📜

၈။ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယကထာ

၄၄။ ဧဝံ အနာမာသဝိနိစ္ဆယကထံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနေသု ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဓိဋ္ဌိယတေ အဓိဋ္ဌာနံ၊ ဂဟဏံ သလ္လက္ခဏန္တိ အတ္ထော။ ဝိကပ္ပိယတေ ဝိကပ္ပနာ၊ သင်္ကပ္ပနံ စိန္တနန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတုံ။ န ဝိကပ္ပေတုန္တိ နာမံ ဝတွာ န ဝိကပ္ပေတုံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တသ္မာ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’တိအာဒိနာ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန ‘ဣမံ သင်္ဃာဋိ’န္တိအာဒိနာ တဿ တဿ စီဝရဿ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာဝ ‘ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ တိစီဝရံ ဝါ ဟောတု အညံ ဝါ၊ ယဒိ တံ တံ နာမံ ဂဟေတွာ ဝိကပ္ပေတိ ၊ အဝိကပ္ပိတံ ဟောတိ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၉) ပန ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ သင်္ဃာဋိအာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌာတုံ။ န ဝိကပ္ပေတုန္တိ ဣမိနာ နာမေန န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဧတေန ဝိကပ္ပိတတိစီဝရော တေစီဝရိကော န ဟောတိ၊ တဿ တသ္မိံ အဓိဋ္ဌိတတိစီဝရေ ဝိယ အဝိပ္ပဝါသာဒိနာ ကာတဗ္ဗဝိဓိ န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ၊ န ပန ဝိကပ္ပနေ ဒေါသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၆၉) ပန ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ ဧတ္ထ တိစီဝရံ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗယုတ္တကံ၊ ယံ ဝါ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ အနုဇာနာမိ၊ တဿ အဓိဋ္ဌာနကာလပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော သဗ္ဗကာလံ ဣစ္ဆန္တဿ အဓိဋ္ဌာတုံယေဝ အနုဇာနာမိ၊ တံ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝိကပ္ပေတုံ နာနုဇာနာမိ၊ သတိ ပန ပစ္စယေ ယဒါ တဒါ ဝါ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘အနာပတ္တိ အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’တိ ဝစနတော သိဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣမေသု ပန တီသု ဋီကာဝါဒေသု တတိယဝါဒေါ ယုတ္တတရော ဝိယ ဒိဿတိ။ ကသ္မာ? ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ သံသန္ဒနတော။ ကထံ? ပါဠိယဉှိ ကတပရိစ္ဆေဒါသုယေဝ ဒွီသု ဝဿိကသာဋိကကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒီသု တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုန္တိ ဝုတ္တံ၊ တတော အညေသု န ဝိကပ္ပေတုံ ဣစ္စေဝ၊ တသ္မာ တေသု အသတိ ပစ္စယေ နိစ္စံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ၊ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗန္တိ အယံ ပါဠိယာ အဓိပ္ပာယော ဒိဿတိ၊ ဣတရာသု ပန ဒွီသု အနုညာတကာလေယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဧဝံ ပါဠိယာ သံသန္ဒတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ တိစီဝရံ တိစီဝရသင်္ခေပေန ပရိဟရတော အဓိဋ္ဌာတုမေဝ အနုဇာနာမိ၊ န ဝိကပ္ပေတုံ။ ဝဿိကသာဋိကံ ပန စာတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုမေဝ၊ န အဓိဋ္ဌာတုံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ယော တိစီဝရေ ဧကေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဿ စီဝရာဓိဋ္ဌာနံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိပ္ပဝါသသုခတ္ထံ ဝိကပ္ပနာယ ဩကာသော ဒိန္နော ဟောတီတိ။

ပဌမဝါဒေ ‘‘န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ နာမံ ဝတွာ ‘‘န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဧတ္ထ တတော ပရံ နာမံ ဝတွာ ဝိကပ္ပေတုန္တိ အတ္ထော ဘဝေယျ၊ သော စ အတ္ထော ဝိကပ္ပနာဓိကာရေန ဝုတ္တော၊ ‘‘နာမံ ဝတွာ’’တိ စ ဝိသေသနေ ကတ္တဗ္ဗေ သတိ ‘‘န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ စ ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ စ ဘေဒဝစနံ န သိယာ၊ သဗ္ဗေသုပိ စီဝရေသု နာမံ အဝတွာဝ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗတော၊ ဒုတိယဝါဒေ စ ‘‘န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဣမိနာ နာမေန န ဝိကပ္ပေတုန္တိ ဝုတ္တံ၊ န အနုဇာနာမီတိ ပါဌသေသော။ ပဌမေ စ ‘‘တိစီဝရံ ဝါ ဟောတု အညံ ဝါ၊ ယဒိ တံ တံ နာမံ ဂဟေတွာ ဝိကပ္ပေတိ၊ အဝိကပ္ပိတံ ဟောတိ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ဒုတိယေ စ ‘‘န ပန ဝိကပ္ပနေ ဒေါသော’’တိ၊ တဉ္စ အညမညဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။

တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုန္တိ စာတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ တီသု ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ယာဝ အာဂါမိသံဝစ္ဆရေ ဝဿာနံ စာတုမာသံ၊ တာဝ ဌပေတုံ အနုညာတ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ အနုဇာနာမီတိ ဧတ္တာဝတာ ဝဿိကသာဋိကံ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိဉ္စ တံ တံ နာမံ ဂဟေတွာ ဝိကပ္ပေတုံ အနုညာတန္တိ ဧဝမတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ တတော ပရံ ဝဿိကသာဋိကာဒိနာမဿေဝ အဘာဝတော၊ ကသ္မာ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေန္တေနပိ နာမံ ဂဟေတွာ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘောဂဿ အနုညာတတ္တာ တထာဝိကပ္ပိတံ အညနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၉) ‘‘တတော ပရန္တိ စာတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘ဝိကပ္ပေတွာ ယာဝ အာဂါမိဝဿာနံ တာဝ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘ဝိကပ္ပနေ န ဒေါသော၊ တထာ ဝိကပ္ပိတံ ပရိက္ခာရာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၆၉) ပန ‘‘ဝဿိကသာဋိကံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံယေဝ၊ နာဓိဋ္ဌာတုံ။ ဝတ္ထဉှိ ကတပရိယောသိတံ အန္တောစာတုမာသေ ဝဿာနဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတုံ အနုဇာနာမိ၊ စာတုမာသတော ဥဒ္ဓံ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဌပေတုကာမေန ဝိကပ္ပေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ ပစ္ဆိမဝါဒေါ ပသတ္ထတရောတိ ဒိဿတိ၊ ကသ္မာ? သုဝိညေယျတ္တာ၊ ပုရိမေသု ပန အာစရိယာနံ အဓိပ္ပာယောယေဝ ဒုဝိညေယျော ဟောတိ နာနာဝါဒဿေဝ ကထိတတ္တာ။ မုဋ္ဌိပဉ္စကန္တိ မုဋ္ဌိယာ ဥပလက္ခိတံ ပဉ္စကံ မုဋ္ဌိပဉ္စကံ၊ စတုဟတ္ထေ မိနိတွာ ပဉ္စမံ ဟတ္ထမုဋ္ဌိံ ကတွာ မိနိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘မုဋ္ဌိဟတ္ထာနံ ပဉ္စကံ မုဋ္ဌိပဉ္စကံ။ ပဉ္စပိ ဟတ္ထာ မုဋ္ဌီ ကတွာဝ မိနိတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မုဋ္ဌိတ္တိကန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွိဟတ္ထေန အန္တရဝါသကေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ သက္ကာတိ အာဟ ‘‘ပါရုပနေနပီ’’တိအာဒိ။ အတိရေကန္တိ သုဂတစီဝရတော အတိရေကံ။ ဦနကန္တိ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိတော ဦနကံ။ တေန စ တေသု တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတီတိ ဒဿေတိ။

ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီတိ ဣမံ သင်္ဃာဋိအဓိဋ္ဌာနံ ဥက္ခိပါမိ၊ ပရိစ္စဇာမီတိ အတ္ထော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ပန ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရာမီတိ ဌပေမိ၊ ပရိစ္စဇာမီတိ ဝါ အတ္ထော’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေနာတိ ဟတ္ထေန စီဝရံ ပရာမသန္တေန၊ စာလေန္တေန ဝါ။ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ကာယေနပိ စာလေတွာ ဝါစမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ကာယဝါစာဟိ အဓိဋ္ဌာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ကာယေန အဖုသိတွာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အဟတ္ထပါသဟတ္ထပါသဝသေန ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ‘‘ဟတ္ထပါသော နာမ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဝုစ္စတိ။ ‘ဒွါဒသဟတ္ထ’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဣဓ န သမေတီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၉) ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒါနိ သမ္မုခါပရမ္မုခါဘေဒေန ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဟတ္ထပါသေတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ပန ‘‘ဟတ္ထပါသေတိ စ ဣဒံ ဒွါဒသဟတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ ‘ဣမ’န္တိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ တတော ပရံ ‘ဧတ’န္တိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပနေတ္ထ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ၊ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ‘ဟတ္ထပါသော’တိ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝိသေသဝိကပ္ပနာယ ကာရဏံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပါဠိယဋ္ဌကထာသုပိ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထမေဝ ဟတ္ထပါသော ဝုတ္တော၊ ဋီကာစရိယေဟိ စ တဒေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတော၊ တသ္မာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ စီဝရံ ‘‘ဣမ’’န္တိ၊ တတော ဗဟိဘူတံ ‘‘ဧတ’’န္တိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

