📜

ဥပေါသထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၅၁-၂။ ယာ ဧကာဒသဟိ သီမာဝိပတ္တီဟိ ဝဇ္ဇိတာ တိသမ္ပတ္တိသံယုတာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋေတွာ သမ္မတာ၊ သာ အယံ ဗဒ္ဓသီမာ နာမ သိယာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ၊ အတိမဟတီ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ၊ ဆာယာနိမိတ္တာ၊ အနိမိတ္တာ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ၊ နဒိယာ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာတိ ‘‘ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝစနတော ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော နာမ၊ ဝိပန္နသီမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အတိမဟတီ နာမ ယာ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တေနာပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေနေဝ ဒက္ခိဏာယ၊ ပစ္ဆိမာယ၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇဝါလိကာပုဉ္ဇာနံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ အနိမိတ္တာ နာမ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတေန သမ္မတာ။

နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒိအာဒီသု သမ္မတာ။ သာ ဟိ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗူ စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ၊ တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗူ၊ ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တော ကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ တံ အမ္ဗံ အန္တော ကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တော ကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နတိ၊ သီမာယ သီမာ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတီတိ။ ဣတိ ဣမာဟိ ဧကာဒသဟိ ဝိပတ္တိသီမာဟိ ဝဇ္ဇိတာတိ အတ္ထော။

တိသမ္ပတ္တိသံယုတာတိ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိ၊ ပရိသာသမ္ပတ္တိ၊ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တီတိ ဣမာဟိ တီဟိ သမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတာ။ တတ္ထ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ၊ ပါသာဏနိမိတ္တံ၊ ဝနနိမိတ္တံ၊ ရုက္ခနိမိတ္တံ၊ မဂ္ဂနိမိတ္တံ၊ ဝမ္မိကနိမိတ္တံ၊ နဒိနိမိတ္တံ၊ ဥဒကနိမိတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၈) ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ၊ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္မာ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။

ပရိသာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ၊ တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ၊ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ။

ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၉) နယေန ဝုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မတာ။ ဧဝံ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋေတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၅၅၃-၄။ ခဏ္ဍသမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသာ အာဒယော အာဒိဘူတာ၊ အာဒိမှိ ဝါ ယာသံ သီမာနံ တာ ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာဝိပ္ပဝါသာဒီ၊ တာသံ၊ တာဟိ ဝါ ပဘေဒေါ ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာဒိဘေဒေါ၊ တတော ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာဒိဘေဒတော၊ ခဏ္ဍသီမာ၊ သမာနသံဝါသသီမာ၊ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ ဣမာသံ သီမာနံ ဧတာဟိ ဝါ ကရဏဘူတာဟိ၊ ဟေတုဘူတာဟိ ဝါ ဇာတေန ဝိဘာဂေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာနသံဝါသာဝိပ္ပဝါသာနမန္တရေ ခဏ္ဍာ ပရိစ္ဆိန္နာ တာဟိ အသင်္ကရာ သီမာ ခဏ္ဍသီမာ နာမ။ သမာနသံဝါသေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ဥပေါသထာဒိကော သံဝါသော ဧတ္ထ ကရီယတီတိ သမာနသံဝါသာ နာမ။ အဝိပ္ပဝါသာယ လက္ခဏံ ‘‘ဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိနာ ဝက္ခတိ။ ဣတိ ဗဒ္ဓါ တိဓာ ဝုတ္တာတိ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာ တိပ္ပဘေဒါ ဝုတ္တာ။

ဥဒကုက္ခေပါတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ သတ္တန္နံ အဗ္ဘန္တရာနံ သမာဟာရာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ တတောပိ စ။ အဗဒ္ဓါပိ တိဝိဓာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ တာသု တီသု အဗဒ္ဓသီမာသု။ ဂါမပရိစ္ဆေဒေါတိ သဗ္ဗဒိသာသု သီမံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ဣမဿ ပဒေသဿ ဧတ္တကော ကရော’’တိ ဧဝံ ကရေန နိယမိတော ဂါမပ္ပဒေသော။ ယထာဟ – ‘‘ယတ္တကေ ပဒေသေ တဿ ဂါမဿ ဘောဇကာ ဗလိံ ဟရန္တိ ၊ သော ပဒေသော အပ္ပော ဝါ ဟောတု မဟန္တော ဝါ၊ ‘ဂါမသီမာ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမက္ခေတ္တေ ဧကံ ပဒေသံ ‘အယံ ဝိသုံ ဂါမော ဟောတူ’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၊ သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝါ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။

‘‘ဂါမပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဣမိနာ စ နဂရပရိစ္ဆေဒေါ စ သင်္ဂဟိတော။ ယထာဟ – ‘‘ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။ နိဂမသီမာယ ဝိသုံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ တဿာ ဣဓ သင်္ဂဟော န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ပါဠိယံ ‘‘ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ယာ တဿ ဝါ ဂါမဿ ဂါမသီမာ၊ နိဂမဿ ဝါ နိဂမသီမာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကုပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇)။ ဣမိဿာ ဝိသုံယေဝ လက္ခဏဿ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမသီမာလက္ခဏေနေဝ ဥပလက္ခိတာ။

၂၅၅၅။ ‘‘ဇာတဿရေ’’တိအာဒီသု ဇာတဿရာဒီနံ လက္ခဏံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ယော ပန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတော သောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ၊ ယတ္ထ နဒိယံ ဝက္ခမာနပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဇာတဿရော နာမ။ ယောပိ နဒိံ ဝါ သမုဒ္ဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကေန ခဏိတော သောဗ္ဘော ဧတံ လက္ခဏံ ပါပုဏာတိ၊ အယမ္ပိ ဇာတဿရောယေဝ။ သမုဒ္ဒေါ ပါကဋောယေဝ။

ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟံ အနတိက္ကမိတွာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အယံ နဒိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ သိက္ခာကရဏီယေ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ၊ အယံ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပဝိသတု တဠာကံ ဝါ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နဒီ နာမ။

သမန္တတောတိ သမန္တာ။ မဇ္ဈိမဿာတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ။ ဥဒကုက္ခေပေါတိ ဝက္ခမာနေန နယေန ထာမပ္ပမာဏေန ခိတ္တဿ ဥဒကဿ ဝါ ဝါလုကာယ ဝါ ပတိတဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နော အန္တောပဒေသော။ ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကာ ဝါ ပတတိ၊ အယံ ဥဒကုက္ခေပေါ နာမာတိ။ ဥဒကုက္ခေပသညိတောတိ ‘‘ဥဒကုက္ခေပေါ’’တိ သလ္လက္ခိတော။

၂၅၅၆။ အဂါမကေ အရညေတိ ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ ဂါမရဟိတေ မဟာအရညေ။ သမန္တတော သတ္တေဝဗ္ဘန္တရာတိ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနတော ပရိက္ခိပိတွာ သတ္တေဝ အဗ္ဘန္တရာ ယဿာ သီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ အယံ သတ္တဗ္ဘန္တရနာမိကာ သီမာ နာမ။

၂၅၅၇။ ဂုဠုက္ခေပနယေနာတိ အက္ခဓုတ္တကာနံ ဒါရုဂုဠုက္ခိပနာကာရေန။ ဥဒကုက္ခေပကာတိ ဥဒကုက္ခေပသဒိသဝသေန။

၂၅၅၈။ ဣမာသံ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဝဍ္ဎနက္ကမံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဗ္ဘန္တရူဒကုက္ခေပါ၊ ဌိတောကာသာ ပရံ သိယု’’န္တိ။ ဌိတောကာသာ ပရန္တိ ပရိသာယ ဌိတဋ္ဌာနတော ပရံ၊ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဗ္ဘန္တရာ စ မိနိတဗ္ဗာ၊ ဥဒကုက္ခေပေါ စ ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၅၅၉-၆၀။ အန္တောပရိစ္ဆေဒေတိ ဥဒကုက္ခေပေန ဝါ သတ္တဗ္ဘန္တရေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆိန္နောကာသဿ အန္တော။ ဟတ္ထပါသံ ဝိဟာယ ဌိတော ဝါ ပရံ တတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမ္မ ဌိတော ဝါတိ ယောဇနာ၊ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ ဧကံ ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ သတ္တဗ္ဘန္တရံ ဧဝ ဝါ အနတိက္ကမ္မ ဌိတောတိ အတ္ထော။

ကမ္မံ ဝိကောပေတီတိ အန္တော ဌိတော ကမ္မဿ ဝဂ္ဂဘာဝကရဏတော၊ ဗဟိ တတ္တကံ ပဒေသံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတော အညဿ သင်္ဃဿ ဂဏပူရဏဘာဝံ ဂစ္ဆန္တော သီမာယ သင်္ကရဘာဝကရဏေန ကမ္မံ ဝိကောပေတိ။ ဣတိ ယသ္မာ အဋ္ဌကထာနယော၊ တသ္မာ သော အန္တောသီမာယ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကာတဗ္ဗော၊ သီမန္တရိကတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္နောကာသတော ဗဟိ ဝါ ကာတဗ္ဗော။ တတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတော ယထာဌိတောဝ သစေ အညဿ ကမ္မဿ ဂဏပူရကော န ဟောတိ၊ ကမ္မံ န ကောပေတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၅၆၁-၂။ သဏ္ဌာနန္တိ တိကောဋိသဏ္ဌာနံ။ နိမိတ္တန္တိ ပဗ္ဗတာဒိနိမိတ္တံ။ ဒိသကိတ္တနန္တိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဒိသာကိတ္တနံ။ ပမာဏန္တိ တိယောဇနပရမံ ပမာဏံ ။ သောဓေတွာတိ ယသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓတိ၊ တတ္ထ ဝသန္တေ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခူ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဝသန္တေ သီမာယ ဗဟိ ဂန္တုံ အဒတွာ၊ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဝသန္တေ ဟတ္ထပါသံ ဥပနေတဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသံ နေတွာ အဝသေသေ ဗဟိသီမာယ ကတွာ သဗ္ဗမဂ္ဂေသု အာရက္ခံ ဝိဒဟိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သီမန္တိ ခဏ္ဍသီမံ။

ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘တိကောဏ’’န္တိအာဒိ။ ပဏဝူပမန္တိ ပဏဝသဏ္ဌာနံ မဇ္ဈေ သံခိတ္တံ ဥဘယကောဋိယာ ဝိတ္ထတံ။ ‘‘ဝိတာနာကာရံ ဓနုကာကာရ’’န္တိ အာကာရ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဓနုကာကာရန္တိ အာရောပိတဓနုသဏ္ဌာနံ၊ ‘‘မုဒိင်္ဂူပမံ သကဋူပမ’’န္တိ ဥပမာ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ မုဒိင်္ဂူပမန္တိ မဇ္ဈေ ဝိတ္ထတံ ဥဘယကောဋိယာ တနုကံ တုရိယဝိသေသံ မုဒိင်္ဂန္တိ ဝဒန္တိ၊ တာဒိသန္တိ အတ္ထော။ သီမံ ဗန္ဓေယျာတိ ယောဇနာ။

