ။ တတ္ထ နဂ္ဂိယန္တိ နဂ္ဂဘာဝေါ အစေလကဘာဝေါ။ ကုသစီရန္တိ ကုသေန ဂန္ထေတွာ ကတစီဝရံ။ ဝါကစီရန္တိ တာပသာနံ ဝက္ကလံ။ ဖလကစီရန္တိ ဖလကသဏ္ဌာနာနိ ဖလကာနိ သိဗ္ဗိတွာ ကတစီဝရံ။ ကေသကမ္ဗလန္တိ ကေသေဟိ တန္တေ ဝါယိတွာ ကတကမ္ဗလံ။ ဝါလကမ္ဗလန္တိ စာမရီဝါလေဟိ ဝါယိတွာ ကတကမ္ဗလံ။ ဥလူကပက္ခိကန္တိ ဥလူကသကုဏဿ ပက္ခေဟိ ကတနိဝါသနံ ။ အဇိနက္ခိပန္တိ သလောမံ သခုရံ အဇိနမိဂစမ္မံ။ တာနိ တိတ္ထိယဒ္ဓဇဘူတာနိ အစီဝရဘာဝေန ပါကဋာနီတိ အာစရိယေန ဣဓ န ဝုတ္တာနိ။ ပေါတ္ထကော ပန အပါကဋောတိ တံ ဝတွာ သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာနိ ဝုတ္တာနိ။ ‘‘တိပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တိပဋ္ဋစီဝရံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ တိပဋ္ဋာဒီနဉ္စ ဗဟုပဋ္ဋစီဝရာနံ အန္တရေ ဤဒိသာနိ အသာရုပ္ပဝဏ္ဏာနိ ပဋပိလောတိကာနိ ကာတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတိ။ ကဉ္စုကံ နာမ သီသတော ပဋိမုဉ္စိတွာ ကာယာရုဠှဝတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘ဖာလေတွာ ရဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဝေဌနန္တိ သီသဝေဌနံ။ တိရီဋန္တိ မကုဋံ။ တဿ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘တိရီဋကံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

စီဝရဝိစာရဏကထာ

စီဝရဝိစာရဏကထာယံ ‘‘ပဏ္ဍိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော၊ မဟာပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော။ ယတြ ဟိ နာမ မယာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနိဿတိ၊ ကုသိမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ အဍ္ဎကုသိမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ မဏ္ဍလမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ အဍ္ဎမဏ္ဍလမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဝိဝဋ္ဋမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ အနုဝိဝဋ္ဋမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဂီဝေယျကမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဇင်္ဃေယျကမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဗာဟန္တမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဆိန္နကံ ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထလူခံ သမဏသာရုပ္ပံ ပစ္စတ္ထိကာနဉ္စ အနဘိစ္ဆိတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၅) ဝစနတော ‘‘ပဿသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ မဂဓခေတ္တံ အစ္ဆိဗဒ္ဓံ ပါဠိဗဒ္ဓံ မရိယာဒဗဒ္ဓံ သိင်္ဃာဋကဗဒ္ဓ’’န္တိ ဘဂဝတော သံခိတ္တေန ဝုတ္တဝစနံ သုတွာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယာနုရူပံ သမ္ဗဟုလာနံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ သံဝိဒဟိ။ တထာ ဣဒါနိပိ ဧဝရူပံ စီဝရံ သံဝိဒဟိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ‘‘အစ္ဆိဗဒ္ဓန္တိ စတုရဿကေဒါရဗဒ္ဓံ။ ပါဠိဗဒ္ဓန္တိ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ဒီဃမရိယာဒဗဒ္ဓံ။ မရိယာဒဗဒ္ဓန္တိ အန္တရန္တရာ ရဿမရိယာဒဗဒ္ဓံ။ သိင်္ဃာဋကဗဒ္ဓန္တိ မရိယာဒါယ မရိယာဒံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနေ သိင်္ဃာဋကဗဒ္ဓံ၊ စတုက္ကသဏ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ ကုသိမ္ပိ နာမာတိအာဒီသု ကုသီတိ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ အနုဝါတာဒီနံ ဒီဃပဋ္ဋာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အဍ္ဎကုသီတိ အန္တရန္တရာရဿပဋ္ဋာနံ နာမံ။ မဏ္ဍလန္တိ ပဉ္စခဏ္ဍိကဿ စီဝရဿ ဧကေကသ္မိံ ခဏ္ဍေ မဟာမဏ္ဍလံ။ အဍ္ဎမဏ္ဍလန္တိ ခုဒ္ဒကမဏ္ဍလံ။ ဝိဝဋ္ဋန္တိ မဏ္ဍလဉ္စ အဍ္ဎမဏ္ဍလဉ္စ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗိတံ မဇ္ဈိမခဏ္ဍံ။ အနုဝိဝဋ္ဋန္တိ တဿ ဥဘောသု ပဿေသု ဒွေ ခဏ္ဍာနိ။ ဂီဝေယျကန္တိ ဂီဝါဝေဌနဋ္ဌာနေ ဒဠှီကရဏတ္ထံ အညသုတ္တသံသိဗ္ဗိတံ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ။ ဇင်္ဃေယျကန္တိ ဇင်္ဃပါပုဏနဋ္ဌာနေ တထေဝ သံသိဗ္ဗိတံ ပဋ္ဋံ။ ဂီဝါဋ္ဌာနေ စ ဇင်္ဃဋ္ဌာနေ စ ပဋ္ဋာနမေတံ နာမန္တိ။ ဗာဟန္တန္တိ အနုဝိဝဋ္ဋာနံ ဗဟိ ဧကေကံ ခဏ္ဍံ။ ဣတိ ပဉ္စခဏ္ဍိကစီဝရေနေတံ ဝိစာရိတန္တိ။ အထ ဝါ အနုဝိဝဋ္ဋန္တိ ဝိဝဋ္ဋဿ ဧကပဿတော ဒွိန္နံ ဧကပဿတော ဒွိန္နန္တိ စတုန္နမ္ပိ ခဏ္ဍာနမေတံ နာမံ။ ဗာဟန္တန္တိ သုပ္ပမာဏံ စီဝရံ ပါရုပန္တေန သံဟရိတွာ ဗာဟာယ ဥပရိ ဌပိတာ ဥဘော အန္တာ ဗဟိမုခါ တိဋ္ဌန္တိ၊ တေသံ ဧတံ နာမံ။ အယမေဝ ဟိ နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၅) အာဂတော။

စီဝရသိဗ္ဗနကထာ

ဒဏ္ဍကထိနေနစီဝရသိဗ္ဗနကထာယံ – တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ တတ္ထ တတ္ထ ခီလံ နိက္ခနိတွာ သမ္ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ သိဗ္ဗေန္တိ၊ စီဝရံ ဝိကဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထိနံ ကထိနရဇ္ဇုံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဩဗန္ဓိတွာ စီဝရံ သိဗ္ဗေတုန္တိ။ ဝိသမေ ကထိနံ ပတ္ထရန္တိ၊ ကထိနံ ပရိဘိဇ္ဇတိ…ပေ… န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသမေ ကထိနံ ပတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ ယော ပတ္ထရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။

ဆမာယ ကထိနံ ပတ္ထရန္တိ၊ ကထိနံ ပံသုကိတံ ဟောတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏသန္ထာရကန္တိ။ ကထိနဿ အန္တော ဇီရတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုဝါတံ ပရိဘဏ္ဍံ အာရောပေတုန္တိ။ ကထိနံ နပ္ပဟောတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဏ္ဍကထိနံ ဗိဒလကံ သလာကံ ဝိနန္ဓနရဇ္ဇုံ ဝိနန္ဓနသုတ္တကံ ဝိနန္ဓိတွာ စီဝရံ သိဗ္ဗေတုန္တိ။ သုတ္တန္တရိကာယော ဝိသမာ ဟောန္တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဠိမ္ဘကန္တိ။ သုတ္တာ ဝင်္ကာ ဟောန္တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃသုတ္တကန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ ကထိနံ အက္ကမန္တိ၊ ကထိနံ ဒုဿတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ ကထိနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ယော အက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ အလ္လေဟိ ပါဒေဟိ ကထိနံ အက္ကမန္တိ၊ ကထိနံ ဒုဿတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလ္လေဟိ ပါဒေဟိ ကထိနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ယော အက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ သဥပါဟနာ ကထိနံ အက္ကမန္တိ၊ ကထိနံ ဒုဿတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဥပါဟနေန ကထိနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ။ ယော အက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ စီဝရံ သိဗ္ဗန္တာ အင်္ဂုလိယာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ အင်္ဂုလိယော ဒုက္ခာ ဟောန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဥစ္စာဝစေ ပဋိဂ္ဂဟေ ဓာရေန္တိ သုဝဏ္ဏမယံ ရူပိယမယံ။ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခီယန္တိ ဝိပါစေန္တိ ‘‘သေယျထာပိ ဂိဟီ ကာမဘောဂိနော’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာဝစာ ပဋိဂ္ဂဟာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌိမယံ…ပေ… သင်္ခနာဘိမယန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သူစိယောပိ သတ္ထကာပိ ပဋိဂ္ဂဟာပိ နဿန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝေသနဝိတ္ထကန္တိ။ အာဝေသနဝိတ္ထကေ သမာကုလာ ဟောန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟထဝိကန္တိ။ အံသဗဒ္ဓကော န ဟောတိ…ပေ… အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အံသဗဒ္ဓကံ ဗန္ဓနသုတ္တကန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ အဗ္ဘောကာသေ စီဝရံ သိဗ္ဗန္တာ သီတေနပိ ဥဏှေနပိ ကိလမန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထိနသာလံ ကထိနမဏ္ဍပန္တိ။ ကထိနသာလာ နီစဝတ္ထုကာ ဟောတိ၊ ဥဒကေန ဩတ္ထရီယတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စဝတ္ထုကံ ကာတုန္တိ။ စယော ပရိပတတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိနိတုံ တယော စယေ ဣဋ္ဌကစယံ၊ သိလာစယံ၊ ဒါရုစယန္တိ။ အာရောဟန္တာ ဝိဟညန္တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော သောပါနေ ဣဋ္ဌကသောပါနံ၊ သိလာသောပါနံ၊ ဒါရုသောပါနန္တိ။ အာရောဟန္တာ ပရိပတန္တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာလမ္ဗနဗာဟန္တိ။ ကထိနသာလာယ တိဏစုဏ္ဏံ ပရိပတတိ ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဂုမ္ဖေတွာ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တံ ကာတုံ သေတဝဏ္ဏံ ကာဠဝဏ္ဏံ ဂေရုကပရိကမ္မံ မာလာကမ္မံ လတာကမ္မံ မကရဒန္တကံ ပဉ္စပဋိကံ စီဝရရဇ္ဇုန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ စီဝရံ သိဗ္ဗေတွာ တထေဝ ကထိနံ ဥဇ္ဈိတွာ ပက္ကမန္တိ၊ ဥန္ဒူရေဟိပိ ဥပစိကာဟိပိ ခဇ္ဇတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထိနံ သင်္ဃရိတုန္တိ။ ကထိနံ ပရိဘိဇ္ဇတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါဃံသိကာယ ကထိနံ သင်္ဃရိတုန္တိ။ ကထိနံ ဝိနိဝေဌိယတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗန္ဓနရဇ္ဇုန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူ ကုဋ္ဋေပိ ထမ္ဘေပိ ကထိနံ ဥဿာပေတွာ ပက္ကမန္တိ၊ ပရိပတိတွာ ကထိနံ ဘိဇ္ဇတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိတ္တိခီလေ ဝါ နာဂဒန္တေ ဝါ လဂ္ဂေတုန္တိ။ အယံ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုခန္ဓကေ အာဂတော ပါဠိပါဌော။

‘‘ကထိနန္တိ နိဿေဏိမ္ပိ၊ တတ္ထ အတ္ထရိတဗ္ဗကဋသာရကကိလဉ္ဇာနံ အညတရမ္ပိ။ ကထိနရဇ္ဇုန္တိ ယာယ ဒုပဋ္ဋစီဝရံ သိဗ္ဗန္တာ ကထိနေ စီဝရံ ဝိဗန္ဓန္တိ။ ကထိနံ နပ္ပဟောတီတိ ဒီဃဿ ဘိက္ခုနော ပမာဏေန ကတံ ကထိနံ ဣတ္တရဿ ဘိက္ခုနော စီဝရံ ပတ္ထရိယမာနံ နပ္ပဟောတိ၊ အန္တောယေဝ ဟောတိ၊ ဒဏ္ဍကေ န ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍကထိနန္တိ တဿ မဇ္ဈေ ဣတ္တရဿ ဘိက္ခုနော ပမာဏေန အညံ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဗိဒလကန္တိ ဒဏ္ဍကထိနပ္ပမာဏေန ကဋသာရကဿ ပရိယန္တေ ပဋိသံဟရိတွာ ဒုဂုဏကရဏံ။ သလာကန္တိ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ အန္တရေ ပဝေသနသလာကံ။ ဝိနန္ဓနရဇ္ဇုန္တိ မဟာနိဿေဏိယာ သဒ္ဓိံ ခုဒ္ဒကနိဿေဏိံ ဝိနန္ဓိတုံ ရဇ္ဇုံ။ ဝိနန္ဓနသုတ္တကန္တိ ခုဒ္ဒကနိဿေဏိယာ စီဝရံ ဝိနန္ဓိတုံ သုတ္တကံ။ ဝိနန္ဓိတွာ စီဝရံ သိဗ္ဗိတုန္တိ တေန သုတ္တကေန တတ္ထ စီဝရံ ဝိနန္ဓိတွာ သိဗ္ဗေတုံ။ ဝိသမာ ဟောန္တီတိ ကာစိ ခုဒ္ဒကာ ဟောန္တိ၊ ကာစိ မဟန္တာ။ ကဠိမ္ဘကန္တိ ပမာဏသညာကရဏံ ယံ ကိဉ္စိ တာလပဏ္ဏာဒိံ။ မောဃသုတ္တကန္တိ ဝဍ္ဎကီနံ ဒါရူသု ကာဠသုတ္တေန ဝိယ ဟလိဒ္ဒိသုတ္တေန သညာကရဏံ။ အင်္ဂုလိယာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီတိ သူစိမုခံ အင်္ဂုလိယာ ပဋိစ္ဆန္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟန္တိ အင်္ဂုလိကောသကံ။ အာဝေသနဝိတ္ထကံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ ပါတိစင်္ကောဋကာဒိ။ ဥစ္စဝတ္ထုကန္တိ ပံသုံ အာကိရိတွာ ဥစ္စဝတ္ထုကံ ကာတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဩဂုမ္ဖေတွာ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တံ ကာတုန္တိ ဆဒနံ ဩဓုနိတွာ ဃနဒဏ္ဍကံ ကတွာ အန္တော စေဝ ဗဟိ စ မတ္တိကာယ လိမ္ပိတုန္တိ အတ္ထော။ ဂေါဃံသိကာယာတိ ဝေဠုံ ဝါ ရုက္ခဒဏ္ဍကံ ဝါ အန္တော ကတွာ တေန သဒ္ဓိံ သံဟရိတုန္တိ အတ္ထော။ ဗန္ဓနရဇ္ဇုန္တိ တထာ သံဟရိတဿ ဗန္ဓနရဇ္ဇု’’န္တိ အယံ အဋ္ဌကထာပါဌော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၆)။