‘‘သာမန္တဝိဟာရေတိ ဣဒံ ဌပိတဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏယောဂ္ဂေ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တတော ဒူရေ ဌိတမ္ပိ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ တတ္ထာပိ စီဝရဿ ဌပိတဘာဝသလ္လက္ခဏမေဝ ပမာဏံ။ န ဟိ သက္ကာ နိစ္စဿ ဌာနံ သလ္လက္ခေတုံ၊ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဌပေတွာ တတော အညသ္မိံ ဌပိတန္တိ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘တထာပိ အဓိဋ္ဌိတေ န ဒေါသော’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၉) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ပန ‘‘သာမန္တဝိဟာရော နာမ ယတ္ထ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တေတုံ သက္ကာ။ သာမန္တဝိဟာရေတိ ဣဒံ ဒေသနာသီသမတ္တံ၊ တသ္မာ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာတိ စ ဣဒံ ဌပိတဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ စီဝရသလ္လက္ခဏမေဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၆၉) ‘‘သင်္ဃာဋိ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အန္တရဝါသကန္တိ အဓိဋ္ဌိတာနဓိဋ္ဌိတာနံ သမာနမေဝ နာမံ။ ‘အယံ သင်္ဃာဋီ’တိအာဒီသု အနဓိဋ္ဌိတာ ဝုတ္တာ။ ‘တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျာ’တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌိတာ ဝုတ္တာ။ သာမန္တဝိဟာရေတိ ဂေါစရဂါမတော ဝိဟာရေတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ ဒူရတရေပိ လဗ္ဘတေဝါတိ အာစရိယာ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေပိ ‘သာမန္တဝိဟာရေတိ ဒေသနာသီသမတ္တံ၊ တသ္မာ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာမန္တဝိဟာရော နာမ ယတ္ထ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတုံ သက္ကာ။ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသံ ရက္ခန္တေန တတော ဒူရေ ဌိတံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ကိရ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ။ ကေစိ ‘စီဝရဝံသေ ဌပိတံ အညော ပရိဝတ္တေတွာ နာဂဒန္တေ ဌပေတိ၊ တံ အဇာနိတွာ အဓိဋ္ဌဟန္တဿပိ ရုဟတိ စီဝရဿ သလ္လက္ခိတတ္တာ’တိ ဝဒန္တီ’’တိ၊ တသ္မာ အာစရိယာနံ မတဘေဒံ သံသန္ဒိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဓိဋ္ဌဟိတွာဌပိတဝတ္ထေဟီတိ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ။ တေနေဝ ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပရိက္ခာရစောဠဿ ပစ္စုဒ္ဓါရံ ဒဿေတိ၊ ဧတေန စ တေစီဝရိကဓုတင်္ဂံ ပရိဟရန္တေန ပံသုကူလာဒိဝသေန လဒ္ဓံ ဝတ္ထံ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ကတွာ ရဇိတွာ ပါရုပိတုမသက္ကောန္တေန ပရိက္ခာရစောဠဝသေန အဓိဋ္ဌဟိတွာဝ ဒသာဟမတိက္ကမာပေတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ၊ တေနေဝ ‘‘ရဇိတကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဓုတင်္ဂစောရော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၅) ဝုတ္တံ။ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီတိ ဣဒဉ္စ သင်္ဃာဋိအာဒိတိစီဝရနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣတရဿ ပန ပုရိမာဓိဋ္ဌာနမေဝ အလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ကပ္ပဗိန္ဒုပိ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံနတ္ထီတိ ဣမိနာ ကပ္ပဗိန္ဒုဒါနကိစ္စမ္ပိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ၊ မဟန္တတရမေဝါတိအာဒိ သဗ္ဗာဓိဋ္ဌာနသာဓာရဏလက္ခဏံ။ တတ္ထ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အနဓိဋ္ဌိတစီဝရဿ ဧကဒေသဘူတတ္တာ အနဓိဋ္ဌိတဉ္စေ၊ အဓိဋ္ဌိတဿ အပ္ပဘာဝေန ဧကဒေသဘူတံ အဓိဋ္ဌိတသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တထာ အဓိဋ္ဌိတဉ္စေ၊ အနဓိဋ္ဌိတဿ ဧကဒေသဘူတံ အနဓိဋ္ဌိတသင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ လက္ခဏံ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ ဒုတိယပဋ္ဋမေဝ၊ အထ ခေါ တတိယပဋ္ဋာဒိကမ္ပိ။ ယထာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဥတုဒ္ဓဋာနံ ဒုဿာနံ စတုဂ္ဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ…ပေ… ပံသုကူလေ ယာဝဒတ္ထ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၈)။

မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိတိစီဝရပ္ပမာဏယုတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘တိစီဝရံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ ပရိက္ခာရစောဠံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတုံ။ အဝသေသာ ဘိက္ခူတိ ဝက္ခမာနကာလေ နိသိန္နာ ဘိက္ခူ။ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီတိ ယထာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ပရိက္ခာရစောဠမ္ပိ ဝုတ္တံ၊ န စဿ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော၊ န စ သင်္ခါပရိစ္ဆေဒေါ၊ တသ္မာ တီဏိပိ စီဝရာနိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဣမာနိ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠာနိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ နိဓာနမုခမေတန္တိ ဧတံ ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနံ နိဓာနမုခံ ဌပနမုခံ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌပနကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ကထံ ဉာယတီတိ စေ၊ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘိက္ခူနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ တိစီဝရံ၊ အတ္ထော စ ဟောတိ ပရိဿာဝနေဟိပိ ထဝိကာဟိပိ။ ဧတသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ အနုညာတတ္တာ ဘိက္ခူနဉ္စ ဧကမေဝ ပရိဿာဝနံ၊ ထဝိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါတိ ပဋိက္ခေပါဘာဝတော ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏာနိ၊ အတိရေကပ္ပမာဏာနိ ဝါ ပရိဿာဝနာဒီနိ ပရိက္ခာရာနိ ကပ္ပန္တီတိ သိဒ္ဓံ။ ပဌမံ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ပုန ပရိဟရိတုံ အသက္ကောန္တေန ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ ၊ န တွေဝ အာဒိတောဝ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဗဒ္ဓသီမာယ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိသမ္ဘဝတော စီဝရဝိပ္ပဝါသေ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ န တတ္ထ ဒုပ္ပရိဟာရောတိ အာဟ ‘‘အဗဒ္ဓသီမာယ ဒုပ္ပရိဟာရ’’န္တိ။