၂၅၆၃။ ပဗ္ဗတာဒိနိမိတ္တုပဂနိမိတ္တာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဗ္ဗတ’’န္တိအာဒိ။ ဣတိ အဋ္ဌ နိမိတ္တာနိ ဒီပယေတိ ယောဇနာ။ တတြေဝံ သင်္ခေပတော နိမိတ္တုပဂတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သုဒ္ဓပံသုသုဒ္ဓပါသာဏဥဘယမိဿကဝသေန (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ၊ မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) တိဝိဓောပိ ဟိ ပဗ္ဗတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရေဟိ ဝါ အန္တောသာရမိဿကေဟိ ဝါ ရုက္ခေဟိ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ ဝနံ နိမိတ္တုပဂံ၊ တတော ဦနတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏနိမိတ္တေ အယဂုဠမ္ပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဥက္ကံသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရံ အာဒိံ ကတွာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏော နိမိတ္တုပဂေါ၊ န တတော ခုဒ္ဒကတရော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ပန အတိမဟန္တောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ရုက္ခော ဇီဝန္တောယေဝ အန္တောသာရော ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍပ္ပမာဏောပိ နိမိတ္တုပဂေါ၊ န တတော ဩရံ ဝဋ္ဋတိ။ မဂ္ဂေါ ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ ဟောတု သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ၊ ယော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမက္ခေတ္တာနိ ဂစ္ဆတိ၊ တာဒိသော ဇင်္ဃသကဋသတ္ထေဟိ ဝဠဉ္ဇိယမာနောယေဝ နိမိတ္တုပဂေါ၊ အဝဠဉ္ဇော န ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံဒိဝသံ ဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏမတ္တောပိ ဝမ္မိကော နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကံ ယံ အသန္ဒမာနံ အာဝါဋပေါက္ခရဏိတဠာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ၊ တံ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော တင်္ခဏံယေဝ ပထဝိယံ ခတေ အာဝါဋေ ဃဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတမ္ပိ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ သဏ္ဌဟနကံ နိမိတ္တုပဂံ၊ ဣတရံ သန္ဒမာနကံ၊ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒကာလံ အတိဋ္ဌန္တံ၊ ဘာဇနဂတံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာ အဗဒ္ဓသီမာလက္ခဏေ နဒီ ဝုတ္တာ၊ သာ နိမိတ္တုပဂါ၊ အညာ န ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၅၆၄။ တေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ တီဏီတိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဒဿနံ၊ ဣမိနာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ နိမိတ္တာနိ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတိ။ ယထာဟ – ‘‘သာ ဧဝံ သမ္မန္နိတွာ ဗဇ္ဈမာနာ ဧကေန၊ ဒွီဟိ ဝါ နိမိတ္တေဟိ အဗဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈)။ သတေနာပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနာယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန ဝီသတိယာ၊ တိံသာယ ဝါ နိမိတ္တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

၂၅၆၅။ တိယောဇနံ ပရံ ဥက္ကဋ္ဌော ပရိစ္ဆေဒေါ ဧတိဿာတိ တိယောဇနပရာ။ ‘‘ဝီသတီ’’တိအာဒီနံ သင်္ချာနေ၊ သင်္ချေယျေ စ ဝတ္တနတော ဣဓ သင်္ချာနေ ဝတ္တမာနံ ဝီသတိ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူနန္တိ ဘိန္နာဓိကရဏနိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကဝီသတိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏီယပရမတ္တာ သင်္ဃကမ္မဿ ကမ္မာရဟေန သဒ္ဓိံ ဘိက္ခူနံ ဧကဝီသတိံ ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော၊ ဣဒဉ္စ နိသိန္နာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဟိ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တိ၊ တတ္တကေ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၅၆၆။ ယာ ဥက္ကဋ္ဌာယပိ ယာ စ ဟေဋ္ဌိမာယပိ ကေသဂ္ဂမတ္တတောပိ အဓိကာ ဝါ ဦနာ ဝါ၊ ဧတာ ဒွေပိ သီမာယော ‘‘အသီမာ’’တိ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၂၅၆၇။ သမန္တတော သဗ္ဗမေဝ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာတိ ပုဗ္ဗဒိသာနုဒိသာဒီသု ပရိတော သဗ္ဗဒိသာသု ယထာလဒ္ဓံ နိမိတ္တောပဂံ သဗ္ဗနိမိတ္တံ ‘‘ဝိနယဓရေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’န္တိ? ‘ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ’တိ။ ပုန ဝိနယဓရေန ‘ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋေတွာ ကိတ္တေတွာ။ ဉတ္တိ ဒုတိယာ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၉) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တေန ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေနာတိ အတ္ထော။ အရဟတိ ပဟောတိ ဝိနယဓရောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅၆၈။ ဗန္ဓိတွာတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏနယေန သမာနသံဝါသသီမံ ပဌမံ ဗန္ဓိတွာ။ အနန္တရန္တိ ကိစ္စန္တရေန ဗျဝဟိတံ အကတွာ၊ ကာလက္ခေပံ အကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သီမံ သမူဟနိတုကာမာနံ ပစ္စတ္တိကာနံ ဩကာသံ အဒတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္ဆာတိ သမာနသံဝါသသမ္မုတိတော ပစ္ဆာ။ စီဝရာဝိပ္ပဝါသကံ သမ္မန္နိတွာန ယာ ဗဒ္ဓါ၊ သာ ‘‘အဝိပ္ပဝါသာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ စီဝရာဝိပ္ပဝါသကံ သမ္မန္နိတွာန ယာ ဗဒ္ဓါတိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကုပေါသထာ…ပေ… ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄) ဝုတ္တနယေန စီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နိတွာ ယာ ဗဒ္ဓါ။ သာ အဝိပ္ပဝါသာတိ ဝုစ္စတီတိ တတ္ထ ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ စီဝရေန ဝိပ္ပဝါသနိမိတ္တာပတ္တိယာ အဘာဝတော တထာ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၅၆၉။ ‘‘ယာ ကာစိ နဒိလက္ခဏပ္ပတ္တာ နဒီ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ‘ဧတံ ဗဒ္ဓသီမံ ကရောမာ’တိ ကတာပိ အသီမာဝ ဟောတီ’’တိအာဒိကံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) အဋ္ဌကထာနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နဒီ…ပေ… န ဝေါတ္ထရတီ’’တိ၊ န ပတ္ထရတိ သီမာဘာဝေန ဗျာပိနီ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝါတိ ယေန န ဝေါတ္ထရတိ၊ တေနေဝ ကာရဏေန။ အဗြဝီတိ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) အဝေါစ။

သီမာကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၇၀။ အဋ္ဌမိယာပိ ဥပေါသထဝေါဟာရတ္တာ ဒိနဝသေန ဥပေါသထာနံ အတိရေကတ္တေပိ ဣဓ အဓိပ္ပေတေယေဝ ဥပေါသထေ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘နဝေဝါ’’တိ။

၂၅၇၁-၃။ တေ သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘စာတုဒ္ဒသော…ပေ… ကမ္မေနုပေါသထာ’’တိ။ စတုဒ္ဒသန္နံ ပူရဏော စာတုဒ္ဒသော။ ပန္နရသန္နံ ပူရဏော ပန္နရသော။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) အာဂတနယေန ဘိန္နေ သင်္ဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သင်္ဃသာမဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ တဒါ ‘‘တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၄၇၅) ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော သာမဂ္ဂီ ဥပေါသထောတိ။ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ စာတုဒ္ဒသော၊ ပန္နရသော၊ သာမဂ္ဂီ စ ဥပေါသထောတိ ဧတေ တယောပိ ဥပေါသထာ ဒိဝသေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒိဝသေနေဝ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

သင်္ဃေဥပေါသထောတိ သင်္ဃေန ကာတဗ္ဗဥပေါသထော။ ဂဏေပုဂ္ဂလုပေါသထောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သာဓျသာဓနလက္ခဏဿ သမ္ဗန္ဓဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ‘‘သင်္ဃေ’’တိအာဒီသု သာမိဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော။ ဥပေါသထော သာဓျော ကမ္မဘာဝတော၊ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာ သာဓနံ ကာရကဘာဝတော။

သုတ္တဿ ဥဒ္ဒေသော သုတ္တုဒ္ဒေသော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ အဘိဓာနံ နာမံ ယဿ သော သုတ္တုဒ္ဒေသာဘိဓာနော။ ကမ္မေနာတိ ကိစ္စဝသေန။

၂၅၇၄။ ‘‘အဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဝါစ္စလိင်္ဂမပေက္ခိတွာ ‘‘နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော။ ဝါစ္စလိင်္ဂါ ဟိ တဗ္ဗာဒယောတိ ပါတိမောက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ပါရိသုဒ္ဓိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ပုမိတ္ထိလိင်္ဂေန ယောဇေတဗ္ဗာ။

၂၅၇၅။ ဝုတ္တာတိ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ၊ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ပဌမော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဒေသိတာ၊ သယဉ္စ တေသဉ္စ ဥဒ္ဒေသေ သင်္ခေပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိဒါန’’န္တိအာဒိ။ သာဝေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သုတေနာ’’တိ သေသော။ သေသကန္တိ အနုဒ္ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီတိ ဣမံ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ၊ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’တိ ဝတွာ ‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ…ပေ… အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) –

အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေန အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။

၂၅၇၆။ သေသေသုပီတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာပေက္ခာယ သေသေသု ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသုပိ။ ‘‘အယမေဝ နယော ဉေယျော’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ ‘‘ဝိတ္ထာရေနေဝ ပဉ္စမော’’တိ ဝစနတော ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသေ ‘‘သာဝေတဗ္ဗံ တု သေသက’’န္တိ အယံ နယော န လဗ္ဘတိ။ ‘‘သာဝေတဗ္ဗံ တု သေသက’’န္တိ ဝစနတော ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသု ယသ္မိံ ဝိပ္ပကတေ အန္တရာယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနုဒ္ဒိဋ္ဌေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ အနိယတုဒ္ဒေသဿ ပရိဟီနတ္တာ ‘‘ဘိက္ခုနီနဉ္စ စတ္တာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဒေသာ နဝိမေ ပနာတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရောတိ ဥဘတောပါတိမောက္ခေ ဣမေ နဝ ဥဒ္ဒေသာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။

၂၅၇၇။ ဥပေါသထေတိ သင်္ဃုပေါသထေ။ အန္တရာယန္တိ ရာဇန္တရာယာဒိကံ ဒသဝိဓံ အန္တရာယံ။ ယထာဟ – ‘‘ရာဇန္တရာယော စောရန္တရာယော အဂျန္တရာယော ဥဒကန္တရာယော မနုဿန္တရာယော အမနုဿန္တရာယော ဝါဠန္တရာယော သရီသပန္တရာယော ဇီဝိတန္တရာယော ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀)။

တတ္ထ သစေ ဘိက္ခူသု ‘‘ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) နိသိန္နေသု ရာဇာ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ရာဇန္တရာယော။ စောရာ အာဂစ္ဆန္တိ ၊ အယံ စောရန္တရာယော။ ဒဝဒါဟော အာဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာဝါသေ ဝါ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌဟတိ၊ အယံ အဂျန္တရာယော။ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ ဩဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဥဒကန္တရာယော။ ဗဟူ မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ မနုဿန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ ယက္ခော ဂဏှာတိ၊ အယံ အမနုဿန္တရာယော။ ဗျဂ္ဃာဒယော စဏ္ဍမိဂါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ ဝါဠန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ သပ္ပာဒယော ဍံသန္တိ၊ အယံ သရီသပန္တရာယော။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ ဝေရိနော ဝါ တံ မာရေတုံ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဇီဝိတန္တရာယော။ မနုဿာ ဧကံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဘိက္ခူ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေတုကာမာ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။