‘‘အနုဝါတံ ပရိဘဏ္ဍန္တိ ကိလဉ္ဇာဒီသု ကရောတီတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဗိဒလကန္တိ ဒုဂုဏကရဏသင်္ခါတဿ ကိရိယာဝိသေသဿ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဒုဂုဏကရဏံ? ယေန ကိလဉ္ဇာဒိနာ မဟန္တံ ကထိနံ အတ္ထတံ၊ တဿ။ တဉှိ ဒဏ္ဍကထိနပ္ပမာဏေန ပရိယန္တေ သံဟရိတွာ ဒုဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟန္တိ အင်္ဂုလိကဉ္စုကံ။ ပါတိ နာမ ပဋိဂ္ဂဟသဏ္ဌာနေန ကတော ဘာဇနဝိသေသော။ န သမ္မတီတိ နပ္ပဟောတိ။ နီစဝတ္ထုကံ စိနိတုန္တိ ဗဟိကုဋ္ဋဿ သမန္တတော နီစဝတ္ထုကံ ကတွာ စိနိတု’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၆၀-၂၆၂)။

‘‘နိဿေဏိမ္ပီတိ စတူဟိ ဒဏ္ဍေဟိ စီဝရပ္ပမာဏေန အာယတစတုရဿံ ကတွာ ဗဒ္ဓပဋလမ္ပိ။ ဧတ္ထ ဟိ စီဝရကောဋိယော သမကံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ယထာသုခံ သိဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ တဿာ နိဿေဏိယာ ဥပရိ စီဝရဿ ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထာယ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ကထိနသင်္ခါတာယ နိဿေဏိယာ စီဝရဿ ဗန္ဓနကရဇ္ဇု ကထိနရဇ္ဇူတိ မဇ္ဈိမပဒလောပီ သမာသောတိ အာဟ ‘‘ယာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဒွိန္နံ ပဋလာနံ ဧကသ္မိံ အဓိကေ ဇာတေ တတ္ထ ဝလိယော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ပဋလဒွယမ္ပိ သမကံ ကတွာ ဗန္ဓနကရဇ္ဇု ကထိနရဇ္ဇူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၂၅၆) ကထိနဿ အန္တော ဇီရတီတိ ကထိနေ ဗဒ္ဓဿ စီဝရဿ ပရိယန္တော ဇီရတီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ဝုတ္တံ။

‘‘ဗိဒလကံ နာမ ဒိဂုဏကရဏသင်္ခါတဿ ကိရိယာဝိသေသဿ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဒိဂုဏကရဏံ? ယေန ကိလဉ္ဇာဒိနာ မဟန္တံ ကထိနံ အတ္ထတံ၊ တဿ။ တဉှိ ဒဏ္ဍကထိနပ္ပမာဏေန ပရိယန္တေ သံဟရိတွာ ဒိဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ၊ အညထာ ခုဒ္ဒကစီဝရဿ အနုဝါတပရိဘဏ္ဍာဒိဝိဓာနကရဏေ ဟတ္ထဿ ဩကာသော န ဟောတိ။ သလာကာယ သတိ ဒွိန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ ဉတွာ သိဗ္ဗိတာသိဗ္ဗိတံ သုခံ ပညာယတိ။ ဒဏ္ဍကထိနေ ကတေ န ဗဟူဟိ သဟာယေဟိ ပယောဇနံ။ ‘အသံကုဋိတွာ စီဝရံ သမံ ဟောတိ၊ ကောဏာပိ သမာ ဟောန္တီ’တိ လိခိတံ၊ ‘ဟလိဒ္ဒိသုတ္တေန သညာကရဏ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘ဟလိဒ္ဒိသုတ္တေန စီဝရံ သိဗ္ဗေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’တိ သိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဟိ ကေစိ အကပ္ပိယသညိနော။ ပဋိဂ္ဂဟော နာမ အင်္ဂုလိကောသော။ ပါတီတိ ပဋိဂ္ဂဟသဏ္ဌာနံ။ ပဋိဂ္ဂဟထဝိကန္တိ အင်္ဂုလိကောသထဝိက’’န္တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂၅၆) အာဂတံ။

ဂဟပတိစီဝရာဒိကထာ

ဂဟပတိစီဝရာဒိကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဟပတိစီဝရံ၊ ယော ဣစ္ဆတိ၊ ပံသုကူလိကော ဟောတု၊ ယော ဣစ္ဆတိ၊ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယတု၊ ဣတရီတရေနပါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္တုဋ္ဌိံ ဝဏ္ဏေမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၃၇) ဝစနတော အသမာဒိန္နဓုတင်္ဂေါ ယော ဘိက္ခု ပံသုကူလံ ဓာရေတုံ ဣစ္ဆတိ၊ တေန ပံသုကူလိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ ။ ယော ပန ဂိဟီဟိ ဒိန္နံ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယိတုံ ဣစ္ဆတိ၊ တေန ဂဟပတိစီဝရသာဒိယကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သမာဒိန္နဓုတင်္ဂေါ ပန ဘိက္ခု ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌဟနတော ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂဟပတိစီဝရန္တိ ဂဟပတီဟိ ဒိန္နံ စီဝရံ။ ဣတရီတရေနပီတိ အပ္ပဂ္ဃေနပိ မဟဂ္ဃေနပိ ယေန ကေနစီတိ အတ္ထော။

‘‘ဣတရီတရေနာတိ ဣတရေန ဣတရေန။ ဣတရ-သဒ္ဒေါ ပန အနိယမဝစနော ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနော ယံကိဉ္စိ-သဒ္ဒေဟိ သမာနတ္ထော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ အပ္ပဂ္ဃေနပိ မဟဂ္ဃေနပိ ယေန ကေနစီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၃၇)၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါဝါရံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောသေယျပါဝါရံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဇဝ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၇) ဝစနတော ပါဝါရာဒီနိပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ပါဝါရောတိ သလောမကော ကပ္ပာသာဒိဘေဒေါ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဇဝန္တိ ဧတ္ထ ပကတိကောဇဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကောဇဝန္တိ ဥဏ္ဏာမယော ပါဝါရသဒိသော။ ‘‘မဟာပိဋ္ဌိ ကောဇဝန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌီသု အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ ‘မဟာပိဋ္ဌိယ’န္တိ လဒ္ဓသမညံ စတုရင်္ဂုလပုပ္ဖံ ကောဇဝ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၃၇) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၃၇) ‘‘မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ ‘မဟာပိဋ္ဌိယ’န္တိ လဒ္ဓသမညံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၃၇) ပန ‘‘မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ နာမ အတိရေကစတုရင်္ဂုလပုပ္ဖံ ကိရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္ဗလ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၈) ဝစနတော အဍ္ဎကာသိယာဒီနိ မဟဂ္ဃာနိပိ ကမ္ဗလာနိ ဝဋ္ဋန္တိ ။ အဍ္ဎကာသိယန္တိ ဧတ္ထ ကာသီတိ သဟဿံ ဝုစ္စတိ၊ တံအဂ္ဃနကော ကာသိယော။ အယံ ပန ပဉ္စ သတာနိ အဂ္ဃတိ၊ တသ္မာ အဍ္ဎကာသိယောတိ ဝုတ္တော။

ဆစီဝရကထာ

ဆစီဝရကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ စီဝရာနိ ခေါမံ ကပ္ပာသိကံ ကောသေယျံ ကမ္ဗလံ သာဏံ ဘင်္ဂ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၉) ဝစနတော ခေါမာဒီနိ ဆ စီဝရာနိ ဒုကူလာဒီနိ ဆ အနုလောမစီဝရာနိ စ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ခေါမန္တိ ခေါမသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ခေါမပဋ္ဋစီဝရံ။ ကပ္ပာသိကန္တိ ကပ္ပာသတော နိဗ္ဗတ္တသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ။ ကောသေယျန္တိ ကောသကာရကပါဏကေဟိ နိဗ္ဗတ္တသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ။ ကမ္ဗလန္တိ ဥဏ္ဏာမယစီဝရံ။ သာဏန္တိ သာဏသုတ္တေဟိ ကတစီဝရံ။ ဘင်္ဂန္တိ ခေါမသုတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ၊ ဧကစ္စာနိ ဝါ မိဿေတွာ ကတစီဝရံ။ ဘင်္ဂမ္ပိ ဝါကမယမေဝါတိ ကေစိ။ ဒုကူလံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ သောမာရပဋံ စီနပဋံ ဣဒ္ဓိဇံ ဒေဝဒိန္နန္တိ ဣမာနိ ပန ဆ စီဝရာနိ ဧတေသံယေဝ အနုလောမာနီတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနိ။ ဒုကူလဉှိ သာဏဿ အနုလောမံ ဝါကမယတ္တာ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒေသေ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ။ ‘ပဋ္ဋုဏ္ဏကောသေယျဝိသေသော’တိ ဟိ အဘိဓာနကောသေ ဝုတ္တံ။ သောမာရဒေသေ စီနဒေသေ စ ဇာတဝတ္ထာနိ သောမာရစီနပဋာနိ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိဇံ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ၊ တံ ခေါမာဒီနံ အညတရံ ဟောတီတိ တေသံ ဧဝ အနုလောမံ။ ဒေဝတာဟိ ဒိန္နံ စီဝရံ ဒေဝဒိန္နံ။ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ ဇာလိနိယာ ဒေဝကညာယ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဒိန္နဝတ္ထသဒိသံ၊ တမ္ပိ ခေါမာဒီနံယေဝ အနုလောမံ ဟောတိ တေသု အညတရဘာဝတော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၂-၄၆၃) ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၃) ပန ‘‘ခေါမန္တိ ခေါမသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ခေါမပဋစီဝရံ၊ တံ ဝါကမယန္တိ ဝဒန္တိ။ ကပ္ပာသသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ကပ္ပာသိကံ။ ဧဝံ သေသာနိပိ။ ကမ္ဗလန္တိ ဧဠကာဒီနံ လောမမယသုတ္တေန ဝါယိတံ ပဋံ။ ဘင်္ဂန္တိ ခေါမသုတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ၊ ဧကစ္စာနိ ဝါ မိဿေတွာ ဝါယိတံ စီဝရံ၊ ဘင်္ဂမ္ပိ ဝါကမယမေဝါတိ ကေစိ ။ ဒုကူလံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ သောမာရပဋံ စီနပဋံ ဣဒ္ဓိဇံ ဒေဝဒိန္နန္တိ ဣမာနိ ဆ စီဝရာနိ ဧတေသညေဝ အနုလောမာနီတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနိ။ ဒုကူလဉှိ သာဏဿ အနုလောမံ ဝါကမယတ္တာ။ ‘ပဋ္ဋုဏ္ဏံ ကောသေယျဝိသေသော’တိ အဘိဓာနကောသေ ဝုတ္တံ။ သောမာရဒေသေ စီနဒေသေ စ ဇာတဝတ္ထာနိ သောမာရစီနပဋာနိ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိဇန္တိ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ၊ ကပ္ပရုက္ခေဟိ နိဗ္ဗတ္တံ၊ ဒေဝဒိန္နဉ္စ ခေါမာဒီနံ အညတရံ ဟောတီတိ တေသံ သဗ္ဗေသံ အနုလောမာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ရဇနာဒိကထာ

ရဇနာဒိကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ရဇနာနိ မူလရဇနံ ခန္ဓရဇနံ တစရဇနံ ပတ္တရဇနံ ပုပ္ဖရဇနံ ဖလရဇန’’န္တိ ဝစနတော ဣမေသု ဆသု ရဇနေသု ဧကကေန စီဝရံ ရဇိတဗ္ဗံ၊ န ဆကဏေန ဝါ ပဏ္ဍုမတ္တိကာယ ဝါ ရဇိတဗ္ဗံ။ တာယ ရဇိတစီဝရံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဆရဇနာနံ သရူပံ ဟေဋ္ဌာ ပရိက္ခာရကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ဆကဏေနာတိ ဂေါမယေန။ ပဏ္ဍုမတ္တိကာယာတိ တမ္ဗမတ္တိကာယ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဇနံ ပစိတုံ စုလ္လံ ရဇနကုမ္ဘိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော သီတုဒကာယ စီဝရံ န ရဇိတဗ္ဗံ။ တာယ ဟိ ရဇိတစီဝရံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ သီတုဒကာတိ အပက္ကရဇနံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥတ္တရာဠုမ္ပံ ဗန္ဓိတု’’န္တိ ဝစနတော ဥတ္တရာဠုမ္ပံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဥတ္တရာဠုမ္ပန္တိ ဝဋ္ဋာဓာရကံ၊ ရဇနကုမ္ဘိယာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ တံ အာဓာရကံ ပရိက္ခိပိတွာ ရဇနံ ပက္ခိပိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ ကတေ ရဇနံ န ဥတ္တရတိ။ တတ္ထ ‘‘ရဇနကုမ္ဘိယာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာတိ အန္တောရဇနကုမ္ဘိယာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ။ ဧဝံ ဝဋ္ဋာဓာရကေ အန္တောရဇနကုမ္ဘိယာ ပက္ခိတ္တေ မဇ္ဈေ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ၊ ဝဋ္ဋာဓာရကတော ဗဟိ သမန္တာ အန္တောကုမ္ဘိယံ ရဇနစ္ဆလ္လိ။ ပက္ခိပိတုန္တိ ရဇနစ္ဆလ္လိံ ပက္ခိပိတု’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၄၄) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၄၄) ပန ‘‘ဧဝဉှိ ကတေတိ ဝဋ္ဋာဓာရဿ အန္တော ရဇနောဒကံ၊ ဗဟိ ဆလ္လိကဉ္စ ကတွာ ဝိယောဇနေ ကတေ။ န ဥတ္တရတီတိ ကေဝလံ ဥဒကတော ဖေဏုဋ္ဌာနာဘာဝါ န ဥတ္တရတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၄၄) ပန ‘‘ဂေါမယေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ ဝိရူပတ္တာ ဝါရိတံ။ ကုင်္ကုမပုပ္ဖံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကေ ဝါ နခပိဋ္ဌိကာယ ဝါ ထေဝကံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော တထာ ကတွာ ရဇနဿ ပက္ကာပက္ကဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥဒကေ ဝါ နခပိဋ္ဌိကာယ ဝါတိ သစေ ပရိပက္ကံ ဟောတိ၊ ဥဒကပါတိယာ ဒိန္နော ထေဝေါ သဟသာ န ဝိသရတိ၊ နခပိဋ္ဌိယမ္ပိ အဝိသရန္တော တိဋ္ဌတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဇနုဠုင်္ကံ ဒဏ္ဍကထာလက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ရဇနဿ ဩလောကနကာလေ ကုမ္ဘိယာ ရက္ခဏတ္ထံ ဥဠုင်္ကဒဏ္ဍကထာလိကာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ရဇနုဠုင်္ကန္တိ ရဇနဥဠုင်္ကံ။ ဒဏ္ဍကထာလကန္တိ ဒဏ္ဍမေဝ ဒဏ္ဍကံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဇနကောလမ္ဗံ ရဇနဃဋ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော တာနိပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ရဇနကောလမ္ဗန္တိ ရဇနကုဏ္ဍံ။ တတ္ထ ရဇနကုဏ္ဍန္တိ ပက္ကရဇနဋ္ဌပနကံ မဟာဃဋံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဇနဒေါဏိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ပါတိယမ္ပိ ပတ္တေ စီဝရေ မဒ္ဒန္တေ စီဝရဿ ပရိဘိဇ္ဇနတော စီဝရရက္ခဏတ္ထံ ရဇနဒေါဏိကာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏသန္ထရက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ဆမာယ စီဝရေ ပတ္ထရိယမာနေ စီဝရဿ ပံသုကိတတ္တာ တတော ရက္ခဏတ္ထံ တိဏသန္ထရံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စီဝရဝံသံ စီဝရရဇ္ဇု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော တိဏသန္ထာရကေ ဥပစိကာဒီဟိ ခဇ္ဇမာနေ စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုယာ ဝါ စီဝရံ ပတ္ထရိတဗ္ဗံ မဇ္ဈေန စီဝရေ လဂ္ဂိတေ ရဇနဿ ဥဘတော ဂဠိတတ္တာ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏ္ဏေ ဗန္ဓိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ကဏ္ဏေ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ စီဝရဿ ကဏ္ဏေ ဗန္ဓိယမာနေ ကဏ္ဏဿ ဇိဏ္ဏတ္တာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏ္ဏသုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ကဏ္ဏသုတ္တကေန ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ဧဝံ ဗန္ဓန္တေ ရဇနဿ ဧကတော ဂဠိတတ္တာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ပရိဝတ္တကံ သမ္ပရိဝတ္တကံ ရဇေတုံ၊ န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော တထာ ရဇိတဗ္ဗံ။ ယာဝ ရဇနဗိန္ဒု ဂဠိတံ န ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဝ န အညတြ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကေ ဩသာရေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ပတ္ထိန္နံ စီဝရံ ဥဒကေ ဩသာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပတ္ထိန္နန္တိ အတိရဇိတတ္တာ ထဒ္ဓံ။ ဥဒကေ ဩသာရေတုန္တိ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ ဌပေတုံ။ ရဇနေ ပန နိက္ခန္တေ တံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ စီဝရံ မဒ္ဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါဏိနာ အာကောဋေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော ဖရုသံ စီဝရံ ပါဏိနာ အာကောဋေတဗ္ဗံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆိန္နကာနိ စီဝရာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဝစနတော အစ္ဆိန္နကာနိ စီဝရာနိ ဒန္တကာသာဝါနိ န ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ဒန္တကာသာဝါနီတိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝါရေ ရဇိတွာ ဒန္တဝဏ္ဏာနိ ဓာရေန္တိ။

