📜

ပါရာဇိကကထာ

ပဌမပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ

၆။ ဧဝံ ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ ရတနတ္တယပဏာမာဒိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယထာပဋိညာတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တိဝိဓေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘တိဝိဓေ’’တိအာဒိနာ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတိ။ တိဝိဓေတိ ဝစ္စပဿာဝမုခမဂ္ဂါနံ ဝသေန တိပ္ပကာရေ မဂ္ဂေတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တိလမတ္တမ္ပီတိ တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အင်္ဂဇာတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မဂ္ဂေတိ ဝစ္စပဿာဝါနံ နိက္ခမနဒွါရတာယ၊ အန္နပါနပိတ္တသေမှာဒီနံ ပဝေသနနိက္ခမနဒွါရတာယ စ မဂ္ဂဝေါဟာရဂတေ သရီရပ္ပဒေသေ၊ အလ္လောကာသေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘မဂ္ဂေသု တိလမတ္တမ္ပိ၊ တီသု သေဝနစေတနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ‘‘တိဝိဓေ’’တိ ပကာရဝါစိဝိဓသဒ္ဒေါပါဒါနေန သဇာတိသင်္ဂဟဝသေန တီဟိ ရာသီဟိ သင်္ဂဟေတွာ ပဘေဒဝသေန တိံသဝိဓော မဂ္ဂေါ ဒဿိတော ဟောတိ။

သေယျထိဒံ? ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတမုခါဒိမဂ္ဂါနံ နိဿယဘူတေ သတ္တေ ဒဿေတုံ ‘‘တိဿော ဣတ္ထိယော မနုဿိတ္ထီ အမနုဿိတ္ထီ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၆) နယေန ပါဠိယံ ဒဿိတမနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီနံ ပစ္စေကံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန နဝ မဂ္ဂါ၊ တထေဝ ဒဿိတာနံ တိဏ္ဏံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ဝသေန နဝ မဂ္ဂါ၊ တိဏ္ဏံ ပန ပဏ္ဍကာနံ မုခမဂ္ဂဝစ္စမဂ္ဂါနံ ဝသေန ပစ္စေကံ ဒွေ ဒွေ မဂ္ဂါတိ ဆ မဂ္ဂါ၊ တထာ တိဏ္ဏံ ပန ပုရိသာနန္တိ ဧဝံ တိံသဝိဓော ဟောတိ။

သေဝနစေတနောတိ သေဝနေ မေထုနပယောဂေ စေတနာ အဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ မေထုနရာဂူပသံဟိတာယ စေတနာယ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ အလ္လောကာသေတိ တိံသမဂ္ဂါနမညတရေ မဂ္ဂေ ပကတိဝါတေန အသံဖုဋ္ဌေ အလ္လပဒေသေ၊ ဣမိနာ ဗာဟိရံ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ဝိသေသနဿ ဝိသေသာပေက္ခတ္တာ ဒုတိယဂါထာယ ‘‘သသိက္ခော သော’’တိ ပဒဒွယံ အာဟရိတွာ ‘‘သေဝနစေတနော သသိက္ခော သော ဘိက္ခူ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အင်္ဂေ သရီရေ ဇာတန္တိ အင်္ဂဇာတံ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ။ သတိပိ အဝသေသသရီရာဝယဝါနံ တထာဘာဝေ ရုဠှိဝသေန တဒေဝ တထာ ဝုတ္တံ။ ပဝေသေန္တောတိ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိသင်္ခါတကာယိကကိရိယံ နိပ္ဖာဒေန္တော။ ပရာဇိတောတိ ဒုလ္လဘာယ ခဏသမ္ပတ္တိယာ လဒ္ဓဗ္ဗတော ဒုလ္လဘာ လောကိယလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိသုခတော ပရိဟာပေတွာ ကိလေသသပတ္တေဟိ ပရာဇယမာပါဒိတောတိ အတ္ထော။

အယမေတ္ထ ယောဇနာ – သသိက္ခော သေဝနစေတနော တိဝိဓေ မဂ္ဂေ အလ္လောကာသေ အင်္ဂဇာတံ တိလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေန္တော သော ဘိက္ခု ပရာဇိတော ဟောတီတိ။ ဧတ္တာဝတာ –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ၊ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပိ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ (ပါရာ။ ၄၄) –

ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၇။ ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္တူပက္ကမမူလကံ ပါရာဇိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုဿိတ္ထိံ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ အာနေတွာ ဝစ္စမဂ္ဂေန (ပါရာ။ ၅၈) အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒေန္တီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပရောပက္ကမမူလကံ ပါရာဇိကဉ္စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဝေသန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ပဝေသနန္တိ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကေဟိ သုတ္တပမတ္တာဒိမနုဿိတ္ထိအာဒီနမညတရံ အာနေတွာ ယထာဝုတ္တမဂ္ဂါနမညတရံ မဂ္ဂံ ယထာ ပဝိသတိ၊ တထာ ဘိက္ခုနော အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒါပနေ သမ္ဘဝန္တံ မဂ္ဂပ္ပဝေသနမာဟ။ ပဝေသနံ သာဒိယန္တော သသိက္ခော သောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ‘‘ပဝေသနံ သာဒိယတိ အဓိဝါသေတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၈) အဋ္ဌကထာဝစနတော အဂ္ဂတော ယာဝ မူလံ ပဝေသေန္တေသု အဿာဒစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော တင်္ခဏေယေဝ သာသနတော စုတောတိ အတ္ထော။ ပဝိဋ္ဌန္တိအာဒီသု ပဒေသုပိ ဧဝမေဝ ယောဇနာ။

ပဝိဋ္ဌန္တိ ပဝိဋ္ဌက္ခဏော။ ‘‘ပဝိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ တာယ တာယ ကိရိယာယ ဥပလက္ခိတော ခဏော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝေတ္ထ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဌိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယေ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနဿ သဗ္ဗထာ ဗျာပါရရဟိတံ ကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တနယေန ပဝိဋ္ဌဿ စ ယာဝ ဥဒ္ဓရဏာရမ္ဘော၊ တာဝ သမ္ဘဝန္တော ဌိတကာလောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓရဏန္တိ နီဟရဏကာလော။

ဝါတိ ဝိကပ္ပေ၊ အပီတိ သမုစ္စယေ၊ သော ဝါ-သဒ္ဒေန ဝိကပ္ပိတာနံ ပက္ခာနံ တုလျဗလတံ ဇောတေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိပိ ‘‘သော စေ ပဝေသနံ သာဒိယတိ၊ ပဝိဋ္ဌံ သာဒိယတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၈) ပါဠိယံ အာဂတနယေန လဗ္ဘမာနံ ပဝေသနာဒိဧကက္ခဏမ္ပိ သာဒိယနပစ္စယာ အာပဇ္ဇမာနံ ပါရာဇိကံ ဒဿေတိ။ သသိက္ခောတိ သိက္ခာယ သဟ ဝတ္တတီတိ သသိက္ခော၊ အပစ္စက္ခာတသိက္ခောတိ အတ္ထော။ သာဒိယန္တောတိ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော။ သော ဘိက္ခု။ ဌပေတွာ ကိရိယန္တိ အတ္တူပက္ကမနံ ဝိနာ။ စုတောတိ ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကေဟိ ကတမိဒံ၊ န မယာ’’တိ လေသေန န မုစ္စတိ၊ သာဒိယနစိတ္တေ သတိ သာသနတော စုတောယေဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတ္ထ စ သသိက္ခောတိ ဣဒံ ‘‘သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၄) သိက္ခာပဒပါဌဿ အတ္ထဒဿနဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တဿ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၄၅)၊ တဒဋ္ဌကထာယ စ ဝိဘတ္တံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ သင်္ခေပတော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေနေဝ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဝဒန္တဿ။ ဧဝံ စိတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

တထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သင်္ဃံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သိက္ခံ၊ ဝိနယံ၊ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒေသံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ၊ အာစရိယံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကံ၊ သမာနာစရိယကံ၊ သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စတုဒ္ဒသန္နံ၊ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ဥပါသကော၊ အာရာမိကော၊ သာမဏေရော၊ တိတ္ထိယော၊ တိတ္ထိယသာဝကော၊ အဿမဏော၊ အသကျပုတ္တိယောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဂိဟိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နဉ္စာတိ ဣမေသံ ဗာဝီသတိယာ ခေတ္တပဒါနံ ယဿ ကဿစိ သဝေဝစနဿ ဝသေန တေသု ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမဿ ယံ ကိဉ္စိ ဝဒတော သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ရုက္ခာဒီနံ အညတရဿ နာမံ ဂဟေတွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခန္တဿ။ ဧဝံ ခေတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

တတ္ထ ယဒေတံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စ ‘‘မံ ဓာရေဟီ’’တိ စာတိ ဝုတ္တံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ၊ ယာနိ စ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိံ နု မေ ဗုဒ္ဓေန၊ န မမတ္ထော ဗုဒ္ဓေန၊ သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာချာတဝသေန ကာလံ အနာမသိတွာ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ ‘‘အလံ မေ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ တေသံယေဝ သဝေဝစနာနံ ဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ‘‘ပစ္စက္ခာသိ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပစ္စက္ခိဿ’’န္တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေသီ’’တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယံ နူနာဟံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဝါတိအာဒီနိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနာနိ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ ဝတ္တမာနကာလဝသေန စေဝ အနာမဋ္ဌကာလဝသေန စ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပယောဂေါ ပန ဒုဝိဓော ကာယိကော စ ဝါစသိကော စ။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အက္ခရလိခနံ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဒဿနံ ဝါ ကာယပယောဂံ ကရောန္တဿ။ ဧဝံ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပုဂ္ဂလော ပန ဒုဝိဓော ယော စ ပစ္စက္ခာတိ၊ ယဿ စ ပစ္စက္ခာတိ။ တတ္ထ ယော ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာနံ အညတရော န ဟောတိ။ ယဿ ပန ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ မနုဿဇာတိကော ဟောတိ၊ န စ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အညတရော၊ သမ္မုခီဘူတော စ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ န ဟိ အသမ္မုခီဘူတဿ ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစနံ ရုဟတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ဝိဇာနနမ္ပိ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ၊ ယေသံ ဝါ နိယမေတွာ ‘‘ဣမဿ၊ ဣမေသံ ဝါ အာရောစေမီ’’တိ ဝဒတိ။ သစေ တေ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ တဿ ဝစနာနန္တရမေဝ တဿ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနဘာဝံ ဇာနန္တိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဇာနန္တိ၊ အညေ ဝါ ဇာနန္တိ၊ အပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အနိယမေတွာ အာရောစေန္တဿ ပန သစေ ဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧဝံ ဝိဇာနနဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ယော ပန အန္တမသော ဒဝါယပိ ပစ္စက္ခာတိ၊ တေန အပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။

ဣတိ ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ စိတ္တာဒီနံ ဝသေန အပစ္စက္ခာတသိက္ခော ‘‘သသိက္ခော’’တိ ဝုတ္တော။

၈-၁၀။ ‘‘ဣဒါနိ သန္ထတေန သန္ထတဿ ဃဋ္ဋနေ ဥပါဒိန္နကဃဋ္ဋနာဘာဝတော ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ပါပဘိက္ခူနံ လေသကပ္ပနံ ပဋိက္ခိပိတုံ ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုဿိတ္ထိံ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ အာနေတွာ ဝစ္စမဂ္ဂေန၊ ပဿာဝမဂ္ဂေန၊ မုခေန အင်္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တိ သန္ထတာယ အသန္ထတဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၁) နယေန ပါဠိယံ ဝုတ္တသန္ထတဝါရာနမတ္ထံ သင်္ဂဏှန္တော အာဟ ‘‘သန္ထတေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သန္ထတေနာတိ စမ္မစောဠတိပုပဋ္ဋာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒိတေန။ ‘‘ပဝေသေန္တော’’တိ ဣမိနာ သန္ထတဝါရဿ ပရောပက္ကမံ နိဿာယ ဒဿနမုပလက္ခဏန္တိ အတ္တူပက္ကမေပိ ယောဇေတဗ္ဗတံ ဒဿေတိ၊ တဿ ဝက္ခမာနေန ‘‘ပရာဇိတော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ပဝေသေန္တောတိအာဒိပ္ပကာရံ ပရာမသတိ။

ဧဝံ ပဝေသေန္တော ကဒါ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥပါဒိန္နေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ဥပါဒိန္နေနာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဥပေတေန ကမ္မုနာ အတ္တနော ဖလဘာဝေနေဝ အာဒိန္နံ ဂဟိတန္တိ ဥပါဒိန္နံ၊ ဧတေန အတ္တနော အင်္ဂဇာတဿ၊ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလာနံ မဂ္ဂဿ စ ဃဋ္ဋနဋ္ဌာနဂတံ ကာယပ္ပသာဒံ ဒဿေတိ။ ဣမိနာဝ အင်္ဂဇာတဂတံ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ စမ္မခိလံ၊ ပိဠကာဒိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥပါဒိန္နကံ နာမ ကာယိန္ဒြိယ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန ‘‘အနုပါဒိန္နက’’န္တိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကံ စောဠာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပါဒိန္နေန ဥပါဒိန္နေ၊ အနုပါဒိန္နေ ဝါ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ဃဋ္ဋိတေ၊ အနုပါဒိန္နကေန ဝါ ဥပါဒိန္နေ အနုပါဒိန္နေ ဝါ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ဃဋ္ဋိတေတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ကရဏဝစနန္တာနိ ပဒါနိ ‘‘အင်္ဂဇာတေနာ’’တိ ဣမဿ ဝိသေသနာနိ။

ဧတ္တာဝတာ သန္ထတစတုက္ကဝသေန အတ္တူပက္ကမေ သတိ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ပါရာဇိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပရူပက္ကမေပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု စတူသု ဝိကပ္ပေသု။ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ပဝိဋ္ဌေ တူတိ ဧတ္ထ တု-သဒ္ဒေန ပဝေသနဋ္ဌိတုဒ္ဓါရက္ခဏတ္တယံ သမုစ္စိနောတိ။ ယံတံ-သဒ္ဒါနံ နိစ္စသမ္ဗန္ဓတ္တာ ဟိ ‘‘သော’’တိ တံ-သဒ္ဒေါပါဒါနေ ‘‘ယော’’တိ ယံ-သဒ္ဒေါပိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော၊ သာမတ္ထိယေန သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော အပိသဒ္ဒေါ စ။ အယမေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကေဟိ အာနေတွာ ဘိက္ခုနော အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒါပိတမနုဿိတ္ထိအာဒီနံ တီသု မဂ္ဂေသု အညတရမဂ္ဂသင်္ခါတံ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ ပဝိဋ္ဌေ ဝါ တု-သဒ္ဒေန သမ္ပိဏ္ဍိတပဝေသနဋ္ဌိတုဒ္ဓါရာနမညတရက္ခဏေ ဝါ သစေ ယော သာဒိယတိ၊ သပ္ပမုခါဒိပ္ပဝေသနကာလေ ဝိယ အနုတ္တသိတွာ ကာမရာဂပိပါသာဘိဘူတော ယဒိ သာဒိယတိ၊ သောပိ ဘိက္ခု ပရာဇိတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သစေ သာဒိယတီ’’တိ ဣမိနာ သာသင်္ကဝစနေန န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တီတိ သူစိတံ ဟောတိ။

‘‘ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ’’တိ ဣမိနာ ဗျဝစ္ဆိန္နေ အညသ္မိံ ဌာနေ ဝီတိက္ကမန္တဿ ဣမသ္မိံယေဝ ဝိကပ္ပေ သမ္ဘဝန္တိယော ဣတရာပတ္တိယော ဒဿေတုမာဟ ‘‘ခေတ္တေ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ‘‘ခေတ္တေ’’တိ သာမညနိဒ္ဒေသေပိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ၊ ဥပရိထုလ္လစ္စယာဒီနဉ္စ ဝိဓီယမာနတ္တာ အညထာနုပပတ္တိလက္ခဏာယ သာမတ္ထိယာ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနံ ခေတ္တေတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒက္ခိနာသာသူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝက္ခမာနေသု ဇီဝမာနကသရီရဂတထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋက္ခေတ္တေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣမေသု ဒွီသု ခေတ္တေသု ‘‘သန္ထတာဒိနာ သန္ထတာဒိံ ပဝေသေန္တဿ ဥပါဒိန္နာဒီဟိ ဥပါဒိန္နာဒီနံ ဃဋ္ဋနေ အဓိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တုမသက္ကုဏေယျတာယ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ဝုတ္တသဗ္ဗဝိကပ္ပေ ဧတ္ထ ယောဇေန္တေဟိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ – ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ သန္ထတေ ဝါ အသန္ထတေ ဝါ သန္ထတေန ဝါ အသန္ထတေန ဝါ အင်္ဂဇာတေန သေဝန္တဿ ဥပါဒိန္နေ ဝါ အနုပါဒိန္နေ ဝါ ဥပါဒိန္နေန၊ တထာ အနုပါဒိန္နေန ဝါ ဃဋ္ဋိတေ ထုလ္လစ္စယံ တဿ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ။ ဧဝံ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ သန္ထတေ ဝါ…ပေ… ဃဋ္ဋိတေ ဒုက္ကဋဉ္စ တဿ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဣဟ သဗ္ဗတ္ထ တီသုပိ ခေတ္တေသု ဥပါဒိန္န-သဒ္ဒေန အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ အင်္ဂဇာတဉ္စ တတ္ထဇာတစမ္မခိလပိဠကာ စ ဂယှန္တိ၊ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ပန အင်္ဂုလိအာဒိဣတရာဝယဝါပိ။ တီသုပိ ခေတ္တေသု အနုပါဒိန္န-သဒ္ဒေန အင်္ဂဇာတာဒိပဋိစ္ဆာဒိတဝတ္ထာဒယော စ ဂယှန္တိ၊ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ပန နိမိတ္တေ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒစမ္မခိလပိဠကရောမာဒီနိ။ ဣမာနိ စ အနုပါဒိန္နာနိ။ အင်္ဂဇာတေတရောပါဒိန္နာဝယဝေ စ တီသုပိ ခေတ္တေသု ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

၁၁။ ဧတ္တာဝတာ ဇီဝမာနသရီရေ သန္ထတာသန္ထတဝသေန ပစ္စေကံ တိဝိဓေသုပိ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋက္ခေတ္တေသု သန္ထတာသန္ထတဝသေနေဝ ဒုဝိဓေန နိမိတ္တေန သေဝန္တဿ ပရောပက္ကမေ သတိ သာဒိယန္တဿ လဗ္ဘမာနပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာပတ္တိယော ယထာသမ္ဘဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘မတသရီရေ ပန တထာ တထာ သေဝန္တာနံ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ပါပဘိက္ခူနံ လေသောကာသပဋိဗာဟနတ္ထံ ပါဠိယံ ဒဿိတေသု ယထာဝုတ္တေသု တီသု ခေတ္တေသု လဗ္ဘမာနာ တိဿော အာပတ္တိယော ဒဿေတုမာဟ ‘‘မတေ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ‘‘မတေ’’တိ ဧတဿ ‘‘မနုဿိတ္ထိအာဒီနံ သရီရေ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣမိနာ ‘‘အက္ခာယိတေ’’တိအာဒိနာ ဒဿိတာနံ နိမိတ္တာနံ နိဿယံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ‘‘နိမိတ္တမတ္တံ သေသေတွာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝက္ခမာနဂါထာယံ ဝိယ သကလသရီရေ ခါဒိတေပိ နိမိတ္တဿ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနဘာဝေါယေဝ အာပတ္တိယာဘာဝါဘာဝဿ ပမာဏန္တိ ‘‘အက္ခာယိတေ’’တိ ဧတေန ‘‘မတေ’’တိ ဧတံ အဝိသေသေတွာ ‘‘နိမိတ္တေ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတွာ တံ တေန ဝိသေသိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ‘‘နိမိတ္တမတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝက္ခမာနဂါထာယ ‘‘နိမိတ္တေ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အက္ခာယိတေတိ သဗ္ဗထာ အက္ခာယိတေ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေ နိမိတ္တေ။ ယေဘုယျက္ခာယိတေပိ စာတိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ခါဒိတွာ ဗဟုကာဝသိဋ္ဌေ နိမိတ္တေ။ ‘‘ယဿ စတူသု ဘာဂေသု တိဘာဂမတ္တံ ခါဒိတံ၊ တံ နိမိတ္တံ ယေဘုယျက္ခာယိတံ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မေထုနန္တိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန သဒိသဘာဝါပတ္တိယာ မိထုနာနံ ဣဒံ မေထုနံ၊ မတိတ္ထိအာဒီနံ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန သဒိသတ္တာဘာဝေပိ တတ္ထ ဝီတိက္ကမော ရုဠှိယာ ‘‘မေထုန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ပါရာဇိကောတိပရာဇိတော၊ ပရာဇယမာပန္နောတိ အတ္ထော။ အယဉှိ ပါရာဇိက-သဒ္ဒေါ သိက္ခာပဒါပတ္တိပုဂ္ဂလေသု ဝတ္တတိ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အာနန္ဒ အနဝကာသော၊ ယံ တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝါ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာနံ ဝါ ကာရဏာ သာဝကာနံ ပါရာဇိကံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ သမူဟနေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၃) ဧဝံ သိက္ခာပဒေ ဝတ္တမာနော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အာပတ္တိ တွံ ဘိက္ခု အာပန္နော ပါရာဇိက’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၇) အာပတ္တိယာ။ ‘‘န မယံ ပါရာဇိကာ၊ ယော အဝဟဋော၊ သော ပါရာဇိကော’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၅) ဧဝံ ပုဂ္ဂလေ။ ‘‘ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၈၄) ပန ဓမ္မေ ဝတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန တတ္ထ ဓမ္မောတိ ကတ္ထစိ အာပတ္တိ၊ ကတ္ထစိ သိက္ခာပဒမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ သော ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗော။

တတ္ထ သိက္ခာပဒံ ယော တံ အတိက္ကမတိ တံ ပရာဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါရာဇိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တိ ပန ယော နံ အဇ္ဈာပဇ္ဇတိ တံ ပရာဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါရာဇိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုဂ္ဂလော ယသ္မာ ပရာဇိတော ပရာဇယမာပန္နော၊ တသ္မာ ‘‘ပါရာဇိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သိက္ခာပဒါပတ္တီသု ပါရာဇိက-သဒ္ဒေါ ပရာဇေတီတိ ‘‘ပါရာဇိကော’’တိ ကတ္တုသာဓနော၊ ပုဂ္ဂလေ ပန ပရာဇီယတီတိ ကမ္မသာဓနောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘နရော’’တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဘိက္ခုယေဝ အဓိပ္ပေတော။ သာမညဇောတနာ ဝိသေသေ အဝတိဋ္ဌတီတိ။

၁၂။ ယေဘုယျက္ခာယိတေတိ စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဧကကောဋ္ဌာသာဝသေသံ ကတွာ ခါဒိတေ။ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေတိ သမဘာဂါဝသေသံ ခါဒိတေ။ ထူလော အစ္စယော ထုလ္လစ္စယော၊ သောယေဝ အာပဇ္ဇီယတီတိ အာပတ္တီတိ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ။ ပါစိတ္တိယာဒယော သန္ဓာယေတ္ထ ထုလ္လစ္စယဝေါဟာရော၊ န ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသေတိ အဝသေသေ ဥပကစ္ဆကာဒီသု။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဝသေသသရီရေ ဥပကစ္ဆကာဒီသု ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၉-၆၀)။ ဒုဋ္ဌု ကတန္တိ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုက္ကဋ-သဒ္ဒေါ နိယတနပုံသကတ္တာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဿာပိ အာပတ္တိ-သဒ္ဒဿ သလိင်္ဂေန ဝိသေသနံ ဟောတိ။

၁၃။ နိမိတ္တမတ္တံ သေသေတွာ ခါယိတေပီတိ ဧတ္ထ တိဏ္ဏမညတရံ နိမိတ္တံ သေသေတွာ သကလသရီရေ ခါဒိတေပိ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ ပဂေဝ ဣတရေတိ ဒီပေတိ။ တသ္မိံ နိမိတ္တေ အက္ခာယိတေ ဝါ ယေဘုယျက္ခာယိတေ ဝါတိ ဒွိဓာ ဝုတ္တေသု တီသု နိမိတ္တေသု အညတရသ္မိံ နိမိတ္တေ မေထုနံ သေဝတောပိ ပရာဇယော ပါရာဇိကာပတ္တိ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ။ သေဝတောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ အပေက္ခာယံ။ တသ္မာ န ကေဝလံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနမေဝါတိ အပေက္ခတိ။ သန္ထတာဒယော ဝိကပ္ပာ ယထာဝုတ္တနယေန ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗာ။

၁၄။ ‘‘ဥဒ္ဓုမာတာဒိသမ္ပတ္တေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ယဒါ ပန သရီရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဟောတိ ကုထိတံ နီလမက္ခိကာသမာကိဏ္ဏံ ကိမိကုလသမာကုလံ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗကုဏပဘာဝေန ဥပဂန္တုမ္ပိ အသက္ကုဏေယျံ၊ တဒါ ပါရာဇိကဝတ္ထုဉ္စ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုဉ္စ ဇဟတိ၊ တာဒိသေ သရီရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပက္ကမတော ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၉-၆၀) အဋ္ဌကထာဝစနတော သဗ္ဗတ္ထာပိ စာတိ အက္ခာယိတာဒိသဗ္ဗဝိကပ္ပောပဂတာနိ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋက္ခေတ္တာနိ ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထာပိ ဝီတိက္ကမော အနာပတ္တိ န ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ‘‘ခါယိတက္ခာယိတ’’န္တိအာဒီသု ခါယိတက္ခာယိတဉ္စ နာမေတံ သဗ္ဗံ မတသရီရကေယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဇီဝမာနေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၅။ ဇီဝမာနေ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဆိန္ဒိတွာ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝဏသင်္ခေပတောတိ ဝဏသင်္ဂဟတော။ တသ္မိန္တိ ယတ္ထ ဌိတံ နိမိတ္တံ ဥပ္ပာဋိတံ၊ တသ္မိံ ပဒေသေ။ ဧတ္ထ ဒုတိယော ပန-သဒ္ဒေါ ဣဓ အဒဿိတံ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန ဝိညာယမာနံ အတ္ထဝိသေသံ ဇောတေတိ။ အဋ္ဌကထာယဟိ ‘‘ယဒိပိ နိမိတ္တံ သဗ္ဗသော ခါယိတံ၊ ဆဝိစမ္မမ္ပိ နတ္ထိ၊ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ ပဝေသနံ ဇာယတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဧဝံ အဇီဝမာနေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန ဇီဝမာနေပိ ဆဝိစမ္မမတ္တံ စေ သဗ္ဗသော ဥပ္ပာဋိတံ၊ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ ပဝေသနက္ခမံ ဟောတိ၊ တတ္ထ သေဝန္တဿ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝိညာယမာနမတ္ထံ ဇောတေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၆။ တတော နိမိတ္တတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတိတာယာတိ ပတိတာယံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ နိမိတ္တတောတိ နိမိတ္တပ္ပဒေသတော ပတိတာယံ မံသပေသိယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ တစ္ဆေတွာ ဝါ ပတိတာယံ တဿံ နိမိတ္တမံသပေသိယန္တိ အတ္ထော။ မေထုနရာဂေန ဥပက္ကမန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။

၁၇။ ‘‘နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေပီ’’တိအာဒိဂါထာယ ‘‘ဆိန္ဒိတွာ’’တိအာဒိကာ အဋ္ဌကထာ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ သတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဝသိဋ္ဌေ’’တိ ပါဌသေသော။ ဇီဝမာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘သရီရေ’’တိ ပါဌသေသော။ ဇီဝမာနသရီရေ ပန ဆိန္ဒိတွာ တစ္ဆေတွာ နိမိတ္တေ ဥပ္ပာဋိတေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေပိ မံသေ၊ နှာရုမှိ ဝါ အဝသိဋ္ဌေ သတိ မေထုနံ ပဋိသေဝန္တော ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။

၁၈။ ‘‘ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒက္ခီ’’တိ ဂါထာယ ‘‘ဇီဝမာနေ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ‘‘သရီရေ’’တိ ပါဌသေသော။ ‘‘အဿဂေါမဟိသာဒီန’’န္တိအာဒိနာ အဿာဒီနံ ဝက္ခမာနတ္တာ ပါရိသေသတော ‘‘မနုဿာန’’န္တိ လဗ္ဘတိ။ မနုဿာနံ ဇီဝမာနသရီရေ ကဏ္ဏ…ပေ… ဝဏေသု ဝါတိ ယောဇနာ။ ဝတ္ထိကောသေတိ မုတ္တပထဗ္ဘန္တရေ။ ဝဏေသု ဝါတိ သတ္ထကာဒီဟိ ကတဝဏေသု။ အင်္ဂဇာတန္တိ တိလမတ္တမ္ပိ အင်္ဂဇာတေကဒေသံ။ ရာဂါတိ မေထုနရာဂေန။

၁၉။ အဝသေသသရီရသ္မိန္တိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒါဒိယထာဝုတ္တသရီရာဝယဝဝဇ္ဇိတသရီရပ္ပဒေသေ။ တေနာဟ ‘‘ဥပကစ္ဆူရုကာဒိသူ’’တိ ဥပကစ္ဆံ နာမ ဗာဟုမူလန္တရံ။ ဦရုကာဒိသူတိ ဦရုဝေမဇ္ဈာဒီသု။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တာဝသေသံ သရီရပ္ပဒေသံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘အင်္ဂဇာတ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဝေသေတွာ’’တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ၊ အင်္ဂဇာတံ တိလဗီဇမတ္တံ ပဝေသေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝသာ မေထုနရာဂဿ သေဝမာနဿာတိ မေထုနရာဂေန ဝီတိက္ကမန္တဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘သန္ထတေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။

၂၀။ အဿဂေါမဟိသာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂေါကဏ္ဏဂဝဇာဒယော သင်္ဂဟိတာ။ အဿာဒယော ပါကဋာယေဝ။ ‘‘မတာန’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘ဇီဝမာနာန’’န္တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ သေဝန္တိ ‘‘ဝသာ မေထုနရာဂဿာ’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ မေထုနရာဂဝသေန တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အင်္ဂဇာတပ္ပဒေသံ ပဝေသေန္တော ထုလ္လစ္စယံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဩဋ္ဌဂဒြဘဒန္တီနံ၊ အဿဂေါမဟိသာဒိန’’န္တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ အဋ္ဌကထာဝသာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေန ပကာရတ္ထဝါစိနာ အာဒိ-သဒ္ဒေန ထုလ္လစ္စယဝီတိက္ကမာရဟနာသာဝတ္ထိကောသဝန္တော အဝုတ္တာ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ဂယှန္တိ။ ‘‘အဿဂေါမဟိသာဒီန’’န္တိ ပဌမပါဒါဝသာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ဩဋ္ဌဂဒြဘဒန္တီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဟောတီတိ တေသံ ပုနဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာတိ။

၂၁။ တထာ သေဝမာနဿ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတိရစ္ဆာနန္တိ တိရိယံ အဉ္စန္တိ ဝဍ္ဎန္တီတိ တိရစ္ဆာ၊ သဗ္ဗေ စ တေ တိရစ္ဆာစာတိ သဗ္ဗတိရစ္ဆာ၊ တေသံ သဗ္ဗတိရစ္ဆာနံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဝသာ မေထုနရာဂဿာ’’တိအာဒီနံ ပရာမဋ္ဌတ္တာ သဗ္ဗတိရစ္ဆာနာနံ အက္ခိအာဒီသု တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အင်္ဂဇာတပ္ပဒေသံ မေထုနရာဂေန ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထာပိ သန္ထတာဒိဝိကပ္ပေ နိဒ္ဒေါသဘာဝေါ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ တမ္ပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၂။ ဧဝံ တိရစ္ဆာနာနံ ဇီဝမာနကသရီရေ လဗ္ဘမာနာ အာပတ္တိယော ဒဿေတွာ တေသံယေဝ မတသရီရေပိ သမ္ဘဝနကအာပတ္တိယော ဒဿေတုမာဟ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘တေသ’’န္တိ ဣမိနာ မနုဿတိရစ္ဆာနဂတာနံ ဂဟဏန္တိ ဝဒန္တိ။ မနုဿာနံ မတာမတသရီရေ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋက္ခေတ္တေသု တိဿန္နံ အာပတ္တီနံ ဒဿိတတ္တာ၊ ပုန ဂဟဏေ ပယောဇနာဘာဝါ တေ ဝဇ္ဇေတွာ အနုဝတ္တမာနသဗ္ဗတိရစ္ဆာနန္တိ ဣမိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တေသံ သဗ္ဗတိရစ္ဆာနဂတာနန္တိ အတ္ထော။ အလ္လသရီရေသူတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝမသမ္ပတ္တေသု အလ္လမတသရီရေသု တိဝိဓေ ခေတ္တသ္မိံ အသန္ထတေ၊ သန္ထတေ ဝါ သတိ မေထုနရာဂဿ ဝသာ သေဝတော တိဝိဓာပိ အာပတ္တိ သိယာတိ အနုဝတ္တမာနပဒေဟိ သဟ ယောဇနာ။

တိဝိဓေ ခေတ္တသ္မိန္တိ မတမနုဿသရီရေ ဝုတ္တနယေန အက္ခာယိတယေဘုယျက္ခာယိတဘေဒေ မဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတေ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ စ ယေဘုယျက္ခာယိတဥပဍ္ဎက္ခာယိတဘေဒေ တသ္မိံယေဝ မဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတေ စ၊ အက္ခာယိတယေဘုယျက္ခာယိတဘေဒေ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒက္ခိနာသာဝတ္ထိကောသဝဏသင်္ခါတေ စ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတယေဘုယျက္ခာယိတဘေဒေ တသ္မိံယေဝ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒက္ခိနာသာဝတ္ထိကောသဝဏသင်္ခါတေ စ၊ အက္ခာယိတယေဘုယျက္ခာယိတဥပဍ္ဎက္ခာယိတ ယေဘုယျက္ခာယိတဘေဒေ အဝသေသသရီရသင်္ခါတေ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ စာတိ တိဝိဓေပိ ခေတ္တေ။ သတီတိ ဝိဇ္ဇမာနေ။ သန္ထတေ ဝါ အသန္ထတေ ဝါ မေထုနရာဂဿ ဝသာ သေဝတော ယထာရဟံ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋသင်္ခါတာ တိဝိဓာ အာပတ္တိ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

ဧတေသမေဝ စ ဥဒ္ဓုမာတာဒိဘာဝံ သမ္ပတ္တေ သရီရေ သန္ထတာဒိဝုတ္တဝိကပ္ပယုတ္တေသု တီသု မဂ္ဂေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ မေထုနရာဂေန သေဝတော အာပဇ္ဇိတဗ္ဗဒုက္ကဋဉ္စ ဥဒ္ဓုမာတာဒိသမ္ပတ္တေ သဗ္ဗတ္ထာပိ စ ဒုက္ကဋန္တိ မနုဿသရီရေ ဝုတ္တနယေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ ဣမသ္မိံ တိရစ္ဆာနဂတသရီရေ ဝိသေသမတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသံ အလ္လသရီရေသူ’’တိအာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကုထိတကုဏပေ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။

၂၃။ ဗဟိ ဆုပန္တဿာတိ ယောဇနာ။ နိမိတ္တံ မုတ္တကရဏံ။ ‘‘ဣတ္ထိယာ’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ စတုတ္ထဂါထာယ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ပါရိသေသတော ဣမိနာ မနုဿာမနုဿိတ္ထီနမေဝ ဂဟဏံ၊ ဣမိနာ အမနုဿိတ္ထိယာပိ ဂဟဏဿ။ ဣမိဿာနန္တရဂါထာယ ဣတော ‘‘ဣတ္ထိယာ’’တိ အနုဝတ္တိတေ တတြာပိ အမနုဿိတ္ထိယာပိ ဂဟဏံ သိယာတိ တမ္ပိ ဝဇ္ဇေတွာ ကာယသံသဂ္ဂသင်္ဃာဒိသေသဿ ဝတ္ထုဘူတံ မနုဿိတ္ထိမေဝ ဒဿေတုံ တတ္ထ ဝုတ္တံ ‘‘ဣတ္ထိယာ’’တိအဓိကဝစနမေဝ ဉာပကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မဟာအဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၉-၆၀) ‘‘ဣတ္ထိနိမိတ္တံ မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတိ၊ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ စ ဓမ္မက္ခန္ဓကေ ‘‘န စ ဘိက္ခဝေ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၂) သာမညဝစနတော စ ဥဒ္ဓုမာတာဒိဘာဝမသမ္ပတ္တာယ အလ္လမတမနုဿိတ္ထိယာ စ အက္ခာယိတေ ဝါ ယေဘုယျက္ခာယိတေ ဝါ နိမိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘာဝတော တတ္ထာပိ ဗဟိ ဆုပန္တဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ အယမတ္ထောပိ မတာမတဝိသေသံ အကတွာ ‘‘ဣတ္ထိယာ’’တိ ဣမိနာဝ သာမညဝစနေန ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၄။ နိမိတ္တေနာတိ အတ္တနော အင်္ဂဇာတေန။ မုခေနာတိ ပကတိမုခေန။ နိမိတ္တံ ဣတ္ထိယာတိ ဇီဝမာနကမနုဿိတ္ထိယာ အင်္ဂဇာတံ။ ယသ္မာ ပန ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝိနီတဝတ္ထူသု မတိတ္ထိဝတ္ထုမှိ မတိတ္ထိယာ သရီရေ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ယော ဆုပတိ၊ တဿ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသဿ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၈၁) ဝုတ္တတ္တာ မတမနုဿိတ္ထီ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ တထေဝ ယက္ခိဝတ္ထုမှိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ယက္ခိနိယာ သရီရံ ယေန ဖုဋ္ဌံ၊ တဿ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသဿ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဣဓေဝ ဥပရိ ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသေ ‘‘ပဏ္ဍကေ ယက္ခိပေတီသု၊ တဿ ထုလ္လစ္စယံ သိယာ’’တိ (ဝိ။ ဝိ။ ၃၄၁) ဝက္ခမာနတ္တာ စ အမနုဿိတ္ထီပိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဇီဝမာနကမနုဿိတ္ထိယာ အင်္ဂဇာတ’’န္တိ။ အန္တော ပဝေသေတုကာမတာယ သတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂါသမ္ဘဝတော ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာ’’တိ ဣမိနာ စ ဗဟိ ဆုပိတုကာမတာ ဝိညာယတီတိ ‘‘ဗဟီ’’တိ အနုဝတ္တနံ ဝိနာပိ တဒတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ဂရုကန္တိ သင်္ဃာဒိသေသော။

၂၅။ တထေဝ ဗဟိ ဆုပန္တဿာတိ ယောဇနာ၊ အန္တော အပ္ပဝေသေတွာ ဗဟိယေဝ ဆုပန္တဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဘယရာဂေနာတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန၊ မေထုနရာဂေန ဝါ။ ပုရိသဿာပီတိ ဇီဝမာနကပုရိသဿပိ။ ပိ-သဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ဝုတ္တနယေန ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တံ ဖုသန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ အထ ခေါ ပုရိသဿာပီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ မုတ္တကရဏမေဝ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဇီဝမာနကပုရိသဿာ’’တိ အယံ ဝိသေသော ကုတော လဗ္ဘတီတိ စေ? ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝါ မေထုနရာဂေန ဝါ ဇီဝမာနကပုရိသဿ ဝတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသေန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ၊ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣတော အဋ္ဌကထာဝစနတော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၉-၆၀) လဗ္ဘတိ။

၂၆။ အစိရဝတိတရန္တာနံ ဂုန္နံ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟန္တာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မေထုနရာဂေန အင်္ဂဇာတေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိံသူတိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုမှိ ‘‘န စ ဘိက္ခဝေ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၂) အာဂတနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိမိတ္တေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘တထာ’’တိ ဣမဿာနုဝတ္တနတော ‘‘ဗဟီ’’တိ လဗ္ဘတိ။ အတ္တနော နိမိတ္တေန တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ နိမိတ္တံ မေထုနရာဂတော ဗဟိ ဆုပန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၇။ ‘‘မေထုနရာဂတော’’တိ ဣမိနာ ဗျဝစ္ဆိန္နမတ္ထံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာ’’တိဝစနသာမတ္ထိယာ ဗဟိ ဆုပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တဿာတိ ပဿာဝမဂ္ဂဿ။ ဆုပနေတိ ဖုသနေ။

၂၈။ တမာဝဋ္ဋကတေတိ ဧတ္ထ ‘‘တံ အာဝဋ္ဋကတေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အာဝဋ္ဋကတေတိ ဝိဝဋေ။ ‘‘မုခေ’’တိ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒတ္တာ၊ အညဿ သမ္ဗန္ဓိနော စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ သုတာနုလောမိကာနံ သုတသမ္ဗန္ဓဿေဝ ဗလဝတ္တာ စ ပုရိမာနန္တရဂါထာယ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ မုခေ’’တိ ကိဉ္စာပိ သုတဿေဝ သမ္ဗန္ဓော ဝိညာယတိ၊ တထာပိ ဣမာယ ဂါထာယ ဝိနီတဝတ္ထုမှိ (ပါရာ။ ၇၃) ‘‘အညတရော ဘိက္ခု သိဝထိကံ ဂန္တွာ ဆိန္နသီသံ ပဿိတွာ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ အစ္ဆုပန္တံ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေသီ’’တိ ဒဿိတဆိန္နသီသဝတ္ထုဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ မနုဿမုခမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ သိယာ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ၊ ပန အမနုဿာနဉ္စ မုခေ တထာ ပဝေသော နိဒ္ဒေါသောတိ ဝတ္တုမသက္ကုဏေယျတ္တာ တတ္ထာပိ ဣဒမေဝ ဥပလက္ခဏန္တိ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကာနံ သဗ္ဗေသံ မုခေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ အင်္ဂဇာတံ။ တတ္ထ အာဝဋ္ဋကတေ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကာနံ မုခေ အာကာသဂတံ ကတွာ ကတ္ထစိ အဖုသာပေတွာ နီဟရန္တဿ ဥက္ခိပန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ တိရစ္ဆာနာနံ အာဝဋ္ဋကတေ မုခေတိ ယောဇေတွာ တဒညသင်္ဂဟော ဥပလက္ခဏဝသေန ကာတဗ္ဗော။

၂၉။ တထာတိ ‘‘အာကာသဂတံ ကတွာ’’တိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ ပရာမသတိ။ စတူဟိ ပဿေဟီတိ သဟတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ‘‘ပဿေဟီ’’တိ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒတ္တာ ‘‘နိမိတ္တဿာ’’တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဣတ္ထိယာ’’တိ သာမညသဒ္ဒတ္တာ ‘‘သဗ္ဗဿာ’’တိ ပါဌသေသော။ ဇာတိဝါစကတ္တာ ဧကဝစနံ။ ‘‘စတူဟိ ပဿေဟိ၊ ဟေဋ္ဌိမတ္တလ’’န္တိ စ ဣမေသံ သမ္ဗန္ဓိပဒဿ အနိဒ္ဒေသေပိ မေထုနပါရာဇိကာဓိကာရတ္တာ စ သန္ထတစတုက္ကဿ အဋ္ဌကထာဝသာနေ ဣမာယ ဂါထာယ သင်္ဂဟိတဿ ဣမဿ ဝိနိစ္ဆယဿ ပရိယောသာနေ ‘‘ယထာ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၁-၆၂) နိမိတ္တဝိနိစ္ဆယဿာတိဒေသဿ ကတတ္တာ စ သာမတ္ထိယေန ‘‘နိမိတ္တဿာ’’တိ လဗ္ဘတိ။ ဣဒမေဝ ‘‘ပဝေသေတွာ’’တိ ဧတဿ အာဓာရဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အင်္ဂဇာတ’’န္တိ အနုဝတ္တတိ။

ဧဝံ ဝါကျံ ပူရေတွာ ‘‘ယထာ အာဝဋ္ဋကတေ မုခေ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေတွာ တမာကာသဂတံ ကတွာ နီဟရန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ တထာ သဗ္ဗဿာ ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တေ ပဿာဝမဂ္ဂသင်္ခါတေ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေတွာ တဿ စတူဟိ ပဿေဟိ သဟ ဟေဋ္ဌိမတ္တလံ စတ္တာရော ပဿေ၊ ဟေဋ္ဌိမတ္တလဉ္စ အစ္ဆုပန္တံ အာကာသဂတံ ကတွာ နီဟရန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။

၃၀။ ဥပ္ပာဋိတောဋ္ဌမံသေသူတိ ဥပ္ပာဋိတံ ဩဋ္ဌမံသံ ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ တေသု ဒန္တေသု။ ဗဟိနိက္ခန္တကေသု ဝါတိ ပကတိယာ ဩဋ္ဌမံသတော ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတေသု ဝါ ဒန္တေသု။ ဝါယမန္တဿာတိ အင်္ဂဇာတေန ဆုပန္တဿ။

