တီကာ > ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) > ကင်္ခါဝိတရဏီပုရာဏ-ဋီကာ

ဒေဝဒတ္တော ¶ ¶ ကာလေ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ တပ္ပစ္စယာ ဘဂဝတာ ‘‘ဂဏဘောဇနေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၀၉) သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၁၈) နိမန္တနမေဝ ဂဟေတွာ ဝိဘတ္တံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ဝတ္ထုဝသေန ဝိညတ္တိယာ ယာစနမ္ပိ ဝုတ္တန္တိ လိခိတံ။ ကသ္မာ? ပရိဝါရေ ဧဝ ‘‘ဂဏဘောဇနံ ဒွီဟာကာရေဟိ ပသဝတိ ဝိညတ္တိတော ဝါ နိမန္တနတော ဝါ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံယေဝ ပါကဋတ္တာ ပဒဘာဇနေ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘‘ဧကတော ဂဏှန္တီ’တိ စ ဂဟိတဘတ္တာပိ အညေ ယာဝ ဂဏှန္တိ၊ တာဝ စေ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧကတော ဂဏှန္တိ ဧဝ နာမာ’’တိ စ၊ ‘‘ယော ကောစိ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဟဓမ္မိကေသု၊ တိတ္ထိယေသု ဝါတိ အတ္ထော’’တိ စ၊ ‘‘သမယာဘာဝေါတိ သတ္တန္နံ အနာပတ္တိသမယာနံ အဘာဝေါ’’တိ စ၊ ‘‘သမယလဒ္ဓကေန သဟ စတ္တာရော ဟောန္တီ’’တိ စ၊ ‘‘သမယလဒ္ဓကော သယမေဝ မုစ္စတိ၊ သေသာနံ ဂဏပူရကတ္တာ အာပတ္တိကရော ဟောတီ’’တိ စ လိခိတံ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ဂဏဘောဇနံ နာမ ယတ္ထ စတ္တာရော…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၁၈) ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – တတ္ထ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏနိယမဝစနံ။ န ဟိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တီတိ။

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

အညတြ ¶ သမယာတိ ပန နိမန္တနတော ပသဝနတော ဘောဇနာပေက္ခံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧကေ။ ဧကော ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဘတ္တံ လဘတိ၊ တမညော စူပါသကော နိမန္တေတွာ ဃရေ နိသီဒါပေသိ၊ န စ တာဝ ဘတ္တံ သမ္ပဇ္ဇတိ ¶ ။ သစေ သော ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတော တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧတံ ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၇) ဝုတ္တတ္တာ။ ပဌမကထိနသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပါဌော။

ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွတ္တိပတ္တပူရာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ တထာနီတပူဝေဟိ အတ္ထိကေန ဥက္ကဋ္ဌပတ္တပ္ပမာဏဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာ။ ‘‘မာ ခေါ တွံ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဏှီ’’တိ အပါထေယျာဒိအတ္ထာယ သဇ္ဇိတသညာယ အတိရေကပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေန အာရောစနေ၊ အသံဝိဘာဂေ စ န မုစ္စတိ အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ အထ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဂဏှာတိ၊ န မုစ္စတိ ဧဝ။ အသံဝိဘာဂေ ပန အနာပတ္တိ အကပ္ပိယတ္တာ။ အစိတ္တကတာ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနာဘာဝေနေဝ၊ န ဝတ္ထုဇာနနာဘာဝေနာတိ ဧကေ။ ‘‘န ပါထေယျာဒိအတ္ထာယ သဇ္ဇိတဘာဝဇာနန’’န္တိ အင်္ဂေသု အဝုတ္တတ္တာ သစေ သဉ္စိစ္စ န ဝဒတိ၊ ပါစိတ္တိယန္တိ ပေါရာဏာ ဝဒန္တိ။ အတိရေကပ္ပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ တတ္ထ ပဉ္စမံဝ အင်္ဂံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ န ပါစိတ္တိယံ၊ ကတ္တဗ္ဗာကရဏတော ပန ဒုက္ကဋံ။ အညထာ ကိရိယာကိရိယံ ဣဒံ အာပဇ္ဇတိ။ အနိဝါရဏံ၊ အနာရောစနံ ဝါ ဆဋ္ဌမင်္ဂံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။

ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘုတ္တာဝီ ပဝါရဏံ နာမ ပဉ္စင်္ဂိကံ။ တေသု ‘‘အသနံ ပညာယတ္တီ’’တိ ဧတေနေဝ ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိ ဧတဿ သိဒ္ဓတ္တာ ဝိသုံ အတ္ထသိဒ္ဓိ န ဒိဿတိ။ ဒိဿတိ စေ၊ အင်္ဂါနံ ဆက္ကတ္တဒဿနန္တိ ¶ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂၃၈-၂၃၉) လိခိတံ။ ‘‘ဘောဇနံ ပညာယတီ’’တိ အဘိဟဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ကောဋ္ဋေတွာ ¶ ကတစုဏ္ဏမ္ပီတိ ပိ-ကာရေန ကုဏ္ဍကံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန အာတပသုက္ခာနံ ဝါ ကုဏ္ဍကံ ဝါ ယေ ကေစိ တဏ္ဍုလာ ဝါတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တတ္တာ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ၊ ဝီဟိပလာသာနံ ဝါ တဏ္ဍုလစုဏ္ဏံ ပဝါရေတိ။ တထာ ခရပါကဘဇ္ဇိတာနံ ကုဏ္ဍကမ္ပိ ပဝါရေတိ။ ဘဇ္ဇိတသတ္တုယော ပိဏ္ဍေတွာ ကတော အပက္ကသတ္တုမောဒကောပိ ပဝါရေတီတိ လိခိတံ။ သစေ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အသနသင်္ခါတဿ ဝိပ္ပကတဘောဇနဿ အဘာဝတော။

အကပ္ပိယမံသံ ပန ကိဉ္စာပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတံ၊ ခါဒိယမာနံ ပန မံသဘာဝံ န ဇဟာတိ၊ တသ္မာ ပဝါရေတိ။ ဘောဇနသာလာယ ဘုဉ္ဇန္တော စေ အတ္တနော အပါပုဏနကောဋ္ဌာသံ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကာမံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပတ္တေ ပန အာရာမိကာ အာကိရန္တိ၊ တံ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉှိ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌာယ အနေသနာယ ဥပ္ပန္နေယေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ဟိ သင်္ဃတော လဒ္ဓံ ပိဏ္ဍံ ဒုဿီလော ဒေတိ၊ တဉ္စေ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ စ၊ ဝိဘာဂေါ လဇ္ဇီ စေ ဒေတိ၊ တံ သော န အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတီတိ စ၊ ‘‘သမံသရသံ သမစ္ဆရသ’’န္တိ အာပဇ္ဇနတော ‘‘မံသရသ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန ပဋိက္ခိပတော ဟောတိ၊ ‘‘မံသဿ ရသံ မံသရသ’’န္တိ အယံ ဝိဂ္ဂဟော နာဓိပ္ပေတောတိ စ ဝုတ္တံ။ ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ယေနာပုစ္ဆိတော၊ တဿ အတ္ထိတာယ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ယာဂုမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတြ စေ ယာဂု ဗဟုတရာ ဝါ ဟောတိ၊ သမသမာ ဝါ။ ဘတ္တံ မန္ဒံ၊ န ပဝါရေတိ။ ယာဂု စေ မန္ဒာ၊ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ၊ ပဝါရေတိ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသံ။ ‘‘ဘတ္တမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ။ တတြ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝါ သမကံ ဝါ အပ္ပတရံ ဝါ ဟောတိ၊ ပဝါရေတိ ဧဝ။ ဘတ္တံ ဝါ ယာဂုံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ။ တတြ စေ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ၊ သမကံ ဝါ ဟောတိ၊ ပဝါရေတိ။ အပ္ပတရံ န ပဝါရေတိ။ တံ သဗ္ဗံ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ။

ဖလံ ¶ ဝါ ကန္ဒမူလာဒိ ဝါ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ကပ္ပိယံ အကတန္တိ ဧတ္ထ ကပ္ပိယံ အကာရာပိတေဟိ ကဒလိဖလာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာပိ တံ ကဒလိဖလာဒိံ ဌပေတွာ အဝသေသံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အမိဿကရသတ္တာ ပုန တာနိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ဌပေတွာ ¶ ကာရေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ တေသု ဝိနယကမ္မဿ အနာရုဠှတ္တာတိ ဝဒန္တိ။