အတိရေကစီဝရကထာ

အတိရေကစီဝရကထာယံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၇) ဝစနတော နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဒသာဟတော ပရံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၇) ဝစနတော ဥဗ္ဘတေပိ ကထိနေ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ဓာရေန္တဿ အတ္ထတကထိနာနံ အနုဗ္ဘတေပိ ကထိနေ ပဉ္စမာသဗ္ဘန္တရေ တတော ပရမ္ပိ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ အနတ္ထတကထိနာနမ္ပိ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ အတိရေကစီဝရံ အနာပတ္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတိရေကစီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၇) ဝစနတော ဒသာဟတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိတ္တကံ ပန စီဝရံ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာယာမေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ သုဂတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝစနတော သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန သုဂတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလာယာမံ စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထာရံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သုဂတင်္ဂုလံ နာမ မဇ္ဈိမပုရိသင်္ဂုလသင်္ခါတေန ဝဍ္ဎကီအင်္ဂုလေန တိဝင်္ဂုလံ ဟောတိ၊ မနုဿာနံ ပကတိအင်္ဂုလေန အဍ္ဎပဉ္စကင်္ဂုလံ၊ တသ္မာ ဒီဃတော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဧကဟတ္ထံ ပကတိဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ ပကတိဟတ္ထေန ဆဠင်္ဂုလာဓိကဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဦနပ္ပမာဏံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိကပ္ပမာဏံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အဋ္ဌဝရကထာ

အဋ္ဌဝရကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿိကသာဋိကံ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဂမိကဘတ္တံ ဂိလာနဘတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ ဓုဝယာဂုံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ ဥဒကသာဋိက’’န္တိ ဝစနတော ဣမာနိ အဋ္ဌ ဒါနာနိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တစီဝရာ ဟုတွာ ကာယံ ဩဝဿန္တာနံ ဘိက္ခူနံ နဂ္ဂိယံ အသုစိ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိကူလံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝဿိကသာဋိကာ အနုညာတာ။ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု န ဝီထိကုသလော ဟောတိ၊ န ဂေါစရကုသလော၊ ကိလန္တော ပိဏ္ဍာယ စရတိ၊ တသ္မာ အာဂန္တုကဘတ္တံ အနုညာတံ၊ ဂမိကော ဘိက္ခု အတ္တနော ဘတ္တံ ပရိယေသမာနော သတ္ထာ ဝါ ဝိဟာယိဿတိ ၊ ယတ္ထ ဝါ ဝါသံ ဂန္တုကာမော ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထ ဝိကာလေန ဥပဂစ္ဆိဿတိ၊ ကိလန္တော အဒ္ဓါနံ ဂမိဿတိ၊ တသ္မာ ဂမိကဘတ္တံ။ ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ အလဘန္တဿ အာဗာဓော ဝါ အဘိဝဍ္ဎိဿတိ၊ ကာလကိရိယာ ဝါ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဂိလာနဘတ္တံ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော ဘိက္ခု အတ္တနော ဘတ္တံ ပရိယေသမာနော ဂိလာနဿ ဥဿူရေ ဘတ္တံ နီဟရိဿတိ၊ တသ္မာ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ။ ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အလဘန္တဿ အာဗာဓော ဝါ အဘိဝဍ္ဎိဿတိ၊ ကာလကိရိယာ ဝါ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ။ ယသ္မာ ဘဂဝတာ အန္ဓကဝိန္ဒေ ဒသာနိသံသေ သမ္ပဿမာနေန ယာဂု အနုညာတာ၊ တသ္မာ ဓုဝယာဂု။ ယသ္မာ မာတုဂါမဿ နဂ္ဂိယံ အသုစိ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိကူလံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ ဥဒကသာဋိကာ အနုညာတာ။

နိသီဒနာဒိကထာ

နိသီဒနာဒိကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဂုတ္တိယာ စီဝရဂုတ္တိယာ သေနာသနဂုတ္တိယာ နိသီဒန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၃) ဝစနတော ကာယာဒီနံ အသုစိမုစ္စနာဒိတော ဂေါပနတ္ထာယ နိသီဒနံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဿ ဝိဓာနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝမဟန္တံ ပစ္စတ္ထရဏံ အာကင်္ခတိ၊ တာဝမဟန္တံ ပစ္စတ္ထရဏံ ကာတု’’န္တိ ဝစနတော အတိခုဒ္ဒကေန နိသီဒနေန သေနာသနဿ အဂေါပနတ္တာ မဟန္တမ္ပိ ပစ္စတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ ကဏ္ဍု ဝါ ပီဠကာ ဝါ အဿာဝေါ ဝါ ထုလ္လကစ္ဆု ဝါ အာဗာဓော၊ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိ’’န္တိ ဝစနတော ဤဒိသေသု အာဗာဓေသု သန္တေသု စီဝရာဒိဂုတ္တတ္ထာယ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ပမာဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ မုခပုဉ္ဆနစောဠ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၅) ဝစနတော မုခသောဓနတ္ထာယ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ ဝဋ္ဋတိ။ တမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ ဝစနတော တိစီဝရေ ပရိပုဏ္ဏေ ပရိဿာဝနထဝိကာဒီဟိ အတ္ထေ သတိ ပရိက္ခာရစောဠံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝစနတော ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဝိကပ္ပနာ စ ကာတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

အဓမ္မကမ္မကထာ

၅၈။ အဓမ္မကမ္မကထာယံ န၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဒုက္ကဋဿာတိ ဣဒံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ သင်္ဃမဇ္ဈေ အဓမ္မကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဣမံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ အာဂတပါဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနုဇာနာမိ…ပေ… ပဋိက္ကောသိတုန္တိ တထေဝ အာဂတံ ‘‘ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မကမ္မေ ကယိရမာနေ ပဋိက္ကောသိတု’’န္တိ ဣမံ။ တတ္ထ ကရောန္တိယေဝါတိ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ မဒ္ဒိတွာ အဓမ္မကမ္မံ ကရောန္တိယေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ပဋိက္ကောသိတု’’န္တိ ဧဝံ အဓမ္မကမ္မေ ကယိရမာနေ သတိ ‘‘ပေသလေဟိ ဘိက္ခူဟိ တံ အဓမ္မကမ္မံ အကတံ၊ ကမ္မံ ဒုက္ကဋံ ကမ္မံ ပုန ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ၊ န တုဏှီဘာဝေန ခမိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ ဝစနတောတိ ဣဒံ ပန ပုဗ္ဗပါဌံ ဂဟေတွာ ဣတိ ဝစနတော။ အဓမ္မကမ္မံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အပရပါဌံ ဂဟေတွာ ဣတိ ဝစနတော ကယိရမာနဉ္စ အဓမ္မကမ္မံ ဘိက္ခူဟိ နိဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဒွိဓာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

နိဝါရေန္တေဟိ စာတိအာဒိ ပန ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ပေသလာ ဘိက္ခူ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေဟိ ဘိက္ခူဟိ အဓမ္မကမ္မေ ကယိရမာနေ ပဋိက္ကောသန္တိ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ လဘန္တိ အာဃာတံ၊ လဘန္တိ အပ္ပစ္စယံ၊ ဝဓေန တဇ္ဇေန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိမ္ပိ အာဝိကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ပါဌဉ္စ ‘‘တေသံယေဝ သန္တိကေ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကရောန္တိ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ လဘန္တိ အာဃာတံ၊ လဘန္တိ အပ္ပစ္စယံ၊ ဝဓေန တဇ္ဇေန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ပဋိက္ကောသိတုံ၊ ဒွီဟိ တီဟိ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကာတုံ၊ ဧကေန အဓိဋ္ဌာတုံ န မေတံ ခမတီ’’တိ ဣမေ ပါဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝစနတောတိ ဣဒံ ပန ပါဠိယံ တီဏိ သမ္ပဒါနာနိ ဂဟေတွာ တီဟိ ကိရိယာပဒေဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ န အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတောတိ ယောဇနာ။ ကထံ အနုပဒ္ဒဝသမ္ဘဝေါတိ? နိဂ္ဂဟကမ္မံ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော၊ အညဿ ဥပဒ္ဒဝဿ စ နိဝါရဏတော။ တေန ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၁၅၄) ‘‘တေသံ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယာတိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ အညောပိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဗဟူနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဩကာသကတကထာ

၅၉။ ဩကာသကတကထာယံ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနောကာသကတောတိအာဒိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ အာပတ္တိယာ စောဒေန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနောကာသကတော ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ စောဒေတဗ္ဗော၊ ယော စောဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အာပတ္တိယာ စောဒေတုံ၊ ကရောတု အာယသ္မာ ဩကာသံ၊ အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဣဒံ ပါဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဓိပ္ပာယေသု စာဝနာဓိပ္ပာယောတိ၊ သာသနတော စာဝေတုကာမော။ အက္ကောသာဓိပ္ပာယောတိ ပရံ အက္ကောသိတုကာမော ပရိဘာသိတုကာမော။ ကမ္မာဓိပ္ပာယောတိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ကတ္တုကာမော။ ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယောတိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေတုကာမော။ ဥပေါသထပ္ပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပာယောတိ ဥပေါသထံ၊ ပဝါရဏံ ဝါ ဌပေတုကာမော။ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပာယောတိ ဥပပရိက္ခိတုကာမော။ ဓမ္မကထာဓိပ္ပာယောတိ ဓမ္မံ ဒေသေတုကာမော။ ဣတိ ပရံ စောဒေန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အဓိပ္ပာယဘေဒေါ အနေကဝိဓော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ပုရိမေသု စတူသု အဓိပ္ပာယေသူတိ စာဝနာဓိပ္ပာယအက္ကောသာဓိပ္ပာယကမ္မာဓိပ္ပာယဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယေသု ဩကာသံ အကာရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ကာရာပေတွာပိ သမ္မုခါ စောဒေန္တဿ ယထာနုရူပံ သင်္ဃာဒိသေသပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ၊ အသမ္မုခါ ပန ဒုက္ကဋမေဝါတိ အယမေတ္ထ ပိဏ္ဍတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

‘‘ဌပနက္ခေတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ တံ ဒဿေန္တော ‘‘သုဏာတု မေ’’တိအာဒိမာဟ။ အနုဝိဇ္ဇကဿ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဓမ္မကထိကဿ အနောဒိဿ ကမ္မံ ကထေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဩဒိဿ ကထေတိ၊ အာပတ္တိ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနကထာ

၆၀။ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနကထာယံ ‘‘မာတာပိတရောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနေ ကိံ ဝဒေယျာမ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဒါတုံ၊ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ဝိနိပါတေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၁) ဝစနတော ဒါယကေဟိ သဒ္ဓါယ ဘိက္ခုဿ ဒိန္နံ ဝိနိပါတေတွာ ဂိဟီနံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓါဒေယျန္တိ ဧတ္ထ သေသဉာတီနံ ဒေန္တော ဝိနိပါတေတိယေဝ။ မာတာပိတရော ပန သစေ ရဇ္ဇေ ဌိတာပိ ပတ္ထယန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၁) ဝုတ္တတ္တာ ဘာတုဘဂိနီအာဒီနံ ဉာတကာနမ္ပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ အာစရိယဓမ္မသိရိတ္ထေရေန ခုဒ္ဒသိက္ခာယံ –

‘‘န လဗ္ဘံ ဝိနိပါတေတုံ၊ သဒ္ဓါဒေယျဉ္စ စီဝရံ၊

လဗ္ဘံ ပိတူနံ သေသာနံ၊ ဉာတီနမ္ပိ န လဗ္ဘတီ’’တိ။

ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယမ္ပိ ‘‘မာတရံ ပန ပိတရံ ဝါ ‘ဣမံ ဒေဟီ’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ ‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ န ဟောတိ။ အညာတကံ ‘ဣမံ ဒေဟီ’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ ဟောတိ၊ ‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ ဟောတိ။ ‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’တိ ကယဝိက္ကယံ အာပဇ္ဇတော နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၉၅) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘သေသဉာတကေသု သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတသမ္ဘဝတော တဒဘာဝဋ္ဌာနမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘မာတရံ ပန ပိတရံ ဝါ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၅၉၃-၅၉၅) ဝုတ္တံ။

သန္တရုတ္တရကထာ

၆၁။ သန္တရုတ္တရကထာယံ အန္တရ-သဒ္ဒေါ မဇ္ဈဝါစကော။ ဝသတိ သီလေနာတိ ဝါသကော၊ ‘‘အန္တရေ ဝါသကော အန္တရဝါသကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ရူပဘဝေါ ရူပ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ဥတ္တရပဒလောပီသမာသဝသေန ‘‘အန္တရော’’တိ ဝုတ္တော။ ဥတ္တရသဒ္ဒေါ ဥပရိဝါစကော၊ အာဘုသော သဇ္ဇတီတိ အာသင်္ဂေါ၊ ‘‘ဥတ္တရေ အာသင်္ဂေါ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ‘‘ဥတ္တရော’’တိ ဝုတ္တော၊ အန္တရော စ ဥတ္တရော စ အန္တရုတ္တရာ၊ သဟ အန္တရုတ္တရေဟိ ယော ဝတ္တတီတိ သန္တရုတ္တရော၊ သဟပုဗ္ဗပဒဘိန္နာဓိကရဏဒွိပဒဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသော။ အထ ဝါ သဟ အန္တရေန စ ဥတ္တရေန စ ယော ဝတ္တတီတိ သန္တရုတ္တရော၊ တိပဒဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသော။ သင်္ဃာဋိံ ဌပေတွာ အန္တရဝါသကဥတ္တရာသင်္ဂမတ္တဓရော ဟုတွာ ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိဗ္ဗာဇကမဒက္ခိ တိဒဏ္ဍကေနာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စေတံ ကရဏဝစနံ၊ တသ္မာ အန္တရဝါသကံ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ သင်္ဃာဋိဉ္စ ဥတ္တရာသင်္ဂဉ္စ ဒိဂုဏံ ကတွာ ပါရုပိတွာ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော။