‘‘စေဝါ’’တိ ဣမိနာ အန္တရာယေဝ အန္တရာယသညိနာ ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသေ အကတေပိ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ အနုဒ္ဒေသောတိ ဝိတ္ထာရေန အနုဒ္ဒေသော။ နိဝါရိတောတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ပဋိသိဒ္ဓါ။ ဣမိနာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဣဒမ္ပိ ဝိဘာဝိတံ ဟောတိ။

၂၅၇၈။ တဿာတိ ပါတိမောက္ခဿ။ ဣဿရဏဿ ဟေတုမာဟ ‘‘‘ထေရာဓေယျ’န္တိ ပါဌတော’’တိ။ ထေရာဓေယျန္တိ ထေရာဓီနံ၊ ထေရာယတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပါဌတောတိ ပါဠိဝစနတော။ ‘‘ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ဝစနတော အာဟ ‘‘အဝတ္တန္တေနာ’’တိအာဒိ။ အဝတ္တန္တေနာတိ အန္တမသော ဒွေပိ ဥဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဒိသိတုံ အသက္ကောန္တေန။ ထေရေန ယော အဇ္ဈိဋ္ဌော၊ ဧဝမဇ္ဈိဋ္ဌဿ ယဿ ပန ထေရဿ၊ နဝဿ၊ မဇ္ဈိမဿ ဝါ သော ပါတိမောက္ခော ဝတ္တတိ ပဂုဏော ဟောတိ၊ သော ဣဿရောတိ သမ္ဗန္ဓော။

အဇ္ဈိဋ္ဌောတိ ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသာ’’တိ အာဏတ္တော၊ ဣမိနာ အနာဏတ္တဿ ဥဒ္ဒိသိတုံ သာမတ္ထိယာ သတိပိ အနိဿရဘာဝေါ ဒီပိတော ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ၊ ထေရာယတ္တောဝ ပါတိမောက္ခော။ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္တော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၅)။

၂၅၇၉။ ဥဒ္ဒိသန္တေတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တေ။ သမာ ဝါတိ အာဝါသိကေဟိ ဂဏနေန သမာ ဝါ။ အပ္ပာ ဝါတိ ဦနာ ဝါ။ အာဂစ္ဆန္တိ သစေ ပနာတိ သစေ ပန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ။ သေသကန္တိ အနုဒ္ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ။

၂၅၈၀။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌက္ခဏေယေဝ ကထာရမ္ဘတော ပုဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဝါ’’တိ ဣဒံ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ အဝုတ္တံ ‘‘အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ’’တိ ဣမံ ဝိကပ္ပံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာတိ စ ဘိက္ခုပရိသာယ အညမညံ သုခကထာယ နိသိန္နာယယေဝါတိ အတ္ထော။ ပရိသာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကစ္စာယာ’’တိ စ ‘‘သဗ္ဗာယာ’’တိ စ သေသော။ ဘိက္ခူနံ ဧကစ္စာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အာဝါသိကာနံ။ မူလေတိ သန္တိကေ။ ပါရိသုဒ္ဓိ ကာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… အာဂစ္ဆန္တိ ဗဟုတရာ၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ ဗဟူ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ သေသော။ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ သေသဝိနိစ္ဆယော –

‘‘ပန္နရသောဝါသိကာနံ၊ ဣတရာနံ သစေတရော၊

သမာနေတရေနုဝတ္တန္တု၊ ပုရိမာနံ သစေဓိကာ၊

ပုရိမာ အနုဝတ္တန္တု၊ တေသံ သေသေပျယံ နယော။

‘‘ပါဋိပဒေါဝါသိကာနံ ၊

ဣတရာနံ ဥပေါသထော၊

သမထောကာနံ သာမဂ္ဂိံ၊

မူလဋ္ဌာ ဒေန္တု ကာမတော။

ဗဟိ ဂန္တွာန ကာတဗ္ဗော၊

နော စေ ဒေန္တိ ဥပေါသထော၊

ဒေယျာနိစ္ဆာယ သာမဂ္ဂီ၊

ဗဟူသု ဗဟိ ဝါ ဝဇေ။

‘‘ပါဋိပဒေဂန္တုကာနံ၊ ဧဝမေဝ အယံ နယော၊

သာဝေယျ သုတ္တံ သဉ္စိစ္စ၊ အဿာဝေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ။

၂၅၈၁။ ဝိနိဒ္ဒိဋ္ဌဿာတိ အာဏတ္တဿ၊ ဣမိနာ ဣတရေသံ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဣဓ ‘‘အဂိလာနဿာ’’တိ သေသော။ ထေရေန အာဏာပေန္တေန ‘‘ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝါ သဒါကာလမေဝ ဧကော ဝါ ဘာရနိတ္ထရဏကော ဝါ သရဘာဏကဓမ္မကထိကာဒီသု အညတရော ဝါ န ဥပေါသထာဂါရသမ္မဇ္ဇနတ္ထံ အာဏာပေတဗ္ဗော၊ အဝသေသာ ပန ဝါရေန အာဏာပေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၉) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တဝိဓိနာ အာဏာပေတဗ္ဗော။ သစေ အာဏတ္တော သမ္မဇ္ဇနိံ တာဝကာလိကမ္ပိ န လဘတိ၊ သာခါဘင်္ဂံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

အာသနပညာပနာဏတ္တိယမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဏာပေတဗ္ဗော။ အာဏာပေန္တေန စ သစေ ဥပေါသထာဂါရေ အာသနာနိ နတ္ထိ၊ သင်္ဃိကာဝါသတောပိ အာဟရိတွာ ပညပေတွာ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနိ။ အာသနေသု အသတိ ကဋသာရကေပိ တဋ္ဋိကာယောပိ ပညပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဋ္ဋိကာသုပိ အသတိ သာခါဘင်္ဂါနိ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပညပေတဗ္ဗာနိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

ပဒီပကရဏေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဏာပေတဗ္ဗော။ အာဏာပေန္တေန စ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋိ ဝါ ကပလ္လိကာ ဝါ အတ္ထိ၊ တံ ဂဟေတွာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ တေလာဒီနိ နတ္ထိ ၊ ဘိက္ခာစာရေနပိ ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ။ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။ အပိစ ကပါလေ အဂ္ဂိပိ ဇာလေတဗ္ဗော။

၂၅၈၂။ ဒီပန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဇာလေတွာ’’တိ သေသော။ အထ ဝါ ‘‘ကတွာ’’တိ ဣမိနာ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာတိ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ၊ အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဧဝံ ဂဏဉတ္တိံ နိက္ခိပိတွာ။ ကတ္တဗ္ဗော တီဟုပေါသထောတိ တီဟိ ဘိက္ခူဟိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ တီသု ထေရေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဒွေ ဧဝံ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)။ ဒုတိယေန၊ တတိယေန စ ယထာက္ကမံ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၅၈၃။ ပုဗ္ဗကိစ္စာဒီနိ ကတွာ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ထေရေန နဝေါ ဧဝံ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော ၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)၊ နဝေန ထေရောပိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန ဝါရေ ဉတ္တိယာ အဋ္ဌပနဉ္စ ‘‘ဓာရေဟီ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော စာတိ ဧတ္တကောဝ ဝိသေသောတိ တံ အနာဒိယိတွာ ပုဂ္ဂလေန ကာတဗ္ဗံ ဥပေါသထဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စံ သမာပေတွာ၊ အဓိဋ္ဌေယျ ပနေကကော’’တိ။ အဓိဋ္ဌေယျာတိ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော၊ ပန္နရသော’တိ ဝါ ‘စာတုဒ္ဒသော’တိ ဝါ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌေယျ။ အဿာတိ အဝသာနေ ဝုတ္တပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော။ ယထာဝုတ္တော သင်္ဃောပိ တယောပိ ဒွေပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုညာတံ ဥပေါသထံ အန္တရာယံ ဝိနာ သစေ န ကရောန္တိ၊ ဧဝမေဝ အာပတ္တိမာပဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၅၈၄-၅။ ဣဒါနိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထကမ္မာနိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၉) နယေန ဝုတ္တံ ကမ္မစတုက္ကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဓမ္မေန စ ဝဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိ။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂေန ကမ္မံ၊ အဓမ္မတော သမဂ္ဂေန ကမ္မံ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂေန ကမ္မံ၊ ဓမ္မတော သမဂ္ဂေန ကမ္မန္တိ ဧတာနိ စတ္တာရိ ဥပေါသထဿ ကမ္မာနီတိ ဇိနော အဗြဝီတိ ယောဇနာ။ စတူသွပိ ပနေတေသူတိ ဧတေသု စတူသု ကမ္မေသု ပန။ စတုတ္ထန္တိ ‘‘သမဂ္ဂေန စ ဓမ္မတော’’တိ ဝုတ္တံ စတုတ္ထံ ဥပေါသထကမ္မံ ‘‘ဓမ္မကမ္မ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။

၂၅၈၆-၇။ တာနိ ကမ္မာနိ ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘အဓမ္မေနိဓာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဧတ္ထ ဧတေသု စတူသု ဥပေါသထေသု။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂေါ ဥပေါသထော ကတမောတိ ကထေတုကာမတာပုစ္ဆာ။ ယတ္ထ ယဿံ ဧကသီမာယံ ဘိက္ခုနော စတ္တာရော ဝသန္တီတိ ယောဇနာ။

တတြ ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာနယိတွာ တေ တယော ဇနာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ စေ၊ ဧဝံ ကတော ဥပေါသထော အဓမ္မော ဝဂ္ဂုပေါသထော နာမာတိ ယောဇနာ၊ ဧကသီမဋ္ဌေဟိ စတူဟိ သင်္ဃုပေါသထေ ကာတဗ္ဗေ ဂဏုပေါသထဿ ကတတ္တာ အဓမ္မော စ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဝိနာ ဂဏမဇ္ဈံ ပါရိသုဒ္ဓိယာ အဂမနတော တဿ ဟတ္ထပါသံ အနုပဂမနေန ဝဂ္ဂေါ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၅၈၈။ အဓမ္မေန သမဂ္ဂေါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥပေါသထော ကတမော’’တိ အနုဝတ္တေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုနော ဧကတော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ဟောတိ အဓမ္မိကော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ စတူဟိ သမဂ္ဂေဟိ သင်္ဃုပေါသထေ ကာတဗ္ဗေ ဂဏုပေါသထကရဏံ အဓမ္မော၊ ဟတ္ထပါသုပဂမနတော သမဂ္ဂေါ ဟောတိ။

