📜

ပါစိတ္တိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၂၉-၃၀။ ဧဝံ တိံသ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုဒ္ဓပါစိတ္တိယာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘လသုဏ’’န္တိအာဒိ။ လသုဏန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ‘‘လသုဏံ’’ဣတိ ဘဏ္ဍိကံ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၃-၇၉၅)။ စတုပဉ္စမိဉ္ဇာဒိပ္ပဘေဒံ ဘဏ္ဍိကံ လသုဏံ နာမ၊ န တတော ဦနံ။ တေနာဟ ‘‘န ဧကဒွိတိမိဉ္ဇက’’န္တိ။ ပက္ကလသုဏတော၊ သီဟဠဒီပသမ္ဘဝတော စ ဝိသေသမာဟ ‘‘အာမကံ မာဂဓံယေဝါ’’တိ။ မဂဓေသု ဇာတံ မာဂဓံ၊ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဟ ‘‘မဂဓရဋ္ဌေ ဇာတလသုဏမေဝ ဟိ ဣဓ လသုဏန္တိ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၅)။ တံ ‘‘ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပါစိတ္တိယဉ္စ အဇ္ဈောဟာရဝသေနာတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဇ္ဈောဟာရဝသေနေဝ၊ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေ’’တိ။

၂၁၃၁။ တဒေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဒွေ တယော’’တိအာဒိနာ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ သင်္ခါဒိတွာတိ ဂလဗိလံ အပ္ပဝေသေတွာ ဒန္တေဟိ သံစုဏ္ဏိယန္တီ ခါဒိတွာ။ အဇ္ဈောဟရတိ ပရဂလံ ကရောတိ။

၂၁၃၂။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘဏ္ဍိကလသုဏေ။ ‘‘မိဉ္ဇာနံ ဂဏနာယာ’’တိ ဣမိနာ အဇ္ဈောဟာရပယောဂဂဏနာယေဝ ဒီပိတာ။ ယထာဟ ‘‘ဘိန္ဒိတွာ ဧကေကံ မိဉ္ဇံ ခါဒန္တိယာ ပန ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၅)။

၂၁၃၃။ သဘာဝတော ဝဋ္ဋန္တေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၁၃၅။ ယထာဝုတ္တပလဏ္ဍုကာဒီနံ နာနတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကာ မိဉ္ဇာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ မိဉ္ဇာနံ ဝသေနေဝ နာနတ္တံ ဒဿိတံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝဏ္ဏဝသေနာပိ။ ယထာဟ ‘‘ပလဏ္ဍုကော ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ဘဉ္ဇနကော လောဟိတဝဏ္ဏော။ ဟရိတကော ဟရိတပဏ္ဏဝဏ္ဏော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၇)။

၂၁၃၆။ ‘‘သာဠဝေ ဥတ္တရိဘင်္ဂကေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ဗဒရသာဠဝါဒီသူ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၇) အဋ္ဌကထာဝစနတော ဧတ္ထ ဗဒရ-သဒ္ဒေါ သေသော။ ဗဒရသာဠဝံ နာမ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ စုဏ္ဏေတွာ ကာတဗ္ဗာ ခါဒနီယဝိကတိ။ ဥမ္မတ္တိကာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဒိကမ္မိကာ ဂဟိတာ။ ယထာဟ ‘‘ဥမ္မတ္တိကာယ အာဒိကမ္မိကာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၉၇)။

ပဌမံ။

၂၁၃၇။ သမ္ဗာဓေတိ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ။ တဿ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပကစ္ဆေသု မုတ္တဿ ကရဏေပိ ဝါ’’တိ။

၂၁၃၈။ အဿာ တထာ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘န လောမဂဏနာယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပယောဂဂဏနာယာ’’တိ ဣဒမေဝ သမတ္ထယတိ။

၂၁၃၉။ အာဗာဓေတိ ကဏ္ဍုအာဒိကေ ရောဂေ။ ယထာဟ – ‘‘အာဗာဓပစ္စယာတိ ကဏ္ဍုကစ္ဆုအာဒိအာဗာဓပစ္စယာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၁)။ မဂ္ဂသံဝိဓာနသမာ မတာတိ ဘိက္ခုနိယာ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနသိက္ခာပဒေန သဒိသာ မတာ ဉာတာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယံ။

၂၁၄၀။ ပဒုမဿ ဝါ ပုဏ္ဍရီကဿ ဝါ အန္တမသော ကေသရေနာပိ ကာမရာဂေန မုတ္တကရဏဿ တလဃာတနေ မုတ္တကရဏမ္ပိ ပဟာရဒါနေ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကေသရေနာပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန မဟာပဒုမပဏ္ဏေဟိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ယထာဟ – ‘‘အန္တမသော ဥပ္ပလပတ္တေနာပီတိ ဧတ္ထ ပတ္တံ တာဝ မဟန္တံ၊ ကေသရေနာပိ ပဟာရံ ဒေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၃)။

၂၁၄၁။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မုတ္တကရဏတလေ။

တတိယံ။

၂၁၄၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကာမရာဂပရေတာ ကာမရာဂေန ပီဠိတာ အတ္တနော ဗျဉ္ဇနေ မုတ္တပထေ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ ပဝေသေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ကေသရမတ္တမ္ပိ ပန ပဝေသေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၂) အဋ္ဌကထာ ဥလ္လိင်္ဂိတာ။

၂၁၄၃-၄။ ယဒျေဝံ ‘‘ဇတုမဋ္ဌကေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ…ပေ… ဇတုမဋ္ဌက’’န္တိ။ ဣဒံ ဇတုမဋ္ဌကံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အထ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီ ဇတုမဋ္ဌကံ အာဒိယိတွာ ဓောဝိတုံ ဝိဿရိတွာ ဧကမန္တံ ဆဍ္ဍေသိ။ ဘိက္ခုနိယော မက္ခိကာဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ပဿိတွာ ဧဝမာဟံသု ‘ကဿိဒံ ကမ္မ’န္တိ။ သာ ဧဝမာဟ ‘မယှိဒံ ကမ္မ’န္တိ။ ယာ တာ ဘိက္ခုနိယော အပ္ပိစ္ဆာ၊ တာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခိယျန္တိ ဝိပါစေန္တိ ‘ကထဉှိ နာမ ဘိက္ခုနီ ဇတုမဋ္ဌကံ အာဒိယိဿတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၀၆) အာဂတဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န တံ ဝိနာ အညဿ ဝဋ္ဋကဿ သမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဇတုမဋ္ဌကံ နာမ ဇတုနာ ကတော မဋ္ဌဒဏ္ဍကော။

ဒဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘အန္တမသော ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ မုတ္တကရဏံ ပဝေသေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၀၈)။ ဧတမ္ပိ စ အတိမဟန္တံ၊ ကေသရမတ္တမ္ပိ ပန ပဝေသေန္တိယာ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဧဠာလုကန္တိ ကက္ကာရိဖလံ ဝါ။ တသ္မိန္တိ အတ္တနော မုတ္တကရဏေ။

၂၁၄၅။ အာဗာဓပစ္စယာတိ မုတ္တကရဏပ္ပဒေသေ ဇာတဝဏာဒိမှိ ဝဏဋ္ဌာနနိရုပနာဒိပစ္စယာ။

စတုတ္ထံ။

၂၁၄၆။ အဂ္ဂပဗ္ဗဒွယာဓိကန္တိ အဂ္ဂပဗ္ဗဒွယတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အဓိကံ။ ယထာဟ ‘‘အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၂)။ ဒကသုဒ္ဓိံ ကရောန္တိယာတိ မုတ္တကရဏဋ္ဌာနေ ဓောဝနံ ကရောန္တိယာ။ ယထာဟ ‘‘ဥဒကသုဒ္ဓိကံ နာမ မုတ္တကရဏဿ ဓောဝနာ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၂)။

၂၁၄၇။ ‘‘တီဏီ’’တိ ဣမိနာ ဧကင်္ဂုလိယာ ပဗ္ဗဒွယဿ ပဝေသေတွာ ဓောဝနေ ဒေါသာဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဒီဃတောတိ အင်္ဂုလိယာ ဒီဃတော။ တီဏိ ပဗ္ဗာနိ ဂမ္ဘီရတော မုတ္တကရဏေ ပဝေသေတွာ ဥဒကသုဒ္ဓိံ အာဒိယန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။

၂၁၄၈။ တိဿော၊ စတဿော ဝါ အင်္ဂုလိယော ဧကတော ကတွာ ဝိတ္ထာရေန ပဝေသနေ ဧကပဗ္ဗေပိ ပဝိဋ္ဌေ ‘‘ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမ’’န္တိ နိယမိတပ္ပမာဏာတိက္ကမတော အာဟ ‘‘ဧကပဗ္ဗမ္ပိ ယာ ပနာ’’တိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ စတုန္နံ ဝါပိ အင်္ဂုလီနံ တိဿန္နံ ဝါပိ အင်္ဂုလီနံ ဧကပဗ္ဗမ္ပိ ဝိတ္ထာရတော ပဝေသေတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၁၄၉။ ဣတီတိ ဧဝံ။ သဗ္ဗပ္ပကာရေနာတိ ဂမ္ဘီရပဝေသနာဒိနာ သဗ္ဗေန ပကာရေန။ အဘိဗျတ္တတရံ ကတွာတိ သုပါကဋတရံ ကတွာ။ အယမတ္ထောတိ ‘‘ဧကိဿင်္ဂုလိယာ တီဏီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော အယမတ္ထော။

၂၁၅၀။ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗေ ဒေါသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဥဒကသုဒ္ဓိပစ္စယေ ပန သတိပိ ဖဿသာဒိယနေ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ အဓိကမ္ပီတိ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗတော အဓိကမ္ပိ။ ဥဒကသုဒ္ဓိံ ကရောန္တိယာ ဒေါသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

၂၁၅၁။ တထာ ဥဒကသုဒ္ဓိံ ကရောန္တီနံ ဥမ္မတ္တိကာဒီနံ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၂၁၅၂။ ဘုဉ္ဇတော ပန ဘိက္ခုဿာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘုဉ္ဇတော ဘိက္ခုဿ။ ယထာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တဿာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၇)။ ပါနီယံ ဝါ ဝိဓူပနံဝါတိ ဝက္ခမာနံ ပါနီယံ၊ ဗီဇနီယဉ္စ။ ဥပတိဋ္ဌေယျာတိ ‘‘ဟတ္ထပါသေ တိဋ္ဌတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၇) ဝစနတော ဧတ္ထ ဥပ-သဒ္ဒေါ ဟတ္ထပါသသင်္ခါတံ သမီပံ ဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၅၃။ ဝတ္ထကောဏာဒိ ယာ ကာစိ ‘‘ဗီဇနီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ၊ ဣမိနာ ‘‘ဗီဇနိကိစ္စံ သမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ဂဟိတစီဝရကောဏပ္ပကာရံ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘ဗီဇနီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

၂၁၅၄။ ‘‘အထ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီ တဿ ဘိက္ခုနော ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန စ ဝိဓူပနေန စ ဥပတိဋ္ဌိတွာ အစ္စာဝဒတိ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု တံ ဘိက္ခုနိံ အပသာဒေတိ ‘မာ၊ ဘဂိနိ၊ ဧဝရူပံ အကာသိ၊ နေတံ ကပ္ပတီ’တိ။ ‘ပုဗ္ဗေ မံ တွံ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ကရောသိ၊ ဣဒါနိ ဧတ္တကံ န သဟသီ’တိ ပါနီယထာလကံ မတ္ထကေ အာသုမ္ဘိတွာ ဝိဓူပနေန ပဟာရံ အဒါသီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၅) ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုမှိ ဘိက္ခူဟိ အာရောစိတေ ‘‘ကထဉှိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ပဟာရံ ဒဿတီ’’တိအာဒီနိ (ပါစိ။ ၈၁၅) ဝတွာ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၁၆) ဝုတ္တတ္တာ ပဟာရပစ္စယာ နု ခေါတိ အာသင်္ကံ နိဝတ္တေတုမာဟ ‘‘ဟတ္ထပါသေ ဣဓ ဌာနပစ္စယာပတ္တိ ဒီပိတာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ အာသုမ္ဘိတွာတိ ပါတေတွာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုဿ ပဟာရော ဒါတဗ္ဗော။ ယာ ဒဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၂၀) ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ပဟာရပစ္စယာ ဝုတ္တံ၊ ခန္ဓကေ ဒုက္ကဋံ ဝိသု’’န္တိ။ ဣမိနာ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ကာရဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။

၂၁၅၅။ ဟတ္ထပါသံ ဇဟိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော’’တိ စ ခါဒနံ ခါဒတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟတ္ထပါသေ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ ။ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော ဟတ္ထပါသံ ဇဟိတွာ ဥပတိဋ္ဌန္တိယာ ဝါ ခါဒနံ ခါဒတော ဟတ္ထပါသေ ဥပတိဋ္ဌန္တိယာ ဝါ ဟောတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၅၆။ ဒေတီတိ ပါနီယံ ဝါ သူပါဒိံ ဝါ ‘‘ဣမံ ပိဝထ၊ ဣမိနာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေတိ။ တာလဝဏ္ဋံ ‘‘ဣမိနာ ဗီဇန္တာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေတိ။ ဒါပေတီတိ အညေန ဥဘယမ္ပိ ဒါပေတိ။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ သမုဋ္ဌာနတော ဧဠကလောမေန သမံ မတန္တိ ယောဇနာ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၁၅၇။ ဝိညတွာတိ သယံ ဝိညတွာ၊ အညာယ ဝါ ဝိညာပေတွာ။ ‘‘ဝိညတွာ ဝါ ဝိညာပေတွာ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၂၁) ဟိ သိက္ခာပဒံ။ အာမကံ ဓညန္တိ အပက္ကံ အဘဋ္ဌံ သာလိအာဒိကံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ။ ယထာဟ – ‘‘အာမကဓညံ နာမ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကော’’တိ (ပါစိ။ ၈၂၂)။ ကောဋ္ဋေတွာတိ မုသလေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ။ ယဒိ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၂၁၅၈-၆၀။ ‘‘ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဣဒံ ပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ၊ တသ္မာ န ကေဝလံ ပဋိဂ္ဂဟဏေယေဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၂) အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘န ကေဝလံ တု ဓညာန’’န္တိအာဒိ။ ပနာတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထေ၊ သုက္ခာပနေပီတိ အတ္ထော။ ဘဇ္ဇနတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝဒ္ဒလိဒိဝသေ’’တိ သေသော။ ‘‘ကပလ္လသဇ္ဇနေ ဥဒ္ဓနသဇ္ဇနေ’’တိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒဗ္ဗိသဇ္ဇနေတိ ကဋစ္ဆုသမ္ပာဒနေ။ တတ္ထ ကပလ္လကေ ဓညပက္ခိပနေတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဃဋ္ဋနကောဋ္ဋနေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန န-ကာရလောပံ ကတွာ ‘‘ဃဋ္ဋကောဋ္ဋနေ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၁၆၁-၃။ ပမာဏ-သဒ္ဒဿ အာဝတ္တလိင်္ဂသင်္ချတ္တာ အာဟ ‘‘ဘောဇနဉ္စေဝ ဝိညတ္တိပမာဏ’’န္တိ ။ အာဝတ္တလိင်္ဂသင်္ချတ္တံ နာမ နိယတလိင်္ဂေကတ္တဗဟုတ္တံ။ တထာ ဟေတ္ထ ပမာဏ-သဒ္ဒေါ နိယတနပုံသကလိင်္ဂေ နိယတေကတ္တံ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘောဇနဉ္စေဝ ဝိညတ္တိ စာတိ ဣဒံ ဒွယံ ဟိ ယသ္မာ ပမာဏံ၊ တသ္မာ သယံ ဝိညတွာ ဝါ အညတော ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကာရာပေတွာ ဝါ အညာယ ပန ဝိညာပေတွာ သယံ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဇ္ဈောဟရတိ၊ တဿာ အဇ္ဈောဟာရပယောဂေသု ပါစိတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။