ပတ္တေ ရဇံ ပတိတံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာဝ ဘိက္ခာ ဂဏှိတဗ္ဗာ။ ‘‘အပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဏှတော ဝိနယဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၅) ဝုတ္တတ္တာ ဧတမညေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တံ ပန ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ‘‘အတိရိတ္တံ ကတံ အနတိရိတ္တကတံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ‘‘အတိရိတ္တံ ကတံ၊ အနတိရိတ္တံ ကတံ ဟောတီ’’တိအာဒီဟိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒီပိတံ။ အလမေတံ သဗ္ဗန္တိ ဣဒမ္ပိ တေ အဓိကံ၊ ဣတော အညံ န လစ္ဆသီတိ အတ္ထော။

အာဟာရတ္ထာယာတိ ဝိကာလေ ဧဝါတိ ဧကေ။ ‘‘ပဌမကထိနသဒိသာနိ။ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပါဌော။ ကာယကမ္မံ အဇ္ဈောဟရဏတော။ ဝစီကမ္မံ ဝါစာယ ‘‘အတိရိတ္တံ ကရောထ၊ ဘန္တေ’’တိ အကာရာပနတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

‘‘ဘုတ္တသ္မိံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၄၃) မာတိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘောဇနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ။

ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇမ္ဗုဒီပဿ ¶ ကာလေန ပရိစ္ဆေဒေါတိ ဧဝံ ကိရ။

ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

‘‘ဒုဒ္ဓါတော ¶ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဣဓ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ဒုဒ္ဓါတံ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ပုန

တတ္ထ အစ္ဆောဒကံ ဝါ အာသိဉ္စိတွာ၊ အင်္ဂုလိယာ ဝါ ဃံသိတွာ နိသ္နေဟဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၃) သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ စ မတ္တိကာပတ္တဿ ကပါလေန ပီတော သ္နေဟော သန္နိဓိံ ကရောတီတိ သိဒ္ဓန္တိ လိခိတံ။ သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိစ္စတ္တမေဝါတိ ဧတ္ထ အပရိစ္စတ္တံ နာမ အနုပသမ္ပန္နာနံ နိရပေက္ခအပရိစ္စတ္တံ အဝိဇဟိတံ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝမဝိဇဟိတမေဝ သန္နိဓိံ ဇနေတီ’’တိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော၊ တံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၅၅) ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တဿ ပန ပုန ပဋိဂ္ဂဏှနကိစ္စာဘာဝတော ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘တေသံ မံသဉ္စ ခီရဒဓီနိ စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာနီ’’တိ ဣဒံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုပရိစ္ဆေဒေါ၊ န ပန ကပ္ပိယခီရာဒိပရိစ္ဆေဒေါ၊ တသ္မာ ယဿ ကဿစိ ခီရာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တီတိ စ၊ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတေ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇပဉ္စကံ ဝိညာပေတိ စေ၊ တတ္ထ ‘‘န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတီ’’တိ ဧတ္ထ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ‘‘တေန ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂၆၁) စ လိခိတံ။

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘သရီရာဝယဝေနာ’’တိ ¶ ဝုတ္တတ္တာ မုခေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ အနုညာတံ။ ‘‘စိဉ္စာဒိပတ္တေသု ဘူမိယံ အတ္ထတေသု န ဝဋ္ဋတိ၊ ကလ္လခေတ္တေ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ၊ ‘‘သာမံ ဂဟေတွာ’’တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ သပ္ပဒဋ္ဌံယေဝ၊ အညမ္ပိ ဒဋ္ဌံ ဝိသေသေတိ။ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ လိခိတံ။

ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အစေလကာဒယော ¶ ယသ္မာ၊ တိတ္ထိယာဝ မတာ ဣဓ၊