၃၁။ အဋ္ဌိသင်္ဃဋ္ဋနံ ကတွာတိ နိမိတ္တမံသသန္နိဿယာနိ အဋ္ဌီနိ သင်္ဃဋ္ဋေတွာ။ မဂ္ဂေတိ အဋ္ဌိသင်္ဃာတမယေ မဂ္ဂေ။ ဒုဝိဓရာဂတောတိ မေထုနရာဂေန ဝါ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝါ။ ဝါယမန္တဿာတိ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေတွာ စာရေန္တဿ။

၃၂။ အာလိင်္ဂန္တဿာတိ ပရိဿဇန္တဿ။ ဟတ္ထဂါဟာဒီသု ဟတ္ထော နာမ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂနခါ။ ဟတ္ထဿ၊ တပ္ပဋိဗန္ဓဿ စ ဂဟဏံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟော။ အဝသေသသရီရဿ၊ တပ္ပဋိဗန္ဓဿ စ ပရာမသနံ ပရာမာသော။ နိဿန္ဒေဟေ ပန ‘‘မာတုဂါမဿ သရီရဿ ဝါ တပ္ပဋိဗန္ဓဿ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟဏံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယဿေဝ အဋ္ဌကထာသု အာဂတတ္တာ သောယေဝ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗော။ ပရာမသေပိ ‘‘ဟတ္ထေန သရီရဿ၊ တပ္ပဋိဗန္ဓဿ စ ပရာမသန’’န္တိ ယံ တတ္ထ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ။ အဝသေသသရီရာဝယဝေနာပိ ပရာမသတော ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီတိ။ စုမ္ဗနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဏိဂ္ဂါဟာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘အယံ နယော’’တိ ဧတေန ‘‘ဣတ္ထိယာ မေထုနရာဂေန ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒီသု ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။

၃၃။ မနုဿာမနုဿေဟိ အညေသု တိရစ္ဆာနဂတေသု ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန မေထုနဓမ္မပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေ သတ္တေ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အပဒေ’’တိအာဒိ။ ‘‘အပဒေ၊ ဒွိပဒေ၊ စတုပ္ပဒေ’’တိ ဣမေဟိ ဝိသေသနေဟိ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ‘‘သတ္တနိကာယေ’’တိ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အပဒေ သတ္တနိကာယေ။ အဟယောတိ ထလစရေသု ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော ဟတ္ထိဂိလနကေ အဇဂရေ ဥပါဒါယ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန နာဂါ စ။ မစ္ဆာတိ ဇလဇေသု ဥပရိမကောဋိယာ ပဉ္စသတယောဇနိကာနိ တိမိရပိင်္ဂလာဒိမစ္ဆေ ဥပါဒါယ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ပါဌီနပါဝုသာဒယော မစ္ဆာ စ။ ဒွိပဒေ သတ္တနိကာယေ။ ကပေါတာတိ ဥပရိမကောဋိယာ ဂရုဠေ ဥပါဒါယ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ကပေါတာကပေါတပက္ခီ စ။ ပါရာဝတာတိ ကေစိ။ စတုပ္ပဒေ သတ္တနိကာယေ။ ဂေါဓာတိ ဥပရိမကောဋိယာ ဟတ္ထိံ ဥပါဒါယ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဂေါဓာ စာတိ ဣမေ သတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာတိ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော။ ပါရာဇိကဿဝတ္ထူတိ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကဿ ဝတ္ထူနီတိ ပါဌသေသော။

၃၄။ သေဝေတုကာမတာ မေထုနသေဝါယ တဏှာ၊ တာယ မေထုနရာဂသင်္ခါတာယ သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သေဝေတုကာမတာစိတ္တံ။ မဂ္ဂေတိ ဝစ္စမဂ္ဂါဒီနံ အညတရေ မဂ္ဂေ။ မဂ္ဂဿ အတ္တနော မုတ္တကရဏဿ ပဝေသနံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿ ဝါ အန္တေ ဝိနာသေ ဘဝေါတိ အန္တိမော၊ ပါရာဇိကာပန္နော ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဝတ္ထု အန္တိမဘာဝဿ ကာရဏတ္တာ ပါရာဇိကာပတ္တိ အန္တိမဝတ္ထူတိ ဝုစ္စတိ၊ တဒေဝ ပဌမံ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ အာဒိမှိ ဒေသိတတ္တာ ပဌမန္တိမဝတ္ထု၊ တဿ ပဌမန္တိမဝတ္ထုနော၊ ပဌမပါရာဇိကဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၅။ သာမန္တာ အာပတ္တိသမီပေ ဘဝံ သာမန္တံ၊ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ သမီပေ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဘဝန္တိ အတ္ထော။ သေသာနံ ပန တိဏ္ဏမ္ပီတိ အဝသေသာနံ အဒိန္နာဒါနာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပါရာဇိကဓမ္မာနံ။ ထုလ္လစ္စယံ သာမန္တမိတိ ဥဒီရိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထမုဒီရိတံ? ‘‘ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၉၄) ဒုတိယေ၊ ‘‘မနုဿံ ဥဒ္ဒိဿ ဩပါတံ ခဏတိ၊ ပတိတွာ ဒုက္ခဝေဒနံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ၊ တတိယေ၊ ‘‘ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ၊ အပ္ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၁၅) စတုတ္ထေ သမုဒီရိတံ။

ဧတ္ထ စ စတုတ္ထပါရာဇိကဿ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိယာ သာမန္တာပတ္တိဘာဝေါ ယဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ သမုလ္လပတိ၊ သော ယာဝ န ပဋိဝိဇာနာတိ၊ တာဝ သမုလ္လပနပစ္စယာ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိသမ္ဘာဝေ၊ သမုလ္လပိတေ တသ္မိံ သမုလ္လပိတမတ္ထေ ပဋိဝိဇာနန္တေ ပါရာဇိကာပတ္တိသမ္ဘာဝေ စ ယုဇ္ဇတိ။ သော စ ‘‘အပ္ပဋိဝိဇာနန္တဿ ဝုတ္တေ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဣမိနာဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၆။ အဇာနန္တဿ ဝါတူပတ္ထဒ္ဓံ အင်္ဂဇာတံ ဒိသွာ အတ္တနော ရုစိယာ ဝီတိက္ကမံ ကတွာ မာတုဂါမေသု ဂစ္ဆန္တေသု အဇာနမာနဿ၊ မဟာဝနေ ဒိဝါ နိဒ္ဒုပဂတဘိက္ခုနော ဝိယ ပရေဟိ ကိရိယမာနံ အဇာနန္တဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထေဝါတိ ဣမိနာ ‘‘အနာပတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒမာကဍ္ဎတိ။ အဿာဒိယန္တဿာတိ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကေသု အဘိဘဝိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တေသု စ ကာရာပေန္တေသု စ၊ သပ္ပမုခံ ပဝိဋ္ဌကာလေ ဝိယ ဥတ္တသိတွာ အနဓိဝါသေန္တဿ စ၊ မဟာဝနေ ဒိဝါဝိဟာရောပဂတဘိက္ခုနော ဝိယ ပရောပက္ကမံ ဉတွာပိ ကာယေ အာဒိတ္တအဂ္ဂိနာ ဝိယ ဥတ္တသိတွာ အနဓိဝါသေန္တဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဇာနန္တဿာ’’တိ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဗုဒ္ဓသာသနေ ခီရသာဂရသလိလနိမ္မလေ သဗ္ဗပဌမံ ပါတုဘူတတ္တာ အာဒိ စ တံ ဝီတိက္ကမသင်္ခါတံ ကမ္မဉ္စာတိ အာဒိကမ္မံ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ အာဒိကမ္မီ၊ ဧတ္ထ သုဒိန္နော ဘိက္ခု၊ တဿ အာဒိကမ္မိနောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥပရိပိ ဣမေသံ ပဒါနံ အာဂတာဂတဋ္ဌာနေ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ စ ဥပရိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု စ နိဒါနာဒိဝသေန သတ္တရသဝိဓော သာဓာရဏဝိနိစ္ဆယော ပကိဏ္ဏကေ သင်္ခေပတော၊ ဥတ္တရေ ဝိတ္ထာရတော စ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ န ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၇-၃၈။ ဝိနယေတိ ဝိနယပိဋကေ။ အနယူပရမေတိ နေတိ ပါပေတိ သီလသမ္ပဒံ သမာဓိသမ္ပဒံ ပညာသမ္ပဒဉ္စာတိ နယော၊ ကာယဝစီဒွါရေဟိ အဝီတိက္ကမသင်္ခါတော သံဝရော၊ တပ္ပဋိပက္ခော အသံဝရော အနယော နာမ၊ တဿ ဥပရမော နိဝတ္တိ ဧတ္ထာတိ အနယူပရမော၊ ဝိနယော၊ တတ္ထ အနယူပရမေ ဝိနယေ။

တတော ဧဝ ပရမေ ဥက္ကဋ္ဌေ။ အနယဿ ဝါ ဥပရမေ နိဝတ္တနေ ပရမေ ဥက္ကဋ္ဌေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရာ ဥတ္တမာ မာ သာသနသိရီ ဧတ္ထာတိ ပရမော၊ ဝိနယောတိ ဧဝမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိနယော နာမ သာသနဿ အာယူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမသင်္ဂီတိကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမသင်္ဂီတိကထာ၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၅။မဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၁) ဝစနတော ဥတ္တမသာသနသမ္ပတ္တိယုတ္တေတိ အတ္ထော။

သုဇနဿာတိ သောဘဏော ဇနော သုဇနော၊ သိက္ခာကာမော အဓိသီလသိက္ခာယ သောဘမာနော ပိယသီလော ကုလပုတ္တော၊ တဿ နယနေ နယနူပမေ ဝိနယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနယူပရမတ္တာ၊ ပရမတ္တာ စ သုဇနဿ ကုလပုတ္တဿ နယနေ နယနူပမေ။ သုခါနယနေတိ လောကိယလောကုတ္တရဘေဒံ သုခံ အာနေတီတိ သုခါနယနံ၊ တသ္မိံ။ ဣဒဉ္စ ‘‘နယနေ’’တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။

ဧတံ ဝိသေသနံ ကိမတ္ထန္တိ စေ? ဥပမာဘာဝေန ဂဟိတပကတိနယနတော ဣဓ သမ္ဘဝန္တံ ဝိသေသံ ဒဿေတုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကတရော သော ဝိသေသောတိ စေ? ပကတိနယနံ ရာဂဒေါသာဒိကိလေသူပနိဿယော ဟုတွာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဒုက္ခဿ စ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ဝိနယနယနံ ဣမဿ ကုလပုတ္တဿ ဧဝံ အဟုတွာ ဧကံသေန မောက္ခာဝဟနသုခဿေဝ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ။ ယထာ ဝိနယမဝိရာဓေတွာ ပဋိပဇ္ဇနေန သိဇ္ဈနကသီလသံဝရမူလကအဝိပ္ပဋိသာရာဒိအနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာနာဝသာ- နဖလသမ္ပတ္တိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကလောကိယလောကုတ္တရသုခါဝဟနေ ဝိနယေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပဓာနရတောတိ ဧတ္ထ ‘‘အပီ’’တိ ပါဌသေသော။ ပဓာနေ ဝိနယာဘိယောဂေ ရတောပိ၊ ဝိနယေ အဇ္ဈာယနသဝနစိန္တနာဒိဝသေန ဝါယမန္တောပီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာန’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၃၊ နေတ္တိ။ ၁၇၀၊ ကထာ။ ၈၇၂) ဝစနတော ပဓာနံ နိဗ္ဗာနံ၊ တသ္မိံ ရတောတိ အတ္ထော ။ သာရမတေတိ ‘‘သာရ’’န္တိ အဓိမတေ။ အထ ဝါ သာရံ အဖေဂ္ဂုမတံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ အာစရိယမတံ ဧတ္ထာတိ ‘‘သာရမတော’’တိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ။ ရတောတိ အစ္စန္တာဘိရတော။ ‘‘န ရတော’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရံ ‘‘ရမတေ’’တိ ဩသာနပဒေန ယောဇေတွာ ယော ပန န ရမတေတိ သမ္ဗန္ဓော။

ထေရနဝမဇ္ဈိမဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ အန္တရေ ယော ပန ပုဂ္ဂလော နိစ္စပရိဝတ္တနသဝနာနုဿရဏစိန္တနဝသေန န ရမတေ န ကီဠတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဝိနယေ ပဓာနရတောပိ ဝိနယပိဋကေ အဇ္ဈယနသဝနာဒိဝသေန ယုတ္တပယုတ္တောပိ ပဋု ဟောတိ ကိံ၊ န ဟောတေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဝိနယပိဋကေ ပါဋဝမာကင်္ခန္တေဟိ ပဌမံ တာဝေတ္ထ သက္ကစ္စံ အဘိယောဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣမမေဝတ္ထံ အာနိသံသပါရံပရိယပယောဇနေန သဟ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဣမ’’န္တိအာဒိ။ ဣမန္တိ ဝုစ္စမာနံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ၊ ‘‘အဝေဒီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယော’’တိ ပါဌသေသော။ ယော ကုလပုတ္တော သတိသမ္ပဇညသဒ္ဓါသမ္ပန္နော ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ သမ္မာ အဝေဒိ အညာသိ။ ကိံ ဘူတန္တိ အာဟ ‘‘ဟိတဝိဘာဝန’’န္တိ။ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိယာ မူလသာဓနတ္တာ သီလမိဓ ဟိတံ နာမ၊ တံ ဝိဘာဝေတိ ပကာသေတီတိ ဟိတဝိဘာဝနောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ…ပေ… ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗကိလေသဇဋာဝိဇဋနလောကုတ္တရဉာဏဿ ပဒဋ္ဌာနသောပစာရသာဘိညာရူပါရူပအဋ္ဌသမာဓီနံ ပဒဋ္ဌာနတာယ သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပဒါနံ မူလဘူတေသု စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေသု ပဓာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ၊ တပ္ပကာသကတ္တာ အယံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော ‘‘ဟိတဝိဘာဝနော’’တိ ဝုတ္တော။

ဘာဝနန္တိ ဘာဝီယတိ ပုနပ္ပုနံ စေတသိ နိဝေသီယတီတိ ဘာဝနော၊ ဘာဝနီယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟိတဝိဘာဝကတ္တာယေဝ ဟိတတ္ထီဟိ ပုနပ္ပုနံ စိတ္တေ ဝါသေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဧဝံဝိဓံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ။ သုရသမ္ဘဝန္တိ ရသီယတိ အဿာဒီယတီတိ ရသော၊ သဒ္ဒရသော အတ္ထရသော ကရုဏာဒိရသော ဝိမုတ္တိရသော စ၊ သောဘဏော ရသော ဧတဿာတိ သုရသော၊ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော၊ တံ သုရသံ။ ဘဝံ ဘဝန္တံ၊ သန္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သုရသံ သမာနံ၊ သုရသံ ဘူတန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ‘‘သိလေသော ပသာဒေါ သမတာ မဓုရတာ သုခုမာလတာ အတ္ထဗျတ္တိ ဥဒါရတာ ဩဇော ကန္တိ သမာဓီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ကဝိဇနေဟိ အဿာဒေတဗ္ဗသိလေသာဒိဒသဝိဓသဒ္ဒဇီဝိတဂုဏသင်္ခါတသဒ္ဒရသသမ္ပတ္တီဟိ စ သဘာဝါချာနံ ဥပမာ ရူပကံ ဒီပကံ အာဝုတ္တီတိ ဧဝမာဒိက္ကမနိဒ္ဒိဋ္ဌပဉ္စတိံသအတ္ထာလင်္ကာရေသု အနုရူပသဘာဝါချာနာဒိပ္ပဓာနအတ္ထာလင်္ကာရသင်္ခါတအတ္ထရသသမ္ပတ္တီဟိ စ ယထာသမ္ဘဝံ ပကာသိတဗ္ဗကရုဏာရသအဗ္ဘုတရသသန္တရသာဒီဟိ စ ယုတ္တတ္တာ သုရသံ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ဝါ ဣမိနာ ပကရဏေန ပဓာနတော ဝိဓီယမာနပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿ ဧကန္တေန သမာဓိသံဝတ္တနိကတ္တာ သမာဓိဿ စ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ပညာယ စ နိဗ္ဗာနပါပနတော မူလကာရဏံ ဟုတွာ ကမေန နိဗ္ဗာနာမတဖလရသသမ္ပဒါယကံ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ ပရမဿာဒနီယရူပေန ဓိတိဝိမုတ္တိရသေန သုရသဘူတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမ္ဘဝန္တိ ဧတ္ထ သံ ဝုစ္စတိ သုခံ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ၊ တံ ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါ၊ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော၊ တံ၊ ကာယစိတ္တသုခါနံ မူလကာရဏဘူတံ၊ ဝုတ္တနယေန သုရသတ္တာ စ ယထာဝုတ္တရသသမ္ပဒသာရမဟုဿဝေန သမ္ဘူတမာနသိကသုခဿ၊ တံသမုဋ္ဌာနရူပနိဿယကာယိကသုခဿ စ ပဘဝဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ဣမဿ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဿ သမ္မာ ဝိညာတဗ္ဗတာယ ကာရဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။

ဧဝံ နာနာဂုဏရတနာကရံ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ သမ္ပဇာနန္တော သော ကုလပုတ္တော ကိံ ဟောတီတိ စေ? ပါလိနာ ဥပါလိနာ သမော ဘဝတိ။ ပါလိနာတိ သာသနံ ပါလေတီတိ ‘‘ပါလော’’တိ ဝိနယော ဝုစ္စတိ၊ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဝိနယော နာမ သာသနဿ အာယူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမသင်္ဂီတိကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမသင်္ဂီတိကထာ၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၅။မဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၁) သော အဿ အတ္ထီတိ ပါလီ၊ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓသာသနဿ ဇီဝိတဘူတဝိနယပညတ္တိသင်္ခါတသာသနဓရတ္တာ ‘‘ပါလီ’’တိ လဒ္ဓနာမေန ဥပါလိနာ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၈) စတုပရိသမဇ္ဈေ နိသိန္နေန သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မုခပဒုမံ ဝိကာသေတွာ ပကာသိတဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေန ဝိသေသတော သာယနရက္ခနကဘာဝေန ပဋိလဒ္ဓပါလီတိနာမဓေယျေန ဥပါလိမဟာထေရေန သမော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကသ္မိံ ဝိသယေ သမော ဘဝတီတိ စေ? သာသနေ။ သာသနေတိ ယထာဝုတ္တေ တိဝိဓေ သာသနေ၊ တတြာပိ ထာဝရဇင်္ဂမသကလဝတ္ထုဝိတ္ထာရာဓရမဏ္ဍလသဒိသေ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဒွယဓာရေ ပရိယတ္တိသာသနေ၊ တတ္ထာပိ ဝိနယကထာဓိကာရတ္တာ လဗ္ဘမာနေ ဝိနယပိဋကသင်္ခါတပရိယတ္တိသာသနေကဒေသေ သမော ဘဝတီတိ အတ္ထော။

ကိံဘူတေ သာသနေ? မာရဗလိသာသနေ။ မာရဿ ဗလိ မာရဗလိ၊ မာရဂေါစရော၊ တဿ သာသနံ ဟိံသကံ မာရဗလိသာသနံ၊ တသ္မိံ။ ခန္ဓာဒီသု ပဉ္စသု မာရေသု ပဓာနဘူတကာမရာဂါဒိပဘဝကိလေသမာရဿ ဂေါစရဘာဝေန ဗလိသင်္ခါတဣတ္ထိသရီရာဒိနိဿယဖောဋ္ဌဗ္ဗာဒိဝိသယဿ ပရိစ္စဇာပနတ္ထံ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု…ပေ… အသံဝါသော’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၄) နယေန ဝုတ္တတ္တာ တဿ မာရဗလိဿ ဟိံသကံ ဟောတီတိ မာရဗလိသာသနနာမဓေယျဝိနယပညတ္တိသင်္ခါတသာသနေတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ ‘‘ဗဠိသေနပိ ဇာလေန၊ ဟတ္ထေန ကုမိနေန ဝါ’’တိ ဥဒကဋ္ဌကထာယ ဝက္ခမာနတ္တာ ဗဠိသ-သဒ္ဒေန မစ္ဆမာရဏကဏ္ဋကမာဟ၊ တံ မာရဿ ဗဠိသံ အသတိ ခိပတိ ဝဇ္ဇေတီတိ မာရဗဠိသာသနံ၊ တသ္မိံ၊ ‘‘သမန္တပါသော မာရဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သံသာရသာဂရေ ပရိဝတ္တမာနကသံကိလေသဒါသပုထုဇ္ဇနသင်္ခါတမစ္ဆေ ဂဏှိတုံ မာရမဟာကေဝဋ္ဋေန ပက္ခိတ္တဗဠိသသင်္ခါတဣတ္ထိရူပသဒ္ဒါဒိပဉ္စကာမဂုဏာ- မိသာဝုတကာမရာဂါဒိကိလေသမဟာဗဠိသံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝီတိက္ကမပ္ပဟာနာဒိဝသေန ပဇဟန္တေ ဝိနယပညတ္တိသင်္ခါတေ သာသနေတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတ္ထ စ သာရမတေ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ယော ပန န ရမတေ၊ သော ပုဂ္ဂလော အနယူပရမေ တတော ဧဝ ပရမေ ဥတ္တမေ သုဇနဿ သုခါနယနေ နယနေ နယနုပမေ ဝိနယေ ရတော အဘိရတော ပဓာနရတောပိ ဝိနယေ အဇ္ဈာယနာဒီသု ယောဂမာပဇ္ဇန္တောပိ ပဋု ဟောတိ ပဋုတရော ဟောတိ ကိံ၊ န ဟောတေဝ။ တသ္မာ ဝိနယေ ပါဋဝတ္ထိနာ ဧတ္ထေဝ သက္ကစ္စာဘိယောဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ သင်္ခေပတော သာဓိပ္ပာယာ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ပဓာနေ စတုဗ္ဗိဓေ သမ္မပ္ပဓာနေ ဝီရိယေ ရတော အဘိရတော ယော ပန နရော သာရမတေ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ယတော ရမတေ၊ အတော တသ္မာ သော အနယူပရမေ သုဇနဿ သုခါနယနေ ဝိနယေ ပဋု ဟောတိ ကုသလော ဟောတီတိ ယောဇနာတိ နော ခန္တိ။

ဟိတဝိဘာဝနံ ဟိတပ္ပကာသကံ ဘာဝနံ ဘာဝနီယံ အာသေဝိတဗ္ဗံ သုရသမ္ဘဝံ သုရသံ သမာနံ သုရသံ ဘူတံ သမ္ဘဝံ သုခဟေတုကံ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ ယော အဝေဒိ အညာသိ၊ သော ပုဂ္ဂလော မာရဗဠိသာသနေ မာရဝိသယပ္ပဟာနကရေ၊ အထ ဝါ မာရဗဠိသဿ မာရဿ ဝတ္ထုကာမာမိသာဝုတကိလေသကာမဗဠိသဿ အသနေ ဝဇ္ဇမာနေ သာသနေ တိဝိဓေပိ ဇိနသာသနေ၊ တတ္ထာပိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓာနံ ပတိဋ္ဌာနဘူတေ ပရိယတ္တိသာသနေ၊ တတြာပိ သကလသာသနဿ ဇီဝိတသမာနေ ဝိနယပညတ္တိသင်္ခါတပရိယတ္တိသာသနေကဒေသေ ပါလိနာ ဝိနယပရိယတ္တိယံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပနေန သာသနပါလနေ တံမူလဘာဝတော ပါလသင်္ခါတဝိနယပရိယတ္တိယာ ပသတ္ထတရေန ဥပါလိနာ ဥပါလိမဟာထေရေန သမော ဘဝတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပဌမပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉။ ဣဒါနိ ဒုတိယံ ပါရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အာဒိယန္တော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ထေယျစိတ္တေနာ’’တိ ပါဌသေသော။ သော စ ပစ္စတ္တေကဝစနန္တေဟိ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ထေယျစိတ္တေန အာဒိယန္တော ပရာဇိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရသန္တကံ အာရာမာဒိံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ သာမိကံ ပရာဇေတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တော တဒတ္ထာယ ကတေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ သာမိကဿ ဝိမတုပ္ပာဒနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အာပဇ္ဇိတွာ တဿ စ အတ္တနော စ ဓုရနိက္ခေပေန ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသမ္ပတ္တိယာ အဒါယာဒေါ ဟုတွာ ပရာဇိတော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘တထာ’’တိ စ ‘‘အပီ’’တိ စ ‘‘ပရာဇိတော’’တိ စ ‘‘ထေယျစိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ သဟ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဟရန္တော’’တိအာဒီဟိ စတူဟိပိ ပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ထေယျစိတ္တေန ဟရန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ သီသာဒီဟိ ပရသန္တကံ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တော ထေယျစိတ္တေန ဘဏ္ဍဿ အာမသနေ ဒုက္ကဋဉ္စ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အာပဇ္ဇိတွာ သီသတော ခန္ဓောဟရဏာဒိပယောဂံ ကရောန္တောပိ တထာ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

ထေယျစိတ္တေန အဝဟရန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – အညေဟိ သင်္ဂေါပနာဒိံ သန္ဓာယ အတ္တနိ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ စောဒိယမာနော ‘‘န မယာ ဂဟိတ’’န္တိအာဒိနာ မုသာ ဝတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တောပိ တဿ ဝိမတုပ္ပာဒနေ ထုလ္လစ္စယမာပဇ္ဇိတွာ တထေဝ ဓုရနိက္ခေပေန ပရာဇိတော ဟောတီတိ။ ‘‘နာဟံ အဂ္ဂဟေသိ’’န္တိအာဒိနာ အဝဇာနိတွာ ပဋိက္ခိပိတွာ ဟရန္တော ‘‘အဝဟရန္တော’’တိ ဝုတ္တော။

ထေယျစိတ္တေန ဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။ ယံ ပန အညေသံ ဘဏ္ဍဟရဏကမနုဿာဒီနမညတရံ ‘‘တေန ဘဏ္ဍေန သဟ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တံ ထေယျစိတ္တေန နိဝါရေတွာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဒိသာဘိမုခံ ကတွာ တဿ ပကတိဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တောပိ ပဌမပါဒုဒ္ဓါရေန ထုလ္လစ္စယမာပဇ္ဇိတွာ ဒုတိယပဒဝါရာတိက္ကမေန တထေဝ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

ထေယျစိတ္တေန ဌာနာ စာဝေန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။ ထလာဒီသု ဌိတံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တေန အဝဟရိတုကာမတာယ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေန္တောပိ ဒုတိယပရိယေသနာဒီသု အာမသနာဝသာနေသု သဗ္ဗေသုပိ ပယောဂေသု ဒုက္ကဋာနိ စ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အာပဇ္ဇိတွာ ဥပရိ ဝက္ခမာနပ္ပကာရေသု ဝိယ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေန္တော တထေဝ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဧဝမေတာယ ဂါထာယ ‘‘အာဒိယေယျ ဟရေယျ အဝဟရေယျ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျ ဌာနာစာဝေယျ သင်္ကေတံ ဝီတိနာမေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၉၂) ပဒဘာဇနာဂတေသု ဆသု ပဒေသု အာဒေါ ပဉ္စ ပဒါနိ သင်္ဂဟေတွာ ဆဋ္ဌံ ပဒံ ကသ္မာ န သင်္ဂဟိတန္တိ စေ? အယံ ဂါထာ န တံပဒဘာဇနံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ၊ အထ ခေါ တေသံ ပဒါနံ ဝိနိစ္ဆယံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာသု (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ဝုတ္တပဉ္စဝီသတိအဝဟာရေ ဒဿေတုံ တဒဝယဝဘူတပဉ္စပဉ္စကာနိ ဒဿေတုကာမေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဆဋ္ဌံ ပဒံ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝက္ခမာနေ တတိယပဉ္စကေ နိဿဂ္ဂိယာဝဟာရပဒေန၊ ပဉ္စမပဉ္စကေ ပရိကပ္ပာဝဟာရပဒေန စ သင်္ဂယှမာနတ္တာ ဧတ္ထ နာနေကဘဏ္ဍပဉ္စကဒွယံ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဆဋ္ဌံ ပဒံ န ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၀။ ဣမသ္မိံ အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကေ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေ ကတ္တဗ္ဗဝိနိစ္ဆယဿ ပဉ္စဝီသတိအဝဟာရာနံ အင်္ဂါနိ ဟောန္တိ၊ တေ စ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ပဉ္စပဉ္စကဘေဒါ၊ တတ္ထ ဣမာယ ဂါထာယ နာနေကဘဏ္ဍပဉ္စကဒွယပ္ပဘေဒေ ဒသ အဝဟာရေ သင်္ဂဟေတွာ အဝသေသပဉ္စကတ္တယံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဂါထာယံ။ နာနေကဘဏ္ဍာနန္တိ နာနာ၊ ဧကော စ ဘဏ္ဍော ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ သဝိညာဏကအဝိညာဏကဘဏ္ဍဝသေန နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ သဝိညာဏကဘဏ္ဍဝသေနေဝ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စ ပရိမာဏာ ယေသန္တေ ပဉ္စကာ၊ တေသံ။ အဝဟာရာတိ အဝဟရဏာနိ၊ စောရကမ္မာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေတိ အနန္တရဂါထာယ ‘‘အာဒိယန္တော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ အာဒိယန္တာဒယော။ ပဋိပတ္တိသန္တာနေ ဝိသေသံ ဝိနိစ္ဆယံ ဘာဝေတိ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝိဘာဝီ၊ ဝိနယဓရော၊ တေန ဝိဘာဝိနာ။ ဝိညာတဗ္ဗာတိ ပရေသံ အာရာမာဒိသဝိညာဏကဝတ္ထူနိ ဝါ ဒါသမယူရာဒိံ ကေဝလံ သဝိညာဏကဝတ္ထုမတ္တံ ဝါ အဝဟရိတုံ ကတာ ယထာဝုတ္တသရူပါ အာဒိယနာဒယော ဌာနာစာဝနပရိယောသာနာ ပဉ္စ အဝဟာရာ ယထာဝုတ္တနာနာဘဏ္ဍဧကဘဏ္ဍဝိသယာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တီတိ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကန္တိ ဒသ အဝဟာရာ ဘဝန္တီတိ ဝိနယဓရေန ဩတိဏ္ဏဿ ဝတ္ထုနော ဝိနိစ္ဆယောပကာရကတ္တာ တထတော ဉာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၄၁။ ဧဝံ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရေ ဒဿေတုံ ဝတ္တဗ္ဗေသု ပဉ္စသု ပဉ္စကေသု နာနေကဘဏ္ဍပဉ္စကာနိ ဒွေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဝသေသပဉ္စကတ္တယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သာဟတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သာဟတ္ထောတိ သကော ဟတ္ထော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ ဝါ သမ္ဗန္ဓီတိ သာဟတ္ထော၊ အဝဟာရော၊ စောရေန သဟတ္ထာ ကတော အဝဟာရောတိ အတ္ထော။ အာဏတ္တိကော စေဝါတိ အာဏတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တော အာဏတ္တိကော၊ အဝဟာရော၊ စောရဿ ‘‘ဣမံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဂဏှာ’’တိ ယဿ ကဿစိ အာဏာပနေန သိဒ္ဓါ အဝဟာရော စ။ နိဿဂ္ဂေါတိ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂေါ၊ အဝဟာရော၊ သုင်္ကဃာတဋ္ဌာနေ၊ ပရိကပ္ပိတောကာသေ ဝါ ဌတွာ ဘဏ္ဍဿ ဗဟိ ပါတနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အတ္ထသာဓကောတိ ပါရာဇိကာပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထံ သာဓေတီတိ အတ္ထသာဓကော၊ သော အဝဟာရော စ ယထာဏတ္တိကံ အဝိရာဓေတွာ ဧကံသေန အဝဟရန္တဿ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အဝိသေသေန ဝါ အဝဟရိတဗ္ဗဝတ္ထုဝိသေသော ဂဟဏကာလော ဂဟဏဒေသော ဂဟဏာကာရော စာတိ ဧဝမာဒိဝိသေသာနမညတရေန ဝိသေသေတွာ ဝါ အာဏာပနဉ္စ ဧကံသေန ပါဒဂ္ဃနကတေလပိဝနကံ ဥပါဟနာဒိကိဉ္စိဝတ္ထုံ တေလဘာဇနာဒီသု ပါတနာဒိပ္ပယောဂေါ စာတိ ဧဝမာဒိပ္ပယောဂေါ စ ကိရိယာသိဒ္ဓိယာ ပုရေတရမေဝ ပါရာဇိကသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ သာဓနတော အတ္ထသာဓကော အဝဟာရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဓုရနိက္ခေပနဉ္စာတိ ဓုရဿ နိက္ခေပနံ ဓုရနိက္ခေပနံ၊ တဉ္စ အဝဟာရော၊ ပရသန္တကာနံ အာရာမာဒီနံ အဘိယောဂဝိသယေ စ ဥပနိက္ခိတ္တဿ ဘဏ္ဍာဒိနော ဝိသယေ စ စောရဿ သာမိနော ဝိဿဇ္ဇနေ စ သာမိနော စ၊ ယဒါ ကဒါစိ ယထာကထဉ္စိ ဂဏှိဿာမီတိ ဂဟဏေ နိရုဿာဟဘာဝသင်္ခါတော ဓုရနိက္ခေပါဝဟာရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣဒံ ဓုရနိက္ခေပနဉ္စ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ သာဟတ္ထာဒိစတုက္ကဉ္စ ပဉ္စန္နံ အဝဟာရာနံ သမူဟော ပဉ္စကံ၊ သာဟတ္ထာဒိပဉ္စကံ ‘‘သာဟတ္ထပဉ္စက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၂။ ပုဗ္ဗသဟပယောဂါ စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗပယောဂေါ သဟပယောဂေါ’’တိ ပယောဂ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ယထာဏတ္တိကမဝိရာဓေတွာ ဂဏှတော ‘‘အသုကဿ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အာဏာပနံ ပုဗ္ဗပယောဂေါ နာမ အဝဟာရော။ ကာယေန၊ ဝါစာယ ဝါ ပယုဇ္ဇနံ အာဏာပနံ ပယောဂေါ၊ အာဏတ္တဿ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗော စ သော ပယောဂေါ စာတိ ပုဗ္ဗပယောဂေါ အဝဟာရောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေန သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနဿ ဥပလက္ခဏပဒတ္တာ ဌာနာစာဝနဉ္စ ပရာယတ္တဘူမိဂဟဏေ ခီလသင်္ကမနာဒိကဉ္စ သဟပယောဂေါ အဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သံဝိဒါဟရဏန္တိ ဗဟူဟိ ဧကတော ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိဿာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ သဗ္ဗေဟိ၊ ဧကတော ဝါ သဗ္ဗေသံ အနုမတိယာ ဧကေန ဝါ ဂန္တွာ ပရသန္တကဿ ထေယျစိတ္တေန ဟရဏသင်္ခါတော သံဝိဒါဝဟာရော စ။ သမံ ဧကီ ဟုတွာ ဝိသုံ ဧကေနာပိ ထေယျစိတ္တေန ပါဒေ ဝါ ပါဒါရဟေ ဝါ ဂဟိတေ ကတမန္တနာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ။ သံဝိဒဟိတွာ မန္တေတွာ အဝဟရဏံ သံဝိဒါဟရဏံ။ နိရုတ္တိနယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သံဝိဒါဟရဏ’’န္တိ ‘‘သံဝိဒါဝဟာရော’’တိ ဣမဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သံဝိဒဟိတွာ ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၈) ဝစနတော ဧဝံ သဟကတမန္တနေသု ဧကေနာပိ ထေယျစိတ္တေန ပါဒေ ဝါ ပါဒါရဟေ ဝါ ဂဟိတေ ကတမန္တနာနံ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သင်္ကေတကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗဏှာဒိကာလပရိစ္ဆေဒေန သဉ္ဇာနနံ သင်္ကေတော၊ တေန ကတံ ကမ္မံ အဝဟရဏံ သင်္ကေတကမ္မံ နာမ။ တံ ပန ပုရေဘတ္တာဒီသု ကဉ္စိ ကာလံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ တသ္မိံယေဝ ကာလေ တံယေဝ ယထာဝုတ္တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ စေ၊ သင်္ကေတကာရကဿ သင်္ကေတက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကန္တိ သင်္ခေပတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နေမိတ္တန္တိ ပရဘဏ္ဍာဝဟာရဿ ဟေတုတ္တာ အက္ခိနိခဏနာဒိ နိမိတ္တံ နာမ၊ တေန နိဗ္ဗတ္တံ နေမိတ္တံ၊ အဝဟရဏသင်္ခါတကမ္မံ အဝဟာရော။ ‘‘မယာ အက္ခိမှိ နိခဏိတေ ဝါ ဘမုမှိ ဥက္ခိတ္တေ ဝါ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အာဏတ္တေန တံ နိမိတ္တံ ဒိသွာ ဝုတ္တမေဝ ဘဏ္ဍံ ဝုတ္တနိယာမမဝိရာဓေတွာ ဂဟိတံ စေ၊ နိမိတ္တကာရကဿ နိမိတ္တကရဏက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ ဝုတ္တနိယာမံ ဝိရာဓေတွာ ဂဟိတံ စေ၊ နိမိတ္တကာရကော မုစ္စတိ၊ အဝဟာရကဿေဝ ပါရာဇိကံ။ ပုဗ္ဗပယောဂေါ အာဒိ ယဿ တံ ပုဗ္ဗပယောဂါဒိ၊ ပုဗ္ဗပယောဂါဒိ စ တံ ပဉ္စကဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။

၄၃။ ထေယျဉ္စ ပသယှဉ္စ ပရိကပ္ပော စ ပဋိစ္ဆန္နော စ ကုသော စ ထေယျပသယှပရိကပ္ပပဋိစ္ဆန္နကုသာ၊ တေ အာဒီ ဥပပဒဘူတာ ယေသံ အဝဟာရာနံ တေ ထေယျ…ပေ… ကုသာဒိကာ၊ အဝဟာရာ၊ ဣမိနာ ထေယျာဝဟာရော စ…ပေ… ကုသာဝဟာရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ထေယျာဝဟာရောတိ ထေနော ဝုစ္စတိ စောရော၊ တဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ ဧတ္ထ န-ကာရလောပေါ နိရုတ္တိနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန အဝဟရဏံ ထေယျာဝဟာရော၊ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိဝသေန အဒိဿမာနေန ဂဟဏဉ္စ ကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝဉ္စေတွာ ဂဟဏဉ္စ ထေယျာဝဟာရော။

ပသယှ အဘိဘဝိတွာ အဝဟရဏံ ပသယှာဝဟာရော၊ ဂါမဝိလောပကာ ဝိယ သာမိကေ အဘိဘဝိတွာ ဂဟဏဉ္စ ရာဇဘဋာဒယော ဝိယ အဘိဘဝိတွာ နိဗဒ္ဓကရဂ္ဂဟဏေ အဓိကဂ္ဂဟဏဉ္စ ပသယှာဝဟာရော။

ဝတ္ထသုတ္တာဒိကံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ကပ္ပေတွာ အဝဟရဏံ ပရိကပ္ပာဝဟာရော၊ သော စ ဘဏ္ဍောကာသပရိကပ္ပဝသေန ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ အန္ဓကာရပ္ပဒေသံ ပဝိသိတွာ သုတ္တာဒိဘဏ္ဍာနိ တတ္ထ နိက္ခိတ္တာနိ၊ တေ ပေဠာဒယော ဂဏှန္တဿ ‘‘ဝတ္ထာနိ စေ ဂဏှိဿာမိ၊ သုတ္တာနိ စေ န ဂဏှိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိကပ္ပေတွာ ဥက္ခိပနံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပပုဗ္ဗကတ္တာ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပာဝဟာရော နာမ။ အာရာမပရိဝေဏာဒီနိ ပဝိသိတွာ လောဘနီယံ ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ဂဗ္ဘပါသာဒတလပမုခမာဠကပါကာရဒွါရကောဋ္ဌကာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဌာနံ ပရိကပ္ပေတွာ ‘‘ဧတ္ထန္တရေ ဒိဋ္ဌော စေ၊ ဩလောကေတုံ ဂဟိတံ ဝိယ ဒဿာမိ၊ နော စေ၊ ဟရိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ အာဒါယ ဂန္တွာ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနာတိက္ကမော ဩကာသပရိကပ္ပပုဗ္ဗကတ္တာ ဩကာသပရိကပ္ပာဝဟာရော နာမာတိ သင်္ခေပတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နဿ ဘဏ္ဍဿ အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော၊ ဥယျာနာဒီသု ကီဠမာနေဟိ ဝါ သင်္ဃပရိဝိသန္တေဟိ ဝါ မနုဿေဟိ ဩမုဉ္စိတွာ ဌပိတံ အလင်္ကာရာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ‘‘ဩဏမိတွာ ဂဏှန္တေ အာသင်္ကန္တီ’’တိ ဌတွာ တိဏပဏ္ဏပံသုဝါလုကာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ သာမိကေသု ပရိယေသိတွာ အဒိသွာ သာလယေသု ဂတေသု ပစ္ဆာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟဏဉ္စ တဒေဝ ဘဏ္ဍံ ကဒ္ဒမာဒီသု ထေယျစိတ္တေန အင်္ဂုဋ္ဌာဒီဟိ ပီဠေတွာ ဩသီဒါပေတွာ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥပရိဘာဂေန အတိက္ကမနဉ္စ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကုသေန အဝဟာရော ကုသာဝဟာရော၊ ထေယျစိတ္တေန ကုသံ သင်္ကာမေတွာ ပရကောဋ္ဌာသဿ အဂ္ဃေန မဟန္တဿ ဝါ သမသမဿ ဝါ ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ယော ပန ဘိက္ခု ကုသပါတနေန သင်္ဃဿ စီဝရေသု ဘာဇိယမာနေသု အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေန သမံ ဝါ အဓိကံ ဝါ ဦနကံ ဝါ အဂ္ဃေန ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကံ အညဿ ကောဋ္ဌာသံ အဝဟရိတုကာမော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပတိတံ ကုသံ ပရကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမော ဥဒ္ဓရတိ၊ တင်္ခဏေ စ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတိတက္ခဏေ စ န ပါရာဇိကံ အနာပဇ္ဇိတွာ ပရကောဋ္ဌာသတော ပရနာမလိခိတံ ကုသံ ဥက္ခိပေန္တော တတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနာမေတိ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ယဒိ ပဌမံ ပရကောဋ္ဌာသတော ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓဋက္ခဏေ စ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပါတိတက္ခဏေ စ သကနာမလိခိတံ ကုသံ ဥဒ္ဓရဏက္ခဏေ စ ပါရာဇိကံ အနာပဇ္ဇိတွာ ပရကောဋ္ဌာသေ ပါတနက္ခဏေ ဟတ္ထတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုတ္တေ ပါရာဇိကော ဟောတိ။

ယဒိ ဒွေပိ ကုသေ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ သဗ္ဗေသု ဘိက္ခူသု သကသကကောဋ္ဌာသံ အာဒါယ ဂတေသု ယသ္မိံ ကုသံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ တဿ သာမိကေန အာဂန္တွာ ‘‘မယှံ ကုသော ကသ္မာ န ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ စောရော ‘‘မယှမ္ပိ ကုသော န ဒိဿတီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ တဿ သန္တကံ ဝိယ ဒဿေတွာ တသ္မိံ ဝိဝဒိတွာ ဝါ အဝိဝဒိတွာ ဝါ ဂဟေတွာ ဂတေ ဣတရံ ကောဋ္ဌာသံ ဥဒ္ဓရတိ စေ၊ ဥဒ္ဓဋက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ယဒိ ပရော ‘‘မယှံ ကောဋ္ဌာသံ တုယှံ န ဒေမိ၊ တွံ တုယှံ ကောဋ္ဌာသံ ဝိစိနိတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေ သော အတ္တနော အဿာမိကဘာဝံ ဇာနန္တောပိ ပရဿ ကောဋ္ဌာသံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓဋက္ခဏေ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ယဒိ ပရော ဝိဝါဒဘီရုကတ္တာ ‘‘ကိံ ဝိဝါဒေနာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မယှံ ဝါ ပတ္တံ ဟောတု တုယှံ ဝါ၊ ဝရကောဋ္ဌာသံ တွံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒေယျ၊ ဒိန္နကံ နာမ ဂဟိတံ ဟောတီတိ ပါရာဇိကံ န ဟောတီတိ။ ယဒိ ‘‘တဝ ရုစ္စနကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝိဝါဒဘယေန အတ္တနော ပတ္တံ ဝရဘာဂံ ဌပေတွာ လာမကဘာဂံ ဂဟေတွာ ဂတော၊ စောရော ပစ္ဆာ ဂဏှန္တော ဝိစိတာဝသေသံ နာမ အဂ္ဂဟေသီတိ ပါရာဇိကော န ဟောတိ။ ဧဝံ ကုသာဝဟာရဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမေတ္ထ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရေသု သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၄။ ဧတ္တာဝတာ အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကဿ ဝိနိစ္ဆယာဝယဝရူပေန ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဒိန္နာဒါနဝိနိစ္ဆယေ သမ္ပတ္တေ သဟသာ အာပတ္တိံ အနာရောပေတွာ ပဌမံ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝတ္ထုကာလဂ္ဃဒေသေ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ ဝတ္ထု နာမ အဝဟဋဘဏ္ဍံ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? အဝဟာရကေန ‘‘မယာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟဋ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ တဿ ဘဏ္ဍဿ သဿာမိကအဿာမိကဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ သဿာမိကံ စေ၊ အဝဟာရကာလေ တေသံ သာလယဘာဝံ ဝါ နိရာလယဘာဝံ ဝါ နိယမေတွာ သာလယကာလေ စေ ဂဟိတံ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ မာသကံ ဝါ ဦနမာသကံ ဝါ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋေန၊ အတိရေကမာသကံ ဝါ ဦနပဉ္စမာသကံ ဝါ ဟောတိ၊ ထုလ္လစ္စယေန၊ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ ဟောတိ၊ ပါရာဇိကေန ကာတဗ္ဗော။ သာမိကာနံ နိရာလယကာလေ စေ ဂဟိတံ၊ နတ္ထိ ပါရာဇိကံ။ ဘဏ္ဍသာမိကေ ပန ဘဏ္ဍံ အာဟရာပေန္တေ တံ ဝါ ဘဏ္ဍံ တဒဂ္ဃနကံ ဝါ ဒါတဗ္ဗန္တိ။