မဟာပစ္စရိယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၃) ဝုတ္တံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မာတရံ ဝါ’’တိအာဒိ။ မာတရံ ဝါပိ ယာစိတွာတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အတ္ထန္တရဝိကပ္ပနေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ။ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အညံ ဝါ ဉာတကံ ဝါ ပဝါရိတံ ဝါ အာမကဓညံ ယာစိတွာ ဝါ အညာယ ကာရာပေတွာ ဝါ ယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၁၆၄။ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ သယံ ဝါ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ အညာယ ကာရာပေတွာ ဝါ ယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၆၅။ အညာယ ပန ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ တာယ ကာရာပေတွာပိ သယံ ကတွာ ဝါ အဇ္ဈောဟရန္တိယာ တထာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ မဟာပစ္စရိယာဂတနယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အညာယ ဝိညတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၂) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိယာပိ အညာယ လဒ္ဓံ အာမကံ ဓညံ တာယ ကာရာပေတွာ ဝါ သယံ ကတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၆၆-၇။ သေဒကမ္မာဒိအတ္ထာယာတိ ဝါတရောဂါဒိနာ အာတုရာနံ သေဒနာဒိပဋိကာရတ္ထာယ။ ဣဓ ‘‘အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေပီ’’တိ သေသော။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဌပေတွာ သတ္တ ဓညာနိ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ သေသဝိညတ္တိယာပိ အနာပတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သေသဝိညတ္တိယာတိ မုဂ္ဂမာသအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍကာဒီနံ ဝုတ္တဓညာဝသေသာနံ ဝိညတ္တိယာ။

သာလိအာဒီနံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ အနာမာသတ္တာ စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဉာတကာနမ္ပီ’’တိအာဒိ။

၂၁၆၈။ လဒ္ဓန္တိ လဗ္ဘမာနံ။ နဝကမ္မေသူတိ နဝကမ္မတ္ထာယ၊ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။ ဧတ္ထ ‘‘သမ္ပဋိစ္ဆိတု’’န္တိ သေသော။ ‘‘အဝိညတ္တိယာ လဗ္ဘမာနံ ပန နဝကမ္မတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၃) မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

သတ္တမံ။

၂၁၆၉။ သင်္ကာရန္တိ ကစဝရံ။ ဝိဃာသကံ ဝါတိ ဥစ္ဆိဋ္ဌကမစ္ဆကဏ္ဋကမံသဋ္ဌိစလကမုခဓောဝနာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ။ ဆဍ္ဍေယျ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘သယ’’န္တိ သေသော ‘‘ဆဍ္ဍာပေယျ ပရေဟီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ။ ကုဋ္ဋဿ တိရော တိရောကုဋ္ဋံ၊ တသ္မိံ၊ ကုဋ္ဋဿ ပရဘာဂေတိ အတ္ထော။ ‘‘ပါကာရေပိ အယံ နယော’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ကုဋ္ဋန္တိ ဝါ ဗျတိရိတ္တာ ဘိတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။

၂၁၇၁။ ဧကာတိ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ သေသော။ ‘‘တဿာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။

၂၁၇၂။ ဆဍ္ဍနေတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဒန္တကဋ္ဌဿ ဆဍ္ဍနေပိ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

၂၁၇၃-၄။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေသု သဗ္ဗေသု ဝိကပ္ပေသု။ အနာပတ္တိဝိသယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဝလဉ္ဇေပီ’’တိအာဒိ။ အဝလဉ္ဇေ ဌာနေ အနောလောကေတွာ ဆဍ္ဍေန္တိယာပိ ဝါ ဝလဉ္ဇေ ဌာနေ ဩလောကေတွာပိ ဝါ ပန ဆဍ္ဍေန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဆဍ္ဍနံ ကြိယံ။ အနောလောကနံ အကြိယံ။

အဋ္ဌမံ။

၂၁၇၅-၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ခေတ္တေ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရောပိမေ ဟရိတဋ္ဌာနေ တာနိ ဝိဃာသုစ္စာရသင်္ကာရမုတ္တသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထူနိ သစေ သယံ ဆဍ္ဍေတိ ဝါ၊ တထာ ပရေ ဆဍ္ဍာပေတိ ဝါ၊ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တနယော ‘‘ဧကေက’’မိစ္စာဒိနာ ယထာဝုတ္တပကာရောတိ ယောဇနာ။

၂၁၇၇-၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဟရိတေ ခေတ္တေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇမာနာ ဝါ တထာ ဟရိတေ တတ္ထ ခေတ္တေ ဥစ္ဆုအာဒီနိ ခါဒန္တိ ခါဒမာနာ ဂစ္ဆန္တီ ဝါ ယဒိ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ ဥဒကံ ဝါ စလကာဒိံ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စလကံ နာမ ဝမိကရံ။

၂၁၇၉။ တာဒိသေ ဟရိတေ ဌာနေ အန္တမသော မတ္ထကဆိန္နံ နာဠိကေရမ္ပိ ဇလံ ပိဝိတွာ ဆဍ္ဍေန္တိယာ အာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၁၈၀။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ။

၂၁၈၁။ လာယိတမ္ပိ ခေတ္တံ ပုန ရောဟဏတ္ထာယ မနုဿာ ရက္ခန္တိ စေ၊ တတ္ထ တသ္မိံ ခေတ္တေ ဝိဃာသုစ္စာရာဒီနိ ဆဍ္ဍေန္တိယာ အဿာ ဘိက္ခုနိယာ ယထာဝတ္ထုကမေဝ ဟိ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဿာ ယထာဝတ္ထုက’’န္တိ ဣမိနာ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။

၂၁၈၂။ ဆဍ္ဍိတေ ခေတ္တေတိ မနုဿေဟိ ဥဒ္ဓဋသဿေ ခေတ္တေ။ ယထာဟ – ‘‘မနုဿေသု သဿံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂတေသု ဆဍ္ဍိတခေတ္တံ နာမ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၀)။ ဧဝံ အကတေပိ ခေတ္တေ သာမိကေ အာပုစ္ဆိတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ ‘‘သာမိကေ အပလောကေတွာ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၂)။ ဣဓ ခေတ္တပါလကာ၊ အာရာမာဒိဂေါပကာ စ သာမိကာ ဧဝ။ သင်္ဃဿ ခေတ္တေ၊ အာရာမေ စ သစေ ‘‘တတ္ထ ကစဝရံ န ဆဍ္ဍေတဗ္ဗ’’န္တိ ကတိကာ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုဿ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ သင်္ဃပရိယာပန္နတ္တာ၊ န ဘိက္ခုနီနံ။ တာသံ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဝုတ္တနယေန န ဝဋ္ဋတိ၊ န တဿ ဘိက္ခုဿ၊ ဧဝံ သန္တေပိ သာရုပ္ပဝသေန ကာတဗ္ဗန္တိ။ သဗ္ဗန္တိ ဥစ္စာရာဒိ စတုဗ္ဗိဓံ။

နဝမံ။

၂၁၈၃။ ဧတ္ထ ‘‘နစ္စံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စံ။ ဂီတံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ ဂီတံ။ ဝါဒိတံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၃၅) ဝစနတော ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ သေသော။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဂီတံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနတ္ထာယ ဂစ္ဆေယျာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စန္တိ နဋာဒယော ဝါ နစ္စန္တု သောဏ္ဍာ ဝါ၊ အန္တမသော မောရသုကမက္ကဋာဒယောပိ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ နစ္စမေဝ။ ယံ ကိဉ္စိ ဂီတန္တိ နဋာဒီနံ ဝါ ဂီတံ ဟောတု အရိယာနံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ရတနတ္တယဂုဏူပသံဟိတံ သာဓုကီဠိတဂီတံ ဝါ အသညတဘိက္ခူနံ ဓမ္မဘာဏကဂီတံ ဝါ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဂီတမေဝ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတန္တိ ဃနာဒိဝါဒနီယဘဏ္ဍဝါဒိတံ ဝါ ဟောတု ကုဋဘေရိဝါဒိတံ ဝါ အန္တမသော ဥဒရဘေရိဝါဒိတမ္ပိ ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဝါဒိတမေဝ။ ‘‘ဒဿနသဝနတ္ထာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိရူပေကသေသနယေန ‘‘ဒဿနတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ ယထာသကံ ဝိသယဿ အာလောစနသဘာဝတာယ ဝါ ‘‘ဒဿနတ္ထာယ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

၂၁၈၄။ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋေန သဟ ပါစိတ္တိယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒဿနတ္ထာယ နစ္စဿာ’’တိအာဒိ။ ဂီတဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝါဒိတဿာ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။

၂၁၈၅။ ဧကပယောဂေနာတိ ဧကဒိသာဝလောကနပယောဂေန။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အညသ္မိမ္ပိ…ပေ… သိယု’’န္တိ။ ပဿတီတိ ဧတ္ထ ‘‘နစ္စ’’န္တိ သေသော။ တေသန္တိ ယေသံ နစ္စံ ပဿတိ။ ပိ-သဒ္ဒေန ဝါဒိတမ္ပိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ယထာဟ ‘‘တေသံယေဝ ဂီတဝါဒိတံ သုဏာတိ၊ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၆)။

၂၁၈၆။ အညတောတိ အညသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။

၂၁၈၇။ ‘‘ဝိသုံ ပါစိတ္တိယော သိယု’’န္တိ ဣဒမေဝ ပကာသေတုမာဟ ‘‘ပယောဂဂဏနာယေတ္ထ၊ အာပတ္တိဂဏနာ သိယာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ နာနာဒိသာဘာဂေ။ နစ္စဂီတဝါဒိတာနံ ဒဿနသဝနေ အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နစ္စိတု’’န္တိအာဒိ။

၂၁၈၈။ ‘‘နစ္စ ဣတီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ ‘‘နစ္စာဟီ’’တိပိ ပါဌော။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဘေရိသဒ္ဒပူဇံ။ သမ္ပဋိစ္ဆိတုန္တိ ‘‘သာဓူ’’တိ အဓိဝါသေတုံ။ ဣမဿ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တတ္တာ နစ္စဂီတေပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁၈၉-၉၀။ သဗ္ဗတ္ထာတိ နစ္စနာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ။ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောမာတိ တုမှာကံ စေတိယဿ နစ္စာဒီဟိ ဥပဟာရံ ကရောမာတိ။ ဥပဋ္ဌာနံ ပသတ္ထန္တိ ဥပဋ္ဌာနကရဏံ နာမ သုန္ဒရန္တိ။

ယာ အာရာမေယေဝ စ ဌတွာ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါတိ ယောဇနာ၊ ဣဓ ‘‘အန္တရာရာမေ ဝါ’’တိအာဒိ သေသော။ ‘‘အာရာမေ ဌတွာ အန္တရာရာမေ ဝါ ဗဟိအာရာမေ ဝါ နစ္စာဒီနိ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၇) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သဗ္ဗေသုပိ ဣရိယာပထေသု လဗ္ဘတိ။ အာရာမေ ဌတွာတိ န ကေဝလံ ဌတွာဝ၊ တတော ဂန္တွာပိ သဗ္ဗိရိယာပထေဟိပိ လဘတိ။ ‘‘အာရာမေ ဌိတာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၇) ပန အာရာမပရိယာပန္နဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ နိသိန္နာပိ န လဘေယျာတိ ဂဏ္ဌိပဒါဒီသု ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁၉၁။ ယာ အတ္တနော ဌိတောကာသံ အာဂန္တွာ ပယောဇိတံ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါတိ ယောဇနာ။ ဌိတောကာသန္တိ ဧတ္ထ ဂတိနိဝတ္တိသာမညေန သယိတနိသိန္နမ္ပိ ဂယှတိ။ တထာရူပါ ဟိ ကာရဏာ ဂန္တွာ ပဿန္တိယာ ဝါပီတိ ယောဇနာ။ ကာရဏံ နာမ သလာကဘတ္တာဒိကာရဏံ။ ယထာဟ ‘‘သတိ ကရဏီယေတိ သလာကဘတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ အညေန ဝါ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ ဂတဋ္ဌာနေ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၇)။

၂၁၉၂။ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တီ ပဋိပထေ နစ္စံ အဋ္ဌတွာ ပဿတီတိ ဧဝံ ပဿန္တိယာပိ စ တထာ အနာပတ္တီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ။ ပဋိပထေတိ ဂမနမဂ္ဂါဘိမုခေ။ အာပဒါသုပီတိ တာဒိသေန ဥပဒ္ဒဝေန ဥပဒ္ဒုတာ သမဇ္ဇဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပဝိသိတွာ ပဿန္တိယာ ဝါ သုဏန္တိယာ ဝါ အနာပတ္တိ။

၂၁၉၃။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ သမုဋ္ဌာနတော ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေန သမံ မတံ ‘‘သမာန’’န္တိ ဝိညာတံ။

ဒသမံ။

လသုဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂၁၉၄-၅။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရသ္မိံ အပ္ပဒီပေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကိကာ သစေ သန္တိဋ္ဌတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ရတ္တန္ဓကာရသ္မိန္တိ ရတ္တိယံ။ ရတ္တိပရိယာယော ဟိ ရတ္တန္ဓကာရ-သဒ္ဒေါ။ ယထာဟ ပဒဘာဇနေ ‘‘ရတ္တန္ဓကာရေတိ ဩဂ္ဂတေ သူရိယေ’’တိ (ပါစိ။ ၈၄၀)။ အပ္ပဒီပေတိ ပဇ္ဇောတစန္ဒသူရိယအဂ္ဂီသု ဧကေနာပိ အနောဘာသိတေ၊ ဣမိနာ ရတ္တိက္ခေတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘‘သန္တိဋ္ဌတီ’’တိ ဣမိနာ ဂမနနိသိန္နသယနသင်္ခါတံ ဣရိယာပထတ္တိကဉ္စ ဥပလက္ခိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိနာ ‘‘သန္တိဋ္ဌေယျာတိ ဧတ္ထ ဌာနာပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓောပိ ဣရိယာပထော သင်္ဂဟိတော၊ တသ္မာ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ စင်္ကမနာဒီနိ ကရောန္တိယာပိ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၈၃၉ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။ ပုရိသေန သဒ္ဓိန္တိ သန္တိဋ္ဌိတုံ၊ သလ္လပိတုဉ္စ ဝိညုနာ မနုဿပုရိသေန သဒ္ဓိံ။

ရဟဿာဒဝသေန ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ သမာဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တိယာ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၉၆-၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သစေ မနုဿပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ၊ ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနဂတာနံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ၊ တဿာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

ဝိညုဂ္ဂဟဏေန အဝိညူ ပုရိသော အနာပတ္တိံ န ကရောတီတိ ဒီပေတိ။

၂၁၉၈။ အညဝိဟိတာယာတိ ရဟောအဿာဒတော အညံ စိန္တေန္တိယာ။ ယထာဟ ‘‘ရဟောအဿာဒတော အညဝိဟိတာဝ ဟုတွာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၄၁)။ စတုတ္ထေန၊ ဆဋ္ဌေန စ သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာနတော ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ သန္တိဋ္ဌနသလ္လပနဝသေန ကြိယံ။ သညာယ ဝိမောက္ခော ဧတသ္မိန္တိ သညာဝိမောက္ခကံ။

ပဌမံ။

၂၁၉၉။ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေတိ ကုဋ္ဋာဒီသု ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ။ ဣဒံ ဝစနံ။

ဒုတိယံ။

၂၂၀၀။ တတိယေ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ’’တိ စ စတုတ္ထေ ‘‘ရထိကာယ၊ ဗျူဟေ၊ သိင်္ဃာဋကေ’’တိ ပဒါနိ စ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ ကိဉ္စိပီ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ သေသော။ ဧတ္ထ စ ရထိကာယာတိ ရစ္ဆာယ။ ဗျူဟေတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓရစ္ဆာယ။ သိင်္ဃာဋကေတိ စစ္စရေ ဩကာသေ၊ တိကောဏံ ဝါ စတုကောဏံ ဝါ မဂ္ဂသမောဓာနဋ္ဌာနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတိယစတုတ္ထာနိ။

၂၂၀၁-၂။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနေ နိသီဒိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၅၅) ဝစနတော ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ ဆဒနန္တော အာသနေ နိသီဒိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ အနောဝဿကပ္ပဒေသံ အတိက္ကမေတိ၊ ယာ စ အဇ္ဈောကာသေ ဝါ နိသီဒိတွာ သစေ ဥပစာရံ အတိက္ကမေတိ၊ တဿာ ပဌမေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ၊ ဒုတိယေ ပဒေ ပါစိတ္တိ ပရိယာပုတာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အာသနေ’’တိ ဣမိနာ ပလ္လင်္ကမာဘုဇိတွာ နိသီဒနာရဟမာသနံ အဓိပ္ပေတံ။ ယထာဟ – ‘‘အာသနံ နာမ ပလ္လင်္ကဿ ဩကာသော ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၅၆)။ အနောဝဿပ္ပဒေသန္တိ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရံ။ အဗ္ဘောကာသေ အာပတ္တိခေတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပစာရမ္ပိ ဝါ သစေ’’တိ။ ဥပစာရန္တိ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏံ ပဒေသံ။ ယထာဟ ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ဥပစာရော ဒွါဒသဟတ္ထော’’တိ။