တသ္မာ တိတ္ထိယနာမေန၊ တိကစ္ဆေဒေါ ကတော တတော။

အတိတ္ထိယဿ နဂ္ဂဿ၊ တထာ တိတ္ထိယလိင်္ဂိနော၊

ဂဟဋ္ဌဿာပိ ဘိက္ခုဿ၊ ကပ္ပတီတိ ဝိနိစ္ဆယော။

အတိတ္ထိယဿ စိတ္တေန၊ တိတ္ထိယဿ စ လိင်္ဂိနော၊

သောတာပန္နာဒိနော ဒါတုံ၊ ကပ္ပတီတီဓ နော မတိ။

အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုပဝိသိတွာ နိသီဒနစိတ္တေန သစိတ္တကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ ရဟောပဋိစ္ဆန္နရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

စတုတ္ထံ ပဌမာနိယတေ၊ ပဉ္စမံ ဒုတိယာနိယတေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣဓ ပဉ္စမံ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထံ ဟောတိ။

ရဟောပဋိစ္ဆန္နရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဘတ္တော ¶ ¶ သမာနောတိ နိမန္တနဘတ္တောတိ ပေါရာဏာ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ၊ အနာပုစ္ဆာ၊ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ၊ အညတြ သမယာတိ အယမေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓာ အနုပညတ္တိ။ တတ္ထ သမယာ ဒွေ သမယာ။ ဘတ္တိယဃရန္တိ နိမန္တိတဿ ဃရံ ဝါ သလာကာဘတ္တာဒိဒါယကာနံ ဝါ ဃရံ။ ‘‘သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပါဌော၊ ‘‘ဣဓ နိမန္တနာ အကပ္ပိယနိမန္တနာ’’တိ ဧကေ။

ပုရေဘတ္တဉ္စ ပိဏ္ဍာယ၊ စရိတွာ ယဒိ ဘုဉ္ဇတိ၊

သိယာ ပရမ္ပရာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ န သာ သိယာ။

ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ ဂမိကော၊ ပုဗ္ဗဂေဟံ ယဒိ ဂစ္ဆေ၊

ဧကေ အာပတ္တိယေဝါတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဧကစ္စေ။

ကုလန္တရဿောက္ကမနေ၊ အာပတ္တိမတယော ဟိ တေ၊

သမာနဘတ္တပစ္စာသာ၊ ဣတိ အာဟု ဣဓာပရေ။

မတာ ဂဏိကဘတ္တေန၊ သမေန္တိ နံ နိမန္တနေ၊

ဝိဿဇ္ဇနံ သမာနန္တိ၊ ဧကေ သမ္မုခတာပရေ။

သန္နိဋ္ဌာနတ္ထိကေဟေဝ၊ ဝိစာရေတဗ္ဗဘေဒတော၊

ဝိညူ စာရိတ္တမိစ္စေဝ၊ သိက္ခာပဒမိဒံ ဝိဒူ။ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂၉၄)၊

စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒေ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ယံ ဝုတ္တံ၊ တဿတ္ထော သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတေ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇပဉ္စကံ ¶ ဝိညာပေတိ စေ၊ ‘‘နဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၃၀၉) ဝစနေန ပါစိတ္တိယန္တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃၁၀) လိခိတံ။ ‘‘တယာ ဣမိနာဝ ပဝါရိတမှာ၊ အမှာကဉ္စ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အတ္ထော’’တိ ယထာဘူတံ အာစိက္ခိတွာ ဝိညာပေတုံ ဂိလာနောဝ လဘတိ၊ န ဣတရောတိ စ၊ ‘‘အညဿ အတ္ထာယာ’’တိ ¶ အဿ ဉာတကပ္ပဝါရိတေ၊ အတ္တနော ဝါ ဉာတကပ္ပဝါရိတေတိ အတ္ထောတိ စ၊ ‘‘အပရိယန္တပ္ပဝါရဏာယ ပဝါရိတေ’’တိ သင်္ဃဝသေန၊ ပုဂ္ဂလဝသေန စ ပဝါရေတွာ ဒါယကာ။ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃပ္ပဝါရဏတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပုဂ္ဂလပ္ပဝါရဏတာ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ စ၊ ‘‘ပရိယန္တာတိက္ကမော’’တိ ဝစနေန ဂိလာနော ဂဟိတော၊ တသ္မာ ‘‘ဂိလာနာဂိလာနတာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘သင်္ဃပ္ပဝါရဏာယ ပဝါရဏတာ’’တိ ပါဌောတိ စ လိခိတံ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