စီဝရနိက္ခေပကထာ

၆၂။ စီဝရနိက္ခေပကထာယံ သံဟရီယတေတိ သင်္ဃာဋိ၊ တဿာ သင်္ဃာဋိယာ၊ ဘာဝယောဂေ ကမ္မတ္ထေ ဆဋ္ဌီ။ နိက္ခေပါယာတိ ဌပနာယ၊ သင်္ဃာဋိံ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ ဌပေတွာ ဂမနာယ ပဉ္စ ကာရဏာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဂိလာနော ဝါ ဟောတီတိ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ အသမတ္ထော ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ။ ဝဿိကသင်္ကေတံ ဝါ ဟောတီတိ ‘‘ဝဿိကကာလော အယ’’န္တိ သင်္ကေတံ ဝါ ကတံ ဟောတိ။ နဒီပါရဂတံ ဝါ ဟောတီတိ နဒိယာ ပါရံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရော ဝါ ဟောတီတိ အဂ္ဂဠံ ဒတွာပိ ဒါတဗ္ဗော သုဂုတ္တဝိဟာရော ဝါ ဟောတိ။ အတ္ထတကထိနံ ဝါ ဟောတီတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတိ အတ္ထတကထိနာနံ အသမာဒါနစာရသမ္ဘဝတော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ အာရညိကဿ ပန ဝိဟာရော န သုဂုတ္တော ဟောတီတိ အပ္ပဘိက္ခုကတ္တာ စောရာဒီနံ ဂမနဋ္ဌာနတော စ။ ဘဏ္ဍုက္ခလိကာယာတိ စီဝရာဒိဋ္ဌပနဘဏ္ဍုက္ခလိကာယ။ သေသံ သုဝိညေယျံ။

သတ္ထကမ္မဝတ္ထိကမ္မကထာ

၆၃။ သတ္ထကမ္မဝတ္ထိကမ္မကထာယံ သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါတိ ဧတ္ထ ယေန ကေနစိ သတ္ထာဒိနာ ဆိန္ဒနာဒိ သတ္ထကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ယေန ကေနစိ စမ္မာဒိနာ ဝတ္ထိပီဠနံ ဝတ္ထိကမ္မံ နာမ။ ‘‘သမ္ဗာဓေ ဒဟနကမ္မံ ပဋိက္ခေပါဘာဝါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၇၉)။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၇၉) ပန ‘‘ဝတ္ထိပီဠနန္တိ ယထာ ဝတ္ထိဂတတေလာဒိ အန္တောသရီရေ အာရောဟန္တိ၊ ဧဝံ ဟတ္ထေန ဝတ္ထိမဒ္ဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၇၉) ပန ‘‘သမ္ဗာဓေတိ ဝစ္စမဂ္ဂေ၊ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ စ ပဿာဝမဂ္ဂေပိ အနုလောမတော ဒဟနံ ပဋိက္ခေပါဘာဝါ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္ထဝတ္ထိကမ္မာနုလောမတော န ဝဋ္ဋတီတိ စေ? န၊ ပဋိက္ခိတ္တပဋိက္ခေပါ၊ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဿ တပ္ပရမတာဒီပနတော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ပုဗ္ဗေ ပဋိက္ခိတ္တမ္ပိ သတ္ထကမ္မံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ပစ္ဆာ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ထုလ္လစ္စယဿာ’တိ ဒွိက္ခတ္တုံ သတ္ထကမ္မဿ ပရိက္ခေပေါ ကတော။ တေန သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ နာမ သတ္ထဝတ္ထိကမ္မတော ဥဒ္ဓံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ပုဗ္ဗေ သမ္ဗာဓေယေဝ သတ္ထကမ္မံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ပစ္ဆာ သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ ၊ တသ္မာ တဿေဝ ပဋိက္ခေပေါ၊ နေတရဿာတိ သိဒ္ဓံ။ ဧတ္ထ ‘သတ္ထံ နာမ သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာ’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၆၇) ဝိယ ယေန ဆိန္ဒတိ၊ တံ သဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘ကဏ္ဋကေန ဝါ’တိအာဒိ။ ခါရုဒါနံ ပနေတ္ထ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ပသာခေ ပမုခေ အနုညာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဧကေ ပန ‘သတ္ထကမ္မံ ဝါ’တိ ပါဌံ ဝိကပ္ပေတွာ ဝတ္ထိကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဝတ္ထီတိ ကိံ? အဂ္ဃိကာ ဝုစ္စတိ၊ တာယ ဆိန္ဒနံ ဝတ္ထိကမ္မံ နာမာတိ စ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ၊ တေ ‘သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာ’တိ ဣမဿ ပဒဘာဇနီယံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ အဏ္ဍဝုဒ္ဓီတိ ဝါတဏ္ဍကာ၊ အာဒါနဝတ္တီတိ အနာဟဝတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နဟာပိတပုဗ္ဗကထာ

၆၄။ နဟာပိတပုဗ္ဗကထာယံ နဟာပိတော ပုဗ္ဗေတိ နဟာပိတပုဗ္ဗော၊ ပုဗ္ဗေ နဟာပိတော ဟုတွာ ဣဒါနိ ဘိက္ခုဘူတောတိ အတ္ထော။ တေန နဟာပိတပုဗ္ဗေန ဘိက္ခုနာ။ ခုရဘဏ္ဍန္တိ ခုရာဒိနဟာပိတဘဏ္ဍံ၊ ‘‘လဒ္ဓါတပတ္တော ရာဇကုမာရော’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥပလက္ခဏနယောယံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗဇိတေန အကပ္ပိယံ သမာဒပေတဗ္ဗံ၊ ယော သမာဒပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဟာပိတပုဗ္ဗေန ခုရဘဏ္ဍံ ပရိဟရိတဗ္ဗံ၊ ယော ပရိဟရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၃) စ ဒွိဓာ ပညတ္တိ၊ တသ္မာ နဟာပိတပုဗ္ဗေန ဝါ အနဟာပိတပုဗ္ဗေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတေန နာမ အကပ္ပိယသမာဒပနံ န ကာတဗ္ဗံ။ နဟာပိတပုဗ္ဗေန ပန ဘိက္ခုနာ ခုရေန အဘိလက္ခိတံ ခုရဘဏ္ဍံ၊ ခုရဘဏ္ဍခုရကောသနိသိတပါသာဏခုရထဝိကာဒယော န ပရိဟရိတဗ္ဗာ ဧဝ။ သေသံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၀) ပန ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗဇိတေန အကပ္ပိယေ သမာဒပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တတ္တာ အနုပသမ္ပန္နဿပိ န ကေဝလံ ဒသသု ဧဝ သိက္ခာပဒေသု၊ အထ ခေါ ယံ ဘိက္ခုဿ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မိမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဒသဘာဂကထာ

၆၅။ ဒသဘာဂကထာယံ သင်္ဃိကာနီတိ သင်္ဃသန္တကာနိ ဗီဇာနိ။ ပုဂ္ဂလိကာယာတိ ပုဂ္ဂလဿ သန္တကာယ ဘူမိယာ။ ဘာဂံ ဒတွာတိ မူလဘာဂသင်္ခါတံ ဒသမဘာဂံ ဘူမိသာမိကာနံ ဒတွာ။ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ တေသံ ဗီဇာနံ ဖလာနိ ရောပကေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ ။ ဣဒံ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ ပေါရာဏကစာရိတ္တန္တိ အာဒိကပ္ပကာလေ ပဌမကပ္ပိကာ မနုဿာ ဗောဓိသတ္တံ မဟာသမ္မတံ နာမ ရာဇာနံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ အတ္တနော အတ္တနော တဏ္ဍုလဖလသာလိခေတ္တတော ပဝတ္တတဏ္ဍုလဖလာနိ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ဘူမိသာမိကဘူတဿ မဟာသမ္မတရာဇိနော ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဇမ္ဗုဒီပိကာနံ မနုဿာနံ စာရိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ သာရတ္ထဒီပနီနာမိကာယမ္ပိ ဝိနယဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၄) ‘‘ဒသဘာဂံ ဒတွာတိ ဒသမဘာဂံ ဒတွာ။ တေနေဝါဟ ‘ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဘူမိသာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗော’တိ’’ ဝုတ္တံ။

ပါထေယျကထာ

၆၆။ ပါထေယျကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဘဒ္ဒိယနဂရေ အမိတပရိဘောဂဘူတေန မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိနာ အဘိယာစိတော ဟုတွာ အနုညာတံ၊ ဣဓ ပန ပဌမံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဂေါရသေ ခီရံ ဒဓိံ တက္ကံ နဝနီတံ သပ္ပိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) ပဉ္စ ဂေါရသာ အနုညာတာ။ တတော ပရံ သေဋ္ဌိနော အဘိယာစနာနုရူပံ ဝတွာ အနုဇာနိတုံ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂါ ကန္တာရာ’’တိအာဒိမာဟ။ သေသံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ အလဘန္တေန အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ယာစိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဧတေန ဧဝရူပေသု ကာလေသု ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧကဒိဝသေန ဂမနီယေ မဂ္ဂေ ဧကဘတ္တတ္ထာယ ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန တတော ဥပရိ ယာစနံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿိတံ။ ‘‘ဒီဃေ အဒ္ဓါနေ’’တိအာဒိနာ သစေ မာသဂမနီယေ မဂ္ဂေ သတ္တာဟဂမနီယော ဧဝ ကန္တာရော ဟောတိ၊ တတ္ထ သတ္တာဟယာပနီယမတ္တမေဝ ပါထေယျံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ၊ တတော ပရံ ပိဏ္ဍစာရိကာဒိဝသေန သုဘိက္ခသုလဘပိဏ္ဍမဂ္ဂတ္တာ န ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ။

မဟာပဒေသကထာ

၆၇။ မဟာပဒေသကထာယံ မဟာပဒေသာ နာမ အပ္ပဋိက္ခိတ္တာ ဒွေ၊ အနနုညာတာ ဒွေတိ စတ္တာရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တေသု အပ္ပဋိက္ခိတ္တေပိ အကပ္ပိယာနုလောမကပ္ပိယာနုလောမဝသေန ဒွေ၊ တထာ အနနုညာတေပီတိ။

တတ္ထ ‘‘ပရိမဒ္ဒန္တာတိ ဥပပရိက္ခန္တာ။ ပဋ္ဋဏ္ဏုဒေသေ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ။ ‘ပဋ္ဋုဏ္ဏံ ကောသေယျဝိသေသော’တိ ဟိ အဘိဓာနကောသေ ဝုတ္တံ။ စီနဒေသေ သောမာရဒေသေ စ သဉ္ဇာတဝတ္ထာနိ စီနသောမာရပဋာနိ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိမယံ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ၊ တံ ခေါမာဒီနံ အညတရံ ဟောတီတိ တေသံယေဝ အနုလောမံ။ ဒေဝတာဟိ ဒိန္နစီဝရံ ဒေဝဒတ္တိယံ၊ တံ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ ဇာလိနိယာ ဒေဝကညာယ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဒိန္နဝတ္ထသဒိသံ၊ တမ္ပိ ခေါမာဒီနံယေဝ အနုလောမံ ဟောတိ တေသု အညတရဘာဝတော။ ဒွေ ပဋာနိ ဒေသနာမေန ဝုတ္တာနီတိ တေသံ သရူပဒဿနမတ္တမေတံ၊ နာညနိဝတ္တနပဒံ ပဋ္ဋုဏ္ဏပဋ္ဋဿပိ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ တုမ္ဗာတိ တီဏိ ဘာဇနာနိ။ ဖလကတုမ္ဗော လာဗုအာဒိ။ ဥဒကတုမ္ဗော ဥဒကုက္ခိပနကုဋကော။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ဝါယိတွာ ကတဆတ္တ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၀၅) ဝုတ္တံ။

‘‘ယာဝကာလိကပက္ကာနန္တိ ပက္ကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာမာနိ ပန အနုပသမ္ပန္နေဟိ သီတုဒကေ မဒ္ဒိတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဒိန္နပါနံ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ကပ္ပတိ ဧဝ။ အယဉ္စ အတ္ထော မဟာအဋ္ဌကထာယံ သရူပတော အဝုတ္တောတိ အာဟ ‘ကုရုန္ဒိယံ ပနာ’တိအာဒိ။ ဥစ္ဆုရသော နိကသဋောတိ ဣဒံ ပါတဗ္ဗတာသာမညေန ယာမကာလိကကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန သတ္တာဟကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣမေ စတ္တာရော ရသာတိ ဖလပတ္တပုပ္ဖဥစ္ဆုရသာ စတ္တာရော’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၀၀) ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွေ ပဋာ ဒေသနာမေနေဝါတိ စီနပဋသောမာရပဋာနိ။ တီဏီတိ ပဋ္ဋုဏ္ဏေန သဟ တီဏိ။ ဣဒ္ဓိမယံ ဧဟိဘိက္ခူနံ နိဗ္ဗတ္တံ။ ဒေဝဒတ္တိယံ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေန လဒ္ဓ’’န္တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၅)။

သံသဋ္ဌကထာ

သံသဋ္ဌကထာယံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ ကပ္ပတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ သမ္ဘိန္နရသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ ဆလ္လိမ္ပိ အပနေတွာ သကလေနေဝ နာဠိကေရဖလေန သဒ္ဓိံ ပါနကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ နာဠိကေရံ အပနေတွာ တံ ဝိကာလေပိ ကပ္ပတိ။ ဥပရိ သပ္ပိပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ သီတလပါယာသံ ဒေန္တိ၊ ယံ ပါယာသေန အသံသဋ္ဌံ သပ္ပိ၊ တံ အပနေတွာ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဒ္ဓမဓုဖာဏိတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တက္ကောလဇာတိဖလာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ၊ တာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဓောဝိတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ၊ ယာဂုယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နသိင်္ဂိဝေရာဒီသုပိ၊ တေလာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နလဋ္ဌိမဓုကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ယံ ယံ အသမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ၊ တံ တံ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ယထာ သုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တထာ ဓောဝိတွာ ဝါ တစ္ဆေတွာ ဝါ တဿ တဿ ကာလဿ ဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန သမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ သံသဋ္ဌံ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝကာလိကဉှိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နရသာနိ တီဏိပိ ယာမကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ။ ယာမကာလိကံ ဒွေပိ သတ္တာဟကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ။ သတ္တာဟကာလိကံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ ယာဝဇီဝိကံ အတ္တနော သဘာဝညေဝ ဥပနေတိ၊ တသ္မာ တေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ယာဝဇီဝိကံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ၊ ဒွီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ဆာဟံ…ပေ… သတ္တာဟပဋိဂ္ဂဟိတေန တဒဟေဝ ကပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာယေဝ ဟိ ‘‘သတ္တာဟကာလိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကာလယာမသတ္တာဟာတိက္ကမေသု စေတ္ထ ဝိကာလဘောဇနသန္နိဓိဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေသု စ ပန စတူသု ကာလိကေသု ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကန္တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ အန္တောဝုတ္ထကဉ္စေဝ သန္နိဓိကာရကဉ္စ ဟောတိ၊ သတ္တာဟကာလိကဉ္စ ယာဝဇီဝိကဉ္စ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိမ္ပိ န ဇနေတီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ပဉ္စဘေသဇ္ဇကထာ