၂၅၈၉-၉၀။ ယော ဥပေါသထော ဓမ္မေန ဝဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ သော ကတမောတိ ယောဇနာ။ ယတ္ထ ယဿံ ဧကသီမာယံ စတ္တာရော ဘိက္ခုနော ဝသန္တိ၊ တတြ ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာနယိတွာ တေ တယော ဇနာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တေ စေ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂေါ ဥပေါသထော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧကသီမဋ္ဌေဟိ စတူဟိ သင်္ဃုပေါသထဿ ကတတ္တာ ဓမ္မော၊ ဧကဿ ဟတ္ထပါသံ အနုပဂမနေန ဝဂ္ဂေါ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၅၉၁။ ယော ဓမ္မတော သမဂ္ဂေါ၊ သော ကတမောတိ ယောဇနာ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ စတ္တာရော ဘိက္ခုနော ဧကတော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ စေ၊ အယံ ဓမ္မတော သမဂ္ဂေါ ဥပေါသထောတိ မတော အဓိပ္ပေတောတိ ယောဇနာ။ စတူဟိ သင်္ဃုပေါသထဿ ကတတ္တာ ဓမ္မော၊ ဧကဿာပိ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟနေန သမဂ္ဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅၉၂။ ဝဂ္ဂေ သင်္ဃေ ဝဂ္ဂေါတိ သညိနော၊ သမဂ္ဂေ စ သင်္ဃေ ဝဂ္ဂေါတိ သညိနော ဥဘယတ္ထ ဝိမတိဿ ဝါ ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၅၉၃။ ဘေဒါဓိပ္ပာယတောတိ ‘‘နဿန္တေတေ၊ ဝိနဿန္တေတေ၊ ကော တေဟိ အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ဘေဒပုရေက္ခာရတာယ ‘‘ဥပေါသထံ ကရောန္တဿာ’’တိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿ ဘိက္ခုနော ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ အကုသလဗလဝတာယ စ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဘေဒပုရေက္ခာရပန္နရသကေ အကုသလဗလဝတာယ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၆)။ ဝဂ္ဂေ ဝါ သမဂ္ဂေ ဝါ သင်္ဃေ သမဂ္ဂေါ ဣတိ သညိနော ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ အဝသေသော ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗဝိနိစ္ဆယော ပဝါရဏဝိနိစ္ဆယာဝသာနေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိပ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီဟိ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၆၄၂) ဧကတော ဝတ္တုမိစ္ဆန္တေန န ဝုတ္တော။

၂၅၉၄-၅။ ‘‘ဥက္ခိတ္တေနာ’’တိအာဒိကာနိ ကရဏဝစနန္တာနိ ပဒါနိ ‘‘သဟာ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော’’တိ ပဒေန ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဥက္ခိတ္တေနာတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော၊ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကောတိ တိဝိဓေန ဥက္ခိတ္တေန။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သင်္ဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။

‘‘ဂဟဋ္ဌေနာ’’တိ ဣမိနာ တိတ္ထိယောပိ သင်္ဂဟိတော။ သေသေဟိ သဟဓမ္မိဟီတိ ဘိက္ခုနီ၊ သိက္ခမာနာ၊ သာမဏေရော၊ သာမဏေရီတိ စတူဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ။ စုတနိက္ခိတ္တသိက္ခေဟီတိ ဧတ္ထ စုတော စ နိက္ခိတ္တသိက္ခော စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ စုတော နာမ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နကော။ နိက္ခိတ္တသိက္ခော နာမ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော။

ဧကာဒသဟီတိ ပဏ္ဍကော၊ ထေယျသံဝါသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ တိရစ္ဆာနဂတော၊ မာတုဃာတကော၊ ပိတုဃာတကော၊ အရဟန္တဃာတကော၊ ဘိက္ခုနိဒူသကော၊ သင်္ဃဘေဒကော ၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အဘဗ္ဗေဟိ။

သဘာဂါပတ္တိကေန ဝါ သဟ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော၊ ပါရိဝုတ္ထေန ဆန္ဒေန ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော၊ ကရောတော ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဥက္ခိတ္တဝဇ္ဇိတေသု သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု ဒုက္ကဋမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ ဒွေပိ ဇနာ ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ ‘သဘာဂါ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၉) ဝစနတော ‘‘သဘာဂါပတ္တီ’’တိ ဝတ္ထုသဘာဂါပတ္တိယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဥပေါသထဒိဝသေ သဗ္ဗောဝ သင်္ဃော သစေ သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ၊

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ တဒဟုပေါသထေ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ၊ မယံ တေ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော – ‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿတိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) စ၊

ဝေမတိကော စေ ဟောတိ၊

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿတိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) စ၊

ဝုတ္တနယေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ သဇ္ဈုကန္တိ တဒဟေဝါဂမနတ္ထာယ။ ဂဏုပေါသထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ယထာ သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ သုဒ္ဓံ အလဘိတွာ ‘ယဒါ သုဒ္ဓံ ပဿိဿတိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝံ ဒွီဟိပိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေနာပိ ‘ပရိသုဒ္ဓံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ကိရာ’’တိ။ ကိရာတိ စေတ္ထ အနုဿဝတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န ပနာရုစိယံ။

ပါရိဝုတ္ထေန ဆန္ဒေနာတိ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ နိသိန္နေနပိ ‘‘အသုဘလက္ခဏတာဒိနာ ကေနစိ ကာရဏေန န ကရိဿာမီ’’တိ ဝိဿဋ္ဌေ ဆန္ဒေ သစေ ပုန ကရိဿတိ၊ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၇)။

၂၅၉၆။ အဒေသေတွာပနာပတ္တိန္တိ အာပန္နံ အာပတ္တိံ အဒေသေတွာ။ နာဝိကတွာန ဝေမတိန္တိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာသု အာပတ္တီသု ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တာ အာပတ္တိယော ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝိမတိံ အနာရောစေတွာ။ ‘‘ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကောတိ ဧတ္ထ သစေ ပနေသ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ၊ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာဝ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၉) အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဒေသနာဝိဓိ – သစေ မေဃစ္ဆန္နေ သူရိယေ ‘‘ကာလော နု ခေါ၊ ဝိကာလော’’တိ ဝေမတိကော ဘုဉ္ဇတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဝေမတိကော ဘုဉ္ဇိံ၊ သစေ ကာလော အတ္ထိ၊ သမ္ဗဟုလာ ဒုက္ကဋာ အာပတ္တိယော အာပန္နောမှိ။ နော စေ အတ္ထိ၊ သမ္ဗဟုလာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယော အာပန္နောမှီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ယာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သမ္ဗဟုလာ ဒုက္ကဋာ ဝါ ပါစိတ္တိယာ ဝါ အာပတ္တိယော အာပန္နော၊ တာ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗာပတ္တီသူတိ။