၄၅။ အတိရိတ္တပ္ပမာဏာယ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယန္တိ အာဟ ‘‘အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာ’’တိ။ တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဝဿိကမာသတော ပရံ အဓိဋ္ဌာနံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ၊ ဣမိနာ စတုန္နံ ဝဿိကမာသာနံ ဥပရိ အဓိဋ္ဌာနံ တိဋ္ဌတီတိ ဝိညာယတိ၊ အသတော ပစ္စုဒ္ဓရာယောဂါ၊ ယဉ္စ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေနာပိ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓဝူပသမေနာပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ နတ္ထိ၊ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဂိမှေ’’တိ ဧတ္ထ န တံ ဝုတ္တံ၊ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဝိကပ္ပေတွာ ဌပိတံ ဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေန္တော ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ သုဝုတ္တံ။ ‘‘စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မဟာအဋ္ဌကထာယံ နိဝါသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန အပစ္စုဒ္ဓါရပစ္စယာ၊ တသ္မာ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တနယေနပိ ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနာတိက္ကမေပိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ ပညာယတိ။ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနေသု စ ဝဿာနမာသအာဗာဓာနံ ဝိဂမေ ဝိဇဟနံ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ န ဥဒ္ဓဋံ၊ တသ္မာ သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) အာဂတနယေန ယာဝ ပစ္စုဒ္ဓါရာ အဓိဋ္ဌာနံ တိဋ္ဌတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နဟာနတ္ထာယ အနုညာတတ္တာ ‘‘ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဣမိနာ သင်္ဃာဋိအာဒီသုပိ ဒုတိယအဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတိ၊ တံ အတိရေကစီဝရံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ မဟာပစ္စရိယံ စီဝရဝသေန ပရိဘောဂကိစ္စဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ သေနာသနပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ ဝိယ။ ယံ ပန ‘‘ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သေနာသနတ္ထာယေဝါတိ နိယမိတံ န ဟောတိ နဝသု စီဝရေသု ဂဟိတတ္တာ၊ တသ္မာ အတ္တနော နာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ နိဒဟိတွာ ပရိက္ခာရစောဠံ ဝိယ ယထာ တထာ ဝိနိယုဇ္ဇိတမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပါဝါရောကောဇဝေါတိ ဣမေသမ္ပိ ပစ္စတ္ထရဏာဒိနာ လောကေပိ ဝေါဟရဏတော သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏတော ဝိသုံ ဂဟဏံ ကတံ။ သစေ အဝသာနေ အပရာဝဿိကသာဋိကာ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ ပုရိမဝဿိကသာဋိကံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဝဒန္တိ။

နိသီဒနမှိ ပမာဏယုတ္တန္တိ ‘‘ဒီဃတော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော၊ ဝိတ္ထာရတော ဒိယဍ္ဎံ၊ ဒသာ ဝိဒတ္ထီ’’တိဣမိနာ ပမာဏေန ယုတ္တံ၊ တံ ပန မဇ္ဈိမပုရိသဟတ္ထသင်္ခါတေန ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒီဃတော တိဟတ္ထံ ဟောတိ၊ ဝိတ္ထာရတော ဆဠင်္ဂုလာဓိကဒွိဟတ္ထံ၊ ဒသာ ဝိဒတ္ထာဓိကဟတ္ထံ၊ ဣဒါနိ မနုဿာနံ ပကတိဟတ္ထေန ဒီဃတော ဝိဒတ္ထာဓိကစတုဟတ္ထံ ဟောတိ၊ ဝိတ္ထာရတော နဝင်္ဂုလာဓိကတိဟတ္ထံ၊ ဒသာ ဆဠင်္ဂုလာဓိကဒွိဟတ္ထာ၊ တတော ဦနံ ဝဋ္ဋတိ၊ န အဓိကံ ‘‘တံ အတိက္ကာမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၃၃) ဝုတ္တတ္တာ။ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိယာ ပမာဏိကာတိ ‘‘ဒီဃတော စတဿော ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ၊ တိရိယံ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော’’တိ (ပါစိ။ ၅၃၈) ဝုတ္တတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပမာဏယုတ္တာ၊ သာ ပန ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒီဃတော ဆဟတ္ထာ ဟောတိ၊ ဝိတ္ထာရတော တိဟတ္ထာ၊ ဣဒါနိ ပကတိဟတ္ထေန ပန ဒီဃတော နဝဟတ္ထာ ဟောတိ၊ တိရိယတော ဝိဒတ္ထာဓိကစတုဟတ္ထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ ဧတ္ထ ပန ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ နာမ သုဂတင်္ဂုလေန ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလံ ဟောတိ၊ တိရိယတော စတုရင်္ဂုလံ၊ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒီဃတော ဧကဟတ္ထံ ဟောတိ၊ တိရိယတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ၊ ဣဒါနိ ပကတိဟတ္ထေန ပန ဒီဃတော ဝိဒတ္ထာဓိကဟတ္ထံ ဟောတိ၊ တိရိယတော ဆဠင်္ဂုလာဓိကဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ။ တေနာဟ ‘‘တဿ ပမာဏ’’န္တိအာဒိ။