ပဉ္စဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၁) ဝစနတော သာရဒိကေန အာဗာဓေန ဖုဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုပိ ပီတာ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဘတ္တမ္ပိ ဘုတ္တံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တေ တေန ကိသာ ဟောန္တိ လူခါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ ဓမနိသန္ထတဂတ္တာ။ တေသံ ယံ ဘေသဇ္ဇဉ္စေဝ အဿ ဘေသဇ္ဇသမ္မတဉ္စ၊ လောကဿ အာဟာရတ္ထဉ္စ ဖရေယျ၊ န စ ဩဠာရိကော အာဟာရော ပညာယေယျ။ တတြိမာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ။ သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ၊ တာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ‘‘သာရဒိကေန အာဗာဓေနာတိ သရဒကာလေ ဥပ္ပန္နေန ပိတ္တာဗာဓေန။ တသ္မိဉှိ ကာလေ ဝဿောဒကေနပိ တေမေန္တိ၊ ကဒ္ဒမမ္ပိ မဒ္ဒန္တိ၊ အန္တရန္တရာ အာဗာဓောပိ ခရော ဟောတိ၊ တေန တေသံ ပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတိ။ အာဟာရတ္ထဉ္စ ဖရေယျာတိ အာဟာရတ္ထံ သာဓေယျာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၀) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၀) ‘‘ပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတီတိ ဗဟိသရီရေ ဗျာပေတွာ ဌိတံ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတိ၊ တေန ပိတ္တံ ကုပိတံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၆၀) ‘‘ယံ ဘေသဇ္ဇဉ္စေဝ အဿာတိ ပရတော ‘တဒုဘယေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ကိသာ ဟောန္တီ’တိအာဒိနာ ဝိရောဓဒဿနတော နိဒါနာနပေက္ခံ ယထာလာဘဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာနိဒါနံ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? တဒညာပေက္ခာဓိပ္ပာယတော။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓကာလေပိ ဟိ သပ္ပိအာဒီနံ သတ္တာဟကာလိကဘာဝါပေက္ခောတိ။ တထာ ဝစနေန ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ ‘အာဟာရတ္ထဉ္စ ဖရေယျ၊ န စ ဩဠာရိကော အာဟာရော ပညာယေယျာ’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ဧတ္ထ စ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ န ကတော၊ ကုတောယေဝ ပန လဗ္ဘာ တဒညာပေက္ခာဓိပ္ပာယော ဘဂဝတာ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝန္တိ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ။ ယံ ပန ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတု’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၀) ဝစနံ၊ တံ ‘သန္နိဓိံ ကတွာ အပရာပရသ္မိံ ဒိဝသေ ကာလေ ဧဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုဇာနာမီ’တိ အဓိပ္ပာယတော ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညထာ အတိသယတ္တာ ဘဂဝတော ‘ယံ ဘေသဇ္ဇဉ္စေဝ အဿာ’တိအာဒိဝိတက္ကုပ္ပာဒေါ န သမ္ဘဝတိ။ ပဏီတဘောဇနာနုမတိယာ ပသိဒ္ဓတ္တာ အာဗာဓာနုရူပသပ္ပာယာပေက္ခာယ ဝုတ္တာနီတိ စေ? တဉ္စ န၊ ‘ဘိယျောသောမတ္တာယာ’တိ ကိသာဒိဘာဝါပတ္တိဒဿနတော။ ယထာ ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ ဖာဏိတန္တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ နဝနီတံ ဥပါဒါယ သပ္ပီတိ ဝတ္တဗ္ဗတော နဝနီတံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န ဝိသေသဒဿနာဓိပ္ပာယတော။ ယထာ ဖာဏိတဂ္ဂဟဏေန သိဒ္ဓေပိ ပရတော ဥစ္ဆုရသော ဝိသုံ အနုညာတော ဥစ္ဆုသာမညတော ဂုဠောဒကဋ္ဌာနေ ဌပနာဓိပ္ပာယတော၊ တထာ နဝနီတေ ဝိသေသဝိဓိဒဿနာဓိပ္ပာယတော နဝနီတံ ဝိသုံ အနုညာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသဝိဓိ ပနဿ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာဝသေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၁၉-၆၂၁) ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘ပစိတွာ သပ္ပိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန အဓောတမ္ပိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ။ တတ္ထ သပ္ပိ ပက္ကာဝ ဟောတိ၊ နာပက္ကာ၊ တထာ ဖာဏိတမ္ပိ။ နဝနီတံ အပက္ကမေဝါ’’တိအာဒိ။

ဒုတိယဘေသဇ္ဇကထာ

ဒုတိယဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေပိ ဝိကာလေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၁) ဝစနတော ‘‘တာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ယာနိပိ တာနိ ပါကတိကာနိ လူခါနိ ဘောဇနာနိ၊ တာနိ နစ္ဆာဒေန္တိ၊ ပဂေဝ သေနေသိတာနိ။ တေ တေန စေဝ သာရဒိကေန အာဗာဓေန ဖုဋ္ဌာ ဣမိနာ စ ဘတ္တာစ္ဆာဒကေန တဒုဘယေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ကိသာ ဟောန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ကာလေပိ ဝိကာလေပီတိ အနုညာတတ္တာ ဝိကာလေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ‘‘နစ္ဆာဒေန္တီတိ န ဇီရန္တိ၊ န ဝါတရောဂံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတုံ သက္ကောန္တိ။ သေနေသိတာနီတိ သိနိဒ္ဓါနိ။ ဘတ္တာစ္ဆာဒကေနာတိ ဘတ္တံ အရောစိကေနာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၁) ဝုတ္တံ၊ ဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၁၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၁-၂၆၂) ပန ‘‘နစ္ဆာဒေန္တီတိ ရုစိံ န ဥပ္ပာဒေန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ မဟာဝိဘင်္ဂေ (ပါရာ။ ၆၂၂) ပန ‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသာယနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ။ သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ၊ တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝစနတော ဣမေသံ ပဉ္စဘေသဇ္ဇာနံ သတ္တာဟကာလိကဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣဓ ပန အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တောတိ။

ဝသာဘေသဇ္ဇကထာ

ဝသာဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝသာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အစ္ဆဝသံ မစ္ဆဝသံ သုသုကာဝသံ သူကရဝသံ ဂဒြဘဝသံ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ ဝိကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။ တတ္ထ ‘‘ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတန္တိအာဒီသု မဇ္ဈနှိကေ အဝီတိဝတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ စာတိ အတ္ထော။ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ သတ္တာဟကာလိကတေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၂) ဝုတ္တံ၊ ဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၂၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၁-၂၆၂) ပန ‘‘သုသုကာတိ သမုဒ္ဒေ ဘဝါ ဧကာ မစ္ဆဇာတိ၊ ကုမ္ဘိလာတိပိ ဝဒန္တိ။ သံသဋ္ဌန္တိ ပရိဿာဝိတံ။ တေလပရိဘောဂေနာတိ သတ္တာဟကာလိကပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဟေဋ္ဌာ စတုကာလိကကထာယံ ဝုတ္တောယေဝ။

မူလဘေသဇ္ဇကထာ

မူလဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ ဟလိဒ္ဒိံ သိင်္ဂိဝေရံ ဝစံ ဝစတ္တံ အတိဝိသံ ကဋုကရောဟိဏိံ ဥသီရံ ဘဒ္ဒမုတ္တကံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ အသတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ။ တတ္ထ ဝစတ္တန္တိ သေတဝစံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

ပိဋ္ဌဘေသဇ္ဇကထာ

ပိဋ္ဌဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိသဒံ နိသဒပေါတက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) ဝစနတော ပိသိတေဟိ စုဏ္ဏကတေဟိ မူလဘေသဇ္ဇေဟိ အတ္ထေ သတိ နိသဒဉ္စ နိသဒပေါတကဉ္စ ပရိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ နိသဒံ နိသဒပေါတကန္တိ ပိသနသိလာ စ ပိသနပေါတော စ။ နိသဒန္တိ ပိသန္တိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောန္တိ မူလဘေသဇ္ဇာဒယော ဧတ္ထာတိ နိသဒံ၊ ပိသနသိလာ။ နိသဒန္တိ ပိသန္တိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောန္တိ မူလဘေသဇ္ဇာဒယော ဧတေနာတိ နိသဒံ၊ ပေါသေတဗ္ဗောတိ ပေါတော၊ ဒါရကော။ ခုဒ္ဒကပ္ပမာဏတာယ ပေါတော ဝိယာတိ ပေါတော၊ နိသဒဉ္စ တံ ပေါတော စာတိ နိသဒပေါတော၊ တံ နိသဒပေါတကံ။ နိပုဗ္ဗသဒ စုဏ္ဏကရဏေတိ ဓာတု။

ကသာဝဘေသဇ္ဇကထာ

ကသာဝဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကသာဝါနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နိမ္ဗကသာဝံ ကုဋဇကသာဝံ ပဋောလကသာဝံ ဖဂ္ဂဝကသာဝံ နတ္တမာလကသာဝံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ကသာဝါနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အသတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) ဝစနတော တာနိပိ ကသာဝဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဖဂ္ဂဝန္တိ လတာဇာတိ။ နတ္တမာလန္တိ ကရဉ္ဇံ။ ‘‘ကသာဝေဟီတိ တစာဒီနိ ဥဒကေ တာပေတွာ ဂဟိတဦသရေဟီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၃) ဝုတ္တံ။

ပဏ္ဏဘေသဇ္ဇကထာ

ပဏ္ဏဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နိမ္ဗပဏ္ဏံ ကုဋဇပဏ္ဏံ ပဋောလပဏ္ဏံ နတ္တမာလပဏ္ဏံ ဖဂ္ဂဝပဏ္ဏံ သုလသိပဏ္ဏံ ကပ္ပာသပဏ္ဏံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ပဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အသတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) ဝစနတော ခါဒနီယဘောဇနီယတ္ထံ အဖရန္တာနိ တာနိပိ ပဏ္ဏာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အစ္ဆဝသန္တိအာဒီသု နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၃) ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မူလဘေသဇ္ဇာဒိဝိနိစ္ဆယောပိ ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောယေဝ၊ တသ္မာ ဣဓ ယံ ယံ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တံ၊ တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

ဖလဘေသဇ္ဇကထာ

ဖလဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဗိဠင်္ဂံ ပိပ္ပလိံ မရိစံ ဟရီတကံ ဝိဘီတကံ အာမလကံ ဂေါဋ္ဌဖလံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဖလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အသတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) ဝစနတော ခါဒနီယဘောဇနီယတ္ထံ အဖရန္တာနိ တာနိ ဖလာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဇတုဘေသဇ္ဇကထာ

ဇတုဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဟိင်္ဂုံ ဟိင်္ဂုဇတုံ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကံ တကံ တကပတ္တိံ တကပဏ္ဏိံ သဇ္ဇုလသံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အသတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) ဝစနတော တာနိ ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဟိင်္ဂုဟိင်္ဂုဇတုဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ ဟိင်္ဂုဇာတိယောယေဝ။ တကတကပတ္တိတကပဏ္ဏယော လာခါဇာတိယော။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၆၃) ပန ‘‘ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ဟိင်္ဂုရုက္ခဿ ဒဏ္ဍပလ္လဝပဝါဠပါကနိပ္ဖန္နာ။ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ နာမ တဿ မူလသာခပါကနိပ္ဖန္နာ။ တကံ နာမ တဿ ရုက္ခဿ တစပါကောဒကံ။ တကပတ္တီတိ တဿ ပတ္တပါကောဒကံ။ တကပဏ္ဏီတိ တဿ ဖလပါကောဒကံ။ အထ ဝါ ‘တကံ နာမ လာခါ။ တကပတ္တီတိ ကိတ္တိမလောဟသာခါ ။ တကပဏ္ဏီတိ ပက္ကလာခါ’တိ လိခိတံ။ သတိ ပစ္စယေတိ ဧတ္ထ သတိပစ္စယတာ ဂိလာနာဂိလာနဝသေန ဒွိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဿ ဟိ အနာပတ္တိဝါရေ ယာမကာလိကာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ အဝိသေသေန သတိပစ္စယတာ ဝုတ္တာ။ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဂုဠံ အဂိလာနဿ ဂုဠောဒကံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ လောဏသောဝီရကံ၊ အဂိလာနဿ ဥဒကသမ္ဘိန္န’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၃) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သိဒ္ဓံ ‘သတိပစ္စယတာ ဂိလာနာဂိလာနဝသေန ဒုဝိဓာ’တိ၊ အညထာ အသတိ ပစ္စယေ ဂုဠောဒကာဒိ အာပဇ္ဇတိ၊ တတော စ ပါဠိဝိရောဓော။ အာဟာရတ္ထန္တိ အာဟာရပယောဇနံ၊ အာဟာရကိစ္စယာပနန္တိ အတ္ထောတိ စ။ တေလပရိဘောဂေနာတိ သတ္တာဟကာလိကပရိဘောဂေန။ ပိဋ္ဌေဟီတိ ပိသိတတေလေဟိ။ ကောဋ္ဌဖလန္တိ ကောဋ္ဌရုက္ခဿ ဖလံ၊ မဒနဖလံ ဝါတိ စ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

လောဏဘေသဇ္ဇကထာ

လောဏဘေသဇ္ဇကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ သာမုဒ္ဒိကံ ကာဠလောဏံ သိန္ဓဝံ ဥဗ္ဘိဒံ ဗိလံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ လောဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အသတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) ဝစနတော တာနိ လောဏာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတုံ၊ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သာမုဒ္ဒန္တိ သမုဒ္ဒတီရေ ဝါလုကံ ဝိယ သန္တိဋ္ဌတိ။ ကာဠလောဏန္တိ ပကတိလောဏံ။ သိန္ဓဝန္တိ သေတဝဏ္ဏံ ပဗ္ဗတေ ဥဋ္ဌဟတိ။ ဥဗ္ဘိဒန္တိ ဘူမိတော အင်္ကုရံ ဝိယ ဥဋ္ဌဟတိ။ ဗိလန္တိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတံ၊ တံ ရတ္တဝဏ္ဏံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၃) ပန ‘‘ဥဗ္ဘိဒံ နာမ ဦသရပံသုမယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၃) ပန ‘‘ဥဗ္ဘိဒန္တိ ဦသရပံသုမယံ လောဏံ။ ဗိလန္တိ လောဏဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ တထေဝ ဝုတ္တံ။

စုဏ္ဏကထာ

စုဏ္ဏကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ ကဏ္ဍု ဝါ ပီဠကာ ဝါ အဿာဝေါ ဝါ ထုလ္လကစ္ဆု ဝါ အာဗာဓော ကာယော ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓော စုဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ အဂိလာနဿ ဆကဏံ မတ္တိကံ ရဇနနိပ္ပက္ကံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒုက္ခလံ မုသလ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄)။ ‘‘ကာယော ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓောတိ ကဿစိ အဿာဒီနံ ဝိယ ကာယဂန္ဓော ဟောတိ၊ တဿပိ သိရီသကောသုမ္ဗာဒိစုဏ္ဏာနိ ဝါ ဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ ဝါ သဗ္ဗာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ရဇနနိပ္ပက္ကန္တိ ရဇနကသဋံ၊ ပါကတိကစုဏ္ဏမ္ပိ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဒကေန တေမေတွာ နှာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတမ္ပိ ရဇနနိပ္ပက္ကသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၄) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၄) ပန ‘‘ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏံ နာမ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ။ တေန ဌပေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၄-၂၆၅) ‘‘ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏန္တိ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ၊ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၆၄) ‘‘ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏံ နာမ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ။ တေန ဌပေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စုဏ္ဏစာလိနိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ စုဏ္ဏေဟိ ဘေသဇ္ဇေဟိ စာလိတေဟိ အတ္ထေ သတိ စုဏ္ဏစာလိနီ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဿစာလိနိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော သဏှေဟိ စုဏ္ဏေဟိ အတ္ထေ သတိ ဒုဿစာလိနီ ဝဋ္ဋတိ ။ ‘‘စုဏ္ဏစာလိနိန္တိ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋိတစုဏ္ဏပရိဿာဝနိ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၄-၂၆၅) ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၆၄) ‘‘စာလိတေဟီတိ ပရိဿာဝိတေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အမနုဿိကာဗာဓကထာ

အမနုဿိကာဗာဓကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမနုဿိကာဗာဓေ အာမကမံသံ အာမကမံသလောဟိတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော ယဿ ဘိက္ခုနော အာမကမံသံ ခါဒိတဿ အာမကလောဟိတံ ပိဝိတဿ သော အမနုဿာဗာဓော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ တတ္ထ အာမကမံသဉ္စ ခါဒိ၊ အာမကလောဟိတဉ္စ ပိဝီတိ န တံ ဘိက္ခု ခါဒိ၊ န ပိဝိ၊ အမနုဿော ခါဒိတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပက္ကန္တော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဿ သော အမနုဿိကာဗာဓော ပဋိပ္ပဿမ္ဘီ’’တိ။