ဂဏ္ဌိပဒေသု ပနေဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော – ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၇၀) ဝစနတော ယာဝ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ၊ တာဝ သဘာဂါပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ။ အညေသဉ္စ ကမ္မာနံ ပရိသုဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ပုန နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ဒေသေတဗ္ဗမေဝါ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထိ၊ ဒေသိတေ ပန န ဒေါသော။ ‘‘ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၀) ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယောတိ။

၂၅၉၇။ ဥပေါသထေတိ ဒိနကာရကကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ပန္နရသီ၊ သင်္ဃုပေါသထော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဣမေဟိ တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေ ဥပေါသထေ။ သဘိက္ခုမှာ စ အာဝါသာတိ ‘‘ယသ္မိံ ဥပေါသထေ ကိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ဝက္ခမာနပ္ပကာရာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ။ ဣဓ ‘‘အနာဝါသာ’’တိ သေသော။ အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘အဘိက္ခုကော ဝါ နာနာသံဝါသကေဟိ သဘိက္ခုကော ဝါ’’တိ စ န ဂန္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘အညတြ သင်္ဃေန အညတြ အန္တရာယာ’’တိ စ သေသော။ ‘‘အနာဝါသော’’တိ ဥဒေါသိတာဒယော ဝုတ္တာ။ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထေ သဘိက္ခုမှာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ အဘိက္ခုကော ဝါ နာနာသံဝါသကေဟိ သဘိက္ခုကော ဝါ အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ အညတြ သင်္ဃေန အညတြ အန္တရာယာ ကုဒါစနံ ကဒါစိပိ န ဂန္တဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၅၉၈။ ယသ္မိံ အာဝါသေ ပန ဥပေါသထေ ကိစ္စံ သစေ ဝတ္တတိ၊ သော အာဝါသော ‘‘သဘိက္ခုကော နာမာ’’တိ ပကာသိတောတိ ယောဇနာ၊ ဣမိနာ သစေ ယတ္ထ ဥပေါသထော န ဝတ္တတိ၊ သော သန္တေသုပိ ဘိက္ခူသု အဘိက္ခုကော နာမာတိ ဒီပေတိ။

၂၅၉၉။ ဥပေါသထဿ ပယောဇနံ၊ တပ္ပသင်္ဂေန ပဝါရဏာယ စ နိဒ္ဓါရေတုကာမတာယာဟ ‘‘ဥပေါသထော ကိမတ္ထာယာ’’တိအာဒိ။

၂၆၀၀။ ပဋိက္ကောသေယျာတိ နိဝါရေယျ။ အဒေန္တဿပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကောပေတုံ ဓမ္မိကံ ကမ္မ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၂၆၀၁။ သော စာတိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) စတုဝဂ္ဂါဒိပ္ပဘေဒေန ပဉ္စဝိဓော သော သင်္ဃော စ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနံ ဝသေန ပရိဒီပိတော၊ န ဆဗ္ဗဂ္ဂါဒီနံ ကာတုံ အယုတ္တတာဒဿနဝသေန။

၂၆၀၂။ စတုဝဂ္ဂါဒိဘေဒနိဗန္ဓနံ ကမ္မံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဝါရဏ’’န္တိအာဒိ။ ပဝါရဏဉ္စ တထာ အဗ္ဘာနဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဌပေတွာ စတုဝဂ္ဂေန အကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၀၃။ မဇ္ဈဒေသေ ဥပသမ္ပဒါ မဇ္ဈဒေသူပသမ္ပဒါ၊ တံ။ အဗ္ဘာနံ၊ မဇ္ဈဒေသူပသမ္ပဒဉ္စ ဝိနာ ပဉ္စဝဂ္ဂေန သဗ္ဗံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၀၄။ ကိဉ္စိပိ ကမ္မံ န န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတတ္ထံ ဂမယန္တီတိ။ ဝီသတိဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကမ္မာနံ ကတ္တဗ္ဗဘာဝေ ကိမတ္ထံ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂဿ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ဦနေ ဒေါသောတိ ဉာပေတုံ၊ နာဓိကေ အတိရေကတာ’’တိ။ ယထာဝုတ္တေ စတုဗ္ဗိဓေ သင်္ဃေ ဂဏနတော ဦနေ ဒေါသော ဟောတိ၊ အဓိကေ ဒေါသော န ဟောတီတိ ဉာပေတုံ အတိရေကတာ ဒဿိတာ၊ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂသင်္ဃော ဒဿိတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၆၀၅။ စတုဝဂ္ဂေန ကတ္တဗ္ဗေ ပကတတ္တာဝ စတ္တာရော ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ဒီပိတာတိ ယောဇနာ။ သေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာတိ သေသော။ ပကတတ္တာတိ အနုက္ခိတ္တာ စေဝ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နာ စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သေသေသု စာတိ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒီသုပိ။

၂၆၀၆။ စတုဝဂ္ဂါဒိကတ္တဗ္ဗကမ္မံ အသံဝါသပုဂ္ဂလံ ဂဏပူရံ ကတွာ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ န ကေဝလံ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ကတဉ္စ ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၀၇။ ပရိဝါသာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန မူလာယပဋိကဿနာဒီနံ ဂဟဏံ။ တတြဋ္ဌန္တိ ပရိဝါသာဒီသု ဌိတံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကတံ ကုပ္ပတိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒံ အနုဝတ္တေတိ။ သေသံ တူတိ ပရိဝါသာဒိကမ္မတော အညံ ပန ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ။ ဝဋ္ဋတီတိ တေ ပါရိဝါသိကာဒယော ဂဏပူရကေ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။