ဘေသဇ္ဇတ္ထာယာတိအာဒီသု အတ္တနော သန္တကဘာဝတော မောစေတွာ ဌပိတံ သန္ဓာယ ‘‘အနဓိဋ္ဌိတေပိ နတ္ထိ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဣဒံ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ၊ ဣဒံ မာတုယာ’’တိ ဝိဘဇိတွာ သကသန္တကဘာဝတော မောစေတွာ ဌပေန္တေန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣမိနာ ဘေသဇ္ဇံ စေတာပေဿာမိ၊ ဣဒံ မာတုယာ ဒဿာမီ’’တိ ဌပေန္တေန ပန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေတိ ဧတ္ထ အနိဝါသေတွာ အပါရုပိတွာ ကေဝလံ မဉ္စပီဌေသုယေဝ အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ ပစ္စတ္ထရဏံ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ အနဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပန ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော သန္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပစ္ဆာ ဝီတဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ အန္တရန္တရာ ဝီတံ ဟောတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဝိကပ္ပနူပဂပ္ပမာဏမတ္တေ ဝီတေ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၄၆။ ‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေနာ’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ အညဿ ဒါနေ ဝိယ စီဝရေ နိရာလယဘာဝေနေဝ ပရိစ္စတ္တတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ဘိက္ခုနိယာ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေနေဝါတိ ဧတမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခု ပန ဝိဗ္ဘမန္တောပိ ယာဝ သိက္ခံ န ပစ္စက္ခာတိ၊ တာဝ ဘိက္ခုယေဝါတိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီ’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘ဘိက္ခုနိယာ ဟီနာယာဝတ္တနေနာ’တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ။ ဘိက္ခုနိယာ ဟိ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ တဿာ ဝိဗ္ဘမနေနေဝ အဿမဏီဘာဝတော။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေနာတိ ပန ဣဒံ သစေ ဘိက္ခုလိင်္ဂေ ဌိတောဝ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ၊ တဿ ကာယလဂ္ဂမ္ပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၉) ပန ‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ဣဒံ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုပဋိညာယ ဌိတဿ စေဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ ဘိက္ခုနိဘာဝေ နိရပေက္ခတာယ ဂိဟိလိင်္ဂတိတ္ထိယလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဂိဟိဘာဝူပဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ တဒါပိ တဿ ဥပသမ္ပန္နတ္တာ စီဝရဿ စ တဿ သန္တကတ္တာ ဝိဇဟနတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ ဝစနာနိ အညမညဝိရုဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ဒိဿန္တိ။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနေနာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ဟီနာယာဝတ္တန္တေ သတိ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခန္တေပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ၊ သိက္ခံ ပစ္စက္ခန္တေ သတိ ဟီနာယ အနာဝတ္တန္တေပီတိ အဓိပ္ပာယော ဒိဿတိ၊ တသ္မာ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ကေဝလံ ဂိဟိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ကိဉ္စာပိ ဘိက္ခုဘာဝေါ အတ္ထိ၊ စီဝရဿ စ တဿ သန္တကတ္တာ ဝိဇဟနံ၊ တထာပိ ‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေနေဝ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ သိယာ ယထာ တံ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန။ ဂိဟိဘာဝံ အနုပဂန္တွာ စ ကေဝလံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ကရောန္တဿ ကိဉ္စာပိ ဘိက္ခုလိင်္ဂံ အတ္ထိ၊ စီဝရဿ စ တဿ သန္တကတ္တာ ဝိဇဟနံ၊ တထာပိ ‘‘သိက္ခာပစ္စက္ခာနေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေနေဝ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ သိယာ ယထာ တံ ပစ္စုဒ္ဓရဏေ၊ တသ္မာ ဘိက္ခု ဝါ ဟောတု ဘိက္ခုနီ ဝါ၊ ဟီနာယာဝတ္တိဿာမီတိ စိတ္တေန ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏေန စီဝရံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ပန ဘိက္ခုဿေဝ စီဝရံ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနာဘာဝါတိ အယမမှာကံ ခန္တိ။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကတိတ္ထိယပက္ကန္တကာနံ ပန စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ အဋ္ဌကထာယံ အနာဂတတ္တာ တေသဉ္စ ဟီနာယာဝတ္တာနဝေါဟာရာဘာဝါ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခဝသေနာတိ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ဩရတော ပရတောတိ ဧတ္ထ စ ‘‘ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ ပရတော န ဘိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ဩရပရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ? ယထာ နဒီပရိစ္ဆိန္နေ ပဒေသေ မနုဿာနံ ဝသနဒိသာဘာဂေ တီရံ ဩရိမံ နာမ ဟောတိ၊ ဣတရဒိသာဘာဂေ တီရံ ပါရိမံ နာမ၊ တထာ ဘိက္ခူနံ နိဝါသနပါရုပနဋ္ဌာနဘူတံ စီဝရဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ ယထာဝုတ္တဝိဒတ္ထိအာဒိပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရံ နာမ၊ စီဝရပရိယန္တဋ္ဌာနံ ပရံ နာမ၊ ဣတိ လောကတော ဝါ ယထာ စ ဩရတော ဘောဂံ ပရတော အန္တံ ကတွာ စီဝရံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေ ဘိက္ခုနော အဘိမုခဋ္ဌာနံ ဩရံ နာမ၊ ဣတရဋ္ဌာနံ ပရံ နာမ၊ ဧဝံ ဘိက္ခူနံ နိဝါသနပါရုပနဋ္ဌာနံ ဩရံ နာမ၊ ဣတရံ ပရံ နာမ။ ဧဝံ သာသနတော ဝါ ဩရပရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝ ယော ပန ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေ ပဌမံ အဂ္ဂဠံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ အပနေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ မဏ္ဍလပရိဝတ္တနေပိ ဧသေဝ နယောတိ သကလသ္မိံ စီဝရေ အဓိဋ္ဌာနဘိဇ္ဇနာဘိဇ္ဇနဘာဝေါ ဒဿိတော။ တေန ဝုတ္တံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၆၉) ‘‘ဧသ နယောတိ ဣမိနာ ပမာဏယုတ္တေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒေ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိအာဒိအတ္ထံ သင်္ဂဏှာတီ’’တိ။