အဉ္ဇနကထာ

အဉ္ဇနကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဉ္ဇနံ ကာဠဉ္ဇနံ ရသဉ္ဇနံ သောတဉ္ဇနံ ဂေရုကံ ကပလ္လ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော ဘိက္ခူနံ စက္ခုရောဂေ သတိ အဉ္ဇနာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ ‘‘အဉ္ဇနန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝစနမေတံ။ ကာဠဉ္ဇနန္တိ ဧကာ အဉ္ဇနဇာတိ။ ရသဉ္ဇနန္တိ နာနာသမ္ဘာရေဟိ ကတံ။ သောတဉ္ဇနန္တိ နဒီသောတာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကအဉ္ဇနံ။ ဂေရုကော နာမ သုဝဏ္ဏဂေရုကော။ ကပလ္လန္တိ ဒီပသိခတော ဂဟိတမသီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၄) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၅) ‘‘သုဝဏ္ဏဂေရုကောတိ သုဝဏ္ဏတုတ္ထာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၄-၂၆၅) တထေဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စန္ဒနံ တဂရံ ကာဠာနုသာရိယံ တာလီသံ ဘဒ္ဒမုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အဉ္ဇနူပပိသနေဟိ အတ္ထေ သတိ ဣမာနိ စန္ဒနာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ ‘‘စန္ဒနန္တိ လောဟိတစန္ဒနာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ စန္ဒနံ။ တဂရာဒီနိ ပါကဋာနိ။ အညာနိပိ နီလုပ္ပလာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။ အဉ္ဇနူပပိသနေဟီတိ အဉ္ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ပိသိတဗ္ဗေဟိ။ န ဟိ ကိဉ္စိ အဉ္ဇနူပပိသနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၄) ဋီကာယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၅) ပန ‘‘အဉ္ဇနူပပိသနန္တိ အဉ္ဇနတ္ထာယ ဥပပိသိတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ စုဏ္ဏဇာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၄-၂၆၅) ပန ‘‘ပါဠိယံ အဉ္ဇနူပပိသနန္တိ အဉ္ဇနေ ဥပနေတုံ ပိသိတဗ္ဗဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဉ္ဇနိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အဉ္ဇနဌပနဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာဝစာ အဉ္ဇနီ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌိမယံ ဒန္တမယံ ဝိသာဏမယံ နဠမယံ ဝေဠုမယံ ကဋ္ဌမယံ ဇတုမယံ လောဟမယံ သင်္ခနာဘိမယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော ဧတာနိ ကပ္ပိယာနိ။ တတ္ထ အဋ္ဌိမယန္တိ မနုဿဋ္ဌိံ ဌပေတွာ အဝသေသအဋ္ဌိမယံ။ ဒန္တမယန္တိ ဟတ္ထိဒန္တာဒိသဗ္ဗဒန္တမယံ။ ဝိသာဏမယေပိ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ နဠမယာဒယော ဧကန္တကပ္ပိယာယေဝ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပိဓာန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အဉ္ဇနီအပိဓာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတ္တကေန ဗန္ဓိတွာ အဉ္ဇနိယာ ဗန္ဓိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အပိဓာနံ သုတ္တကေန ဗန္ဓိတွာ အဉ္ဇနိယာ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတ္တကေန သိဗ္ဗေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အပတနတ္ထာယ အဉ္ဇနီသုတ္တကေန သိဗ္ဗေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဉ္ဇနိသလာက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အဉ္ဇနိသလာကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာဝစာ အဉ္ဇနိသလာကာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌိမယံ…ပေ… သင်္ခနာဘိမယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော ဧတာယေဝ အဉ္ဇနိသလာကာ ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သလာကဋ္ဌာနိယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အဉ္ဇနိသလာကဋ္ဌာနိယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သလာကဋ္ဌာနိယန္တိ ယတ္ထ သလာကံ ဩဒဟန္တိ၊ တံ သုသိရဒဏ္ဍကံ ဝါ ထဝိကံ ဝါ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဉ္ဇနိတ္ထဝိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော ထဝိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အံသဗဒ္ဓကံ ဗန္ဓနသုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၅) ဝစနတော အဉ္ဇနိတ္ထဝိကာယ အံသေ လဂ္ဂနတ္ထာယ အံသဗဒ္ဓကမ္ပိ ဗန္ဓနသုတ္တကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

နတ္ထုကထာ

နတ္ထုကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုဒ္ဓနိ တေလက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော သီသာဘိတာပဿ ဘိက္ခုနော မုဒ္ဓနိ တေလံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နတ္ထုကမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော နက္ခမနီယေ သတိ နတ္ထုကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နတ္ထုကရဏိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော နတ္ထုယာ အဂဠနတ္ထံ နတ္ထုကရဏီ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာဝစာ နတ္ထုကရဏီ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌိမယံ…ပေ… သင်္ခနာဘိမယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော ဧတာယေဝ နတ္ထုကရဏိယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမကနတ္ထုကရဏိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော နတ္ထု ဝိသမံ အာသိဉ္စယန္တိ စေ၊ ယမကနတ္ထုကရဏိံ ဓာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယမကနတ္ထုကရဏိန္တိ သမသော တာဟိ ဒွီဟိ ပနာဠိကာဟိ ဧကံ နတ္ထုကရဏိံ။

ဓူမနေတ္တကထာ

ဓူမနေတ္တကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓူမံ ပါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော ယမကနတ္ထုကရဏိယာ နက္ခမနီယေ သတိ ဓူမံ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓူမနေတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော တမေဝ ဝဋ္ဋိံ အာလိမ္ဗေတွာ ပိဝနပစ္စယာ ကဏ္ဌေ ဒဟန္တေန ဓူမနေတ္တဓူမော ပိဝိတဗ္ဗော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာဝစာနိ ဓူမနေတ္တာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌိမယံ…ပေ… သင်္ခနာဘိမယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော ဧတာနိ ဧဝ ဓူမနေတ္တာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပိဓာန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော ပါဏကာဒိအပ္ပဝိသနတ္ထံ ဓူမနေတ္တတ္ထဝိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမကတ္ထဝိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော ဧကတော ဃံသိယမာနေ သတိ ယမကတ္ထဝိကံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အံသဗဒ္ဓကံ ဗန္ဓနသုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၆) ဝစနတော ဓူမနေတ္တတ္ထဝိကဿ အံသဗဒ္ဓဗန္ဓနသုတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။

တေလပါကကထာ

တေလပါကကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေလပါက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ဝါတာဗာဓေ သတိ တေလပါကော ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေလပါကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဘေသဇ္ဇပက္ခိတ္တံ သဗ္ဗံ အနုညာတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတိပက္ခိတ္တမဇ္ဇံ တေလံ ပါတဗ္ဗံ၊ ယော ပိဝေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယသ္မိံ တေလပါကေ မဇ္ဇဿ န ဝဏ္ဏော န ဂန္ဓော န ရသော ပညာယတိ၊ ဧဝရူပံ မဇ္ဇပက္ခိတ္တံ တေလံ ပါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ယသ္မိံ တေလပါကေ ပက္ခိတ္တဿ မဇ္ဇဿ ဝဏ္ဏော ဝါ ဂန္ဓော ဝါ ရသော ဝါ န ပညာယတိ၊ တာဒိသံ တေလံ ပိဝိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အတိပက္ခိတ္တမဇ္ဇာနီတိ အတိဝိယ ခိတ္တမဇ္ဇာနိ၊ ဗဟုံ မဇ္ဇံ ပက္ခိပိတွာ ယောဇိတာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဗ္ဘဉ္ဇနံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော အတိပက္ခိတ္တမဇ္ဇတ္တာ အပိဝိတဗ္ဗေ တေလေ သတိ အဗ္ဘဉ္ဇနံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ တုမ္ဗာနိ လောဟတုမ္ဗံ ကဋ္ဌတုမ္ဗံ ဖလတုမ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော တေလပက္ကဘာဇနာနိ ဣမာနိ တီဏိ တုမ္ဗာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။

သေဒကမ္မကထာ

သေဒကမ္မကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေဒကမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော အင်္ဂဝါတေ သတိ သေဒကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ။ တတ္ထ အင်္ဂဝါတောတိ ဟတ္ထပါဒေ ဝါတော။ နက္ခမနီယော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဘာရသေဒ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော သေဒကမ္မေန နက္ခမနီယေ သတိ သမ္ဘာရသေဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သမ္ဘာရသေဒန္တိ နာနာဝိဓပဏ္ဏသမ္ဘာရသေဒံ။ နက္ခမနီယော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသေဒ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော သမ္ဘာရသေဒနက္ခမနီယေ သတိ မဟာသေဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ မဟာသေဒန္တိ မဟန္တံ သေဒံ၊ ပေါရိသပ္ပမာဏံ အာဝါဋံ အင်္ဂါရာနံ ပူရေတွာ ပံသုဝါလိကာဒီဟိ ပိဒဟိတွာ တတ္ထ နာနာဝိဓာနိ ဝါတဟရဏပဏ္ဏာနိ သန္ထရိတွာ တေလမက္ခိတေန ဂတ္တေန တတ္ထ နိပဇ္ဇိတွာ သမ္ပရိဝတ္တန္တေန သရီရံ သေဒေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ နက္ခမနီယော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘင်္ဂေါဒက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော မဟာသေဒေန နက္ခမနီယေ သတိ ဘင်္ဂေါဒကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဘင်္ဂေါဒကန္တိ နာနာပဏ္ဏဘင်္ဂကုထိတံ ဥဒကံ၊ တေဟိ ပဏ္ဏေဟိ စ ဥဒကေန စ သိဉ္စိတွာ သိဉ္စိတွာ သေဒေတဗ္ဗော။ နက္ခမနီယော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကကောဋ္ဌက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ဘင်္ဂေါဒကေန နက္ခမနီယေ သတိ ဥဒကကောဋ္ဌကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဥဒကကောဋ္ဌကန္တိ ဥဒကကောဋ္ဌေ စာဋိံ ဝါ ဒေါဏိံ ဝါ ဥဏှောဒကဿ ပူရေတွာ တတ္ထ ပဝိသိတွာ သေဒကမ္မကရဏံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

လောဟိတမောစနကထာ

လောဟိတမောစနကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောဟိတံ မောစေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ပဗ္ဗဝါတေ သတိ လောဟိတံ မောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ပဗ္ဗဝါတော ဟောတီတိ ပဗ္ဗေ ပဗ္ဗေ ဝါတော ဝိဇ္ဈတိ။ လောဟိတံ မောစေတုန္တိ သတ္ထကေန လောဟိတံ မောစေတုံ။ နက္ခမနီယော ဟောတိ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောဟိတံ မောစေတွာ ဝိသာဏေန ဂါဟေတုန္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇)။

ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနကထာ

ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါဒဗ္ဘဉ္ဇန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ပါဒေသု ဖလိတေသု ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနံ ပစိတဗ္ဗံ။ နက္ခမနီယော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနတေလေန နက္ခမနီယေ သတိ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတုန္တိ ယေန ဖလိတပါဒါ ပါကတိကာ ဟောန္တိ၊ တံ နာဠိကေရာဒီသု နာနာဘေသဇ္ဇာနိ ပက္ခိပိတွာ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတုံ၊ ပါဒါနံ သပ္ပာယဘေသဇ္ဇံ ပစိတုန္တိ အတ္ထော။

ဂဏ္ဍာဗာဓကထာ

ဂဏ္ဍာဗာဓကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထကမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ဂဏ္ဍာဗာဓေ သတိ သတ္ထကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကသာဝေါဒက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ကသာဝေါဒကေန အတ္ထေ သတိ ကသာဝေါဒကံ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိလကက္က’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော တိလကက္ကေန အတ္ထေ သတိ တိလကက္ကံ ဒါတဗ္ဗံ။ တိလကက္ကေန အတ္ထောတိ ပိဋ္ဌေဟိ တိလေဟိ အတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကဗဠိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ကဗဠိကာယ အတ္ထေ သတိ ကဗဠိကာ ဒါတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ကဗဠိကန္တိ ဝဏမုခေ သတ္တုပိဏ္ဍံ ပက္ခိပိတုံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဏဗန္ဓနစောဠ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ဝဏဗန္ဓနစောဠေန အတ္ထေ သတိ ဝဏဗန္ဓနစောဠံ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာသပကုဋ္ဋေန ဖောသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော သစေ ဝဏော ကုဏ္ဍဝတီ၊ သာသပကုဋ္ဋေန ဖောသိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သာသပကုဋ္ဋေနာတိ သာသပပိဋ္ဌေန။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓူမံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ယဒိ ဝဏော ကိလိဇ္ဇိတ္ထ၊ ဓူမံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောဏသက္ခရိကာယ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ယဒိ ဝဍ္ဎမံသံ ဝုဋ္ဌာတိ ၊ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝဍ္ဎမံသန္တိ အဓိကမံသံ အာဏီ ဝိယ ဥဋ္ဌဟတိ။ လောဏသက္ခရိကာယ ဆိန္ဒိတုန္တိ ခါရေန ဆိန္ဒိတုံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဏတေလ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ယဒိ ဝဏော န ရုဟတိ၊ ဝဏရုဟနတေလံ ပစိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိကာသိကံ သဗ္ဗံ ဝဏပဋိကမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၇) ဝစနတော ယဒိ တေလံ ဂဠတိ၊ ဝိကာသိကံ ဒါတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗံ ဝဏပဋိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝိကာသိကန္တိ တေလရုန္ဓနပိလောတိကံ။ သဗ္ဗံ ဝဏပဋိကမ္မန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏပဋိကမ္မံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ မဟာဝိကဋကထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာဝ။

သာမံ ဂဟေတွာတိ ဣဒံ န ကေဝလံ သပ္ပဒဋ္ဌဿေဝ၊ အညသ္မိမ္ပိ ဒဋ္ဌဝိသေ သတိ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အညေသု ပန ကာရဏေသု ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဝိသပီတကထာ

ဝိသပီတကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂူထံ ပါယေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော ပီတဝိသံ ဘိက္ခုံ ဂူထံ ပါယေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ကရောန္တော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ သွေဝ ပဋိဂ္ဂဟော ကတော၊ န ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော တဒေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈) ပန န ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ သစေ ဘူမိပ္ပတ္တော၊ ပဋိဂ္ဂဟာပေတဗ္ဗော၊ အပ္ပတ္တံ ပန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဃရဒိန္နကာဗာဓကထာ

ဃရဒိန္နကာဗာဓကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီတာလောဠိံ ပါယေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ဃရဒိန္နကာဗာဓဿ ဘိက္ခုနော သီတာလောဠိံ ပါယေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဃရဒိန္နကာဗာဓောတိ ဝသီကရဏပါဏကသမုဋ္ဌိတရောဂေါ။ ဋီကာယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၉) ပန ‘‘ဃရဒိန္နကာဗာဓော နာမ ဝသီကရဏတ္ထာယ ဃရဏိယာ ဒိန္နဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတော အာဗာဓော။ တေနာဟ ‘ဝသီကရဏပါဏကသမုဋ္ဌိတရောဂေါ’တိ။ ဃရ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ အဘေဒေန ဃရဏိယာ ဝတ္တမာနော အဓိပ္ပေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၇-၂၆၉) ‘‘ဃရဒိန္နကာဗာဓော နာမ ဃရဏိယာ ဒိန္နဝသီကရဏဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတော အာဗာဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ သီတာလောဠိန္တိ နင်္ဂလေန ကသန္တဿ ဖာလေ လဂ္ဂမတ္တိကံ ဥဒကေန အာလောဠေတွာ ပါယေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