ဟတ္ထိအာဒီသု ဧကမေကန္တိ အန္တမသော ဧကပုရိသာရုဠှဟတ္ထိမ္ပိ၊ ဧကံ သရဟတ္ထံ ပုရိသမ္ပိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန လောကဝဇ္ဇံ၊ အကုသလစိတ္တံ တိဝေဒန’’န္တိ ပါဌော။

ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကေနစိ ပလိဗုဒ္ဓဿာတိ ဝေရိကေန ဝါ ဣဿရေန ဝါ ကေနစိ ရုဒ္ဓဿ။ သေနာပရိက္ခေပေန ဝါ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ဝါ သဉ္စရဏဋ္ဌာနပရိယန္တေန ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။

သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘သုရာ’’တိ ¶ ဝါ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝါ ဇာနိတွာ ပိဝနေ အကုသလမေဝါတိ လိခိတံ။ အကုသလစိတ္တန္တိ ယေဘုယျေန တံ သန္ဓာယ ကိရ ဝုတ္တံ။ အထ ကသ္မာ ¶ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ဝုတ္တန္တိ စေ? သစိတ္တကပက္ခေ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာတိ။

သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

ကာယသံသဂ္ဂသင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိဘာဝေ သမာနေပိ ဘိက္ခုနိယာပိ အနုပသမ္ပန္နေပိ ဒုက္ကဋံ၊ ဥပသမ္ပန္နေ ဧဝ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလာပေက္ခံ ဒဿေတုံ ‘‘အင်္ဂုလိပတောဒကေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတိ ကရဏီယေတိ ဧတ္ထ ပုရိသံ သတိ ကရဏီယေ အာမသတောတိ အဓိပ္ပာယော၊ န ဣတ္ထိံ။

အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘စိက္ခလ္လံ ဝါ’’တိ ဝစနတော သက္ခရမ္ပိ ခိပနကီဠာယ ကီဠတော ဒုက္ကဋမေဝ။ ဥပရိဂေါပ္ဖကေ ပါစိတ္တိယံ၊ အညတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုအတ္ထဝသေန ‘‘ဥဒကေ ဟသဓမ္မေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒံ သညာဝိမောက္ခံ စေ၊ တိကပါစိတ္တိယံ ကထံ၊

ကီဠိတံဝ အကီဠာတိ၊ မိစ္ဆာဂါဟေန တံ သိယာ။

ဧတ္တာဝတာ ¶ ကထံ ကီဠာ၊ ဣတိ ကီဠာယံ ဧဝါယံ၊

အကီဠာသညီ ဟောတေတ္ထ၊ ဝိနယတ္ထံ သမာဒယေ။

ဧကန္တာကုသလော ယသ္မာ၊ ကီဠာယာဘိရတမနော၊

တသ္မာ အကုသလံ စိတ္တံ၊ ဧကမေဝေတ္ထ လဗ္ဘတီတိ။ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃၃၆)၊

ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တဿ ¶ ဝစနန္တိ ‘‘အယံ ဥက္ခိတ္တကော ဝါ ဝမ္ဘိတော ဝါ ဂရဟိတော ဝါ ဣမဿ ဝစနံ အကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အနာဒရိယံ ကရောတိ။ ဓမ္မန္တိ ကထာယံ ဓမ္မော နဿေယျ ဝါ ဝိနဿေယျ ဝါ အန္တရဓာယေယျ ဝါ၊ တံ ဝါ အသိက္ခိတုကာမော အနာဒရိယံ ကရောတိ။ ‘‘လောကဝဇ္ဇံ အတိက္ကမိတွာ ‘ဣဒံ အမှာကံ အာစရိယုဂ္ဂဟော’တိ ဝဒန္တဿ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃၄၄) လိခိတံ။

အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘ဝိသိဗ္ဗနာပေက္ခော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညဿ ဝဋ္ဋတိ၊ အညေသဉ္စ။