၂၂၀၃။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒုက္ကဋံ သမုဒီရိတ’’န္တိ ဣဒံ ပစ္စာမသတိ။ အာပုဋ္ဌေ အနာပုဋ္ဌသညာယ အာပုဋ္ဌေ ဝိစိကိစ္ဆတော ပက္ကမန္တိယာ တထာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သမ္ဗန္ဓိနိယာ သမာနတ္တာ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆန္တိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ‘‘ဝိစိကိစ္ဆတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၂၀၄။ ဂိလာနာယာတိ ယာ တာဒိသေန ဂေလညေန အာပုစ္ဆိတုံ န သက္ကောတိ။ အာပဒါသူတိ ဃရေ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌိတော ဟောတိ စောရာ ဝါ၊ ဧဝရူပေ ဥပဒ္ဒဝေ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၀၅-၆။ ‘‘ဂစ္ဆန္တိယာ ဝဇန္တိယာ’’တိ စ နိသီဒနနိပဇ္ဇနာဝသာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပါစိတ္တိယံ ပန ပစ္ဆာဘတ္တံ သာမိကေ ‘‘ဣဓ နိသီဒါမ ဝါ သယာမ ဝါ’’တိ အနာပုစ္ဆိတွာ နိသိန္နနိပန္နပစ္စယာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ ဧကာ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ‘‘နိပဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒီသုပိ။

ယထာ ပန တတ္ထ အသံဟာရိမေ အနာပတ္တိ၊ ဧဝမိဓ ဓုဝပညတ္တေ ဝါ အနာပတ္တီတိ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၂၀၇။ တိသမုဋ္ဌာနန္တိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာနတော။

အဋ္ဌမံ။

၂၂၀၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အတ္တာနမ္ပိ ဝါ ပရမ္ပိ ဝါ နိရယဗြဟ္မစရိယေဟိ အဘိသပေယျ၊ တဿာ ဝါစတော ဝါစတော သိယာ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အဘိသပေယျာတိ သပထံ ကရေယျ၊ ‘‘နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာမိ၊ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တာမီ’’တိ အတ္တာနံ ဝါ ‘‘နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတု၊ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တတူ’’တိ ပရံ ဝါ ‘‘ဂိဟိနီ ဟောမိ၊ ဩဒါတဝတ္ထာ ဟောမီ’’တိ အတ္တာနံ ဝါ ‘‘ဂိဟိနီ ဟောတု၊ ဩဒါတဝတ္ထာ ဟောတူ’’တိ ပရံ ဝါ အဘိသပေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၂၁၀။ အက္ကောသတိ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ တိကပါစိတ္တိယန္တိ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာဝေမတိကာအနုပသမ္ပန္နသညာဝသေန။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာ အက္ကောသတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ တိကဒုက္ကဋံ။

၂၂၁၁။ အတ္ထဓမ္မာနုသာသနိံ ပုရက္ခတွာ ဝဒန္တီနံ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္ထပုရေက္ခာရာယာတိ အဋ္ဌကထံ ကထေန္တိယာ။ ဓမ္မပုရေက္ခာရာယာတိ ပါဠိံ ဝါစေန္တိယာ။ အနုသာသနိပုရေက္ခာရာယာတိ ‘ဣဒါနိပိ တွံ ဧဒိသာ၊ သာဓု ဝိရမဿု၊ နော စေ ဝိရမသိ၊ အဒ္ဓါ ပုန ဧဝရူပါနိ ကမ္မာနိ ကတွာ နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသီ’တိ ဧဝံ အနုသာသနိယံ ဌတွာ ဝဒန္တိယာ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၇၈)။

နဝမံ။

၂၂၁၂။ ဝဓိတွာတိ သတ္ထာဒီဟိ ပဟရိတွာ။ ဝဓိတွာ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ပါဠိယံ ‘‘ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၈၀) ဝုတ္တံ အာမေဍိတံ သူစေတိ။

၂၂၁၃။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ကာယဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ နာမ၊ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနန္တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

ဒသမံ။

အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၂၂၁၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နဂ္ဂါ အနိဝတ္ထာ အပါရုတာ ဟုတွာ နဟာယတိ၊ အဿာ သဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ တဿ နဟာနဿ ဝေါသာနေ ပရိယောသာနေ သာ ဘိက္ခုနီ ဇိနဝုတ္တံ ဇိနေန ဘဂဝတာ ဘိက္ခုနီနံ ပညတ္တံ ဒေါသံ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ သမုပေတိ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုနိ ဒေါသန္တိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော ကတော။

၂၂၁၅။ အစ္ဆိန္နစီဝရာတိ အစ္ဆိန္နဥဒကသာဋိကစီဝရာ။ နဋ္ဌစီဝရာတိ စောရာဒီဟိ နဋ္ဌဥဒကသာဋိကစီဝရာ။ အာပဒါသု ဝါတိ ‘‘မဟဂ္ဃံ ဣမံ ဒိသွာ စောရာပိ ဟရေယျု’’န္တိ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဝါ နဂ္ဂါယ နဟာယန္တိယာ န ဒေါသော။

ပဌမံ။

၂၂၁၆။ ဒုတိယေတိ ‘‘ဥဒကသာဋိကံ ပန ဘိက္ခုနိယာ ကာရယမာနာယာ’’တိအာဒိသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၈၈၈)။

ဒုတိယံ။

၂၂၁၇-၈။ ဒုဿိဗ္ဗိတံ စီဝရန္တိ အသက္ကစ္စသိဗ္ဗိတံ စီဝရံ။ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဒုဿိဗ္ဗိတံ ပုန သိဗ္ဗနတ္ထာယ သယံ ဝါ ဝိဂတသိဗ္ဗနံ ကတွာ။ ‘‘ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘ဝိသိဗ္ဗေတွာ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၃)။ အနန္တရာယာတိ ဒသသု အန္တရာယေသု အညတရန္တရာယရဟိတာ။ တံ ဝိသိဗ္ဗိတံ၊ ဝိသိဗ္ဗာပိတံ ဝါ စီဝရံ။ ‘‘အနန္တရာယာ တံ ပစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော ကတော။ န သိဗ္ဗေယျာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘န သိဗ္ဗာပေယျာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘နေဝ သိဗ္ဗေယျ၊ န သိဗ္ဗာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၃)။

စတုပဉ္စာဟန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ (ပါစိ။ ၆၂-၆၄)၊ ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၅၁-၅၂) ဝိယ အပ္ပသင်္ချာယ ဗဟုသင်္ချာယံ အန္တောဂဓတ္တေပိ ဥဘယဝစနံ လောကဝေါဟာရဝသေန ဝစနသိလိဋ္ဌတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓုရေတိ သိဗ္ဗနုဿာဟေ။ နိက္ခိတ္တမတ္တေတိ ဝိဿဋ္ဌမတ္တေ။

၂၂၁၉။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာတိ တီသု ဝါရေသု တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ ဝါရတ္တယေ ဒုက္ကဋတ္တယံ။

၂၂၂၀။ ဥဘိန္နန္တိ ဥပသမ္ပန္နာနုပသမ္ပန္နာနံ။ အညသ္မိန္တိ စီဝရတော အညသ္မိံ။ အန္တရာယေပိ ဝါ သတီတိ ရာဇစောရာဒိအန္တရာယာနံ ဒသန္နံ အညတရေ သတိ။

၂၂၂၁။ ‘‘ဓုရနိက္ခေပနံ နာမ၊ သမုဋ္ဌာနမိဒံ မတ’’န္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာယ ‘‘ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာန’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၉၃) ဝုတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ တေရသသု သမုဋ္ဌာနသီသေသု ‘‘ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝိသုံ သမုဋ္ဌာနသီသံ နာမ နတ္ထိ။ မာတိကဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာန’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ၊ အတ္ထတော သမာနံ) ဝုတ္တံ၊ တံ သမုဋ္ဌာနသီသေသု အန္တောဂဓမေဝ။ တသ္မာ ‘‘ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣဒံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနဿေဝ ပရိယာယောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တတိယံ။

၂၂၂၂။ ပဉ္စ အဟာနိ ပဉ္စာဟံ၊ ပဉ္စာဟမေဝ ပဉ္စာဟိကံ။ ‘‘အတိက္ကမေယျာ’’တိ ကိရိယာယ ဒွိကမ္မကတ္တာ ‘‘ပဉ္စာဟိက’’န္တိ စ ‘‘သင်္ဃာဋိစာရ’’န္တိ စ ဥပယောဂတ္ထေ ဧဝ ဥပယောဂဝစနံ။ သင်္ဃဋိတဋ္ဌေန သင်္ဃာဋိ၊ ဣတိ ဝက္ခမာနာနံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနမေဝါဓိဝစနံ၊ သင်္ဃာဋီနံ စာရော သင်္ဃာဋိစာရော၊ ပရိဘောဂဝသေန ဝါ ဩတာပနဝသေန ဝါ ပရိဝတ္တနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဉ္စာဟိကံ သင်္ဃာဋိစာရံ အတိက္ကမေယျာတိ ပဉ္စမံ ဒိဝသံ ပဉ္စ စီဝရာနိ နေဝ နိဝါသေတိ န ပါရုပတိ န ဩတာပေတိ ပဉ္စမံ ဒိဝသံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၉) ဝစနတော ပဉ္စဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ယံ ကိဉ္စိ အကတွာ အတိက္ကာမေန္တိယာ စီဝရဂဏနာယ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယာတိက္ကမေယျာ’’တိအာဒိ။

၂၂၂၃။ တိစီဝရန္တိ အန္တရဝါသကဥတ္တရာသင်္ဂသင်္ဃာဋိသင်္ခါတံ တိစီဝရဉ္စ။ သံကစ္စီတိ ထနဝေဌနသင်္ခါတံ စီဝရဉ္စ။ ဒကသာဋီတိ ဥတုနိကာလေ နိဝါသေတဗ္ဗဥဒကသာဋိစီဝရဉ္စ။ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ။ ပဉ္စ တူတိ ပဉ္စ စီဝရာနိ နာမ။

၂၂၂၄-၅။ တိကပါစိတ္တီတိ ပဉ္စာဟာတိက္ကန္တသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနတိက္ကန္တသညာတိ ဝိကပ္ပတ္တယေ ပါစိတ္တိယတ္တယံ ဟောတိ။ ပဉ္စာဟာနတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညာဝေမတိကာနံ ဝသေန ဒွိကဒုက္ကဋံ။

‘‘ပဉ္စမေ ဒိဝသေ’’တိအာဒိ အနာပတ္တိဝါရသန္ဒဿနံ။ နိသေဝတီတိ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ။ ဩတာပေတီတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဩတာပေတိ ဝါတိ အတ္ထော။ အာပဒါသုပီတိ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ၊ န သက္ကာ ဟောတိ စောရဘယာဒီသု ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဧဝရူပေ ဥပဒ္ဒဝေ အနာပတ္တိ။

စတုတ္ထံ။

၂၂၂၆။ အညိဿာ သင်္ကမေတဗ္ဗစီဝရံ အနာပုစ္ဆာ ဂဟေတွာ ယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ၊ အညိဿာ ဥပသမ္ပန္နာယ သန္တကံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ တဿာ အဝတွာ အာဒါယ ပုန တဿာ ဒါတဗ္ဗံ၊ အဒတွာ ယာ ဘိက္ခုနီ ပဋိသေဝတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သင်္ကမေတဗ္ဗစီဝရံ သင်္ကမနီယ’’န္တိ ပရိယာယသဒ္ဒါ ဧတေ။ ယထာဟ ‘‘စီဝရသင်္ကမနီယန္တိ သင်္ကမေတဗ္ဗစီဝရံ၊ အညိဿာ သန္တကံ အနာပုစ္ဆာ ဂဟိတံ ပုန ပဋိဒါတဗ္ဗစီဝရန္တိ အတ္ထော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၀၃)။

၂၂၂၇။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ …ပေ… အနုပသမ္ပန္နသညာ စီဝရသင်္ကမနီယံ ဓာရေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၀၅) ဧဝံ တိကပါစိတ္တိယံ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ ‘‘တိကဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာပဒါသူတိ သစေ အပါရုတံ ဝါ အနိဝတ္ထံ ဝါ စောရာ ဟရန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဝါ။

၂၂၂၈။ ဧတံ သမုဋ္ဌာနံ ကထိနေန တုလျန္တိ ယောဇနာ။ ဂဟဏံ၊ ပရိဘောဂေါ စ ကြိယံ။ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၂၉။ လဘိတဗ္ဗံ တု စီဝရန္တိ လဘိတဗ္ဗံ ဝိကပ္ပနုပဂံ စီဝရံ။ နိဝါရေတီတိ ယထာ တေ ဒါတုကာမာ န ဒေန္တိ၊ ဧဝံ အန္တရာယံ ပရက္ကမတိ။ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေတိ သစေ တဿာ ဝစနေန တေ န ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယံ ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။

၂၂၃၀။ ဧတ္ထ ပဌမံ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂဏဿာတိ ဒွေ တယောဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ လာဘေတိ ဧတ္ထ ‘‘နိဝါရိတေ’’တိ သေသော။ သစေ အညံ ပရိက္ခာရံ နိဝါရေတိ၊ တထေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ အညန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတော အညံ။ ပရိက္ခာရန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ထာလကာဒီနံ ဝါ သပ္ပိတေလာဒီနံ ဝါ အညတရံ။

၂၂၃၁။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ကိတ္တကံ အဂ္ဃနကံ ဒါတုကာမတ္ထာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘ဧတ္တကံ နာမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘အာဂမေထ တာဝ၊ ဣဒါနိ ဝတ္ထု မဟဂ္ဃံ၊ ကတိပါဟေန ကပ္ပာသေ အာဂတေ သမဂ္ဃံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။ န ဒေါသတာတိ န ဒေါသော၊ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။

ဆဋ္ဌံ။

၂၂၃၂-၃။ ဓမ္မိကံ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန သန္နိပတိတွာ ကရိယမာနံ စီဝရာနံ ဝိဘင်္ဂံ ဘာဇနံ ယာ ဘိက္ခုနီ ပဋိသေဓေယျ ပဋိဗာဟေယျ၊ တဿာ ဧဝံ ပဋိသေဓေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အဓမ္မေ ဓမ္မသညာယ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။ ဥဘော ဝေမတိကာယ ဝါတိ ဥဘောသု ဝေမတိကာယ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန သု-သဒ္ဒလောပေါ။ ဓမ္မိကေ အဓမ္မိကေ စီဝရဝိဘင်္ဂေ ဝေမတိကာယ ပဋိဗာဟန္တိယာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘ဓမ္မိကေ ဝေမတိကာ ပဋိဗာဟတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မိကေ ဝေမတိကာ ပဋိဗာဟတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ဧကိဿာ ဧကံ သာဋကံ နပ္ပဟောတိ၊ အာဂမေထ တာဝ၊ ကတိပါဟေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တတော ဘာဇေဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၁၄) ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။

သတ္တမံ။

၂၂၃၅-၆။ နိဝါသနုပဂံ ဝါ တထာ ပါရုပနုပဂံ ဝါ ကပ္ပဗိန္ဒုကတံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ စီဝရံ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ စ မာတာပိတရောပိ မုဉ္စိတွာ အညဿ ယဿ ကဿစိ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ယဒိ ဒဒေယျ၊ တဿာပိ ပါစိတ္တိယံ ပရိယာပုတန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပိတရော’’တိ မာတာ စ ပိတာ စ မာတာပိတရောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိရူပေကသေသဝသေန နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၂၃၇။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ တာ ပန ပါစိတ္တိယော စီဝရာနံ ဂဏနာယ ဝသေန ဂဏေတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

၂၂၃၈။ တာဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတော ကာလော ဧတဿာတိ တာဝကာလိကံ၊ စီဝရံ။ ‘‘အညဿာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ ဒူရတ္တာ ပုနပိ ‘‘အညေသ’’န္တိ အာဟ၊ သောယေဝတ္ထော။

အဋ္ဌမံ။

၂၂၃၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘‘သစေ မယံ သက္ကောမ၊ ဒဿာမ ကရိဿာမာတိ ဧဝံ ဝါစာ ဘိန္နာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာယ ဒုဗ္ဗလာယ စီဝရပစ္စာသာယ စီဝရဿ ဝိဘင်္ဂံ နိသေဓေတွာ စီဝရေ ကာလံ အတိက္ကမေယျ၊ အဿာ ဒေါသတာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စီဝရေ ကာလန္တိ ‘‘စီဝရကာလသမယော နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စမာသာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၂) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ စီဝရကာလံ။ အတိက္ကမေယျာတိ ‘‘အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမံ ဒိဝသံ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ကထိနုဒ္ဓါရဒိဝသံ အတိက္ကာမေတီ’’တိ ဝုတ္တဝိဓိံ အတိက္ကာမေယျ။

၂၂၄၀။ ‘‘အဒုဗ္ဗလစီဝရေ ဒုဗ္ဗလစီဝရသညာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝစနတော သုဒုဗ္ဗလန္တိ စေတသာတိ ဧတ္ထ သု-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏေ။ ဥဘောသူတိ ဒုဗ္ဗလေ၊ အဒုဗ္ဗလေ စ။ ကင်္ခိတာယ ဝါတိ ဝေမတိကာယ ဝါ။