ဒုဋ္ဌဂဟဏိကကထာ

ဒုဋ္ဌဂဟဏိကကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာမိသခါရံ ပါယေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ဒုဋ္ဌဂဟဏိကဿ ဘိက္ခုနော အာမိသခါရံ ပါယေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဒုဋ္ဌဂဟဏိကောတိ ဝိပန္နဂဟဏိကော၊ ကိစ္ဆေန ဥစ္စာရော နိက္ခမတီတိ အတ္ထော။ အာမိသခါရန္တိ သုက္ခောဒနံ ဈာပေတွာ တာယ ဆာရိကာယ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၇-၂၆၉) ပန ‘‘တာယ ဆာရိကာယ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကန္တိ ပရိဿာဝနေ တံ ဆာရိကံ ပက္ခိပိတွာ ဥဒကေ အဘိသိဉ္စိတေ တတော ဆာရိကတော ဟေဋ္ဌာ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပဏ္ဍုရောဂါဗာဓကထာ

ပဏ္ဍုရောဂါဗာဓကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုတ္တဟရီတကံ ပါယေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ပဏ္ဍုရောဂါဗာဓဿ ဘိက္ခုနော မုတ္တဟရီတကံ ပါယေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ မုတ္တဟရီတကန္တိ ဂေါမုတ္တပရိဘာဝိတံ ဟရီတကံ။

ဆဝိဒေါသာဗာဓကထာ

ဆဝိဒေါသာဗာဓကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂန္ဓာလေပံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ဆဝိဒေါသာဗာဓဿ ဘိက္ခုနော ဂန္ဓာလေပံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

အဘိသန္နကာယကထာ

အဘိသန္နကာယကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိရေစနံ ပါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော အဘိသန္နကာယဿ ဘိက္ခုနော ဝိရေစနံ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အဘိသန္နကာယောတိ ဥဿန္နဒေါသကာယော။ အစ္ဆကဉ္ဇိယာ အတ္ထော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆကဉ္ဇိယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော အစ္ဆကဉ္ဇိယံ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အစ္ဆကဉ္ဇိယန္တိ တဏ္ဍုလောဒကမဏ္ဍော။ အကဋယူသေန အတ္ထော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကဋယူသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော အကဋယူသံ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အကဋယူသန္တိ အသိနိဒ္ဓါ မုဂ္ဂပစိတပါနီယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၉) ပန ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၇-၂၆၉) ‘‘အကဋယူသေနာတိ အနဘိသင်္ခတေန မုဂ္ဂယူသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဋာကဋေန အတ္ထော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဋာကဋ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ကဋာကဋံ ပါယေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ကဋာကဋန္တိ သောဝ ဓောတသိနိဒ္ဓါ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၆၉) ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၂၆၇-၂၆၉) ‘‘ကဋာကဋေနာတိ မုဂ္ဂေ ပစိတွာ အစာလေတွာဝ ပရိဿာဝိတေန မုဂ္ဂယူသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိစ္ဆာဒနီယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိစ္ဆာဒနီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ပဋိစ္ဆာဒနီယံ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ပဋိစ္ဆာဒနီယေနာတိ မံသရသေန။

လောဏသောဝီရကကထာ

လောဏသောဝီရကကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ လောဏသောဝီရကံ၊ အဂိလာနဿ ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ပါနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၃) ဝစနတော ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ လောဏသောဝီရကံ ပါတဗ္ဗံ၊ အဂိလာနေန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ‘‘ပါနပရိဘောဂေနာ’’တိ ဝစနတော ဝိကာလေပိ ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ လောဏသောဝီရကံ နာမ သဗ္ဗရသာဘိသင်္ခတံ ဧကံ ဘေသဇ္ဇံ၊ တံ ကိရ ကရောန္တော ဟရီတကာမလကဝိဘီတကကသာဝေ သဗ္ဗဓညာနိ သဗ္ဗအပရဏ္ဏာနိ သတ္တန္နမ္ပိ ဓညာနံ ဩဒနံ ကဒလိဖလာဒီနိ သဗ္ဗဖလာနိ ဝေတ္တကေတကခဇ္ဇူရိကဠီရာဒယော သဗ္ဗကဠီရေ မစ္ဆမံသခဏ္ဍာနိ အနေကာနိ စ မဓုဖာဏိတသိန္ဓဝလောဏတိကဋုကာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ပက္ခိပိတွာ ကုမ္ဘိမုခံ လိမ္ပိတွာ ဧကံ ဒွေ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ ဌပေန္တိ၊ တံ ပရိပစ္စိတွာ ဇမ္ဗုရသဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ ဝါတကာသကုဋ္ဌပဏ္ဍုဘဂဏ္ဍလာဒီနံ သိနိဒ္ဓဘောဇနဘုတ္တာနဉ္စ ဥတ္တရပါနံ ဘတ္တဇီရဏကဘေသဇ္ဇံ တာဒိသံ နတ္ထိ၊ တံ ပနေတံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနာနံ ပါကတိကမေဝ။ အဂိလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ပါနပရိဘောဂေနာတိ။

သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၉၁-၁၉၂) ပန ‘‘ပါနပရိဘောဂေနာတိ ဝုတ္တတ္တာ လောဏသောဝီရကံ ယာမကာလိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၉၂) ပန ‘‘ပါနပရိဘောဂေန ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တတ္တာ လောဏသောဝီရကံ ယာမကာလိကန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ကေစိ ပန ‘ဂိလာနာနံ ပါကတိကမေဝ၊ အဂိလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္န’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂုဠံ ဝိယ သတ္တာဟကာလိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၆၃) ပန ‘‘အဝိသေသေန သတိပစ္စယတာ ဝုတ္တာ ။ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဂုဠံ၊ အဂိလာနဿ ဂုဠောဒကံ၊ ဂိလာနဿ လောဏသောဝီရကံ၊ အဂိလာနဿ ဥဒကသမ္ဘိန္န’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၈၄) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သိဒ္ဓံ ‘သတိပစ္စယတာ ဂိလာနာဂိလာနဝသေန ဒုဝိဓာ’တိ’’ ဝုတ္တံ။

အန္တောဝုတ္ထာဒိကထာ

အန္တောဝုတ္ထာဒိကထာယံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝတော ဥဒရဝါတာဗာဓော ဟောတိ၊ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ‘ပုဗ္ဗေပိ ဘဂဝတော ဥဒရဝါတာဗာဓော တေကဋုလယာဂုယာ ဖာသု ဟောတီ’တိ သာမံ တိလမ္ပိ တဏ္ဍုလမ္ပိ မုဂ္ဂမ္ပိ ဝိညာပေတွာ အန္တော ဝါသေတွာ အန္တော သာမံ ပစိတွာ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ ‘ပိဝတု ဘဂဝါ တေကဋုလယာဂု’န္တိ။ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တိ၊ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ကာလံ ဝိဒိတွာ န ပုစ္ဆန္တိ၊ အတ္ထသဉှိတံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ နော အနတ္ထသဉှိတံ၊ အနတ္ထသဉှိတေ သေတုဃာတော တထာဂတာနံ။ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဘိက္ခူ ပဋိပုစ္ဆန္တိ ‘ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေဿာမ၊ သာဝကာနံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမာ’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ ‘ကုတာယံ၊ အာနန္ဒ၊ ယာဂူ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ အနနုစ္ဆဝိကံ၊ အာနန္ဒ၊ အနနုလောမိကံ အပ္ပတိရူပံ အဿမဏကံ အကပ္ပိယံ အကရဏီယံ၊ ကထဉှိ နာမ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ဧဝရူပါယ ဗာဟုလ္လာယ စေတေဿသိ၊ ယဒပိ၊ အာနန္ဒ၊ အန္တော ဝုတ္ထံ၊ တဒပိ အကပ္ပိယံ။ ယဒပိ အန္တော ပက္ကံ၊ တဒပိ အကပ္ပိယံ။ ယဒပိ သာမံ ပက္ကံ၊ တဒပိ အကပ္ပိယံ။ နေတံ၊ အာနန္ဒ၊ အပ္ပသန္နာနံ ဝါ ပသာဒါယ…ပေ… ဝိဂရဟိတွာ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တော ဝုတ္ထံ အန္တော ပက္ကံ သာမံ ပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အန္တော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ အန္တော ပက္ကံ သာမံ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနံ။ အန္တော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ အန္တော ပက္ကံ အညေဟိ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ အန္တော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ ဗဟိ ပက္ကံ သာမံ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ ဗဟိ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ အန္တော ပက္ကံ သာမံ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ အန္တော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ ဗဟိ ပက္ကံ အညေဟိ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဗဟိ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ အန္တော ပက္ကံ အညေဟိ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဗဟိ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ ဗဟိ ပက္ကံ သာမံ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဗဟိ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုတ္ထံ ဗဟိ ပက္ကံ အညေဟိ ပက္ကံ၊ တဉ္စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဌာနေ ဝုတ္ထတာ၊ တတ္ထ ပက္ကတာ၊ ဥပသမ္ပန္နေန သာမံ ပက္ကတာတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ အင်္ဂါနံ သမ္ဘဝေ သတိ တိဿော အာပတ္တိယော၊ ဒွိန္နံ သမ္ဘဝေ ဒွေ အာပတ္တိယော၊ ဧကဿ အင်္ဂဿ သမ္ဘဝေ ဧကာ အာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အန္တော ဝုတ္ထန္တိ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထံ။ သာမံ ပက္ကန္တိ ဧတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဘိက္ခုနော ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိဿ ဥဏှယာဂုယာ သုလသိပဏ္ဏာနိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရံ ဝါ လောဏံ ဝါ ပက္ခိပန္တိ၊ တမ္ပိ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ယာဂုံ နိဗ္ဗာပေမီ’’တိ ပန စာလေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုဘတ္တံ လဘိတွာပိ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မနုဿာ ပိဒဟိတွာဝ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘတ္တံ ဝါ မာ နိဗ္ဗာယတူ’’တိ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုန ပါကံ ပစိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ပုဗ္ဗေ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ပက္ကံ ပုန ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၄) ‘‘ခီရတက္ကာဒီသု ပန သကိံ ကုထိတေသု အဂ္ဂိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ ပုနပါကဿ အနုညာတတ္တာ’’တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တော ဝါသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ တဏ္ဍုလာဒီနိ အန္တော ဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တော ပစိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ အန္တော ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမံ ပစိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ သာမမ္ပိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တော ဝုတ္ထံ အန္တော ပက္ကံ သာမံ ပက္က’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ တီဏိပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဥဂ္ဂဟိတပဋိဂ္ဂဟိတကထာ

ဥဂ္ဂဟိတပဋိဂ္ဂဟိတကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယတ္ထ ဖလခါဒနီယံ ပဿတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော စ န ဟောတိ၊ သာမံ ဂဟေတွာ ဟရိတွာ ကပ္ပိယကာရကေ ပဿိတွာ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဂ္ဂဟိတံ ပဋိဂ္ဂဟိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော တထာ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ။

တတောနီဟဋကထာ

တတော နီဟဋကထာယံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဘုဉ္ဇထ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတော နီဟဋံ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အနတိရိတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၆) ဝစနတော ယသ္မိံ ဒါနေ နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ တတော ဒါနတော နီဟဋံ ဘောဇနံ ပဝါရိတေန ဘိက္ခုနာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပဝါရိတသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၆) ‘‘တတော နီဟဋန္တိ ယတ္ထ နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ တတော နီဟဋ’’န္တိ။

ပုရေဘတ္တပဋိဂ္ဂဟိတကထာ

ပုရေဘတ္တပဋိဂ္ဂဟိတကထာယံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဘုဉ္ဇထ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အနတိရိတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၇) ဝစနတော ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နိက္ခိပိတံ ပဝါရိတေန ဘိက္ခုနာ အတိရိတ္တံ အကတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဝါရိတသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ န ဟောတိ။

ဝနဋ္ဌပေါက္ခရဋ္ဌကထာ

ဝနဋ္ဌပေါက္ခရဋ္ဌကထာယံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ကာယဍာဟာဗာဓော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘ပုဗ္ဗေ တေ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ကာယဍာဟာဗာဓော ကေန ဖာသု ဟောတီ’တိ။ ဘိသေဟိ စ မေ၊ အာဝုသော၊ မုဠာလိကာဟိ စာတိ…ပေ… အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘိသေ စ မုဠာလိကာယော စ ပရိဘုတ္တဿ ကာယဍာဟာဗာဓော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ…ပေ… ပဋိဂ္ဂဏှထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဘုဉ္ဇထ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝနဋ္ဌံ ပေါက္ခရဋ္ဌံ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အနတိရိတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၈) ဝစနတော ဝနဋ္ဌံ ပေါက္ခရဋ္ဌံ ပဝါရိတေန ဘိက္ခုနာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဝါရိတသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ န ဟောတိ။ တတ္ထ ဝနဋ္ဌံ ပေါက္ခရဋ္ဌန္တိ ဝနေ စေဝ ပဒုမိနိဂစ္ဆေ စ ဇာတံ။

အကတကပ္ပကထာ

အကတကပ္ပကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇံ အကတကပ္ပံ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၇၈) ဝစနတော အဗီဇဉ္စ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇဉ္စ ဖလံ အဂ္ဂိသတ္ထနခေဟိ သမဏကပ္ပံ အကတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အဗီဇန္တိ တရုဏဖလံ၊ ယဿ ဗီဇံ အင်္ကုရံ န ဇနေတိ။ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇန္တိ ဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋေတွာ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗကံ အမ္ဗပနသာဒိ၊ တာနိ ဖလာနိ ကပ္ပိယကာရကေ အသတိ ကပ္ပံ အကတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယာဂုကထာ

ယာဂုကထာယံ ‘‘ဒသယိမေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အာနိသံသာ ယာဂုယာ။ ကတမေ ဒသ၊ ယာဂုံ ဒေန္တော အာယုံ ဒေတိ၊ ဝဏ္ဏံ ဒေတိ၊ သုခံ ဒေတိ၊ ဗလံ ဒေတိ၊ ပဋိဘာနံ ဒေတိ၊ ယာဂုပီတာ ခုဒံ ပဋိဟနတိ၊ ပိပါသံ ဝိနေတိ၊ ဝါတံ အနုလောမေတိ၊ ဝတ္ထိံ သောဓေတိ၊ အာမာဝသေသံ ပါစေတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒသာနိသံသာ ယာဂုယာတိ။

‘ယော သညတာနံ ပရဒတ္တဘောဇိနံ၊

ကာလေန သက္ကစ္စ ဒဒါတိ ယာဂုံ၊

ဒသဿ ဌာနာနိ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာယုဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ သုခံ ဗလဉ္စ။

‘ပဋိဘာနမဿ ဥပဇာယတေ တတော၊

ခုဒ္ဒံ ပိပါသဉ္စ ဗျပနေတိ ဝါတံ၊

သောဓေတိ ဝတ္ထိံ ပရိဏာမေတိ ဘတ္တံ၊

ဘေသဇ္ဇမေတံ သုဂတေန ဝဏ္ဏိတံ။

‘တသ္မာ ဟိ ယာဂုံ အလမေဝ ဒါတုံ၊

နိစ္စံ မနုဿေန သုခတ္ထိကေန၊

ဒိဗ္ဗာနိ ဝါ ပတ္ထယတာ သုခါနိ၊

မာနုဿသောဘဂျတမိစ္ဆတာ ဝါ’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဂုဉ္စ မဓုဂေါဠကဉ္စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၂) ဝစနတော ယာဂုဉ္စ မဓုဂေါဠကဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနုမောဒနာဂါထာယ ‘‘ပတ္ထယတံ ဣစ္ဆတ’’န္တိ ပဒါနံ ‘‘အလမေဝ ဒါတု’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ သစေ ပန ‘‘ပတ္ထယတာ ဣစ္ဆတာ’’တိ ပါဌော အတ္ထိ၊ သောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတြ နိမန္တိတေန အညဿ ဘောဇ္ဇယာဂု ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၃) ဝစနတော တထာ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ ဟောတိ။ ဘောဇ္ဇယာဂူတိ ယာ ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ ပရမ္ပရဘောဇနေန ကာရေတဗ္ဗော။