ခုဒ္ဒကံ စီဝရန္တိ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဘေဒပ္ပမာဏတော အနူနမေဝ ခုဒ္ဒကစီဝရံ။ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ စတူသု ပဿေသု ယသ္မိံ ပဒေသေ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ တသ္မိံ ပဒေသေ သမန္တတော ဆိန္ဒိတွာ ခုဒ္ဒကံ ကရောန္တဿ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ကရောတီတိ ဧတ္ထ အတိမဟန္တံ စီဝရံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိပစ္ဆိမပ္ပမာဏယုတ္တံ ကတွာ သမန္တတော ဆိန္ဒနေနပိ ဝိစ္ဆိန္ဒနကာလေ ဆိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနံ ဆိဒ္ဒသင်္ခံ န ဂစ္ဆတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ ဧဝါတိ သိဇ္ဈတိ၊ ‘ဃဋေတွာ ဆိန္ဒတိ န ဘိဇ္ဇတီ’တိ ဝစနေန စ သမေတိ။ ပရိက္ခာရစောဠံ ပန ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏတော ဦနံ ကတွာ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ အဓိဋ္ဌာနဿ အနိဿယတ္တာ၊ တာနိ ပုန ဗဒ္ဓါနိ ဃဋိတာနိ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘ဝဿိကသာဋိကစီဝရေ ဒွိဓာ ဆိန္နေ ယဒိပိ ဧကေကံ ခဏ္ဍံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ခဏ္ဍေ အဓိဋ္ဌာနံ တိဋ္ဌတိ၊ န ဣတရသ္မိံ၊ ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ နိသီဒနကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ ဝဒန္တီ’’တိ။

၄၇။ သမ္မုခေ ပဝတ္တာ သမ္မုခါတိ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တဉ္စ ဝိကပ္ပနာဝိသေသနံ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္မုခေ’’တိ ဘုမ္မတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ ကတွာပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ အဘိမုခေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမ္မုခေန အတ္တနော ဝါစာယ ဧဝ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ပရမ္မုခေန ဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာတိ ကရဏတ္ထေနပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယမေဝ ပါဠိယာ သမေတိ။ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝန္တိ အာသန္နဒူရဘာဝံ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကေနေဝ ဝိကပ္ပနာကိစ္စဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ အတိရေကစီဝရံ န ဟောတီတိ ဒသာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ န ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီတိ သယံ အပစ္စုဒ္ဓါရဏပရိဘုဉ္ဇနေ ပါစိတ္တိယံ၊ အဓိဋ္ဌဟနေ ပရေသံ ဝိဿဇ္ဇနေ စ ဒုက္ကဋဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ ပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနအဓိဋ္ဌာနာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပိ-သဒ္ဒေန နိဓေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ပစ္စုဒ္ဓါရေပိ ကတေ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုကာမေန ဝိကပ္ပိတစီဝရမေဝ ဟောတိ၊ န အတိရေကစီဝရံ၊ တံ ပန တိစီဝရာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌာတုကာမေန အဓိဋ္ဌဟိတဗ္ဗံ၊ ဣတရေန ဝိကပ္ပိတစီဝရမေဝ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

ကေစိ ပန ‘‘ယံ ဝိကပ္ပိတစီဝရံ၊ တံ ယာဝ ပရိဘောဂကာလာ အပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ နိဒဟေတဗ္ဗံ၊ ပရိဘောဂကာလေ ပန သမ္ပတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တတော ပုဗ္ဗေပိ ပစ္စုဒ္ဓရာပေယျ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရေနေဝ ဝိကပ္ပနာယ ဝိဂတတ္တာ အတိရေကစီဝရံ နာမ ဟောတိ၊ ဒသာဟာတိက္ကမေ ပတ္တေဝ နိဿဂ္ဂိယံ၊ တသ္မာ ယံ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ၊ တဒေဝ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ ပစ္စုဒ္ဓါရေ စ ကတေ အန္တောဒသာဟေယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ‘တတော ပရံ ပရိဘောဂါဒိ ဝဋ္ဋတီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ ပါဠိယဉှိ ‘‘အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၉) စ ‘‘သာမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ အပစ္စုဒ္ဓါရဏံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၇၃) စ ‘‘အနာပတ္တိ သော ဝါ ဒေတိ၊ တဿ ဝါ ဝိဿာသန္တော ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါစိ။ ၃၇၆) စ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဝါ ဝိကပ္ပနံ ဝါ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိအာဒိနာ ပစ္စုဒ္ဓါရံ အဒဿေတွာ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော သန္တကတ္တံ အမောစေတွာဝ ပရိဘောဂါဒိဝသေန ပစ္စုဒ္ဓါရဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိနာပိ ဝိသုံ ပရိဘောဂဿ နိဓာနဿ စ ဝုတ္တတ္တာ ဝိကပ္ပနာနန္တရမေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဧဝ စ တိစီဝရရဟိတံ ဝိကပ္ပနာရဟံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုဉ္စ နိဒဟိတုဉ္စ ဣဒံ ပါဋေက္ကံ ဝိနယကမ္မန္တိ ခါယတိ။ အပိစ ဗဟူနံ ပတ္တာနံ ဝိကပ္ပေတုံ ပစ္စုဒ္ဓရေတုဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စုဒ္ဓါရေ တေသံ အတိရေကပတ္တတာ ဒဿိတာတိ သိဇ္ဈတိ တေသု ဧကဿေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗတော၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မိတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တော၊ န ဒဠှမိတ္တော။ ပညတ္တိကောဝိဒေါ န ဟောတီတိ ဧဝံ ဝိကပ္ပိတေ အနန္တရမေဝ ဧဝံ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗန္တိ ဝိနယကမ္မံ န ဇာနာတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဇာနာတိ ပစ္စုဒ္ဓရိတု’’န္တိ။ ဣမိနာပိ စေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘ဝိကပ္ပနာသမနန္တရမေဝ ပစ္စုဒ္ဓါရော ကာတဗ္ဗော’’တိ။ ဝိကပ္ပိတဝိကပ္ပနာ နာမေသာ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိဋ္ဌိတအဓိဋ္ဌာနံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၈။ ဧဝံ စီဝရေ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပတ္တေ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယံ ဒဿေန္တော ‘‘ပတ္တေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပတတိ ပိဏ္ဍပါတော ဧတ္ထာတိ ပတ္တော၊ ဇိနသာသနဘာဝေါ ဘိက္ခာဘာဇနဝိသေသော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ပတ္တံ ပက္ခေ ဒလေ ပတ္တော၊ ဘာဇနေ သော ဂတေ တိသူ’’တိ၊ တသ္မိံ ပတ္တေ။ ပနာတိ ပက္ခန္တရတ္ထေ နိပါတော။ နယောတိ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယော။ စီဝရေ ဝုတ္တအဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယတော အညဘူတော အယံ ဝက္ခမာနော ပတ္တေ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပမာဏယုတ္တောဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ န အပ္ပမာဏယုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ပမာဏတော ဦနာဓိကေ ပတ္တေ အဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတိ၊ တသ္မာ တာဒိသံ ပတ္တံ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဧတေ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ န အဓိဋ္ဌာနူပဂါ န ဝိကပ္ပနူပဂါ’’တိ။