၂၂၄၁။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ကိဉ္စာပိ ‘န မယံ အယျေ သက္ကောမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒါနိ ပန တေသံ ကပ္ပာသော အာဂမိဿတိ၊ သဒ္ဓါ ပသန္နော ပုရိသော အာဂမိဿတိ ၊ အဒ္ဓါ ဒဿတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၁) ဧဝံ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေန အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။

နဝမံ။

၂၂၄၂။ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ ‘‘ဓမ္မိကော နာမ ကထိနုဒ္ဓါရော သမဂ္ဂေါ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော သန္နိပတိတွာ ဥဒ္ဓရတီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၉) ဝုတ္တံ ကထိနုဒ္ဓါရံ။

၂၂၄၃။ ယဿာတိ ယဿ ကထိနဿ။ အတ္ထာရမူလကော အာနိသံသော နာမ ‘‘ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါ၊ သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) အနုညာတော တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကစီဝရဝတ္ထာနိသံသော။ ဥဒ္ဓါရမူလကော နာမ အန္တရုဗ္ဘာရံ ကာရာပေန္တေဟိ ဥပါသကေဟိ ဒိယျမာနစီဝရဝတ္ထာနိသံသော။

၂၂၄၅။ သမာနိသံသောပီတိ အတ္ထာရအာနိသံသေန သမာနိသံသောပိ ဥဗ္ဘာရော။ သဒ္ဓါပါလနကအာရဏာတိ ပသာဒါနုရက္ခနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဇိဏ္ဏစီဝရော၊ ကထိနာနိသံသမူလကော မဟာလာဘော’’တိ ဧဝရူပံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။

၂၂၄၆။ သမုဋ္ဌာနာဒိနာ သဒ္ဓိံ သေသံ ပန ဝိနိစ္ဆယဇာတံ အသေသေန သဗ္ဗာကာရေန သတ္တမေန သိက္ခာပဒေန သမံ မတံ ‘‘သဒိသ’’န္တိ ဝိညာတံ။ ကိဉ္စိပိ အပ္ပကမ္ပိ အပုဗ္ဗံ တတ္ထ ဝုတ္တနယတော အညံ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

ဒသမံ။

နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၂၂၄၇။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနိယော ဒွေ ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋေယျုံ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၃၃) ပညတ္တသိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကာယာ’’တိအာဒိ။ ဧကာယာတိ ဧကာယ ဘိက္ခုနိယာ။ အပရာတိ အညာ ဥပသမ္ပန္နာ။ နိပဇ္ဇေယျုန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကမဉ္စေ’’တိ သေသော။ ဒွေတိ ဒွေ ဘိက္ခုနိယော။

၂၂၄၈-၉။ ‘‘ဧကာယ စာ’’တိအာဒိ အနာပတ္တိဝါရနိဒ္ဒေသော။ ဥဘော ဝါပိ သမံ နိသီဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧဠကေနာတိ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေန။

ပဌမံ။

၂၂၅၀-၁။ ပါဝါရကဋသာရာဒိန္တိ ဧတ္ထ ဘုမ္မေကဝစနံ။ ‘‘သံဟာရိမေသူ’’တိ ဣမိနာ သမာနာဓိကရဏတ္တာ ဗဟုဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဝစနဝိပလ္လာသေနေတ္ထ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါဝါရော စ ကဋသာရော စ တေ အာဒိ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဧကကန္တိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗနိဒဿနံ။ ဧကမေဝ ဧကကံ။ သံဟာရိမေသု ပါဝါရာဒီသု အညတရန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပါဝါရောတိ ကောဇဝါဒယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ကဋသာရောတိ ကဋောယေဝ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အတ္ထရိတွာ သယနာရဟံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနေဝါတိ ယံ အတ္ထတံ၊ တေနေဝ။ ပါရုပိတွာ သစေ ယာ ပန ဒွေ သဟေဝ နိပဇ္ဇန္တိ၊ တာသံ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထရဏပါဝုရဏကိစ္စေ ဧကဿေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧကဿ အန္တဿ အတ္ထရဏဉ္စ ဧကဿ အန္တဿ ပါရုပနဉ္စ ဝိညာယတိ။ ယထာဟ ‘‘သံဟာရိမာနံ ပါဝါရတ္ထရဏကဋသာရကာဒီနံ ဧကံ အန္တံ အတ္ထရိတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ တုဝဋ္ဋေန္တီနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၃၇)။

ဧကသ္မိံ ဧကတ္ထရဏေ ဝါ ဧကပါဝုရဏေ ဝါ နိပဇ္ဇနေ သတိ တာသံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခုနီနံ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွိကဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘နာနတ္ထရဏပါဝုရဏေ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၃၉) ဝုတ္တံ ဒုက္ကဋဒွယံ။

၂၂၅၂။ ဝဝတ္ထာနံ နိဒဿေတွာတိ မဇ္ဈေ ကာသာဝံ ဝါ ကတ္တရယဋ္ဌိံ ဝါ အန္တမသော ကာယဗန္ဓနမ္ပိ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇန္တိ၊ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ သေသံ သမုဋ္ဌာနာဒိဝိဓာနံ။ အာဒိနာတိ ဣမသ္မိံယေဝ ဝဂ္ဂေ ပဌမသိက္ခာပဒေန။ တုလျန္တိ သမာနံ။

ဒုတိယံ။

၂၂၅၃။ အညိဿာ ဘိက္ခုနိယာ။ အဖာသုကာရဏာတိ အဖာသုကရဏဟေတု။ အနာပုစ္ဆာတိ အနာပုစ္ဆိတွာ။ တဿာ ပုရတော စ စင်္ကမနာဒယော ယဒိ ကရေယျ၊ ဧဝံ ကရောန္တိယာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စင်္ကမနာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘တိဋ္ဌတိ ဝါ နိသီဒတိ ဝါ သေယျံ ဝါ ကပ္ပေတိ ဥဒ္ဒိသတိ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ဝါ သဇ္ဈာယံ ဝါ ကရောတီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၄၃) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာနံ သင်္ဂဟော။

၂၂၅၄။ နိဝတ္တနာနံ ဂဏနာယာတိ စင်္ကမန္တိယာ စင်္ကမဿ ဥဘယကောဋိံ ပတွာ နိဝတ္တန္တိယာ နိဝတ္တနဂဏနာယ။ ပယောဂတောယေဝါတိ ပယောဂဂဏနာယေဝ၊ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနဂဏနာယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေါသာတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယော။

၂၂၅၅။ ပဒါနံ ဂဏနာဝသာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယထာဟ ‘‘ပဒါဒိဂဏနာယာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၄၃)။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာတိ ဝိကပ္ပတ္တယဿ ဝသေန ပါစိတ္တိယတ္တယံ ဝုတ္တံ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။

၂၂၅၆။ နစ အဖာသုကာမာယာတိ အာပုစ္ဆိတွာ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပုရတော စင်္ကမနာဒီနိ ကရောန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၂၅၇။ ကြိယာကြိယန္တိ စင်္ကမနာဒိကရဏံ ကိရိယံ။ အာပုစ္ဆာယ အကရဏံ အကိရိယံ။ ပါပမာနသန္တိ အကုသလစိတ္တံ။

တတိယံ။

၂၂၅၈-၉။ အနန္တရာယာတိ ဝက္ခမာနေသု ရာဇန္တရာယာဒီသု ဒသသု အန္တရာယေသု အညတရရဟိတာ ဘိက္ခုနီ။ ဒုက္ခိတန္တိ ဂိလာနံ။ ယထာဟ ‘‘ဒုက္ခိတာ နာမ ဂိလာနာ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၄၈)။ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ ယထာဟ ‘‘သဟဇီဝိနီ နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိနီ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အညာယ ဝါ နုပဋ္ဌာပေယျာတိ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ၊ သိက္ခမာနာယ၊ သာမဏေရိယာ ဝါ ဂိဟိနိယာ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ န ကာရာပေယျ။ နုပဋ္ဌေယျ သယမ္ပိ ဝါတိ ယာ ဥပဋ္ဌာနံ န ကရေယျ။ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ဝါတိ ‘‘နေဝ ဥပဋ္ဌေဿာမိ၊ န ဥပဋ္ဌာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရေ ဥဿာဟေ နိက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယာယ။

အန္တေဝါသိနိယာ ဝါပီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မနိဿယဝသေန စတုဗ္ဗိဓာသု အန္တေဝါသိနီသု အညတရာယ။ ဣတရာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။

၂၂၆၀။ ဂိလာနာယာတိ သယံ ဂိလာနာယ။ ‘‘ဂဝေသိတွာ အလဘန္တိယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ အညံ ဥပဋ္ဌာယိကံ ပရိယေသိတွာ အလဘမာနာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာပဒါသု ဥမ္မတ္တိကာဒီန’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝဏ္ဏလောပေါပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာပဒါသူတိ တထာရူပေ ဥပဒ္ဒဝေ သတိ။ ဓုရနိက္ခေပနောဒယန္တိ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

စတုတ္ထံ။

၂၂၆၁-၂။ ပုဂ္ဂလိကဿ အတ္တာယတ္တပရာယတ္တဝသေန အနိယမိတတ္တာ ‘‘သက’’န္တိ ဣမိနာ နိယမေတိ။ သကံ ပုဂ္ဂလိကန္တိ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကံ။ ဒတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သေသော။ သကဝါဋန္တိ ပရိဝတ္တကဒွါရကဝါဋသဟိတံ။ ဥပဿယန္တိ ဂေဟံ။ ဒွါရာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဗ္ဘပမုခါနံ သင်္ဂဟော၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဗဟူနိပီတိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗနိဒဿနံ။ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဝါ ဗဟူ ဂဗ္ဘေ ဝါ ဗဟူနိ ပမုခါနိ ဝါ။ တန္တိ ယဿာ ဥပဿယော ဒိန္နော၊ တံ ဘိက္ခုနိံ။ နိက္ကဍ္ဎန္တိယာတိ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ တဿာတိ ယာ နိက္ကဍ္ဎတိ၊ တဿာ။

၂၂၆၃။ ဧတ္ထာတိ နိက္ကဍ္ဎနေ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တီ’’တိ ဒဿိတနယော။ ဧတ္ထ ပယောဂေါ နာမ အာဏာပနံ၊ ဣမိနာ ‘‘ဧကာယာဏတ္တိယာ အနေကေသု ဒွါရေသု အတိက္ကာမိတေသုပိ ဧကာဝ အာပတ္တိ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၄၃၊ ၉၅၂ အတ္ထတော သမာနံ) သင်္ဂဏှာတိ။

၂၂၆၄။ တေသု ဝိနိစ္ဆယေသု ဧကံ ဝိနိစ္ဆယဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧတ္တကာဝ ဣမံ ဒွါရာ’’တိအာဒိ။ ဒွါရဂဏနာယ အာပတ္တိယော ဒွါရဂဏနာပတ္တိယော။

၂၂၆၅။ အကဝါဋမှာတိ အကဝါဋဗန္ဓတော ဥပဿယာ နိက္ကဍ္ဎန္တိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာယ၊ ဝေမတိကာယ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာယ စ ဝသေန တိကဒုက္ကဋံ။ ဥဘိန္နန္တိ ဥပသမ္ပန္နာနုပသမ္ပန္နာနံ။ ပရိက္ခာရေသူတိ ပတ္တစီဝရာဒီသု ပရိက္ခာရေသု ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပယောဂေသု၊ နိက္ကဍ္ဎိယမာနေသု၊ နိက္ကဍ္ဎာပိယမာနေသု စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၂၆၆။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သမုဋ္ဌာနာဒိဝိနိစ္ဆယေန သဟ သေသံ ဝိနိစ္ဆယဇာတံ အသေသေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန သင်္ဃိကာ ဝိဟာရသ္မာ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒေန သမံ မတံ ‘‘သဒိသ’’န္တိ သလ္လက္ခိတန္တိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၆၇။ ဆဋ္ဌေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရေယျ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ’’တိအာဒိမာတိကာယ (ပါစိ။ ၉၅၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒေ။ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမသ္မိံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကထေတဗ္ဗံ။ အရိဋ္ဌဿ သိက္ခာပဒေနာတိ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒေန။ ဝိနိစ္ဆယောတိ သမုဋ္ဌာနာဒိကော။

ဆဋ္ဌံ။

၂၂၆၈။ သာသင်္ကသမ္မတေတိ ဧတ္ထ ‘‘သပ္ပဋိဘယေ’’တိ သေသော။ ဥဘယမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ အန္တောရဋ္ဌေတိ ယဿ ဝိဇိတေ ဝိဟရတိ၊ တဿေဝ ရဋ္ဌေ။ သာသင်္ကသမ္မတေ သပ္ပဋိဘယေ အန္တောရဋ္ဌေ သတ္ထေန ဝိနာ စာရိကံ စရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၂၆၉။ ဧဝံ စရန္တိယာ သဂါမကဋ္ဌာနေ ဂါမန္တရပ္ပဝေသေ စ အဂါမကေ အရညေ အဒ္ဓယောဇနေ စ ဝိနယညုနာ ဘိက္ခုနာ ပါစိတ္တိယနယော ပါစိတ္တိယာပတ္တိဝိဓာနက္ကမော ဉေယျော ဉာတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၂၇၀။ သဟ သတ္ထေန စရန္တိယာ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ခေမဋ္ဌာနေ စရန္တိယာ၊ အာပဒါသု ဝါ စရန္တိယာ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

သတ္တမံ။

၂၂၇၁။ အဋ္ဌမေနဝမေ ဝါပီတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရောရဋ္ဌေ’’တိအာဒိကေ (ပါစိ။ ၉၆၆) အဋ္ဌမသိက္ခာပဒေ စ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တောဝဿံ စာရိကံ စရေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၇၀) ဝုတ္တနဝမသိက္ခာပဒေ စ။ အနုတ္တာနံ န ဝိဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ မယာ န ဝိစာရီယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

အဋ္ဌမနဝမာနိ။

၂၂၇၂။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝဿံဝုတ္ထာ စာရိကံ န ပက္ကမေယျ အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပိ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၇၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါစိတ္တီ’’တိအာဒိ။ အဟံ န ဂမိဿာမိ န ပက္ကမိဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။ တထာတိ ပါစိတ္တိ။

၂၂၇၃။ ဝဿံဝုတ္ထာယ ပဝါရေတွာ အန္တမသော ပဉ္စ ယောဇနာနိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒဿ သမ္ဘာဝနတ္ထတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဆသူ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ အနာပတ္တိဝါရေ ဆသု ယောဇနေသု ယဒတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ကိန္နု နာမ သိယာ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပဝါရေတွာ ဆ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆန္တိယာ အနာပတ္တိဘာဝေါ အဝုတ္တသိဒ္ဓါဝါတိ ဒီပေတိ။

၂၂၇၄။ တီဏိ ယောဇနာနိ။ တေနေဝါတိ ယေန ဂတာ၊ တေနေဝ မဂ္ဂေန။ အညေန မဂ္ဂေနာတိ ဂတမဂ္ဂတော အညေန ပထေန။

၂၂၇၅။ ဒသဝိဓေ အန္တရာယသ္မိံ သတီတိ ဝက္ခမာနေသု အန္တရာယေသု အညတရသ္မိံ သတိ။ တဿာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ အာပဒါသူတိ အဋ္ဋာဒိကာရဏေန ကေနစိ ပလိဗုဒ္ဓါဒိဘာဝသင်္ခါတာသု အာပဒါသု။ ဂိလာနာယာတိ သယံ ဂိလာနာယ။ ဒုတိယာယ ဘိက္ခုနိယာ အလာဘေ ဝါ အပက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။

၂၂၇၆။ ရာဇာ စ စောရာ စ အမနုဿာ စ အဂ္ဂိ စ တောယဉ္စ ဝါဠာ စ သရီသပါ စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ မနုဿောတိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ပုဗ္ဗပဒလောပေါ ‘‘လာဗူနိ သီဒန္တီ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၇၇) ဝိယ။ ဇီဝိတဉ္စ ဗြဟ္မစရိယာ စ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တိ သမာဟာရဒွန္ဒေ သမာသော၊ တဿ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယဿ။ အန္တရာယာ ဧဝ အန္တရာယိကာ။ ဧတေသံ ဒသန္နံ အညတရသ္မိံ အပက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ယထာဟ ‘‘အန္တရာယေတိ ဒသဝိဓေ အန္တရာယေ။ ‘ပရံ ဂစ္ဆိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တာ၊ နဒိပူရော ပန အာဂတော၊ စောရာ ဝါ မဂ္ဂေ ဟောန္တိ၊ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌာတိ၊ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၇၆)။