ဂုဠကထာ

ဂုဠကထာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနဿ ဂုဠံ၊ အဂိလာနဿ ဂုဠောဒက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၈၄) ဝစနတော ဂိလာနော ဘိက္ခု ဂုဠပိဏ္ဍံ ဝိကာလေပိ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဂိလာနော ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ကတွာ ဂုဠောဒကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဂိလာနဿ ဂုဠန္တိ တထာရူပေန ဗျာဓိနာ ဂိလာနဿ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဂုဠံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၄) ဝုတ္တံ။ ‘‘တထာရူပေန ဗျာဓိနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာရူပေန ဗျာဓိနာ ဂိလာနဿ ဂုဠော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တထာရူပေန ဧဝ ဗျာဓိနာ ဂိလာနဿာတိ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧတ္တကာသု ကထာသု ယာ ယာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပ္ပကရဏေ န ဒိဿတိ၊ သာ သာ အမှေဟိ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ကောသလ္လတ္ထံ ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ဂဟေတွာ ဋီကာစရိယာနံ ဝစနေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဌပိတာ၊ တသ္မာ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ ပဏ္ဍိတာ ဥပဓာရေန္တု။

စတုမဟာပဒေသကထာ

၆၇။ ယံဘိက္ခဝေတိအာဒိ မဟာပဒေသကထာ နာမ။ တတ္ထ မဟန္တေ အတ္ထေ ဥပဒိဿတိ ဧတေဟီတိ မဟာပဒေသာ၊ မဟန္တာ ဝါ အတ္ထာ ပဒိဿန္တိ ပညာယန္တိ ဧတ္ထာတိ မဟာပဒေသာ၊ မဟန္တာနံ ဝါ အတ္ထာနံ ပဒေသော ပဝတ္တိဒေသောတိ မဟာပဒေသာ။ ကေ တေ? ဣမေယေဝ စတ္တာရော ပါဌာ၊ အတ္ထာ ဝါ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရာတိ မဟာကဿပါဒယော။ သုတ္တံ ဂဟေတွာတိ ‘‘ဌပေတွာ ဓညဖလရသ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ဥပဓာရေန္တော။ သတ္တ ဓညာနီတိ –

‘‘သာလိ ဝီဟိ စ ကုဒြူသော၊ ဂေါဓုမော ဝရကော ယဝေါ၊

ကင်္ဂူတိ သတ္တ ဓညာနိ၊ နီဝါရာဒီ တု တဗ္ဘိဒါ’’တိ –။

ဝုတ္တာနိ သတ္တ ဓညာနိ။ သဗ္ဗံ အပရဏ္ဏန္တိ မုဂ္ဂမာသာဒယော။ အဋ္ဌ ပါနာနီတိ အမ္ဗပါနံ ဇမ္ဗုပါနံ စောစပါနံ မောစပါနံ သာလုကပါနံ မုဒ္ဒိကပါနံ မဓုကပါနံ ဖာရုသကပါနဉ္စ။

ဣမိနာ နယေနာတိ သုတ္တာနုလောမနယေန။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိ။ ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ အနပေက္ခိတွာတိ ပါဠိယံ နီတတ္ထတော အာဂတမေဝ အဂ္ဂဟေတွာ ။ အညာနိပီတိ တတော အညာနိပိ။ ဧတေန မဟာပဒေသာ နာမ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တာ ဧဝ၊ အထ ခေါ အနေကာနိ နာနပ္ပကာရာနိ ဝိနယဓရဿ ဉာဏာနုဘာဝပ္ပကာသိတာနီတိ ဒဿေတိ။

အာနိသံသကထာ

၆၈။ အာနိသံသကထာယံ ဝိနယံ ဓာရေတီတိ ဝိနယဓရော၊ သိက္ခနဝါစနမနသိကာရဝိနိစ္ဆယနတဒနုလောမကရဏာဒိနာ ဝိနယပရိယတ္တိကုသလော ဘိက္ခု။ ဝိနယပရိယတ္တိမူလံ ဧတေသန္တိ ဝိနယပရိယတ္တိမူလကာ။ ကေ တေ? ပဉ္စာနိသံသာ။ ဝိနယပရိယတ္တိယေဝ မူလံ ကာရဏံ ကတွာ လဘိတဗ္ဗအာနိသံသာ၊ န အညပရိယတ္တိံ ဝါ ပဋိပတ္တိအာဒယော ဝါ မူလံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပရိယာပုဏနံ ပရိယတ္တိ၊ ဝိနယဿ ပရိယတ္တိ ဝိနယပရိယတ္တိ၊ သာ မူလံ ဧတေသန္တိ ဝိနယပရိယတ္တိမူလကာ၊ ဝိနယပရိယာပုဏနဟေတုဘဝါ အာနိသံသာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကတမေ’’တိအာဒိနာ တေသံ ပဉ္စာနိသံသာဒီနံ သရူပံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တံ ဝစနံ ပါဠိယာ သမတ္ထေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ဧဝံ ပဉ္စာနိသံသာနံ သရူပံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေယေဝ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကထမဿာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣဓေကစ္စော’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓသုဂုတ္တဘာဝေါ နာမ အာပတ္တိအနာပဇ္ဇနဘာဝေနေဝ ဟောတိ၊ နော အညထာတိ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနကာရဏံ ဒဿေတွာ တဒဘာဝေန အနာပဇ္ဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဆဟာကာရေဟိ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊

အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊

ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –

ဝုတ္တေန အလဇ္ဇီလက္ခဏေန န လဇ္ဇတိ န ဟိရီယတီတိ အလဇ္ဇီ၊ တဿ ဘာဝေါ အလဇ္ဇိတာ။ နတ္ထိ ဉာဏံ ဧတဿာတိ အညာဏံ၊ တဿ ဘာဝေါ အညာဏတာ။ ကုကတဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ၊ တေန ပကတော ကုက္ကုစ္စပကတော၊ တဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စပကတတာ။ ကပ္ပတီတိ ကပ္ပိယံ၊ န ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယံ ၊ တသ္မိံ အကပ္ပိယေ၊ ကပ္ပိယံ ဣတိ သညာ ယဿ သော ကပ္ပိယသညီ၊ တဿ ဘာဝေါ ကပ္ပိယသညိတာ။ ဣတရံ တပ္ပဋိပက္ခတော ကာတဗ္ဗံ၊ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယကာရလောပေါ၊ တသ္မာ ‘‘အလဇ္ဇိတာယ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဟေတွတ္ထေ စေတံ နိဿက္ကဝစနံ။ သရတီတိ သတိ၊ သမုဿနံ သမ္မောသော။ သတိယာ သမ္မောသော သတိသမ္မောသော၊ တသ္မာ သတိသမ္မောသာ။ ဟေတွတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ ဣဒါနိ တာနိ ကာရဏာနိ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တျာဒိမာဟ။ တံ နယာနုယောဂေန ဝိညေယျမေဝ။

အရိဋ္ဌော ဣတိ ဘိက္ခု အရိဋ္ဌဘိက္ခု၊ ကဏ္ဋကော ဣတိ သာမဏေရော ကဏ္ဋကသာမဏေရော၊ ဝေသာလိယာ ဇာတာ ဝေသာလိကာ၊ ဝဇ္ဇီနံ ပုတ္တာ ဝဇ္ဇိပုတ္တာ၊ ဝေသာလိကာ စ တေ ဝဇ္ဇိပုတ္တာ စာတိ ဝေသာလိကဝဇ္ဇိပုတ္တာ၊ အရိဋ္ဌဘိက္ခု စ ကဏ္ဋကသာမဏေရော စ ဝေသာလိကဝဇ္ဇိပုတ္တာ စ အရိဋ္ဌဘိက္ခုကဏ္ဋကသာမဏေရဝေသာလိကဝဇ္ဇိပုတ္တကာ။ ပရူပဟာရော စ အညာဏဉ္စ ကင်္ခါဝိတရဏဉ္စ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါဝိတရဏာ။ ကေ တေ? ဝါဒါ။ တေ အာဒိ ယေသံ တေတိ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါဝိတရဏာဒယော။ ဝဒန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါဒါ၊ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါဝိတရဏာဒယော ဝါဒါ ဧတေသန္တိ ပရူ…ပေ… ဝါဒါ။ ကေ တေ? မိစ္ဆာဝါဒိနော။ အရိဋ္ဌ…ပေ… ပုတ္တာ စ ပရူပဟာရ…ပေ… ဝါဒါ စ မဟာသင်္ဃိကာဒယော စ သာသနပစ္စတ္ထိကာ နာမာတိ သမုစ္စယဒွန္ဒဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အာနိသံသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

စတုတ္တိံသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

နိဂမဂါထာသု ပဌမဂါထာယံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန သာသနုဇ္ဇောတကာရိနာ ပရက္ကမဗာဟုနာ နရိန္ဒေန အဇ္ဈေသိတော သော အဟံ ဝိနယသင်္ဂဟံ အကာသိန္တိ ယောဇနာ။

ဒုတိယတတိယဂါထာယံ တေနေဝ ပရက္ကမဗာဟုနရိန္ဒေနေဝ ကာရိတေ ရမ္မေ ရမဏီယေ ပါသာဒသတမဏ္ဍိတေ ပါသာဒါနံ သတေန ပဋိမဏ္ဍိတေ နာနာဒုမဂဏာကိဏ္ဏေ ဘာဝနာဘိရတာလယေ ဘာဝနာယ အဘိရတာနံ ဘိက္ခူနံ အာလယဘူတေ သီတလူဒကသမ္ပန္နေ ဇေတဝနေ ဇေတဝနနာမကေ ဝိဟာရေ ဝသံ ဝသန္တော ဟုတွာ၊ အထ ဝါ ဝသံ ဝသန္တော သောဟံ သော အဟံ ယောဂီနံ ဟိတံ ဟိတဘူတံ သာရံ သာရဝန္တံ ဣမံ ဤဒိသံ ဝိနယသင်္ဂဟံ အကာသိန္တိ ယောဇနာ။

သေသဂါထာသု ဣမိနာ ဂန္ထကရဏေန ယံ ပုညံ မယှံ သိဒ္ဓံ၊ အညံ ဣတော ဂန္ထကရဏတော အညဘူတံ ယံ ပုညံ မယာ ပသုတံ ဟောတိ၊ ဧတေန ပုညကမ္မေန ဒုတိယေ အတ္တသမ္ဘဝေ တာဝတိံသေ ပမောဒေန္တော သီလာစာရဂုဏေ ရတော ပဉ္စကာမေသု အလဂ္ဂေါ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပဌမံ ပဌမဘူတံ ဖလံ သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာန အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ လောကဂ္ဂပုဂ္ဂလံ နာထံ နာထဘူတံ သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတံ မေတ္တေယျံ မေတ္တေယျနာမကံ မုနိပုင်္ဂဝံ မုနိသေဋ္ဌံ ဒိသွာန တဿ ဓီရဿ သဒ္ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အဂ္ဂံ ဖလံ အရဟတ္တဖလံ အဓိဂန္တွာ လဘိတွာ ဇိနသာသနံ သောဘေယျံ သောဘာပေယျန္တိ အယံ ပါကဋယောဇနာ။

ဧတိဿာယ ပန ယောဇနာယ သတိ အာစရိယဝရဿ ဝစနံ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ ကထံ? ဧတ္ထ ဟိ ဣတော ဒုတိယဘဝေ တာဝတိံသဘဝနေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ အန္တိမဘဝေ မေတ္တေယျဿ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အရဟတ္တဖလံ လဘေယျန္တိ အာစရိယဿ ပတ္ထနာ၊ သာ အယုတ္တရူပါ ဟောတိ။ သောတာပန္နဿ ဟိ သတ္တဘဝတော ဥဒ္ဓံ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထိ၊ တာဝတိံသာနဉ္စ ဒေဝါနံ ဘဝသတေနပိ ဘဝသဟဿေနပိ ဘဝသတသဟဿေနပိ မေတ္တေယျဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပဇ္ဇနကာလော အပ္ပတ္တဗ္ဗော ဟောတိ။ အထာပိ ဝဒေယျ ‘‘အန္တရာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မေတ္တေယျဿ ဘဂဝတော ကာလေ မနုဿော ဘဝေယျာ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဗြဟ္မလောကဂတာနံ အရိယာနံ ပုန ကာမဘဝူပပတ္တိ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှိ အဘိဓမ္မေ ယမကပ္ပကရဏေ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။ ၃၁၂) ‘‘ရူပဓာတုယာ စုတဿ ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿ သတ္တေဝ အနုသယာ အနုသေန္တီ’’တိ။ အထာပိ ဝဒေယျ ‘‘ဗြဟ္မလောကေယေဝ ဌတွာ အဂ္ဂဖလံ လဘေယျာ’’တိ၊ တထာ စ အာစရိယဿ ဝစနေ န ဒိဿတိ၊ ‘‘သောဘေယျံ ဇိနသာသန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခုဘူတတ္တမေဝ ဒိဿတိ။ န ဟိ ဘိက္ခုဘူတော သာသနံ သောဘာပေတုံ သက္ကောတိ။ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝနိယဉ္စ –

‘‘ဇောတယန္တံ တဒါ တဿ၊ သာသနံ သုဒ္ဓမာနသံ၊

ပဿေယျံ သက္ကရေယျဉ္စ၊ ဂရုံ မေ သာရိသမ္ဘဝ’’န္တိ။ –

ဘိက္ခုဘူတမေဝ ဝုတ္တံ။ အထာပိ ဝဒေယျ ‘‘အန္တရာ ဒီဃာယုကော ဘုမ္မဒေဝေါ ဟုတွာ တဒါ မနုဿော ဘဝေယျာ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကဘူတော အရိယပုဂ္ဂလော ပုန အညဿ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော န ဘဝေယျာတိ၊ အာစရိယော ပန သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရော အနေကဂန္ထကာရကော အနေကေသံ ဂန္ထကာရကာနံ ထေရာနံ အာစရိယပါစရိယဘူတော၊ တေန န ကေဝလံ ဣဓေဝ ဣမာ ဂါထာယော ဌပိတာ၊ အထ ခေါ သာရတ္ထဒီပနီနာမိကာယ ဝိနယဋီကာယ အဝသာနေ စ ဌပိတာ၊ တသ္မာ ဘဝိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏေနာတိ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတံ။

အထ ဝါ ဣမိနာ…ပေ… ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပဌမံ တာဝ ဖလံ ယထာဝုတ္တံ တာဝတိံသေ ပမောဒနသီလာစာရဂုဏေ ရတံ ပဉ္စကာမေသု အလဂ္ဂဘာဝသင်္ခါတံ အာနိသံသံ ပတွာန အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ…ပေ… သောဘေယျန္တိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ဣမိနာ…ပေ… ပဉ္စကာမေသု အလဂ္ဂေါ ဟုတွာ အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ…ပေ… သဒ္ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဌမံ ဖလံ သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ တတော ပရံ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တဖလံ အဓိဂန္တွာ ဇိနသာသနံ သောဘေယျန္တိ ယောဇနာ။ ယထာ အမှာကံ ဘဂဝတော ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အညာတကောဏ္ဍညတ္ထေရော သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ ပစ္ဆာ အရဟတ္တဖလံ အဓိဂန္တွာ ဇိနသာသနံ သောဘေသိ၊ ဧဝန္တိ အတ္ထော။ ဣတော အညာနိပိ နယာနိ ယထာ ထေရဿ ဝစနာနုကူလာနိ၊ တာနိ ပဏ္ဍိတေဟိ စိန္တေတဗ္ဗာနိ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။