ဒွေ မဂဓနာဠိယောတိ ဧတ္ထ မဂဓနာဠိ နာမ ယာ မာဂဓိကာယ တုလာယ အဍ္ဎတေရသပလပရိမိတံ ဥဒကံ ဂဏှာတိ။ သီဟဠဒီပေ ပကတိနာဠိတော ခုဒ္ဒကာ ဟောတိ၊ ဒမိဠနာဠိတော ပန မဟန္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၀၂) ‘‘မဂဓနာဠိ နာမ အဍ္ဎတေရသပလာ ဟောတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သီဟဠဒီပေ ပကတိနာဠိ မဟန္တာ၊ ဒမိဠနာဠိ ခုဒ္ဒကာ၊ မဂဓနာဠိပမာဏယုတ္တာ၊ တာယ မဂဓနာဠိယာ ဒိယဍ္ဎနာဠိ ဧကာ သီဟဠနာဠိ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ အထ ဝါ မဂဓနာဠိ နာမ ယာ ပဉ္စ ကုဍုဝါနိ ဧကဉ္စ မုဋ္ဌိံ ဧကာယ စ မုဋ္ဌိယာ တတိယဘာဂံ ဂဏှာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၉၈-၆၀၂) ‘‘မဂဓနာဠိ နာမ ဆပသတာ နာဠီတိ ကေစိ။ ‘အဋ္ဌပသတာ’တိ အပရေ။ တတ္ထ ပုရိမာနံ မတေန တိပသတာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော ဧကာ မဂဓနာဠိ ဟောတိ။ ပစ္ဆိမာနံ စတုပသတာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော ဧကာ မဂဓနာဠိ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပန ပကတိယာ စတုမုဋ္ဌိကံ ကုဍုဝံ၊ စတုကုဍုဝံ နာဠိကံ၊ တာယ နာဠိယာ သောဠသ နာဠိယော ဒေါဏံ၊ တံ ပန မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသ နာဠိယော ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တေန နယေန မဂဓနာဠိ နာမ ပဉ္စ ကုဍုဝါနိ ဧကဉ္စ မုဋ္ဌိံ ဧကာယ မုဋ္ဌိယာ တတိယဘာဂဉ္စ ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထ ကုဍုဝေါတိ ပသတော။ ဝုတ္တဉှိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ –

‘‘ကုဍုဝေါ ပသတော ဧကော၊

ပတ္ထော တေ စတုရော သိယုံ၊

အာဠှကော စတုရော ပတ္ထာ၊

ဒေါဏံ ဝါ စတုရာဠှက’’န္တိ။

အထ ဝါ မဂဓနာဠိ နာမ ယာ စတုကုဍုဝါယ နာဠိယာ စတဿော နာဠိယော ဂဏှာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၆၀၂) ‘‘ဒမိဠနာဠီတိ ပုရာဏကနာဠိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာ စ စတုမုဋ္ဌိကေဟိ ကုဍုဝေဟိ အဋ္ဌကုဍုဝါ၊ တာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော မဂဓနာဠိ ဂဏှာတိ၊ ပုရာဏာ ပန သီဟဠနာဠိ တိဿော နာဠိယော ဂဏှာတီတိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန မဂဓနာဠိ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနာယ စတုကုဍုဝါယ ဒမိဠနာဠိယာ စတုနာဠိကာ ဟောတိ၊ တတော မဂဓနာဠိတော ဥပဍ္ဎဉ္စ ပုရာဏဒမိဠနာဠိသင်္ခါတံ ပတ္ထံ နာမ ဟောတိ၊ ဧတေန စ ဩမကော နာမ ပတ္တော ပတ္ထောဒနံ ဂဏှာတီတိ ပါဠိဝစနံ သမေတိ။ လောကိယေဟိပိ –

‘လောကိယံ မဂဓဉ္စေတိ၊ ပတ္ထဒွယမုဒါဟဋံ၊

လောကိယံ သောဠသပလံ၊ မာဂဓံ ဒိဂုဏံ မတ’န္တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၆၀၂) –