၂၂၇၇။ အပက္ကမနံ အကြိယံ။ အနာဒရိယေန အာပဇ္ဇနတော အာဟ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ။

ဒသမံ။

တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၂၂၇၈-၈၀။ ရာဇာဂါရန္တိ ရညော ကီဠနဃရံ။ စိတ္တာဂါရန္တိ ကီဠနစိတ္တသာလံ။ အာရာမန္တိ ကီဠနဥပဝနံ။ ကီဠုယျာနန္တိ ကီဠနတ္ထာယ ကတံ ဥယျာနံ။ ကီဠာဝါပိန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၉၇၉) ပေါက္ခရဏီ ဝုတ္တာ၊ သာ ပန သဗ္ဗဇလာသယာနံ ကီဠာယ ကတာနံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကီဠာဝါပိ’’န္တိ၊ ကီဠနတ္ထာယ ကတဝါပိန္တိ အတ္ထော။ ‘‘နာနာကာရ’’န္တိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ‘‘တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာနာကာရံ ရာဇာဂါရံ စိတ္တာဂါရံ အာရာမံ ကီဠုယျာနံ ဝါ ကီဠာဝါပိံ ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆန္တီနံ တာနိ သဗ္ဗာနိ ဧကတော ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆန္တီနံ တာသံ ဘိက္ခုနီနံ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ မုနိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ။

ပဉ္စပီတိ ရာဇာဂါရာဒီနိ ပဉ္စပိ။ ဧကာယေဝ ပါစိတ္တိ အာပတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပဿန္တိ စေ၊ ပါဋေက္ကာပတ္တိယော ပယောဂဂဏနာယ သိယုန္တိ ယောဇနာ။

၂၂၈၁။ ဂမနဗာဟုလ္လေန အာပတ္တိဗာဟုလ္လံ ပကာသေတွာ ဂီဝါပရိဝတ္တနသင်္ခါတေန ပယောဂဗာဟုလ္လေနာပိ အာပတ္တိဗာဟုလ္လံ ပကာသေတုမာဟ ‘‘ပယောဂဗဟုတာယာပိ၊ ပါစိတ္တိဗဟုတာ သိယာ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယတ္ထ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ။

၂၂၈၂။ ‘‘အဝသေသောပိ အနာပတ္တီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အနာပတ္တိ စ ကထာမဂ္ဂေါ စ အနာပတ္တိကထာမဂ္ဂေါ၊ တေသံ ဝိနိစ္ဆယော အနာပတ္တိကထာမဂ္ဂဝိနိစ္ဆယော၊ ‘‘အနာပတ္တိ အာရာမေ ဌိတာ ပဿတီ’’တိအာဒိကော (ပါစိ။ ၉၈၁) အနာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော စ အဋ္ဌကထာဂတော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၈၁) အဝသေသဝိနိစ္ဆယော စာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာရာမေ ဌိတာ’’တိ ဧတေန အဇ္ဈာရာမေ ရာဇာဂါရာဒီနိ ကရောန္တိ၊ တာနိ ပဿန္တိယာ အနာပတ္တီတိ အယမနာပတ္တိဝါရော ဒဿိတော။ ဧတေနေဝ အန္တောအာရာမေ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ နစ္စာဒီနိ ဝိယ ရာဇာဂါရာဒီနိပိ ပဿိတုံ လဘတီတိပိ သိဒ္ဓံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိယာ မဂ္ဂေ ဟောန္တိ၊ တာနိ ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ရညော သန္တိကံ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကေနစိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝိသိတွာ ပဿတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဧတေ အနာပတ္တိဝါရာ သင်္ဂဟိတာ။ နစ္စဒဿန…ပေ… သဟာတိ သမုဋ္ဌာနာဒိနာ ဝိနိစ္ဆယေန သဟ နစ္စဒဿနသိက္ခာပဒသဒိသောဝ။

ပဌမံ။

၂၂၈၃။ မာနတော ပမာဏတော အတီတာ အပေတာ မာနာတီတာ၊ အာသန္ဒီ၊ တံ။ ဝါဠေဟိ ဥပေတော ဝါဠူပေတော၊ ပလ္လင်္ကော၊ တံ။ ‘‘အာသန္ဒီ နာမ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏာ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝစနတော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဋနိယာ ဝဍ္ဎကိဟတ္ထတော ဥစ္စတရပါဒေါ အာယာမစတုရဿော မဉ္စပီဌဝိသေသော အာသန္ဒီ နာမ သမစတုရဿာနံ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏာနမ္ပိ အနုညာတတ္တာ။ ‘‘ပလ္လင်္ကော နာမ အာဟရိမေဟိ ဝါဠေဟိ ကတော’’တိ (ပါစိ။ ၉၈၄) ဝစနတော ပမာဏယုတ္တောပိ ဧဝရူပေါ န ဝဋ္ဋတိ။ အာဟရိတွာ ယထာနုရူပဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗဝါဠရူပါနိ အာဟရိမဝါဠာ နာမ၊ သံဟရိမဝါဠရူပယုတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မာနာတီတံ အာသန္ဒိံ ဝါ ဝါဠူပေတံ ပလ္လင်္ကံ ဝါ သေဝန္တီနံ အဘိနိသီဒန္တီနံ၊ အဘိနိပဇ္ဇန္တီနဉ္စ ယာသံ ဘိက္ခုနီနံ သတ္ထာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ အာဟ။

၂၂၈၄။ တာသံ နိသီဒနဿာပိ နိပဇ္ဇနဿာပိ ပယောဂဗာဟုလ္လဝသေန ပါစိတ္တိယာနံ ဂဏနာ ဟောတိ ဣတိ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဧဝံ အယံ ဂဏနာ အစ္စန္တယသေန အနန္တပရိဝါရေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ဣစ္စေဝန္တိ နိပါတသမုဒါယော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနေ၊ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဣဒမတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၂၈၅။ ပါဒေ အာသန္ဒိယာ ဆေတွာတိ အာသန္ဒိယာ ပါဒေ ပမာဏတော အဓိကဋ္ဌာနဆိန္ဒနေန ဆေတွာ။ ပလ္လင်္ကဿ ပါဒေ ဝါဠကာ ပလ္လင်္ကဝါဠကာ၊ တေ ဟိတွာ အပနေတွာ၊ အနာပတ္တီတိ သေဝန္တီနံ အနာပတ္တိ။

ဒုတိယံ။

၂၂၈၆-၇။ ဆန္နန္တိ ခေါမာဒီနံ ဆန္နံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အညတရံ သုတ္တန္တိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗနိဒဿနံ။ ဟတ္ထာတိ ဟတ္ထေန၊ ကရဏတ္ထေ စေတံ နိဿက္ကဝစနံ။ အဉ္စိတန္တိ ဟတ္ထာယာမေန အာကဍ္ဎိတံ ။ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ အဉ္ဆိတေ သုတ္တပ္ပဒေသေ။ တက္ကမှီတိ ကန္တနသူစိမှိ။ ဝေဌိတေတိ ပလိဝေဌိတေ။

သုတ္တကန္တနတော သဗ္ဗပုဗ္ဗပယောဂေသူတိ သုတ္တကန္တနတော ပုဗ္ဗေသု ကပ္ပာသဝိစိနနာဒိသဗ္ဗပယောဂေသု။ ဟတ္ထဝါရတောတိ ဟတ္ထဝါရဂဏနာယ။ ယထာဟ ‘‘ကပ္ပာသဝိစိနနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗပုဗ္ဗပယောဂေသု ဟတ္ထဝါရဂဏနာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၈၈)။

၂၂၈၈။ ကန္တိတံ သုတ္တန္တိ ပဌမမေဝ ကန္တိတံ ဒသိကသုတ္တာဒိံ။ ပုန ကန္တန္တိယာတိ ကောဋိယာ ကောဋိံ သင်္ဃာဋေတွာ ပုန ကန္တန္တိယာ။

တတိယံ။

၂၂၈၉။ တဏ္ဍုလာနံ ကောဋ္ဋနံ တု အာဒိံ ကတွာ ဂိဟီနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တိယာ သဗ္ဗပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၂၉၀။ ယာဂုအာဒိသု နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေသု တဒါဓာရာနိ ဘာဇနာနိ ဂဏေတွာဝ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေ၊ ခဇ္ဇကာဒီသု ရူပါနံ ဂဏနာယ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေတိ ယောဇနာ။ ယာဂုအာဒိသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘတ္တသူပါဒီနံ သင်္ဂဟော။ ခဇ္ဇကာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မစ္ဆမံသာဒိဥတ္တရိဘင်္ဂါနံ သင်္ဂဟော။

၂၂၉၁။ ‘‘သစေပိ မာတာပိတရော အာဂစ္ဆန္တိ၊ ယံကိဉ္စိ ဗီဇနိံ ဝါ သမ္မဇ္ဇနိဒဏ္ဍံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝေယျာဝစ္စကရဋ္ဌာနေ ဌပေတွာဝ ယံ ကိဉ္စိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ သစေတိ ဧတ္ထ ‘‘မာတာပိတရော အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ သေသော။ အတ္တနော ဧဝမာဂတာနံ မာတာပိတူနမ္ပိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အကာရေတွာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ၊ တေန အညေသံ ကထာယေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

၂၂၉၂-၃။ သင်္ဃဿ ယာဂုပါနေ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သင်္ဃဘတ္တေပီ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဟ ‘‘ယာဂုပါနေတိ မနုဿေဟိ သင်္ဃဿတ္ထာယ ကရိယမာနေ ယာဂုပါနေ ဝါ သင်္ဃဘတ္တေ ဝါ တေသံ သဟာယိကဘာဝေန ယံ ကိဉ္စိ ပစန္တိယာ အနာပတ္တိ။ စေတိယပူဇာယ သဟာယိကာ ဟုတွာ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ပူဇေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၉၃)။

စတုတ္ထံ။

၂၂၉၄။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘ဧဟာယျေ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဟီ’တိ ဝုစ္စမာနာ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုဏိတွာ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝူပသမေယျ န ဝူပသမာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၉၅) သိက္ခာပဒဿ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါစိတ္တိ ဓုရနိက္ခေပေ’’တိအာဒိ။ ဓုရနိက္ခေပေတိ န ဒါနိ တံ ဝူပသမေဿာမိ၊ အညာဟိ ဝါ န ဝူပသမာပေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဓုရဿ ဥဿာဟဿ နိက္ခေပေ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။ စီဝရသိဗ္ဗနေ ယထာ ပဉ္စာဟပရိဟာရော လဗ္ဘတိ၊ ဣဓ ပန တထာ ဧကာဟမ္ပိ ပရိဟာရော န လဗ္ဘတီတိ ယောဇနာ။

၂၂၉၅။ သေသန္တိ ‘‘ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ ဝိနိစ္ဆိနန္တီ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာဝ ဝိနိစ္ဆိနာတီ’’တိအာဒိကံ ဝိနိစ္ဆယဇာတံ။ တတ္ထ စီဝရသိဗ္ဗနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၉၆-၇။ ယာပန ဘိက္ခုနီ ဂိဟီနံ ဝါ သဟဓမ္မိကေ ဌပေတွာ အညေသံ ပရိဗ္ဗာဇကပရိဗ္ဗာဇိကာနံ ဝါ ဒန္တပေါနောဒကံ ဝိနာ အညံ ယံ ကိဉ္စိ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ခါဒနီယံ၊ ဘောဇနီယံ ဝါ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ နိဿဂ္ဂိယေန ဝါ ဒဒါတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၂၉၈-၉။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ မုနိနာ ဒန္တကဋ္ဌောဒကေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကာယာဒီဟိ သယံ န ဒေတိ အညေန ဒါပေတိ၊ တဿာ စ ကာယာဒီဟိ အဒတွာ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒေန္တိယာပိ ယာ ဗာဟိရလေပံ ဝါ ဒေတိ၊ တဿာပိ ဥမ္မတ္တိကာယ စ န ဒေါသော အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၃၀၀-၁။ အာဝသထစီဝရန္တိ ‘‘ဥတုနိယော ဘိက္ခုနိယော ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဒိန္နံ စီဝရံ။ ယာ ဘိက္ခုနီ ယံ ‘‘အာဝသထစီဝရ’’န္တိ နိယမိတံ စီဝရံ၊ တံ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ ဓောဝိတွာ အန္တမသော ဥတုနိယာ သာမဏေရာယ ဝါ အဒတွာ သစေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တိကပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ‘‘အနိဿဇ္ဇိတေ အနိဿဇ္ဇိတသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ…ပေ… နိဿဇ္ဇိတသညာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၀၆) ဝုတ္တံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၀၂-၃။ တသ္မိံ စီဝရေ နိဿဇ္ဇိတေ အနိဿဇ္ဇိတသညာယ ဝါ ဝေမတိကာယ ဝါ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ဒွိကဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ အညာသံ ဥတုနီနံ အဘာဝေ အဒတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ပုန ပရိယယေတိ ပုန ဥတုနိဝါရေ ယထာကာလံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အနာပတ္တိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီနဉ္စ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ပရိယယေတိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ ။ အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နဋ္ဌစီဝရာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အာပဒါသုပီတိ မဟဂ္ဃစီဝရံ သရီရတော မောစေတွာ သုပ္ပဋိသာမိတမ္ပိ စောရာ ဟရန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

သတ္တမံ။

၂၃၀၄။ သကဝါဋကံဝိဟာရန္တိ ကဝါဋဗန္ဓဝိဟာရံ၊ ဒွါရကဝါဋယုတ္တံ သုဂုတ္တသေနာသနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရက္ခနတ္ထာယ အဒတွာတိ ‘‘ဣမံ ဇဂ္ဂေယျာသီ’’တိ ဧဝံ အနာပုစ္ဆိတွာ။

၂၃၀၅-၆။ ‘‘ဟောတိ ပါစိတ္တိယံ တဿာ၊ စာရိကံ ပက္ကမန္တိယာ’’တိ ဝုတ္တမေဝ ပကာသေတုမာဟ ‘‘အတ္တနော ဂါမတော’’တိအာဒိ။ အတ္တနော ဂါမတောတိ အတ္တနော ဝသနကဂါမတော။ တထာ ဣတရဿာတိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပံ ဥပစာရံ။ တန္တိအာဒိပဒတ္တယေ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေ ပဌမေန ပဒေန သမတိက္ကန္တေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာ ဣတရဿ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ တသ္မိံ ဥပစာရေ အတိက္ကန္တေ ဒုက္ကဋံ။ ဒုတိယေန ပဒေန ပရိက္ခေပေ၊ ဥပစာရေ သမတိက္ကန္တမတ္တေ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၃၀၇။ အကဝါဋဗန္ဓနသ္မိံ ကဝါဋဗန္ဓရဟိတေ ဝိဟာရေ တထာ အနိဿဇ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတံ။ ဇဂ္ဂိကံ အလဘန္တိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိယေသိတွာ’’တိ သေသော။ ဇဂ္ဂိကန္တိ ဝိဟာရပဋိဇဂ္ဂိကံ။

၂၃၀၈။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌေ ဘိဇ္ဇန္တေ အာဝါသေ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု။ ဂိလာနာယာတိ ဝစီဘေဒံ ကာတုံ အသမတ္ထာယာတိ။

အဋ္ဌမံ။

၂၃၀၉-၁၀။ ဟတ္ထီ စ အဿော စ ရထော စ ဟတ္ထိအဿရထာ၊ တေ အာဒိ ယေသံ တေ ဟတ္ထိအဿရထာဒယော၊ တေဟိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဓနု ထရူတိ ပဒဒွယံ ဂဟိတံ။ သံယုတ္တန္တိ ယထာဝုတ္တေဟိ ဟတ္ထိအဿာဒိပဒေဟိ သံယောဇိတံ၊ ‘‘ဟတ္ထီနံ သိပ္ပံ ဟတ္ထိသိပ္ပ’’န္တိအာဒိနာ ကတသမာသန္တိ အတ္ထော၊ ‘‘ဟတ္ထိသိပ္ပံ အဿသိပ္ပံ ရထသိပ္ပံ ဓနုသိပ္ပံ ထရုသိပ္ပ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟတ္ထိသိက္ခာဒိသိပ္ပံ သန္ဒီပကော ဂန္ထော ဝစ္စဝါစကာနံ အဘေဒေါပစာရေန ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပဒါဒီနံ ဝသေနိဓာ’’တိ။ ပရူပဃာတကံ မန္တာဂဒယောဂပ္ပဘေဒကံ ကိဉ္စီတိ ပရေသံ အန္တရာယကရံ ခိလနဝသီကရဏသောသာပနာဒိဘေဒံ အာထဗ္ဗဏမန္တဉ္စ ဝိသယောဂါဒိပ္ပဘေဒကဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ စ ခိလနမန္တော နာမ ဒါရုသာရခိလံ မန္တေတွာ ပထဝိယံ ပဝေသေတွာ မာရဏမန္တော။ ဝသီကရဏမန္တော နာမ ပရံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနကမန္တော။ သောသာပနကမန္တော နာမ ပရသရီရံ ရသာဒိဓာတုက္ခယေန သုက္ခဘာဝံ ပါပနကမန္တော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိဒေဿနာဒိမန္တာနံ သင်္ဂဟော။ ဝိဒေဿနံ နာမ မိတ္တာနံ အညမညဿ ဝေရိဘာဝါပါဒနံ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ဘိက္ခုနီ ဟတ္ထိ…ပေ… ကိဉ္စိ ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ ပဒါဒီနံ ဝသေန ပရိယာပုဏေယျ အဓီယေယျ စေ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၁၁။ လေခေတိ လိခိတသိပ္ပေ။ ဓာရဏာယ စာတိ ဓာရဏသတ္ထေ၊ ယသ္မိံ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တာ ဗဟူနိပိ ဂန္ထာနိ ဓာရေန္တိ။ ဂုတ္တိယာတိ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ဂုတ္တတ္ထာယ။ ပရိတ္တေသု စ သဗ္ဗေသူတိ ယက္ခပရိတ္တစောရဝါဠာဒိသဗ္ဗေသု ပရိတ္တေသု စ။