ဇောတိနေကမနေကေ ဝါ၊ ဇာလေန္တိ မုနယော သဟ၊

ဧကော သောပေတိ နာနေကော၊ အဓိပ္ပာယဝိသေသတော။

ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

မောရက္ခိမဏ္ဍလမင်္ဂုလပိဋ္ဌီနန္တိ ¶ န ဧကန္တတော၊ အဓိကံ၊ ဩရဉ္စာတိ ဝဒန္တိ။ ဧကကောဏေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကဗိန္ဒုပိ ဝဋ္ဋတီတိ။

ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပါဌော။ ဧတ္ထ ပရိဘောဂေန ကာယကမ္မံ။ အပစ္စုဒ္ဓရဏေန ဝစီကမ္မံ။

ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သသူစိကေ ¶ သူစိဃရေ သူစိဂဏနာယ အာပတ္တိယောတိ ပေါရာဏာ။

အပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝတ္ထုဂဏနာယ ကမ္မဗန္ဓဂဏနာစေတနာမာရဏာနံ၊ န ကမ္မဗန္ဓဂဏနာယ စေတနာမာရဏာ။ ဧတ္ထ ဧကစေတနာယ ဗဟုပါဏကာ မရန္တီတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သပ္ပာဏကန္တိ ¶ ပါဏကာနံ မရဏဝသေန ပါစိတ္တိယံ၊ န သပ္ပာဏကဥဒကပရိဘောဂဝသေန ပါစိတ္တိယံ၊ တသ္မာ ဧဝ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အသုဒ္ဓစိတ္တတ္တာ ပါစိတ္တိယံ၊ သုဒ္ဓစိတ္တေ အနာပတ္တိ။ ပဒီပုဇ္ဇလနေ ဝိယ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတာ ဝုတ္တာတိ လိခိတံ။

ဇလေ ပက္ခိပနံ ပုဗ္ဗံ၊ ဇလပ္ပဝေသနံ ဣဒံ၊

ဧဝံ ဥဘိန္နံ နာနာတ္တံ၊ ဉေယျံ ဉာဏဝတာ သဒါတိ။ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃၈၇)

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပဇ္ဈာယော သစေ သာမံ၊ ကမ္မဝါစဉ္စ သာဝေတိ၊

ကမ္မံ ရုဟတိ ဣစ္စေကေ၊ နေတိ ဝိနယကောဝိဒေါ။

ဒုက္ကဋံ ¶ ဝိဟိတံ ယသ္မာ၊ အာစရိယဿ ဂဏဿ စ၊

တသ္မာ ဘိန္နာဝ အာစရိယ-ဥပဇ္ဈာယာ ဝိသုံ ဣဓာတိ။

ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဓ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ၊ သိက္ခမာနာ၊ သာမဏေရီတိ ဣမာ တိဿောပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣမာသံ ပန တိဿန္နံ သမယော ရက္ခတိ၊ အယမိမာသံ၊ မာတုဂါမဿ စ ဝိသေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

‘‘တံ ¶ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌေနာတိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကံ သန္ဓာယာ’’တိ လိခိတံ။ တိစိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝိပါကာဗျာကတစိတ္တေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညထာ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ ကိရိယာဗျာကတံ သန္ဓာယ န ယုဇ္ဇတိ။

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘အယံ သမဏုဒ္ဒေသော ပါရာဇိကော ဟောတိ။ သစေ တံ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ သင်္ဃဿ အာရောစေတွာ သင်္ဃာနုမတိယာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ယဒိ သော ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ လိင်္ဂနာသနာ နာမ သိယာ။ ‘‘တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ စ ဒိဋ္ဌိ သတ္ထရိ အသတ္ထာဒိဒိဋ္ဌိ န ဟောတိ။ သစေ သာ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ဧဝမေဝ ¶ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ သံဝရေ အတိဋ္ဌန္တော လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗောတိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၄၂၈) အာစရိယဿ တက္ကော။

ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အင်္ဂေသု န မောက္ခာဓိပ္ပာယတာ ဝိယ အမရဏာဓိပ္ပာယတာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ယော ဘိက္ခု သယံ ပဟာရံ ဒါတုကာမော၊ သော အဓိပ္ပာယေန တဿ မရဏေ ပယောဂဝိရဟောဝါတိ ကတွာ ¶ အမရဏာဓိကာရတ္တာ ကေဝလံ အမရဏာဓိပ္ပာယော ဧဝ သောတိ တာ ဝိယ တာ န ဝုတ္တာ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ ပန ကောပေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ။

ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တလမေဝ တလသတ္တိကံ။ ‘‘ပေါထနသမတ္ထဋ္ဌေန သတ္တိက’’န္တိ ဧကေ။ ယသ္မာ ပဟရိတုကာမတာယ ပဟရတော ပုရိမေန ပါစိတ္တိယံ၊ ကေဝလံ ဥစ္စာရေတုကာမတာယ ဥဂ္ဂိရဏမတ္တေ ကတေ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယံ။ ဣမိနာ ပန ဝိရဇ္ဈိတွာ ပဟာရော ဒိန္နော၊ တသ္မာ နပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ ကိမိဒံ ဒုက္ကဋံ ပဟာရပစ္စယာ၊ ဥဒါဟု ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာတိ? ပဟာရပစ္စယာ ဧဝ ဒုက္ကဋံ၊ ပုရိမံ ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာ ပါစိတ္တိယန္တိ သဒုက္ကဋံ ပါစိတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ ပုရိမဉှိ ဥဂ္ဂိရဏံ၊ ပစ္ဆာ ပဟာရော။ န စ ပစ္ဆိမံ ပဟာရံ နိဿာယ ပုရိမံ ဥဂ္ဂိရဏံ အနာပတ္တိဝတ္ထုကံ ဘဝိတုမရဟတီတိ နော တက္ကောတိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၄၅၆) အာစရိယော။

တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပရော ¶ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ တံ အပ္ပမာဏံ။ ‘‘ကုက္ကုစ္စုပါဒန’’န္တိ တတိယမင်္ဂံ တဿ အဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပဿုတိန္တိ ယထာ ဥပကုဇ္ဈံ ‘‘သမီပကုဇ္ဈ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ ဥပဿုတိ ‘‘သမီပဿုတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဌိတော သုဏာတိ၊ တံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ သုတီတိ ပနေတ္ထ ပရေသံ ဝစနသဒ္ဒေါ စ။ သော ဟိ သုယျတီတိ သုတိ နာမ။ ဥပသုယျတိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဥပဿုတိ။ ဩကာသော ဟိ သုတိ နာမ။ ဣမေသံ သုတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝစန’’န္တိ ပါဌသေသော။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ¶ အတီတဒွယသဒိသာနီတိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ သိယာ ကိရိယံ ဂန္တွာ သဝနေ။ သိယာ အကိရိယံ ဌိတဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝဒန္တာနံ အဇာနာပနဝသေန သမုဋ္ဌာနတော။ ‘‘သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ လိခိတံ။

ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကမ္မပ္ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇနကေန ပန စီဝရံ ကရောန္တဿ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (စူဠဝ။ ၃၂၈) ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနိ သူစိအာဒီနိ အနပလောကေတွာပိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ တတော အတိရေကံ ဒေန္တေန အပလောကနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကတံ ပန အပလောကနံ ကမ္မလက္ခဏမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂါမသီမာဝိဟာရေသု ဩသာရဏာဒီနိ သင်္ဃကမ္မာနိယေဝ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဝိဿဇ္ဇိယဝေဘင်္ဂိယာနိ ပန ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘သင်္ဃဿ သန္တက’’န္တိ သာမညတော အဝတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ သန္တက’’န္တိ အပလောကေတဗ္ဗန္တိ စ၊ ‘‘သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ပါဌောတိ စ လိခိတံ။

ကမ္မပ္ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

သန္နိပါတံ ¶ အနာဂန္တွာ စေ ဆန္ဒံ န ဒေတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဧကေ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဧကေ ဓမ္မကမ္မန္တရာယကရဏာဓိပ္ပာယတ္တာ။

ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကပ္ပိယေန ဝါတိ သုဝဏ္ဏရဇတမယမဉ္စာဒိနာ။ ကပ္ပိယမဉ္စော သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ ပန ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ သုဝဏ္ဏရဇတမယာဒိအကပ္ပိယမဉ္စာပိ ¶ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာတိ စ၊ ‘‘အရဉ္ဇရော ဗဟုဥဒကဂဏှနကော’’တိ စ၊ ‘‘သင်္ဃိကပအဘောဂေန ဝါတိ သစေ အာရာမိကာဒယော ပဋိသာမေတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ၊ ‘‘ကံသလောဟာဒိဘာဇနံ သင်္ဃဿ ဒိန္နမ္ပိ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ပဋိသာမိတုံ န လဘတီတိ စ၊ ‘‘ဝေဓကော ကာယဗန္ဓနဿာတိ ဝဒန္တီ’’တိ စ၊ ‘‘ဟိင်္ဂု ဟိင်္ဂုလိဟရိတာလမနောသိလာ အဉ္ဇနာနီ’’တိ ပါဌောတိ စ၊ ‘‘ဒါရုမယော ဝါ…ပေ… အပါဒကောပိ သမုဂ္ဂေါ’’တိ ပါဌောတိ စ၊ ‘‘ဒါရုမယော တုမ္ဗောတိ ဒါရုမယော ဥဒကတုမ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘ထမ္ဘတုလာသောပါနဖလကာဒီသူ’’တိ စ လိခိတံ။

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကော ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တကဿ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တဿ ဒါနံ နိဝါရေတွာ အညဿ ဒါပေတိ၊ အနာပတ္တိ။ တထာ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ ကရောန္တဿ ဒါပေတိ၊ အတ္တနော နိဿိတကာ ဣတ္ထန္နာမဿ ပတ္တံ ဒါတုကာမာ အာပုစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ဝိသဘာဂေါ ဧသော၊ သဘာဂဿ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ။ အနာပတ္တိ အတ္တနော ဘာရဘူတတ္တာ။ တဿ ပန ဒါတုကာမံ အညဿ ဒါပေတိ ¶ ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။ သဗ္ဗတ္ထ အာပုစ္ဆိတွာ ဒါတုကာမံ ယထာသုခံ ဝိစာရေတုံ လဘတိ။

ပရိဏာမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အသယနိဃရေတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဗဟိဘူတေသု ရုက္ခမူလာဒီသု။ ‘‘သစေ ခတ္တိယောဝ ဟောတိ၊ နာဘိသိတ္တော၊ အဘိသိတ္တောဝ ဟောတိ၊ န ခတ္တိယော၊ ရက္ခတီ’’တိ အာစရိယော ‘‘ခတ္တိယတာ၊ အဘိသိတ္တတာ’’တိ ¶ အာပတ္တိယာ အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပါဌော။

အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဗ္ဗောပိ ကထာမဂ္ဂေါ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေန နိက္ခိပနံ၊ ဂေါပနဉ္စ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဝတ္တော။

၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

‘‘သန္တံ ဘိက္ခု’’န္တိ စ ‘‘အနာပုစ္ဆာ’’တိ စ ‘‘တထာရူပါ အစ္စာယိကာတိ စ ဣမာတိ ဧတ္ထ တိဿော’’တိ ပါဌော။ ‘‘သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနိ၊ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပါဌော။

ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တံ ¶ အဿာတိ တံ ဘေဒနကံ အဿ ပါစိတ္တိယဿ အတ္ထိ ပဌမံ ဘေဒနံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဒေသေတဗ္ဗတ္တာ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကေ။

သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကန္တိ ဘာဝနပုံသကံ။ တုလာသင်္ဃာတေ ဌပနမေဝ အဋ္ဋကရဏံ။

မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိဉ္စာပိ ¶ ပဋိလာဘေယေဝ ပါစိတ္တိယံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ပရိဘောဂေ ဧဝ ပန အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၂၉) ဝစနံ ဧတ္ထ သာဓကံ။

တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိဉ္စာပိ နိသီဒနဿ ဇာတိ န ဒိဿတိ ဧတ္ထ၊ တထာပိ စီဝရက္ခန္ဓကေ အနုညာတတ္တာ၊ ‘‘နဝ စီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧတ္ထ စ ပရိယာပန္နတ္တာ စီဝရဇာတိ ဧဝဿ ဇာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘လာဘေ သဒသံ၊ အလာဘေ အဒသမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧကေ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၃၁-၅၃၂) တဿ သဏ္ဌာနနိယမနတော။

နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုဒ္ဓပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။