ကာလော နာမ အဝဟာရကာလော။ ဘဏ္ဍံ နာမေတံ ကဒါစိ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ကဒါစိ သမဂ္ဃံ။ တသ္မာ အဝဟဋဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တေဟိ အဝဟဋကာလာနုရူပံ ကတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ ကာလဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဂ္ဃော နာမ အဝဟဋဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃော။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗဒါ ဘဏ္ဍာနံ အဂ္ဃော သမာနရူပေါ န ဟောတိ၊ နဝဘဏ္ဍံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ပုရာဏံ စေ သမဂ္ဃံ။ တသ္မာ အဝဟာရကာလေ ဘဏ္ဍဿ နဝဘာဝံ ဝါ ပုရာဏဘာဝံ ဝါ နိယမေတွာ အဂ္ဃော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဒေသော စာတိ ဘဏ္ဍာဝဟာရဒေသော။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗဿာပိ ဘဏ္ဍဿ ဥဋ္ဌာနဒေသေ သမဂ္ဃံ ဟုတွာ အညတ္ထ မဟဂ္ဃတ္တာ အဝဟဋဘဏ္ဍေ အဂ္ဃံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တဒနုရူပါ အာပတ္တိယော နိယမန္တေဟိ အဂ္ဃံ ပရိစ္ဆိန္ဒနတ္ထာယ အဝဟာရဒေသံ နိယမေတွာ တသ္မိံ ဒေသေ အဂ္ဃဝသေန တဒနုရူပါ အာပတ္တိယော ကာရေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပရိဘောဂေါ နာမ အဝဟဋဘဏ္ဍေ အဝဟာရတော ပုဗ္ဗေ ပရေဟိ ကတပရိဘောဂေါ။ ဧတ္ထ စ ယဿ ကဿစိ ဘဏ္ဍဿ ပရိဘောဂေန အဂ္ဃော ပရိဟာယတီတိ ဘဏ္ဍသာမိကံ ပုစ္ဆိတွာ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ နဝေပိ ဧကဝါရမ္ပိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန ပရိဘုတ္တေ ပရိဟာပေတွာ အဂ္ဃော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧတာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဥပပရိက္ခိတွာဝ ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဉ္စပိ ဉတွာ ဧတာနိ ကတ္တဗ္ဗော ပဏ္ဍိတေန ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။

၄၅။ ဧတ္တာဝတာ အဒိန္နာဒါနဝိနိစ္ဆယာဝယဝဘူတေ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရေ စ ပဉ္စဋ္ဌာနာဝလောကနဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနာဂတေ ပါပဘိက္ခူနံ လေသောကာသပိဒဟနတ္ထံ ပရသန္တကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ယေန ကေနစိ ပကာရေန ဂဏှတော မောက္ခာဘာဝံ ဒဿေတုကာမေန တထာဂတေန ယာ ပနေတာ –

ဘူမဋ္ဌဉ္စ ထလဋ္ဌဉ္စ၊

အာကာသဋ္ဌ မထာပရံ၊

ဝေဟာသဋ္ဌော ဒကဋ္ဌဉ္စ၊

နာဝါ ယာနဋ္ဌမေဝ စ။

ဘာရာ ရာမ ဝိဟာရဋ္ဌံ၊

ခေတ္တ ဝတ္ထုဋ္ဌမေဝ စ၊

ဂါမာ ရညဋ္ဌ မုဒကံ၊

ဒန္တပေါနော ဝနပ္ပတိ။

ဟရဏကော ပနိဓိ စေဝ၊

သုင်္ကဃာတကံ ပါဏကာ၊

အပဒံ ဒွိပဒဉ္စေဝ၊

စတုပ္ပဒံ ဗဟုပ္ပဒံ။

ဩစရကောဏိရက္ခော စ၊

သံဝိဒါဟရဏမ္ပိ စ၊

သင်္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တ-

မိတိ တိံ သေတ္ထ မာတိကာ။ –

နိက္ခိတ္တာ ၊ တာသံ ယထာက္ကမံ ပဒဘာဇနေ၊ တဒဋ္ဌကထာယ စ အာဂတနယေန ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုကာမော ပဌမံ တာဝ ဘူမဋ္ဌေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒုတိယံ ဝါပီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒုတိယံ ထေယျစိတ္တေန ပရိယေသတော ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု။ ဥပရိ သဉ္ဇာတာဟိ ရုက္ခလတာဟိ၊ ဣဋ္ဌကပါသာဏာဒီဟိ စ သဉ္ဆန္နံ မဟာနိဓိံ ဥဒ္ဓရိတုကာမေန ‘‘မယာ ဧကေနေဝ န သက္ကာ’’တိ အတ္တနော အညံ သဟာယံ ပရိယေသိတုံ ထေယျစိတ္တေန သယိတဋ္ဌာနာ ဥဋ္ဌာနာဒီသု သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကုဒါလံ ဘူမိခဏနတ္ထာယ ပိဋကံ ဝါပိ ပံသုဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနံ။ ဣမေသု ဒွီသု ကုဒါလဿ စေ ဒဏ္ဍော နတ္ထိ၊ ဒဏ္ဍတ္ထာယ ရုက္ခတော ဒဏ္ဍံ ဆိန္ဒတော စ ကုဒါလော စေ န ဟောတိ၊ ကုဒါလကရဏတ္ထာယ အယောဗီဇံ ဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏန္တဿပိ ပစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ပဏ္ဏာနိ ဆိန္ဒတောပိ ပိဋကဝါယနတ္ထာယ ဝလ္လိံ ဆိန္ဒတောပိ ဥဘယတ္ထာပိ ပရိယေသနေ မုသာ ဘဏတောပိ ဒုက္ကဋဉ္စေဝ ပါစိတ္တိယဉ္စ၊ ဣတရပယောဂေသု ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂစ္ဆတောတိ ဒုတိယာဒိံ ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါ နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ထေယျစိတ္တော ဒုတိယံ ဝါ ပရိယေသတီ’’တိအာဒိ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၉၄) ‘‘ထေယျစိတ္တော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဣဓ ‘‘ထေယျစိတ္တေနာ’’တိ ဝစနတော ‘‘ဣမံ နိဓိံ လဘိတွာ ဗုဒ္ဓပူဇံ ဝါ ကရိဿာမိ၊ သင်္ဃဘတ္တံ ဝါ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ကုသလစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ သတိ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗယောဂတောတိ အဒိန္နာဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂဘာဝတော၊ ဒုတိယပရိယေသနာဒီသု ပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။

ဒုက္ကဋဉ္စ အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ ဉာတဒုက္ကဋံ ဉတ္တိဒုက္ကဋံ ပဋိဿဝဒုက္ကဋန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ထေယျစိတ္တော ဒုတိယံ ဝါ ကုဒါလံ ဝါ ပိဋကံ ဝါ ပရိယေသတိ ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ ဣဓ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရေသု ပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝါ လတံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ။ ဣဓ အဒိန္နာဒါနသဟိတပယောဂတ္တာ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုမှိ၊ ဣတရတြ စ ဒုက္ကဋမေဝါတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ မုတ္တာမဏိအာဒီသု ဒသသု ရတနေသု၊ သာလိအာဒီသု သတ္တသု ဓညေသု၊ သဗ္ဗေသု စ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒီသု အာမသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ။ ကဒလိနာဠိကေရပနသာဒိရုက္ခဋ္ဌမေဝ ဖလံ အာမသန္တဿ ဝုတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဥပစရဏံ ဥပစိဏ္ဏံ၊ ပရာမသနန္တိ အတ္ထော။ ဒုဋ္ဌု ဥပစိဏ္ဏံ ဒုရုပစိဏ္ဏံ၊ ဒုရုပစိဏ္ဏေ ဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဘိက္ခာစာရကာလေ ပတ္တေ ရဇသ္မိံ ပတိတေ ပတ္တံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အဓောဝိတွာ ဝါ ဘိက္ခာပဋိဂ္ဂဟဏေန ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ၊ ဝိနယေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ။ ကိဉ္စာပိ အဝသေသဒုက္ကဋာနိပိ ဝိနယေ ပညတ္တာနေဝ၊ တထာပိ ရုဠှိယာ မယူရာဒိသဒ္ဒေဟိ မောရာဒယော ဝိယ ဣဒမေဝ တထာ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုတွာ န ဝဒန္တိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တံ ဉာတဒုက္ကဋံ နာမ။ ဧကာဒသသု သမနုဘာသနာသု ‘‘ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဉတ္တိဒုက္ကဋံ။ ‘‘တဿ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဝုတ္တံ ပဋိဿဝဒုက္ကဋံ နာမ။ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဒုက္ကဋေသု ဣဓ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဒုက္ကဋံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗယောဂတော’’တိ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဥပသဂ္ဂံ အနာဒိယိတွာ ‘‘ပုဗ္ဗပယောဂတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပုဗ္ဗယောဂတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဣမေသု ဒုက္ကဋေသု အသင်္ဂဟိတာနိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဂတာနိ ဒိဝါသေယျာဒိဒုက္ကဋာနိ စေဝ ခန္ဓကာဂတာနိ စ ဗဟူနိ ဒုက္ကဋာနိ သန္တိ၊ တာနိ ပနေတ္ထ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင်္ဂဟိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ဝိနယေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋ’’န္တိ ဟိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၉၄) ဝုတ္တန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄) ပန ရဇောကိဏ္ဏဒုက္ကဋဿေဝ ‘‘ဝိနယဒုက္ကဋ’’န္တိ ဂဟဏံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ဣတရထာ အဋ္ဌ ဒုက္ကဋာနီတိ ဂဏနာပရိစ္ဆေဒေါယေဝ နိရတ္ထကော သိယာတိ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋာဒီနမ္ပိ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝေပိ ကတိပယာနိ ဒဿေတွာ ဣတရေသမေကတော ဒဿနတ္ထံ တေသံ ဝိသုံ ဂဟဏံ သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟိတတ္တေပိ ဂေယျဂါထာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိသုံ ဒဿနံ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၆။ တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝါတိ တသ္မိံ စိရနိဟိတနိဓူပရိ ဇာတံ အလ္လံ သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ဝါ။ လတံ ဝါတိ တာဒိသံ ဝလ္လိံ ဝါ။ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ တိဏာဒီနံ ခုဒ္ဒကဂစ္ဆာနဉ္စ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ဥဘယတ္ထာပီတိ အလ္လေ စ သုက္ခေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အလ္လရုက္ခာဒီနိ ဆိန္ဒတော ပါစိတ္တိယံ အဟုတွာ ဒုက္ကဋမတ္တဿ ဘဝနေ ကာရဏံ ဒဿေတိ ‘‘သဟပယောဂတော’’တိ။ အဝဟာရေန သဟိတပယောဂတ္တာ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သဟပယောဂတော ဥဘယတ္ထာပိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တော ပဌမဂါထာယ ဒဿိတပုဗ္ဗပယောဂတော ဣမာယ ဒဿိတသဟပယောဂဿ ဝိသေသံ ဒဿေတိ။

၄၇။ ပထဝိန္တိ ကပ္ပိယံ ဝါ အကပ္ပိယံ ဝါ ပထဝိံ။ အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏတော သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဗျူဟတောတိ ပံသုံ ဧကတော ရာသိံ ကရောန္တဿ။ ‘‘ဝိယူဟတိ ဧကပဿေ ရာသိံ ကရောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော ဦဟ-ဣစ္စေတဿ ဓာတုနော ဝိတက္ကေ ဥပ္ပန္နတ္တေပိ ဓာတူနမနေကတ္ထတ္တာ ဝိ-ဥပသဂ္ဂဝသေန ဣဓ ရာသိကရဏေ ဝတ္တတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ရာသိဘူတံ ပံသုံ ကုဒါလေန ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ပစ္ဆိယာ ဝါ ဥဒ္ဓရန္တဿ စ အပနေန္တဿ စ ပယောဂဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ ပံသုမေဝ ဝါတိ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန ဝါ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာမသန္တဿာတိ နိဓိကုမ္ဘိံ ဟတ္ထေန ပရာမသန္တဿ။ ဝါတိ သမုစ္စယေ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဒုဋ္ဌု ကတံ ကိရိယံ သတ္ထာရာ ဝုတ္တံ ဝိရာဓေတွာ ခလိတွာ ကတတ္တာတိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၃၉) –

‘‘ဒုက္ကဋန္တိ ဟိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ၊

အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓဉ္စ၊ ခလိတံ ယဉ္စ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။

ဒုဋ္ဌု ဝါ ဝိရူပံ ကတံ ကိရိယာတိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၃၉) –

‘‘ယံ မနုဿော ကရေ ပါပံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော၊

‘ဒုက္ကဋ’န္တိ ပဝေဒေန္တိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဧဝံ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိအာဒိဂါထာဒွယာဂတံ ဆေဒနဒုက္ကဋံ ခဏနဒုက္ကဋံ ဗျူဟနဒုက္ကဋံ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋံ အာမသနဒုက္ကဋန္တိ ပဉ္စသု သဟပယောဂဒုက္ကဋေသု ပုရိမပုရိမပယောဂေဟိ အာပန္နာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယော ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဒုက္ကဋံ ပတွာ ပဋိပဿမ္ဘန္တိ၊ တံတံပယောဂါဝသာနေ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ဩရမတိ စေ၊ တံတံဒုက္ကဋမတ္တံ ဒေသေတွာ ပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဓုရနိက္ခေပမကတွာ ဖန္ဒာပေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ပတွာ အာမသနဒုက္ကဋံ ပဋိပဿမ္ဘတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄) ဝုတ္တံ။ ယထာပါဠိယာ ဂယှမာနေ ပုရိမပုရိမာပတ္တီနံ ပဋိပဿဒ္ဓိ ‘‘ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယာ ပဋိပဿမ္ဘန္တီ’’တိ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၄၁၄၊ ၄၂၁၊ ၄၂၈၊ ၄၃၉) အာဂတတ္တာ အနုဿာဝနာယ ဧဝ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမဿ ပန သုတ္တဿ အနုလောမဝသေန မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ ဣမသ္မိံ အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒေပိ အာပတ္တိပဋိပဿဒ္ဓိ ပမာဏန္တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

၄၈။ ‘‘ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၉၄) ဝုတ္တံ ဌာနာစာဝနေ ပါရာဇိကဉ္စ တဿ သာမန္တာပတ္တိဘူတံ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဌာနဘေဒဝိညာပနမုခေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒါနိ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မုခေပါသ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ မုခေ ကုမ္ဘိမုခဝဋ္ဋိယံ။ ပါသံ ပဝေသေတွာတိ ဗန္ဓနံ ပါသံ ပက္ခိပိတွာ။ ခါဏုကေတိ အယောခါဏုမှိ၊ ခဒိရခါဏုကေ ဝါ။ ဗဒ္ဓကုမ္ဘိယာ ဌာနဘေဒေါ ဗန္ဓနာနံ ဝသာ ဉေယျောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၉။ ဣဒါနိ ဌာနဘေဒံ ဒဿေတိ ‘‘ဒွေ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဧကသ္မိံ ခါဏုကေ’’တိ ဣမိနာ ဒွီသု ဒိသာသု ဝါ တီသု စတူသု ဝါ ဒိသာသု ခါဏုကေ ခဏိတွာ ဗဒ္ဓခါဏုဂဏနာယ သမ္ဘဝန္တော ဌာနဘေဒေါ ဥပလက္ခိတော ဟောတိ။ ဝလယံ…ပေ… ကတာယ ဝါ ဒွေ ဌာနာနီတိ ယောဇနာ။ ဝါတိ သမုစ္စယေ ဥပလက္ခိတော ဟောတိ။

၅၀။ ဧဝံ ဌာနဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဌာနဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ အာပတ္တိယော ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥဒ္ဓရန္တဿာ’’တိအာဒိ။ သင်္ခလိန္တိ ဒါမံ။ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတဗ္ဗာသု အာပတ္တီသု ထူလတ္တာ၊ အစ္စယတ္တာ စ ထုလ္လစ္စယံ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘ထုလ္လစ္စယန္တိ ယံ ဝုတ္တံ၊

တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ၊

ဧကဿ မူလေ ယော ဒေသေတိ၊

ယော စ တံ ပဋိဂဏှတိ၊

အစ္စယော တေန သမော နတ္ထိ၊

တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ပရိ။ ၃၃၉)၊

ဧတ္ထ စ ထူလစ္စယန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သမ္ပရာယေ စ (သံ။ နိ။ ၁။၄၉) သုဂ္ဂတိ၊ တံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၆၆) ဝိယ လကာရဿ ဒွိတ္တံ၊ သံယောဂေ ဦကာရဿ ရဿော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတော သင်္ခလိကဘေဒတော ပရံ။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေတိ။ ဧတ္ထ စ နာဝဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ တိရိယံ ဝါ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ သင်္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၉၉) ဝုတ္တနယေန ‘‘တိရိယ’’န္တိ ဝုတ္တာ စတဿော ဒိသာ၊ ဥဒ္ဓမဓော စာတိ ဆဋ္ဌာနာနိ။ တာသု ဧကံ ဒိသံ အပနီယမာနာယ ကုမ္ဘိယာ တံဒိသာဘိမုခံ ဣတရဒိသာယံ ဌိတပဿေ ဩရိမဒိသာယ ဌိတပဿေန ဖုဋ္ဌောကာသဿ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အနတိက္ကန္တေ ဖန္ဒာပနဝသေန ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ၊ အတိက္ကန္တေ ဌာနာ စာဝိတတ္တာ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမမေဝ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ စေ စုတော’’တိ။ ဧသေဝ နယော ဖန္ဒနရဟိတာယ နိဓိကုမ္ဘိယာ ဌာနာစာဝနေပိ။

၅၁။ ဧဝံ ပဌမံ ဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ကုမ္ဘိဂ္ဂဟဏေ နယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဌမံ ကုမ္ဘိံ အပနေတွာ ပစ္ဆာ ဗန္ဓနာပနယနေ နယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဌမ’’န္တိအာဒိ။ သော နယောတိ ‘‘ပဌမုဒ္ဓါရေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယုဒ္ဓါရေ ပါရာဇိက’’န္တိ တမေဝတ္ထမတိဒိသတိ။

၅၂။ ဝလယန္တိ ကုမ္ဘိယာ ဗဒ္ဓသင်္ခလိကာယ မူလေ ပဝေသိတံ ဝလယံ။ မူလေ ဃံသန္တော ဣတော စိတော စ သာရေတီတိ ယောဇနာ။ ဃံသန္တောတိ ဖုသာပေန္တော။ ဣတော စိတော စ သာရေတီတိ ဩရတော စ ပါရတော စ သဉ္စာလေတိ။ ရက္ခတီတိ ဧတ္ထ ‘‘သီလံ ဘိက္ခု’’န္တိ ပါဌသေသော၊ ပါရာဇိကံ နာပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မူလေ။ ခေဂတံ ကရောန္တောဝါတိ သဗ္ဗပဿတော မူလံ အဖုသာပေတွာ အာကာသဂတံ ကရောန္တောဝ။ ပရာဇိတောတိ ဌာနာစာဝနဿ ကတတ္တာ ပရာဇယမာပန္နော ဟောတိ။

၅၃။ ကုမ္ဘိမတ္ထကေ ဇာတန္တိ ယောဇနာ။ စိရကာလံ နိဟိတတ္တာ မူလေဟိ ကုမ္ဘိံ ဝိနန္ဓိတွာ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သမီပေ ဇာတံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒတောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝါ’’တိအာဒိကာယ ဂါထာယ နိဓိမတ္ထကေ ဘူမိယံ ဌိတရုက္ခလတာဒိံ ဆိန္ဒန္တဿ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဣမာယ ပန ဂါထာယ ဘူမိံ နိခဏိတွာ ဩတိဏ္ဏကာလေ နိဓိံ ဝိနန္ဓိတွာ ဌိတမူလံ အလ္လရုက္ခံ၊ ခါဏုကံ ဝါ ဂဟေတွာ အာဟာတိ ပုနရုတ္တိဒေါသာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အတတ္ထဇ’’န္တိ ဣမိနာ သဟပယောဂါဘာဝမာဟ။ ဣမိနာဝ ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တံ ကဋ္ဌလတာဒီနိ နိဓိသမ္ဗန္ဓာနိ စေ၊ ယထာဝုတ္တဒုက္ကဋဿ ဝတ္ထူနိ၊ သမီပါနိ စေ၊ ပါစိတ္တိယဿေဝ ဝတ္ထူနီတိ ဒီပေတိ။

၅၄။ ဣဒါနိ ဧဝံ ပရိယေသိတွာ ဒိဋ္ဌနိဓိဘာဇနံ ဌိတဋ္ဌာနတော အစာလေတွာ အန္တောဌိတံ ဘဏ္ဍမတ္တံ ဂဏှတော ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အန္တောကုမ္ဘိဂတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဖန္ဒာပေတီတိ အန္တောစာဋိယာ ပက္ခိတ္တေ အတ္တနော ဘာဇနေ ပက္ခိပိတုံ ရာသိကရဏာဒိဝသေန ဖန္ဒာပေတိ။ အပဗျူဟတိ ဝါတိ ဟေဋ္ဌာ ဌိတံ ဂဏှိတုံ ဥပရိ ဌိတာနိ အပနေန္တော ဝိယူဟတိ ဝါ။ အထ ဝါ အပဗျူဟန္တောတိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄) အဋ္ဌကထာဝစနဿ ဒွိဓာ ကရောန္တောတိ ဂဏ္ဌိပဒေ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ အတ္တနော ဘာဇနေ ပက္ခိပိတုံ ဣတော စိတော စ ရာသိံ ကရောန္တောတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထေဝါတိ အန္တောကုမ္ဘိယမေဝ။

၅၅။ ဟရန္တောတိ အဝဟရန္တော။ မုဋ္ဌိံ ဆိန္ဒတီတိ အတ္တနော ဘာဇနံ ပက္ခိပိတွာ ဂဏှိတုံ အသက္ကုဏေယျော အန္တောကုမ္ဘိမှိ ဟတ္ထံ ဩတာရေတွာ ကုမ္ဘိဂတဘဏ္ဍေန ယထာ အဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တထာ မုဋ္ဌိယာ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ၊ ကုမ္ဘိဂတံ မုဋ္ဌိယာ ဂဏှန္တော ကုမ္ဘိဂတေန မုဋ္ဌိဂတံ ယထာ အသမ္မိဿံ ဟောတိ၊ တထာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝါ အတိရေကပါဒဂ္ဃနကံ ဝါ ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တနော ဘာဇနေ ဂတံ ကတွာ ဝါ ဆိန္ဒတီတိ ယောဇနာ။ အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ကတွာ ကုမ္ဘိဂတေန ယထာ အသမ္မိဿံ ဟောတိ၊ တထာ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္ထော၊ သစေ အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဟုတွာ ကုမ္ဘိဂတေန အသမ္မိဿံ ဘဏ္ဍံ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၅၆။ ဟာရံ ဝါတိ မုတ္တာဟာရံ ဝါ။ ပါမင်္ဂံ ဝါတိ သုဝဏ္ဏမယံ၊ ရဇတမယံ ဝါ ပါမင်္ဂံ ဒါမံ။ သုတ္တာရုဠှန္တိ သုတ္တေ အာရုဠှံ သုတ္တာရုဠှံ၊ သုတ္တဉ္စ သုတ္တာရုဠှဉ္စ သုတ္တာရုဠှန္တိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘သုတ္တေန အာဝုတဿာပိ သုတ္တမယဿာပိ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄) ပဌမမုတ္တာဟာရံ ဝိနာ သုဝဏ္ဏရဇတပဝါဠာဒိမဏိကံ ဝါ သုတ္တေသု အာဝုဏိတွာ ကတာ နာနာဝလိယော စေဝ သုတ္တမယာနိ စ ဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ကုမ္ဘိယာ ဌိတန္တိ ပါဌသေသော။ ဖန္ဒာပေတီတိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှိတုကာမတာယ စာလေတိ။ ယထာဝတ္ထုန္တိ ဝီတိက္ကမာနုရူပံ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေတိ ။ စုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလာ ပရိဟီနောတိ အတ္ထော။

အပရိပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာဧကဒေသဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ တတော တတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ အပနေတွာ တတ္ထေဝ အန္တောကုမ္ဘိယာ အညံ ဌာနံ နေန္တဿ စ တတ္ထေဝ အာကာသဂတံ ကရောန္တဿ စ ‘‘အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဝါ ကရောတိ၊ မုဋ္ဌိံ ဝါ ဆိန္ဒတီ’’တိ (ပါရာ။ ၉၄) ဧတေဟိ သဒိသတ္တာ ဝတ္ထုမှိ ပါဒံ အဂ္ဃန္တေ ပါရာဇိကာ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄) ဣဒံ သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဘာဇနတလေ ကောဋိံ ဌပေတွာ ကမေန သကလဘာဇနကုစ္ဆိံ တေနေဝ ပူရေတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ ဧကာ ကောဋိ နိက္ခိတ္တာ စေ၊ တထာဌပိတဿ ဟာရာဒိနော သကလဘာဇနံ အဋ္ဌာနန္တိ ကောဋိံ ဂဟေတွာ ဥဇုကံ ဥက္ခိပန္တဿ ဩသာနကောဋိ ဘာဇနတလတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အာကာသဂတံ ကရောတော စ မုခဝဋ္ဋိယံ ဃံသိတွာ အာကဍ္ဎန္တဿ သကလဘာဇနောဒရံ ခေပေတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ ဌပိတကောဋိယာ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ အပရာယ ကောဋိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမယတော စ ဘာဇနကုစ္ဆိယာ ဥပဍ္ဎံ ဝတ္ထာဒိနာ ကေနစိ ပူရေတွာ တဿောပရိ ဌပိတဟာရာဒိသုတ္တာရုဠှဿ ဌိတောကာသမေဝ ဌာနန္တိ တတော ကေသဂ္ဂမတ္တံ အပနေန္တဿပိ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၅၇။ သပ္ပိအာဒီသူတိ ဘာဇနဂတေသု သပ္ပိအာဒိဒြဝဝတ္ထူသု ယံ ကိဉ္စိ။ ပါဒပူရဏန္တိ ပါဒံ ပူရေတီတိ ပါဒပူရဏံ၊ ပါဒဂ္ဃနကန္တိ အတ္ထော။ ပိဝတော ပရာဇယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကဒါတိ စေ? ဧကေနေဝ ပယောဂေန ပီတမတ္တေ ပါဒပူရဏေတိ ယောဇနာ။ ‘‘မုခဂတံ ဝိနာ’’တိ ပါဌသေသော။ တတ္ထ ဧကေနေဝ ပယောဂေနာတိ ဓုရနိက္ခေပမကတွာ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ အာကဍ္ဎေတွာ ပိဝနပယောဂေန။ ‘‘မုခဂတံ ဝိနာ’’တိ ဣမိနာ သစေ ဂလဂတေနေဝ ပါဒေါ ပူရတိ၊ အန္တောဂလံ ပဝိဋ္ဌေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုခဂတေန ပူရတိ၊ မုခဂတံ ဘာဇနဂတေန ဝိယောဇေတွာ ဩဋ္ဌေသု ပိဟိတေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝေဠုနဠာဒီဟိ အာကဍ္ဎေတွာ ပိဝန္တဿ နာဠဂတေန ပူရတိ၊ နာဠဂတံ ဘာဇနဂတေန ဝိယောဇေတွာ နာဠိကောဋိယံ အင်္ဂုလိယာ ပိဟိတာယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒံ ‘‘အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဝါ ကရောတိ၊ မုဋ္ဌိံ ဝါ ဆိန္ဒတီ’’တိ (ပါရာ။ ၉၄) ဝုတ္တနယဿ အနုလောမဝသေန မဟာပစ္စရိယာဒီသု (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄) အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ဧကေနေဝ ပယောဂေန ပီတမတ္တေ ပရာဇယော’’တိ ဣမိနာ သပ္ပိအာဒီသု မဟဂ္ဃေသု တတ္တကေနေဝ ပါဒပူရဏဉ္စေ ဟောတိ၊ ဧကဝါရမေဝ မုခေန ဝါ သပ္ပိအာဒိနာ ဝါ ဘာဇနဂတေန ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေ ဆိန္နမတ္တေပိ အတ္တနော ဘာဇနေ ကုမ္ဘိံ ပဏာမေတွာ ပက္ခိတ္တေန ကုမ္ဘိဂတေ ဆိန္နမတ္တေပိ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၅၈။ ‘‘ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပုနပ္ပုနံ ပိဝန္တဿ န ပရာဇယော’’တိ ဣမိနာ ဓုရနိက္ခေပမကတွာ ပုနပ္ပုနံ ပိဝတော ပရာဇယောတိ သာမတ္ထိယာ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ ပုနပ္ပုနံ မုခေန ဂဟေတွာ ဝါ ပုဋာဒီဟိ ဝါ ဂဟေတွာ ပါဒပူရဏမတ္တံ ပိဝန္တဿ ပရာဇယော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၅၉-၆၀။ သစေ ခိပတိ ထေယျစိတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍကန္တိ တေလပိဝနာရဟံ ဒုကူလသာဋကစမ္မခဏ္ဍာဒိကံ ဘဏ္ဍံ။ တေလကုမ္ဘိယံ ပရဿာတိ လဗ္ဘတိ။ တံ နိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ။ ဓုဝန္တိ ဧကံသေန။ တာဝဒေ ဝိနဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာဝဒေတိ တသ္မိံ ခဏေယေဝ။ ကတရသ္မိံ ခဏေတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ’’တိ၊ တေလဿ ပီတကာလံ အနာဂမ္မ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ပဌမမေဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိနဿတီတိ သီလဝိနာသံ ပါပုဏာတိ။ အာဝိဉ္ဇေတွာတိ ပဏာမေတွာ။ ဂါဠေတီတိ ပဂ္ဃရာပေတိ။ ‘‘သာဠေတီ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ သောယေဝ အတ္ထော။ သာဠ သဝနေတိ ဓာတု။ တထာတိ ‘‘ထေယျစိတ္တော ဝိနဿတီ’’တိ အာကဍ္ဎတိ၊ ထေယျစိတ္တေန ဧဝံ ကရောန္တဿ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၆၁။ တန္တိ တေလဿ ဩကိရဏဘာဝံ ဉတွာ ပဌမမေဝ တုစ္ဆဘာဇနေ ထေယျစိတ္တေန နိက္ခိတ္တံ ပါဒဂ္ဃနကတေလပိဝနကံ တံ ဝတ္ထာဒိဘဏ္ဍံ။ ‘‘ဥဒ္ဓရန္တောဝါ’’တိ သာဝဓာရဏဝစနေန ‘‘ပီတမတ္တေ ပရာဇယော’’တိ ဒဿိတံ မဟာအဋ္ဌကထာမတံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ ဓံသိတောတိ ‘‘သာသနကပ္ပရုက္ခာ ပါတိတော၊ ပါရာဇိကာပန္နောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ထေယျစိတ္တော’’တိ အာကဍ္ဎနတ္ထံ ‘‘တထာ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ဣမိနာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂေါပနတ္ထာယ တုစ္ဆဘာဇနေ ဝတ္ထာဒိံ နိက္ခိပိတွာ အညေန တံ အနောလောကေတွာ တေလေ အာသိတ္တေ ပစ္ဆာ သုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ ဥဒ္ဓရတော န ဒေါသောတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

၆၂။ တတ္ထေဝါတိ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ။ ဘိန္ဒတောတိ ဌာနာ အစာဝေတွာ တိဏဇ္ဈာပကဿ ဝိယ ဘိက္ခုနော ဌာနာစာဝနာဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ပါသာဏာဒိနာ ကေနစိ ပဟရိတွာ ဘိန္ဒတော။ ‘‘မန္တောသဓာနုဘာဝေန ဘိန္ဒတော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ဆဍ္ဍေန္တဿာတိ အဆဍ္ဍေတုကာမဿာပိ သတော ပရိပုဏ္ဏတေလဃဋာဒီသု စာပလ္လေန ဝါလုကံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ ဩကိရိတွာ ဥတ္တရာပေန္တဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥဒကမာတိကံ ဃဋာဘိမုခံ ကတွာ ဩပိလာပေန္တဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဌာနာစာဝနာဓိပ္ပာယေ သတိပိ ထေယျစိတ္တာဘာဝေန ပါရာဇိကာ န ဝိဇ္ဇတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဈာပေန္တဿာတိ ကဋ္ဌာနိ ပက္ခိပိတွာ ဈာပေန္တဿ။ အပရိဘောဂံ ကရောန္တဿာတိ ဥစ္စာရပဿာဝါဒိမောကိရိတွာ အပရိဘောဂံ ကရောန္တဿ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတေသု ဘိန္ဒနာဒီသု စတူသုပိ ဌာနေသု ပဒဘာဇနိယံ ဒုက္ကဋမေဝ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။

ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၃။ ဣဒါနိ ထလဋ္ဌေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဌပိတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ပတ္ထရိတွာတိ အတ္ထရိတွာ။ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ တေန ထလေ ရာသိကတဓညာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော နိမိကုမ္ဘိယာ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ တံ သရူပတော အဝုတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။ အတ္ထရဏာဒိကန္တိ ပစ္စတ္ထရဏာဒိကံ။ ဝေဌေတွာ ဥဒ္ဓရန္တဿာတိ ကိလဉ္ဇသံဟရဏနိယာမေန ဝဋ္ဋေတွာ သံဟရိတွာ ဥဒ္ဓရန္တဿ။ မုတ္တေ ဌာနာတိ ကမေန သံဟရိတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုတ္တေ သတိ။ ပရာဘဝေါတိ သာသနတော ပရိဟီနော။

၆၄။ ဧဝံ အတ္ထရိတွာ ဌပိတဝတ္ထာဒီနံ သံဟရိတွာ ဂဟဏေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ တိရိယတော အာကဍ္ဎနေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဩရိမန္တေနာ’’တိအာဒိ။ ပိ၊ ဝါတိ ပကာရန္တရမေဝ သမုစ္စိနောတိ။ ဥဇုကံ ကဍ္ဎတောပိ ဝါတိ အတ္ထရိတွာ ဌပိတဝတ္ထာဒိကံ စတူသု ဒိသာသု ဧကံ ဒိသံ ဥဇုကမာကဍ္ဎတော စ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ ကဒါတိ စေ? ဧတ္ထာပိ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌမောကာသံ ပါရိမန္တတော အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကန္တိ ယောဇနာ။ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌမောကာသန္တိ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎန္တဿ အတ္တနော ဌိတဒိသာဂတပရိယန္တေန ဖုသိတွာ ဌိတဋ္ဌာနံ။ ပါရိမန္တတောတိ ပါရိမန္တေန၊ ကရဏတ္ထေ တော-ပစ္စယော။

ထလံ နာမ ပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နဘူမိပါသာဒပဗ္ဗတတလာဒီနိ၊ တတြဋ္ဌံ ဓညာဒိဘဏ္ဍံ ထလဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ထလဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၅-၆။ ပရိစ္ဆေဒါတိ ဌာနပရိစ္ဆေဒါ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

၆၇-၈။ ခေဂတန္တိ အာကာသဂတံ။ အဿာတိ မောရဿ။ တန္တိ မောရံ။

၆၉။ ဌာနာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နာ ဆဗ္ဗိဓာ ဌာနာ။ တဿာတိ မောရဿ ဖန္ဒာပနေတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဝါ ဘိက္ခုဿ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတံ။

၇၀။ အဂ္ဂဟေတွာ ဟတ္ထေန လေဍ္ဍုခိပနာဒိပယောဂေန မောရံ တာသေတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေတိ။ အတ္တနော ဌာနာတိ မောရဿ အတ္တနော ဆပ္ပကာရဋ္ဌာနာ။ သယံ ဌာနာတိ ဘိက္ခု သကဋ္ဌာနာ၊ သမဏဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၇၁-၂။ ဣဒါနိ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ စေ မောရ’’န္တိ ဒဿိတံ ဌာနာစာဝနံ ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘ဖုဋ္ဌောကာသ’’န္တိအာဒိ။

၇၃။ ကရေ နိလီယတီတိ ပသာရိတဟတ္ထတလေ နိသီဒတိ။

၇၅။ ဥဍ္ဍေတွာတိ အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ။

၇၆။ အင်္ဂေနိလီနန္တိ အံသကူဋာဒိသရီရာဝယဝေ နိလီနံ။ ပါဒေတိ အတ္တနော ပဌမုဒ္ဓါရပါဒေ။ ဒုတိယေ ပါဒေ။

၇၇။ ပါဒါနန္တိ ဒွိန္နံ ပါဒါနံ။ ကလာပဿာတိ ဘူမိယံ ဖုသိယမာနဿ ကလာပဂ္ဂဿ။

၇၈။ တတော ပထဝိတောတိ တီဟိ အဝယဝေဟိ ပတိဋ္ဌိတပထဝိပ္ပဒေသတော၊ န ပဌမတော တတ္ထ ဒုက္ကဋတ္တာ၊ န ဒုတိယတော တတ္ထ ထုလ္လစ္စယတ္တာ၊ တတိယာ ပန ဌာနာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စာဝယတော ပါရာဇိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧတ္တာဝတာ –

‘‘ပဉ္ဇရေ ဌိတံ မောရံ သဟ ပဉ္ဇရေန ဥဒ္ဓရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ယဒိ ပန ပါဒံ နဂ္ဃတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ အဂ္ဃဝသေန ကတ္တဗ္ဗံ။ အန္တောဝတ္ထုမှိ စရန္တံ မောရံ ထေယျစိတ္တော ပဒသာ ဗဟိဝတ္ထုံ နီဟရန္တော ဒွါရပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဝဇေ ဌိတဗလိဗဒ္ဒဿ ဟိ ဝဇော ဝိယ အန္တောဝတ္ထု တဿ ဌာနံ။ ဟတ္ထေန ပန ဂဟေတွာ အန္တောဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ အာကာသဂတံ ကရောန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ အန္တောဂါမေ စရန္တမ္ပိ ဂါမပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကာမေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ သယမေဝ နိက္ခမိတွာ ဂါမူပစာရေ ဝါ ဝတ္ထူပစာရေ ဝါ စရန္တံ ပန ထေယျစိတ္တော ကဋ္ဌေန ဝါ ကထလာယ ဝါ ဥတြာသေတွာ အဋဝီဘိမုခံ ကရောတိ၊ မောရော ဥဍ္ဍေတွာ အန္တောဂါမေ ဝါ အန္တောဝတ္ထုမှိ ဝါ ဆဒနပိဋ္ဌေ ဝါ နိလီယတိ၊ ရက္ခတိ။ သစေ ပန အဋဝီဘိမုခေါ ဥဍ္ဍေတိ ဝါ ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ ‘အဋဝိံ ပဝေသေတွာ ဂဟေဿာမီ’တိ ပရိကပ္ပေ အသတိ ပထဝိတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥပ္ပတိတမတ္တေ ဝါ ဒုတိယပဒဝါရေ ဝါ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂါမတော နိက္ခမန္တဿ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၆) –

အဋ္ဌကထာဂတော ဝိနိစ္ဆယော ဥပလက္ခိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကပိဉ္ဇရာဒိပရသန္တကသကုဏေသု စ ဧသေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၇၉။ ပတ္တေတိ ဒွါရေ ဘိက္ခာယ ဌိတံ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထဂတေ ပတ္တေ။ တဿ ထေယျစိတ္တဿ။

၈၀။ အနုဒ္ဓရိတွာဝါတိ ပတ္တေ ပတိတံ သုဝဏ္ဏာဒိံ ဟတ္ထေန အနုက္ခိပိတွာဝ ပဌမပဒဝါရေ ထုလ္လစ္စယံ ဂမ္မမာနတ္တာ န ဝုတ္တံ။

၈၁။ ဟတ္ထေတိ ဟတ္ထတလေ။ ဝတ္ထေတိ စီဝရေ။ မတ္ထကေတိ သိရသိ။ ဂါထာဆန္ဒဝသေန ဝါ-သဒ္ဒေ အာကာရဿ ရဿတ္တံ။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ ပတိတံ။ တန္တိ ဆိဇ္ဇမာနံ တံ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍာဒိ။ ယဒိ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တံ၊ ပတန္တံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ။ ဂဟိတဟတ္ထေ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ၊ တတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ တထာ ဂဟေတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂစ္ဆတော ဒုတိယပါဒုဒ္ဓါရေ။ ဝတ္ထာဒီသု ပတိတေပိ ဧသေဝ နယော။

အာကာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၈၂။ မဉ္စပီဌာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဉ္စပီဌသဒိသေ ဝေဟာသဘူတေ အဋ္ဋဝိတာနာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ အာမာသမ္ပီတိ ဟတ္ထေန ဝါ ကာယေန ဝါ အာမသိတဗ္ဗံ ဝတ္ထာဒိဉ္စ။ အနာမာသမ္ပီတိ တထာ အပရာမသိတဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏာဒိံ။ အာမသန္တဿာတိ ဟတ္ထာဒီဟိ ပရာမသန္တဿ။ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣမိနာ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဌာနာစာဝနေ ပါရာဇိကဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ထလဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ အတိဒိသတိ။ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ ပန မဉ္စာဒီဟိ ဧဝ ဥက္ခိပန္တဿ စတုန္နံ ပါဒါနံ ဝသေန၊ တတြဋ္ဌမေဝ ဂဏှန္တဿ မဉ္စဿ စတူသု ပါဒသီသေသု ဖုသိတွာ မဇ္ဈေ အဖုသိတွာ ဌိတဿ ခလိမက္ခိတထဒ္ဓသာဋကဿ စတုန္နံ ပါဒသီသာနံ ဝသေန၊ အဋနီသု ဖုသိတွာ ဌိတဿ အဋနီနံ ဝသေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၃။ ဝံသေတိ စီဝရဝံသေ၊ ဣမိနာ စီဝရနိက္ခေပနတ္ထာယ ဌပိတရုက္ခဒဏ္ဍသလာကာရဇ္ဇုအာဒယော ဥပလက္ခိတာ။ ဩရတောတိ အတ္တနော ဌိတဒိသာဘိမုခတော။ ဘောဂန္တိ သံဟရိတွာ စီဝရံ တဿ နာမေတွာ ဌပိတမဇ္ဈဋ္ဌာနံ။ အန္တန္တိ နာမေတွာ ဧကတော ကတံ၊ ဥဘယာနံ ဝါ အန္တံ။ ပါရတော ကတွာတိ ဝံသတော ပရဘာဂေ ကတွာ။

၈၄။ စီဝရေန ဖုဋ္ဌောကာသောတိ စီဝရေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ တဿာတိ တထာ ဌပိတဿ စီဝရဿ။ သော သကလော စီဝရဝံသော ဌာနံ န တု ဟောတီတိ မတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၅-၆။ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌံ ဝါ တံ ဩကာသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ စီဝရဘောဂံ ဂဟေတွာ ထေယျစိတ္တေန အတ္တနော အဘိမုခံ အာကဍ္ဎတော အတ္တနော ဌိတဒိသာယ စီဝရဝံသေ စီဝရေန ဖုသိတွာ ဌိတဋ္ဌာနပရိယန္တံ ဣတရေန အတိက္ကာမယတော စုတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရေန ပါရိမန္တေန ဘိတ္တိဒိသာယ စီဝရဿ ဖုဋ္ဌောကာသပရိယန္တံ ဣတရေန ဖုဋ္ဌံ တံ ဩကာသံ ဩရိမန္တေန အတိက္ကာမယတော ဝါ စုတီတိ ယောဇနာ။ ဣတရေနာတိ ပါရိမန္တေန ဘိတ္တိပဿေ စီဝရဝံသေ ဖုသိတွာ ဌိတစီဝရပရိယန္တေန။ ဖုဋ္ဌံ စီဝရဝံသောကာသံ။ ဩရိမန္တေနာတိ အတ္တနော ဌိတဒိသာယ စီဝရဝံသေ ဖုသိတွာ ဌပိတစီဝရပ္ပဒေသေန။ အတိက္ကာမယတောတိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေန္တဿ။

ဧဝံ ဒီဃန္တာကဍ္ဎနေ သမ္ဘဝန္တံ ဝိကပ္ပံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တိရိယန္တေန အတိက္ကမနဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒက္ခိဏန္တေနာ’’တိအာဒိ။ ပုနာတိ အထ ဝါ။ ဒက္ခိဏန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဝါမန္တေန အတိက္ကာမယတော စုတီတိ ယောဇနာ။ စီဝရံ ဟရိတုံ စီဝရာဘိမုခံ ဌိတဿ အတ္တနော ဒက္ခိဏပဿေ စီဝရကောဋိယာ ဖုဋ္ဌံ စီဝရဋ္ဌိတပ္ပဒေသံ ဝါမပဿေ စီဝရန္တေန အတိက္ကာမယတော ပါရာဇိကမေဝါတိ အတ္ထော။ ဝါမန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဣတရေန အတိက္ကာမယတော ဝါ စုတီတိ ယောဇနာ။ ဝါမန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနန္တိ စီဝရာဘိမုခံ ဌိတဿ ဝါမပဿေ စီဝရန္တေန ဖုဋ္ဌံ စီဝရဋ္ဌိတပ္ပဒေသံ။ ဣတရေန ဒက္ခိဏပဿေ စီဝရန္တေန အတိက္ကာမယတော ဝါ စုတိ ပါရာဇိကာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၈၇။ ဝံသတောတိ စီဝရေန ဖုသိတွာ ဌိတစီဝရဝံသပ္ပဒေသတော။ ‘‘ကေသဂ္ဂမတ္တ’’န္တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ လိခန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥက္ခိတ္တေ’’တိ ဘုမ္မေကဝစနန္တေန သမာနာဓိကရဏတ္တာ ပစ္စတ္တေကဝစနန္တတာ န ယုဇ္ဇတီတိ။ ‘‘ကေသဂ္ဂမတ္တေ ဥက္ခိတ္တေ’’တိ ကတ္ထစိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော စ ပမာဏံ။

၈၈။ ဝိမောစေန္တော ထုလ္လစ္စယံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ စီဝရဝံသေ ဖုသာပေတွာ၊ အဖုသာပေတွာ ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတစီဝရံ ဂဏှိတုကာမော ထေယျစိတ္တေန ဗန္ဓနံ မောစေန္တော ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ မုတ္တေတိ မုတ္တမတ္တေ။ ပါရာဇိကော ဟောတိ ဌာနာ စုတဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၉။ ဝေဌေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝံသမေဝါ’’တိ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘတိ။ စီဝရဝံသံ ပလိဝေဌေတွာ တတ္ထေဝ ဌပိတစီဝရံ နိဗ္ဗေဌေန္တဿ ဘိက္ခုနောပိ အယံ နယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိဗ္ဗေဌေန္တဿာတိ ဝိနိဝေဌေန္တဿ။ အယံ နယောတိ ‘‘နိဗ္ဗေဌေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ နိဗ္ဗေဌိတေ ပါရာဇိက’’န္တိ ယထာဝုတ္တနယမတိဒိသတိ ။ ဝလယံ ဆိန္ဒတော ဝါပိ အယံ နယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဘိက္ခုနော၊ ဝံသေ၊ ဌပိတံ၊ စီဝရ’’န္တိ စ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ စီဝရဝံသေ ပဝေသေတွာ ဌပိတံ စီဝရဝလယံ ယထာ ဆိန္နမတ္တေ ဌာနာ စဝတိ၊ တထာ ဆိန္ဒန္တဿ ဘိက္ခုနော ဆေဒနေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဆိန္နေ ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ မောစေန္တဿာပျယံ နယောတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဝလယ’’န္တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ဘိက္ခုနော’’တိအာဒိပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ စီဝရဝံသေ ဌပိတံ စီဝရံ ဝလယံ မောစေန္တဿာပိ ထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာနေဝ။

ဣဟ ပုရိမေန အပိ-သဒ္ဒေန ယထာဝုတ္တပကာရဒွယေ သမ္ပိဏ္ဍိတေ ဣတရေန အပိ-သဒ္ဒေန အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနမန္တရေန အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော အဝုတ္တမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တေန ‘‘အာကာသဂတံ ဝါ ကရောတိ၊ နီဟရတိ ဝါ’’တိ ပကာရဒွယံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေန ရုက္ခမူလေ ပဝေသေတွာ ဌပိတနိဓိသင်္ခလိကဝလယမိဝ စီဝရဝံသေ သဗ္ဗဋ္ဌာနေဟိပိ အဖုသာပေတွာ စီဝရဝလယံ အာကာသဂတံ ကရောန္တဿာပိ စီဝရဝံသကောဋိယာ ဗဟိ နီဟရန္တဿာပိ ထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗာနီတိ ဧတေယေဝ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဝလယံ ဆိန္ဒတော ဝါပိ၊ မောစေန္တဿ ဝါပိ၊ ဝလယံ အာကာသဂတံ ဝါ ကရောတိ၊ နီဟရတိ ဝါ’’တိ ဣမေသု စတူသု ဝိကပ္ပေသု ဧကမ္ပိ တထာ အကတွာ စီဝရဝလယံ စီဝရဝံသေ ဃံသေတွာ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေန္တဿ စီဝရဝလယဿ သဗ္ဗောပိ စီဝရဝံသော ဌာနန္တိ ‘‘ဌာနာစာဝနံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တဗျတိရေကဝသေန ဒဿိတဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၉၀။ ဌပိတဿ ဟီတိ ဧတ္ထ ပသိဒ္ဓိသူစကံ ဟိ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ ‘‘စီဝရေ ဝိယ ဟီ’’တိ ယောဇေတွာ ဝိသေသတ္ထဇောတကံ တု-သဒ္ဒံ အာနေတွာ ‘‘ဌပိတဿ တူ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ နိပါတာနမနေကတ္ထတ္တာ ယထာဌာနေ ဌိတာနမေဝ ဝိသေသတ္ထေ ဟိ-သဒ္ဒေါ၊ ပသိဒ္ဓိယံ တု-သဒ္ဒေါ စ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဒီဃတော ဝါ တိရိယတော ဝါ ပသာရေတွာ စီဝရဝံသေ နိက္ခိတ္တဿ စီဝရဿ ဝိနိစ္ဆယော ပန သံဟရိတွာ စီဝရဝံသေ ဌပိတစီဝရဝိနိစ္ဆယော ဝိယ ဝုတ္တော၊ ‘‘ဩရိမန္တေန…ပေ… ပါရာဇိကံ ဘဝေ’’တိ ဂါထာတ္တယေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၉၁။ သိက္ကာယာတိ ဩလမ္ဗိကာဓာရေ။ ယံ ဘဏ္ဍကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပက္ခိပိတွာတိ နိဝေသေတွာ။ လဂ္ဂိတံ ဟောတီတိ ဩလမ္ဗိတံ ဟောတိ။ ‘‘သိက္ကာတော တံ ဟရန္တော ဝါ စုတော’’တိ ဧတသ္မိံ ဝိကပ္ပေ သိက္ကာယ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ သိက္ကာယ၊ ဗန္ဓနဋ္ဌာနဿ စ ဘိတ္တိပဿေ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ယဒိ သိယာ၊ တဿ စ ဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၂-၃။ ကုန္တာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘိန္ဒိဝါလာဒိ ဒီဃဝတ္ထု ဂဟေတဗ္ဗံ။ တဋ္ဋိကာခါဏုကာ ဝိယ ဘိတ္တိယံ ပဋိပါဋိယာ နိဝေသိတာနိ မိဂသိင်္ဂါနိ ဝါ သူလာနိ ဝါ နာဂဒန္တာ နာမ။ အဂ္ဂေ ဝါတိ ကုန္တဖလကောဋိယံ ဝါ။ ဗုန္ဒေ ဝါတိ ကုန္တဒန္တမူလေ ဝါ။ ပရိကဍ္ဎတောတိ ဥဇုကံ အာကဍ္ဎတော။

ဖုဋ္ဌောကာသန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ နာဂဒန္တေ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမယတော ကေသဂ္ဂမတ္တေန ပရာဇယော သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဌပိတဋ္ဌပိတဋ္ဌာနံ ဝိဟာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမယတော ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ ကေသဂ္ဂေန အန္တရေန ဟေတုနာ ပရာဇယောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနယနဟေတု ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၉၄-၅။ ဧဝံ ဒီဃတော အာကဍ္ဎနေ၊ ဥက္ခိပနေ စ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ တိရိယံ အာကဍ္ဎနေ၊ ပရတော နယနေ စ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါကာရာဘိမုခေါ’’တိအာဒိ။ အာကဍ္ဎတီတိ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနာဘိမုခံ အာဝိဉ္ဆတိ။ ဩရိမန္တဖုဋ္ဌောကာသန္တိ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ၊ အတ္တနော ဒိသာယ ကုန္တဒဏ္ဍေန ဖုဋ္ဌောကာသန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ အစ္စယနကိရိယာသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘သကမ္မကဓာတုပ္ပယောဂေ ဥပယောဂဝစနဿ မာဂဓိကဝေါဟာရေ ဒဿနတော ကမ္မတ္ထေယေဝ ဥပယောဂဝစန’’န္တိ ဧကေ ဝဒန္တိ၊ ဧတံ ကစ္စာယနလက္ခဏေန သမာနံ။ ဣတရန္တစ္စယေတိ ဣတရန္တေန ကတော အစ္စယောတိ ဣတရန္တစ္စယော၊ မဇ္ဈေပဒလောပသမာသော၊ ပါရိမန္တေန ကတ္တဗ္ဗာတိက္ကမေ ကတေတိ အတ္ထော။ ကေသဂ္ဂေန စုတောတိ ယောဇနာ။ ယထာဝုတ္တောယေဝ အတ္ထော။

ပရတော ပေလ္လန္တဿာတိ ပရတော ကတွာ ပေလ္လန္တဿ၊ ဘိတ္တိပဿာဘိမုခံ ကတွာ နိပ္ပီဠေန္တဿာတိ အတ္ထော။ တထေဝါတိ ‘‘ကေသဂ္ဂေန စုတော’’တိ အာကဍ္ဎတိ။ ဌပိတေပိ စ ကုန္တာဒိမှိ အယံ နယောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကေသဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိနာ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝတ္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၉၆။ တာလဿ ဖလံ စာလေန္တဿ အဿ ဘိက္ခုနော ယေန ဖလေန ဝတ္ထု ပဉ္စမာသကံ ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဖလေ ဗန္ဓနာ မုတ္တေ ပါရာဇိကံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။

၉၇။ တာလဿပိဏ္ဍိံ ဆိန္ဒတီတိ တာလဖလကဏ္ဏိကံ ဆိန္ဒတိ။ ယာယ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တဿာ ဆိန္နမတ္တာယ ‘‘အဿ ပါရာဇိကံ သိယာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယော ဣဓာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ တာလပိဏ္ဍိ သစေ အာကာသဂတာ ဟောတိ၊ ပိဏ္ဍိမူလမေဝ ဌာနံ။ ပဏ္ဏဒဏ္ဍေ ဝါ ပဏ္ဏေ ဝါ အပဿာယ ဌိတာ စေ၊ ဌိတဋ္ဌာနေဟိ သဟ ပိဏ္ဍိမူလံ ဂဟေတွာ ဌာနဘေဒံ ဉတွာ ဌာနာစာဝနေန ပါရာဇိကမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ယေန ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မုတ္တေ အဿ ပါရာဇိကံ သိယာ’’တိ ယထာဝုတ္တော ဧဝ နယော။ ဧတေသု သဗ္ဗေသု ဌာနေသု ပါရာဇိကဝီတိက္ကမတော ပုဗ္ဗဘာဂါနန္တရပ္ပယောဂေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ သဟပယောဂေ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋဉ္စ တတောပိ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဂမနဒုတိယပရိယေသနာဒိအဝသေသပယောဂေသု အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗကတ္တာ ဒုက္ကဋဉ္စ အသမ္မုယှန္တေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝေဟာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၉၈။ ဥဒကေ နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဂမ္ဘီရောဒကေ နိဓိဋ္ဌာနံ ပဒဝါရေန ဂစ္ဆတော ပဒေ ပဒေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဂမ္ဘီရေ ပန တထာတိ ‘‘ပဒဝါရေန ဂစ္ဆတော ဒုက္ကဋ’’န္တိ ယထာဝုတ္တမတိဒိသတိ။ ဂစ္ဆတောတိ တရတော၊ ဟတ္ထံ အစာလေတွာ တရန္တဿ ပဒဝါရဂဏနာယ၊ ဟတ္ထေန စ ဝါယမန္တဿ ‘‘ပဒဝါရေနာ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏန္တိ ကတွာ ဟတ္ထဝါရဂဏနာယ ပဒဝါရဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဂမ္ဘီရေ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ပါဒေဟိ ဝါ ပယောဂံ ကရောန္တဿ ဟတ္ထဝါရေဟိ ဝါ ပဒဝါရေဟိ ဝါ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၈)။

ဥမ္မုဇ္ဇနာဒိသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိမုဇ္ဇနံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘တထာ’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဟိတကုမ္ဘိယာ ဂဟဏတ္ထံ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနေသုပိ ဟတ္ထဝါရေန၊ ပဒဝါရေန၊ ဟတ္ထပဒဝါရေဟိ စ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧသေဝ နယော ကုမ္ဘိဂဟဏတ္ထံ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနေသူ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၈)။

ဣမိဿာ ဂါထာယ ‘‘နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတော ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝစနတော တထာ ဂစ္ဆန္တဿ ဥဒကသပ္ပစဏ္ဍမစ္ဆဒဿနေန ဘာယိတွာ ပလာယန္တဿ ဂမနဿ အတဒတ္ထတ္တာ အနာပတ္တီတိ ဗျတိရေကေန ဝိညာယတိ။ ဧတ္ထ ဒုတိယပရိယေသနာဒိသဗ္ဗပယောဂေသု ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယဉ္စ ပါစိတ္တိယေန သဟ ဒုက္ကဋဉ္စ အဝသေသပယောဂေသု သုဒ္ဓဒုက္ကဋဉ္စ သဟပယောဂေ ဘာဇနာမသနေ အနာမာသဒုက္ကဋဉ္စ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဌာနာစာဝနေ ပါရာဇိကဉ္စ နိဓိကုမ္ဘိယာ ဝုတ္တနယေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဌာနဘေဒေါ ပဉ္စဓာ ဟောတိ၊ ဣဓ ပီဠေတွာ ဩသာရေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ အဓောဒိသာယ သဟ ဆဗ္ဗိဓံ ဟောတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

၉၉။ တတ္ထ ဇာတကပုပ္ဖေသူတိ တသ္မိံ ဇလေ ရုဠှေသု ဥပ္ပလာဒိကုသုမေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ယေန ပုပ္ဖေနာတိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗံ။ ဆိန္ဒတောတိ ဧတ္ထ ဝတ္တမာနကာလဝသေန အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဆိန္နဝတော’’တိ ဘူတဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဂ္ဂဟိတေ အန္တိမဿ ပယောဂဿ ယာဝ အနုပရမော၊ ထုလ္လစ္စယာရဟတ္တာ ပါရာဇိကဝစနဿ ဝတ္ထုဝိရောဓိတာယ စ ဣမဿေဝ ပစ္ဆိမကုသုမဿ ကန္တနကာလေ ပုပ္ဖနာဠပဿေ တစမတ္တေပိ အစ္ဆိန္နေ ပါရာဇိကံ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကနာဠ…ပေ… ပရိရက္ခတီ’’တိ ဧတ္ထေဝ အနန္တရေ ဝုစ္စမာနနယဿ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ စ ဣမံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ လိခိတဿ ‘‘ယသ္မိံ ပုပ္ဖေ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိက’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၈) အဋ္ဌကထာဝစနဿ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ စ ဝတ္တမာနကာလမဂဟေတွာ ဘူတကာလဿေဝ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကဒါ ဒေဝဒတ္တ အာဂတောသီ’’တိ ပဉှဿ ‘‘ဧသောဟမာဂစ္ဆာမိ၊ အာဂစ္ဆန္တံ မာ မံ ဝိဇ္ဈာ’’တိ ဥတ္တရေ ဝိယ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနေဝါတိ ဘူတေ ဝတ္တမာနဗျပဒေသတော ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၀၀။ ‘‘ဥပ္ပလဇာတိယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဒုမဇာတိယာ’’တိ ဗျတိရေကတော ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပဒုမဇာတိကာနံ ပန ဒဏ္ဍေ ဆိန္နေ အဗ္ဘန္တရေ သုတ္တံ အစ္ဆိန္နမ္ပိ ရက္ခတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၈) အဋ္ဌကထာနယော သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကနာဠဿ ဝါ ပဿေတိ ‘‘နာဠဿ ဧကပဿေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတောတိ နာဠတော။

၁၀၁။ ဘာရဗဒ္ဓကုသုမေသု ဝိနိစ္ဆယဿ ဝက္ခမာနတ္တာ ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတေသူတိ အဗဒ္ဓကုသုမဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ တတြဇာတကကုသုမေသု ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန။ ‘‘ယေန ပုပ္ဖေန ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဆိန္နမတ္တေ’’တိ အဝတွာ ဂဟိတမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ယောဇနာ စေတ္ထ ဝိသေသော။

၁၀၂။ ဘာရံ ကတွာ ဗဒ္ဓါနိ ဘာရဗဒ္ဓါနီတိ မဇ္ဈပဒလောပီသမာသော။ ပုပ္ဖာနီတိ ပါဒဂ္ဃနကာနိ ဥပ္ပလာဒိကုသုမာနိ။ ဆသွာကာရေသူတိ ဥဒကေ ဩသီဒါပေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ အဓောဒိသာယ သဟ စတဿော ဒိသာ၊ ဥဒ္ဓန္တိ ဣမာသု ဆသု ဒိသာသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ကေနစိ အာကာရေနာတိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗဒဿနံ။ ဌာနာစာဝနဿ သာဓကတမတ္တာ ကရဏေယေဝ ကရဏဝစနံ။ နဿတီတိ ပါဒဂ္ဃနကပုပ္ဖာနံ ဌာနာစာဝနေန ပါရာဇိကမာပဇ္ဇိတွာ လောကိယလောကုတ္တရာနံ အနဝသေသဂုဏာနံ ပတိဋ္ဌာနဘူတံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ နာသေတွာ သယံ ဂုဏမရဏေန မီယတီတိ အတ္ထော။

၁၀၃။ ပုပ္ဖာနံ ကလာပန္တိ ပါဒဂ္ဃနကဥပ္ပလာဒိကုသုမကလာပံ။ ဥဒကံ စာလေတွာတိ ယထာ ဝီစိ ဥဋ္ဌာတိ၊ တထာ စာလေတွာ။ ပုပ္ဖဋ္ဌာနာတိ ပုပ္ဖာနံ ဌိတဋ္ဌာနာ။ စာဝေတီတိ ကလာပံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေတိ။ ‘‘ပုပ္ဖံ ဌာနာ စာဝေတီ’’တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ။ ပုပ္ဖကလာပဿေဝ ဂဟိတတ္တာ ပုရိမောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

၁၀၄။ ‘‘ဧတ္ထ ဂတံ ဂဟေဿာမီ’’တိ သဟ ပါဌသေသေန ယောဇနာ။ ပရိကပ္ပေတီတိ ‘‘ဧတ္ထ ဂတံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တက္ကေတိ။ ရက္ခတီတိ ဌာနာစာဝနေပိ သတိ သော ပရိကပ္ပော ပါရာဇိကာပတ္တိတော တံ ဘိက္ခုံ ရက္ခတိ။ ဂတဋ္ဌာနာတိ ပုပ္ဖကလာပေန ဂတံ သမ္ပတ္တဉ္စ တံ ဌာနဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ဥဒ္ဓရန္တော’’တိ ဧတေန ‘‘ပုပ္ဖာနံ ကလာပ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတဋ္ဌာနာ’’တိပိ ပါဌော၊ ကတာ ပုပ္ဖာနံ ဌာနာ ဥဒ္ဓရန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒကံ စာလေတွာ ဝီစိယော ဥဋ္ဌာပေတွာ ဝီစိပ္ပဟာရေန ဥဒကပိဋ္ဌေန ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တံ ပုပ္ဖကလာပံ ဌိတဋ္ဌာနာ ဥဒ္ဓရန္တော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဌာနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဘဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ဘဋ္ဌော နာမ ပဝုစ္စတီတိ အတ္တနာ သမာဒါယ ရက္ခိယမာနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသင်္ခါတသဗ္ဗဂုဏရတနင်္ကုရာဘိနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနာ ပတိတော နာမ ဟောတီတိ ပဝုစ္စတိ။

၁၀၅။ ဇလတော အစ္စုဂ္ဂတဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုပ္ဖဿာ’’တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ဇလပိဋ္ဌိတော အစ္စုဂ္ဂတဿ ပုပ္ဖဿ သကလဇလံ ဌာနံ၊ ကဒ္ဒမပိဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ဥဒကပိဋ္ဌိပရိယန္တံ ပုပ္ဖဒဏ္ဍေန ဖရိတွာ ဌိတံ သဗ္ဗမုဒကံ ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပ္ပာဋေတွာတိ ပုပ္ဖဂ္ဂံ အာကဍ္ဎိတွာ ဥပ္ပီဠေတွာ။ တတောတိ တသ္မာ ပုပ္ဖဋ္ဌာနဘူတသကလဇလရာသိတော။ ဥဇုန္တိ ဥဇုံ ကတွာ။ ဥဒ္ဓရတောတိ ဥပ္ပာဋေန္တဿ။

၁၀၆။ နာဠန္တေတိ ဥပ္ပာဋိတပုပ္ဖနာဠဿ မူလကောဋိယာ။ ဇလတောတိ ဥဒကပိဋ္ဌိတော။ မုတ္တမတ္တေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဒူရံ ကတွာတိ ပါဌသေသယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘ဇလတော’’တိ ပဌမတတိယပါဒေသု ဒွိက္ခတ္တုံ ဝစနံ အတ္ထာဝိသေသေပိ ပဒါဝုတ္တိအလင်္ကာရေ အဍ္ဎယမကဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ပုနရုတ္တိဒေါသော န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘မုတ္တမတ္တေ၊ အမုတ္တေ’’တိ စ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ အတ္ထာနံ ဝါ ဝိသေသတော ဥဘယတ္ထ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ နာဠန္တေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၀၇။ တဿ နာမေတွာ ဥပ္ပာဋိတဿ။ သဟ ဂစ္ဆေန ဥပ္ပာဋိတဿာပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဣဓ ပန သဗ္ဗပုပ္ဖပဏ္ဏနာဠာနိ မူလတော ပဘုတိ ပဌမံ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနာမနဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပုပ္ဖာဒီနိ ဥပ္ပာဋေန္တဿ ဘူတဂါမဝိကောပနာပတ္တိယာ ဌာနေ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၀၈-၉။ ဗဠိသာဒိမစ္ဆဂ္ဂဟဏောပကရဏာနံ ဝစနတော၊ ဇလေ ဌိတမတမစ္ဆာနံ ဝိနိစ္ဆယဿ စ ဝက္ခမာနတ္တာ မစ္ဆေတိ ဇီဝမာနကမစ္ဆာနံ ဂဟဏံ။ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန ဝါ ခိပကာဒီနိ မစ္ဆဝဓောပကရဏာနိ ဝုတ္တာနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္ထူတိ ပါဒေါ။ တသ္မိံ မစ္ဆေ။ ဥဒ္ဓဋောယေဝ ဥဒ္ဓဋမတ္တော၊ မစ္ဆော၊ တသ္မိံ။ ဇလာတိ ဥဒကတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေတွာ ဥက္ခိတ္တမတ္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၁၀။ ပုပ္ဖာနံ ဝိယ မစ္ဆာနမ္ပိ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနန္တိ အဂ္ဂဟေတွာ သကလဇလံ ဌာနံ ကတွာ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဌာနံ သလိလဇာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ သလိလေ ဇာတာ သလိလဇာ၊ ဣတိ ပကရဏတော မစ္ဆာယေဝ ဝုစ္စန္တိ။ အတ္ထပ္ပကရဏသဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနာဒီဟိ သဒ္ဒါ ဝိသေသတ္ထံ ဝဒန္တီတိ။ ဟီတိ ပသိဒ္ဓိယံ။ ကေဝလန္တိ အဝဓာရဏေ၊ ဇလမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဗဟိဥဒကံ နိဝတ္တိတံ ဟောတိ။ သကလံ ဇလမေဝ ဌာနံ ယသ္မာ၊ တသ္မာ သလိလဋ္ဌံ ဇလာ ဝိမောစေန္တော ပါရာဇိကော ဟောတီတိ ဟေတုဟေတုမန္တဘာဝေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာပန္နံ ပရာဇေတီတိ ပါရာဇိကာ၊ အာပတ္တိ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ပါရာဇိကော၊ ပုဂ္ဂလော။

၁၁၁။ နီရံ ဥဒကံ။ ဝါရိမှိ ဇလေ ဇာတော ဝါရိဇော၊ ဣတိ ပကရဏတော မစ္ဆောဝ ဂယှတိ။ ဧတေနေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတမစ္ဆော ၊ ဂေါစရတ္ထာယ စ ထလမုဂ္ဂတကုမ္မာဒယော ဥပလက္ခိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသံ ဂဟဏေ ဝိနိစ္ဆယော အာကာသဋ္ဌထလဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ဒုက္ကဋာဒိဝတ္ထုနော ဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃဝသေန ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာပတ္တိယော ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။

၁၁၂။ တဠာကေတိ သရသ္မိံ၊ ဣမိနာ စ ဝါပိပေါက္ခရဏိသောဗ္ဘာဒိဇလာသယာ သင်္ဂယှန္တိ။ နဒိယာတိ နိန္နဂါယ၊ ဣမိနာ စ ကန္ဒရာဒယော သင်္ဂယှန္တိ။ နိန္နေတိ အာဝါဋေ။ မစ္ဆဝိသံ နာမာတိ ဧတ္ထ နာမ-သဒ္ဒေါ သညာယံ။ မစ္ဆဝိသနာမကံ မဒနဖလာဒိကံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂတေတိ ဝိသပက္ခိပကေ မစ္ဆဃာတကေ ဂတေ။

၁၁၄။ သာမိကေသူတိ ဝိသံ ယောဇေတွာ ဂတေသု မစ္ဆသာမိကေသု။ အာဟရန္တေသူတိ အာဟရာပေန္တေသု။ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဘဏ္ဍဉ္စ တံ ဒေယျဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ အတ္တနာ ဂဟိတဝတ္ထုံ ဝါ တဒဂ္ဃနကံ ဝါ ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၁၁၅။ မစ္ဆေတိ မတမစ္ဆေ။ သေသေတိ နမတမစ္ဆေ။

၁၁၆။ အမတေသု ဂဟိတေသူတိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ၊ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အနာပတ္တိံ ဝဒန္တီတိ အဒိန္နာဒါနာပတ္တိယာ အနာပတ္တိံ ဝဒန္တိ၊ မာရဏပ္ပတ္တိယာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတေဝ။ အယဉ္စ ဝိနိစ္ဆယော အရက္ခိတအဂေါပိတေသု အဿာမိကတဠာကာဒီသု ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၁၇။ နာဝန္တိ ဧတ္ထ ‘‘နာဝါ နာမ ယာယ တရတီ’’တိ (ပါရာ။ ၉၉) ဝစနတော ဇလတာရဏာရဟံ အန္တမသော ဧကမ္ပိ ဝဟန္တံ ရဇနဒေါဏိဝေဏုကလာပါဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နာဝဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယံ ကိဉ္စိ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓံ ဝါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓံ ဝါ။ ‘‘ထေနေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ထေယျစိတ္တဿာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဝိညာပေတိ။ ပါဒုဒ္ဓါရေတိ ဒုတိယပရိယေသနာဒိအတ္ထံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒေ ပဒေ။ ဒေါသာတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိယော။ ဝုတ္တာတိ ‘‘နာဝဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိဿာမီ’တိ ထေယျစိတ္တော ဒုတိယံ ဝါ ပရိယေသတိ ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၉၉) ပဒဘာဇနိယံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ဣမိနာ ပုဗ္ဗပယောဂသဟပယောဂဒုက္ကဋာနိ၊ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဌာနာစာဝနေ ပါရာဇိကဉ္စ ဥပလက္ခဏဝသေန ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၈။ စဏ္ဍသောတေတိ ဝေဂေန ဂစ္ဆန္တေ ဥဒကပ္ပဝါဟေ၊ ‘‘စဏ္ဍသောတေ’’တိ ဣမိနာ ဗန္ဓနံ ဝိနာ သဘာဝေန အဋ္ဌိတဘာဝဿ သူစနတော ‘‘ဗန္ဓနမေဝ ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဿ ကာရဏံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ စဏ္ဍသောတေ ဗဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဗန္ဓနမေကမေဝ ဌာနံ မတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မိန္တိ ဗန္ဓနေ။ ဓီရာ ဝိနယဓရာ။

၁၁၉-၁၂၀။ ‘‘နိစ္စလေ ဥဒကေ နာဝ-မဗန္ဓနမဝဋ္ဌိတ’’န္တိ ဣမိနာ ဆဓာ ဌာနပရိစ္ဆေဒဿ လဗ္ဘမာနတ္တေ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ နာဝံ ကဍ္ဎတော တဿ ပါရာဇိကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုနပိ ကိံ ကရောန္တောတိ အာဟ ‘‘ဧကေနန္တေန သမ္ဖုဋ္ဌ’’န္တိအာဒိ။ တံ နာဝံ အတိက္ကာမယတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကဍ္ဎိတဝတော အတိက္ကမိတဝတော’’တိ ဘူတဝသေန အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။ ယမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၂၁။ ဧဝံ စတုပဿာကဍ္ဎနေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဥဒ္ဓံ၊ အဓော စ ဥက္ခိပနဩသီဒါပနေသု ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ။ တထာတိ ‘‘တဿ ပါရာဇိက’’န္တိ အာကဍ္ဎတိ။ ကသ္မိံ ကာလေတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီ’’တိအာဒိ။ အဓောနာဝါတလန္တိ နာဝါတလဿ အဓော အဓောနာဝါတလံ၊ တသ္မိံ ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥဒကမှာ ဝိမောစိတေတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ဖုဋ္ဌံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုခဝဋ္ဋိယာ ဝိမောစိတေတိ ယောဇနာ။ တေနာတိ အဓောနာဝါတလေန ဖုဋ္ဌေ ဥဒကေ မုခဝဋ္ဋိယာ ကရဏဘူတာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဝိမောစိတေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၂၂။ တီရေ ဗန္ဓိတွာ ပန နိစ္စလေ ဇလေ ဌပိတာ ယာ နာဝါ၊ တဿာ နာဝါယ ဌာနံ ဗန္ဓနဉ္စ ဌိတောကာသော စာတိ ဒွိဓာ မတန္တိ ယောဇနာ။

၁၂၃။ ပုဗ္ဗံ ပဌမံ ဗန္ဓနဿ ဝိမောစနေ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကေနစုပါယေနာတိ ‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါပီ’’တိအာဒိက္ကမေန ယထာဝုတ္တောပါယဆက္ကေသု ယေန ကေနစိ ဥပါယေနာတိ အတ္ထော။ ဌာနာ စာဝေတိ နာဝံ။

၁၂၄။ ပဌမံ ဌာနာ စာဝေတွာတိ ‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တေသု ဆသု အာကာရေသု အညတရေန အာကာရေန နာဝံ ဌပိတဋ္ဌာနတော ပဌမံ စာဝေတွာ။ ဧသေဝ စ နယောတိ နာဝါယ ပဌမံ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝနေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပစ္ဆာ ဗန္ဓနမောစနေ ပါရာဇိကန္တိ ဧသေဝ နယော နေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘တီရေ ဗန္ဓိတွာ နိစ္စလေ ဥဒကေ ဌပိတနာဝါယ ဗန္ဓနဉ္စ ဌိတောကာသော စာတိ ဒွေ ဌာနာနိ၊ တံ ပဌမံ ဗန္ဓနာ မောစေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပဌမံ ဌာနာ စာဝေတွာ ပစ္ဆာ ဗန္ဓနမောစနေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ (ပါရာ။ ၉၉) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော သင်္ဂဟိတော။ အာမသနဖန္ဒာပနေသု ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနိ ဟေဋ္ဌာ ကုမ္ဘိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ န ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမုပရိပိ။

၁၂၅။ ဥဿာရေတွာတိ ဥဒကတော ထလံ အာရောပေတွာ။ နိကုဇ္ဇိတွာတိ အဓောမုခံ ကတွာ။ ထလေ ဌပိတာယ နာဝါယ မုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌောကာသော ဧဝ ဌာနန္တိ ယောဇနာ။ ဟီတိ ဝိသေသော၊ တေန ဇလဋ္ဌတော ထလဋ္ဌာယ နာဝါယ ဝုတ္တံ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။

၁၂၆။ ဧတ္ထ အဓော ဩသီဒါပနဿ အလဗ္ဘမာနတာယ တံ ဝိနာ ဣတရေသံ ပဉ္စန္နံ အာကာရာနံ ဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဉေယျော’’တိအာဒိ။ ယတော ကုတောစီတိ တိရိယံ စတဿန္နံ၊ ဥပရိဒိသာယ စ ဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဒိသာဘိမုခံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကမေန္တော။

၁၂၇။ ဥက္ကုဇ္ဇိတာယပီတိ ဥဒ္ဓံမုခံ ဌပိတာယပိ။ ဃဋိကာနန္တိ ဒါရုခဏ္ဍာနံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဉေယျော ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယံ အတိဒိသတိ။ သော ပန ဥက္ကုဇ္ဇိတွာ ဘူမိယံ ဌပိတနာဝါယ ယုဇ္ဇတိ။ ဃဋိကာနံ ဥပရိ ဌပိတာယ ပန နာဂဒန္တေသု ဌပိတကုန္တေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော ယုဇ္ဇတိ။

၁၂၈။ ‘‘ထေယျာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပါဇေန္တဿာ’’တိ ဝိသေသနံ။ တိတ္ထေတိ တိတ္ထာသန္နဇလေ။ အရိတ္တေနာတိ ကေနိပါတေန။ ဖိယေနာတိ ပါဇနဖလကေန။ ပါဇေန္တဿာတိ ပေသေန္တဿ။ ‘‘တံ ပါဇေတီ’’တိပိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ တံ နာဝံ ယော ပါဇေတိ၊ တဿ ပရာဇယောတိ အတ္ထော။

၁၂၉-၃၀။ ဆတ္တန္တိ အာတပဝါရဏံ။ ပဏာမေတွာတိ ယထာ ဝါတံ ဂဏှာတိ၊ တထာ ပဏာမေတွာ။ ဥဿာပေတွာဝ စီဝရန္တိ စီဝရံ ဥဒ္ဓံ ဥစ္စာရေတွာ ဝါ။ ဂါထာဆန္ဒဝသေန ‘ဝ’ဣတိ ရဿတ္တံ။ လင်္ကာရသဒိသန္တိ ပသာရိတပဋသရိက္ခကံ။ သမီရဏန္တိ မာလုတံ။ န ဒေါသော တဿ ဝိဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ဝါတဿ အဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ ဧဝံ ကရောတော ပစ္ဆာ အာဂတေန ဝါတေန နီတနာဝါယ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝါယမာနေ ပန ဝါတေ ဧဝံ ကရောန္တဿ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၃၁-၂။ သယမေဝ ဥပါဂတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂါမသမီပေ တိတ္ထံ ဂါမတိတ္ထံ။ တန္တိ နာဝံ။ ဌာနာတိ ဆတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ ဂဟိတဝါတေန ဂန္တွာ ဂါမတိတ္ထေ ဌိတဋ္ဌာနာ။ အစာလေန္တောတိ ဖန္ဒာပနမ္ပိ အကရောန္တော၊ ဣမိနာ ထုလ္လစ္စယဿာပိ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘အစာဝေန္တော’’တိပိ ပါဌော၊ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အနပနေန္တောတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ ပါရာဇိကာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ကိဏိတွာတိ မူလေန ဝိက္ကိဏိတွာ။ သယမေဝ စ ဂစ္ဆန္တိန္တိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ။ တထာ ပဏာမိတဆတ္တေန ဝါ ဥဿာပိတစီဝရေန ဝါ ဂဟိတဝါတေန အတ္တနာ ဂစ္ဆန္တိံ။ ဌာနာ စာဝေတီတိ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဒိသာဘိမုခံ ကတွာ ပါဇနဝသေန ဂမနဋ္ဌာနာ စာဝေတိ။

နာဝဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၃၃-၄။ ယန္တိ ဧတေနာတိ ယာနံ။ ရမယတီတိ ရထော။ ဝဟတိ၊ ဝုယှတိ၊ ဝဟန္တိ ဧတေနာတိ ဝါ ဝယှံ။ ‘‘ဥပရိ မဏ္ဍပသဒိသံ ပဒရစ္ဆန္နံ၊ သဗ္ဗပါလိဂုဏ္ဌိမံ ဝါ ဆာဒေတွာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၀) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ကတံ သကဋံ ဝယှံ နာမ။ သန္ဒမာနိကာတိ ‘‘ဥဘောသု ပဿေသု သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာ ဂေါပါနသိယော ဒတွာ ဂရုဠပက္ခကနယေန ကတာ သန္ဒမာနိကာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၀) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ကတယာနဝိသေသော။ ဌာနာ စာဝနယောဂသ္မိန္တိ ဌာနာ စာဝနပ္ပယောဂေ။

၁၃၅-၆။ ဒသဋ္ဌာနာစာဝနဝသေန ပါရာဇိကံ ဝဒန္တေဟိ ပဌမံ ဌာနဘေဒဿ ဉာတဗ္ဗတ္တာ တံ ဒဿေတွာ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယာနဿ ဒုကယုတ္တဿာ’’တိအာဒိ။ ဒုကယုတ္တဿာတိ ဒုကံ ဂေါယုဂံ ယုတ္တဿ ယဿာတိ၊ ယုတ္တေ ယသ္မိန္တိ ဝါ ဝိဂ္ဂဟော။ ဒသ ဌာနာနီတိ ဒွိန္နံ ဂေါဏာနံ အဋ္ဌ ပါဒါ၊ ဒွေ စ စက္ကာနီတိ ဧတေသံ ဒသန္နံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနာနံ ဝသေန ဒသ ဌာနာနိ ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတေနေဝ နယေန စတုယုတ္တာဒိယာနေ အဋ္ဌာရသာတိ ဌာနဘေဒဿ နယော ဒဿိတော ဟောတိ။ ယာနံ ပါဇယတောတိ သကဋာဒိယာနံ ပေသယတော။ ‘‘ဓုရေတိ ယုဂါသန္နေ’’တိ အဋ္ဌကထာယ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ရထီသာယ ယုဂေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနာသန္နေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဓုရ’’န္တိ စ ယုဂဿေဝ နာမံ။ ‘‘ဓုရံ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဓုရံ အာရောပေတွာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၀) အဋ္ဌကထာဝစနတော တံသဟစရိယာယ သမ္ဗန္ဓနဋ္ဌာနမ္ပိ ဓုရံ နာမ။ ဣဓ ပန ဂင်္ဂါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ဂင်္ဂါသမီပေ ဓုရသမီပေ ပါဇကဿ နိသဇ္ဇာရဟဋ္ဌာနေ ဓုရဿ ဝတ္တမာနတာ လဗ္ဘတိ။

ဂေါဏာနံ ပါဒုဒ္ဓါရေ တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ဂေါဏာနံ အဝိလောမကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိလောမကာလေ သမ္ဘဝန္တံ ဝိသေသံ ဇောတေတုံ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ တု’’ ဣစ္စတြ တု-သဒ္ဒေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ပန ဂေါဏာ ‘နာယံ အမှာကံ သာမိကော’တိ ဉတွာ ဓုရံ ဆဍ္ဍေတွာ အာကဍ္ဎန္တာ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ ဖန္ဒန္တိ ဝါ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဂေါဏေ ပုန ဥဇုကံ ပဋိပါဒေတွာ ဓုရံ အာရောပေတွာ ဒဠှံ ယောဇေတွာ ပါစနေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပါဇေန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ တေသံ ပါဒုဒ္ဓါရေန ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တဝိသေသော သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စက္ကာနံ ဟီတိ ဧတ္ထ အဓိကေန ဟိ-သဒ္ဒေန ‘‘သစေပိ သကဒ္ဒမေ မဂ္ဂေ ဧကံ စက္ကံ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဒုတိယံ စက္ကံ ဂေါဏာ ပရိဝတ္တေန္တာ ပဝတ္တေန္တိ၊ ဧကဿ ပန ဌိတတ္တာ န တာဝ အဝဟာရော ဟောတိ။ ဂေါဏေ ပန ပုန ဥဇုကံ ပဋိပါဒေတွာ ပါဇေန္တဿ ဌိတစက္ကေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိက’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၀) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝိသေသော ဒဿိတော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၃၇-၉။ ဧတ္တာဝတာ ယုတ္တယာနဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အယုတ္တယာနဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အယုတ္တကဿာ’’တိအာဒိ။ ဓုရေန ဥပတ္ထမ္ဘနိယံ ဌိတဿ တဿ အယုတ္တကဿာပိ စ ယာနကဿ ဥပတ္ထမ္ဘနိစက္ကကာနံ ဝသေန တီဏေဝ ဌာနာနိ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အယုတ္တကဿာတိ ဂေါဏေဟိ အယုတ္တကဿ။ ဓုရေနာတိ ယထာဝုတ္တနယေန ဓုရယုတ္တဋ္ဌာနသမီပဒေသေန၊ သကဋသီသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပတ္ထမ္ဘနိယန္တိ သကဋသီသောပတ္ထမ္ဘနိယာ ဥပရိ ဌိတဿ။ ဥပတ္ထမ္ဘယတိ ဓုရန္တိ ဥပတ္ထမ္ဘနီ။ သကဋဿ ပစ္ဆိမဘာဂေါပတ္ထမ္ဘနတ္ထံ ဒီယမာနံ ဒဏ္ဍဒွယံ ပစ္ဆိမောပတ္ထမ္ဘနီ နာမ၊ ပုရိမဘာဂဿ ဒီယမာနဿ ဥပတ္ထမ္ဘနီ ပုရိမောပတ္ထမ္ဘနီ နာမာတိ အယမုပတ္ထမ္ဘနီနံ ဝိသေသော။ ဣဓ ပုရိမောပတ္ထမ္ဘနီ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘနိစက္ကကာနံ ဝသေန တီဏေဝ ဌာနာနီ’’တိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပကတာယ ဥပတ္ထမ္ဘနိယာ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ကပ္ပကတာယ ပန ဝသေန ‘‘စတ္တာရီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဌာနာနိ တီဏေဝါ’’တိ အာကဍ္ဎတိ၊ ဒါရုစက္ကဒွယဝသေန တီဏိ ဌာနာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒါရူန’’န္တိ ဣမိနာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသေန ရာသိကတဒါရူနံ ဒါရုကဿ ဧကဿာပိ ဖလကဿာပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘူမိယမ္ပိ ဓုရေနေဝ၊ တထေဝ ဌပိတဿ စာ’’တိ ဣမိနာ တီဏိယေဝ ဌာနာနီတိ အတိဒိသတိ။ ဧတ္ထ ဓုရစက္ကာနံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဝသေန တီဏိ ဌာနာနိ။ ဧတ္ထ စ ဥပရိဋ္ဌပိတဿ စာတိ စ-ကာရံ ‘‘ဘူမိယံ ဌပိတဿာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတွာ သမုစ္စယံ ကာတုံ သက္ကာတိ။ တတ္ထ အဓိကဝစနေန စ-ကာရေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယံ ပန အယုတ္တကံ ဓုရေ ဧကာယ၊ ပစ္ဆတော စ ဒွီဟိ ဥပတ္ထမ္ဘနီဟိ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဌပိတံ၊ တဿ တိဏ္ဏံ ဥပတ္ထမ္ဘနီနံ၊ စက္ကာနဉ္စ ဝသေန ပဉ္စ ဌာနာနိ။ သစေ ဓုရေ ဥပတ္ထမ္ဘနီ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ကပ္ပကတာ ဟောတိ၊ ဆ ဌာနာနီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၀) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယံ သင်္ဂဏှာတိ။

ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ကဍ္ဎိတွာ’’တိ ပါဌသေသော။ အပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဥက္ခိပိတွာပီ’’တိ အဝုတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။ ယော ပန ပုရတော ကဍ္ဎိတွာ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ယော ဝါ ပန ပစ္ဆတော ကဍ္ဎိတွာ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ယော ဝါ ပန ဥက္ခိပိတွာ ဌာနာ စာဝေတီတိ ယောဇနာ။ တိဏ္ဏန္တိ ဣမေ တယော ဂဟိတာ၊ ‘‘တေသ’’န္တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ၊ တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကဒါ ကိံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ တု…ပေ… ပရာဇယော’’တိ။ ‘‘ဌာနာ စာဝေ’’တိ ဣဒံ ‘‘ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဣမိနာပိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ တု-သဒ္ဒဿ ဝိသေသဇောတနတ္ထံ ဥပါတ္တတ္တာ သာဝသေသဋ္ဌာနာစာဝနေ ဖန္ဒာပနထုလ္လစ္စယံ၊ နိရဝသေသဋ္ဌာနာစာဝနေ ပန ကတေ ဌာနာစာဝနပါရာဇိကာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၄၀။ အက္ခာနံ သီသကေဟီတိ အက္ခဿ ဥဘယကောဋီဟိ။ ‘‘ဇာတျာချာယမေကသ္မိံ ဗဟုဝစနမညတရာယ’’မိတိ ဝစနတော ဧကသ္မိံ အတ္ထေ ဗဟုဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ဌိတဿာ’’တိ ဧတဿ ဝိသေသနဿ ‘‘ယာနဿာ’’တိ ဝိသေသိတဗ္ဗံ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဌာနာနိ ဒွေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာ သကဋဓုရံ ဘူမိံ န ဖုသတိ၊ ဧဝံ ဥစ္စတရေသု ဒွီသု တုလာဒိဒါရူသု ဒွေ အက္ခသီသေ အာရောပေတွာ ဌပိတံ ယာနမေဝ ဂယှတိ။

၁၄၁။ ကဍ္ဎန္တောတိ ဒွိန္နံ အက္ခသီသာနံ အာဓာရဘူတေသု ဒါရူသု ဃံသိတွာ ဣတော စိတော စ ကဍ္ဎန္တော။ ဥက္ခိပန္တောတိ ဥဇုံ ဌိတဋ္ဌာနတော ဥစ္စာရေန္တော။ ဖုဋ္ဌောကာသစ္စယေတိ ဖုဋ္ဌောကာသတော ကေသဂ္ဂမတ္တာတိက္ကမေ။ အညဿာတိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရတော ဣတရဿ။ ယဿ ကဿစိ ရထာဒိကဿ ယာနဿ။

၁၄၂။ အက္ခုဒ္ဓီနန္တိ စတုန္နံ အက္ခရုဒ္ဓနကအာဏီနံ။ အက္ခဿ ဥဘယကောဋီသု စက္ကာဝုဏနဋ္ဌာနတော အန္တော ဒွီသု သကဋဗာဟာသု အက္ခရုဒ္ဓနတ္ထာယ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဝိယ အာကောဋိတာ စတဿော အာဏိယော အက္ခုဒ္ဓိ နာမ။ ဓုရဿာတိ ဓုရဗန္ဓနဋ္ဌာနာသန္နဿ ရထသီသဂ္ဂဿ။ တံ ယာနံ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ပဿေ ဝါ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎန္တော၊ မဇ္ဈေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပေန္တောတိ ကိရိယန္တရံ ဝိကပ္ပေတိ။ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကဍ္ဎန္တော’’တိ ပါဌသေသော။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဥဒ္ဓီသု ဂဟေတွာ ကဍ္ဎန္တော အတ္တနော ဒိသာယ ဥဒ္ဓိအန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဣတရေန ဥဒ္ဓိပရိယန္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေတိ။

‘‘ဥဒ္ဓီသု ဝါ’’တိ သာသင်္ကဝစနေန အနုဒ္ဓိကယာနဿာပိ ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ သူစိတံ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အထ ဥဒ္ဓိခါဏုကာ န ဟောန္တိ၊ သမမေဝ ဗာဟံ ကတွာ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အက္ခသီသာနိ ပဝေသိတာနိ ဟောန္တိ၊ တံ ဟေဋ္ဌိမတလဿ သမန္တာ သဗ္ဗံ ပထဝိံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ စတူသု ဒိသာသု၊ ဥဒ္ဓဉ္စ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနာတိက္ကမဝသေန ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၀) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဗျတိရေကဝသေန သင်္ဂဏှာတိ။

၁၄၃။ နာဘိယာတိ နာဘိမုခေန။ ဧကမေဝ သိယာ ဌာနန္တိ ဧကံ နာဘိယာ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧကမဿ သိယာ ဌာန’’န္တိ ပေါတ္ထကေသု ဒိဿတိ၊ တတော ပုရိမပါဌောဝ သုန္ဒရတရော။ ပရိစ္ဆေဒေါပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော၊ ပရိစ္ဆေဒေါ ပနာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဓာတိ နာဘိယာ စတုပဿပရိယန္တံ၊ ဥဒ္ဓဉ္စ ပဉ္စဓာ၊ ဌာနာစာဝနာကာရော ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၄၄။ ဌာနာနိဒွေတိ နေမိယာ၊ နာဘိယာ စ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနဝသေန ဒွေ ဌာနာနိ။ အဿာတိ စက္ကဿ။ တေသံ ဒွိန္နံ ဌာနာနံ။ ဘိတ္တိအာဒိံ အပဿာယ ဌပိတစက္ကဿာပိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော အယမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ ယောပိ ဣမိနာ စ ပါဌေန ဒဿိတော ဟောတိ။

၁၄၅။ အနာရက္ခန္တိ သာမိကေန အသံဝိဟိတာရက္ခံ။ အဓောဒေတွာတိ ဂေါဏေ အပေသေတွာ။ ဝဋ္ဋတိ၊ ပါရာဇိကံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သာမိကေ အာဟရာပေန္တေ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတိ။

ယာနဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၄၆။ ဘာရဋ္ဌကထာယ သီသက္ခန္ဓကဋောလမ္ဗဝသာတိ ဧဝံနာမကာနံ သရီရာဝယဝါနံ ဝသေန ဘာရော စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ သီသဘာရာဒီသု အသမ္မောဟတ္ထံ သီသာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော – သီသဿ တာဝ ပုရိမဂလေ ဂလဝါဋကော ပိဋ္ဌိဂလေ ကေသဉ္စိ ကေသန္တေ အာဝဋ္ဋော ဟောတိ၊ ဂလဿေဝ ဥဘောသု ပဿေသု ကေသဉ္စိ ကေသာဝဋ္ဋာ ဩရုယှ ဇာယန္တိ၊ ယေ ‘‘ကဏ္ဏစူဠိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ အဓောဘာဂေါ စာတိ အယံ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတော ဥပရိ သီသံ၊ ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော သီသဘာရော နာမ။

ဥဘောသု ပဿေသု ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ၊ ကပ္ပရေဟိ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ၊ ပိဋ္ဌိဂလာဝဋ္ဋတော စ ဂလဝါဋကတော စ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ၊ ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈာဝဋ္ဋတော စ ဥရပရိစ္ဆေဒမဇ္ဈေ ဟဒယအာဝါဋတော စ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ ခန္ဓော၊ ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော ခန္ဓဘာရော နာမ။

ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈာဝဋ္ဋတော ၊ ပန ဟဒယအာဝါဋတော စ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ယာဝ ပါဒနခသိခါ၊ အယံ ကဋိပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဧတ္ထန္တရေ သမန္တတော သရီရေ ဌိတဘာရော ကဋိဘာရော နာမ။

ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ပန ဟေဋ္ဌာ ယာဝ ဟတ္ထနခသိခါ၊ အယံ ဩလမ္ဗကပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော ဩလမ္ဗကော နာမ။

ဘရတီတိ ဘာရော၊ ဘရတိ ဧတေန၊ ဧတသ္မိန္တိ ဝါ ဘာရော၊ ဣတိ ယထာဝုတ္တသီသာဒယော အဝယဝါ ဝုစ္စန္တိ။ ဘာရေ တိဋ္ဌတီတိ ဘာရဋ္ဌံ။ ဣတိ သီသာဒီသု ဌိတံ ဘဏ္ဍံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဘာရောယေဝ ဘာရဋ္ဌ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၁) အဋ္ဌကထာဝစနတော ဘရီယတီတိ ဘာရော၊ ကမ္မနိ သိဒ္ဓေန ဘာရ-သဒ္ဒေန ဘဏ္ဍမေဝ ဝုစ္စတိ။

၁၄၇။ သိရသ္မိံယေဝါတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေ သိရသိ ဧဝ။ သာရေတီတိ အနုက္ခိပန္တော ဣတော စိတော စ သာရေတိ။ ထုလ္လစ္စယံ သိယာတိ ဖန္ဒာပနထုလ္လစ္စယံ ဘဝေယျ။

၁၄၈။ ခန္ဓန္တိ ယထာပရိစ္ဆိန္နမေဝ ခန္ဓံ။ ဩရောပိတေတိ ဩဟာရိတေ။ သီသတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒ္ဓ’’န္တိ ပါဌသေသော၊ ယထာပရိစ္ဆိန္နသီသတော ဥပရီတိ အတ္ထော။ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီတိ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဒူရံ ကတွာ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ပဂေဝ တတော အဓိကန္တိ ဒီပေတိ။ မောစေန္တောပီတိ ကေသဂ္ဂေန အဖုသန္တံ အပနေန္တော။ ဧတ္ထာပိ ပိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ခန္ဓံ ဩရောပေန္တဿေဝ ပါရာဇိကံ၊ အပိစ ခေါ မောစေန္တောပိ ပရာဇိတောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမပေက္ခတိ။ ပသိဗ္ဗကာဒိယမကဘာရံ ပန သီသေ စ ပိဋ္ဌိယဉ္စာတိ ဒွီသု ဌာနေသု ဌိတတ္တာ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ အပနယနေန ပါရာဇိကံ ဟောတိ၊ တဉ္စ ‘‘သီသတော မောစေန္တော’’တိ ဣမိနာဝ ဧကဒေသဝသေန သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၄၉-၅၀။ ဧဝံ သီသဘာရေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေသု ခန္ဓဘာရာဒီသု ဝိနိစ္ဆယေ ဒဿေတဗ္ဗေပိ အဝသာနေ ဝုတ္တဩလမ္ဗကဘာရေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ အာဒျန္တဘာရာနံ ဝုတ္တနယာနုသာရေန သေသေသုပိ ဝိနိစ္ဆယံ အတိဒိသိတုမာဟ ‘‘ဘာရ’’န္တိအာဒိ။ သုဒ္ဓမာနသောတိ ပါတရာသာဒိကာရဏေန အထေယျစိတ္တော၊ ဟတ္ထဂတဘာရံ ထေယျစိတ္တေန ဘူမိယံ ဌပနနိဿဇ္ဇနာဒိံ ကရောန္တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဣဒမေတေန ဥပလက္ခိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ သီသဘာရဩလမ္ဗကဘာရေသု ဝုတ္တာနုသာရေန။ သေသေသုပိ ဘာရေသူတိ ခန္ဓဘာရာဒိကေသုပိ။ မတိသာရေန သာရမတိနာ။ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယောတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေသု ဌာနေသု ဌိတံ ပါဒဂ္ဃနကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ ထေယျစိတ္တေန ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဌာနာ အစာဝေတွာ ဖန္ဒာပေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ ယထာပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနာတိက္ကမနဝသေန ဝါ ဥဒ္ဓံဥက္ခိပနဝသေန ဝါ ဌာနာ စာဝေန္တဿ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဘာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၅၁-၃။ ဣဒါနိ အာရာမဋ္ဌဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိအာဒိ။ အာရာမန္တိ စမ္ပကာဒိပုပ္ဖာရာမဉ္စ အမ္ဗာဒိဖလာရာမဉ္စာတိ ဒွီသု အာရာမေသု ယံ ကဉ္စိ အာရာမံ။ အာရမန္တိ ဧတ္ထ ပုပ္ဖာဒိကာမိနောတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ တံ အာရာမံ၊ အဘိ-သဒ္ဒယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ အဘိယုဉ္ဇတောတိ ပရာယတ္တဘာဝံ ဇာနန္တော ‘‘မမ သန္တက’’န္တိ အဋ္ဋံ ကတွာ ဂဏှိတုံ ထေယျစိတ္တေန သဟာယာဒိဘာဝတ္ထံ ဒုတိယကပရိယေသနာဒိဝသေန အဘိယုဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ မုနိနာ ဝုတ္တန္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓနီယံ၊ အဒိန္နာဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ သဟပယောဂဂဏနာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဓမ္မံ စရန္တောတိ အဋ္ဋံ ကရောန္တော။ ပရံ သာမိကံ ပရာဇေတိ စေ၊ သယံ သာသနတော ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။

တဿာတိ ဘဏ္ဍသာမိနော။ ဝိမတိံ ဇနယန္တဿာတိ ‘‘ဣမိနာ သဟ အဋ္ဋံ ကတွာ မမ သန္တကံ လဘိဿာမိ ဝါ၊ န ဝါ’’တိ သံသယံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ စောရဿ။ ယောပိ ဓမ္မံ စရန္တော သယံ ပရဇ္ဇတိ၊ တဿ စ ထုလ္လစ္စယန္တိ ယောဇနာ။

သာမိနော ဓုရနိက္ခေပေတိ ‘‘အယံ ထဒ္ဓါ ကက္ခဠော ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယမ္ပိ မေ ကရေယျ၊ အလံ ဒါနိ မယှံ ဣမိနာ အာရာမေနာ’’တိ သာမိနော ဓုရနိက္ခေပေ သတိ၊ အတ္တနော ‘‘န ဒဿာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပေ စာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။ တဿာတိ အဘိယုဉ္ဇန္တဿ။ သဗ္ဗေသံ ကူဋသက္ခီနဉ္စာတိ စ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စောရဿ အဿာမိကဘာဝံ ဉတွာပိ တဒါယတ္တကရဏတ္ထံ ယံ ကိဉ္စိ ဝဒန္တာ ကူဋသက္ခိနော၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

အာရာမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၅၄။ ဝိဟာရဋ္ဌကထာယံ ဝိဟာရန္တိ ဥပလက္ခဏတ္တာ ‘‘ပရိဝေဏံ ဝါ၊ အာဝါသံ ဝါ’’တိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃိကန္တိ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နတ္တာ သင်္ဃသန္တကံ။ ကဉ္စီတိ ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တံ ဝါတိ အတ္ထော။ အစ္ဆိန္ဒိတွာန ဂဏှိတုံ အဘိယုဉ္ဇန္တဿ ပါရာဇိကာ န သိဇ္ဈတီတိပိ ပါဌသေသယောဇနာ။ ဟေတုံ ဒဿေတိ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော’’တိ၊ သဗ္ဗဿေဝ စာတုဒ္ဒိသိကသင်္ဃဿ ဓုရနိက္ခေပဿ အသမ္ဘဝတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိဟာရ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ ‘‘သင်္ဃိက’’န္တိ ဝိသေသနေန ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ဂဏဿ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နဝိဟာရာဒိံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တေ ဓုရနိက္ခေပသမ္ဘဝါ ပါရာဇိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော အာရာမေ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေသု တတြဋ္ဌဘဏ္ဍေ ဝိနိစ္ဆယော ဘူမဋ္ဌထလဋ္ဌအာကာသဋ္ဌဝေဟာသဋ္ဌေသု ဝုတ္တနယေန ဉာတုံ သက္ကာတိ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဟာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၅၅-၆။ ခေတ္တဋ္ဌေ သီသာနီတိ ဝလ္လိယော။ နိဒမ္ပိတွာနာတိ ယထာ ဓညမတ္တံ ဟတ္ထဂတံ ဟောတိ၊ တထာ ကတွာ။ အသိတေနာတိ ဒါတ္တေန။ လာယိတွာတိ ဒါယိတွာ။ သဗ္ဗကိရိယာပဒေသု ‘‘သာလိအာဒီနံ သီသာနီ’’တိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ သာလိအာဒီနံ သီသာနိ နိဒမ္ပိတွာ ဂဏှတော ယသ္မိံ ဗီဇေ ဂဟိတေ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မောစိတေ တဿ ပါရာဇိကံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။ အသိတေန လာယိတွာ ဂဏှတော ယသ္မိံ သီသေ ဂဟိတေ…ပေ… ဘဝေ၊ ကရေန ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှတော ယဿံ မုဋ္ဌိယံ ဂဟိတာယံ…ပေ… ဘဝေတိ ယောဇနာ။ ဗီဇေတိ ဝီဟာဒိဖလေ။ ဝတ္ထု ပူရတီတိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဟောတီတိ။ မုဋ္ဌိယန္တိ သီသမုဋ္ဌိယံ၊ ဗီဇမုဋ္ဌိယံ ဝါ။ ဗန္ဓနာ မောစိတေတိ ဗန္ဓနဋ္ဌာနတော မောစိတေ။

၁၅၇။ ဒဏ္ဍော ဝါတိ ဝတ္ထုပူရကဝီဟိဒဏ္ဍော ဝါ။ အစ္ဆိန္နော ရက္ခတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တစော ဝါတိ တဿ ဒဏ္ဍဿ ဧကပဿေ ဆလ္လိ ဝါ အစ္ဆိန္နော ရက္ခတိစ္စေဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါ-ဂ္ဂဟဏေန ဣဓာဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာဂတံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၄) ‘‘ဝါကော’’တိ ဣဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝါကော နာမ ဒဏ္ဍေ ဝါ တစေ ဝါ ဗာဟိရံ။ ဣဓာပိ တစော ဝါ အစ္ဆိန္နော ရက္ခတီတိ ယောဇနာ။ ဝီဟိနာဠမ္ပိ ဝါတိ ဂဟိတဓညသာလိသီသေန ပတိဋ္ဌိတံ ဝီဟိကုဒြူသာဒိဂစ္ဆာနံ နာဠံ၊ တစဂဗ္ဘောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒီဃန္တိ ဒီဃံ စေ ဟောတိ။ ‘‘အနိက္ခန္တောဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒဏ္ဍော’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တတော’’တိ ပါဌသေသော။ တတော ဒီဃဝီဟိနာဠတော သဗီဇဝီဟိသီသဒဏ္ဍော သဗ္ဗသော ဆိန္နော ဆိန္နကောဋိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဗဟိ အနိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ ရက္ခတီတိ တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပါရာဇိကဝတ္ထူနံ အနုရူပါပတ္တိတော ပါလေတိ။ မုတ္တော စေ၊ န ရက္ခတီတိ အတ္ထော။

ဝုတ္တဉ္စေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝီဟိနာဠံ ဒီဃမ္ပိ ဟောတိ၊ ယာဝ အန္တောနာဠတော ဝီဟိသီသဒဏ္ဍကော န နိက္ခမတိ၊ တာဝ ရက္ခတိ။ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ နာဠတော ဒဏ္ဍကဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ နိက္ခန္တမတ္တေ ဘဏ္ဍဂ္ဃဝသေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (ပါရာ။ ၁။၁၀၄)။ တထာ ဣမိနာဝ ဝိနိစ္ဆယေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘လာယိတဗ္ဗဝတ္ထုပူရကဝီဟိသီသမုဋ္ဌိယာ မူလေ ဆိန္နေပိ သီသေသု အစ္ဆိန္နဝီဟိသီသဂ္ဂေဟိ သဒ္ဓိံ ဇဋေတွာ ဌိတေသု ရက္ခတိ၊ ဇဋံ ဝိဇဋေတွာ ဝိယောဇိတေသု ယထာဝုတ္တပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိယော ဟောန္တီ’’တိ ဧဝမာဒိကော ဝိနိစ္ဆယော စ သူစိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

၁၅၈။ မဒ္ဒိတွာတိ ဝီဟိသီသာနိ မဒ္ဒိတွာ။ ပပ္ဖောဋေတွာတိ ဘုသာဒီနိ ဩဖုနိတွာ။ ဣတော သာရံ ဂဏှိဿာမီတိ ပရိကပ္ပေတီတိ ယောဇနာ။ ဣတောတိ ဝီဟိသီသတော။ သာရံ ဂဏှိဿာမီတိ သာရဘာဂံ အာဒိယိဿာမိ။ သစေ ပရိကပ္ပေတီတိ ယောဇနာ။ ရက္ခတီတိ ဝတ္ထုပဟောနကပ္ပမာဏံ ဒါတ္တေန လာယိတွာ ဝါ ဟတ္ထေန ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ဌာနာ စာဝေတွာ ဂဟိတမ္ပိ ယာဝ ပရိကပ္ပော န နိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ အာပတ္တိတော ရက္ခတီတိ အတ္ထော။

၁၅၉။ မဒ္ဒနေပီတိ ဝီဟိသီသမဒ္ဒနေပိ။ ဥဒ္ဓရဏေပီတိ ပလာလာပနယနေပိ။ ပပ္ဖောဋနေပီတိ ဘုသာဒိကစဝရာပနယနေပိ ။ ဒေါသော နတ္ထီတိ အဂ္ဃဝသေန ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိယော န ဘဝန္တိ၊ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ ပန ဟောတေဝ။ အတ္တနော…ပေ… ပရာဇယောတိ အတ္တနော ပဌမံ ပရိကပ္ပိတာကာရေန သဗ္ဗံ ကတွာ သာရဘာဂံ ဂဏှိတုံ အတ္တနော ဘာဇနေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ ယထာဝုတ္တပါရာဇိကာဒယော ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

၁၆၀။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘ခေတ္တဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ခေတ္တေ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ ဘူမဋ္ဌံ ထလဋ္ဌံ အာကာသဋ္ဌံ ဝေဟာသဋ္ဌ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၀၄) ဝုတ္တာနိ ခေတ္တဋ္ဌာနိ စတ္တာရိ ယထာဝုတ္တသဒိသာနီတိ တာနိ ပဟာယ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိအာဒိ ပါဠိယံ အာဂတေ တတြဇာတေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ခေတ္တံ နာမ ယတ္ထ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ ဇာယတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၀၄) ဧဝမာဂတေ ခေတ္တေပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဇာန’’န္တိအာဒိ။ ဇာနန္တိ ပရသန္တကဘာဝံ ဇာနန္တော။ ခီလန္တိ အပ္ပိတက္ခရံ ဝါ ဣတရံ ဝါ ပါသာဏာဒိခီလံ။ သင်္ကာမေတီတိ ပရာယတ္တဘူမိံ သာမိကာ ယထာ ပဿန္တိ၊ တထာ ဝါ အညထာ ဝါ အတ္တနော သန္တကံ ကာတုကာမတာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ယထာ သသန္တကံ ဟောတိ၊ တထာ ထေယျစိတ္တေန နိခဏတီတိ အတ္ထော။

၁၆၁။ တံ ပါရာဇိကတ္တံ တဿ ကဒါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သာမိကာနံ တု ဓုရနိက္ခေပနေ သတီ’’တိ။ ‘‘ဟောတီ’’တိ ပါဌသေသော။ တု-သဒ္ဒေန ‘‘အတ္တနော ဝါ’’တိ ဝိသေသဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ သာမိနော နိရာလယဘာဝသင်္ခါတဓုရနိက္ခေပေ စ ‘‘သာမိကဿ န ဒဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဓုရနိက္ခေပေ စ တဿ ပါရာဇိကတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမုဒီရိတန္တိ ‘‘ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီ’’တိ ဧဝံ နိယမိတံ ကထိတံ။

၁၆၂။ ယာ ပနာတိ ယာ ဘူမိ ပန။ တေသု ဒွီသု ခီလေသု။ အာဒေါ ထုလ္လစ္စယန္တိ ပဌမေ ခီလေ သင်္ကာမိတေ သော ဘိက္ခု ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဒုတိယေတိ ဒုတိယေ ခီလေ သင်္ကာမိတေ ပရာဇယော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဗဟူဟိ ခီလေဟိ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ပရိယန္တခီလေသု ဒွီသု ဝိနိစ္ဆယော စ ဧတေနေဝ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန အန္တေ ခီလဒွယံ ဝိနာ အဝသေသခီလနိခဏနေ စ ဣတရေသု တဒတ္ထေသု သဗ္ဗပယောဂေသု စ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝိသေသော။

၁၆၃-၄။ ‘‘မမေဒံ သန္တက’’န္တိ ဉာပေတုကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရသန္တကာယ ဘူမိယာ ပရာယတ္တဘာဝံ ဉတွာဝ ထေယျစိတ္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ဂဏှိတုကာမတာယ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနံ မမ သန္တက’’န္တိ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ မိနိတွာ ပရဿ ဉာပေတုကာမောတိ အတ္ထော။ ယေဟိ ဒွီဟိ ပယောဂေဟီတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမကေဟိ ရဇ္ဇုပသာရဏယဋ္ဌိပါတနာနမညတရေဟိ ဒွီဟိ ပယောဂေဟိ။ တေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။

ဣဓ ရဇ္ဇုံ ဝါပီတိ ဝိကပ္ပတ္ထဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဋ္ဌိံ ဝါ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗေပိ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထံ အဓိကဝစနဘာဝေန ဝုတ္တပိ-သဒ္ဒေန ဣဓာဝုတ္တမရိယာဒဝတီနံ ဝိနိစ္ဆယဿ ဉာပိတတ္တာ ယထာဝုတ္တရဇ္ဇုယဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယေသု ဝိယ ပရသန္တကာယ ဘူမိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှိတုကာမတာယ ဝတိပါဒေ နိခဏိတွာ ဝါ သာခါမတ္တေန ဝါ ဝတိံ ကရောန္တဿ မရိယာဒံ ဝါ ဗန္ဓန္တဿ ပါကာရံ ဝါ စိနန္တဿ ပံသုမတ္တိကာ ဝါ ဝဍ္ဎေန္တဿ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ သဟပယောဂေ ကေဝလဒုက္ကဋဉ္စ ပစ္ဆိမပယောဂေသု ဒွီသု ပဌမပယောဂေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အဝသာနပယောဂေ ပါရာဇိကဉ္စ ဟောတီတိ ဝိနိစ္ဆယောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ခေတ္တဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၆၅။ ဝတ္ထဋ္ဌာဒီသု ဝတ္ထဋ္ဌဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္ထု နာမ အာရာမဝတ္ထု ဝိဟာရဝတ္ထူ’’တိ (ပါရာ။ ၁၀၅) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တတ္တာ ပုပ္ဖာဒိအာရာမေ ကာတုံ သင်္ခရိတွာ ဌပိတဘူမိ စ ပုဗ္ဗကတာရာမာနံ ဝိနာသေ တုစ္ဆဘူမိ စ ဝိဟာရံ ကာတုံ အဘိသင်္ခတာ ဘူမိ စ နဋ္ဌဝိဟာရဘူမိ စာတိ ဧဝံ ဝိဘာဂဝတိ ဝသတိ ဧတ္ထ ဥပရောပေါ ဝါ ဝိဟာရော ဝါတိ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ ဝုစ္စတိ ဣစ္စေဝံ ဒုဝိဓံ ဝတ္ထုဉ္စ ‘‘ဝတ္ထုဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဝတ္ထုသ္မိံ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ ဘူမဋ္ဌံ ထလဋ္ဌံ အာကာသဋ္ဌံ ဝေဟာသဋ္ဌ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၀၅) ဝစနတော ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ ဘဏ္ဍဉ္စာတိ ဣဒံ ဒွယံ ဝတ္ထု စ ဝတ္ထုဋ္ဌဉ္စ ဝတ္ထုဝတ္ထုဋ္ဌန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဒေသသရူပေကသေသဝသေန သမာသေတွာ၊ ဥ-ကာရဿ စ အကာရံ ကတွာ ‘‘ဝတ္ထဋ္ဌဿာ’’တိ ဒဿိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တဒုဝိဓဝတ္ထုနော၊ ဝတ္ထဋ္ဌဿ စ ဘဏ္ဍဿာတိ အတ္ထော။ ခေတ္တဋ္ဌေတိ ဧတ္ထာပိ အယမေဝ သမာသောတိ ခေတ္တေ စ ခေတ္တဋ္ဌေ စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နာဝဋ္ဌာဒိဝေါဟာရေပိ ဧသေဝ နယော။ ဂါမဋ္ဌေပိ စာတိ ‘‘ဂါမဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဂါမေ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ ဘူမဋ္ဌံ…ပေ… ဝေဟာသဋ္ဌ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၀၆) ဝုတ္တေ စတုဗ္ဗိဓေ ဂါမဋ္ဌဘဏ္ဍေပီတိ အတ္ထော။

ဝတ္ထဋ္ဌဂါမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၆၆။ အရညဋ္ဌကထာယံ ‘‘တိဏံ ဝါ’’တိအာဒိပဒါနံ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထဇာတကန္တိ ‘‘အရညံ နာမ ယံ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇) ဝစနတော တတ္ထဇာတံ ယံ ကိဉ္စိ မနုဿသန္တကံ သာမိကာနံ အကာမာ အဂဟေတဗ္ဗတော သာရက္ခေ အရညေ ဥပ္ပန္နန္တိ အတ္ထော။ တိဏံ ဝါတိ ပရေဟိ လာယိတွာ ဌပိတံ ဝါ အတ္တနာ လာယိတဗ္ဗံ ဝါ ဂေဟစ္ဆာဒနာရဟံ တိဏံ ဝါ။ ပဏ္ဏံ ဝါတိ ဧဝရူပမေဝ ဂေဟစ္ဆာဒနာရဟံ တာလပဏ္ဏာဒိပဏ္ဏံ ဝါ။ လတံ ဝါတိ တထာရူပမေဝ ဝေတ္တလတာဒိကံ ဝလ္လိံ ဝါ။ ယာ ပန ဒီဃာ ဟောတိ ၊ မဟာရုက္ခေ စ ဂစ္ဆေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဝါ ဝေဌေတွာ ဝါ ဂတာ၊ သာ မူလေ ဆိန္နာပိ အဝဟာရံ န ဇနေတိ၊ အဂ္ဂေ ဆိန္နာပိ။ ယဒါ ပန အဂ္ဂေပိ မူလေပိ ဆိန္နာ ဟောတိ၊ တဒါ အဝဟာရံ ဇနေတိ။ သစေ ပန ဝေဌေတွာ ဌိတာ ဟောတိ၊ ဝေဌေတွာ ဌိတာ ပန ရုက္ခတော မောစိတမတ္တာ အဝဟာရံ ဇနေတီတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သာမိကေန အဝိဿဇ္ဇိတာလယံ ဆလ္လိဝါကာဒိအဝသေသဘဏ္ဍဉ္စ ဣမိနာဝ ဥပလက္ခိတွာ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကဋ္ဌမေဝ ဝါတိ ဒါရုံ ဝါ။ ဘဏ္ဍဂ္ဃေနေဝ ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အန္တောဘူတဟေတုတ္ထဝသေန ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ။ အဝဟဋတိဏာဒိဘဏ္ဍေသု အဂ္ဃဝသေန မာသကံ ဝါ ဦနမာသကံ ဝါ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ အတိရေကမာသကံ ဝါ ဦနပဉ္စမာသကံ ဝါ ဟောတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ ဟောတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပါရာဇိကံ စေ အနာပန္နော၊ အာမသနဒုက္ကဋံ၊ ဖန္ဒာပနထုလ္လစ္စယဉ္စ ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဂဏှန္တောတိ အဝဟရန္တော။

၁၆၇-၇၄။ ဣဒါနိ ‘‘ကဋ္ဌမေဝ ဝါ’’တိ ဝုတ္တရုက္ခဒါရူသု ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မဟဂ္ဃေ’’တိအာဒိ။ မဟဂ္ဃေတိ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃကံ ဟုတွာ မဟဂ္ဃေ။ နဿတီတိ ထေယျစိတ္တသမင်္ဂီ ဟုတွာ ဆိန္နမတ္တေပိ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။ ပိ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ ‘‘ကောစိပီ’’တိ ဣမိနာ အဒ္ဓဂတောပိ အလ္လံ ဝါ ဟောတု ပုရာဏံ ဝါ၊ တစ္ဆေတွာ ဌပိတံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။

မူလေတိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ‘‘အဂ္ဂေ စ မူလေ စ ဆိန္နော ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇) အဋ္ဌကထာဝစနတော မူလဉ္စ အဂ္ဂဉ္စ ဆိန္ဒိတွာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ အဒ္ဓဂတန္တိ ဇိဏ္ဏဂဠိတပတိတတစံ၊ စိရကာလံ ဌိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

လက္ခဏေတိ အတ္တနော သန္တကံ ဉာပေတုံ ရုက္ခက္ခန္ဓေ တစံ ဆိန္ဒိတွာ ကတသလ္လက္ခဏေ။ ဆလ္လိယောနဒ္ဓေတိ သမန္တတော အဘိနဝုပ္ပန္နာဟိ ဆလ္လီဟိ ပရိယောနန္ဓိတွာ အဒဿနံ ဂမိတေ။ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂေဟ’’န္တိ ပါဌသေသော။ ဂေဟံ ကတဉ္စ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စာတိ ယောဇနာ။ ဂေဟံ ကာတုံ အရညသာမိကာနံ မူလံ ဒတွာ ရုက္ခေ ကိဏိတွာ ဆိန္နဒါရူဟိ တံ ဂေဟံ ကတဉ္စ ပရိဘုတ္တဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဝိနဿန္တဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘အဝသိဋ္ဌံ ဒါရု’’န္တိ ပါဌသေသော။ တံ ဂေဟံ ကတွာ အဝသိဋ္ဌံ ဝဿာတပါဒီဟိ ဝိဝိဓာ ဇီရိတွာ ဝိနဿမာနံ၊ ဝိပန္နဒါရုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဏှတော န ဒေါသော ကောစီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သာမိကာ နိရာလယာ’’တိ ဂဏှတော ကာစိပိ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ကိံကာရဏန္တိ စေ? အရညသာမိကေဟိ မူလံ ဂဟေတွာ အညေသံ ဒိန္နတ္တာ၊ တေသဉ္စ နိရာလယံ ဆဍ္ဍိတတ္တာတိ ဣဒမေတ္ထ ကာရဏံ။

ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဂေဟာဒီနံ အတ္ထာယ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ ယဒါ တာနိ ကတာနိ၊ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တိ၊ ဒါရူနိပိ အရညေ ဝဿေန စ အာတပေန စ ဝိနဿန္တိ၊ ဤဒိသာနိပိ ဒိသွာ ‘ဆဍ္ဍိတာနီ’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အရညသာမိကာ ဧတေသံ အနိဿရာ။ ယေဟိ အရညသာမိကာနံ ဒေယျဓမ္မံ ဒတွာ ဆိန္နာနိ၊ တေ ဧဝ ဣဿရာ၊ တေဟိ စ တာနိ ဆဍ္ဍိတာနိ၊ နိရာလယာ တတ္ထ ဇာတာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇)။ ဧဝမ္ပိ သတိ ပစ္ဆာ သာမိကေသု အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယော စာတိ အရညသာမိကာနံ ဒေယျဓမ္မံ ပဝိသန္တော အဒတွာ ‘‘နိက္ခမန္တော ဒဿာမီ’’တိ ရုက္ခေ ဂါဟာပေတွာ နိက္ခမန္တော ယော စ ဘိက္ခု။ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာတိ အရညပါလကာ ယတ္ထ နိသိန္နာ အရညံ ရက္ခန္တိ၊ တံ ဌာနံ ပတွာ။ ‘‘စိန္တေန္တော’’တိ ကိရိယန္တရသာပေက္ခတ္တာ ‘‘အတိက္ကမေယျာ’’တိ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘတိ။ တသ္မာ စိတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ ကတွာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပကာရတ္ထေန ကုသလပက္ခိယာ ဝိတက္ကာ သင်္ဂယှန္တိ။ အညံ စိန္တေန္တော ဝါ အာရက္ခနဋ္ဌာနံ ပတွာယေဝ အတိက္ကာမေယျာတိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ တတ္ထ အညံ စိန္တေန္တော ဝါတိ အညံ ဝိဟိတော ဝါ၊ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တဝိတက္ကာနံ သင်္ဂဟော။ အဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေယျ’’န္တိ ကိတယောဂေ ကတ္တရိ သာမိဝစနတ္တာ အနေနာတိ အတ္ထော။

‘‘ယောစာ’’တိ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန စ-သဒ္ဒေန အရညပဝိသနကာလေ ယထာဝုတ္တနယေန မူလံ အဒတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဒါရူနိ ဂဟေတွာ ဂမနကာလေ ‘‘အရညပါလကာ သစေ ယာစန္တိ၊ ဒဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ ဂန္တွာ တေဟိ အယာစိတတ္တာ အဒတွာ ဂစ္ဆန္တောပိ တထေဝ အာဂန္တွာ အာရက္ခကေသု ကီဠာပသုတေသု ဝါ နိဒ္ဒါယန္တေသု ဝါ ဗဟိ နိက္ခန္တေသု ဝါ တတ္ထ ဌတွာ အာရက္ခကေ ပရိယေသိတွာ အဒိသွာ ဂစ္ဆန္တောပိ တထေဝ အာဂန္တွာ တတ္ထ နိယုတ္တဣဿရဇနေဟိ အတ္တနော ဟတ္ထတော ဒါတဗ္ဗံ ဒတွာ ဝါ အတ္တာနံ သမ္မာနံ ကတွာ ဝါ ပါလကေ သညာပေတွာ ဝါ ပါလကေ ဩကာသံ ယာစိတွာ တေဟိ ဒိန္နောကာသော ဝါ ဂစ္ဆန္တောပီတိ ဧတ္တကာ ဝုတ္တေန သဒိသတ္တာ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဝရာဟာတိ သူကရာ။ ဝဂ္ဃာတိ ဗျဂ္ဃာ။ အစ္ဆာတိ ဣဿာ။ တရစ္ဆာတိ ကာဠသီဟာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒီပိမတ္တဟတ္ထိသီဟာဒယော ဝါဠမိဂါ သင်္ဂယှန္တိ။ ဧတေယေဝ ဝရာဟာဒယော သမာဂမဝသေန မရဏာဒိအနိဋ္ဌသမီပစာရိတာယ ဥပ အနိဋ္ဌသမီပေ ဒဝန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ‘‘ဥပဒ္ဒဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အာရက္ခဋ္ဌာနံ အာဂတကာလေ ဒိဋ္ဌဝရာဟာဒိဥပဒ္ဒဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုစ္စိတုကာမတာယာတိ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန။ ‘‘တထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ပဝိသနကာလေ ဒေယျဓမ္မံ အဒတွာ ‘‘နိက္ခမနကာလေ ဒဿာမီ’’တိ ပဝိသိတွာ ဒါရုံ ဂဟေတွာ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတ္တောတိ ပုရိမဂါထာယ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘမာနောယေဝတ္ထော ဒဿိတော။ တံ ဌာနန္တိ တံ အာရက္ခဋ္ဌာနံ။ အတိက္ကာမေတီတိ ‘‘ဣဒံ တံ ဌာန’’န္တိပိ အသလ္လက္ခဏမတ္တဘယုပဒ္ဒဝေါ ဟုတွာ ပလာယန္တော အတိက္ကမတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ ယောဇနာ။

သုင်္ကဃာတတောတိ ဧတ္ထာပိ ပိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သုင်္ကဂဟဏဋ္ဌာနတောပီတိ အတ္ထော။ သုင်္ကဿ ရညော ဒါတဗ္ဗဘာဂဿ ဃာတော မုသိတွာ ဂဟဏမတ္တော၊ သုင်္ကော ဟညတိ ဧတ္ထာတိ ဝါ သုင်္ကဃာတောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သုင်္ကဃာတသရူပံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တသ္မာတိ သုင်္ကဃာတတော တဿ ဂရုကတ္တာ ဧဝ။ တန္တိ တံ သုင်္ကဃာတဋ္ဌာနံ။ အနောက္ကမ္မ ဂစ္ဆတောတိ အပဝိသိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ။ ဒုက္ကဋံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ‘‘သုင်္ကံ ပရိဟရတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၃)။

ဧတန္တိ ယထာဝုတ္တအာရက္ခဋ္ဌာနံ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿာတိ ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရိတွာ ဒူရတော ဂစ္ဆန္တဿ။ အာကာသေနပိ ဂစ္ဆတော ပါရာဇိကမနုဒ္ဒိဋ္ဌံ သတ္ထုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

နနု စ ‘‘ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿ အာကာသေန ဂစ္ဆတောပိ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ ဝိနာ ပါဠိယံ ‘‘အရညဋ္ဌ’’န္တိ မာတိကာပဒဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝါ လတံ ဝါ တိဏံ ဝါ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၀၆) သာမညဝစနတော သုင်္ကဃာတေ ‘‘သုင်္ကံ ပရိဟရတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝစနံ ဝိယ ဧတ္ထ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပရိဟရန္တဿ ဝိသုံ ဝုတ္တပါရာဇိကာပတ္တိဝစနေ အသတိပိ ‘‘အဋ္ဌကထာယ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘သတ္ထုနာ’’တိ ကသ္မာ အာဟာတိ? ဝုစ္စတေ – အဋ္ဌကထာစရိယေန တထေဝ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ။ ကသ္မာ ပန အဋ္ဌကထာစရိယေန ‘‘အပညတ္တံ န ပညပေဿာမ၊ ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒိဿာမာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၆၅) ပါဠိပါဌံ ဇာနန္တေနပိ ပါဠိယံ အဝုတ္တပါရာဇိကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ? ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယံ ဘိက္ခူဟိ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယဿ မဟာအဋ္ဌကထာယ အာဂတတ္တာ တဿေဝ နယဿ သမန္တပါသာဒိကာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဇာနန္တေန ဣမိနာပိ အာစရိယေန ဣဓ ‘‘သတ္ထုနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အထ ဝါ ‘‘သုင်္ကံ ပရိဟရတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝတွာ အာရက္ခဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယေ အဝစနံ ယထာဝုတ္တဝိသယဿ အဒိဋ္ဌဘာဝေန ဝါ သိယာ၊ ဣမဿ တထာ အနဝဇ္ဇတာ ဝါ သိယာ၊ ဝုတ္တာနုသာရေန သုဝိညေယျတာ ဝါ သိယာတိ တယော ဝိကပ္ပာ။ တေသု ပဌမဝိကပ္ပော သဗ္ဗညုဘာဝဗာဓနတော ဒုဗ္ဗိကပ္ပမတ္တံ ဟောတိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပော လောကဝဇ္ဇဿ ဣမဿ အနဝဇ္ဇဘာဝေါ နာမ အနုပပန္နောတိ အနာဒါတဗ္ဗော။ ပါရိသေသတော တတိယဝိကပ္ပော ယုဇ္ဇတိ။

တတ္ထ ‘‘ဝုတ္တာနုသာရေနာ’’တိ ကိမေတ္ထ ဝုတ္တံ နာမ၊ တဒနုသာရေန ဣမဿာပိ သုဝိညေယျတာ ကထန္တိ စေ? ပဌမနိဒ္ဒိဋ္ဌေ အရညဋ္ဌနိဒ္ဒေသေ သာမညေန ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၀၆) ဣဒံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ထေယျစိတ္တေန အာရက္ခဋ္ဌာနပရိဟရဏဉ္စ။ ‘‘ဂမနကာလေ ‘မူလံ ဒတွာ ဂမိဿာမီ’တိ ပုဗ္ဗပရိကပ္ပိတနိယာမေန အဒတွာ ဂစ္ဆတော ပရိကပ္ပာဝဟာရောဝ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘တံ ပန ယေန ကေနစိ အာကာရေန ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ ပဟာယ ဂမနံ ဌာနာစာဝနံ နာမ ဟောတေဝါတိ တေန ဝတ္ထုနာ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’တိ ဣမိနာ စ ဝိညာတတ္ထမေဝ ဟောတီ’’တိ စ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ သုင်္ကဋ္ဌာနပရိဟရဏံ ပန ဌာနပရိဟရဏသဘာဝတ္တာ သဘာဝတော ဤဒိသံဝ သန္တမ္ပိ ဣဒံ ဝိယ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ န ဟောတီတိ ဝက္ခမာနရာဇသမ္မတဋ္ဌာနတော အညံ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ သမာနမ္ပိ ထေယျစိတ္တုပ္ပတ္တိမတ္တေန တံ ပရိဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ထေယျစိတ္တေန အတ္တနော ပတ္တံ ဂဏှန္တဿ ဝိယ ပါရာဇိကာယ အဝတ္ထုတဉ္စ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝတ္ထုဘာဝဉ္စ ဝိညာပေတုံ ‘‘သုင်္ကံ ပရိဟရတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညုနာ အဋ္ဌကထာစရိယေန ‘‘ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇) ဝုတ္တတ္တာ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနီဟာရမေဝ ဒဿေတုံ အယမာစရိယောပိ ‘‘သတ္ထုနာ ပါရာဇိကမနုဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ အာဟာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ ပရိဟရိတွာ ထေယျစိတ္တေန ဒူရတော ဝဇ္ဇေတွာ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကတာယ အစ္စန္တဘာရိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ အရညာရက္ခဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဝိသေသေနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘အပ္ပမတ္တေန ဟောတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ဟေတုဘာဝေန သမ္ဗန္ဓနီယံ။ သတိသမ္ပန္နစေတသာတိ စ ပိယသီလေနာတိ စ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ အသိက္ခာကာမဿ ဘိက္ခုနော ဣမဿ ဩဝါဒဿ အဘာဇနတာယ တံ ပရိဝဇ္ဇေတုမာဟ ‘‘ပိယသီလေနာ’’တိ။ ပိယသီလဿာပိ သတိဝိရဟိတဿ ပမတ္တဋ္ဌာနေ သရဏာသမ္ဘဝါ ဣမဿ အဘာဇနတာယ တံ ဝဇ္ဇေတုမာဟ ‘‘သတိသမ္ပန္နစေတသာ’’တိ။

အရညဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၇၅-၆။ တောယဒုလ္လဘကာလသ္မိန္တိ တောယံ ဒုလ္လဘံ ယသ္မိံ သော တောယဒုလ္လဘော၊ တောယဒုလ္လဘော စ သော ကာလော စာတိ တောယဒုလ္လဘကာလော၊ တသ္မိံ။ အာဝဇ္ဇေတွာ ဝါတိ ဥဒကဘာဇနံ နာမေတွာ ဝါ။ ပဝေသေတွာ ဝါတိ အတ္တနော ဘာဇနံ တသ္မိံ ပက္ခိပိတွာ ဝါ။ ဆိဒ္ဒံ ကတွာပိ ဝါတိ ဥဒကဘာဇနေ ဩမဋ္ဌာဒိဘေဒံ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ ဂဏှန္တဿ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ဝက္ခမာနေန သမ္ဗန္ဓနီယံ။

တထာတိ ယထာ တောယဒုလ္လဘကာလသ္မိံ ဘာဇနေ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဥဒကံ အဝဟရန္တဿ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ နီဟာရေန။ ဝါပိယံ ဝါတိ ပရသန္တကာယ သာရက္ခာယ ဝါပိယံ ဝါ။ တဠာကေ ဝါတိ တာဒိသေ ဇာတဿရေ ဝါ။ ဧဝံ သာရက္ခာနံ ပေါက္ခရဏိအာဒီနံ ဧတေဟိ ဝါ အဝုတ္တသမုစ္စယေန ဝါ-သဒ္ဒေန ဝါ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဘာဇနံ ပဝေသေတွာ ဂဏှန္တဿာတိ ဥပလက္ခဏပဒန္တိ ဘာဇနဂတဇလေ စ ဣဓ စ တေလဘာဇနေ ဝိယ မုခေန ဝါ ဝံသာဒီဟိ ဝါ အာကဍ္ဎိတွာ ထေယျစိတ္တေန ပိဝန္တဿ ယထာဝတ္ထုကမာပတ္တိဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၇၇။ မရိယာဒန္တိ ဝါပိအာဒီနံ ပါဠိဝဋ္ဋဗန္ဓံ။ ဆိန္ဒတောတိ ကုဒါလာဒီဟိ ပံသုအာဒီနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒွိဓာ ကရောန္တဿ။ ဝိသေသတ္ထာဝဇောတကေန တု-သဒ္ဒေန ‘‘မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ တဿ ဆိန္ဒနတ္ထာယ ဝီစိယော ဥဋ္ဌာပေတုံ ဥဒကံ သယံ ဩတရိတွာ ဝါ ဂေါမဟိံသေ ဝါ အညေ မနုဿေ ဝါ ကီဠန္တေ ဒါရကေ ဝါ ဩတာရေတွာ ဝါ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဩတိဏ္ဏေ တာသေတွာ ဝါ ဥဒကေ ဌိတံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ဆေဒါပေတွာ ဝါ ပါတေတွာ ဝါ ပါတာပေတွာ ဝါ ဇလံ ခေါဘေတိ၊ တတော ဥဋ္ဌိတာဟိ ဝီစီဟိ မရိယာဒေ ဆိန္နေပိ တေနေဝ ဆိန္နော ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ဂေါမဟိံသာဒယော မရိယာဒံ အာရောဟန္တေနာပိ အညေဟိ အာရောဟာပေန္တေနာပိ တေသံ ခုရေဟိ မရိယာဒေ ဆိန္နေပိ၊ ဥဒကနိဒ္ဓမနာဒိံ ပိဒဟိတွာ ဝါ ပိဒဟာပေတွာ ဝါ ဝါပိမရိယာဒါယ နီစဋ္ဌာနံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ ဗန္ဓာပေတွာ ဝါ အတိရေကဇလာပဂမနမဂ္ဂတော နီဟရိတဗ္ဗောဒကံ ဝါရေတွာ ဝါ ဗာဟိရတော ဥဒကံ ပဝေသေတွာ ဝါ ပူရေတိ၊ ဩဃေန မရိယာဒေ ဆိန္နေပိ တေနေဝ ဆိန္နံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၈ အတ္ထတော သမာနံ) ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဂတဝိသေသံ သင်္ဂဏှာတိ။ အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗတောတိ အဒိန္နာဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ။ ဘူတဂါမေန သဒ္ဓိမ္ပီတိ ဘူတဂါမေနပိ သဒ္ဓိံ။ အပိ-သဒ္ဒေန ပထဝိခဏနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ မရိယာဒံ ဆိန္ဒန္တော တတ္ထဇာတံ တိဏာဒိံ ဆိန္ဒတိ၊ ဘူတဂါမပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ။ ဇာတပထဝိံ ဆိန္ဒတိ၊ ပထဝိခဏနပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၇၈။ ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘဏ္ဍဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ’’တိ ပါဌသေသော။ အန္တောဘူတဟေတွတ္ထဝသေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ အန္တော ဌတွာ ဆိန္ဒန္တော ဗဟိအန္တေန၊ ဗဟိ ဌတွာ ဆိန္ဒန္တော အန္တောအန္တေန၊ ဥဘယတ္ထာပိ ဌတွာ ဆိန္ဒန္တော မဇ္ဈတော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – အန္တောဝါပိယံ ဌတွာ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ ဥဒကေ ဗဟိ နိက္ခမိတေ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃေန ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာသု ယထာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ဗဟိ ဌတွာ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ အန္တောဝါပိယံ ပဝိသန္တောဒကဿ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝိတက္ခဏေ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ကဒါစိ အန္တော ကဒါစိ ဗဟိ ဌတွာ မရိယာဒံ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ဆိန္ဒန္တော မဇ္ဈေ ဌိတဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ ဥဒကဿ နီဟဋက္ခဏေ နီဟဋဥဒကဿ အဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။

ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၇၉-၈၀။ ဝါရေနာတိ ဝါရေန ဝါရေန သာမဏေရာ အရညတော ယံ ဒန္တကဋ္ဌံ သင်္ဃဿတ္ထာယ အာနေတွာ သစေ အာစရိယာနမ္ပိ အာဟရန္တိ၊ ယာဝ တေ ဒန္တကဋ္ဌံ ပမာဏေန ဆိန္ဒိတွာ သင်္ဃဿ စ အာစရိယာနဉ္စ န နိယျာဒေန္တိ၊ တာဝ အရညတော အာဘတတ္တာ တံ သဗ္ဗံ သင်္ဃဿ စ သကသကအာစရိယာနဉ္စ အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌံ တေသမေဝ စ ဒန္တကဋ္ဌဟာရကာနံ သာမဏေရာနံ သန္တကံ ဟောတီတိ အတ္ထယောဇနာ။

၁၈၁။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တေသမေဝ သာမဏေရာနံ သန္တကံ ဟောတိ၊ တသ္မာ။ တံ အရညတော အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ သင်္ဃဿ ဂရုဘဏ္ဍဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ဃိကာယ ဘူမိယံ ဥပ္ပန္နံ သင်္ဃေန ရက္ခိတဂေါပိတတ္တာ ဂရုဘဏ္ဍဘူတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဏှန္တဿ စာတိ အဓိကစ-ကာရေန ဣဟာဝုတ္တဿ အဋ္ဌကထာဂတဿ ဂဏပုဂ္ဂလဂိဟိပရိဗဒ္ဓ အာရာမုယျာနသဉ္ဇာတဆိန္နာဆိန္နရက္ခိတဂေါပိတဒန္တကဋ္ဌဿ သမုစ္စိတတ္တာ တဉ္စ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တဿ အဝဟဋဒန္တကဋ္ဌဿ အဂ္ဃဝသေန အာပတ္တိယော ဝတ္တဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတိ။

၁၈၂။ တေဟိ ဒန္တကဋ္ဌဟာရကေဟိ သာမဏေရေဟိ။ နိယျာဒိတန္တိ မဟာသင်္ဃဿ ပဋိပါဒိတံ။

၁၈၃။ သင်္ဃိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတောပိ အဝဟာရာဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အရက္ခတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အရက္ခတ္တာတိ သင်္ဃိကဘာဝေန လဒ္ဓေပိ ရက္ခိတဂေါပိတဒန္တကဋ္ဌေ ဝိယ သင်္ဃေန ကတာရက္ခာယာဘာဝါ။ ယထာဝုဍ္ဎမဘာဇေတဗ္ဗတောတိ သင်္ဃိကတ္တဿာပိ သတော ယထာဝုဍ္ဎံ ပဋိပါဋိမနတိက္ကမ္မ ဘာဇေတဗ္ဗဖလပုပ္ဖာဒီနံ ဝိယ ဘာဇေတဗ္ဗတာဘာဝတော။ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ စာတိ သင်္ဃပရိယာပန္နာနံ သဗ္ဗေသမေဝ သာဓာရဏတ္တာ။

ဣဒန္တိ သင်္ဃဿ နိယျာဒိတဒန္တကဋ္ဌံ။ အညံ ဝိယာတိ အညံ ဂဏပုဂ္ဂလာဒိသန္တကံ ရက္ခိတဂေါပိတဒန္တကဋ္ဌံ ဝိယ။ ဧဝံ စောရိကာယ ဂဏှတော အဝဟာရာဘာဝေ ကာရဏေန သာဓိတေပိ ထေယျစိတ္တေန သကပရိက္ခာရမ္ပိ ဂဏှတော ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ တထာ ဂဏှန္တော ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ – သင်္ဃိကဒန္တကဋ္ဌံ ဂဏှန္တေန ပဓာနဃရာဒီသု ပဝိသိတွာ စိရေန ဩသရန္တေန ဗဟိ ဝီတိနာမေတဗ္ဗဒိဝသေ ဂဏေတွာ တံပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေန ဧကံ ဒွေ ဒန္တကဋ္ဌာနိ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တတ္ထေဝ ဝသန္တေန ဒိဝသေ ခါဒိတဗ္ဗဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။

ဒန္တကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၈၄။ ‘‘အဂ္ဂိံဝါ ဒေတီ’’တိအာဒီသု ‘‘ရုက္ခေ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ ‘‘ရုက္ခော ဝိနဿတီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ၊ ရုက္ခော စ ‘‘ဝနပ္ပတိ နာမ ယော မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတော ဟောတိ ရုက္ခော ပရိဘောဂေါ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၀) ပါဠိယံ အာဂတတ္တာ စ အဋ္ဌကထာယ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၀) စ ဝုတ္တနယေန အမ္ဗလဗုဇပနသာဒိကော မနုဿာနံ ပရိဘောဂါရဟော မနုဿာယတ္တော ရက္ခိတဂေါပိတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ အဂ္ဂိံ ဝါ ဒေတီတိ စောရိကာယ အဂ္ဂိံ အာလိမ္ပေတိ ဝါ။ သတ္ထေန ရုက္ခေ သမန္တတော အာကောဋေတီတိ ဝါသိဖရသုအာဒိသတ္ထေန ရုက္ခတစံ ဆိန္ဒန္တော သမန္တတော အာဝါဋံ ဒဿေတိ။ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကနာမကံ ဝိသံ ဝါ ရုက္ခေ အာကောဋေတီတိ စောရိကာယ ရုက္ခံ နာသေတုကာမော ရုက္ခေ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကနာမကံ ဝိသံ ပဝေသေတိ။

၁၈၅။ ယေန ဝါ တေန ဝါတိ ယထာဝုတ္တေန ဝါ အဝုတ္တေန ဝါ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန။ ရုက္ခော ဝိနဿတီတိ အဂ္ဂိံ ဒတွာ ဈာပိတော ဓညကလာပေါ ဝိယ၊ တေလကုမ္ဘီ ဝိယ စ ဝိနာဝ ဌာနာစာဝနေန ယထာဋ္ဌိတမေဝနဿတိ။ ‘‘ဍယှတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘အဂ္ဂိံ ဒေတီ’’တိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိနဿတီတိ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကာကောဋနာဒိအဝသေသပယောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ထေယျစိတ္တော ဆိန္ဒတိ၊ ပဟာရေ ပဟာရေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ ဧကံ ပဟာရံ အနာဂတေ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ၊ တသ္မိံ ပဟာရေ အာဂတေ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၀) ဌာနာစာဝနေန ပါရာဇိကဿ အာဂတတ္တာ။ ပကာသိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အဋ္ဌကထာယ’’န္တိ လဗ္ဘတိ။ ပါဌာဂတံ ပါရာဇိကံ ပန ပါရိသေသတော စ သူစီယတီတိ တဗ္ဗာစကဿ ဝါ သင်္ဂါဟကဿ ဝါ ဝစနဿ ဣဟာဝိဇ္ဇမာနတ္တာ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ပါသံသိကောပိ ဣဟာဝုတ္တော။

ဝနပ္ပတိကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၈၆-၇။ ‘‘ဟရဏကံ နာမ အညဿ ဟရဏကံ ဘဏ္ဍံ။ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၁) ဝုတ္တဟရဏကနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၁) ပါဌေ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဂဟိတသီသာဒိဋ္ဌာနပ္ပဘေဒဝသေန အဋ္ဌကထာယ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၀) အာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဆိန္ဒိတွာ မောစေတွာ ဂဏှတော’’တိ။ ကိရိယာနံ သကမ္မကတ္တာ ‘‘အလင်္ကာရ’’န္တိ ပါဌသေသော။ ဆိန္ဒိတွာတိ ဂီဝေယျကာဒိံ။ မောစေတွာတိ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနာဒိံ။

သီသာဒီဟိမောစိတမတ္တသ္မိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝိသေသိတဗ္ဗဒဿနတ္ထံ ‘‘အလင်္ကာရသ္မိ’’န္တိ တမေဝ ဘုမ္မေကဝစနန္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနန္တိ ဧတ္ထ အဘိမုခံ ကဍ္ဎနံ အာကဍ္ဎနန္တိ ကတွာ အတ္တနော သမီပမာဝိဉ္ဆနံ အာကဍ္ဎနံ၊ ဝိပရီတံ ကဍ္ဎနံ ဝိကဍ္ဎနန္တိ ကတွာ တဗ္ဗိပရီတံ ဝိကဍ္ဎနံ။

၁၈၈-၉။ ဝလယန္တိ အဝင်္ကံ မဋ္ဌဟတ္ထူပဂံ။ ကဋကမ္ပိ ဝါတိ အနေကဝင်္ကေ ယောဇေတွာ ဗုဗ္ဗုဠာဒီနိ ဒဿေတွာ ဝါ အဒဿေတွာ ဝါ ကတံ ဟတ္ထူပဂံ။ အဂ္ဂဗာဟုန္တိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ အဂ္ဂဟတ္ထံ။ အပရာပရံ စာရေတီတိ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေတိ။ ‘‘သာရေတီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သောယေဝ အတ္ထော။ တံ ဝလယံ ဝါ ကဋကံ ဝါ။ အာကာသဂတံ ကရောတီတိ သဗ္ဗဒိသာဟိ ယထာ ဟတ္ထံ န ဖုသတိ၊ တထာ အာကာသဂတံ ကရောတိ။ နိဓိဝလယဿ ပဝေသိတရုက္ခမူလေ သဗ္ဗဒိသာဟိ အဖုသန္တံ အာကာသဂတကရဏေ ပါရာဇိကံ ဟောတိ၊ ဣဓ ‘‘ရက္ခတီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဝိညာဏကတော’’တိအာဒိ။ ဣဒန္တိ ဝလယံ ကဋကဉ္စ။

၁၉၀။ ‘‘နိဝတ္ထံ ဝတ္ထ’’န္တိ ဣမိနာ စီဝရမ္ပိ ဂယှတိ။ ပရဿ ဝတ္ထသာမိကဿ။ ပရောပီတိ ဝတ္ထသာမိကောပိ။ တန္တိ စောရေန အစ္ဆိဇ္ဇမာနံ အတ္တနာ နိဝတ္ထဝတ္ထံ။ လဇ္ဇာယ သဟသာ န မုဉ္စတီတိ လဇ္ဇာယ သီဃတရံ န ပရိစ္စဇတိ။

၁၉၁။ စောရောပိ အာကဍ္ဎတိ၊ သော ပရောပိ အာကဍ္ဎတီတိ ယောဇနာ။ သော ပရော စောရတော အညော၊ ဝတ္ထသာမိကောတိ အတ္ထော။ ပရဿာတိ ဝတ္ထသာမိကဿ။

၁၉၂။ ‘‘ဌာနာ စာဝေယျာ’’တိ ပါဌေ ဌာန-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတသီသာဒိဋ္ဌာနတော ဟရီယတေတိ ဟရဏကန္တိ ဝုတ္တာလင်္ကာရာဒိဘဏ္ဍဿ စာဝနေန ပါရာဇိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဒေဝ ဟရဏကံ ဟာရကေန သဟ ဟရန္တဿ ဟာရကဿ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနယနေန ဌာနာစာဝနဉ္စ ‘‘ဌာနာ စာဝေယျာ’’တိ ဣမိနာဝ သင်္ဂယှတီတိ တတ္ထာပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သဘဏ္ဍဟာရက’’န္တိအာဒိ။ ဘဏ္ဍံ ဟရတိ နေတီတိ ဘဏ္ဍဟာရကော၊ ပုရိသာဒိကော၊ တေန သဟာတိ သဘဏ္ဍဟာရကံ၊ အလင်္ကာရဝတ္ထာဒီနိ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဣတ္ထိပုရိသာဒိပါဏေဟိ သဟေဝ။ ဘဏ္ဍန္တိ တေဟိ ဟရိယမာနတ္တာ ဟရဏကသင်္ခါတဝတ္ထာဘရဏာဒိဘဏ္ဍံ ။ နေန္တဿာတိ ‘‘နေန္တော အဿာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ နေန္တောတိ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝေတွာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဒိသာဘိမုခံ ပါပေန္တော။ အဿ ပဌမေ ပါဒေ အတိက္ကန္တေ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတွာတိ ပါဌသေသယောဇနာ။ အဿာတိ ဣမဿ ဘဏ္ဍဟာရကဿ။ ပဌမပါဒေ အတိက္ကန္တေ အတ္တနာ ပဌမံ ဂန္တဗ္ဗဒိသတော စောရဿာဘိမတဒိသံ ဂတေ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတွာ ဒုတိယေ အတိက္ကန္တေ စုတော သိယာတိ ယောဇနာ။

၁၉၃။ ထေယျစေတနော သစေ တဇ္ဇေတွာ ပရဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ပါတာပေတိ၊ ပရဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍေ မုတ္တမတ္တေ တဇ္ဇေတွာ ပါတာပကဿ ပရာဇယောတိ ယောဇနာ။ ဘဏ္ဍေ မုတ္တမတ္တေတိ ဘဏ္ဍေ ဟတ္ထတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုတ္တက္ခဏေ။

၁၉၄။ အထာပီတိ အထ ဝါ။ ပရိကပ္ပေတွာ ပါတာပေတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ မယှံ ရုစ္စတိ၊ တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝရူပံ စေ ဟောတိ၊ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝါ ပရိကပ္ပေတွာ တဇ္ဇေတွာ ပါတေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ပါတိတံ ဘဏ္ဍံ တဿ စောရဿ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

၁၉၅။ ယထာဝတ္ထုန္တိ ဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃာနုရူပံ၊ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဆဍ္ဍိတေပီတိ တဿ စောရဘာဝံ ဇာနိတွာ ဘီတတသိတေန အတ္တနာ နီယမာနေ ဘဏ္ဍေ ဆဍ္ဍိတေပိ သတိ။ တေနေဝ ဌာနာစာဝနံ ကာရာပိတန္တိ ပါရာဇိကန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘န ဒေါသော’’တိ။ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဥတ္တသိတွာ ဆဍ္ဍနံ တဿ အာဏတ္တိယာ ဝိနာ ဟောတီတိ တတ္ထ တဿ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဝဒတော ပန အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ။

၁၉၆။ တန္တိ တံ ဆဍ္ဍိတံ ဘဏ္ဍံ။ တဒုဒ္ဓါရေတိ တဿ ဆဍ္ဍိတဿ ဘဏ္ဍဿ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ပါရာဇိကံ ကဒါ သိယာတိ အာဟ ‘‘သာမိကေ သာလယေ ဂတေ’’တိ။ နိရာလယံ ဆဍ္ဍိတံ ပန ဂဏှတော အသတိ ထေယျစိတ္တေ န ဒေါသောတိ ဗျတိရေကတော ဒဿေတိ။

၁၉၇။ သာမိကဿ သာလယကာလေ ဂဏှန္တဿာပိ ပါရာဇိကာဘာဝပ္ပကာရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဂဏှတော’’တိ။ ပုဗ္ဗဂါထာယ ‘‘တ’’န္တိ ဣဓာနုဝတ္တတေ။ သကသညာယဂဏှတောတိ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝစနတော ဥတ္တသိတွာ သာလယံ ဆဍ္ဍိတံ တံ ဝတ္ထုံ သကသညာယ ဂဏှန္တဿ။ ဂဟဏေတိ သကသညာယ ဂဟဏဟေတု၊ သကသညာယ ဂဟိတဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဂဟဏကာရဏာ ဘိက္ခုံ အဝဟာရာပတ္တိတော ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယော ။ တေနာဟ ‘‘ဂဟဏေ ပန ရက္ခတီ’’တိ။ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ဂဟဏေ ရက္ခတီတိ အတိဒိသတိ။

၁၉၈-၉။ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာတိ ‘‘မယှံ ကိမေတေန ဘဏ္ဍေန၊ ဇီဝိတရက္ခနမေဝ ဝရတရ’’န္တိ နိရာလယော ဟုတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဘီတော စောရာ ပလာယတီ’’တိ။ စောရာတိ ဧတ္ထ စ ဟေတုမှိ နိဿက္ကံ။ ဂဏှတောတိ ဧတ္ထ ‘‘တ’’န္တိ ပါဌသေသော၊ တထာ ဆဍ္ဍိတံ တံ ဘဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓါရေ ဒုက္ကဋန္တိ ဝတ္ထုမှိ အနဝဇ္ဇေပိ ထေယျစိတ္တဝသေန ဒုက္ကဋံ ဟောတိ၊ အသတိ ထေယျစိတ္တေ ဒုက္ကဋမ္ပိ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဟရာပေန္တေတိ ဧတ္ထ ဘာဝလက္ခဏေ ဘုမ္မံ၊ တသ္မိံ ဘဏ္ဍသာမိနိ အာဟရာပေန္တေ သတီတိ အတ္ထော။

၂၀၀။ နိရာလယေန ဆဍ္ဍိတဝတ္ထုနော ဂဟဏေ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ အဒေန္တဿ ပရာဇယော စ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘တဿာ’’တိအာဒိ။ အညာသူတိ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဣတရာသု အဋ္ဌကထာသု။

ဟရဏကကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၀၁။ ဥပနိဓိကထာယ ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ ဘာသတောတိ ယောဇနာ။ ယေန ကေနစိ ရဟသိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒေဟီ’’တိ နိယျာဒိတံ ဘဏ္ဍံ ပစ္ဆာ သာမိကေန ‘‘ဒေဟိ မေ တံ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တေ အစ္စန္တမုပဂန္တုံ ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ ဘာသတောတိ အတ္ထော။ ဂဏှာမီတိ အဂ္ဂဟေသိံ။ အစ္စန္တာ ဟေသော အတီတေ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂေါယံ။ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂) ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝိသယေ ကသ္မာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗကတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗကတ္တာတိ အဒိန္နာဒါနဿ သဟပယောဂဝသေန ပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ၊ န ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ။ န ဟိ အဒိန္နာဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋမတ္ထီတိ။ တေနေဝါဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာ’’တိ။

၂၀၂။ ဧတဿာတိ ဧတဿ သမီပေ။ ကိံ နု ဒဿတီတိ ဒဿတိ ကိံ နု။ ဝိမတုပ္ပာဒေတိ ဟေတုမှိ ဘုမ္မံ။ တဿာတိ ယဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဥပနိက္ခိတ္တံ၊ တဿ။

၂၀၃။ တသ္မိန္တိ ယသ္မိံ ဥပနိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မိံ ဘိက္ခုမှိ။ ဒါနေ နိရုဿာဟေတိ အတ္တနိ နိက္ခိတ္တဿ ဘဏ္ဍဿ သာမိကဿ ဒါနဝိသယေ ဥဿာဟရဟိတေ သတိ၊ ‘‘န ဒါနိ တံ ဒဿာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေ’’တိ။ ပရောတိ ဘဏ္ဍသာမိကော။ ဓုရန္တိ ‘‘ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဥဿာဟံ။ နိက္ခိပေတိ နိက္ခိပေယျ။

၂၀၄။ စိတ္တေနာဒါတုကာမောဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ယော တဿာ’’တိ ပါဌသေသော။ စေတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထေ။ ယော စောရော စိတ္တေန အဒါတုကာမောဝ၊ တဿ စောရဿ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ မုခေန ဝဒတောပီတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ အဒါတုကာမောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟုတွာ’’တိ ပါဌသေသော။ စေတိ ဝုတ္တတ္ထော။ ဧဝါတိ ‘‘ပရာဇယော’’တိ ဣမိနာ ယုဇ္ဇတိ။ စိတ္တေန အဒါတုကာမော ဟုတွာ မုခေန ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတောပိ သာမိနော ဓုရနိက္ခေပေ သတိ ပရာဇယော ဟောတေဝါတိ ယောဇနာ။

ဥပနိဓိကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၀၅။ သုင်္ကဃာတဿာတိ ‘‘သုင်္ကဃာတံ နာမ ရညာ ဌပိတံ ဟောတိ ပဗ္ဗတခဏ္ဍေ ဝါ နဒီတိတ္ထေ ဝါ ဂါမဒွါရေ ဝါ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၃) ပါဠိယံ အာဂတဿ ‘‘သုင်္ကံ တတော ဟနန္တိ…ပေ… ဝိနာသေန္တီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၃) အဋ္ဌကထာယံ နိရုတ္တဿ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ နီယမာနေ ဘဏ္ဍေ ဧတ္တကတော ဧတ္တကံ ရာဇဘာဂံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ရာဇာဒီဟိ တံတံပဒေသသာမိကေဟိ နိယမိတဿ ပဗ္ဗတခဏ္ဍာဒိဋ္ဌာနဿ။ ဗဟီတိ သုင်္ကဂဟဏတ္ထာယ ပရိကပ္ပိတသီမတော ဗဟိ။ ပါတေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ထေယျစိတ္တော’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ရာဇာရဟံ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ပါဌသေသော။ ယတော ကုတောစိ ဘဏ္ဍတော ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကော ဘာဂေါ ရာဇာဒိဒေသသာမိကဿ ဒါတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တာဒိသံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော ယထာ ဗဟိ ပတတိ၊ ဧဝံ ခိပတီတိ အတ္ထော။ ဓုဝံ ပတတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘တ’’န္တိ ပါဌသေသော၊ ‘‘ဘဏ္ဍ’’န္တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ခိတ္တံ တံ ဘဏ္ဍံ ဧကန္တေန ဗဟိ ပတတီတိ။ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ။

၂၀၆။ ‘‘ဓုဝံ ပတတီ’’တိ ဧတ္ထ ဗျတိရေကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တံ ရုက္ခေ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ထေယျာယ ဗဟိ ပါတေတုံ ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ပဋိဟတံ ဟုတွာတိ ယောဇနာ။ ဝါတက္ခိတ္တမ္ပိ ဝါတိ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ဝါတက္ခိတ္တော’’တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၀၇။ ပစ္ဆာတိ ပတိတဋ္ဌာနေ ထောကံ စိရာယိတွာ၊ ဣမိနာ ထောကမ္ပိ စိရာယိတမတ္တေ ပယောဂသာဓိယံ ကာရိယံ သိဒ္ဓမေဝါတိ ပါရာဇိကဿ ကာရဏံ သမ္ပန္နမေဝါတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပါရာဇိကံ သိယာ’’တိ။

၂၀၈။ ‘‘ဌတွာ’’တိအာဒိနာ ပတိတဋ္ဌာနေ အစိရာယိတွာ ဂတေပိ တသ္မိံ ဗဟိ ပတိတဋ္ဌာနတော ဣတရတြာပိ စိရာယိတေန ဗဟိ ပါတနပ္ပယောဂေန သာဓိယံ ကာရိယံ သိဒ္ဓမေဝါတိ ပါရာဇိကကာရဏဿ သိဒ္ဓတံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပရာဇယော’’တိ။ ‘‘အတိဋ္ဌမာန’’န္တိအာဒိနာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အစိရာယနေန ပယောဂဿ နိရတ္ထကတံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ရက္ခတီ’’တိ။

၂၀၉။ တန္တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ။

၂၁၀။ သယံ ဝါ ဝဋ္ဋေတီတိ အန္တော ဌိတော သယံ ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဗဟိသီမာယ နိန္နဋ္ဌာနံ ပရိဝဋ္ဋေတိ။ အဋ္ဌတွာတိ ပဝဋ္ဋိတမတ္တေ အန္တော ကတ္ထစိပိ အဋ္ဌတွာ။ ဝဋ္ဋမာနန္တိ ပဝဋ္ဋန္တံ။ ဂတန္တိ ဗဟိသီမံ ကေသဂ္ဂမတ္တဋ္ဌာနမ္ပိ အန္တောသီမမတိက္ကမမတ္တံ။

၂၁၁။ တံ ဘဏ္ဍံ သစေ အန္တော ဌတွာ ဌတွာ ဗဟိ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ယဒိ အန္တောသီမာယ ဌတွာ ဌတွာ ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ရက္ခတီတိ အန္တောသီမာယ ပဌမဂတိနိဝတ္တနေနေဝ ဧတဿ ဘိက္ခုနော ပယောဂဝေဂဿ နိဝတ္တတ္တာ၊ တတော ဥပရိ နိဝတ္တနာရဟကာရဏဿ အလဒ္ဓဘာဝေန အတ္တနာ စ ဂတတ္တာ တထာ ဗဟိသီမပ္ပတ္တံ တံ ဘဏ္ဍံ တံမူလကပယောဇကံ ဘိက္ခုံ အာပတ္တိယာ ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတေတိ ‘‘ဧဝံ ဌပိတေ ဝဋ္ဋိတွာ ဂမိဿတီ’’တိ ထေယျစိတ္တေန ဝိနာ ‘‘ကေဝလံ ဌပေဿာမီ’’တိ စိတ္တေန ဗဟိသီမာဘိမုခံ နိန္နဋ္ဌာနံ ဩတာရေတွာ ဌပိတေ။ သယံ ဝဋ္ဋတီတိ ဘဏ္ဍံ သယမေဝ နိန္နဋ္ဌာနံ နိန္နံ ဟုတွာ ဗဟိသီမံ စေ ပဝဋ္ဋန္တံ ဂစ္ဆတိ။ ဝဋ္ဋတီတိ အာပတ္တိယာ အကရဏတော ဝဋ္ဋတိ။

၂၁၂။ ဂစ္ဆန္တေတိ စောရဿ ပယောဂံ ဝိနာ အတ္တနာဝ ဂစ္ဆန္တေ။ တန္တိ ရာဇဒေယျပဉ္စမာသကအတိရေကပဉ္စမာသကမတ္တံ သုင်္ကဝန္တံ ဘဏ္ဍံ။ နီဟဋေပိ နာဝဟာရောတိ ယောဇနာ။ ကေဝလံ ထေယျစိတ္တဿ အာပတ္တိယာ အနင်္ဂဘာဝတော၊ ယာနာဒိပယောဇကကာယဝစီပယောဂဿ အဘာဝတော၊ ဘဏ္ဍဋ္ဌပိတယာနာဒိနော အတ္တနာဝ ဗဟိသီမပ္ပတ္တတ္တာ၊ တေနေဝ ဘဏ္ဍဿာပိ ဂတတ္တာ စ ဘိက္ခုနော အဝဟာရော နတ္ထီတိ အတ္ထော။

၂၁၃။ ပယောဂေန ဝိနာတိ စောရဿ သကပယောဂမန္တရေန။ အဝဟာရော န ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ယုတ္တိ ဝုတ္တနယာဝ။

၂၁၄။ မဏိန္တိ ပါဒါရဟံ သုင်္ကဒါတဗ္ဗမဏိရတနံ၊ ဧတေနေဝ ဥပလက္ခဏပဒတ္တာ ယံကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ သင်္ဂဟိတမေဝ။ ပါရာဇိကံ သိယာတိ ယာနဿ အတ္တနာ ပါဇိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သီမာတိက္ကမနေတိ သုင်္ကဂ္ဂဟဏဿ နိယမိတဋ္ဌာနာတိက္ကမနေ။

၂၁၅။ မတန္တိ ‘‘ဧတ္တကဘဏ္ဍတော ဧတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ရာဇူဟိ အနုမတံ။ သေသော ကထာမဂ္ဂေါတိ ‘‘သုင်္ကဋ္ဌာနံ ပတွာ သုင်္ကိကေသု နိဒ္ဒါယမာနေသု၊ ကီဠန္တေသု၊ ဗဟိဂတေသု ဝါ ပရိယေသိတွာ အဒိသွာ ဂစ္ဆတော န ဒေါသော၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကော ဝိနိစ္ဆယကထာမဂ္ဂေါ။ အရညဋ္ဌကထာသမောတိ ‘‘ယော စာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာ’’တိအာဒိနာ (ဝိ။ ဝိ။ ၁၇၀) ယထာဝုတ္တအရညဋ္ဌကထာယ သဒိသော၊

‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ စိတ္တေ ကတွာ၊

စိန္တေန္တော အညဝိဟိတော၊

သုင်္ကဋ္ဌာနံ ပတွာ ဂစ္ဆေ၊

ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတေဝဿာ’’တိ။ –

အာဒိနာ နယေန ဝုစ္စမာနသဒိသောယေဝ။ တေနေဝ ဂတတ္ထတာယ ဣဒါနိ န ဝိစာရီယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သုင်္ကဃာတကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၁၆။ ‘‘ပါဏော နာမ မနုဿပါဏော ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၄) ပါဠိတော စ ‘‘တမ္ပိ ဘုဇိဿံ ဟရန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၄) အဋ္ဌကထာဝစနတော စ ပရဒါသမနုဿောယေဝ အဓိပ္ပေတောတိ တမေဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အန္တောဇာတ’’န္တိအာဒိ။ ဂေဟဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဒါသဿ ဇာတော အန္တောဇာတော နာမ၊ တံ ဝါ။ ဓနေန ကီတော ဓနက္ကီတော၊ တံ ဝါ။ ဒိန္နံ ဝါ ပန ကေနစီတိ မာတုလအယျကာဒီသု ယေန ကေနစိ ဒါသံ ကတွာ ဒိန္နံ ဝါ။ ဒါသန္တိ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ကရမရာနီတံ ဝါ ဒါသန္တိ ပရဝိသယံ ဝိလုမ္ပိတွာ အာနေတွာ ဒါသဘာဝါယ ဂဟိတသင်္ခါတံ ကရမရာနီတဒါသံ ဝါ။ ဟရန္တဿ ပရာဇယောတိ ဧတ္ထ ‘‘စောရိကာယ ဟရိဿာမီ’’တိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ၊ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမယတော ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၁၇။ ဘုဇိဿံ ဝါတိ ယဿ ကဿစိ မနုဿဿ အဒါသဘူတံ။ မာနုသန္တိ မနုဿဇာတိကံ သတ္တံ။ အာဌပိတန္တိ ဥပနိက္ခိတ္တံ။

၂၁၈။ တန္တိ အန္တောဇာတာဒီသု ဒါသေသု ယံ ကဉ္စိ ဒါသံ။ ပလာယိတုကာမောဝါတိ ပလာပေတုကာမော နီဟရိတုကာမော။ အထ ဝါ တံ ဒါသံ ဘုဇေဟိ ဥက္ခိပိတွာ အယံ ပလာယိတုကာမောတိပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဘုဇေဟီတိ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ။ တံ ဌိတဋ္ဌာနတောတိ တဿ ဌိတဋ္ဌာနံ တံဌိတဋ္ဌာနံ၊ တတော တံဌိတဋ္ဌာနတော၊ စောရေန အတ္တနာ ဌိတဋ္ဌာနတောတိ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုမေဝံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စိ သင်္ကာမေတီတိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ တတော အညံ ဌာနံ ပါပေတိ။ ဘုဇေဟိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနပကာရန္တရာပေက္ခော၊ ‘‘သင်္ကာမေတိ ဝါ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၁၉။ တဇ္ဇေတွာတိ ဘယကရေန ဝစနေန လေသေန၊ ဣင်္ဂိတေန ဝါ တာသေတွာ နေန္တဿ တဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဒဝါရတောတိ ပဒဝါရေန ယုတ္တာ ထုလ္လစ္စယာဒယော အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ပဌမပဒဝါရယုတ္တာ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ၊ ဒုတိယပဒဝါရယုတ္တာ ပါရာဇိကာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၂၀။ ဟတ္ထာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကေသဝတ္ထာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တန္တိ ဒါသံ။ ကဍ္ဎတောပီတိ အာကဍ္ဎတောပိ။ ပရာဇယောတိ ‘‘ပဒဝါရတော’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ပဌမပဒဝါရေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယပဒဝါရေ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ အယံ နယောတိ ‘‘ပဒဝါရတော ယုတ္တာ ထုလ္လစ္စယာဒယော အာပတ္တိယော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တနယော။

၂၂၁။ ဝေဂသာဝါတိ ဝေဂေနေဝ၊ စောရဿ ဝစနေန ကာတဗ္ဗဝိသေသရဟိတေန ဗလဝဂမနဝေဂေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ အနာပတ္တိဘာဝဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။

၂၂၂။ သဏိကန္တိ မန္ဒဂတိယာ။ ဝဒတီတိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ယာဟိ၊ ပလာယာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ကထေတိ။ သောပိ စာတိ ယော မန္ဒဂတိယာ ဂစ္ဆန္တော ဧဝံ ဝုတ္တော၊ သောပိ စ။

၂၂၃။ ပလာယိတွာတိ သာမိကံ ပဟာယ ဂန္တွာ။ အညန္တိ သာမိကာယတ္တဋ္ဌာနတော အညံ ဌာနံ။ သာပဏံ ဝီထိသန္နိဝေသယုတ္တံ နိဂမမ္ပိ ဝါ။ တတောတိ ပလာယိတွာ ပဝိဋ္ဌဂါမာဒိတော။ တန္တိ ပလာယိတွာ ပဝိဋ္ဌံ တံ ဒါသံ။

ပါဏကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၂၄။ ထေယျာတိ ထေယျစိတ္တေန။ သပ္ပကရဏ္ဍန္တိ သပ္ပသယနပေဠံ။ ယထာဝတ္ထုန္တိ ထုလ္လစ္စယမာဟ။ ဌာနတောတိ သပ္ပပေဠာယ ဌိတဋ္ဌာနတော။ စာဝနေတိ ကေသဂ္ဂမတ္တာတိက္ကမေ။

၂၂၅။ ကရဏ္ဍန္တိ သပ္ပပေဠံ။ ဥဂ္ဃာဋေတွာတိ ဝိဝရိတွာ။ ကရဏ္ဍတလတောတိ အန္တောပေဠာယ တလတော။ နင်္ဂုဋ္ဌေတိ နင်္ဂုဋ္ဌပရိယန္တေ။

၂၂၆။ ဃံသိတွာတိ ပေဠာပဿေ ဖုသာပေတွာ။ သပ္ပကရဏ္ဍဿ မုခဝဋ္ဋိတောတိ ကရဏ္ဍပုဋမုခဝဋ္ဋိတော။ တဿ နင်္ဂုဋ္ဌေ မုတ္တမတ္တေတိ ယောဇနာ။

၂၂၇။ နာမတောတိ နာမေန၊ နာမံ ဝတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပက္ကောသန္တဿာတိ အဝှာယန္တဿ။ တဿာတိ ပက္ကောသကဿ။

၂၂၈။ တထာတိ ကရဏ္ဍံ ဝိဝရိတွာ။ မဏ္ဍူကမူသိကာနံ ရဝံ ကတွာ နာမေန ပက္ကောသန္တဿာတိ ယောဇနာ။ ဝါ-သဒ္ဒေန လာဇာဝိကိရဏအစ္ဆရပဟာရာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၂၉။ မုခန္တိ သပ္ပကရဏ္ဍဿ မုခံ။ ဧဝမေဝ စ ကရောန္တဿာတိ မဏ္ဍူကသညံ၊ မူသိကသညံ ကတွာ ဝါ လာဇာ ဝိကိရိတွာ ဝါ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ဝါ နာမံ ဝတွာ ပက္ကောသန္တဿ။ ယေန ကေနစီတိ ဝုတ္တနီဟာရတော ယေန ဝါ တေန ဝါ။

၂၃၀။ န ပက္ကောသတိ စေတိ ယထာဝုတ္တနယေန ယောဇေတွာ နာမံ ဝတွာ န ပက္ကောသတိ။ တဿာတိ ကရဏ္ဍမုခဝိဝရကဿ ဘိက္ခုဿ။

အပဒကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၃၁။ ဟတ္ထိန္တိ ဟတ္ထိမှိ၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဧဝ ဥပယောဂဝစနံ။

၂၃၂။ သာလာယန္တိ ဟတ္ထိသာလာယံ။ ဝသတိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု၊ ရာဇာဂါရံ၊ တဿ အန္တော အန္တောဝတ္ထု၊ အန္တောရာဇဂေဟန္တိ အတ္ထော။ အင်္ဂဏေတိ အန္တောရာဇင်္ဂဏေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘အန္တောနဂရေ’’တိ အဝုတ္တမ္ပိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဝတ္ထု စာတိ စ-သဒ္ဒေန အင်္ဂဏံ သမုစ္စိနောတိ။ သကလံ အင်္ဂဏံ ဌာနန္တိ ဟတ္ထိနော ဝိစရဏယောဂ္ဂံ အင်္ဂဏဋ္ဌာနံ သန္ဓာယာဟ၊ သကလသာလာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၃၃။ အဗဒ္ဓဿာတိ ယထာဝုတ္တသာလာရာဇဝတ္ထင်္ဂဏာပေက္ခာယ ဝုတ္တံ။ အဗဒ္ဓဿ ဟိ ဟတ္ထိနော သကလသာလာဒယော ဌာနံ၊ တဒတိက္ကမေ ဌာနာစာဝနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဟီတိ အဝဓာရဏေ ဝါ။ ‘‘ဗဒ္ဓဿ ဟီ’’တိ ယောဇနာယ ဝိသေသတ္ထောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဗဒ္ဓဿ ပနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗဒ္ဓဿ ပနာတိ သာလာဒီသု သန္နိဟိတဿ ပန။ ဌိတဋ္ဌာနဉ္စာတိ သာလာဒီသု ဌိတဋ္ဌာနဉ္စ၊ စတူဟိ ပါဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗန္ဓနဉ္စာတိ ဂီဝါယ ဝါ ပစ္ဆာ ပါဒဒွယဗန္ဓနဝလယေ ဝါ ဥဘယတ္ထ ဝါ ဗန္ဓနဋ္ဌာနဉ္စ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဌိတဋ္ဌာနဉ္စ ဗန္ဓနဉ္စ ဌာနန္တိ ဆ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ၊ တသ္မာ။ တေသံ ဌာနာနံ။ ကာရယေတိ ဧတ္ထ ‘‘အာပတ္တိ’’န္တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတီတိ။ ဟရတောတိ ဟတ္ထိသာလာဒိတော စောရိကာယ ဟရန္တဿ ။ ကာရယေတိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ၊ ဌာနဘေဒဂဏနာယ ယာဝ ပစ္ဆိမဋ္ဌာနာ ပုရိမေသု ထုလ္လစ္စယာနိ၊ အန္တိမဋ္ဌာနာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စာဝနေ ပါရာဇိကံ ကာရေယျာတိ အတ္ထော။

၂၃၄။ ဌိတဋ္ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနံ၊ ဣဒဉ္စ အဗဒ္ဓဟတ္ထိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗဒ္ဓဿ ဝိနိစ္ဆယော သာလာဒီသု ဗဒ္ဓဿ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယသဒိသောတိ ဂတတ္ထတာယ န ဝုတ္တော။

၂၃၅။ ဧကံ ဌာနန္တိ သယိတဋ္ဌာနမတ္တံ။ တသ္မိန္တိ ဂဇေ။ တဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ တုရင်္ဂမဟိသာဒီသု ဒွိပဒေ စ ဗဟုပ္ပဒေ စ။

၂၃၆။ ဧသေဝ နယော ဉေယျော၊ ဝတ္တဗ္ဗံ ကိဉ္စိပိ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ တုရင်္ဂါ အဿာ။ မဟိသာ လုလာယာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂေါဂဒြဘဩဋ္ဌာဒိစတုပ္ပဒါနံ သင်္ဂဟော။ နတ္ထိ ကိဉ္စိပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဿသာလာရာဇာဂါရင်္ဂဏဗဟိနဂရာဒီသု အဗန္ဓိတသယနအဿာဒီနံ ဌာနဘေဒေါ ယထာဝုတ္တသဒိသတ္တာ န ဝုတ္တော။

ဗန္ဓိတွာ ဌပိတအဿဿ ပန သစေ သော စတူသု ပါဒေသု ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဗန္ဓနာနံ၊ ခုရာနဉ္စ ဂဏနာယ အဋ္ဌ ဌာနာနိ၊ သစေ မုခေ စ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ နဝ ဌာနာနိ၊ မုခေယေဝ ဗဒ္ဓါ၊ ပဉ္စ ဌာနာနီတိ ဌာနဘေဒေါ စ တထေဝ သသမိဂသူကရာဒိစတုပ္ပဒေသု ဗန္ဓိတွာ ဌပိတေသု ဗဒ္ဓဗဒ္ဓဋ္ဌာနေဟိ သဟ စတူဟိ ပါဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနဝသေန လဗ္ဘမာနော ဌာနဘေဒေါ စ ဂေါမဟိသေသု ဗဒ္ဓေသု ဧဝမေဝ လဗ္ဘမာနော ဌာနဘေဒေါ စ ဝဇာဒီသု ပဒေသေသု ပဝေသိတေသု ဒွါရေသု ရုက္ခသူစိယော အပနေတွာ ဝါ အနပနေတွာ ဝါ နာမံ ဝတွာ ဝါ အဝတွာ ဝါ ပက္ကောသန္တဿ၊ သာခါဘင်္ဂတိဏာဒီနိ ဒဿေတွာ ပက္ကောသိတွာ ဝါ အပက္ကောသိတွာ ဝါ ပလောဘေန္တဿ တာသေတွာ နိက္ခမန္တဿ သပ္ပကရဏ္ဍကေ သပ္ပဿ ဝုတ္တနယေန လဗ္ဘမာနော ဝိသေသော စ နေတဗ္ဗော။ ဣဟ သဗ္ဗတ္ထ ဌာနဘေဒေသု ဗဟုကေသုပိ ဥပန္တဋ္ဌာနေသု ထုလ္လစ္စယံ၊ အန္တဋ္ဌာနေ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တသဒိသန္တိ ဣမဿ သဗ္ဗဿ ဝိနိစ္ဆယဿ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာဝ ဂတတ္တာ၊ အာဟဋတော အဝိညာယမာနဿ ကဿစိ ဝိသေသဿာဘာဝါ စ ဝုတ္တံ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စိပိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ဒွိပဒေပီတိ ‘‘ဒွိပဒံ နာမ မနုဿာ ပက္ခဇာတာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၅) ပါဠိယံ ဝုတ္တာ မနုဿာ စ မယူရာဒိလောမပက္ခာ စ ဝဂ္ဂုလိအာဒိစမ္မပက္ခာ စ ဘမရာဒိအဋ္ဌိပက္ခာ စာတိ ဧဝမာဒိကေ သတ္တေ စ။ ဗဟုပ္ပဒေတိ ‘‘ဗဟုပ္ပဒံ နာမ ဝိစ္ဆိကာ သတပဒီ ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၇) ပါဠိယံ ဝုတ္တဗဟုပ္ပဒသတ္တေ စာတိ အတ္ထော။

ဧတ္တာဝတာ ပါပဘိက္ခူနံ လေသောကာသပိဒဟနတ္ထံ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တဘူမဋ္ဌာဒိတိံသဝိနိစ္ဆယမာတိကာကထာသု ပဉ္စဝီသတိ မာတိကာကထာ ဒဿေတွာ အဝသိဋ္ဌာသု ပဉ္စမာတိကာကထာသု သံဝိဒါဝဟာရော၊ သင်္ကေတကမ္မံ၊ နိမိတ္တကမ္မန္တိ မာတိကတ္တယကထာ ပဌမမေဝ အဒိန္နာဒါနဝိနိစ္ဆယသမ္ဘာရဘူတာနံ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ ဒဿနဋ္ဌာနေ ဌတွာ –

‘‘ပုဗ္ဗသဟပယောဂေါ စ၊ သံဝိဒါဟရဏမ္ပိ စ၊

သင်္ကေတကမ္မံ နေမိတ္တံ၊ ပုဗ္ဗယောဂါဒိပဉ္စက’’န္တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ၄၂) –

ဣမိနာ သင်္ဂဟိတာတိ တံ ပဟာယ အဝသေသေ ဩစရကော၊ ဩဏိရက္ခကောတိ ကထာဒွယေ ဩစရဏကကထာယ အာဏတ္တိကပ္ပယောဂတ္တာ၊ တဉ္စ ဩဏိရက္ခကေန ကရိယမာနံ ဌာနာစာဝနံ သာဟတ္ထိကေန ဝါ အာဏတ္တိကေန ဝါ ပယောဂေန ဟောတီတိ တဿာပိ ‘‘သာဟတ္ထာဏတ္တိကော စေဝါ’’တိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကေ ပဌမမေဝ သင်္ဂဟိတတ္တာ စ ထလဋ္ဌဝေဟာသဋ္ဌကထာဒီသု သင်္ဂဟိတတ္တာ စ တဉ္စ ဒွယံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ‘‘ဩစရကော နာမ ဘဏ္ဍံ ဩစရိတွာ အာစိက္ခတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၈) ပါဠိယံ ဝုတ္တော စောရာပနပုရိသော ‘‘ဩစရကော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩစရတီတိ ဩစရကော၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ အန္တော အနုပဝိသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။ ‘‘ဩဏိရက္ခော နာမ အာဟဋံ ဘဏ္ဍံ ဂေါပေန္တော’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၈) ပါဠိယံ ဝုတ္တော မုဟုတ္တံ အတ္တနိ ဌပိတဿ ပရဘဏ္ဍဿ ရက္ခကော ‘‘ဩဏိရက္ခော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩဏိတံ ရက္ခတီတိ ဩဏိရက္ခော၊ ယော ပရေန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ အာဘတံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဣဒံ တာဝ ဘန္တေ မုဟုတ္တံ ဩလောကေထ၊ ယာဝါဟံ ဣဒံ နာမ ကိစ္စံ ကတွာ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တော ရက္ခတိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။

ဒွိစတုဗဟုပ္ပဒကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၃၇။ ‘‘ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၂၂) နယေန ပါဠိယံ အာဂတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ သင်္ဂဟေတုမာဟ ‘‘ပရေသ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ပရေသံ သန္တကံ ဓန’’န္တိ ဣမိနာ ပရမနုဿသန္တကတာ၊ ‘‘ပရေသန္တိ ဝိဇာနိတွာ’’တိ ဣမိနာ ပရာယတ္တဘာဝဿ ဇာနနံ၊ ‘‘ဂရုက’’န္တိ ဣမိနာ ပါဒံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ အဂ္ဃနကတာ၊ ‘‘ထေယျစိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ ထေယျစိတ္တတာ၊ ‘‘ဌာနာ စာဝေတီ’’တိ ဣမိနာ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရဿ သမင်္ဂိတာတိ ဧဝမေတ္ထ ပဉ္စင်္ဂသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၃၈။ ဧတ္တာဝတာ တိံသမာတိကာကထာဝိနိစ္ဆယံ သင်္ဂဟေတွာ ဣဒါနိ ‘‘အနာပတ္တိ သသညိဿ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ တာဝကာလိကေ ပေတပရိဂ္ဂဟေ တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟေ ပံသုကူလသညိဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၃၁) နယေန ပါဠိယံ အာဂတံ အနာပတ္တိဝါရံ သင်္ဂဟေတုမာဟ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သသညိဿာတိ ပရသန္တကမ္ပိ ‘‘သသန္တက’’န္တိ သုဒ္ဓသညာယ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တီတိ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂဟိတံ သာမိကေဟိ ဒိသွာ ယာစိတေ အဒေန္တဿ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပါရာဇိကံ။

တိရစ္ဆာနပရိဂ္ဂဟေတိ တိရစ္ဆာနေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုမှိ။ သစေပိ ဟိ နာဂဂရုဠမာဏဝကမာဏဝိကာပိ မနုဿဝေသေန အာပဏံ ပသာရေတွာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ ဘိက္ခု စ ထေယျစိတ္တေန တေသံ သန္တကံ ဂဏှာတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သီဟဗျဂ္ဃဒီပိပဘုတီဟိ ဝါဠမိဂေဟိ ဂဟိတဂေါစရံ ပဌမံ မောစာပေန္တဿ တံ မုဉ္စိတွာ အတ္တနောပိ ဟိံသနတော ထောကံ ခါယိတေ ဝါရေန္တဿ ဒေါသော နတ္ထိ။ သေနာဒီသု တိရစ္ဆာနေသု ယေန ကေနစိ ဂဟိတံ ဂေါစရံ မောစာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သေနာဒယောပိ အာမိသံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ပါတာပေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၁)။ ဧဝမေဝ ဓမ္မနိဒေဍ္ဍုဘာဒီဟိ ဂဟိတမဏ္ဍူကာဒယော ဇီဝိတရက္ခနတ္ထာယ မောစာပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တာဝကာလိကဂ္ဂါဟေတိ ‘‘ပဋိကရိဿာမီ’’တိ တာဝကာလိကံ ဂဏှန္တဿ ဧဝံ ဂဟိတံ သစေ ဘဏ္ဍသာမိကော ပုဂ္ဂလော ဝါ ဂဏော ဝါ ‘‘တုမှေဝ ဂဏှထာ’’တိ အနုဇာနေယျ၊ ဝဋ္ဋတိ။ နာနုဇာနေယျ၊ န ဂဏှေယျ၊ ဒါတဗ္ဗံ။ အဒေန္တဿ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပါရာဇိကံ။ ‘‘သင်္ဃသန္တကံ ပန ပဋိဒါတုမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

ဝိဿာသဂ္ဂါဟေတိ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဝိဿာသံ ဂဟေတုံ၊ သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ သမ္ဘတ္တော စ၊ အာလပိတော စ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၅၆) ပါဠိယံ အာဂတံ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ သန္တကံ ဝိဿာသေန ဂဏှန္တဿ ဂဟဏေ ဝိနိစ္ဆယော ယထာဝုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ သမန္တပါသာဒိကာယံ –

တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဂဏှေယျာသိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယျာယ သယိတောပိ ယာဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒံ န ပါပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝရူပဿ သန္တကံ ‘‘ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ပန တီဟင်္ဂေဟိ ရုဟတိ – သန္ဒိဋ္ဌော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ သမ္ဘတ္တော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ အာလပိတော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။

ယော ပန ဇီဝတိ၊ န စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ၊ တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနဿ သန္တကံ တဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏှန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝါ အနုမောဒိတွာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယောပိ အဒါတုကာမောဝ၊ စိတ္တေန ပန အဓိဝါသေတိ၊ န ကိဉ္စိ ဝဒတိ၊ သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝါ ပရိဘုတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝါ၊ မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ၊ တံ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတီတိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၁)။

ပေတပရိဂ္ဂဟေတိ ပေတ္တိဝိသယုပ္ပန္နာ စ မရိတွာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တာ စ စာတုမဟာရာဇိကာဒယော ဒေဝါ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ပေတာ နာမ၊ တေသံ သန္တကံ ဂဏှန္တဿ စ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ သစေပိ ဟိ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာပဏံ ပသာရေတွာ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော စ ဘိက္ခု တံ ဉတွာ သတသဟဿဂ္ဃနကမ္ပိ ဝတ္ထံ တဿ ဝိရဝန္တဿေဝ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေဝပူဇတ္ထံ ရုက္ခာဒီသု မဋ္ဌဝတ္ထာဒီနိ ဂဏှတော နိဒ္ဒေါသတာယ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပံသုကူလသညာယ ဂဏှတောပိ အနာပတ္တိ။ တထာ ဂဟိတမ္ပိ သစေ သဿာမိကံ ဟောတိ၊ သာမိကေ အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဥပလက္ခဏတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၃၉။ ဧတ္ထာတိ ဒုတိယပါရာဇိကဝိနိစ္ဆယေ။ စ-သဒ္ဒေန အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန အဝသေသသိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝတ္တဗ္ဗောတိ မာတိကဋ္ဌကထာဒီသု ဝိယ အဝသာနေ ကထေတဗ္ဗော။ ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယောတိ သမုဋ္ဌာနာဒိကော တံတံသိက္ခာပဒပါဠိယံ အနာဂတော ဥပါလိတ္ထေရာဒီဟိ ဌပိတော ဝိနိစ္ဆယော။

၂၄၀။ ပရာဇိတာနေကမလေနာတိ အပရိမေယျကပ္ပကောဋိသတသဟဿောပစိတပါရမိတာသမ္ဘူတေန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနေန အာသဝက္ခယဉာဏေန သဟ ဝါသနာယ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပရာဇိတာ ရာဂါဒယော အနေကကိလေသမလာ ယေန သော ပရာဇိတာနေကမလော၊ တေန ပရာဇိတာနေကမလေန ။ ဇိနေန ယံ ဒုတိယံ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ၊ အဿ ဒုတိယပါရာဇိကဿ စ အတ္ထော မယာ သမာသေန ဝုတ္တော။ အသေသေန အတိဝိတ္ထာရနယေန ဝတ္တုံ တဿ အတ္ထံ ကထေတုံ ကော ဟိ သမတ္ထောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ပဌမပါရာဇိကသမုစ္စယတ္ထော။ ဟိ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ၊ တေန အသေသေန တဒတ္ထံ ဝတ္တုံ သမတ္ထော နတ္ထေဝ အညတြ တထာဂတာတိ ဒီပေတိ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ဒုတိယပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၁-၂။ ဧဝမတိသုခုမနယသမာကုလံ ဒုတိယပါရာဇိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတိယပါရာဇိကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မနုဿဇာတိ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ မနုဿဇာတိန္တိ ဇာယတီတိ ဇာတိ၊ ရူပါရူပပဋိသန္ဓိ၊ မနုဿေသု ဇာတိ ယဿ သော မနုဿဇာတိ၊ မနုဿဇာတိကော မနုဿဝိဂ္ဂဟောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တံ မနုဿဇာတိံ။

ဧတ္ထ စ မနုဿေသူတိ ကုသလာကုသလမနဿ ဥဿန္နတ္တာ မနုဿသင်္ခါတေသု နရေသု။ ‘‘ယံ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တနယေန မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနပဋိသန္ဓိစိတ္တဉ္စ တံသမ္ပယုတ္တဝေဒနာသညာသင်္ခါရသင်္ခါတခန္ဓတ္တယဉ္စ တံသဟဇာတာနိ –

‘‘တိလတေလဿ ယထာ ဗိန္ဒု၊ သပ္ပိမဏ္ဍော အနာဝိလော၊

ဧဝံ ဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂံ၊ ‘ကလလ’န္တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆) –

ဝုတ္တာနိ ဇာတိဥဏ္ဏံသုမှိ ပသန္နတိလတေလေ ဝါ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဝါ ဩတာရေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဝိဓုနိတေ အဂ္ဂေ လမ္ဗမာနဗိန္ဒုပ္ပမာဏကလလသင်္ခါတာနိ သဘာဝကာနံ ကာယဘာဝဝတ္ထုဒသကဝသေန တိံသ ရူပါနိ စ အဘာဝကာနံ ကာယဝတ္ထုဒသကဝသေန ဝီသတိ ရူပါနိ စာတိ အယံ နာမရူပပဋိသန္ဓိ ဣဓ ‘‘ဇာတီ’’တိ ဂဟိတာ။ ‘‘ယဿာ’’တိ ဣမိနာ အညပဒေန ‘‘ယာဝ မရဏကာလာ ဧတ္ထန္တရေ ဧသော မနုဿဝိဂ္ဂဟော နာမာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တနယေန ပဌမဘဝင်္ဂတော ပဋ္ဌာယ စုတိစိတ္တာသန္နဘဝင်္ဂပရိယန္တသန္တာနသင်္ခါတသတ္တော ဂဟိတော။ ဣမိနာ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဇာနန္တောတိ ‘‘သတ္တော အယ’’န္တိ ဇာနန္တော။ ဇီဝိတာ ယော ဝိယောဇယေတိ ယော ဘိက္ခု ဇီဝိတိန္ဒြိယာ ဝိယောဇေယျ ဝေါရောပေယျ၊ တဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပစ္ဆိန္ဒေယျ ဥပရောဓေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ ဥပရောဓေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂)။

တဉ္စ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ရူပါရူပဝသေန ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ အဝိဂ္ဂဟတ္တာ ဥပက္ကမဝိသယံ န ဟောတိ။ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒေန ပန တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ တံသမကာလမေဝ ဩစ္ဆိဇ္ဇမာနတာယ ဧတ္ထ သာမညေန ဥဘယမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ အတီတာနာဂတံ န ဂဟေတဗ္ဗံ တဿ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ဥပက္ကမဝိသယာရဟံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခဏသန္တတိအဒ္ဓါဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။

တတ္ထ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဘင်္ဂဝသေန ခဏတ္တယပရိယာပန္နော ဘာဝေါ ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ တံ သရသဘင်္ဂဘူတတ္တာ သယံ ဘိဇ္ဇမာနံ ဥပက္ကမသာဓိယံ ဝိနာသဝန္တံ န ဟောတိ။ အာတပေ ဌတွာ ဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌဿ အန္ဓကာရဝိဂမန္တရဉ္စ သီတေန ဩဝရကံ ပဝိဋ္ဌဿ ဝိသဘာဂဥတုသမုဋ္ဌာနေန သီတပနူဒန္တရဉ္စ ရူပသန္တတိ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ ပဋိသန္ဓိစုတီနမန္တရာဠပ္ပဝတ္တိ ခန္ဓသန္တတိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ ဣမသ္မိံ ဒွယေ ဥပက္ကမသမ္ဘဝေါ၊ တံဝသေန ဥပစ္ဆိဇ္ဇမာနံ ဇီဝိတံ သန္တာနပရိဟာနိပစ္စယဘာဝတော သန္တတိအဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နဒွယံ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလမပ္ပတွာ ဥပက္ကမဝသေန အန္တရာယေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သန္တတိအဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ တံနိရောဓေန နိရုဇ္ဈမာနအရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စာတိ ဥဘယံ ဧတ္ထ ‘‘ဇီဝိတာ’’တိ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒမေဝ သန္ဓာယာဟ ပဒဘာဇနေ ‘‘သန္တတိံ ဝိကောပေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂)။

ဣမိဿာဝ ပါဏာတိပါတဘာဝေ အာပတ္တိဘာဝတော ဧတ္ထ ဌတွာ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂) ပါဏပါဏာတိပါတပါဏာတိပါတီပါဏာတိပါတပ္ပယောဂါနံ ဝိဘာဂေါ ဒဿိတော။ တတ္ထ ပါဏောတိ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဥပစ္ဆိဇ္ဇမာနံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ တံ ‘‘ဇီဝိတာ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တံ။ ပါဏာတိပါတော နာမ ဝဓကစေတနာ၊ သော စ ‘‘ဝိယောဇယေ’’တိ ဣမိနာ သန္ဒဿိတော။ ပါဏာတိပါတီ နာမ ပုဂ္ဂလော၊ သော စ ‘‘ယော’’တိ ဣမိနာ သန္ဒဿိတော။ ပါဏာတိပါတပ္ပယောဂေါ ပန –

‘‘ဝုတ္တာ ပါဏာတိပါတဿ၊

ပယောဂါ ဆ မဟေသိနာ’’တိ –

အာဒိနာ နယေန ဣဓေဝ ဝက္ခမာနဝိဘာဂတ္တာ ဝက္ခမာနနယေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဿ သတ္ထံ နိက္ခိပေယျ ဝါတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ မနုဿဇာတိကဿ။ ‘‘ဟတ္ထပါသေ’’တိ ပါဌသေသော။ ဟတ္ထပါသော နာမ သမီပေါတိ။ အဿာတိ သမီပသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ သတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ဇီဝိတဝိဟိံ သနုပကရဏဘာဝေန သမ္မတာ ဓာရာဝန္တအသိအာဒိ စ ဓာရာရဟိတယဋ္ဌိဘိန္ဒိဝါလလဂုဠာဒိ စ ဥပလက္ခဏဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာ။ သသတိ ဟိံသတီတိ သတ္ထံ။ တေနေဝါဟ ပဒဘာဇနေ ‘‘အသိံ ဝါ သတ္တိံ ဝါ ဘိန္ဒိဝါလံ ဝါ လဂုဠံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ဝိသံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ’’တိ။ ဣဓာဝုတ္တံ ကရပါလိကာဆုရိကာဒိ သမုခံ ‘‘သတ္ထံ ဝါ’’တိ ဣမိနာ သင်္ဂဟိတံ။ နိက္ခိပေယျာတိ ယထာ ဘောဂဟေတုံ လဘတိ၊ တထာ ဥပနိက္ခိပေယျ၊ အတ္တဝဓာယ ဣစ္ဆိတက္ခဏေ ယထာ ဂဏှာတိ၊ တထာ သမီပေ တေနေဝ စိတ္တေန ဌပေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ထာဝရပ္ပယောဂေါ သန္ဒဿိတော။

မရဏေ ဂုဏံ ဝါ ဝဒေယျာတိ ယောဇနာ၊ မရဏတ္ထာယ မရဏေ ဂုဏံ ဝဏ္ဏေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဇီဝိတေ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ၊ မရဏေ ဂုဏံ ဘဏတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ကိံ တုယှိမိနာ ပါပကေန ဒုဇ္ဇီဝိတေန၊ ယော တွံ န လဘသိ ပဏီတဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတု’’မိစ္စာဒိနာ နယေန မရဏတ္ထာယ ဇီဝိတေ အဝဏ္ဏံ ဝဒန္တော စ ‘‘တွံ ခေါသိ ဥပါသက ကတကလျာဏော အကတပါပေါ၊ မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော၊ ဣတော တွံ ကာလကတော ဝိဝိဓဝိဟင်္ဂမဝိကူဇိတေ ပရမသုရဘိကုသုမဘူသိတတရုဝရနိစိတေ ပရမရတိကရလဠိတဂတိဘာသိတဝိလပိတသုရယုဝတိဂဏဝိစရိတေ ဝရနန္ဒနေ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝါရိတော ဝိစရိဿသီ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏတ္ထာယ မရဏာနိသံသံ ဒဿေန္တော စ ‘‘မရဏေ ဂုဏံ ဝဒေယျ’’ဣစ္စေဝ ဝုစ္စတိ။

မရဏူပါယံ ဒေသေယျာတိ ယောဇနာ။ မရဏာဓိပ္ပာယေနေဝ ‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရ၊ ဝိသံ ဝါ ခါဒ၊ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ ကာလင်္ကရောဟီ’’တိ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တသတ္ထဟရဏာနိ စ အဝုတ္တမ္ပိ သောဗ္ဘနရကပပါတာဒီသု ပပတနဉ္စာတိ ဧဝမာဒိကံ မရဏူပါယံ အာစိက္ခေယျ။ ‘‘ဟောတိ အယမ္ပီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ အပီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒွယံ သမုစ္စိနောတိ။ ဒွေဓာ ဘိန္နသိလာ ဝိယ အသန္ဓေယျောဝသော ဉေယျောတိ ဒွိဓာ ဘိန္နပါသာဏော ဝိယ ဘဂဝတော ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသာသနဒွယေန သော ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တဘာဝေ သန္ဓာတုမသက္ကုဏေယျောဝါတိ ဉာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၄၃။ ထာဝရာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိဇ္ဇာမယဣဒ္ဓိမယပယောဂဒွယံ သင်္ဂဟိတံ။

၂၄၄။ တတ္ထာတိ တေသု ဆသု ပယောဂေသု။ သကော ဟတ္ထော သဟတ္ထော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တော သာဟတ္ထိကော၊ ပယောဂေါ။ ဣဓ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဥပလက္ခဏံ၊ တသ္မာ ဟတ္ထာဒိနာ အတ္တနော အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန နိပ္ဖာဒိတော ဝဓပ္ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၄၅။ ‘‘တွံ တံ ဧဝံ ပဟရိတွာ မာရေဟီ’’တိ ဘိက္ခုနော ပရဿ ယံ အာဏာပနံ၊ အယမာဏတ္တိကော နယောတိ ယောဇနာ။ အာဏတ္တိကော နယောတိ အာဏတ္တိယေဝ အာဏတ္တိကော။ နေတိ ပဝတ္တေတီတိ နယော၊ ပယောဂဿေတံ နာမံ။

၂၄၆။ ဒူရန္တိ ဒူရဋ္ဌံ။ ကာယေန ပဋိဗဒ္ဓေနာတိ ဧတ္ထ ကာယေကဒေသော ဟတ္ထာဒိ ကာယော အဝယဝေ သမုဒါယောပစာရတော ‘‘ဂါမော ဒဍ္ဎော’’တိ ယထာ။ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ စာပါဒိကံ ပဋိဗဒ္ဓံ နာမ ပုဗ္ဗပဒလောပေန ‘‘ဒေဝဒတ္တော ဒတ္တော’’တိ ယထာ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ‘‘ဥသုအာဒိနိပါတန’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဓာနံ ဝိဓိ၊ ပယောဂေါတိ အတ္ထော။

၂၄၇။ အသဉ္စာရိမုပါယေနာတိ အသဉ္စာရိမေန နိစ္စလေန ဥပါယေန။ ဩပတန္တိ ဧတ္ထာတိ ဩပါတော၊ သော အာဒိ ယေသံ အပဿေနဝိသဘေသဇ္ဇသံဝိဓာနာဒီနံ တေ ဩပါတာဒယော၊ တေသံ ဝိဓာနံ ဩပါတာဒိဝိဓာနံ၊ ဩပါတက္ခဏနာဒိကိရိယာ။

၂၄၈။ ဝိဇ္ဇာယာတိ အာထဗ္ဗနဝေဒါဂတမရဏမန္တသင်္ခါတဝိဇ္ဇာယ။ ဇပ္ပနန္တိ ယထာ ပရော န သုဏာတိ၊ တထာ ပုနပ္ပုနံ ဝစနံ။

၂၄၉။ မာရဏေ သမတ္ထာ ယာ ကမ္မဝိပါကဇာ ဣဒ္ဓိ၊ အယံ ဣဒ္ဓိမယော ပယောဂေါ နာမာတိ သမုဒီရိတောတိ ယောဇနာ။ ကမ္မဝိပါကေ ဇာတာ ကမ္မဝိပါကဇာ၊ ဣဒ္ဓိ၊ ယာ ‘‘နာဂါနံ နာဂိဒ္ဓိ သုပဏ္ဏာနံ သုပဏ္ဏိဒ္ဓိ ယက္ခာနံ ယက္ခိဒ္ဓီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂) ဗဟုဓာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဒဋ္ဌဖုဋ္ဌဝိသာနံ နာဂါနံ ဒိသွာ၊ ဍံသိတွာ၊ ဖုသိတွာ စ ပရူပဃာတကရဏေ နာဂိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ။ ဣဒ္ဓိယေဝ ဣဒ္ဓိမယော၊ ဘာဝနာမယော ဣဒ္ဓိပ္ပယောဂေါ ပနေတ္ထ န ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ကေစိ ပန ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာပိ ပရူပဃာတကရဏံ ဝဒန္တိ။ သဟ ပရူပဃာတကရဏေန စ အာဒိတ္တဃရူပရိ ခိတ္တဿ ဥဒကဃဋဿ ဘေဒနံ ဝိယ ဣဒ္ဓိဝိနာသဉ္စ ဣစ္ဆန္တိ၊ တံ တေသံ ဣစ္ဆာမတ္တမေဝ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တံ ကုသလဝေဒနာဝိတက္ကပရိတ္တတ္တိကာဒီဟိ န သမေတိ။ ကထံ? အယဉှိ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ နာမ စတုတ္ထဇ္ဈာနမယာ ကုသလတ္တိကေ ကုသလာ စေဝ အဗျာကတာ စ၊ ပါဏာတိပါတော အကုသလော။ ဝေဒနာတ္တိကေ အဒုက္ခမသုခသမ္ပယုတ္တာ၊ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တော။ ဝိတက္ကတ္တိကေ အဝိတက္ကအဝိစာရာ၊ ပါဏာတိပါတော သဝိတက္ကသဝိစာရော။ ပရိတ္တတ္တိကေ မဟဂ္ဂတာ၊ ပါဏာတိပါတော ပရိတ္တောယေဝါ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂)။

၂၅၀။ တတ္ထာတိ တေသု ဆဗ္ဗိဓေသု ပယောဂေသု။ ဥဒ္ဒေသောပီတိ ဥဒ္ဒိသနံ ဥဒ္ဒေသော၊ တံသဟိတော ပယောဂေါပိ ဥဒ္ဒေသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ကုန္တေ ပဝေသေဟီ’’တိ ယထာ။ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗတာယ စ အနုဒ္ဒေသောတိ တဗ္ဗိပရီတဝစနမေဝ ဉာပကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဧကေကော ဥဒ္ဒေသောပိ အနုဒ္ဒေသောပိ ဟောတီတိ တေသမယံ ဘေဒေါ ပန ဒုဝိဓော ဟောတီတိ ပရိဒီပိတောတိ ယောဇနာ။ ဣမေသု ဆသု ပယောဂေသွေဝ ဧကေကဿေဝ ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿကိရိယမာနတာယ ဒုဝိဓဘာဝတော တေသံ ဒွါဒသဝိဓော ဘေဒေါ ပဒဘာဇနေ စ အဋ္ဌကထာယ စ ဒီပိတော၊ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယမိဒါနိ ဒဿယိဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅၁။ ဗဟူသုပီတိ မနုဿေသု ဗဟူသုပိ။ တေန ကမ္မေနာတိ ပဟာရဒါနသင်္ခါတေန ကမ္မေန။ ဗဇ္ဈတီတိ အပါယံ နေတုံ ကမ္မပါသေန ကမ္မန္တရံ နိဝါရေတွာ ဗဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။

၂၅၂။ ပဟာရေပီတိ ပဟရဏေပိ။ ဒေဟိနောတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ။ တဿာတိ ပဟဋဿ။

၂၅၃။ ပဟဋမတ္တေ ဝါတိ ပဟဋက္ခဏေ ဝါ။ ပစ္ဆာတိ တပ္ပစ္စယာ ကာလန္တရေ ဝါ။ ဥဘယထာပိ စ မတေတိ ဒွိန္နံ အာကာရာနမညတရေန မတေပိ။ ဟန္တာ ဝဓကော။ ပဟဋမတ္တသ္မိန္တိ တသ္မိံ မရဏာရဟပဟာရဿ လဒ္ဓက္ခဏေယေဝ၊ မရဏတော ပုဗ္ဗဘာဂေယေဝါတိ မတ္တသဒ္ဒေန ဒီပေတိ။ မရဏတ္ထာယ စ အညတ္ထာယ စ ဒိန္နေသု အနေကေသု ပဟာရေသု မရဏတ္ထာယ ဒိန္နပ္ပဟာရေနေဝ ယဒါ ကဒါစိ မရိဿတိ၊ ပဟာရဒါနက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ အမရဏာဓိပ္ပာယေန ဒိန္နပ္ပဟာရဗလေန စေ မရေယျ၊ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။

၂၅၄။ ဒွေ ပယောဂါတိ ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿကိရိယာဘေဒဘိန္နာ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကာ ဒွေ ပယောဂါ။

၂၅၅။ ကရဏဿာတိ ကိရိယာယ။ ဝိသေသောတိ နာနတ္တံ။ အာဏတ္တိနိယာမကာတိ အာဏတ္တိံ နိယာမေန္တိ ဝဝတ္ထာပေန္တီတိ အာဏတ္တိနိယာမကာ။

၂၅၆။ တတ္ထာတိ တေသု အာဏတ္တိနိယာမကေသု ဆသု အာကာရေသု။ ယောဗ္ဗနာဒိ စာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ထာဝရိယမန္ဒခိဍ္ဍဝုဒ္ဓါဒိအဝတ္ထာဝိသေသော သင်္ဂဟိတော။

၂၅၇။ ယံ မာတိကာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သတ္ထံ၊ တံ ကတမံ?။ သတ္တမာရဏန္တိ သတ္တေ မာရေန္တိ ဧတေနာတိ သတ္တမာရဏံ၊ အသိအာဒိဝဓောပကရဏံ။

၂၅၈။ ဝိဇ္ဈနန္တိ ဥသုအာဒီဟိ ဝိဇ္ဈနံ။ ဘေဒနန္တိ ကကစာဒီဟိ ဒွိဓာကရဏံ။ ဆေဒနန္တိ ခဂ္ဂါဒီဟိ ဒွိဓာကရဏံ။ တာဠနန္တိ မုဂ္ဂရာဒီဟိ အာဃာတနံ။ ဧဝမာဒိဝိဓောတိ ဧဝမာဒိပ္ပကာရော။ အနေကောတိ ဗဟုကော ဘေဒေါ။ ကရဏဿ ဝိသေသော ကိရိယာဝိသေသောတိ အတ္ထော။

၂၅၉-၆၀။ ‘‘ပုရတော ပဟရိတွာန မာရေဟီ’’တိ ယော ဘာသိတော အာဏာပကေန၊ တေန အာဏတ္တေန ပစ္ဆတော…ပေ… မာရိတေတိ ယောဇနာ။ ဝတ္ထာဏတ္တိ ဝိသင်္ကေတာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ ‘မာရေဟီ’တိ…ပေ… တတော’’တိ ဝတ္ထုဝိသင်္ကေတော ဒဿိတော။ ‘‘ပုရတော…ပေ… မာရိတေ’’တိ အာဏတ္တိဝိသင်္ကေတော ဒဿိတော။ မူလဋ္ဌောတိ အာဏာပကော။ မူလန္တိ ဟိ ပုဗ္ဗကိရိယာနုရူပံ အာဏာပနံ၊ တတ္ထ ဌိတောတိ မူလဋ္ဌော။

၂၆၁။ ဣမိနာ ဝိသင်္ကေတေ အာဏာပကဿ အနာပတ္တိံ ဒဿေတွာ သင်္ကေတေ အဝိရာဓိတေ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါရာဇိကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ။ တံ ဝတ္ထုံ အဝိရဇ္ဈိတွာ မာရိတေ ဥဘယေသံ…ပေ… ဥဒီရိတော၊ ယထာဏတ္တိ စ မာရိတေ…ပေ… ဥဒီရိတောတိ ယောဇနာ။ မာရိတေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ဥဘယေသန္တိ အာဏာပကအာဏတ္တာနံ။ ယထာကာလန္တိ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏံ၊ အာဏတ္တဿ မာရဏက္ခဏဉ္စ အနတိက္ကမိတွာ။ ဗန္ဓနံ ဗန္ဓော၊ ကမ္မုနာ ဗန္ဓော ကမ္မဗန္ဓော။ အထ ဝါ ဗဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ဗန္ဓော၊ ကမ္မမေဝ ဗန္ဓော ကမ္မဗန္ဓော။

၂၆၄။ ဝိသင်္ကေတော နာတိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ကမ္မဗန္ဓောယေဝါတိ အတ္ထော။

၂၆၅။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗေသု ကာလဘေဒေသု၊ သဗ္ဗသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ ဝိဘာဝိနာတိ ပဏ္ဍိတေန။ သော ဟိ အတ္ထံ ဝိဘာဝေတီတိ တထာ ဝုတ္တော။

၂၆၆-၇-၈။ ‘‘ဣမံ ဂါမေ ဌိတ’’န္တိ ဣဒံ တံ သဉ္ဇာနိတုံ ဝုတ္တံ၊ န မာရဏက္ခဏဋ္ဌာနနိယမတ္ထာယာတိ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတ’’န္တိ ဝတွာပိ ‘‘နတ္ထိ တဿ ဝိသင်္ကေတော’’တိ အာဟ။ တဿာတိ အာဏာပကဿ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿံ အာဏတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဂါမေယေဝ ဌိတံ ဝေရိံ မာရေဟီ’’တိ သာဝဓာရဏံ အာဏတ္တော ဝနေ စေ ဌိတံ မာရေတိ ဝါ ‘‘ဝနေယေဝ ဌိတံ ဝေရိံ မာရေဟီ’’တိ သာဝဓာရဏံ ဝုတ္တော ဂါမေ ဌိတံ စေ မာရေတိ ဝါတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဘိက္ခုနာ သာဝဓာရဏ’’န္တိ စ ပေါတ္ထကေသု လိခန္တိ၊ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဝနေ ဝါသာဝဓာရဏ’’န္တိ ပါဌောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိဂတော သင်္ကေတော အာဏတ္တိနိယာမော ဧတ္ထာတိ ဝိသင်္ကေတော။

၂၆၉။ သဗ္ဗဒေသေသူတိ ဂါမဝနအင်္ဂဏဂေဟာဒီသု သဗ္ဗေသု ဌာနေသု။ ဘေဒတောတိ နာနတ္တတော။

၂၇၀။ ‘‘သတ္ထေန ပန မာရေဟီ’’တိ ယေန ကေနစိ ယော အာဏတ္တော၊ တေန ယေန ကေနစိ သတ္ထေန မာရိတေ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

၂၇၁-၂။ ဣမိနာ ဝါသိနာ ဟီတိ ဧတ္ထ ဟီတိ ပဒပူရဏေ။ ‘‘ဣမိနာ အသိနာ မာရေယျာ’’တိ ဝုတ္တော အညေန အသိနာ မာရေတိ ဝါ ‘‘တွံ ဣမဿ အသိဿ ဧတာယ ဓာရာယ မာရယ’’ ဣတိ ဝုတ္တော တံ ဝေရိံ သစေ ဣတရာယ ဓာရာယ မာရေတိ ဝါ ထရုနာ မာရေတိ ဝါ တုဏ္ဍေန မာရေတိ ဝါ၊ တထာ မာရိတေ ဝိသင်္ကေတောယေဝ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ထရုနာတိ ခဂ္ဂမုဋ္ဌိနာ။ တုဏ္ဍေနာတိ ခဂ္ဂတုဏ္ဍေန။ ‘‘ဝိသင်္ကေတောဝါ’’တိ သင်္ကေတဝိရာဓေနေဝ ပါရာဇိကံ န ဟောတီတိ ဒဿနပဒမေတံ။

၂၇၃။ သဗ္ဗာဝုဓကဇာတိသူတိ ဣဓာဝုတ္တကရပါလိကာဆုရိကာဒိသဗ္ဗပဟရဏသာမညေသု။ ဝိသေသတောတိ ဘေဒတော။

၂၇၄။ ပရေနာတိ ဘိက္ခုနာ။ သောတိ အာဏတ္တော။ နိသိန္နံ နံ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတော န ဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘ဂစ္ဆန္တမေဝ မာရေဟီ’’တိ သာဝဓာရဏံ အဝုတ္တတ္တာ ‘‘နိသိန္နောပိ သောယေဝါ’’တိ တံ မာရေန္တဿ ဝိသင်္ကေတော န ဟောတိ၊ အဝဓာရဏံ အန္တရေန ကထနံ တံ သဉ္ဇာနာပေတုံ ဝုစ္စတီတိ ဣရိယာပထနိယာမကံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၇၅-၆။ အသတိ သာဝဓာရဏေ ဝိသင်္ကေတာဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သာဝဓာရဏေ ဣရိယာပထန္တရေသု ဝိသင်္ကေတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိသိန္နံယေဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘နိသိန္နံယေဝ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဂစ္ဆန္တံ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဂစ္ဆန္တံယေဝ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော နိသိန္နံ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတန္တိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဣမမေဝ ယောဇနာက္ကမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယထာက္ကမ’’န္တိ။

၂၇၇။ ဝိဇ္ဈိတွာတိ သရာဒီဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ။

၂၇၈။ ဆိန္ဒိတွာတိ အသိအာဒီဟိ ဆိန္ဒိတွာ။ ပုန သောတိ ပယောဂေါ။

၂၇၉။ ကရဏေသူတိ ဝိဇ္ဈနာဒိကိရိယာဝိသေသေသု။

၂၈၀-၁။ ဧတ္တာဝတာ အာဏတ္တိနိယာမကနိဒ္ဒေသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒီဃာဒိလိင်္ဂဝသေနာပိ သမ္ဘဝန္တံ ဝိသင်္ကေတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒီဃ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဒီဃံ…ပေ… ထူလံ မာရေဟီတိ အနိယမေတွာ အာဏာပေတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၄) အဋ္ဌကထာဝစနတော ဧဝ-ကာရံ ဝိနာ ‘‘ဒီဃံ မာရေဟီ’’တိ အနိယမေတွာ ကေနစိ ယော အာဏတ္တော ဟောတိ၊ သောပိ အာဏတ္တော ယံ ကိဉ္စိ တာဒိသံ သစေ မာရေတိ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ဝိသင်္ကေတော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ပရာဇယောတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ‘‘ရဿ’’န္တိအာဒိသဗ္ဗပဒေဟိပိ ပစ္စေကံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အနိယမေတွာတိ ဝိသင်္ကေတာဘာဝဿ ဟေတုဒဿနံ။ ဧဝကာရော ဝါကျာလင်္ကာရော။ တတ္ထာတိ အာဏတ္တိကပ္ပယောဂေ။ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ ပရာဇယော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဏာပကံ ဝိနာ အညံ ယထာဝုတ္တက္ခဏံ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ တာဒိသ’’န္တိ ဣမိနာ ဒဿေတိ။

သစေ အာဏာပကော အာဏာပေတွာ အတ္တာနမေဝ မာရေတိ၊ အာဏာပကော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇိတွာ မရတိ၊ အာဏတ္တဿ ပါရာဇိကံ။ အာဏာပကေန အတ္တာနမုဒ္ဒိဿ အာဏတ္တိယာ ကတာယ အာဏတ္တော အဇာနိတွာ တာဒိသံ အညံ မာရေတိ၊ ဩကာသဿ အနိယမိတတ္တာ အာဏာပကော မုစ္စတိ၊ ဣတရော ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ ယဒိ ‘‘အမုကသ္မိံ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဝါ နိသိန္နံ ဤဒိသံ မာရေဟီ’’တိ ဩကာသံ နိယမေတွာ အာဏာပေတိ၊ တတ္ထ အာဏာပကတော အညသ္မိံ မာရိတေ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါရာဇိကံ။ တတော ဗဟိ မာရိတေ ဝဓကဿေဝ ကမ္မဗန္ဓော။ အာဏာပကော အတ္တာနမေဝ ဥဒ္ဒိဿ အာဏာပေတိ၊ ဣတရော စ တမေဝ တတ္ထ မာရေတိ၊ အာဏာပကဿ ဒုက္ကဋံ၊ အာဏတ္တဿ ပါရာဇိကံ။ သစေ အညတ္ထ မာရေတိ၊ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ အဇာနိတွာ အညံ တတ္ထ ဝါ အညတ္ထ ဝါ မာရေတိ၊ ဝဓကော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ၊ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ အာနန္တရိယဝတ္ထုမှိ အာနန္တရိယေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၈၂။ ယော မနုဿံ ကဉ္စိ ဥဒ္ဒိဿ သစေ ဩပါတံ ခဏတိ၊ တထာ ဩပါတံ ခဏန္တဿ တဿ ဒုက္ကဋံ နာမ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ။ ယောဇနာ စ နာမေသာ ယထာရုတယောဇနာ၊ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာတိ ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ ပါဌာဂတပဒါနမေဝ ယောဇနာ ယထာရုတယောဇနာ၊ ဦနပူရဏတ္ထမဇ္ဈာဟာရပဒေဟိ သဟ ပါဌာဂတပဒါနံ ယောဇနာ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ခဏန္တဿစ ဩပါတ’’န္တိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ။ ‘‘ခဏန္တဿ တထောပါတ’န္တိ ပါဌော သုန္ဒရော’’တိ နိဿန္ဒေဟေ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဝါဋန္တိ ဧတဿ ‘ဩပါတ’န္တိ ပရိယာယော’’တိ စ ဝုတ္တံ။ တတောပိ –

‘‘မနုဿံ ကဉ္စိ ဥဒ္ဒိဿ၊

ယော စေ ခဏတိဝါဋကံ၊

ခဏတော တံ တထာ တဿ၊

ဟောတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ –

ပါဌော သုန္ဒရတရော။ ဇာတပထဝိံ ခဏန္တဿ ပါရာဇိကပယောဂတ္တာ ပယောဂဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။

၂၈၃။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အာဝါဋေ။ တဿာတိ ပတိတဿ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ။ ဒုက္ခဿုပ္ပတ္တိယာတိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတု။ တဿာတိ ယေန အာဝါဋော ခတော၊ တဿ ဘိက္ခုနော။ ပတိတွာ သော စေ မရတိ၊ တသ္မိံ မတေ တဿ ဘိက္ခုနော ပါရာဇိကံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။

၂၈၄။ အညသ္မိန္တိ ယံ သမုဒ္ဒိဿ အာဝါဋော ခတော၊ တတော အညသ္မိံ။ အနုဒ္ဒိဿကန္တိ ကိရိယာဝိသေသနံ၊ အနုဒ္ဒိဿကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဩပါတဝိသေသနံ စေ၊ ‘‘အနုဒ္ဒိဿကော ဩပါတော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၁၀။၁၅၊ ဣတိဝု။ ၉၀၊ နေတ္တိ။ ၁၇၀) ဝိယ ဩ-ကာရဋ္ဌာနေ အ-ကာရော၊ မ-ကာရာဂမော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အနောဒိဿကော ဩပါတော ခတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၈၅။ ‘‘ဧတ္ထ ပတိတွာ ယော ကောစိ မရတူ’’တိ အနောဒိဿကော ဩပါတော သစေ ခတော ဟောတိ၊ ယတ္တကာ နိပတိတွာ မရန္တိ စေ၊ အဿ တတ္တကာ ဒေါသာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယော ကောစီ’’တိ ဣမိနာ အတ္တနော မာတာပိတရော စ သင်္ဂဟိတာ။ ဒေါသာတိ ကမ္မဗန္ဓဒေါသာ၊ ပါရာဇိကံ ပန ဧကမေဝ။ အဿာတိ ယေန အနောဒိဿ ဩပါတော ခတော၊ တဿ။

၂၈၆။ အာနန္တရိယဝတ္ထုသ္မိံ မတေတိ ပါဌသေသော၊ ‘‘တတ္ထ ပတိတွာ’’တိ အဓိကာရော၊ အရဟန္တေ၊ မာတရိ၊ ပိတရိ စ တသ္မိံ ပတိတွာ မတေ ကာလကတေတိ အတ္ထော။ အာနန္တရိယကန္တိ ဧတ္ထ သကတ္ထေ၊ ကုစ္ဆိတေ ၊ သညာယံ ဝါ က-ပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အာနန္တရိယဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ဣမသ္မိံ သမာသပဒေ အဝယဝဘူတမ္ပိ ‘‘ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘တတ္ထ ပတိတွာ မတေ’’တိ ဣဒဉ္စ အာကဍ္ဎတိ။ ထုလ္လစ္စယာဒီနံ ဝတ္ထုသ္မိံ တတ္ထ ပတိတွာ မတေ ထုလ္လစ္စယာဒယော ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တသ္မိံ အာဝါဋေ ပတိတွာ ယက္ခာဒီသု မတေသု၊ ပါရာဇိကဝတ္ထုနော ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယဉ္စ ထုလ္လစ္စယံ၊ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ မတေ ပါရာဇိကံ၊ တိရစ္ဆာနေ မတေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၈၇။ ပါဏာတိပါတာ ဒွေတိ ဒွိန္နံ မတတ္တာ ဒွေ ပါဏာတိပါတာ၊ ဧကေန ပါရာဇိကံ၊ ဣတရေန ကမ္မဗန္ဓောယေဝ။ ဧကောဝေကေကဓံသနေတိ မာတု ဝါ ဒါရကဿ ဝါ မရဏေ ဧကော ပါဏာတိပါတောဝ။

၂၈၈။ စောရေဟိ အနုဗဒ္ဓါ ဧတ္ထ အာဝါဋေ ပတိတွာ မရိဿတိ စေ၊ ဩပါတခဏကဿေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ ကိရာတိ ယောဇနာ။ ကိရာတိ အနုဿဝနေ အရုစိသူစကံ။

၂၈၉-၉၀။ ဝေရိနော ဘိက္ခုတော အညေ ဝေရိပုဂ္ဂလာ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဩပါတေ သစေ မနုဿံ ပါတေတွာ မာရေန္တိ၊ တထာ ဝေရိနော တတ္ထ သယမေဝ ပတိတံ မနုဿံ ဗဟိ နီဟရိတွာ သစေ မာရေန္တိ၊ တတ္ထ ဩပပါတိကာ မနုဿာ ဩပါတေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော နိက္ခန္တုံ အသက္ကောန္တာ မတာ စေ သိယုံ၊ သဗ္ဗတ္ထ စ ယထာဝုတ္တသဗ္ဗဝါရေသု ဩပါတခဏကဿေဝ ပရာဇယောတိ ယောဇနာ။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဟီတိ ဧတ္ထ ဟီတိ ပဒပူရဏေ။ ယတ္ထ ယတ္ထ နိပါတသဒ္ဒါနံ အတ္ထော န ဒဿိတော၊ တတ္ထ တတ္ထ ပဒပူရဏမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၉၁။ ယက္ခာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တိရစ္ဆာနာနံ သင်္ဂဟော။ ဝတ္ထုဝသာတိ ထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယာနံ ဝတ္ထုဘူတယက္ခတိရစ္ဆာနာနံ ဝသာ။ ထုလ္လစ္စယာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါစိတ္တိယသင်္ဂဟော။

၂၉၃။ အယံနယောတိ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ယထာဝုတ္တော နယော။

၂၉၄-၅။ ဗဇ္ဈန္တီတိ သစေ အဝဿံ ဗဇ္ဈန္တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပါသေ။ ‘‘ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တသ္မိ’’န္တိ ဣမိနာ ပယောဂဿ အတ္ထသာဓကတံ ဒီပေတိ။

၂၉၆။ ယံ ပန ဥဒ္ဒိဿ ပါသော ဩဍ္ဍိတော၊ တတော အညဿ ဗန္ဓနေ တု အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၂၉၇။ မုဓာ ဝါပီတိ အမူလေန ဝါပိ။ မူလဋ္ဌဿေဝါတိ ပါသကာရကဿေဝ။ ကမ္မဗန္ဓောတိ ပါဏာတိပါတော။ ဗဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ဗန္ဓော၊ ကမ္မမေဝ ဗန္ဓော ကမ္မဗန္ဓော။ ပါရာဇိကမတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ယာဝ သော ဝတ္တတိ၊ တာဝ တတ္ထ ဗဇ္ဈိတွာ မတသတ္တေသု ပဌမမတဿ ဝသေန ပါရာဇိကံ၊ အဝသေသာနံ ပါဏာတိပါတသင်္ခါတဿ အကုသလရာသိနော သမ္ဘဝတော တံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဟေတွာ သာမညေန ဒွယမ္ပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ကမ္မဗန္ဓော’’တိ။

၂၉၈။ ‘‘သစေ ယေန လဒ္ဓါ၊ သော ဥဂ္ဂဠိတံ ဝါ ပါသံ သဏ္ဌပေတိ၊ တဿ ပဿေန ဝါ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ဝတိံ ကတွာ သမ္မုခေ ပဝေသေတိ၊ ထဒ္ဓတရံ ဝါ ပါသယဋ္ဌိံ ဌပေတိ၊ ဒဠှတရံ ဝါ ပါသရဇ္ဇုံ ဗန္ဓတိ၊ ထိရတရံ ဝါ ခါဏုကံ အာကောဋေတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၆) အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ သင်္ဂဟိတုမာဟ ‘‘ပါသမုဂ္ဂဠိတမ္ပိ ဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘သဏ္ဌပေတီ’’တိအာဒိကာ ‘‘ဗန္ဓတီ’’တိ ဒဿိတကိရိယာဝသာနာ ပယောဂါ ဒဿိတာ။ ထိရံ ဝါပီတိ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌကထာယ အဝသိဋ္ဌံ ‘‘ခါဏုကံ အာကောဋေတီ’’တိ ကိရိယံ သမုစ္စိနောတိ ဥဘယတ္ထပိ ပကာရန္တရဝိကပ္ပတ္ထတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သတိ။ ယေန ပါသော လဒ္ဓါ၊ တေနာပိ ဧဝံ ပါသေ ကတဝိသေသေ သတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဘိန္နန္တိ ပါသကာရကဿ စ ဣဒါနိ လဘိတွာ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ စာတိ ဥဘယေသံ။

၂၉၉-၃၀၀။ ယောတိ ပါသကာရကော၊ လဒ္ဓပါသကောတိ ဣမေသံ ယော ကောစိ။ ဥဂ္ဂဠာပေတွာတိ ဝိဃာဋေတွာ၊ ယထာ တတ္ထ ပါဏိနော န ဗဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝံ ကတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ စာတိ ပုန သဏ္ဌပိတေ ပါသေ စ။ ကော ဝိမုစ္စတိ? ယေန လဒ္ဓါ၊ သော။

၃၀၁-၂။ ဂေါပေတွာတိ ဂေါပနဟေတု မောက္ခော န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဟေတုမှိ တွာ-ပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တမညော…ပေ… န စ မုစ္စတီတိ ဧတ္ထ န စာတိ နေဝ။ နာသေတွာ သဗ္ဗသော ဝါတိ သော ယထာ ယဿ ကဿစိ သတ္တဿ ဝိနာသောပကရဏံ န ဟောတိ၊ တထာ ဆိန္ဒနာဒီဟိ နာသေတွာ။ တံ ပါသယဋ္ဌိံ။ ကော ဝိမုစ္စတိ? ပါသကာရကော။

၃၀၃။ သူလံရောပေန္တဿာတိ သူလံ နိခဏန္တဿ။ သဇ္ဇေန္တဿာတိ သဏ္ဌပေန္တဿ။

၃၀၄။ အသဉ္စိစ္စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကတေန ပယောဂေနာ’’တိ ပါဌသေသော၊ ‘‘မတေပိ အနာပတ္တီ’’တိ ဧတေဟိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဣမိနာဟံ ဥပက္ကမေန ဣမံ မာရေဿာမီ’’တိ အစေတေတွာ အပကပ္ပေတွာ အဝဓကစေတနော ဟုတွာ ကတေန အညတ္ထိကေနပိ ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ အတ္ထော၊ မုသလုဿာပနာဒိဝတ္ထူသု (ပါရာ။ ၁၈၀) ဝိယ အယံ သတ္တောတိသညီ ဟုတွာ ‘‘ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဣမံ မာရေဿာမီ’’တိ ဝီတိက္ကမသမုဋ္ဌာပကစေတနာသမ္ပယုတ္တဝိကပ္ပရဟိတော ဟုတွာ အညတ္ထိကေန ပယောဂေန မနုဿေ မတေပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဇာနန္တဿာတိ ‘‘ဣမိနာ အယံ မရိဿတီ’’တိ အဇာနန္တဿ ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ၊ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတဝတ္ထုမှိ (ပါရာ။ ၁၈၁) ဝိယ ‘‘ဣဒံ ကာရဏ’’န္တိ အဇာနိတွာ ကတေန မနုဿေ မတေပိ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ အာကဍ္ဎတိ။ အမရဏစိတ္တဿ အမရဏိစ္ဆာသဟိတစိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ ဝုဒ္ဓပဗ္ဗဇိတာဒိဝတ္ထူသု (ပါရာ။ ၁၈၀) ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဥမ္မတ္တကာဒယော ဝုတ္တသရူပါယေဝ။

၃၀၅။ ‘‘မနုဿပါဏိမှီ’’တိ ဣမိနာ မနုဿဘာဝေါ အင်္ဂဘာဝေန ဒဿိတော။ ‘‘သစဿ စိတ္တံ မရဏူပသံဟိတ’’န္တိ ဣမိနာ မရဏူပသံဟိတစိတ္တတာ ဒဿိတာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

တတိယပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၆-၇။ ဧဝံ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန တတိယပါရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စတုတ္ထပါရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အသန္တ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အသန္တ’’န္တိ အပေက္ခိတွာ ‘‘အတ္တနီ’’တိ စ ‘‘ဈာနာဒိဘေဒ’’န္တိ အပေက္ခိတွာ ‘‘ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ’’န္တိ စ ‘‘သမုဒါစရေယျာ’’တိ အပေက္ခိတွာ ‘‘ယော ဘိက္ခူ’’တိ စ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတီတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ‘‘အတ္တနိ အသန္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

အတ္တနိအသန္တန္တိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အတ္တနော သန္တာနေ အနုပ္ပာဒိတတာယ အဝိဇ္ဇမာနံ။ အတ္တဿိတမေဝ ကတွာတိ အတ္တုပနာယိကံ ကတွာ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝိယ ကတွာ တံ ဥပနေတွာ ။ ဘဝံ အဓိဋ္ဌာယ စ ဝတ္တမာနန္တိ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ စ ဝတ္တန္တံ ဘဝံ စိတ္တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ တက္ကေတွာ၊ စိတ္တေ ဌပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညာပဒေသဉ္စ ဝိနာတိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတီဓ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝက္ခမာနံ ပရိယာယကထံ ဌပေတွာ။ အဓိမာနဉ္စ ဝိနာတိ အဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌသညိတာဒိသဘာဝံ အဓိဂတမာနသင်္ခါတံ ‘‘အဓိဂတဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော အဟမှီ’’တိ အဓိမာနဉ္စ ဌပေတွာ။ ဈာနာဒိဘေဒန္တိ ဈာနာဒယော ဘေဒါ ဝိသေသာ ယဿ တံ ဈာနာဒိဘေဒံ၊ ‘‘ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော နာမ ဈာနံ ဝိမောက္ခော သမာဓိ သမာပတ္တိ ဉာဏဒဿနံ မဂ္ဂဘာဝနာ ဖလသစ္ဆိ ကိရိယာ ကိလေသပ္ပဟာနံ ဝိနီဝရဏတာ စိတ္တဿ သုညာဂါရေ အဘိရတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၈၊ ၁၉၉) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ ဈာနာဒိဓမ္မဝိသေသန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မန္တိ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၉၇) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တံ ဈာနလာဘီဟိ စေဝ အဋ္ဌဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ စ အဓိဂတတ္တာ တေသံ သန္တကန္တိ သင်္ချံ ဂတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ။

ဝိညတ္တိပထေ ဌိတဿ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ယော ဘိက္ခု သမုဒါစရေယျာတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိညတ္တိပထေ ဌိတဿာတိ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ပဒေသေ ဌိတဿ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၈) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တဿ ယဿ ကဿစိ။ ကာယေန ဝါတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဝသေန ကာယေန ဝါ။ ‘‘သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သီသံ န ဩတရတိ၊ ဣဒံ အဘူတာရောစနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယပိ ဩတရတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁၅) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဟတ္ထဝိကာရော စ အင်္ဂပစ္စင်္ဂစောပနဉ္စ ‘‘ကာယေနာ’’တိ ဣမိနာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝါစာယ ဝါတိ ယော သဝနူပစာရေ ဌိတော တေန ဝိညာတုံ သက္ကုဏေယျေန ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေန ဝါ။ ယော ဘိက္ခူတိ ယော ဥပသမ္ပန္နော ထေရော ဝါ နဝေါ ဝါ မဇ္ဈိမော ဝါ။ သမုဒါစရေယျာတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိဝစနပ္ပကာရေသု ယံ ကဉ္စိ ပကာရံ ဝဒေယျ။ တဒတ္ထေတိ တေန ဝုတ္တဝါကျဿ အတ္ထေ။ ဉာတေဝါတိ ဉာတေ ဧဝ။ မာတုဂါမံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဥဒ္ဒိဿ ဝုတ္တေ၊ တေနေဝ ဝါ အနုဒ္ဒိဿ ဝုတ္တေ သဝနူပစာရေ ဌိတေန ယေန ကေနစိ မနုဿဘူတေန ဝစနသမနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ’’တိအာဒိကေ ယထာဝုတ္တေ အတ္ထပ္ပကာရေ ဉာတေယေဝ။ ‘‘သော’’တိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ‘‘သော ပုန ရုဠှိဘာဝေ အဘဗ္ဗော’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဂုဏံ သန္တံ ဝိယ ကတွာ ဣစ္ဆာစာရေ ဌတွာ ဧဝံ ကထိတပုဂ္ဂလော သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဥပရူပရိ လဗ္ဘမာနလောကိယလောကုတ္တရဂုဏေဟိ ဗုဒ္ဓိသင်္ခါတံ သာသနေ ဗုဒ္ဓိမဓိဂန္တုံ အနရဟောတိ အတ္ထော ။ ကိံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ယထေဝ…ပေ… ရုဠိဘာဝေ’’တိ။ ‘‘ယထာ’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော ‘‘တထာ’’တိ၊ ယထာ တာလော မတ္ထကစ္ဆိန္နော အဘဗ္ဗော ပုန ဝိရုဠှိယာ၊ သောပိ ပါရာဇိကံ အာပန္နော တထေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၃၀၈-၉။ ဣဒါနိ ‘‘ဉာတေဝ အဘဗ္ဗော’’တိ စ ‘‘အညာပဒေသဉ္စ ဝိနာ’’တိ စ ဧတသ္မိံ ဝါကျဒွယေ ဗျတိရေကတ္ထဝသေန သမ္ဘဝန္တံ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အသန္တမေဝါ’’တိအာဒိ။

အနန္တရန္တိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိဝစနသမနန္တရမေဝ။ သောတိ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌတွာ ယေန တံ ဝစနံ သုတံ၊ သော ပရော ပုဂ္ဂလော။ ဇာနာတိ စေတိ ‘‘အယံ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ’’တိအာဒိဝသေန တေန ဝုတ္တဝစနပ္ပကာရေန အတ္ထံ အဝိရာဓေတွာ အစိရေနေဝ သစေ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ယော ပန ဈာနာဒီနံ အတ္တနာ အလဒ္ဓဘာဝေန ဝါ အာဂမေ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေန အပရိစိတတ္တာ ဝါ ဈာနာဒိသရူပံ အဇာနန္တောပိ ကေဝလံ ‘‘ဈာနံ ဝိမောက္ခော သမာဓိ သမာပတ္တီ’’တိအာဒိဝစနာနံ သုတပုဗ္ဗတ္တာ တေန ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိဝစနေ ဝုတ္တေ ‘‘ဈာနံ ကိရ ဧသ သမာပဇ္ဇတီ’’တိ ယဒိ ဧတ္တကမတ္ထမ္ပိ ဇာနာတိ၊ သောပိ ‘‘ဇာနာတိ’’စ္စေဝ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁၅) ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ စုတော ဟီတိ ဟိ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ၊ အတ္တနာ ဝုတ္တေ တေန တတ္တကေယေဝ ဉာတေ သော အသန္တဂုဏဒီပကော ပါပပုဂ္ဂလော ဖလသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ ဣမံ သာသနာမတမဟာပါဒပံ အာရုယှာပိ ဖလံ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝိရာဓေတွာ ပတိတွာ မတော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမဿေဝတ္ထဿ ‘‘အသန္တ’’မိစ္စာဒိနာ ပဌမံ ဝုတ္တဿပိ ဗျတိရေကတ္ထံ ဒဿေတုံ အနုဝါဒဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ပုနရုတ္တိဒေါသော န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ တံ ဗျတိရေကတ္ထံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နော စေ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ ယဿ သော အာရောစေတိ၊ သော စေ န ဇာနာတိ၊ အဿ အသန္တဂုဏဒီပကဿ မုသာဝါဒိနော။

‘‘အညာပဒေသဉ္စ ဝိနာ’’တိ ဣမိနာ ဒဿိတဗျတိရေကတ္ထဿ ဘာဝါဘာဝေ သမ္ဘဝန္တံ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယော တေ’’တိအာဒိ။ ယော ဘိက္ခု တေ တဝ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသတီတိ ယောဇနာ။ ဒီပိတေတိ အတ္တနော အဓိပ္ပာယေ ပကာသိတေ။ ဇာနာတိ စေတိ ယော တထာ ဝုတ္တဝစနံ အဿောသိ၊ သော ‘‘ဧသ အညာပဒေသေန အတ္တနော ဈာနလာဘိတံ ဒီပေတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧသော ဈာနလာဘီ’’တိ ဝါ ဝစနသမနန္တရမေဝ သစေ ဇာနာတိ။ အဿာတိ ဧဝံ ကထိတဝစနဝတော တဿ ဘိက္ခုနော။ တံ တေန ဝုတ္တဝစနံ။ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ၊ န ထုလ္လစ္စယန္တိ အတ္ထော။ အတ္တနော အာဝါသကာရာနံ ဒါယကာနံ အညဿ ပဝတ္တိံ ကထေန္တဿ ဝိယ အတ္တနောယေဝ အသန္တဂုဏံ သန္တမိဝ ကတွာ ကထနာကာရော ဣမာယ ဂါထာယ အတ္ထတော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ဈာနလာဘီတိ စာတိ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန စ-သဒ္ဒေန ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၂၂၀) အာဂတာ အဝသေသပရိယာယဝါရာ စ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဈာနလာဘီတိ ဧတ္ထ ဈာနဂ္ဂဟဏေန ဝိမောက္ခာဒီနဉ္စ ဥပလက္ခိတတ္တာ ဈာနာဒိဒသဝိဓဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝိသယပရိယာယကထံ သုတဝတာ တင်္ခဏေ တဒတ္ထေ ဉာတေ ပရိယာယသမုလ္လာပကေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အဝိညာတေ ဝါ စိရေန ဝိညာတေ ဝါ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဒုက္ကဋဉ္စ ဣမာယ ဂါထာယ အတ္ထတော ဒဿိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၁၀။ ဧတန္တိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ ဈာနာဒိဘေဒံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ။ အဓိမာနာတိ ‘‘အဓိဂတောဟ’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနာ၊ အဓိကမာနာတိ အတ္ထော၊ ‘‘အယံ ဓမ္မော မယာ အဓိဂတော’’တိ ဒဠှမုပ္ပန္နေန မာနေန ကထေန္တဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တော အနာပတ္တိနယောတိ အာပတ္တိယာ အဘာဝေါ အနာပတ္တိ၊ သာ ဧဝ နယော နေတဗ္ဗော ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ ကတွာ၊ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဓိမာနေနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ အတ္ထော၊ ‘‘အဓိဂတဓမ္မောဟ’’န္တိ အဓိမာနေန ‘‘အဟံ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အယမဓိမာနော ကဿ ဟောတိ၊ ကဿ န ဟောတီတိ စေ? အရိယာနံ န ဟောတိ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာဟိ သဉ္ဇာတသောမနဿာနံ ဝိတိဏ္ဏကင်္ခတ္တာ။ ဒုဿီလဿာပိ န ဟောတိ တဿ အရိယဂုဏာဓိဂမေ နိရုဿာဟတ္တာ။ သုသီလဿာပိ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂရဟိတဿ နိဒ္ဒါရာမတာဒိမနုယုတ္တဿ န ဟောတိ ဝိဿဋ္ဌဘာဝနာဘိယောဂတ္တာ။ သုပရိသုဒ္ဓါယ သီလသမ္ပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌာယ သမထဘာဝနာမနုယုတ္တဿ ရူပါရူပသမာပတ္တိယံ ပတ္တာသိနော ဝါ ဝိပဿနာဘိယုတ္တဿ သောပက္ကိလေသောဒယဗ္ဗယဉာဏလာဘိနော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော သမထဝိပဿနာဘာဝနာဟိ ကိလေသသမုဒါစာရဿ အဘာဝေ ဥပ္ပန္နေ တေ ဝိသေသဘာဂိနော ဘဝိတုံ အဒတွာ ဌိတိဘာဂိနော ကတွာ ဌပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပနာတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထော။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘အနာပတ္တိနယော ဝုတ္တော’’တိ ပစ္စာမသတိ။ ‘‘အဝတ္တုကာမဿာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပါဠိယံ အာဂတံ ‘‘အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၂၊ ၂၂၅) ဣဒဉ္စ အနတ္ထန္တရံ။ အဝတ္တုကာမဿာတိ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ကောဟညေန ပါပိစ္ဆာပကတဿ ‘‘ဈာနာဒီနံ လာဘိမှီ’’တိ ဝဒန္တဿ အဇ္ဈာသယော ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယော နာမ၊ တထာ အဟုတွာ သဗြဟ္မစာရီသု အညံ ဗျာကရောန္တဿ ဧဝမေဝ အနာပတ္တိဘာဝေါ ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ အတ္ထော။ အာဒိကဿာပိ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ‘‘အနာပတ္တိ အာဒိကမ္မိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၂) အာဒိကမ္မိကဿာပိ အနာပတ္တိဘာဝေါ ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာ ဘိက္ခူ အာဒိကမ္မိကာ။ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန တထာ-သဒ္ဒေန ဣဓ အဝုတ္တဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာ ဂဟိတာ။

၃၁၁။ ပါပိစ္ဆတာတိ ‘‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’’တိ ဈာနလာဘိတာဒိဟေတုကာယ သမ္ဘာဝနာယ သမ္ဘာဝနာနိမိတ္တဿ ပစ္စယပဋိလာဘဿ ပတ္ထနာသင်္ခါတာယ ပါပိကာယ လာမိကာယ ဣစ္ဆာယ သမန္နာဂတဘာဝေါ စ။ တဿာတိ ယံ ဈာနာဒိဘေဒဘိန္နံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ သမုလ္လပိ၊ တဿ ဓမ္မဿ။ အသန္တဘာဝေါတိ အတ္တသန္တာနေ ပစ္စုပ္ပန္နဇာတိယံ အနုပ္ပာဒိတဘာဝေန အဝိဇ္ဇမာနဘာဝေါ။ မနုဿကဿ အာရောစနဉ္စေဝါတိ ဝုတ္တဝစနဿ အတ္ထံ တင်္ခဏေ ဇာနနကဿ မနုဿဇာတိကဿ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သဝနူပစာရေ ဌတွာ အာရောစနဉ္စ။ နညာပဒေသေန အာရောစနဉ္စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ဘိက္ခု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၂၂၀) နယေန ပဝတ္တအညာပဒေသံ ဝိနာ ဥဇုကမေဝ အာရောစနဉ္စ။ တဒေဝ ဉာဏန္တိ တဒါ ဧဝ ဉာဏံ၊ အစိရာယိတွာ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ ဇာနနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ စတုတ္ထပါရာဇိကာပတ္တိယံ။ ဓီရာ ဝိနယဓရာ။

၃၁၂။ ပဌမေ ဒုတိယေ စန္တေတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကဝဇ္ဇိတေ ယထာဝုတ္တပါရာဇိကတ္တယေ။ ပရိယာယော န ဝိဇ္ဇတီတိ ပါရာဇိကာပတ္တိပထံ ပရိယာယဝစနံ န လဘတိ။ ‘‘န ပနေတရေ’’တိ ဣဒံ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဣတရေ ပန တတိယပါရာဇိကေ ပရိယာယော န ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) စ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ ကိံ တုယှိမိနာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၇၁) စ ‘‘ယော ဧဝံ မရတိ၊ သော ဓနံ ဝါ လဘတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၇၅) စ ပရိယာယေန ဝဒန္တဿ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဏတ္တိ ပါရာဇိကဟေတုအာဏတ္တိကပ္ပယောဂေါ။ န ပနေတရေတိ ပဌမစတုတ္ထပါရာဇိကဒွယေ ပန ပါရာဇိကဟေတုဘူတာ အာဏတ္တိ န လဘတီတိ အတ္ထော။

၃၁၃။ အာဒီတိ ပဌမပါရာဇိကံ။ ဧကသမုဋ္ဌာနန္တိ ဧကကာရဏံ။ သမုဋ္ဌာတိ အာပတ္တိ ဧတသ္မာတိ သမုဋ္ဌာနံ၊ ကာရဏံ ကာယာဒိ။ တံ ပန ဆဗ္ဗိဓံ ကာယော၊ ဝါစာ၊ ကာယဝါစာ၊ ကာယစိတ္တံ၊ ဝါစာစိတ္တံ၊ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ။ တေသံ ဝိနိစ္ဆယံ ဥတ္တရေ (ဥ။ ဝိ။ ၃၂၅ အာဒယော) ယထာဂတဋ္ဌာနေယေဝ စ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ တတြိဒံ ဧကသမုဋ္ဌာနံ ဧကံ ကာယစိတ္တံ သမုဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဝင်္ဂံ ကာယစိတ္တတော’’တိ။ ‘‘တံ သမုဋ္ဌာန’’န္တိ အဇ္ဈာဟာရော။ ယေန သမုဋ္ဌာနေန ပဌမပါရာဇိကာပတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံသမုဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ကာရဏံ။ အင်္ဂဇာတသင်္ခါတံ ကာယဉ္စ သေဝနစိတ္တဉ္စာတိ ဒွယံ အင်္ဂံ အဝယဝံ ဧတဿာတိ ဒုဝင်္ဂံ၊ တဒုဘယသဘာဝန္တိ အတ္ထော ယထာ ‘‘ဒုဝင်္ဂံ စတုတ္ထဇ္ဈာန’’န္တိ။ သေသာတိ အဝသိဋ္ဌာနိ တီဏိ ပါရာဇိကာနိ။ တိသမုဋ္ဌာနာတိ ကာယစိတ္တံ၊ ဝါစာစိတ္တံ၊ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ တိသမုဋ္ဌာနာ တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတေသန္တိ ကတွာ။ တေသန္တိ တေသံ တိဏ္ဏံ သမုဋ္ဌာနာနံ။ အင်္ဂါနီတိ အဝယဝါနိ။ သတ္တ ကာယော၊ စိတ္တံ၊ ဝါစာ၊ စိတ္တံ၊ ကာယော၊ ဝါစာ၊ စိတ္တန္တိ၊ တံသဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၁၄။ အာဒီတိ မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနစိတ္တသမ္ပယုတ္တစေတနာသဘာဝံ ပဌမပါရာဇိကံ။ သုခေါပေက္ခာယုတံ ဥဒီရိတန္တိ ယောဇနာ။ ဣဋ္ဌာလမ္ဗဏပဋိလာဘာဒိသောမနဿဟေတုမှိ သတိ သုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသတိ ဥပေက္ခာဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

တတိယံ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ တတိယံ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကံ ဒေါသစိတ္တသမ္ပယုတ္တစေတနာသဘာဝတ္တာ ဒုက္ခဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဒုတိယန္တိ အဒိန္နာဒါနစေတနာလက္ခဏံ ဒုတိယပါရာဇိကံ။ လောဘေန ပရသန္တကံ စောရိကာယ ဂဏှန္တဿ သောမနဿသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ၊ ကောဓေန အဘိဘူတဿ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝါ ဝိလုမ္ပာပေတွာ ဝါ ဂဏှတော ဒေါမနဿသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ၊ သောမနဿံ၊ ဒေါမနဿဉ္စ ဝိနာ အဂ္ဂဟေတုကာမော ဝိယ ဟုတွာ ဥဒါသီနဿ ဂဏှတော ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ ‘‘တိဝေဒနမုဒီရိတ’’န္တိ အာဟ။

စတုတ္ထဉ္စာတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသမုလ္လပနစေတနာလက္ခဏံ စတုတ္ထပါရာဇိကဉ္စ။ သမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ ပစ္စယာသာယ ဝါ တုဋ္ဌတုဋ္ဌဿေဝ ‘‘အဟံ ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္တနော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မလာဘိတံ ဝဒန္တဿ သောမနဿသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ၊ အညပုဂ္ဂလေသု ပဋိဟတစိတ္တဿ ကလဟပုရေက္ခာရတာယ ဝဒတော ဒေါမနဿသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ၊ ပစ္စယာလာဘေန ဇိဃစ္ဆာဒိဒုက္ခံ သဟိတုမသက္ကုဏေယျတာယ ဥဒါသီနဿ ဝဒတော ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ ‘‘တိဝေဒနမုဒီရိတ’’န္တိ အာဟ။

၃၁၅။ အဋ္ဌ စိတ္တာနီတိ လောဘသဟဂတာနိ အဋ္ဌ စိတ္တာနိ လဗ္ဘရေတိ ယောဇနာ၊ လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော၊ စေတနာသဘာဝေန ပဌမပါရာဇိကေန သမ္ပယုတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမုပရိပိ။ ဒုဝေတိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာနိ ဒွေ စိတ္တာနိ။ ဒသ စိတ္တာနီတိ လောဘသဟဂတာနိ အဋ္ဌ၊ ဒွေ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာနီတိ။ လဗ္ဘရေတိ သမ္ပယုတ္တဘာဝေန လဗ္ဘန္တိ။

၃၁၆။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယထာဝုတ္တစိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တံ၊ တေန ဟေတုနာ။ ကြိယာတိ ကရဏေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ကိရိယာ။ ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာယ ဝိမောက္ခော ဧတဿာတိ သညာဝိမောက္ခံ။ လောကဝဇ္ဇန္တိ လောကေန အကုသလဘာဝတော ဝဇ္ဇနီယန္တိ ဒီပိတံ ပကာသိတံ။

၃၁၇။ အာပတ္တိယံယေဝါတိ ဧဝကာရေန န သိက္ခာပဒေတိ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝိဓာနန္တိ သမုဋ္ဌာနာဒိကံ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ ဝိဓာနံ။ ဝိဘာဝိနာတိ ပညဝတာ ဝိနယဓရေန။

၃၁၈-၉။ မုဒုပိဋ္ဌိ စာတိ လတာ ဝိယ နမိတွာ ကရဏံ ဒဿေတွာ နစ္စိတုံ သမဝါဟိတွာ မုဒုကတပိဋ္ဌိကော စ။ လမ္ဗီ စာတိ ပလမ္ဗမာနေန ဒီဃေန အင်္ဂဇာတေန ယုတ္တော။ လမ္ဗတီတိ လမ္ဗံ၊ အင်္ဂဇာတံ၊ တံ ယဿ အတ္ထိ သော လမ္ဗီ။ ဣမေ ဒွေပိ ကာမပရိဠာဟာတုရဘာဝေ သတိ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ အတ္တနော မုခံ၊ ဝစ္စမဂ္ဂဉ္စ ပဝေသေတွာ ဝီတိက္ကမိတုမရဟတ္တာ ပါရာဇိကာပန္နသဒိသတ္တာ ပရိဝဇ္ဇိတာ။ မုခဂ္ဂါဟီတိ မုခေန ဂဟဏံ မုခဂ္ဂါဟော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ မုခဂ္ဂါဟီ၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှန္တောတိ အတ္ထော။ နိသီဒကောတိ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂေန နိသီဒန္တော။ ဣမေ ဒွေ သဟဝါသိကာနံ သီလဝိနာသနတော အညေဟိ သံဝသိတုံ အနရဟာတိ ပါရာဇိကာပန္နသဒိသတ္တာ ဝိဝဇ္ဇိတာ။ တေသန္တိ အသံဝါသတာသာမညေန စတ္တာရော ပါရာဇိကာပန္နေ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘တေသဉ္စ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပဋိပတ္တိသာမညေန ပဌမပါရာဇိကာပန္နဿေဝ အနုလောမိကာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ’’ ဣစ္စေဝံ နိဿန္ဒေဟေ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ အကတဝီတိက္ကမာနမ္ပိ မုဒုပိဋ္ဌိအာဒီနံ စတုန္နံ အနုလောမပါရာဇိကဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ။

သမန္တပါသာဒိကာယံ ပန –

‘‘အပရာနိပိ လမ္ဗီ၊ မုဒုပိဋ္ဌိကော၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတိ၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝသေန စတ္တာရိ အနုလောမပါရာဇိကာနီတိ ဝဒန္တိ။ ဧတာနိ ဟိ ယသ္မာ ဥဘိန္နံ ရာဂဝသေန သဒိသဘာဝူပဂတာနံ ဓမ္မော ‘မေထုနဓမ္မော’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဧတေန ပရိယာယေန မေထုနံ ဓမ္မံ အပ္ပဋိသေဝိတွာယေဝ ကေဝလံ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဝေသနဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကဿ အနုလောမေန္တီတိ ‘အနုလောမပါရာဇိကာနီ’တိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၃၃) –

ဝုတ္တတ္တာ စ တဗ္ဗဏ္ဏနာယ စ သာရတ္ထဒီပနိယံ –

‘‘လမ္ဗံဒီဃတာယ ပလမ္ဗမာနံ အင်္ဂဇာတမေတဿာတိ လမ္ဗီ။ သော ဧတ္တာဝတာ န ပါရာဇိကော၊ အထ ခေါ ယဒါ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ မုခေ ဝါ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဝါ ပဝေသေတိ၊ တဒါ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ မုဒုကာ ပိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ မုဒုပိဋ္ဌိကော၊ ကတပရိကမ္မာယ မုဒုကာယ ပိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော။ သောပိ ယဒါ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ အတ္တနော မုခေ ပဝေသေတိ တဒါ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတီတိ ယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ပရဿ သုတ္တဿ ဝါ ပမတ္တဿ ဝါ အင်္ဂဇာတံ အတ္တနော မုခေန ဂဏှာတိ။ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ပရဿ အင်္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ ဒိသွာ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂေန တဿူပရိ အဘိနိသီဒတိ၊ တံ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေတီတိ အတ္ထော။ လမ္ဗီအာဒယော စတ္တာရော ကိဉ္စာပိ ပဌမပါရာဇိကေန သင်္ဂဟိတာ၊ ယသ္မာ ပန ဥဘိန္နံ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါတေန ပရိယာယေန မေထုနံ ဓမ္မံ အပ္ပဋိသေဝိနော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝိသုံ ဝုတ္တာ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၂၃၃) –

ဝုတ္တတ္တာ စ ကတဝီတိက္ကမာယေဝေတေ ‘‘ပါရာဇိကာ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဘိက္ခုနီနဉ္စ စတ္တာရီတိ ဧတ္ထ ‘‘အသာဓာရဏာနီ’’တိ ပါဌသေသော၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနမေဝ နိယတာနိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ၊ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာ၊ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ၊ အဋ္ဌဝတ္ထုကာတိ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ စ။ ဝိဗ္ဘန္တာ ဘိက္ခုနီ သယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တေသံ အနုလောမိကာ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တေသံ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ အနုလောမိကာ သယံ ဝိဗ္ဘန္တာ ဘိက္ခုနီ စာတိ ယောဇနာ။ စိတ္တဝသိကာ ဟုတွာ အတ္တနာ နိဝတ္ထစီဝရမ္ပိ ဟိ မာတုဂါမာနံ နိဝါသနနီဟာရေန သယမေဝ နိဝါသေတွာ ဂိဟိဝေသံ ရောစေတွာ ဂဟိတမတ္တေ သာသနတော စုတာ ဘိက္ခုနီ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံကရဏေန ဂိဟိဘာဝါပန္နတာသာမညေန သံဝါသာရဟာ န ဟောန္တီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ အနုလောမိကာ ဇာတာ။

တထာတိ ယထာ ဣမေ ဒဿိတာ တေန အသံဝါသာရဟတာယ၊ ဘိက္ခုဘာဝါယ အဘဗ္ဗတာယ စ ပါရာဇိကာဝ၊ တထာ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာပိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧကာဒသာဘဗ္ဗာတိ မာတုဃာတကော၊ ပိတုဃာတကော၊ အရဟန္တဃာတကော၊ သင်္ဃဘေဒကော၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ ပဏ္ဍကော၊ တိရစ္ဆာနဂတော၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော၊ ထေယျသံဝါသကော၊ ဘိက္ခုနိဒူသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကောတိ ဧကာဒသ။ သဗ္ဗေတေ စတုဝီသတိ ဧတေ သဗ္ဗေ စတုဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ သမောဓာနတော ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၂၀။ ဣမေ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာ ပုဂ္ဂလာ သီသစ္ဆိန္နောဝ ဇီဝိတုံ ဣဓ ဘိက္ခုဘာဝါယ အဘဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၃၂၁။ ဣမေသံ ဧကာဒသန္နံ အဘဗ္ဗတာယ ဟေတုဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘ပဏ္ဍကော စာ’’တိအာဒိ။ ပဏ္ဍကော စာတိ အာသိတ္တပဏ္ဍကော၊ ဥသူယပဏ္ဍကော၊ ပက္ခပဏ္ဍကော၊ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော၊ နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ဝုတ္တော ပဉ္စဝိဓော ပဏ္ဍကော စ။ တိရစ္ဆာနောတိ တိရိယံ အဉ္ဆတိ ဂစ္ဆတီတိ ‘‘တိရစ္ဆာနော’’တိ ဂဟိတော နာဂသုပဏ္ဏာဒိကော သဗ္ဗတိရစ္ဆာနယောနိကော စ။ ယက္ခာဒယော သဗ္ဗေ အမနုဿာပိ ဣဓ တိရစ္ဆာနေယေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနောပိ စာတိ ဣတ္ထိပုရိသဗျဉ္ဇနသာဓကေဟိ ဥဘတော ကမ္မတော ဇာတာနိ ထနာဒိကာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ ယဿာတိ နိရုတ္တော ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနော ၊ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနောတိ ဒုဝိဓော ဥဘတောဗျဉ္ဇနော စ။ ဝတ္ထုဝိပန္နာတိ တဗ္ဘာဝဘာဝိတာယ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝသတိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု၊ ပုဂ္ဂလာနံ ဘိက္ခုဘာဝါရဟတာ၊ သာ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာက္ခန္ဓကာဂတသဗ္ဗဒေါသဝိရဟိတဂုဏသမ္ပယုတ္တတာ၊ တံ ဝိပန္နံ ပဏ္ဍကဘာဝါဒိယောဂေန ယေသံ တေ ‘‘ဝတ္ထုဝိပန္နာ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ ယသ္မာ ဝတ္ထုဝိပန္နာ၊ တသ္မာ ဣဓ အတ္တဘာဝေ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဟေတုပဋိသန္ဓိကာ’’တိ ဝစနေန ဣမေသံ ဝိပါကာဝရဏယုတ္တဘာဝမာဟ၊ ဣမိနာ ဧတေသံ မဂ္ဂါဓိဂမဿ ဝါရိတဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၂၂။ ပဉ္စာနန္တရိကာတိ ကမ္မာဝရဏေန ယုတ္တတာယ သဂ္ဂမောက္ခသမ္ပတ္တိတော ပရိဟာယိတွာ မရဏာနန္တရံ အပါယပဋိသန္ဓိယံ နိယတာ မာတုဃာတကာဒယော ပဉ္စာနန္တရိကာ စ။ ထေယျသံဝါသောပိ စာတိ လိင်္ဂတ္ထေနကော၊ သံဝါသတ္ထေနကော၊ ဥဘယတ္ထေနကောတိ တိဝိဓော ထေယျသံဝါသကော စ။ ဒူသကောတိ ပကတတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ တဿာ ဒူသိတတ္တာ ဘိက္ခုနိံ ဒူသေတီတိ ‘‘ဘိက္ခုနိဒူသကော’’တိ ဝုတ္တော စ။ တိတ္ထိပက္ကန္တကော စာတိ တိတ္ထိယာနံ လဒ္ဓိံ၊ ဝေသဉ္စ ရောစေတွာ တံ ဂဟေတွာ တေသမန္တရံ ပဝိဋ္ဌော စ။ ဣတိ အဋ္ဌ ပန ကိရိယာနဋ္ဌာတိ ယောဇနာ။ ဣတီတိ ဣဒမတ္ထတ္တာ ဣမေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ဣမေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေ ဣမေ အဋ္ဌ ပန မာတုဝဓာဒိကိရိယာယ ဣဟတ္တဘာဝေ ဘိက္ခုဘာဝါယ အနရဟာ ဟုတွာ နဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ဧကာဒသအဘဗ္ဗာနံ အဘဗ္ဗတာယ ကာရဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။

၃၂၃။ မယာ ပါရာဇိကာနံ သာရဘူတော ယော အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယဿ အနုသာရေန အနုဂမနေန သေသောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဗုဓေန ပဏ္ဍိတေန အသေသတောဝ ဝိညာတုံ သက္ကာတိ ယောဇနာ။

၃၂၄။ ပဋုဘာဝကရေ ပရမေ ဝိဝိဓေဟိ နယေဟိ ယုတ္တေ ဝိနယပိဋကေ ပရမတ္ထနယံ အဘိပတ္ထယတာ အယံ သတတံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဝိဝိဓေဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ။ နယေဟီတိ နီယန္တိ ဝုတ္တာနုသာရေန ဥဒီရိယန္တီတိ ‘‘နယာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ စက္ကပေယျာလာဒီဟိ နယေဟိ။ ပရမတ္ထနယန္တိ ပရမော စ သော အတ္ထော စာတိ ပရမတ္ထော၊ ပရမော ဝါ ဝိသေသေန နိစ္ဆိတဗ္ဗော အတ္ထော ပရမတ္ထော၊ သောယေဝ ဝိနိစ္ဆယတ္ထိကာနံ ဗုဒ္ဓိယာ နေတဗ္ဗောတိ ပရမတ္ထနယော၊ ဝိနိစ္ဆယူပါယော နီယတိ ဧတေနာတိ ကတွာ ‘‘ပရမတ္ထနယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပရမတ္ထနယံ။ အဘိပတ္ထယတာတိ ဝိနယပိဋကေ ဝိနိစ္ဆယံ ဝါ တဒုပါယံ ဝါ ပတ္ထယတာ၊ ဣစ္ဆန္တေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိယာပုဏိတဗ္ဗော အယ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ မ-ကာရော အာဂမသန္ဓိဇော၊ ဩ-ကာရဿ အ-ကာရာဒေသော။ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗောတိ ပဌိတဗ္ဗော၊ သောတဗ္ဗော စိန္တေတဗ္ဗော ဓာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယန္တိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

စတုတ္ထပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။