နဝမံ။

၂၃၁၂။ ဒသမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ဝါစေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၁၈) သမုဒ္ဒိဋ္ဌေ ဒသမသိက္ခာပဒေ။ ဣဒံ ဒသမသိက္ခာပဒံ။

ဒသမံ။

စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၂၃၁၃။ သဘိက္ခုကံ အာရာမန္တိ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ရုက္ခမူလေပိ ဝသန္တိ၊ တံ ပဒေသံ။ ဇာနိတွာတိ ‘‘သဘိက္ခုက’’န္တိ ဇာနိတွာ။ ယံ ကိဉ္စီတိ ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ အာရာမိကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ။

၂၃၁၄-၅။ ‘‘သဘိက္ခုကော နာမ အာရာမော ယတ္ထ ဘိက္ခူ ရုက္ခမူလေပိ ဝသန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၂၅) ဝစနတော အာဟ ‘‘သစေ အန္တမသော’’တိအာဒိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တမသော ရုက္ခမူလဿပိ အနာပုစ္ဆာ သစေ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေတိ၊ တဿာ ပဌမေ ပါဒေ ဒုက္ကဋံ၊ အပရိက္ခိတ္တေ တဿ ဝိဟာရဿ ဥပစာရောက္ကမေ ဝါပိ ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယေ ပါဒေ အတိက္ကာမိတေ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၃၁၆။ အဘိက္ခုကေ အာရာမေ သဘိက္ခူတိ သညာယ ဥဘောသုပိ သဘိက္ခုကာဘိက္ခုကေသု အာရာမေသု ဇာတကင်္ခါယ သဉ္ဇာတဝိစိကိစ္ဆာယ၊ ဝေမတိကာယာတိ အတ္ထော။ တဿာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၁၇။ သီသာနုလောကိကာ ယာ ဘိက္ခုနီ ဂစ္ဆတိ၊ တဿာ စ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ ဧဝမုပရိပိ။ တာ ဘိက္ခုနိယော ယတ္ထ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ တာသံ သန္တိကံ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ ယထာဟ ‘‘ယတ္ထ ဘိက္ခုနိယော ပဌမတရံ ပဝိသိတွာ သဇ္ဈာယံ ဝါ စေတိယဝန္ဒနာဒီနိ ဝါ ကရောန္တိ၊ တတ္ထ တာသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆာမီတိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂၇)။

၂၃၁၈။ ‘‘သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ’’တိ ဝစနေနေဝ အဘိက္ခုကံ အာရာမံ ကိဉ္စိ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အာရာမမဇ္ဈတော ဝါ မဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တေန ဂစ္ဆန္တိယာပိ။ အာပဒါသူတိ ယေန ကေနစိ ဥပဒ္ဒုတာ ဟောတိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ပဝိသန္တိယာ။

ပဌမံ။

၂၃၂၀။ အက္ကောသေယျာတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန သမ္မုခါ၊ ပရမ္မုခါ ဝါ အက္ကောသေယျ ဝါ။ ပရိဘာသေယျ ဝါတိ ဘယ’မဿ ဥပဒံသေယျ ဝါ။ တိကပါစိတ္တိယန္တိ ‘‘ဥပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ…ပေ… အနုပသမ္ပန္နသညာ အက္ကောသတိ ဝါ ပရိဘာသတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၃၁) တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ သေသေတိ အနုပသမ္ပန္နေ။ တိကဒုက္ကဋံ တဿာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၂၁။ ‘‘ပုရက္ခတွာ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ‘‘အဘိသပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၇၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယံ။

၂၃၂၂-၃။ သင်္ဃန္တိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ။ ပရိဘာသေယျာတိ ‘‘ဗာလာ ဧတာ၊ အဗျတ္တာ ဧတာ၊ နေတာ ဇာနန္တိ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မဒေါသံ ဝါ ကမ္မဝိပတ္တိံ ဝါ ကမ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၃၅) အာဂတနယေန ပရိဘာသေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတရာယာတိ ဧတ္ထ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော ဝါ တထေဝ ဣတရံ အနုပသမ္ပန္နံ ဝါ ပရိဘာသန္တိယာ တဿာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

တတိယံ။

၂၃၂၄-၆။ ယာ နိမန္တနပဝါရဏာ ဥဘောပိ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၂၁၇-၂၁၉)၊ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၂၃၈-၂၃၉) စ ဝုတ္တလက္ခဏာ၊ တာဟိ ဥဘောဟိ နိမန္တနပဝါရဏာဟိ ယာ စ ဘိက္ခုနီ သစေ နိမန္တိတာပိ ဝါ ပဝါရိတာပိ ဝါ ဘဝေယျ၊ သာ ပုရေဘတ္တံ ယာဂုဉ္စ ယာမကာလိကာဒိကာလိကတ္တယဉ္စ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ယာဝကာလိကံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စေ၊ တဿာ ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ သိယာ၊ အဇ္ဈောဟာရဝသေန ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ နိမန္တိတာ နာမ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတာ’’တိ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တလက္ခဏာ။ ပဝါရဏာ စ ‘‘ပဝါရိတော နာမ အသနံ ပညာယတိ၊ ဘောဇနံ ပညာယတိ၊ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော အဘိဟရတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီ’’တိ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တလက္ခဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၃၂၇။ ကာလိကာနိ စ တီဏေဝါတိ ယာမကာလိကာဒီနိ တီဏိ ကာလိကာနိ ဧဝ။

၂၃၂၈-၉။ နိမန္တိတပဝါရိတာနံ ဒွိန္နံ သာဓာရဏာပတ္တိံ ဒဿေတွာ အနာပတ္တိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိမန္တိတာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နိမန္တိတာ အပ္ပဝါရိတာ သစေ ယာဂုံ ပိဝတိ၊ ဝဋ္ဋတိ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ သာမိကဿာတိ ယေန နိမန္တိတာ၊ တဿ နိမန္တနသာမိကဿေဝ။ အညဘောဇနန္တိ ယေန နိမန္တိတာ၊ တတော အညဿ ဘောဇနံ။ သစေ သာ ဘုဉ္ဇတိ၊ တထာ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

ကာလိကာနိ စ တီဏေဝါတိ ယာမကာလိကာဒီနိ တီဏိ ကာလိကာနေဝ။ ပစ္စယေ သတီတိ ပိပါသာဒိပစ္စယေ သတိ။

၂၃၃၀။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဣဒံ သမုဋ္ဌာနံ အဒ္ဓါနေန တုလျန္တိ ယောဇနာ။ ပဝါရိတာယ၊ အပ္ပဝါရိတာယ ဝါ နိမန္တိတာယ ဝသေန ကိရိယာကိရိယတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိမန္တိတာ’’တိအာဒိ။ နိမန္တိတာ ပန သာမိကံ အနာပုစ္ဆာ ဘုဉ္ဇတိ စေ၊ တဿာ ဝသေန ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ကိရိယာကိရိယံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇနံ ကြိယံ။ သာမိကဿ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

၂၃၃၁။ ‘‘ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ’’တိအာဒိံ ပဝါရိတမေဝ သန္ဓာယာဟ။ ယာ ယဒိ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ စ ပါစိတ္တိ သိယာ ကိရိယတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သိယာတိ အဝဿံ။ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ဝါ အကာရာပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ တဿာ ပရိဘောဂေနေဝ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အဝဿံ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထံ။

၂၃၃၂။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကုလမစ္ဆရိနီ အဿ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၄၃) ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘိက္ခုနီန’’န္တိအာဒိ။ ကုလသန္တိကေ ဘိက္ခုနီနံ အဝဏ္ဏံ ဝဒန္တိယာ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကုလဿ သန္တိကေ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ’’တိ ဘိက္ခုနီနံ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိယာတိ အတ္ထော။ ကုလဿာဝဏ္ဏနံ ဝါပီတိ ‘‘တံ ကုလံ အဿဒ္ဓံ အပ္ပသန္န’’န္တိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ကုလဿ အဝဏ္ဏံ အဂုဏံ ဝဒန္တိယာ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၃၃။ သန္တံဘာသန္တိယာ ဒေါသန္တိ အမစ္ဆရာယိတွာ ကုလဿ ဝါ ဘိက္ခုနီနံ ဝါ သန္တံ ဒေါသံ အာဒီနဝံ ကထေန္တိယာ။

ပဉ္စမံ။

၂၃၃၄-၅။ ဩဝါဒဒါယကောတိ အဋ္ဌဟိ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝါဒံ ဒေန္တော။ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တိယာတိ ဝဿံ ဝသန္တိယာ။

၂၃၃၆။ ဘိက္ခူတိ ဩဝါဒဒါယကာ ဘိက္ခူ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၃၃၈။ ယာ သာ ဘိက္ခုနီ ဝဿံ ဝုတ္ထာ ပုရိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ ဝုတ္ထာ တတော အနန္တရံ ဥဘတောသင်္ဃေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ စ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ‘‘နာဟံ ပဝါရေဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ စေတိ ယောဇနာ။

သတ္တမံ။

၂၃၄၁။ ဩဝါဒါဒီနမတ္ထာယာတိ အဋ္ဌဂရုဓမ္မဿဝနာဒီနမတ္ထာယ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥပေါသထပုစ္ဆနပဝါရဏာနံ ဂဟဏံ။

၂၃၄၂။ ဩဝါဒါဒီနမတ္ထာယ အဂမနေန အကြိယံ။ ကာယိကန္တိ ကာယကမ္မံ။

အဋ္ဌမံ။

၂၃၄၃။ ‘‘အနွဒ္ဓမာသံ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃတော ဒွေ ဓမ္မာ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗာ ဥပေါသထပုစ္ဆနဉ္စ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ၊ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၅၉) ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘န ယာစိဿာမီ’’တိအာဒိ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

နဝမံ။

၂၃၄၆-၇။ ပသာခေါ နာမ နာဘိယာ ဟေဋ္ဌာ၊ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥပရိ ပဒေသော။ တထာ ဟိ ယသ္မာ ရုက္ခဿ သာခါ ဝိယ ဥဘော ဦရူ ပဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ၊ တသ္မာ သော ပသာခေါတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ပသာခေ။ သဉ္ဇာတန္တိ ဥဋ္ဌိတံ။ ဂဏ္ဍန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဂဏ္ဍံ။ ရုဓိတန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏံ။ သင်္ဃံ ဝါတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ ဝါ။ ဂဏံ ဝါတိ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော ဝါ။ ဧကေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုရိသေနာ’’တိ သေသော၊ သဟတ္ထေ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ ယထာဟ ‘‘ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ’’တိ။ ပုရိသောတိ စ မနုဿပုရိသောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဓောဝါတိ ဧတ္ထ အာဒိ-အတ္ထေ ဝတ္တမာနေန ဣတိ-သဒ္ဒေန ‘‘အာလိမ္ပာပေယျ ဝါ ဗန္ဓာပေယျ ဝါ မောစာပေယျ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၆၃) သိက္ခာပဒါဂတာနံ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ သင်္ဂဏှနတော ‘‘အာလိမ္ပ ဗန္ဓ မောစေဟီ’’တိ အာဏတ္တိတ္တယံ သင်္ဂဟိတံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဒုက္ကဋာနိစ္ဆ ပါစိတ္တိယော ဆ စာ’’တိ။

ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပသာခေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ဝါ ရုဓိတံ ဝါ သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ အနာပုစ္ဆိတွာ ဧကေန ပုရိသေန ဧကိကာ ‘‘ဘိန္ဒ ဖာလေဟိ ဓောဝ အာလိမ္ပ ဗန္ဓ မောစေဟီ’’တိ သဗ္ဗာနိ ကာတဗ္ဗာနိ အာဏာပေတိ၊ တဿာ ဆ ဒုက္ကဋာနိ၊ ကတေသု ဘိန္ဒနာဒီသု ဆသု ကိစ္စေသု တဿာ ဆ ပါစိတ္တိယော ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၃၄၈-၉။ ဧတ္ထာတိ ဂဏ္ဍေ ဝါ ဝဏေ ဝါ။ ‘‘ယံ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ တွံ ကရောဟိ’’ဣတိ သစေ ဧဝံ ယာ အာဏာပေတီတိ ယောဇနာ။ တဿာ ဧကာယ အာဏာပနဝါစာယ ဆ ဒုက္ကဋာနိ စ ပါစိတ္တိယစ္ဆက္ကဉ္စေတိ ဒွါဒသာပတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။

၂၃၅၁။ အာပုစ္ဆိတွာဝါတိ သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ အာပုစ္ဆိတွာ။ ဒုတိယန္တိ ဒုတိယိကံ။ ဝိညုံ ဒုတိယံ ဂဟေတွာပိ ဝါတိ ယောဇနာ။

ဒသမံ။

အာရာမဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၂၃၅၃။ ‘‘ဂဏပရိယေသနာဒိသ္မိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဆန္ဒာနုရက္ခနတ္ထံ နိဂ္ဂဟိတာဂမော။ ဂဗ္ဘိနိန္တိ အာပန္နသတ္တံ၊ ကုစ္ဆိပဝိဋ္ဌသတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ။ ကမ္မဝါစာဟီတိ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ။

၂၃၅၄-၅။ ကမ္မဝါစာယ ဩသာနေတိ တတိယကမ္မဝါစာယ ပရိယောသာနေ၊ ယျကာရပ္ပတ္တေတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘိနိသညာယ န စ ဂဗ္ဘိနိယာတိ အဂဗ္ဘိနိယာ ဂဗ္ဘိနိသညာယ စ။ ဥဘော သဉ္ဇာတကင်္ခါယာတိ ဥဘောသု သမုပ္ပန္နသံသယာယ၊ ဂဗ္ဘိနိယာ၊ အဂဗ္ဘိနိယာ စ ဝေမတိကာယာတိ အတ္ထော။ ဂါထာဗန္ဓဝသေနေတ္ထ သု-သဒ္ဒလောပေါ။ တထာ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဥပဇ္ဈာယာယ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အာစရိနိယာ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယာ ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ တဿာ ကမ္မဝါစံ သာဝေန္တိယာ အာစရိနိယာ စ။ ဂဏဿာတိ ဥပဇ္ဈာယာစရိနီဟိ အညဿ ဘိက္ခုနိဂဏဿ စ။ တထာ ဒုက္ကဋံ ဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

၂၃၅၆။ ‘‘ဒွီသု အဂဗ္ဘိနိသညာယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဒွီသူတိ ဂဗ္ဘိနိယာ၊ အဂဗ္ဘိနိယာ စ။

ပဌမံ။

၂၃၅၇။ ဒုတိယေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပါယန္တိံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၇၃) သိက္ခာပဒေ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပါယန္တီ နာမ မာတာ ဝါ ဟောတိ ဓာတိ ဝါတိ အယံ ဝိသေသော။

ဒုတိယံ။

၂၃၅၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ သစေ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဒွေ ဝဿာနီတိ ပဝါရဏဝသေန ဒွေ သံဝစ္ဆရာနိ။ ဆသု ဓမ္မေသူတိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီသု ဝိကာလဘောဇနာဝေရမဏိပရိယောသာနေသု ဆသု ဓမ္မေသု။ အသိက္ခိတသိက္ခန္တိ ‘‘ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိံ ဒွေ ဝဿာနိ အဝီတိက္ကမ္မ သမာဒါနံ သမာဒိယာမီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၀၇၉) နယေန အနာဒိန္နသိက္ခာပဒံ ဝါ ဧဝံ သမာဒိယိတွာပိ ကုပိတသိက္ခံ ဝါ။ သိက္ခမာနံ တေသု ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခနတော ဝါ တေ ဝါ သိက္ခာသင်္ခါတေ ဓမ္မေ မာနနတော ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ အနုပသမ္ပန္နံ။ ဝုဋ္ဌာပေယျာတိ ဥပသမ္ပာဒေယျ။ အာပတ္တိ သိယာတိ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိ အာပတ္တိ သိယာ၊ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၃၅၉။ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ ဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဧဝံ ဓမ္မကမ္မေ သတ္ထုနာ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၈၂) ဧဝံ အဓမ္မေ ပန ကမ္မသ္မိံ သတ္ထုနာ တိကဒုက္ကဋံ ဒီပိတံ။

၂၃၆၀။ အခဏ္ဍတော ခဏ္ဍံ အကတွာ။

၂၃၆၁။ သစေ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သဋ္ဌိဝဿာပိ ဟောတိ၊ တဿာ ဣမာ ဆ သိက္ခာယော ဒွေ ဝဿာနိ အဝီတိက္ကမနီယာ ပဒါတဗ္ဗာ၊ ဣမာ အဒတွာ န ကာရယေ နေဝ ဝုဋ္ဌာပေယျာတိ ယောဇနာ။

တတိယံ။

၂၃၆၂။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝက္ခမာနဝိသေသတော အညံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ယထာဝုတ္တနယမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိနာ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သင်္ဃေန သမ္မတံ တံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အနာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၆၃။ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခာယ သိက္ခမာနာယ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေန ဥပသမ္ပဒတော ပဌမံ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ယာ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိ ဒါတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သာ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိ သစေ ပဌမံ အဒိန္နာ ဟောတိ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဥပသမ္ပဒမာဠကေပိ ပဒါတဗ္ဗာယေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၃၆၄။ တတိယဉ္စာတိ တတိယသိက္ခာပဒဉ္စ။ စတုတ္ထဉ္စာတိ ဣဒံ စတုတ္ထသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပဌမေန သမံ ဉေယျန္တိ ပဌမေန သိက္ခာပဒေန သမုဋ္ဌာနာဒိနာ ဝိနိစ္ဆယေန သမာနန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထံ ပန သိက္ခာပဒံ ဝုဋ္ဌာပနသမ္မုတိံ အဒါပေတွာ ဝုဋ္ဌာပနဝသေန ကြိယာကြိယံ ဟောတိ။

စတုတ္ထံ။

၂၃၆၅။ ဂိဟိဂတန္တိ ပုရိသန္တရဂတံ၊ ပုရိသသမာဂမပ္ပတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ ပရိပုဏ္ဏာ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ကိဉ္စာပိ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ။

၂၃၆၆။ သေသန္တိ ဝုတ္တံ။ အသေသေန သဗ္ဗသော။

ပဉ္စမံ။

၂၃၆၈။ ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ သေသော။ တုဝဋ္ဋကဝဂ္ဂသ္မိံ ‘‘ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိ’’န္တိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ယုတ္တံ ယံ သိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ၊ တေန သိက္ခာပဒေန အဋ္ဌမံ သမံ ဉေယျံ၊ န ဝိသေသတာ ဝိသေသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌမန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဝဿာနိ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျ န အနုဂ္ဂဏှာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၀၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျာတိ သယံ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ နာနုဂ္ဂဏှေယျ။ န အနုဂ္ဂဏှာပေယျာတိ ‘‘ဣမိဿာ အယျေ ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ န အညာယ အနုဂ္ဂဏှာပေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။

အဋ္ဌမံ။

၂၃၆၉။ ယာ ကာစိ ဘိက္ခုနီ ဝုဋ္ဌာပိတပဝတ္တိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ နာနုဗန္ဓေယျ စေ၊ တဿာ ပါစိတ္တိ ပရိယာပုတာ ကထိတာတိ ယောဇနာ။ ဝုဋ္ဌာပေတီတိ ဝုဋ္ဌာပိတာ၊ ပဝတ္တေတိ သုသိက္ခာပေတီတိ ပဝတ္တိနီ၊ ဝုဋ္ဌာပိတာ စ သာ ပဝတ္တိနီ စာတိ ဝုဋ္ဌာပိတပဝတ္တိနီ၊ ဥပဇ္ဈာယာယေတံ အဓိဝစနံ၊ တံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ။ နာနုဗန္ဓေယျာတိ စုဏ္ဏေန၊ မတ္တိကာယ၊ ဒန္တကဋ္ဌေန၊ မုခေါဒကေနာတိ ဧဝံ တေန တေန ကရဏီယေန ဥပဋ္ဌဟေယျ။

၂၃၇၀။ ‘‘ဒွေ ဝဿာနိ အဟံ နာနုဗန္ဓိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ စေ၊ ဧဝံ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တသ္မိံ ပန တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၃၇၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဥပဇ္ဈာယံ ဗာလံ ဝါ အလဇ္ဇိံ ဝါ နာနုဗန္ဓတိ၊ တဿာ၊ ဂိလာနာယ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဥမ္မတ္တိကာယ ဝါ နာနုဗန္ဓန္တိယာ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

၂၃၇၂။ အနုပဋ္ဌာနေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အကြိယံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

နဝမံ။

၂၃၇၃-၅။ ယာ ကာစိ ဘိက္ခုနီ သဟဇီဝိနိံ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ တံ ဂဟေတွာ အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပိ န ဂစ္ဆေယျ န စညံ အာဏာပေယျ ‘‘ဣမံ၊ အယျေ၊ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ အညဉ္စ န နိယောဇေယျ စေ၊ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တသ္မိံ ‘‘န ဒါနိ ဂစ္ဆိဿာမိ၊ အညဉ္စ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ န နိယောဇေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟေ ဝိဿဋ္ဌမတ္တေ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

အန္တရာယသ္မိံ သတိ ဝါ ဒုတိယံ အလဘန္တိယာ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဂိလာနာယ ဝါ ဥမ္မတ္တိကာယ ဝါ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

ဒသမံ။

ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၂၃၇၆။ ဂိဟိဂတေဟိ တီဟေဝါတိ အနန္တရေ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ ဂိဟိဂတပဒယုတ္တေဟိ ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမေဟိ တီဟေဝ သိက္ခာပဒေဟိ။ သဒိသာနီတိ ဣဓ ဝီသတိဝဿဝစနဉ္စ ကုမာရိဘူတဝစနဉ္စ တတ္ထ ဒွါဒသဝဿဝစနဉ္စ ဂိဟိဂတဝစနဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသေဟိ ဝိနိစ္ဆယေဟိ ယထာက္ကမံ သဒိသာနေဝါတိ။

၂၃၇၇။ မဟူပပဒါတိ မဟာ ဥပပဒေါ ယာသံ သိက္ခမာနာနံ တာ မဟူပပဒါ။ ဥပပဒံ နာမ ပဒါနမေဝ ယုဇ္ဇတိ၊ န အတ္ထာနန္တိ ‘‘ယာသ’’န္တိ အညပဒေန သိက္ခမာနာဒိပဒါနံ ဂဟဏံ၊ သဒ္ဒတ္ထာနမဘေဒေါပစာရဿ ပန ဣစ္ဆိတတ္တာ သိက္ခမာနပဒဂဟိတာနမေတ္ထ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ မဟာသိက္ခမာနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဒိတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝုတ္တာ’’တိ သေသော၊ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ တိဿန္နံ ဂိဟိဂတာနံ ပုရိမေသု တတိယစတုတ္ထသိက္ခာပဒေသု အာဂတာ ဒွေ သိက္ခမာနာတိ အတ္ထော။ ဂိဟိဂတာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ’’တိ စ ကုမာရိဘူတာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ’’တိ စ ဝဿဝသေန နာနာကရဏဿ ဝုတ္တတ္တာ တာဟိ ဒွီဟိ မဟာသိက္ခမာနာယ ဝဿဝသေနေဝ နာနာကရဏံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဂတာ ဝီသတိဝဿာတိ၊ ဝိညာတဗ္ဗာ ဝိဘာဝိနာ’’တိ၊ အတိက္ကန္တဝီသတိဝဿာ မဟာသိက္ခမာနာ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၃၇၈။ တာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာ သစေ ဂိဟိဂတာ ဝါ ဟောန္တု၊ န စ ပုရိသဂတာ ဝါ ဟောန္တု ၊ သမ္မုတိအာဒိသု ကမ္မဝါစာယ ‘‘သိက္ခမာနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ သမ္မုတိ နာမ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ကာတဗ္ဗာယ သိက္ခာယ သမ္မုတိ စေဝ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိ စ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဂဟိတံ။

၂၃၇၉။ ဣမာသံ ဒွိန္နံ သမ္မုတိဒါနာဒီသု ဉတ္တိယာ စ ကမ္မဝါစာယ စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဝတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘န တာ’’တိအာဒိ။ တာ ဧတာ ဥဘောပိ မဟာသိက္ခမာနာ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝါ တထာ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ ဝါ ကမ္မဝါစာယ န ဝတ္တဗ္ဗာ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဣမိနာ တထာ စေ ကမ္မဝါစာ ဝုစ္စေယျ၊ တံ ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ ဒီပေတိ။ ဣဓ ပန-သဒ္ဒေါ ယသ္မာ-ပဒတ္ထောတိ တဒတ္ထဝသေန ယောဇနာ ဒဿိတာ။

၂၃၈၀။ သမ္မုတိန္တိ သိက္ခမာနသမ္မုတိံ။ ဒသဝဿာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂိဟိဂတာယာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ဂိဟိဂတာယ ဒသဝဿကာလေ သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒတွာ ဒွါဒသဝဿကာလေ ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁၉)။ သေသာသုပီတိ ဧကာဒသဝဿကာလေ ဒတွာ တေရသဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာ၊ ဒွါဒသ၊ တေရသ၊ စုဒ္ဒသ၊ ပန္နရသ၊ သောဠသ၊ သတ္တရသ၊ အဋ္ဌာရသဝဿကာလေ သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒတွာ ဝီသတိဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာတိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသဝဿပရိယန္တာသု သေသာသုပိ သိက္ခမာနာသု။ အယံ နယောတိ ‘‘သမ္မုတိယာ ဒိန္နသံဝစ္ဆရတော အာဂါမိနိ ဒုတိယေ သံဝစ္ဆရေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ’’တိ အယံ နယော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကာဒသဝဿကာလေ ဒတွာ တေရသဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။

၂၃၈၁။ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိပိ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၂၃၈၂။ ယာ ပန ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ သာမဏေရီ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ကမ္မဝါစာယ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အညထာ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုရိသန္တရဂတာ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘ကုမာရိဘူတာ ပန ‘ဂိဟိဂတာ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ‘ကုမာရိဘူတာ’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ။

၂၃၈၃။ ဧတာ တု ပန တိဿောပီတိ မဟာသိက္ခမာနာ ဂိဟိဂတာ၊ ကုမာရိဘူတာတိ ဝုတ္တာ ပန ဧတာ တိဿောပိ။ အပိ-သဒ္ဒေန ဂိဟိဂတာ ကုမာရိဘူတာ ဒွေ သကသကနာမေနာပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ကုမာရိဘူတသိက္ခမာနာယာ’’တိ ပါဠိယံ အဝုတ္တတ္တာ န ဝဋ္ဋတီတိ ကောစိ မညေယျာတိ အာဟ ‘‘န သံသယော’’တိ။ တထာ ဝတ္တဗ္ဗတာဟေတုဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘သိက္ခာသမ္မုတိဒါနတော’’တိ။

ပဌမဒုတိယတတိယာနိ။

၂၃၈၄-၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဦနဒွါဒသဝဿာဝ ဥပသမ္ပဒါဝသေန အပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ ဧဝ သယံ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ပရံ သိက္ခမာနံ သစေ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဏပရိယေသနာဒိဒုတိယာနုဿာဝနပရိယောသာနေသု အာပန္နာနံ ဒုက္ကဋာနံ အနန္တရံ ကမ္မဝါစာနံ ဩသာနေ တတိယာနုဿာဝနာယ ယျတာရပ္ပတ္တာယ တဿာ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

စတုတ္ထံ။

၂၃၈၆။ ပဉ္စမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ သင်္ဃေန အသမ္မတာ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၄၂) သိက္ခာပဒေ။ ကာယစိတ္တဝါစာစိတ္တကာယဝါစာစိတ္တဝသေန တိသမုဋ္ဌာနံ။ ကြိယာကြိယန္တိ ဝုဋ္ဌာပနံ ကိရိယံ၊ သင်္ဃသမ္မုတိယာ အဂ္ဂဟဏံ အကိရိယံ။

ပဉ္စမံ။

၂၃၈၇။ သင်္ဃေနာတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေန။ ဥပပရိက္ခိတွာတိ အလဇ္ဇိဘာဝါဒိံ ဥပပရိက္ခိတွာ။ အလံ တာဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘တေ အယျေ’’တိ သေသော။ ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ‘‘သာဓူတိ ပဋိဿုဏိတွာ’’တိ သေသော။ ‘‘အလံ တာဝ တေ၊ အယျေ၊ ဥပသမ္ပာဒိတေနာ’’တိ ဝါရိတာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ပဝါရဏေ ပစ္ဆာ ခီယတိ ‘‘အဟမေဝ နူန ဗာလာ၊ အဟမေဝ နူန အလဇ္ဇိနီ’’တိအာဒိနာ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတိ၊ ဒေါသတာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၈၈။ ဆန္ဒဒေါသာဒီဟိကရောန္တိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပကတိယာ’’တိ သေသော။ ပကတိယာ ဆန္ဒဒေါသာဒီဟိ အဂတိဂမနေဟိ နိဝါရဏံ ကရောန္တိယာ သစေ ဥဇ္ဈာယတိ၊ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၃၈၉-၉၀။ လဒ္ဓေစီဝရေတိ သိက္ခာမာနာယ ‘‘သစေ မေ တွံ၊ အယျေ၊ စီဝရံ ဒဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ယာစိတေ တသ္မိံ စီဝရေ လဒ္ဓေ။ ပစ္ဆာတိ စီဝရလာဘတော ပစ္ဆာ။ အသန္တေ အန္တရာယိကေတိ ဒသန္နံ အန္တရာယာနံ အညတရသ္မိံ အန္တရာယေ အဝိဇ္ဇမာနေ။ ဝုဋ္ဌာပေဿာမိနာဟန္တိ အဟံ တံ န သမုဋ္ဌာပေဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပနေ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၉၁။ ဣဒန္တိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။ အဝုဋ္ဌာပနေန အကြိယံ။

သတ္တမံ။

၂၃၉၂။ အဋ္ဌမန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနံ ‘သစေ မံ တွံ၊ အယျေ၊ ဒွေ ဝဿာနိ အနုဗန္ဓိဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ ၁၁၅၅) သိက္ခာပဒံ။ နဝမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသသံသဋ္ဌံ ကုမာရကသံသဋ္ဌံ စဏ္ဍိံ သောကာဝါသံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၅၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒေ။ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ သဒ္ဒတ္ထဝိသေသမန္တရေန ဝိနိစ္ဆယဿ သုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥတ္တာနမေဝိဒ’’န္တိ။

သဒ္ဒတ္ထော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ပုရိသသံသဋ္ဌန္တိ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿေန ပုရိသေန အနနုလောမိကေန ကာယဝစီကမ္မေန သံသဋ္ဌံ။ ကုမာရကသံသဋ္ဌန္တိ ဦနဝီသတိဝဿေန ကုမာရေန တထေဝ သံသဋ္ဌံ။ စဏ္ဍိန္တိ ကောဓနံ။ သောကာဝါသန္တိ သင်္ကေတံ ကတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ပုရိသာနံ အန္တော သောကံ ပဝေသေတီတိ သောကာဝါသာ၊ တံ သောကာဝါသံ။ အထ ဝါ ဃရံ ဝိယ ဃရသာမိကာ၊ အယမ္ပိ ပုရိသသမာဂမံ အလဘမာနာ သောကံ အာဝိသတိ၊ ဣတိ ယံ အာဝိသတိ၊ သွာဿာ အာဝါသော ဟောတီတိ သောကာဝါသာ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘သောကာဝါသာ နာမ ပရေသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သောကံ အာဝိသတီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၆၀) ဒွေဓာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝရူပံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဥပဇ္ဈာယာယ ပါစိတ္တိယံ။

၂၃၉၃။ ‘‘နတ္ထိ အဇာနန္တိယာ’’တိ ပစ္ဆေဒေါ၊ သိက္ခမာနာယ ပုရိသသံသဋ္ဌာဒိဘာဝံ အဇာနန္တိယာတိ အတ္ထော။

အဋ္ဌမနဝမာနိ။

၂၃၉၄။ ဝိဇာတမာတရာဝါ ဇနကပိတရာ ဝါ သာမိနာ ပရိဂ္ဂါဟကသာမိနာ ဝါ နာနုညာတံ ဥပသမ္ပဒတ္ထာယ အနနုညာတံ တံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ တဿာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၃၉၅။ န ဘိက္ခုနာတိ ဘိက္ခုနာ ဒွိက္ခတ္တုံ န ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ သကိမေဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ဒွိက္ခတ္တုံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပဗ္ဗဇ္ဇာကာလေ စ ဥပသမ္ပဒါကာလေ စ၊ ဘိက္ခူနံ ပန သကိံ အာပုစ္ဆိတေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၂)။

၂၃၉၆-၇။ အတ္ထိတန္တိ အတ္ထိဘာဝံ။ စတူဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ စတုသမုဋ္ဌာနံ။ ကတမေဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာတီတိ အာဟ ‘‘ဝါစတော…ပေ… ကာယဝါစာဒိတောပိ စာ’’တိ။ ကထံ ဝါစာဒီဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာတိ? အဗ္ဘာနကမ္မာဒီသု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ခဏ္ဍသီမာယံ နိသိန္နာ ‘‘ပက္ကောသထ သိက္ခမာနံ၊ ဣဓေဝ နံ ဥပသမ္ပာဒေဿာမာ’’တိ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ ဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ‘‘ဥပဿယတော ပဋ္ဌာယ ဥပသမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ခဏ္ဍသီမံ ဂစ္ဆန္တိယာ ကာယဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဒွီသုပိ ဌာနေသု ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တိယာ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ဥပသမ္ပာဒနံ ကြိယံ၊ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

ဒသမံ။

၂၃၉၈။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ဘိက္ခုနီ ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေန သိက္ခမာနံ သစေ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေနာတိ စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ၊ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။

တတ္ထ ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ အထ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ဥဿာရဏာ ဝါ ကရီယတိ၊ မနုဿာ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘အနောကာသော အယံ၊ အညတြ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ။ ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထာဒီနိ ကရိဿာမာ’’တိ ရတ္တိံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ၊ တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သစေ ‘‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ၊ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ၊ ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညံ ပန သင်္ဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ပန ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အဗ္ဘာနာဒိသင်္ဃကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ တတြေကော နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ၊ မာ ဣဒံ ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ၊ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ အထညော အာဂန္တွာ –

‘‘နက္ခတ္တံ ပဋိမာနေန္တံ၊ အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉) –

ဝတွာ ‘‘ကိံ နက္ခတ္တေန၊ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ။ ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာဟရိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေနာ’’တိ။

ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ အတ္ထော။

၂၃၉၉။ ဆန္ဒံ အဝိဟာယ ဝါ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ တု ယထာနိသိန္နာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထော။

ဧကာဒသမံ။

၂၄၀၀။ ဒွါဒသေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၁) သိက္ခာပဒေ။ တေရသေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅) သိက္ခာပဒေ။

ဒွါဒသမတေရသမာနိ။

ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၂၄၀၁။ အဂိလာနာတိ ဆတ္တုပါဟနေန ဝူပသမေတဗ္ဗရောဂရဟိတာ။ ယထာဟ ‘‘အဂိလာနာ နာမ ယဿာ ဝိနာ ဆတ္တုပါဟနာ ဖာသု ဟောတီ’’တိ။ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနာ စ ဆတ္တုပါဟနံ။ တတ္ထ ဆတ္တံ ဝုတ္တလက္ခဏံ၊ ဥပါဟနာ ဝက္ခမာနလက္ခဏာ။ ဓာရေယျာတိ ဥဘယံ ဧကတော ဓာရေယျ။ ဝိသုံ ဓာရေန္တိယာ ဟိ ဒုက္ကဋံ ဝက္ခတိ။

၂၄၀၂။ ဒိဝသန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ သစေ ဓာရေတီတိ ယောဇနာ။

၂၄၀၃။ ကဒ္ဒမာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဟာဝါလုကာဒီနံ ဂဟဏံ။

၂၄၀၄။ သစေ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒိသွာ ဂစ္ဆာဒိကန္တိ ဆတ္တေ လဂ္ဂနယောဂ္ဂံ နီစတရံ ဂစ္ဆာဒိကံ ဒိသွာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုမ္ဗာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဥပါဟနမတ္တဿေဝ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ။

၂၄၀၅။ အပနာမေတွာတိ သီသတော အပနာမေတွာ။ ဩမုဉ္စိတွာတိ ပါဒတော ဩမုဉ္စိတွာ။ ဟောတိ ပါစိတ္တိယန္တိ ပုန ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ။

၂၄၀၆။ ပယောဂဂဏနာယေဝါတိ ဆတ္တုပါဟနဿ အပနေတွာ အပနေတွာ ဧကတော ဓာရဏပယောဂဂဏနာယ။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အဂိလာနာ အဂိလာနသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ ဂိလာနသညာ ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၁) ဧဝံ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂိလာနာ အဂိလာနသညာ၊ ဂိလာနာ ဝေမတိကာ၊ ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၂) ဧဝံ ဒွိကဒုက္ကဋံ တထေဝ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၄၀၇။ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ဝါ ဘိက္ခုနိယော ဝါ နိဝသန္တိ၊ တသ္မိံ အာရာမေ ဝါ ဥပစာရေ ဝါ အပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ဥပစာရေ ဝါ။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌဘေဒါဒိအာပဒါသု။

ပဌမံ။

၂၄၀၈။ ဘိက္ခုနိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘အဂိလာနာယာ’’တိ သေသော၊ ပါဒေန ဂန္တုံ သမတ္ထာယ အဂိလာနာယ ဘိက္ခုနိယာတိ အတ္ထော။ ယထာဟ ‘‘အဂိလာနာ နာမ သက္ကောတိ ပဒသာ ဂန္တု’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၇)။ ယာနံ နာမ ရထာဒိ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသရူပမေဝ။

၂၄၀၉။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌဘေဒါဒိအာပဒါသု။ ဆတ္တုပါဟနသိက္ခာပဒေ အာရာမေ၊ အာရာမူပစာရေ စ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ တထာ အဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထာပိ အာပတ္တိယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒုတိယံ။

၂၄၁၀။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိပိ ကဋူပိယ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘သင်္ဃာဏိ’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ။ ယထာဟ – ‘‘သင်္ဃာဏိ နာမ ယာ ကာစိ ကဋူပဂါ’’တိ။ သင်္ဃာဏိ နာမ မေခလာဒိကဋိပိဠန္ဓနံ။ ကဋူပိယန္တိ ကဋိပ္ပဒေသောပဂံ။

၂၄၁၂။ ကဋိသုတ္တံ နာမ ကဋိယံ ပိဠန္ဓနရဇ္ဇုသုတ္တကံ။

၂၄၁၃။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စိတ္တံ အကုသလံ၊ ဣဒံ ပန သိက္ခာပဒံ လောကဝဇ္ဇံ၊ ဣတိ ဣဒံ ဥဘယမေဝ ဝိသေသတာ ပုရိမသိက္ခာပဒတော ဣမဿ နာနာကရဏံ။

တတိယံ။

၂၄၁၄။ သီသူပဂါဒိသု ယံ ကိဉ္စိ သစေ ယာ ဓာရေတိ၊ တဿာ တဿ ဝတ္ထုဿ ဂဏနာယ အာပတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။ သီသံ ဥပဂစ္ဆတီတိ သီသူပဂံ၊ သီသေ ပိဠန္ဓနာရဟန္တိ အတ္ထော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂီဝူပဂါဒီနံ ဂဟဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ဣတ္ထာလင်္ကာရော နာမ သီသူပဂေါ ဂီဝူပဂေါ ဟတ္ထူပဂေါ ပါဒူပဂေါ ကဋူပဂေါ’’တိ။

၂၄၁၅။ န စ ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ‘‘သဒိသန္တိ ပရိဒီပိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

စတုတ္ထံ။

၂၄၁၆။ ယေနကေနစိ ဂန္ဓေနာတိ စန္ဒနတဂရာဒိနာ ယေန ကေနစိ ဂန္ဓကက္ကေန။ သဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကေန စာတိ ဝဏ္ဏေန သဟ ဝတ္တတီတိ သဝဏ္ဏကံ၊ ဟလိဒ္ဒိကက္ကာဒိ၊ နတ္ထိ ဧတဿ ဥဗ္ဗဋ္ဋနပစ္စယာ ဒိဿမာနော ဝဏ္ဏဝိသေသောတိ အဝဏ္ဏကံ၊ သာသပကက္ကာဒိ၊ သဝဏ္ဏကဉ္စ အဝဏ္ဏကဉ္စ သဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကံ၊ တေန သဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကေန စ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ နှာယန္တိယာ နှာနောသာနေ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၂၄၁၇။ သဗ္ဗပယောဂေတိ သဗ္ဗသ္မိံ ပုဗ္ဗပယောဂေ။ အာဗာဓပစ္စယာတိ ဒဒ္ဒုကုဋ္ဌာဒိရောဂပစ္စယာ။

၂၄၁၈။ ဆဋ္ဌန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝါသိတကေန ပိညာကေန နဟာယေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၂၀၃) သိက္ခာပဒံ။

ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ။

၂၄၁၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ သစေ ဥဗ္ဗဋ္ဋာပေယျ ဝါ သမ္ဗာဟာပေယျ ဝါ၊ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ တထာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၄၂၀။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ၊ သမ္ဗာဟနေ စ ဟတ္ထံ အမောစေတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ ဧကာ အာပတ္တိ သိယာ၊ ဟတ္ထံ မောစေတွာ မောစေတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ ပယောဂဂဏနာယ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၄၂၁။ အာပဒါသူတိ စောရဘယာဒီဟိ သရီရကမ္ပနာဒီသု။ ဂိလာနာယာတိ အန္တမသော မဂ္ဂဂမနပရိဿမေနာပိ အာဗာဓိကာယ။

၂၄၂၂။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒေ ‘‘သိက္ခမာနာယာ’’တိ စ နဝမသိက္ခာပဒေ ‘‘သာမဏေရိယာ’’တိ စ ဒသမသိက္ခာပဒေ ‘‘ဂိဟိနိယာ’’တိ စ ဝိသေသံ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသဝိနိစ္ဆယော သတ္တမေနေဝ သမာနောတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဋ္ဌမာဒီနိ တီဏိပီ’’တိ။

သတ္တမဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ။

၂၄၂၃။ အန္တောဥပစာရသ္မိန္တိ ဒွါဒသရတနဗ္ဘန္တရေ။ ‘‘ဘိက္ခုဿ ပုရတော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ။ တသ္မာ ပုရတော ဝါ ဟောတု ပစ္ဆတော ဝါ ပဿတော ဝါ၊ သမန္တတော ဒွါဒသရတနဗ္ဘန္တရေတိ နိဒဿနပဒမေတံ။ ဆမာယပီတိ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာပိ။ ယာ နိသီဒေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ဝဋ္ဋတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၄၂၄။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ အနာပုစ္ဆိတေ အနာပုစ္ဆိတသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အာပုစ္ဆိတသညာတိ တီသု ဝိကပ္ပေသု ပါစိတ္တိယတ္တယံ ဝုတ္တံ။ အာပုစ္ဆိတေ အနာပုစ္ဆိတသညာ၊ ဝေမတိကာ ဝါ ဘိက္ခုဿ ပုရတော နိသီဒေယျာတိ ဝိကပ္ပဒွယေ ဒုက္ကဋဒွယံ ဟောတိ။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌဘေဒါဒိအာပဒါသု။ အာပုစ္ဆိတုဉ္စ ဌာတုဉ္စ အသက္ကောန္တိယာ ဂိလာနာယ။

၂၄၂၅။ နိပဇ္ဇနံ ကြိယံ။ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

ဧကာဒသမံ။

၂၄၂၆။ ဩကာသော ကတော ယေန သော ဩကာသကတော၊ န ဩကာသကတော အနောကာသကတော၊ တံ၊ အကတောကာသန္တိ အတ္ထော၊ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ပုစ္ဆာမီ’’တိ အတ္တနာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိနယာဒီနံ နာမံ ဂဟေတွာ ဩကာသံ ကာရာပနကာလေ အဓိဝါသနဝသေန အကတောကာသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေါသတာတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ။ ဧကသ္မိံ ပိဋကေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အညသ္မိံ ပိဋကေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိယာပိ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝိနယေ စာ’’တိအာဒိ။

ပုစ္ဆန္တိယာပိ စာတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘အဘိဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တိယာပီ’’တိ ဣဒဉ္စ အနုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန စ-သဒ္ဒေန ‘‘သုတ္တန္တေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ဝိနယံ ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အဘိဓမ္မေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ သုတ္တန္တံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဣဒဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။

၂၄၂၇။ အနောဒိဿာတိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ အနိယမေတွာ ကေဝလံ ‘‘ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ပုစ္ဆာမိ အယျာ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ။

ဒွါဒသမံ။

၂၄၂၈-၉။ သံကစ္စိကန္တိ ထနဝေဌနစီဝရံ၊ တံ ပန ပါရုပန္တိယာ အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘနာဘိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိယာ ပါရုပိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ မာတိကဋ္ဌကထာယံ ‘‘အသံကစ္စိကာတိ အဓက္ခကဥဗ္ဘနာဘိမဏ္ဍလသင်္ခါတဿ သရီရဿ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အနုညာတသံကစ္စိကစီဝရရဟိတာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။ ‘‘သံကစ္စိကာယ ပမာဏံ တိရိယံ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထန္တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တ’’န္တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၁၂၂၄-၁၂၂၆) ဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရော။ ပရိက္ခေပေါက္ကမေတိ ပရိက္ခေပဿ အန္တောပဝေသနေ။ ဥပစာရောက္ကမေပီတိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရပဝေသနေပိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ပဌမေ ပါဒေ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ယထာဝုတ္တောယေဝ နယော မတော ဝိညာတောတိ အတ္ထော။

၂၄၃၀။ အာပဒါသုပီတိ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ သံကစ္စိကံ၊ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ စ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု အနာပတ္တိ။

၂၄၃၁။ သေသန္တိ ဣဓ သရူပတော အဒဿိတဉ္စ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ မာတိကာပဒဘာဇနာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ။ သုနိပုဏသ္မိံ ဓမ္မဇာတံ၊ အတ္ထဇာတဉ္စ ဝိဘာဝေတိ ဝိဝိဓေနာကာရေန ပကာသေတီတိ ဝိဘာဝီ၊ တေန ဝိဘာဝိနာ။

တေရသမံ။

ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ နဝမော။

ဧဝံ နဝဟိ ဝဂ္ဂေဟိ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဆန္နဝုတိ သိက္ခာပဒါနိ ဒဿေတွာ ဣတော ပရေသု မုသာဝါဒဝဂ္ဂါဒီသု သတ္တသု ဝဂ္ဂေသု ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏသိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ တာနိ ဣဓ န ဒဿိတာနိ။

သဗ္ဗာနေဝ ဘိက္ခုနီနံ ခုဒ္ဒကေသု ဆန္နဝုတိ၊ ဘိက္ခူနံ ဒွေနဝုတီတိ အဋ္ဌာသီတိသတံ သိက္ခာပဒါနိ။ တတော ပရံ သကလံ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂံ၊ ပရမ္ပရဘောဇနံ၊ အနတိရိတ္တဘောဇနံ၊ အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏံ၊ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိ၊ အစေလကသိက္ခာပဒံ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လပအစ္ဆာဒနံ၊ ဦနဝီသတိဝဿဥပသမ္ပာဒနံ၊ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ အဒ္ဓါနဂမနံ၊ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနံ ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ၊ နိသီဒနံ၊ ဝဿိကသာဋိကန္တိ ဣမာနိ ဗာဝီသတိ သိက္ခာပဒါနိ အပနေတွာ သေသာနိ သတဉ္စ ဆသဋ္ဌိ စ သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသမဂ္ဂေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတော အသာဓာရဏသိက္ခာပဒေသု သမုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယော – ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာ၊ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပဒံ၊ သင်္ဃာဏိ၊ ဣတ္ထာလင်္ကာရော၊ ဂန္ဓဝဏ္ဏကော၊ ဝါသိတကပိညာကော၊ ဘိက္ခုနိအာဒီဟိ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒနာနီတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ အစိတ္တကာနိ၊ လောကဝဇ္ဇာနိ၊ အကုသလစိတ္တာနိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စ။ အဝသေသာနိ အစိတ္တကာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနေဝ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနံ၊ ဂါမန္တရံ၊ အာရာမသိက္ခာပဒံ၊ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သတ္တ၊ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ၊ ပုရိသသံသဋ္ဌံ၊ ပါရိဝါသိယဆန္ဒဒါနံ၊ အနုဝဿဝုဋ္ဌာပနံ၊ ဧကန္တရိကဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနိ ဧကူနဝီသတိ သိက္ခာပဒါနိ သစိတ္တကာနိ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ။ အဝသေသာနိ သစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနေဝါတိ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပါစိတ္တိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။