ဧဝံ လောကေ နာဠိယာ မဂဓနာဠိ ဒိဂုဏာတိ ဒဿိတာ။ ဧဝဉ္စ ဂယှမာနေ ဩမကပတ္တဿ စ ယာပနမတ္တောဒနဂါဟိကာ စ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ အဋ္ဌကုဍုဝတော ဦနောဒနဂါဟိနာ ပတ္တေန အထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိယေသိတွာ ယာပေတုံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဋ္ဌကထာယံ ‘ပတ္ထော နာမ နာဠိမတ္တံ ဟောတိ၊ ဧကဿ ပုရိသဿ အလံ ယာပနာယာ’တိ’’။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၅။၂၁။၁၉၂) ‘‘ပတ္ထောဒနော နာလမယံ ဒုဝိန္န’’န္တိ၊ ‘‘ဧကဿ ဒိန္နံ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ပဟောတီ’’တိ စ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။ အာလောပဿ အာလောပဿ အနုရူပန္တိ ဩဒနဿ စတုဘာဂမတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ မဇ္ဈိမနိကာယေ ဗြဟ္မာယုသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၇) ‘‘ဗျဉ္ဇနဿ မတ္တာ နာမ ဩဒနစတုတ္ထဘာဂေါ’’တိ။ ဩဒနဂတိကာနီတိ ဩဒနဿ ဂတိ ဂတိ ယေသံ တာနိ ဩဒနဂတိကာနိ။ ဂတီတိ စ ဩကာသော ဩဒနဿ အန္တောပဝိသနသီလတ္တာ ဩဒနဿ ဩကာသောယေဝ တေသံ ဩကာသော ဟောတိ၊ န အညံ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဝေသန္တီတိ အတ္ထော။ ဘာဇနပရိဘောဂေနာတိ ဥဒကာဟရဏာဒိနာ ဘာဇနပရိဘောဂေန။

ဧဝံ ပမာဏတော အဓိဋ္ဌာနူပဂဝိကပ္ပနူပဂပတ္တံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပါကတော မူလတော စ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပမာဏယုတ္တာနမ္ပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယောပတ္တော ပဉ္စဟိ ပါကေဟိ ပတ္တောတိ ကမ္မာရပက္ကံယေဝ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ သမဏသာရုပ္ပနီလဝဏ္ဏကရဏတ္ထာယ ပုနပ္ပုနံ နာနာသမ္ဘာရေဟိ ပစိတဗ္ဗော၊ အယောပတ္တဿ အတိကက္ခဠတ္တာ ကမ္မာရပါကေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စဝါရပက္ကောယေဝ သမဏသာရုပ္ပနီလဝဏ္ဏော ဟောတိ။ မတ္တိကာပတ္တော ဒွီဟိ ပါကေဟိ ပက္ကောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တဿ ပန မုဒုကတ္တာ ကုမ္ဘကာရကပါကေန သဒ္ဓိံ ဒွိဝါရပက္ကောပိ သမဏသာရုပ္ပနီလဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ဧဝံ ကတောယေဝ ဟိ ပတ္တော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ ဝိကပ္ပနူပဂေါ စ ဟောတိ၊ နာကတော။ တေန ဝက္ခတိ ‘‘ပါကေ စ မူလေ စ သုနိဋ္ဌိတေယေဝ အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ ဟောတိ။ ယော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ၊ သွေဝ ဝိကပ္ပနူပဂေါ’’တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၄၈)။ သော ဟတ္ထံ အာဂတောပိ အနာဂတောပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗောတိ ဧတေန ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝိကပ္ပေတုဉ္စ လဘတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏမေဝ ပမာဏန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတုမာဟ ‘‘ယဒိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ တတ္ထ ပစိတွာ ဌပေဿာမီတိ ကာဠဝဏ္ဏပါကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ပတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တတ္ထ ဒွေ ပတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သာမန္တဝိဟာရေတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ တတော ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဣဒမ္ပိ ဥပစာရမတ္တံ၊ ပတ္တသလ္လက္ခဏမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။

ဣဒါနိ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ အပ္ပမတ္တဿ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပတ္တေ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဟောတီတိ မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလမတ္တောကာသတော ပဋ္ဌာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ။

သတ္တန္နံဓညာနန္တိ –

‘‘သာလိ ဝီဟိ စ ကုဒြူသော၊

ဂေါဓူမော ဝရကော ယဝေါ၊

ကင်္ဂူတိ သတ္တ ဓညာနိ၊

နီဝါရာဒီ တု တဗ္ဘိဒါ’’တိ။ –

ဝုတ္တာနံ သတ္တဝိဓာနံ ဓညာနံ။

၄၉။ ဧဝံ ပတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပတ္တဝိကပ္ပနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိကပ္ပနေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ စီဝရဝိကပ္ပနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၀။ ဧဝံ ဝိကပ္ပနာနယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပတ္တေ ဘိန္နေ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ’’ဣစ္စာဒိ။ တတ္ထ အပတ္တောတိ ဣမိနာ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနမ္ပိ ဒဿေတိ။ ပဉ္စဗန္ဓနေပိ ပတ္တေ အပရိပုဏ္ဏပါကေ ပတ္တေ ဝိယ အဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတိ။ ‘‘တိပုပဋ္ဋေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တမ္ဗလောဟာဒိကပ္ပိယလောဟေဟိ အယောပတ္တဿ ဆိဒ္ဒံ ဆာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ‘‘လောဟမဏ္ဍလကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓေဟိ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ဥဏှဘောဇနေ ပက္ခိတ္တေ ဝိလီယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပါသာဏစုဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ဖာဏိတံ ပစိတွာ တထာပက္ကေန ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရိဘောဂေနာတိ အယုတ္တပရိဘောဂေန။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာဓာရက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ မဉ္စပီဌာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာဓာရကံ ဌပေတွာ တတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အာဓာရကဋ္ဌပနောကာသဿ အနိယမိတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

အဋ္ဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ။