📜

မဟာဝဂ္ဂယောဇနာ

၁။ မဟာခန္ဓကံ

၁။ ဗောဓိကထာ

ဧဝူဘတောဝိဘင်္ဂဿ ¶ ¶ ၊ ကတွာန ယောဇနာနယံ၊

မဟာဝဂ္ဂခန္ဓကဿ၊ ကရိဿံ ယောဇနာနယံ။

ဥဘိန္နန္တိ ဥဘယေသံ။ ပါတိမောက္ခာနန္တိ ပါတိမောက္ခဝိဘင်္ဂါနံ။ ပါတိမောက္ခဂဟဏေန ဟေတ္ထ တေသံ ဝိဘင်္ဂေါပိ ဂဟိတော အဘေဒေန ဝါ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ဝါ။ ခန္ဓကန္တိ ပညတ္တိသမူဟံ။ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ပညတ္တိဝါစကော။ ဝိနယပညတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ ‘‘ခန္ဓော’’တိ။ တေသံ သမူဟော ခန္ဓကော။ အထဝါ ခန္ဓောတိ ရာသိ။ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဟိ ရာသတ္ထဝါစကော။ ဝိနယပညတ္တိရာသိ ဝုစ္စတိ ‘‘ခန္ဓော’’တိ။ ကကာရော ပကာသကဝါစကော။ ခန္ဓာနံ ဝိနယပညတ္တိရာသီနံ ကော ပကာသကောတိ ခန္ဓကော၊ ¶ တံ ခန္ဓကံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနံ သင်္ဂီတိသမနန္တရံ ခန္ဓကောဝိဒါ ခန္ဓကေသု ကုသလာ မဟာထေရာ ယံ ခန္ဓကံ သင်္ဂါယိံသု၊ တဿ ခန္ဓကဿ ဒါနိ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ယသ္မာ သမ္ပတ္တော၊ တသ္မာ တဿ ခန္ဓကဿ အယံ အနုတ္တာနတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ။

ယေ အတ္ထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟိသဒ္ဒေါ ပဒါလင်္ကာရော။ ယေသန္တိ ပဒါနံ။ တေတိ တေ အတ္ထေ။ ဘဝေတိ ဘဝေယျ၊ ဘဝိတုံ သက္ကုဏေယျာတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ အတ္ထာနံ။ ကိန္တိ ကိံ ပယောဇနံ။ တေတိ အတ္ထေ၊ ဉာတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အထဝါ တေတိ အတ္ထာ၊ အဝဏ္ဏိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံယေဝါတိ အတ္ထာနမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ ယေ အတ္ထာ ဘဂဝတာ ပကာသိတာ၊ တေသံ ပဒါနန္တိ ပါဌသေသော၊ တေ အတ္ထေ ပုန ဝဒေယျာမ စေ၊ ကဒါ ပရိယောသာနံ သံဝဏ္ဏနာယ ပရိနိဋ္ဌာနံ ဘဝေ၊ န ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေ စေဝ အတ္ထာ ဥတ္တာနာ၊ တေသံ သံဝဏ္ဏနာယ ကိံ ပယောဇနံ၊ န ပယောဇနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဓိပ္ပာယာနုသန္ဓီဟိ စ အဓိပ္ပာယေန စ အနုသန္ဓိနာ စ ဗျဉ္ဇနေန စ ယေ ပန အတ္ထာ အနုတ္တာနာ၊ တေ အတ္ထေ၊ အတ္ထာ ဝါ အဝဏ္ဏိတာ ¶ ယသ္မာ ဉာတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ တေသံယေဝ အတ္ထာနံ အယံ သံဝဏ္ဏနာနယော ဟောတီတိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထော။

၁။ ‘‘တေန…ပေ… ဝေရဉ္ဇာယ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁) ကရဏဝစနေ ဝိသေသကာရဏမတ္ထိ ဝိယ၊ ‘‘တေန…ပေ… ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ အသဒိသောပမာယံ။ ကိဉ္စာပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထဇောတကော၊ ပန-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနတ္ထဇောတကော။ ‘‘ကရဏဝစနေနေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝကာရေန ဥပယောဂဝစနံ ဝါ ဘုမ္မဝစနံ ဝါ နိဝါရေတိ။ အဘိလာပေါတိ အဘိမုခံ အတ္ထံ လပတီတိ အဘိလာပေါ၊ သဒ္ဒေါ။ အာဒိတောတိ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍတော။ ဧတန္တိ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ ‘‘အညေသုပီ’’တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣတော ပရေသူ’’တိ။

ယဒိ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ၊ ကိံ ပနေတဿ ဝစနေ ပယောဇနန္တိ စောဒေန္တော အာဟ ‘‘ကိံ ပနေတဿာ’’တိအာဒိ။ ဧတဿာတိ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယ’’န္တိအာဒိဝစနဿ။ နိဒါနဒဿနံ ပယောဇနံ နာမာတိ ယောဇနာ။ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘ယာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ယာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စေဝ ယာ ဥပသမ္ပဒါ စ ဘဂဝတော အနုညာတာတိ ယောဇနာ။ ယာနိ စ အနုညာတာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာနီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ။ အဘိသမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနံ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဉ္စ။ ဗောဓိမဟာမဏ္ဍေတိ မဟန္တာနံ မဂ္ဂဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏာနံ ပသန္နဋ္ဌာနေ ဗောဓိရုက္ခမူလေတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

တတ္ထာတိ ¶ ယံ ‘‘တေန သမယေန ဥရုဝေလာယ’’န္တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ။ ဥရုဝေလာယန္တိ ဧတ္ထ ဥရုသဒ္ဒေါ မဟန္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘မဟာဝေလာယ’’န္တိ။ ‘‘ဝါလိကရာသိမှီ’’တိ ဣမိနာ ဝေလာသဒ္ဒဿ ရာသတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ကာလသီမာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ယဒိ ပန ‘‘ဥရူ’’တိ ဝါလိကာယ နာမံ၊ ‘‘ဝေလာ’’တိ မရိယာဒါယ၊ ဧဝဉှိ သတိ နနု ဥရုယာ ဝေလာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာ’’တိ။ ဣမိနာ ¶ ဝေလာယ အတိက္ကမော ဝေလာ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန၊ ဝေလာယ အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာ ပဒဝိပရိယာယဝသေနာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥရုဝေလာယ’’န္တိပဒေ။ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘အတီတေ ကိရာ’’တိအာဒိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပဗ္ဗဇိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ န သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ကတိကဝတ္တန္တိ ကရဏံ ကတံ၊ ကတေန ပဝတ္တံ ကတိကံ၊ တမေဝ ဝတ္တံ ကတိကဝတ္တံ။ အကံသု ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယောတိ ယော ကောစိ။ အညောတိ အတ္တနာ အပရော။ သော အာကိရတူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတ္တပုဋေနာတိ ပဏ္ဏေန ကတေန ပုဋေန။ တတောတိ ကတိကဝတ္တကရဏတော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဒေသေ။ တတောတိ မဟာဝါလိကရာသိဇနနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ တံ ပဒေသံ။ တန္တိ မဟာဝါလိကရာသိံ။

‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ’’တိ ဧတ္ထ အဿတ္ထရုက္ခဿ ဥပစာရဝသေန ဗောဓီတိ နာမလဘနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိအာဒိ။ ဣမိနာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓီတိ ဝစနတ္ထေန စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ဗောဓိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ဗောဓိမှိ၊ ဗောဓိယံ ဝါ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ရုက္ခောပီတိ ပိသဒ္ဒေန န မဂ္ဂဉာဏမေဝါတိ ဒဿေတိ။ မူလေတိ အာသန္နေ။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အနုနာသိကလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ဟုတွာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဌမ’’န္တိပဒဿ ဘာဝနပုံသကံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗပဌမံယေဝါတိ သဗ္ဗေသံ ဇနာနံ ပဌမမေဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကော ဧဝ ပလ္လင်္ကော ဧကပလ္လင်္ကောတိ အဝဓာရဏသမာသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကေနေဝ ပလ္လင်္ကေနာ’’တိ။ ‘‘သကိံ…ပေ… အာဘုဇိတေနာ’’တိ ဣမိနာ အဝဓာရဏဖလံ ဒဿေတိ။ ပလ္လင်္ကောတိ စ ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒီတိ ဧတ္ထ တဒင်္ဂါဒီသု (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၀၄) ပဉ္စသု ဝိမုတ္တီသု ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိသင်္ခါတာ ဖလသမာပတ္တိ ဧဝါဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဖလသမာပတ္တိသုခ’’န္တိ။ ဖလသမာပတ္တီတိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ။ သာ ဟိ ဝိရုဒ္ဓေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ မုစ္စိတဋ္ဌေန ဝိမုတ္တီတိ ဝုစ္စတိ၊ တာယ သမ္ပယုတ္တံ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသုခံ။ အထဝါ တာယ ဇာတံ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ၊ သကလကိလေသဒုက္ခူပသမသုခံ ¶ ။ ‘‘ပဋိသံဝေဒယမာနော’’တိဣမိနာ ‘‘ပဋိသံဝေဒီ’’တိ ဧတ္ထ ဏီပစ္စယဿ ကတ္တုတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပုနပ္ပုနံ သုဋ္ဌု ဝဒတိ အနုဘဝတီတိ ပဋိသံဝေဒီ။ ပဋိသံဝေဒီ ဟုတွာ နိသီဒီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပစ္စယာကာရန္တိ ¶ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယာနံ ဥပ္ပာဒါကာရံ။ ကသ္မာ ပစ္စယာကာရော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပစ္စယာကာရော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ‘‘အညမည’’န္တိဣမိနာ ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိပဒဿ ကမ္မံ ဒဿေတိ၊ ‘‘သဟိတေ’’တိဣမိနာ သံသဒ္ဒဿတ္ထံ။ ‘‘ဓမ္မေ’’တိဣမိနာ တဿ သရူပံ။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿံ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အနုလောမပဋိလောမ’’န္တိပဒေ၊ အနုလောမပဋိလောမေသု ဝါ။ သွေဝ ပစ္စယာကာရော ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏတော’’တိဣမိနာ အနုလောမသဒ္ဒဿ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ သွေဝါတိ ပစ္စယာကာရော ဧဝ။ တံ ကိစ္စန္တိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗံ တံ ကိစ္စံ။ တဿ အကရဏတောတိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ အကရဏတော။ ဣမိနာ ပဋိလောမသဒ္ဒဿ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ ပုရိမနယေနေဝ။ ဝါတိ အထဝါ။ ပဝတ္တိယာတိ သံသာရပဝတ္တိယာ။ အနုလောမောတိ အနုကူလော၊ အနုရူပေါ ဝါ။ ဣတရောတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ပစ္စယာကာရော။ တဿာတိ ပဝတ္တိယာ။ ပဋိလောမောတိ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ၊ ဧတ္ထာတိ ‘‘အနုလောမပဋိလောမ’’န္တိပဒေ။ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဧဝါတိ သမ္ဘဝတော တဿ ဖလံ ဝါ ‘‘သဒ္ဒန္တရတ္ထာပေါဟနေန သဒ္ဒေါ အတ္ထံ ဝဒတီ’’တိ ဝစနတော (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။မုလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။ဩဃတရယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။ရုပါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ) သဒ္ဒန္တရတ္ထာပေါဟနံ ဝါ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဒိတော ပနာ’’တိအာဒိ။ ယာဝသဒ္ဒေါ အဝဓိဝစနော။ ယာဝ အန္တံ ပါပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတောတိ ဣမေဟိ ဝုတ္တေဟိ ဒွီဟိ အတ္ထေဟိ။ ‘‘မနသာကာသီ’’တိ ဧတ္ထ ဣကာရလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘မနသိ အကာသီ’’တိ။ တတ္ထာတိ ‘‘မနသာကာသီ’’တိပဒေ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ ဣဒန္တိ ဣမံ အာကာရံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိပါဌေ အဝယဝတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သမာသမဇ္ဈေ တသဒ္ဒေန ပုဗ္ဗပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာ’’တိ ¶ ။ ဝါကျေ ပန တသဒ္ဒေန ပရပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိပဒံ ‘‘သမ္ဘဝန္တီ’’တိပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ပဒေသု။

ယထာ ပနာတိ ယေနာကာရေန ပန။ ဣဒန္တိ ဣမံ အာကာရံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ…ပေ… နိရောဓော’’တိအာဒိဝါကျေ။ အဝိဇ္ဇာယတွေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘဒ္ဒိယောတွေဝါ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘ဘဒ္ဒိယော ဣတိ ဧဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ ကတ္တဗ္ဗော၊ န ဧဝံ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ ဣတိ ဧဝါ’’တိ၊ အထ ခေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝါ’’တိ ကာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝါ’’တိ။ ‘‘ပ အတိမောက္ခံ အတိပမောက္ခ’’န္တိအာဒီသု (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝိယ ဥပသဂ္ဂဗျတ္တယေန ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ¶ နိပါတဗျတ္တယေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေန သတ္တဇီဝါဒယော နိဝတ္တေတိ။ တုသဒ္ဒေါ ပက္ခန္တရတ္ထဇောတကော။ အနုလောမပက္ခတော ပဋိလောမသင်္ခါတံ ပက္ခန္တရံ မနသာကာသီတိ အတ္ထော။ အသေသဝိရာဂနိရောဓသဒ္ဒေါ အယုတ္တသမာသော၊ ဥတ္တရပဒေန စ တတိယာသမာသောတိ အာဟ ‘‘ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ’’တိ။ တတ္ထ အသေသသဒ္ဒံ ဝိရာဂသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓမကတွာ နိရောဓသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ အတ္ထဿ ဂဟဏံ အယုတ္တသမာသော နာမ။ ‘‘မဂ္ဂေနာ’’တိဣမိနာ ဝိရာဂသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ဝိရဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂေန နိရောဓတ္တာ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတီ’’တိ။ အနုပ္ပာဒနိရောဓောတိ စ အနုပ္ပာဒေန နိရောဓော သမုစ္ဆေဒဝသေန နိရုဒ္ဓတ္တာ။ ဧဝန္တိ ယထာ အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ ဧဝံ တထာတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဧဝမေတဿာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ကေဝလသဒ္ဒေါ သကလပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သကလဿာ’’တိ၊ အနဝသေသဿာတိ အတ္ထော။ အထဝါ သတ္တဇီဝါဒီဟိ အမိဿိတတ္တာ အမိဿတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဓဿ ဝါ’’တိ။ ‘‘သတ္တဝိရဟိတဿာ’’တိ ဣမိနာ သုဒ္ဓဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဧတ္ထ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရာသတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခရာသိဿာ’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ¶ ဝိဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဧတသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ယွာယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာဒိဝသေန…ပေ… နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ယွာယံ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ သမုဒယော စ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဒိတဝေလာယန္တိ ပါကဋဝေလာယံ ပသိဒ္ဓကာလေတိ အတ္ထော။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဣမသဒ္ဒေါ ဝုစ္စမာနာပေက္ခော။ တသ္မိံ အတ္ထေ ဝိဒိတေ သတီတိ ယောဇနာ။ ပဇာနနတာယာတိ ပကာရေန ဇာနနဘာဝဿ။ သောမနဿယုတ္တဉာဏသမုဋ္ဌာနန္တိ သောမနဿေန ဧကုပ္ပာဒါဒိဝသေန ယုတ္တေန ဉာဏေန သမုဋ္ဌာနံ၊ ယုတ္တံ ဝါ ဉာဏသင်္ခါတံ သမုဋ္ဌာနံ ဥဒါနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဥဒါနန္တိ ကေနဋ္ဌေန ဥဒါနံ? ဥဒါနဋ္ဌေန၊ မောဒနဋ္ဌေန၊ ကီဠနဋ္ဌေန စာတိ အတ္ထော။ ကိမိဒံ ဥဒါနံ နာမ? ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌာပိတော ဥဒါဟာရော။ ယထာ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ) ဟိ ယံ တေလာဒိမိနိတဗ္ဗဝတ္ထု မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ ဝိသန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ‘‘အဝသေကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ‘‘ဩဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝံ ယံ ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌာပိတံ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရံ ဟဒယံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ၊ သော အဓိကော ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဝစီဒွါရေန နိက္ခမန္တော ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခော ဥဒါဟာရဝိသေသော ‘‘ဥဒါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသီ’’တိ ဣမိနာ ဥဒဓာတုဿ ဥဒါဟာရတ္ထံ ဒဿေတိ။

တဿာတိ ဥဒါနဿ အတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယဒါတိ ဧတ္ထ ဒါပစ္စယဿ အတ္ထဝါကျံ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မိံ ကာလေ’’တိ။ ဟဝေတိ ‘‘ဗျတ္တ’’န္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ဗျတ္တံ ပါကဋန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ပါတုဘဝန္တီတိ ဧတ္ထ ပါတုနိပါတဿ အတ္ထဿ ‘‘ဟဝေ’’တိ နိပါတေန ဝုတ္တတ္တာ ဘူဓာတုဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။ အနုလောမ ပဋိလောမ ပစ္စယာကာရ ပဋိဝေဓသာဓကာတိ အနုလောမတော စ ပဋိလောမတော စ ပစ္စယာကာရဿ ပဋိဝိဇ္ဈနဿ သာဓကာ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာတိ ဗောဓိယာ မဂ္ဂဉာဏဿ ပက္ခေ ဘဝါ သတ္တတိံသ ဓမ္မာ။ အထဝါ ပါတုနိပါတေန သဟ ‘‘ဘဝန္တီ’’တိပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပကာသန္တီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ နယေ ဟဝေသဒ္ဒေါ ဧကံသတ္ထဝါစကော။ ဟဝေ ဧကံသေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ အဘိသမယဝသေနာတိ မဂ္ဂဉာဏဝသေန ¶ ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ယသ္မာ အဘိမုခံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သမေစ္စ အယတိ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ အဘိသမယောတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ကိလေသသန္တာပနဋ္ဌေနာ’’တိ ဣမိနာ အာဘုသော ကိလေသေ တာပေတီတိ အာတာပေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ န ဝီရိယသာမညံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယမေဝါတိ အာဟ ‘‘သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝတော’’တိ။ ဣမိနာ အာတာပီတိ ဧတ္ထ ဤပစ္စယဿ ဝန္တုအတ္ထံ ဒဿေတိ။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စာတိ ကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာနသဘာဝေန အဋ္ဌသမာပတ္တိသင်္ခါတေန ဈာနေန စ။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စာတိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာနသဘာဝေန ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသင်္ခါတေန ဈာနေန စ။ ‘‘ဗာဟိတပါပဿာ’’တိ ဣမိနာ ဗာဟိတော အဏော ပါပေါ အနေနာတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဏသဒ္ဒေါ ဟိ ပါပပရိယာယော။ ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိ ဣမိနာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အထဿာတိ အထ အဿ၊ တသ္မိံ ကာလေ ဗြာဟ္မဏဿာတိ အတ္ထော။ ယာ ဧတာ ကင်္ခါ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကော နု ခေါ…ပေ… အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) နယေန စ တထာ ‘‘ကတမံ နု ခေါ…ပေ… အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၃၅) နယေန စ ပစ္စယာကာရေ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော ပဉှော၊ ဒုပ္ပဉှော ဧသောတိ အတ္ထော။ တထာတိ ဧဝံ၊ တတော အညထာ ဝါ။ ယာ စ သောဠသ ကင်္ခါ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) အာဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ကင်္ခါတိ ယောဇနာ။ သောဠသ ကင်္ခါတိ အတီတဝိသယာ ပဉ္စ၊ အနာဂတဝိသယာ ပဉ္စ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာ ဆာတိ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ။ ဝပယန္တီတိ ဝိ အပယန္တိ၊ ဣကာရလောပေနာယံ သန္ဓိ။ ဝိတျူပသဂ္ဂေါ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကော၊ အပယန္တိ – သဒ္ဒေါ အပဂမနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိဣမိနာ အပဂမနတ္ထမေဝ ပရိယာယန္တရေန ဒီပေတိ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မ’’န္တိ ဝါကျဿ ပုဗ္ဗဝါကျကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဟေတုဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ သဟ အဝိဇ္ဇာဒိဟေတုနာတိ သဟေတု၊ သင်္ခါရာဒိကော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော။ သဟေတု စ သော ဓမ္မော စာတိ သဟေတုဓမ္မောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာဒိကေနာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဣမိနာ ပဇာနာ တီတိ ¶ ဧတ္ထ ဉာဓာတုယာ အဝဗောဓနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ မာရဏတောသနာဒိကေ အတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ ဣတီတိ တသ္မာ၊ ဝပယန္တီတိ ယောဇနာ။

၂။ ပစ္စယက္ခယဿာတိ ပစ္စယာနံ ခယဋ္ဌာနဿ အသင်္ခတဿာတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ ဒုတိယဥဒါနေ။ ခီယန္တိ ပစ္စယာ ဧတ္ထာတိ ခယံ၊ နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္စယာနံ ခယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ‘‘အညာသီ’’တိ ဣမိနာ အဝေဒီတိ ဧတ္ထ ဝိဒဓာတုယာ ဉာဏတ္ထံ ဒဿေတိ၊ အနုဘဝနလာဘာဒိကေ နိဝတ္တေတိ။ တသ္မာ ဝပယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာတိ ပဌမဥဒါနေ ဝုတ္တသဒိသာ။ ဓမ္မာတိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ၊ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ ဝါ။

၃။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေန မဂ္ဂေန ဝိဒိတောတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ တတိယဥဒါနေ။ သော ဗြာဟ္မဏော တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေဟိ ဥပ္ပန္နေဟိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေဟိ ဝါ ယဿ အရိယမဂ္ဂဿ စတုသစ္စဓမ္မာ ပါတုဘူတာ၊ တေန အရိယမဂ္ဂေန ဝါ ဝိဓူပယန္တိ ယောဇနာ။ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ သုတ္တနိပါတေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ။ မာရသေနန္တိ ကာမာဒိကံ ဒသဝိဓံ မာရသေနံ။ ‘‘ဝိဓမေန္တော’’တိဣမိနာ ဝိဓူပယန္တိ ဧတ္ထ ဓူပဓာတုယာ ဝိဓမနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ လိမ္ပနတ္ထာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ‘‘ဝိဒ္ဓံ သေန္တော’’တိဣမိနာ ဝိဓမေန္တောတိ ဧတ္ထ ဓမုဓာတုယာ ဓံသနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ သဒ္ဒတ္ထာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ‘‘သူရိယောဝ ဩဘာသယ’’န္တိပဒဿ ‘‘သူရိယော ဣဝါ’’တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ သူရိယောတိ အာဒိစ္စော။ သော ဟိ ယသ္မာ ပဌမကပ္ပိကာနံ သူရံ ဇနေတိ၊ တသ္မာ သူရိယောတိ ဝုစ္စတိ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ အဘိမုခံ ဥဒ္ဓံ အာကာသံ ဂတော၊ အဗ္ဘံ ဝါ အာကာသံ ဥဂ္ဂတော။ အဗ္ဘသဒ္ဒေါ ဟိ အာကာသပရိယာယော။ အာကာသော ဟိ ယသ္မာ အာဘုသော ဘာတိ ဒိပ္ပတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဗ္ဘ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ယထာ သူရိယော ဩဘာသယန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ ယထာ သူရိယော အန္ဓကာရံ ဝိဓမေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော မာရသေနမ္ပိ ဝိဓူပယန္တောတိ။

ဧတ္ထာတိ ဧတေသု တီသု ဥဒါနေသု။ ပဌမံ ဥဒါနံ ဥပ္ပန္နန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိဿာ ခန္ဓကပါဠိယာ ဥဒါနပါဠိံ သံသန္ဒန္တော အာဟ ‘‘ဥဒါနေ ပနာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ဥဒါနေ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဥဒါနေ ဝုတ္တဝစနံ၊ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္စယေနာတိ အတိက္ကမေန၊ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘တဒါ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဒါတိ ‘‘သွေ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ရတ္တိံ ဥပ္ပာဒိတမနသိကာရကာလေ။ ဘဂဝါ မနသာကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမာ ဒွေ ဥဒါနဂါထာ အာနုဘာဝဒီပိကာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ပစ္စယာကာရပဇာနနပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ။ ဧကေကမေဝါတိ ¶ အနုလောမပဋိလောမေသု ဧကေကမေဝ။ ပဌမယာမဉ္စာတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ၊ နိရန္တရံ ပဌမယာမကာလန္တိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနာတိ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ ပန။ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝါ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဒါနေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယာတိ ဝိသာခါယ ယုတ္တာယ ပုဏ္ဏမာယ။ ‘‘အရုဏော ဥဂ္ဂမိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗသမယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗညုတန္တိ သဗ္ဗညုဘာဝံ၊ အနာဝရဏဉာဏန္တိ အတ္ထော။ တတောတိ အရုဏုဂ္ဂမနတော။ တံ ဒိဝသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တသ္မိံ ဒိဝသေတိ ဟိ အတ္ထော။ အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ၊ တံ ဒိဝသံ ကာလန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ဧဝံ မနသိ ကတွာတိ ယထာ တံ ဒိဝသံ အနုလောမပဋိလောမံ မနသာကာသိ၊ ဧဝံ မနသိ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ…ပေ… နိသီဒီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ တံ သတ္တာဟန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထေဝါတိ ဗောဓိရုက္ခမူလေယေဝ။

၂။ အဇပါလကထာ

၄။ န ဘဂဝါတိ ဧတ္ထ နကာရော ‘‘ဥပသင်္ကမီ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ န ဥပသင်္ခမီတိ ဟိ အတ္ထော။ တမှာ သမာဓိမှာတိ တတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိတော။ အနန္တရမေဝ အနုပသင်္ကမနံ ဥပမာယ အာဝိကရောန္တော အာဟ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣစ္စေဝံ ဝုတ္တံ န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အတ္ထဇာတံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဘုတွာ သယတီ’’တိ ဝါကျေ။ ဧဝန္တိ ဥပမေယျဇောတကော။ ဣဓာပီတိ ဣမိဿံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိပါဠိယမ္ပိ။ ဣဒန္တိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိပါဌေ။

အပရာနိပီတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟတော အညာနိပိ။ တတြာတိ ‘‘အပရာနိပီ’’တိအာဒိဝစနေ။ ဘဂဝတိ နိသိန္နေ သတီတိ ယောဇနာ။ ကိရသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော ¶ ။ ကိံ နု ခေါတိ ပရိဝိတက္ကနတ္ထေ နိပါတော။ ဧကစ္စာနန္တိ အပ္ပေသက္ခာနံ ဧကစ္စာနံ။ တာသန္တိ ဒေဝတာနံ။ ဗလာဓိဂမဋ္ဌာနန္တိ ဗလေန တေဇသာ အဓိဂမဋ္ဌာနံ။ အနိမိသေဟီတိ ဥမ္မိသေဟိ။ သတ္တာဟန္တိ ကမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ကာလ’’န္တိ ကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ဌာနန္တိ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကိယမာနဋ္ဌာနံ။ အထာတိ အနိမိသသတ္တာဟဿ အနန္တရေ။ ရတနစင်္ကမေတိ ရတနမယေ စင်္ကမေ။ တံ ဌာနန္တိ စင်္ကမဋ္ဌာနံ။ တတောတိ စင်္ကမသတ္တာဟတော။ ရတနဃရန္တိ ရတနမယံ ဂေဟံ။ တတ္ထာတိ ရတနဃရေ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိစိနန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ရတနဃရေ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ ဝါ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ တံ ဌာနန္တိ အဘိဓမ္မပိဋကဝိစိနနဋ္ဌာနံ။

ဧဝန္တိအာဒိ ပုဗ္ဗဝစနဿ နိဂမဝသေန ပစ္ဆိမဝစနဿ အနုသန္ဓိနိဒဿနံ။ တေနာတိ အဇပါလာနံ ¶ နိသီဒနကာရဏေန။ အဿာတိ နိဂြောဓဿ။ ‘‘အဇပါလနိဂြောဓောတွေဝ နာမ’’န္တိ ဣမိနာ ဥပစာရဝသေန နာမလဘနံ ဒဿေတိ။ အဇပါ ဗြာဟ္မဏာ လန္တိ နိဝါသံ ဂဏှန္တိ ဧတ္ထာတိ အဇပါလော၊ ဥဏှကာလေ ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေ အဇေ အတ္တနော ဆာယာယ ပါလေတီတိ အဇပါလော၊ အဇပါလော စ သော နိဂြောဓော စေတိ အဇပါလနိဂြောဓောတိ ဝစနတ္ထာနိပိ ပကရဏန္တရေသု (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဒဿိတာနိ။ တတြာပီတိ အဇပါလနိဂြောဓေပိ။ ဗောဓိတောတိ ဗောဓိရုက္ခတော။ ဧတ္ထာတိ အဇပါလနိဂြောဓေ။ ဘဂဝတိ နိသိန္နေတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ‘‘အထ ခေါ အညတရော’’တိအာဒိဝစနေ။ သောတိ ဗြာဟ္မဏော။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော နာမာတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတသင်္ခါတေသု တီသု မင်္ဂလိကေသု ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော နာမ ကိရာတိ အတ္ထော။ ‘‘မာနဝသေန…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဟုံဟု’’န္တိ ကရောတီတိ ဟုံဟုင်္ကော၊ ဟုံဟုင်္ကော ဇာတိ သဘာဝေါ ဣမဿာတိ ဟုံဟုင်္ကဇာတိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

တေနာတိ ဗြာဟ္မဏေန။ သိခါပ္ပတ္တန္တိ အဂ္ဂပ္ပတ္တံ။ တဿာတိ ဥဒါနဿ။ ယောတိ ပုဂ္ဂလော၊ ပဋိဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘န ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကတာယာ’’တိ ဣမိနာ အဝဓာရဏဖလံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဗာဟိတပါပဓမ္မတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဗာဟိတော ¶ ပါပေါ ဓမ္မော အနေနာတိ ဗာဟိတပါပဓမ္မောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဟုံဟုင်္ကာရပဟာနေနာ’’တိ ဣမိနာ နတ္ထိ ဟုံဟုင်္ကာရော ဣမဿာတိ နိဟုံဟုင်္ကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ရာဂါဒိကသာဝါဘာဝေနာတိ ဣမိနာ နတ္ထိ ရာဂါဒိကသာဝေါ ဣမဿာတိ နိက္ကသာဝေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဘာဝနာနုယောဂယုတ္တစိတ္တတာယာ’’တိ ဣမိနာ ယတံ အနုယုတ္တံ အတ္တံ စိတ္တံ ဣမဿာတိ ယတတ္တောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ယတသဒ္ဒေါ ဝီရိယဝါစကော၊ ယတဓာတုယာ နိပ္ဖန္နော၊ အတ္တသဒ္ဒေါ စိတ္တပရိယာယော။ ယတသဒ္ဒဿ ယမုဓာတုယာ စ နိပ္ဖန္နဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သီလသံဝရေန ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘သညတစိတ္တတာယာ’’တိ ဣမိနာ ယမတိ သံယမတီတိ ယတံ၊ ယတံ အတ္တံ စိတ္တံ ဣမဿာတိ ယတတ္တောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သစ္စာနိ ဝိဒန္တိ ဇာနန္တီတိ ဝေဒါနီတိ ဝစနတ္ထေန မဂ္ဂဉာဏာနိ ဝေဒါနိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟီ’’တိ။ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတာန’’န္တိ ဝိဘတ္တိပရိဏာမံ ကတွာ ‘‘ဝေဒါန’’န္တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ အန္တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ ယသ္မာ သင်္ခါရာနံ အဝသာနေ ဇာတံ၊ တသ္မာ အန္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပုန အန္တန္တိ အရဟတ္တဖလံ။ တဉှိ ယသ္မာ မဂ္ဂဿ ပရိယောသာနေ ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ အန္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝုသိတံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ ဗြဟ္မစရိယံ အနေနာတိ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေန ဗြဟ္မဝါဒံ ဝဒေယျာတိ ဝုတ္တဝစနဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏော အဟန္တိ ဧတံ ဝါဒံ ဓမ္မေန ဝဒေယျာ’’တိ။ ဓမ္မေနာတိ ဘူတေန သဘာဝေန။ လောကေတိ ဧတ္ထ သတ္တလောကောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘သကလေ လောကသန္နိဝါသေ’’တိ။

၃။ မုစလိန္ဒကထာ

၅။ အကာလမေဃောတိ ¶ ဧတ္ထ ဝပ္ပာဒိကာလဿ အဘာဝါ န အကာလော ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဝဿကာလေ အသမ္ပတ္တတ္တာ အကာလောတိ အာဟ ‘‘အသမ္ပတ္တေ ဝဿကာလေ’’တိ။ ‘‘ဥပ္ပန္နမေဃော’’တိ ဣမိနာ အကာလေ ဥပ္ပန္နော မေဃော အကာလမေဃောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေတိ ဇေဋ္ဌမူလမာသေ။ တသ္မိန္တိ မေဃေ။ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ ဧတ္ထ သီတေန ဝါတေန ဒူသိတံ ဒိနံ ဣမိဿာ ဝဋ္ဋလိကာယာတိ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ ဝစနတ္ထံ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာ စ ပနာ’’တိအာဒိ။ သာ စ ပန သတ္တာဟဝဋ္ဋလိကာ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီ နာမ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သမီပေ ပေါက္ခရဏိယာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဣမိနာ မုစလိန္ဒဿ သမီပေ နိဗ္ဗတ္တော မုစလိန္ဒောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ မုစလိန္ဒောတိ စ နိစုလော။ သော နီပေါတိ စ ပိယကောတိ စ ဝုစ္စတိ။ နာဂဿ ဘောဂေါ ဧကောပိ သတ္တာဘုဇတ္တာ ‘‘ဘောဂေဟီ’’တိ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ တသ္မိန္တိ နာဂရာဇေ ဌိတေ သတီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ နာဂရာဇဿ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဘဏ္ဍာဂါရဂဗ္ဘပမာဏံ အဟောသိ၊ တသ္မာ။ ဌာနဿ ကာရဏံ ပရိဒီပေတိ အနေနာတိ ဌာနကာရဏပရိဒီပနံ ‘‘မာ ဘဂဝန္တံ သီတ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ သောတိ နာဂရာဇာ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပါဠိယံ ‘‘ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ ကိရိယာပဒံ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘မာ သီတံ ဘဂဝန္တံ ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထာတိ ‘‘မာ ဘဂဝန္တံ သီတ’’န္တိအာဒိဝစနေ။ သတ္တာဟဝဋ္ဋလိကာယ သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမ္ပီတိ ဥဏှမ္ပိ။ နန္တိ ဘဂဝန္တံ။ တဿာတိ နာဂရာဇဿ။ ဥဗ္ဗိဒ္ဓန္တိ ဥဒ္ဓံ ဆိဒ္ဒံ။ ဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒသဒ္ဒါ ဟိ ပရိယာယာ။ အာကာသံ မေဃပဋလပဋိစ္ဆန္နံ အာသန္နံ ဝိယ ဟောတိ၊ မေဃပဋလဝိဂမေ ဒူရံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတ’’န္တိ။ ဝိဂတဝလာဟကန္တိ ဧတ္ထ ဝိဂတသဒ္ဒေါ အပဂတတ္ထဝါစကော၊ ဝလာဟကသဒ္ဒေါ မေဃပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အပဂတမေဃ’’န္တိ။ ဣန္ဒနီလမဏိ ဝိယ ဒိဗ္ဗတီတိ ဒေဝေါတိ ဝစနတ္ထေန အာကာသော ဒေဝေါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဒေဝန္တိ အာကာသ’’န္တိ။ အတ္တနော ရူပန္တိ အတ္တနော နာဂသဏ္ဌာနံ။ ဣမိနာ သကဝဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ သကသဒ္ဒေါ အတ္တဝါစကော၊ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ သဏ္ဌာနဝေဝစနောတိ ဒဿေတိ။

သုခေါ ဝိဝေကောတိ ဧတ္ထ တဒင်္ဂ ဝိက္ခမ္ဘန သမုစ္ဆေဒ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိဝေကသင်္ခါတေသု ပဉ္စသု ဝိဝေကေသု နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော နိဿရဏဝိဝေကော စ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကသင်္ခါတေသု တီသု ဝိဝေကေသု နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဥပဓိဝိဝေကော စ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဥပဓိဝိဝေကော’’တိ။ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသန္တောသေနာ’’တိ ဣမိနာ တုဋ္ဌဿာတိ ဧတ္ထ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသာဒိကေ နိဝတ္တေတိ။ သုတဓမ္မဿာတိ ဧတ္ထ သုတသဒ္ဒေါ ဝိဿုတပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပကာသိတဓမ္မဿာ’’တိ၊ ပါကဋသစ္စဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ပဿတောတိ ဧတ္ထ မံသစက္ခုဿ ကရဏဘာဝေန ¶ ¶ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ဉာဏစက္ခုနာ’’တိ။ ‘‘အကုပ္ပနဘာဝေါ’’တိ ဣမိနာ အဗျာပဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ဗျာပါဒသဒ္ဒဿ ဒေါသဝါစကဘာဝေါ စ ဏျပစ္စယဿ ဘာဝတ္ထော စ ဒဿိတော။ ဧတေနာတိ ‘‘အဗျာပဇ္ဇ’’န္တိပဒေန။ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အဗျာပဇ္ဇဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ မေတ္တာယ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ။ ပါဏဘူတေသု သံယမောတိ ဧတ္ထ ပါဏဘူတသဒ္ဒါ ဝေဝစနဘာဝေန သတ္တေသု ဧဝ ဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘သတ္တေသု စာ’’တိ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ သံယမဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကရုဏာယ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ။ ယာတိ ယာ ဝိရာဂတာ။ အနာဂါမိမဂ္ဂဿ ကာမရာဂဿ အနဝသေသပဟာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတေန အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ကထိတော’’တိ။ ယာထာဝမာနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန နိရုဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အသ္မိ…ပေ… ကထိတ’’န္တိ။ ဣတောတိ အရဟတ္တတော။

၄။ ရာဇာယတနကထာ

၆။ ပါစီနကောဏေတိ ပုရတ္ထိမအဿေ၊ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေတိ အတ္ထော။ ရာဇာယတနရုက္ခန္တိ ခီရိကာရုက္ခံ။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ပုစ္ဆိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကတရေန သမယေနာ’’တိ။ နိသိန္နဿ ဘဂဝတောတိ ယောဇနာ။ ဒေဝရာဇသဒ္ဒဿ အညေ ပဇာပတိအာဒယော ဒေဝရာဇာနော နိဝတ္တေတုံ ‘‘သက္ကော’’တိ ဝုတ္တံ။ တန္တိ ဟရီတကံ။ ပရိဘုတ္တမတ္တဿေဝ ဘဂဝတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ။

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိ ဣမိနာ ယေန သမယေန ဘဂဝါ ရာဇာယတနမူလေ နိသီဒိ၊ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဥက္ကလဇနပဒတောတိ ဥက္ကလနာမကာ ဇနပဒမှာ။ ယသ္မိံ ဒေသေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ၊ တံ ဒေသန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘တံ ဒေသံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ’’တိပဒေ။ တေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ ဉာတိသာလောဟိတသဒ္ဒါနံ အညမညဝေဝစနတ္တာ ‘‘ဉာတီ’’တိ ဝုတ္တေ သာလောဟိတသဒ္ဒဿ အတ္ထော သိဒ္ဓါတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဉာတိဘူတပုဗ္ဗာ ဒေဝတာ’’တိ။ သာတိ ဒေဝတာ။ နေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ တတောတိ အပဝတ္တနကာရဏာ။ တေတိ ဝါဏိဇာ ¶ ။ ဣဒန္တိ အပဝတ္တနံ။ ဗလိန္တိ ဥပဟာရံ။ တေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ ‘‘သဗ္ဗိမဓုဖာဏိတာဒီဟိ ယောဇေတွာ’’တိ ပဒံ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခံ၊ တသ္မာ မဇ္ဈေ ဝုတ္တံ။ ပတိမာနေထာတိ ဧတ္ထ မာန ပူဇာယံ ပေမနေတိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၈ နကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ ပူဇနပေမနံ နာမ အတ္ထတော ဥပဋ္ဌဟနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပဋ္ဌဟထာ’’တိ။ တံ ဝေါတိ ဧတ္ထ တံသဒ္ဒေါ ပတိမာနနဝိသယော၊ ဝေါသဒ္ဒေါ တီသု ဝေါသဒ္ဒေသု တုမှသဒ္ဒဿ ကာရိယော ဝေါသဒ္ဒေါ၊ သော စ စတုတ္ထျတ္ထောတိ အာဟ ‘‘တံ ပတိမာနံ တုမှာက’’န္တိ။ ဝေါကာရော ဟိ တိဝိဓော တုမှသဒ္ဒဿ ကာရိယော၊ ယောဝစနဿ ကာရိယော၊ ပဒပူရဏောတိ။ တတ္ထ တုမှသဒ္ဒဿ ကာရိယော ပဉ္စဝိဓော ပစ္စတ္တဥပယောဂကရဏသမ္ပဒါနသာမိဝစနဝသေနာတိ။ တတ္ထ တုမှသဒ္ဒကာရိယော သမ္ပဒါနဝစနော ¶ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘တုမှာက’’န္တိ။ ‘‘ယ’’န္တိသဒ္ဒဿ ဝိသယော ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ယံ ပဋိဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ယော ပတ္တော အဟောသီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ သောတိ ပတ္တော။ သုဇာတာယ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဧဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနာဒရေ စေတံ သာမိဝစနံ။ တေနာတိ အန္တရဓာယဟေတုနာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ ဟတ္ထေသူတိ ကရဏတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဟတ္ထေဟီတိ ဟိ အတ္ထော။ ကိမှီတိ ကေန။

ဣတောတိ အာသဠှီမာသဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော။ ဧတ္တကံ ကာလန္တိ ဧတံ ပမာဏံ ဧကူနပညာသဒိဝသကာလံ။ ဇိဃစ္ဆာတိ ဃသိတုမိစ္ဆာ။ ပိပါသာတိ ပါတုမိစ္ဆာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ စေတသာ-စေတောသဒ္ဒါနံ သမ္ဗန္ဓာပေက္ခတ္တာ တေသံ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော’’တိ စ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ စ။ ဣမေဟိ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒါနမသဒိသတ္တာ သမ္ဗန္ဓောပိ အသဒိသောတိ ဒဿေတိ။ အတ္တနောတိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ။ သမာသောယေဝ အဝယဝီပဓာနော ဟောတိ၊ ဝါကျံ ပန အဝယဝပဓာနောယေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတူဟိ ဒိသာဟီ’’တိ။ ပါဠိယံ ‘‘အာဂန္တွာ’’တိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘သိလာမယေ’’တိ ဣမိနာ သိလာမယမေဝ သေလာမယန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဣဒန္တိ ‘‘သေလာမယေ ပတ္တေ’’တိ ဝစနံ။ ယေတိ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာမယေ ပတ္တေ။ တတောတိ ဣန္ဒနီလမဏိမယပတ္တဥပနာမနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ။ စတ္တာရောပိ အဓိဋ္ဌဟီတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန၊ အဓိဋ္ဌိယမာနေတိ ယောဇနာ။ ဧကသဒိသောတိ ဧကံသေန သဒိသော။ အဓိဋ္ဌိတေ ပတ္တေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတ္တေတိ စ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ပတ္တေန ပဋိဂ္ဂဟေသီတိ ဟိ အတ္ထော။ ပစ္စဂ္ဃေတိ ဧတ္ထ ဧကာရော သ္မိံဝစနဿ ကာရိယောတိ အာဟ ‘‘ပစ္စဂ္ဃသ္မိ’’န္တိ။ ပဋိ အဂ္ဃန္တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ပဋိသဒ္ဒေါ ပါဋေက္ကတ္ထော၊ ‘‘အဂ္ဃ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ မဟဂ္ဃတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါဋေက္ကံ မဟဂ္ဃသ္မိ’’န္တိ။ ဣမိနာ စတ္တာရော ဧကတော ဟုတွာ န မဟဂ္ဃာ ဟောန္တိ၊ ပါဋေက္ကံ ပန မဟဂ္ဃာ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ သဥပသဂ္ဂေါ ပစ္စဂ္ဃသဒ္ဒေါ အဘိနဝပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အဘိနဝေ’’တိ။ အဘိနဝေါတိ စ အစိရတနဝတ္ထုဿ နာမံ။ အစိရတနဝတ္ထု အစိရတနတ္တာ အဗ္ဘုဏှံ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဗ္ဘုဏှေ’’တိ။ ‘‘တင်္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တသ္မိ’’န္တိ ဣမိနာ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။ ဒွေဝါစိကာတိပဒဿ သမာသဝသေန စ တဒ္ဓိတဝသေန စ နိပ္ဖန္နဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒွေ ဝါစာ’’တိအာဒိ။ ပတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧကော ဣတိသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဣတိ တသ္မာ ဒွေဝါစိကာဣတိ အတ္ထောတိ ယောဇနာ။ တေတိ ဝါဏိဇာ။ အထာတိ တသ္မိံ ကာလေ။ တေတိ ကေသေ။ တေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ ပရိဟရထာတိ အတ္တနော အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ၊ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ဟရထာတိ အတ္ထော။ တေတိ ဝါဏိဇာ။ အမတေနေဝါတိ အမတေန ဣဝ၊ အဘိသိတ္တာ ဣဝါတိ ယောဇနာ။

၅။ ဗြဟ္မယာစနကထာ

၇။ ဘဂဝါ ¶ ဥပသင်္ကမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မိန္တိ အဇပါလနိဂြောဓေ။ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ အာစရိတော သမ္မာစရိတော၊ န ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ အာစိဏ္ဏော၊ အထ ခေါ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော၊ အတိအာစိဏ္ဏော နိစ္စာစိဏ္ဏောတိ အတ္ထော။ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဇာနန္တိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မဒေသနန္တိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ၊ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ဝါ ဘဂဝန္တံ၊ ဘဂဝန္တံ ဝါ ဓမ္မဒေသနံ။ တတောတိ ယာစနကာရဏာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ လောကသန္နိဝါသော ဗြဟ္မဂရုကော ယသ္မာ၊ ဣတိ တသ္မာ ဥပ္ပာဒေဿန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣတီတိအာဒိ နိဂမနံ။

တတ္ထာတိ ¶ ပရိဝိတက္ကနာကာရပါဌေ။ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏေသု အလ္လီယ’’န္တီတိ ဣမိနာ အလ္လီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန လဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထာတိ အာလယာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အလ္လီယန္တီတိ လဂ္ဂန္တိ။ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဧဝံ သတိ အလ္လီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန သေဝိယန္တီတိ အာလယာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ အလ္လီယန္တီတိ သေဝန္တိ။ တေတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိပဒဿ ယံ ဣဒန္တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ‘‘ယ’’န္တိ စ ‘‘ဣဒ’’န္တိ စ သဗ္ဗနာမပဒန္တိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ယဒိဒန္တိ နိပါတော’’တိ။ ဣမိနာ တီသု လိင်္ဂေသု ဒွီသု စ ဝစနေသု ဝိနာသံ၊ ဝိကာရံ ဝါ ဝိသဒိသံ ဝါ နအယနတ္တာ နဂမနတ္တာ အဗျယံ နာမာတိ ဒဿေတိ၊ အတ္ထော ပန သဗ္ဗနာမတ္ထောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿာတိ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိနိပါတဿ၊ အတ္ထောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဌာနန္တိ ‘‘ဌာနံ’’ဣတိပဒံ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒန္တိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’ဣတိပဒံ။ အတ္ထောပိ ယုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမေသန္တိ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ။ ပစ္စယာတိ အဝိဇ္ဇာဒိကာရဏာ။ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝါ’’တိ ဣမိနာ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ ဧတ္ထ တာပစ္စယဿ သွတ္ထံ ဒီပေတိ ‘‘ဒေဝတာ’’တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဝဏ္ဏနာ) ဝိယ။

သော မမဿ ကိလမထောတိ ဧတ္ထ တံသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမာ’’တိ၊ ဣမိနာ ‘‘ဒေသေယျံ၊ န အာဇာနေယျု’’န္တိ ဒွိန္နမေဝ ကိရိယာပဒါနံ တသဒ္ဒဿ ဝိသယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န ဧကဿ ကိရိယာပဒဿ။ သောတိ ဒေသနာသင်္ခါတော ကာယဝစီပယောဂေါ၊ ဣမိနာ ဝါကျဝိသယေ တသဒ္ဒေါ ဥတ္တရပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဏှာတီတိ ဒဿေတိ၊ သမာသမဇ္ဈေ ပန တသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဏှာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာ’’တိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ) စ ‘‘အဘိဓမ္မော စ သော ပိဋကဉ္စာ’’တိ စ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) အာဒိ ¶ ။ ကိလမထောတိ ကာယကိလမနဟေတု။ ကိလမတိ အနေနာတိ ကိလမထော။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ သာတိ ကာယဝစီပယောဂသင်္ခါတာ ဒေသနာ။ ဝိဟေသာတိ ကာယဝိဟိံသာဟေတု။ ဝိဟိံသတိ ဣမာယာတိ ဝိဟေသာ။ စိတ္တေန ပန ဗုဒ္ဓါနံ ကိလမထော ဝါ ဝိဟေသာ ဝါ နတ္ထိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ¶ ။ ‘‘ပဋိဘံသူ’’တိ ဧတ္ထ ပဋီတိ ကမ္မပ္ပဝစနီယယောဂတ္တာ ‘‘ဘဂဝန္တ’’န္တိ ဧတ္ထ သာမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ။ ‘‘အနု အစ္ဆရိယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘န အစ္ဆရိယာ’’တိ ပဒဝိဘာဂံ နိဝတ္တေတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အစ္ဆရိယာတိ အတ္ထော။ ပဋိဘံသူတိ ဧတ္ထ ပဋိသဒ္ဒေါ ပဋိဘာနတ္ထော၊ ဘာဓာတု ခါယနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသု’’န္တိ။ ‘‘ဂေါစရာ အဟေသု’’န္တိ ဣမိနာ ခါယနံ နာမ အတ္ထတော ဂေါစရဘာဝေန ဘဝနန္တိ ဒဿေတိ။

မေတိ မမ၊ မယာ ဝါ၊ အဓိဂတံ ဓမ္မံ ပကာသိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အရိယမဂ္ဂသောတဿ ပဋိ ပဋိသောတန္တိ ဝုတ္တေ နိဗ္ဗာနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိသောတံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ နိဗ္ဗာနဂါမိန္တိ အရိယမဂ္ဂံ။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ဂမယတိ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနဂါမီတိ ဝုစ္စတိ။ တမောခန္ဓေနာတိ ဧတ္ထ တမသဒ္ဒေါ အဝိဇ္ဇာပရိယာယော၊ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရာသတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာရာသိနာ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋာ’’တိ ဣမိနာ အာဝုဋာတိ ဧတ္ထ ဝုဓာတု အာဝရဏတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပောဿုက္ကတာယာတိ ဧတ္ထ အပတျူပသဂ္ဂေါ အဘာဝတ္ထော၊ တာပစ္စယော ဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘နိရုဿုက္ကဘာဝေနာ’’တိ။

၈။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ မဟာဗြဟ္မေတိ မဟာဗြဟ္မာနော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဧတ္ထ အပ္ပံ ရဇံ အက္ခိမှိ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အပ္ပရဇက္ခာ ဇာတိ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပညာမယေ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပညာမယေ’’တိ ဣမိနာ မံသမယေတိ အတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ ဧတေသန္တိ သတ္တာနံ။ ဓမ္မဿာတိ တုပစ္စယယောဂေ ဆဋ္ဌီကမ္မံ။ အာပုဗ္ဗော ဉာဓာတု ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈိတာရော’’တိ။

သံဝိဇ္ဇတိ မလံ ဧတေသန္တိ သမလာ၊ ပူရဏကဿပါဒိကာ ဆ သတ္ထာရော၊ တေဟိ။ ‘‘ရာဂါဒီဟီ’’တိ ဣမိနာ မလသရူပံ ဒဿေတိ။ အဝါပုရေတန္တိ ဧတ္ထ အဝပုဗ္ဗော စ အာပုဗ္ဗော စ ပုရဓာတု ဝိဝရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝိဝရ ဧတ’’န္တိ။ ဝကာရဿ ပကာရံ ကတွာ ‘‘အပါပုရေတ’’န္တိပိ ပါဌော ¶ ။ အမတသဒ္ဒဿ သလိလာဒယော နိဝတ္တေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနဿာ’’တိ။ ဣမေ သတ္တာ သုဏန္တူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိမလေနာတိ ဧတ္ထ ဝိသဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘာဝတော’’တိ။ ဣမိနာ နတ္ထိ မလံ ဧတဿာတိ ဝိမလောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ ¶ ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာ’’တိ ဣမိနာ အညပဒတ္ထသရူပံ ဒဿေတိ။ အနုက္ကမေန မဂ္ဂေန ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗန္တိ အနုဗုဒ္ဓန္တိ ဝုတ္တေ စတုသစ္စဓမ္မော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မ’’န္တိ။

‘‘သေလမယေ’’တိ ဣမိနာ သိလာယ နိဗ္ဗတ္တော သေလောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေနာ’’တိ ဣမိနာ သမန္တစက္ခုသရူပံ ဒဿေတိ။ ဘဂဝါ တွမ္ပီတိ ယောဇနာ။ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပညာပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မမယံ ပညာမယ’’န္တိ။ အပေတော သောကော ဣမဿာတိ အပေတသောကော၊ ဘဂဝါ။ သောကံ အဝတရတီတိ သောကာဝတိဏ္ဏာ၊ ဇနတာ။ သောကာဝတိဏ္ဏဉ္စ ဇာတိဇရာဘိဘူတဉ္စာတိ စသဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣမိနာ စသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။

‘‘ဘဂဝါ’’တိပဒံ ‘‘ဝီရော’’တိအာဒီသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝီရိယဝန္တတာယာ’’တိ ဣမိနာ ဝီရံ ယဿတ္ထီတိ ဝီရောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဒသတ္ထေသု အာလပနပဒေသု ဝိဂ္ဂဟော န ကာတဗ္ဗောတိ ဣဒံ အာလပနာဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန တေသမတ္ထဒဿနတ္ထာယ ဝိဂ္ဂဟော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဒေဝပုတ္တ…ပေ… ဝိဇိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဇိတော မာရေဟိ သံဂါမော အနေနာတိ ဝိဇိတသင်္ဂါမောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ ခန္ဓမာရော မစ္စုမာရေန သင်္ဂဟိတော ဒွိန္နံ မာရာနံ ဧကတော ဝိဇိတတ္တာ။ ‘‘သတ္တဝါဟော’’တိ ပဌမက္ခရေန စ ‘‘သတ္ထဝါဟော’’တိ ဒုတိယက္ခရေန စ ယုတ္တော။ တတ္ထ သတ္ထဝါဟော ဝိယာတိ ‘‘သတ္ထဝါဟော’’တိ ဥပစာရေန ဝုတ္တေ ဒုတိယက္ခရေန ယုတ္တော၊ သတ္တေ ဝဟဟီတိ သတ္တဝါဟောတိ မုချတော ဝုတ္တေ ပဌမက္ခရေန ယုတ္တော။ ဣဓ ပန ပဌမက္ခရေန ယုတ္တောတိ အာဟ ‘‘သတ္တေ ဝဟတီတိ သတ္တဝါဟော’’တိ။ နတ္ထိ ဣဏံ ဣမဿာတိ အဏဏော ဘဂဝါ။

၉။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ¶ ဧတ္ထ စက္ခု ဒုဝိဓံ မံသစက္ခုဉာဏစက္ခုဝသေန။ တတ္ထာပိ မံသစက္ခု ဒုဝိဓံ ပသာဒစက္ခုသသမ္ဘာရစက္ခုဝသေန။ တတ္ထ ပသာဒရူပံ ပသာဒစက္ခု နာမ၊ ဘမုကဋ္ဌိပရိစ္ဆိန္နော မံသပိဏ္ဍော သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။ ဉာဏစက္ခု ပန ပဉ္စဝိဓံ (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃) ဒိဗ္ဗဓမ္မပညာဗုဒ္ဓသမန္တစက္ခုဝသေန။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ၊ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂတ္တယံ ဓမ္မစက္ခု နာမ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ပညာစက္ခု နာမ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ အာသယာနုသယဉာဏဉ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခု နာမ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ သမန္တစက္ခု နာမ။ ဣဓ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တဒွေဉာဏာနိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဣန္ဒြိယ…ပေ… ဉာဏေန စာ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယေသန္တိ သတ္တာနံ။ သဒ္ဓါဒီနီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဝီရိယသတိသမာဓိပညိန္ဒြိယာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တိက္ခာနီတိ တိခိဏာနိ။ မုဒူနီတိ သုခုမတရာနိ။ အာကာရာတိ ကာရဏာ။ ဣမာနိ တီဏိ ဒုကာနိ ဗာဟိရတ္ထသမာသဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သုခေန ဝိညာပေတဗ္ဗာတိ သုဝိညာပယာ၊ တထာ ဒုဝိညာပယာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေ ကထိတကာရဏ’’န္တိအာဒိ ¶ ။ ပရလောကော စ ဝဇ္ဇဉ္စ ပရလောကဝဇ္ဇာနိ၊ တာနိ ဘယတော ပဿန္တီတိ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေ’’တိအာဒိ။ ဣမာနိ ဒွေ ဒုကာနိ ကိတဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ဣဓ ပစ္ဆိမဒုကေ ‘‘န အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော’’တိ ဒုတိယပဒံ န ဝုတ္တံ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၁) ပန ယုဂဠဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီတိ ဝစနတ္ထေန ဂစ္ဆော ဝါ လတာ ဝါ ပေါက္ခရဏီ ဝါ ဝနံ ဝါ ‘‘ဥပ္ပလိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ‘‘ဝန’’န္တိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပလဝနေ’’တိ။ နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပေါသယန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဣမိနာ အန္တောနိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပေါသယန္တီတိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥဒကေန သမ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဒကေန သမံ သမောဒကံ၊ သမောဒကံ ဟုတွာ ဌိတာနီတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အတိက္ကမိတွာ’’တိ ဣမိနာ အစ္စုဂ္ဂမ္မာတိပဒဿ အတိဥဂ္ဂန္တွာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

ပဋိစ္ဆန္နေန အာရောပိတာတိ ပါရုတာ၊ န ပါရုတာ အပါရုတာ။ အပါရုတာ နာမ အတ္ထတော ဝိဝရဏာတိ အာဟ ‘‘ဝိဝဋာ’’တိ သောတိ အရိယမဂ္ဂေါ ¶ ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေတိ ဂါထာယ ဥတ္တမပဒဒွယေ။ အယမေဝတ္ထောတိ အယံ ဝက္ခမာနော ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ န ဘာသိန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တမပုရိသတ္တာ ‘‘အဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒေဝမနုဇေသု’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကသေသဝသေန ‘‘မနုဇေသူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒေဝမနုဿေသူ’’တိ။

၆။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ

၁၀။ ဌာနုပ္ပတ္တိယာတိ ကာရဏေန ဥပ္ပတ္တိယာ။ နိက္ကိလေသော ဇာတိ သဘာဝေါ ဣမဿာတိ နိက္ကိလေသဇာတိကော။ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေပိ အတ္ထတော အနာဝရဏဉာဏမေဝါတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏ’’န္တိ။ ဣတောတိ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ပရိဝိတက္ကဒိဝသတော၊ ဟေဋ္ဌာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒေဝတာ ပန အာဠာရဿ ကာလင်္ကရဏမေဝ ဇာနာတိ၊ န အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗံ ဇာနာတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ‘‘ပရိဟီနတ္တာ’’တိ ဣမိနာ မဟာဇာနိယောတိ ဧတ္ထ ဟာဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဿာတိ အာဠာရဿ။ မဟတီ ဇာနိအဿာတိ ‘‘မဟာဇာနိကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ကကာရဿ ယကာရံ ကတွာ ‘‘မဟာဇာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ အက္ခဏေတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယ အနောကာသေ၊ အာကိဉ္စညာယတနေတိ အတ္ထော။ ဟိယျောတိ အနန္တရာတီတာဟေ။ သောပီတိ ဥဒကော ရာမပုတ္တောပိ။ ပိသဒ္ဒေါ အာဠာရာပေက္ခော။ တတ္ထ အာဠာရော ကာလာမော ယာဝအာကိဉ္စညာယတနဈာနလာဘီ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဥဒကော ရာမပုတ္တော ယာဝနေဝသညာနာသညာယတနဈာနလာဘီ ဟောတိ၊ တသ္မာ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဗဟုကာရာ’’တိ စ ‘‘ဗဟူပကာရာ’’တိ စ ပါဌဿ ဒွိဓာ ယုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟုကာရာတိ ဗဟူပကာရာ’’တိ။ ပေသိတတ္တဘာဝံ မန္တိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ ပဟိတတ္တန္တိ ဧတ္ထ အတ္တသဒ္ဒေါ ကာယဝါစကောတိ ဒဿေတိ။

၁၁။ အန္တရာသဒ္ဒေန ယုတ္တတ္တာ ‘‘ဂယံ၊ ဗောဓိ’’န္တိ ဧတ္ထ သာမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဂယာယ စ ဗောဓိမဏ္ဍဿ စာ’’တိ။

ဂါထာယ ¶ စတူသု သဗ္ဗသဒ္ဒေသု ဒုတိယော သဗ္ဗသဒ္ဒေါ အနဝသေသတ္ထော၊ သေသာ သာဝသေသတ္ထာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မ’’န္တိအာဒိ။ ဝစနတ္ထော သုဝိညေယျောဝ။ အရဟတ္တဖလဿာပိ တဏှာက္ခယတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တဏှာက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ’’တိ။ သယံသဒ္ဒေါ အတ္တပရိယာယော၊ အဘိညာယသဒ္ဒေါ တု တွာပစ္စယန္တောတိ အာဟ ‘‘အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မ’’န္တိ ဣမိနာ ဉာဓာတုယာ ကမ္မံ ဒဿေတိ။ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသနာကာရဒဿနံ။

‘‘လောကုတ္တရဓမ္မေ’’တိ ဣမိနာ လောကိယဓမ္မေ ပန အာစရိယော (မိ။ ပ။ ၄။၅။၁၁) အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ဧတ္ထ ပဋိသဒ္ဒေါ ပဋိဘာဂတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလော’’တိ။ သဒိသပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ သီတိဘူတောတိ သီတိ ဟုတွာ ဘူတော၊ သီတိဘာဝံ ဝါ ပတ္တော။

ကာသီနန္တိ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ဇနပဒါနံ နာမံ။ ဇနပဒသမူဟဿ ရဋ္ဌနာမတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာသိရဋ္ဌေ’’တိ။ ‘‘နဂရ’’န္တိ ဣမိနာ ပုရသဒ္ဒေါ နဂရပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ ပဋိလာဘာယာတိ ပဋိလာဘာပနတ္ထာယ။ ‘‘ဘေရိ’’န္တိ ဣမိနာ ဒုန္ဒုဘိသဒ္ဒေါ ဘေရိဝါစကောတိ ဒဿေတိ။ ဘေရိ ဟိ ‘‘ဒုံဒု’’န္တိသဒ္ဒေန ဥဘိ ပူရဏမေတ္ထာတိ ဒုန္ဒုဘီတိ ဝုစ္စတိ။ ဒကာရရကာရာနံ သံယောဂံ ကတွာ ဒုန္ဒြုဘီတိပိ ပါဌော အတ္ထိ၊ သော အပါဌောယေဝ။ ‘‘ပဟရိဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ ပဟာရသဒ္ဒေန အာဟညိန္တိ ဧတ္ထ အာပုဗ္ဗဟနဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ဿာမိသဒ္ဒေန အဇ္ဇတနိဣံဝိဘတ္တိယာ အနာဂတကာလေ ပဝတ္တဘာဝံ၊ ဣတိသဒ္ဒေန ဂမနာကာရဝါစကဿ ဣတိသဒ္ဒဿ လောပဘာဝံ ဒဿေတိ။

အနန္တဇိနောတိ အနန္တသင်္ခါတဿ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတေန အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန သဗ္ဗကိလေသာရီနံ ဇိတဝါ၊ ဧတေန ဖလူပစာရေန အနန္တဇိနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဟုဝေယျ ပါဝုသောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟုဝေယျ အပိ အာဝုသော’’တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ဟုဓာတု သတ္တတ္ထဝါစကော၊ အပိသဒ္ဒေါ ဧဝံနာမဝါစကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ အာဝုသော ‘‘ဧဝံ နာမ ဘဝေယျာ’’တိ။ ဝကာရဿ ပကာရံ ကတွာ ‘‘ဟုပေယျာ’’တိ ပါဌောပိ ယုဇ္ဇတိယေဝ။

၁၂။ ‘‘အတ္ထာယ ¶ ¶ ပဋိပန္နော’’တိ ဣမိနာ ဗာဟုလ္လဿ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော ဗာဟုလ္လိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဓာနတောတိ ဒုက္ကရစရိယာယ ပဒဟနတော။ ‘‘ဘဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ ဝိဗ္ဘန္တောတိ ဧတ္ထ ဝိပုဗ္ဗဘမုဓာတုယာ အနဝဋ္ဌာနတ္ထော နာမ အတ္ထတော ဘဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။ သောတန္တိ ဧတ္ထ သောတသဒ္ဒဿ သောတဝိညာဏာဒိဝါစကတ္တာ ‘‘သောတိန္ဒြိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣရိယာယာတိ ဧတ္ထ ဣရိယနံ စရဏံ ဣရိယာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒုက္ကရစရိယာယာ’’တိ။ အဘိဇာနာထ နောတိ ဧတ္ထ နောသဒ္ဒေါ နုသဒ္ဒတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိဇာနာထ နူ’’တိ။ ဝါကျန္တိ ဝါစကံ။ သညာပေတုန္တိပဒဿ သညာပနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။

၁၃။ ဣတောတိ ‘‘စက္ခုကရဏီ’’တိအာဒိတော။ ပဒတ္ထတောတိ ပဒတော စ အတ္ထတော စ၊ ပဒါနံ အတ္ထတော ဝါ။ ဣတောတိ ယထာဝုတ္တတော။ ဟီတိ သစ္စံ။ သုတ္တန္တကထန္တိ သုတ္တန္တဝသေန ဝုတ္တဝစနံ။

၁၈။ ဒေဝတာကောဋီဟီတိ ဗြဟ္မသင်္ခါတာဟိ ဒေဝတာကောဋီဟိ။ ပတိဋ္ဌိတဿ တဿ အာယသ္မတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာဝ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒါတိ ယောဇနာ။

၁၉။ ဒုတိယဒိဝသေ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဒုတိယဒိဝသေ’’တိအာဒိ ပါဋိပဒဒိဝသံ ဥပနိဓာယ ဝုတ္တံ။ ပက္ခဿာတိ အာသဠှီမာသကာဠပက္ခဿ။ သဗ္ဗေဝ တေ ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။ အနတ္တသုတ္တေနာတိ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တေန (မဟာဝ။ ၂၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉)။

ပဉ္စမိယာ ပက္ခဿာတိ ပက္ခဿ ပဉ္စမိယာ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။ ‘‘မနုဿအရဟန္တောတိ ဣမိနာ ဒေဝအရဟန္တော ဗဟူတိ ဒဿေတိ။

၇။ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ

၃၁။ ပေါရာဏာနုပေါရာဏာနန္တိ ပုရာဏေ စ အနုပုရာဏေ စ ဘဝါနံ။ ဧကသဋ္ဌီတိ ဧကော စ သဋ္ဌိ စ၊ ဧကေန ဝါ အဓိကာ သဋ္ဌိ ဧကသဋ္ဌိ။

တတြာတိ ¶ တေသု ဧကသဋ္ဌိမနုဿအရဟန္တေသု။ ပုဗ္ဗယောဂေါတိ ပုဗ္ဗေ ကတော ဥပါယော၊ ပုဗ္ဗူပနိဿယောတိ အတ္ထော။ ဝဂ္ဂဗန္ဓေနာတိ သမူဟံ ကတွာ ဗန္ဓေန။ တေတိ ပဉ္စပညာသ ဇနာ။ ဈာပေဿာမာတိ ဍယှိဿာမ။ နီဟရိံသူတိ ဂါမတော နီဟရိံသု။ တေသူတိ ပဉ္စပညာသဇနေသု။ ပဉ္စ ဇနေ ¶ ဌပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသာတိ ပဉ္စဟိ ဇနေဟိ အဝသေသာ။ သောတိ ယသော ဒါရကော။ တေပီတိ စတ္တာရောပိ ဇနာ။ တတ္ထာတိ သရီရေ။ တေ သဗ္ဗေပီတိ ယသဿ မာတာပိတုဘရိယာဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေပိ တေ သဟာယကာ။ တေနာတိ ပုဗ္ဗယောဂေန။

အာမန္တေသီတိ ကထေသိ။

၃၂။ ဒိဗ္ဗေသု ဝိသယေသု ဘဝါ ဒိဗ္ဗာ လောဘပါသာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗာ နာမာ’’တိအာဒိ။ လောဘပါသာတိ လောဘသင်္ခါတာ ဗန္ဓနာ။ အသဝနတာတိ ဧတ္ထ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အသဝနတာယာ’’တိ။ ပရိဟာယန္တီတိ ဧတ္ထ ကေန ပရိဟာယန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝိသေသာဓိဂမတော’’တိ။ ဝိသေသာဓိဂမတောတိ မဂ္ဂဖလသင်္ခါတဿ ဝိသေသဿ အဓိဂမတော။

၃၃။ အန္တံ လာမကံ ကရောတီတိ အန္တကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘လာမကာ’’တိ။ ‘‘ဟီနသတ္တာ’’တိ ဣမိနာ အန္တကဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အာမန္တနပဒမေတံ။ တန္တိ ရာဂပါသံ။ ဟီတိ သစ္စံ။ သောတိ မာရော ပါပိမာ။ အန္တလိက္ခေ စရန္တာနံ ပဉ္စာဘိညာနမ္ပိ ဗန္ဓနတ္တာ အန္တလိက္ခေ စရတိ ပဝတ္တတီတိ အန္တလိက္ခစရောတိ ဝစနတ္ထေန ရာဂပါသော ‘‘အန္တလိက္ခစရော’’တိ မာရေန ပါပိမတာ ဝုတ္တော။

၃၄။ နာနာဇနပဒတောတိ ဧကိဿာပိ ဒိသာယ နာနာဇနပဒတော။ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိအာဒိမှိ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ဘိက္ခုနာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ပဋိက္ခိတ္တာ ပုဂ္ဂလာတိ ယောဇနာ။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ။ ‘‘န ဘိက္ခဝေ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ပါဠိံ (မဟာဝ။ ၈၉) အာဒိံ ကတွာတိ ယောဇနာ။ တေတိ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလေ။ သောပိ စာတိ သောပိ စ ပုဂ္ဂလော။ အနုညာတောယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ တဿ စာတိ ပုဂ္ဂလဿ စ၊ အထ ဝါ တေသဉ္စ မာတာပိတူနံ။ ဝစနဝိပလ္လာသော ဟေသ။ အနုဇာနနလက္ခဏံ ဝဏ္ဏယိဿာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန။ စသဒ္ဒေါ ဝါကျသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ သစေ အစ္ဆိန္နကေသော ဟောတိ စ၊ သစေ ဧကသီမာယ အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထိ စာတိ အတ္ထော။ အညေပီတိ အတ္တနာ အပရေပိ။ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍော၊ သောယေဝ ကမ္မံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ။ တဿာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မဿ။ ဩကာသောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ခဏော။ ‘‘ဩကာသံ န လဘတီ’’တိ ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

အဝုတ္တောပီတိ ¶ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ ဝုတ္တော ပန ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စတုဗ္ဗိဓာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇာ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာတိ။ တတ္ထ ကေသမဿုဟရဏံ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ဝက္ကလာဒိဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇာတိပိ တဿာယေဝ နာမံ။ ကေသမဿုဟရဏမေဝ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ကာသာယာဒိဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ကေသမဿုဟရဏဉ္စ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ သရဏဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ဥပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ တိဝိဓာ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ သရဏဂဟဏူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ ဉတ္တိစတုတ္ထဝါစိကူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာတိ။ တတ္ထ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာယံ ကေသမဿုဟရဏာဒိ သဗ္ဗံ ဧကတောဝ သမ္ပဇ္ဇတိ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနေန အဘိနိပ္ဖန္နတ္တာ။ သရဏဂဟဏူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇသဒိသာယေဝ။ ကေသမဿုဟရဏဉ္စ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သရဏဂဟဏဉ္စ ဉတ္တိစတုတ္ထဝါစိကူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ကမ္မဝါစာဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ တတ္ထ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီ’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝေယျာဝစ္စကရဋ္ဌာနနိယမံ ကတွာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာကမ္မေ အတ္တနော ဣဿရိယမကတွာတိ အတ္ထော။ ဒဟရေန ဘိက္ခုနာ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနံ သရဏဒါနန္တိ တီဏိ ကိစ္စာနိ ကာတဗ္ဗာနိယေဝ။ ကေစိ ‘‘သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ပါဌံ ဣဓာနေတွာ ဒဟရေန ဘိက္ခုနာ သရဏာနိ န ဒါတဗ္ဗာနီတိ ¶ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ဒဟရဿ ဘိက္ခုတ္တာ၊ ဘိက္ခူနံ ပဗ္ဗာဇေတုံ လဘနတ္တာ စ။ ဥပဇ္ဈာယော စေ ကေသစ္ဆေဒနဉ္စ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ အကတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇတ္ထံ သရဏာနိယေဝ ဒေတိ၊ န ရုဟတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ရုဟတိ ဥပသမ္ပဒါ အပတ္တစီဝရာနံ ဥပသမ္ပဒသိဒ္ဓိတော၊ ကမ္မဝိပတ္တိယာ အဘာဝတော စ။ ခဏ္ဍသီမန္တိ ဥပစာရသီမဋ္ဌံ ဗဒ္ဓသီမံ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသစ္ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ကာသာယစ္ဆာဒနဿ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ။ သာမဏေရဿ သရဏဒါနဿ အရုဟတ္တာ ‘‘သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုရိသံ ပဗ္ဗာဇေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ အာဏတ္တိယာတိ ဘိက္ခူနံ အာဏတ္တိယာ။ ယေန ကေနစီတိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေသု ယေန ကေနစိ။

‘‘ဘဗ္ဗရူပေါ’’တိ ဝတွာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သဟေတုကော’’တိ။ သဟေတုကောတိ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယေဟိ သဟ ပဝတ္တော။ ယသဿီတိ ပရိဝါရယသေန စ ကိတ္တိယသေန စ သမန္နာဂတော။ ဩကာသံ ကတွာပီတိ ဩကာသံ ကတွာ ဧဝ။ သယမေဝါတိ န အညော အာဏာပေတဗ္ဗော။ ဧတ္တောယေဝါတိ ဒဿနဋ္ဌာနတောယေဝ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ ခဇ္ဇု ဝါတိ ကဏ္ဍုဝနံ ဝါ။ ‘‘ကစ္ဆု ဝါ’’တိပိ ပါဌော၊ ပါမံ ဝါတိ အတ္ထော။ ပိဠကာ ဝါတိ ဖောဋာ ဝါ။ ဧတ္တကေနာတိ ဧတပမာဏေန ¶ ဃံသိတွာ နှာပနမတ္တေန။ အနိဝတ္တိဓမ္မာတိ ဂိဟိဘာဝံ အနိဝတ္တနသဘာဝါ။ ကတညူတိ ကတဿူပကာရဿ ဇာနနသီလာ။ ကတဝေဒိနောတိ ကတညူပကာရဿ ဝေဒံ ပါကဋံ ကရောန္တော။

အနိယျာနိကကထာတိ ယာဝဒတ္ထံ သုပိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇီတွာ စိတ္တကေဠိံ ကရောန္တော အနုက္ကဏ္ဌိတော ဝိဟရာဟီတိအာဒိကာ ကထာ။ နကထေတဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ကထေတဗ္ဗံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထခွဿာ’’တိ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ အာစိက္ခနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာစိက္ခန္တေန စာ’’တိအာဒိ။ ဝဏ္ဏ…ပေ… ဝသေနာတိ ဝဏ္ဏော စ သဏ္ဌာနဉ္စ ဂန္ဓော စ အာသယော စ ဩကာသော စ၊ တေသံ ဝသေန၊ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဖလဇောတကော၊ အာစိက္ခနဿ ဖလံ ဝက္ခာမီတိ အတ္ထော။ သောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော။ ပုဗ္ဗေတိ ပုဗ္ဗဘဝေ၊ ပဗ္ဗဇနတော ¶ ပုဗ္ဗေ ဝါ။ ကဏ္ဋကဝေဓာပေက္ခော ပရိပက္ကဂဏ္ဍော ဝိယ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ ဣန္ဒာသနီတိ သက္ကဿ ဝဇိရာဝုဓော။ သော ဟိ ဣန္ဒေန အသီယတိ ခိပီယတီတိ ဣန္ဒာသနီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣန္ဒာသနိ ပဗ္ဗတေ စုဏ္ဏယမာနာ ဝိယ သဗ္ဗေ ကိလေသေ စုဏ္ဏယမာနံယေဝါတိ ယောဇနာ။ ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ခုရဿ ကောဋိယမေဝ။ ခုရကမ္မပရိယောသာနေယေဝါတိ အတ္ထော။ ဟီတိ သစ္စံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပတ္တာ၊ တသ္မာ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။

ဂိဟိဂန္ဓန္တိ ဂေဟေ ဌိတဿ ဇနဿ ဂန္ဓံ။ အထာပီတိ ယဒိပိ အစ္ဆာဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ အာစရိယော ဝါတိ သရဏဒါနာစရိယော ဝါ ကမ္မဝါစာစရိယော ဝါ ဩဝါဒါစရိယော ဝါ။ တံယေဝ ဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခမေဝ ဝါ။ တေန ဘိက္ခုနာဝါတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယဘိက္ခုနာ ဧဝ။

အနာဏတ္တိယာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနာဏတ္တိယာ။ ဣမိနာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနာဏတ္တေန ယေန ကေနစိ နိဝါသနာဒီနိ န ကာတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတိ။ ဘိက္ခုနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယဘိက္ခုနာ။ တဿေဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿေဝ။ ဥပဇ္ဈာယမူလကေတိ ဥပဇ္ဈာယမူလကေ နိဝါသနပါရုပနေ။ အယန္တိ ဝိနိစ္ဆယော။

တတ္ထာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒဋ္ဌာနေ။ တေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ အထာတိ ဝန္ဒာပနတော ပစ္ဆာ၊ ဝန္ဒာပနဿ အနန္တရာ ဝါ။ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ ပါဠိနယနိဒဿနမုခေန ‘‘ယမဟံ ဝဒါမိ၊ တံ ဝဒေဟီ’’တိ အဋ္ဌကထာနယံ နိဒဿေတိ။ အထာတိ တဒနန္တရံ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ၊ ဒါတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကပဒမ္ပီတိ တီသု ဝါကျပဒေသု ဧကံ ဝါကျပဒမ္ပိ၊ နဝသု ဝါ ဝိဘတျန္တပဒေသု ဧကပဒမ္ပိ။ ဧကက္ခရမ္ပီတိ စတုဝီသတက္ခရေသု ဧကက္ခရမ္ပိ။

ဧကတော ¶ သုဒ္ဓိယာတိ ဧကဿေဝ ကမ္မဝါစာစရိယဿ ဌာနကရဏသမ္ပတ္တိယာ သုဇ္ဈနေန။ ဥဘတော သုဒ္ဓိယာဝါတိ ဥဘယေသံ သရဏဒါနာစရိယသာမဏေရာနံ သုဇ္ဈနေန ဧဝ။ ဌာနကရဏသမ္ပဒန္တိ ဥရအာဒိဋ္ဌာနာနဉ္စ သံဝုတာဒိကရဏာနဉ္စ သမ္ပဒံ။ ဝတ္တုန္တိ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ ဝတ္တုံ။ န သက္ကောတီတိ ဝတ္တုံ န သက္ကောတီတိ ယောဇနာ။

ဣမာနီတိ ¶ သရဏာနိ။ စသဒ္ဒေါ ဥပနျာသော၊ ပနသဒ္ဒေါ ပဒါလင်္ကာရော။ ဧကသမ္ဗန္ဓာနီတိ ဧကတော သမ္ဗန္ဓာနိ။ အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ ‘‘ဗုဒ္ဓံ’’ဣတိ ‘‘သရဏံ’’ဣတိ ပဒါနဉ္စ ‘‘သရဏံ’’ဣတိ ‘‘ဂစ္ဆာမိ’’ဣတိ ပဒါနဉ္စ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒမကတွာ ဧကသမ္ဗန္ဓမေဝ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ တိဏ္ဏံ ပဒါနမန္တရာ ဗျဝဓာနဿ ကဿစိ အက္ခရဿ အဘာဝတော။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ မကာရန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ တိဏ္ဏံ ပဒါနမန္တရာ ဧကသမ္ဗန္ဓမကတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧဝ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? တိဏ္ဏံ ပဒါနမန္တရာ ဗျဝဓာနဿ နိဿရဿ မကာရဿ အတ္ထိဘာဝတော။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဝစနံ၊ ‘‘နတ္ထီ’’တိပဒေ ကတ္တာ၊ ‘‘န ဝုတ္တ’’န္တိပဒေ ကမ္မံ။ တထာတိ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော’’တိအာဒိနာ အာကာရေန၊ အဝဒန္တဿ သရဏံ န ကုပ္ပတိ၊ ဗုကာရဒကာရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ ဟာပေန္တဿေဝ သရဏံ ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘တိက္ခတ္တု’’န္တိ ဣမိနာ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တိက္ခတ္တုတော အဓိကံ ပန သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထာတိ တာသု ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ။ သာတိ ဥပသမ္ပဒါ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန အနုညာတာ ဧဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရတောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗာပေက္ခော။ သာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ကေသစ္ဆေဒနကာသာယစ္ဆာဒနသရဏဒါနေန။ ဟီတိ ဖလဇောတကော။

ဧသာတိ ဧသော သာမဏေရောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂတိမာ’’တိ ဝတွာ တဿတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတဇာတိကော’’တိ။ အထာတိ ဧဝံ သတိ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ တသ္မိံယေဝ ဌာနေတိ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ။ ယထာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ တထာ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ ဧတန္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ဇာတရူပ ရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ ဝစနံ။

တန္တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ။ ယထာပါဠိယာဝါတိ ဧဝသဒ္ဒေါ သန္နိဋ္ဌာနတ္ထော၊ တေန ယထာပါဠိယာဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ယထာပါဠိံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အညထာ ဧဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနီတိ ဝါဒံ နိဝါရေတိ။ ယထာပါဠိံ ဝိသဇ္ဇေတွာ ¶ အညထာ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ¶ ဥဒ္ဒိသန္တောပိ နိဒ္ဒေါသောယေဝ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တာနီတိ သိက္ခာပဒါနိ။ ယာဝါတိ ယတ္တကံ ကာလံ န ဇာနာတိ၊ န ကုသလော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သန္တိကာဝစရောယေဝါတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ သမီပေ အဝစာရောဝ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယန္တိ ဒသသိက္ခာပဒဝိနိမုတ္တံ ကပ္ပိယံ ပရာမာသာဒိဉ္စ အကပ္ပိယံ အပရာမာသာဒိဉ္စ။ တေနာပီတိ သာမဏေရေနာပိ။ နာသနင်္ဂါနီတိ လိင်္ဂနာသနအင်္ဂါနိ။ သာဓုကံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ သာဓုကံ အသိက္ခန္တဿ လိင်္ဂနာသနဉ္စ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနဉ္စ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၀။ ဒုတိယမာရကထာ

၃၅။ မယှန္တိပဒဿ ‘‘အနုပ္ပတ္တာ သစ္ဆိကတာ’’တိပဒေသု ဆဋ္ဌီကတ္တုဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မယာ ခေါတိ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ‘‘မယှ’’န္တိပဒဿ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရာ၊ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိပဒေသု သမ္ဗန္ဓဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရာ၊ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တေန ဟေတုနာ’’တိ။ ‘‘ပုနာ’’တိအာဒိနာ ‘‘မယှ’’န္တိပဒံ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရာ၊ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိပဒေသု သာမျတ္ထေ သာမိဘာဝေန ယောဇေတွာ ပုန ‘‘အနုပ္ပတ္တာ၊ သစ္ဆိကတာ’’တိ ပဒေသု ကတ္တုတ္ထေ သာမိဘာဝေန ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

၁၁။ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာ

၃၆။ ဘဒ္ဒံ ရူပဉ္စ စိတ္တဉ္စ ဧတေသမတ္ထီတိ ဘဒ္ဒကာ။ ဝဂ္ဂဗန္ဓနံ ဝဂ္ဂေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ဝဂ္ဂေန စရန္တီတိ ဝဂ္ဂိယာ။ ဘဒ္ဒကာ စ တေ ဝဂ္ဂိယာ စာတိ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ ကကာရလောပေနာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝေါကာရော နိပါတမတ္တော’’တိ ဣမိနာ တုမှသဒ္ဒဿ စ ယောဝစနဿ စ ကာရိယဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တေတိ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ။ ဣဒန္တိ ပဉ္စသီလရက္ခနံ။ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတံ ကုသလကမ္မံ။

၁၂။ ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာ

၃၈။ ပရိယာဒိယေယျန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဒါဓာတုဿ ပရီတိ စ အာတိ စ ဥပသဂ္ဂဝသေန အဘိဘဝနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝေယျ’’န္တိ။

၃၉။ ပစ္ဆာ ¶ ပက္ခိတ္တာတိ သင်္ဂီတိတော ပရံ ပေါတ္ထကာရူဠှေဟိ ဌပိတာတိ အတ္ထော။

၄၄။ ‘‘ဧဝံ ဝဒန္တော ဝိယ ဩဏတော’’တိ ဣမိနာ ‘‘အာဟရဟတ္ထော’’တိပဒဿ တဒ္ဓိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝိတ္ထိဏ္ဏမုခတ္တာ မန္ဒံ ဟီနံ အတိမုခမေတာသန္တိ ဝစနတ္ထေန အဂ္ဂိကပါလာ မန္ဒာမုခိယောတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘အဂ္ဂိဘာဇနာနိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။

၅၁။ ယသ္မာ ယော နာဂဒမနကာလော စိရံ ပတတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သော စိရပတိကောတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ စိရပတိကာ ပဋ္ဌာယ အဘိပ္ပသန္နာတိ ယောဇနာ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စိရကာလတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။

၅၂။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘ဇဋာမိဿ’’န္တိအာဒိပဒေသု။ ခါရိကာဇန္တိ ဧတ္ထ ကမဏ္ဍလုအာဒိကာ တာပသပရိက္ခာရာ ခါရီတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ခါရိသင်္ခါတေန ဘာရေန ပူရိတော ကာဇော ခါရိကာဇောတိ အတ္ထံ ဧကဒေသေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ခါရိဘာရော’’တိ။

၁၃။ ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာ

၅၅။ လဋ္ဌိသဒ္ဒေါ တရုဏရုက္ခဝါစကော ‘‘အမ္ဗလဋ္ဌိကာယ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂)၊ ဣဓာပိ တရုဏတာလရုက္ခော လဋ္ဌိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တာလုယျာနေ’’တိ။ ဝဋရုက္ခေတိ နိဂြောဓရုက္ခေ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝဋ’’ဣတိ ဣမိနာ ဝဋရုက္ခော ဗဟုမူလတ္တာ သုဋ္ဌုံ ပတိဋ္ဌာတီတိ အတ္ထေန သုပ္ပတိဋ္ဌော နာမာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ရုက္ခေ’’ဣတိ ဣမိနာ စေတိယသဒ္ဒေါ စေတိယရုက္ခေ ဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ၊ ဒေဝါလယဉ္စ ထူပဉ္စ နိဝတ္တေတိ။ တဿာတိ ဝဋရုက္ခဿ။ ဧတန္တိ ‘‘သုပ္ပတိဋ္ဌေ စေတိယေ’’တိ ဧတံ နာမံ။ လောကဝေါဟာရဝသေန ဒသသဟဿသင်္ခါတေ သင်္ချာဝိသေသေ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ နိယုတန္တိ ဝစနတ္ထေန ¶ ဒသသဟဿံ နိယုတံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကနိယုတံ ဒသသဟဿာနီ’’တိ။ ‘‘နဟုတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ သော အယုတ္တော နဟုတသင်္ခါတေန သင်္ချာဝိသေသေန မိဿီဘာဝေန ပသင်္ဂတ္တာ။ တေသန္တိ ဒွါဒသနိယုတာနံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ။

‘‘ကိသသရီရတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ကိသော ကော အတ္တာ ဧတေသန္တိ ကိသကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ကကာရော ဟေတ္ထ အတ္တဝါစကော။ ‘‘ဩဝါဒကော’’တိ ဣမိနာ ဩဝဒါနောတိ ဧတ္ထ ယုပစ္စယော ကတ္တုတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဂါထာဗန္ဓတ္တာ အကာရဿ ဒီဃော။ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ကိသကော ဟုတွာ အညေ ဩဝဒါနော ¶ ကိသကောဝဒါနောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အတ္ထဇာတံ၊ အယမတ္ထော ဝါ။ တွံ ပဟာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ တုဝံ။ ဣတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ကာမိတ္ထိယောတိ ဧကာရလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ကာမေ ဣတ္ထိယော စာ’’တိ။ ဥပစီသူတိ ဧတ္ထ ကာမခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရသင်္ခါတေသု စတူသု ဥပဓီသု ခန္ဓုပဓိ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓုပဓီသူ’’တိ။

ကောစရဟီတိ ဧတ္ထ ကောသဒ္ဒေါ ‘‘ကော တေ ဗလံ မဟာရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၈၈၀) ဝိယ ကွသဒ္ဒတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကွစရဟီ’’တိ။ နိပါတောယေဝေသ။

ပဒသဒ္ဒဿ စရဏပဒါဒယော နိဝတ္တေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနပဒ’’န္တိ။ ‘‘သန္တသဘာဝတာယာ’’တိအာဒိနာ သန္တော သဘာဝေါ ဣမဿ ပဒဿာတိ သန္တံ။ နတ္ထိ ဥပဓယော ဧတ္ထာတိ အနုပဓိကံ။ နတ္ထိ ကိဉ္စနမေတ္ထာတိ အကိဉ္စနံ။ တီသု ဘဝေသု န သဉ္ဇတီတိ အသတ္တံ။ အညထာ န ဘဝတီတိ အနညထာဘာဝိ။ အညေန ကေနစိ န နေတဗ္ဗန္တိ အနညနေယျန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တေနာတိ ‘‘သန္တ’’န္တိအာဒိပဒေန။ မေတိ မမ၊ မနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ဒေဝမနုဿလောကေ မေ မနော ရတော နာမာတိ ကိံ ဝက္ခာမိ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတီတိ ယောဇနာ။

၅၆။ တဉ္စာတိ သာဝကဘာဝဉ္စ။

၅၇။ အဿာသကာတိ ဧတ္ထ အာပုဗ္ဗော သာသဓာတု အာပုဗ္ဗ သိသဓာတုနာ သဒိသော၊ ‘‘မေ’’တိ ဆဋ္ဌီယောဂတ္တာ ဏွုပစ္စယော စ ဘာဝတ္ထောတိ ¶ အာဟ ‘‘အာသိသနာ’’တိ။ ‘‘ပတ္ထနာ’’တိ ဣမိနာ အာပုဗ္ဗသိသဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဿာတိ ဗိမ္ဗိသာရရညော။ တတ္ထာတိ ရတနတ္တယေ။ နိစ္ဆယဂမနမေဝါတိ ‘‘သရဏ’’ဣတိနိစ္ဆယေန ဇာနနမေဝ ဂတော။ အတ္တသန္နိယျာတနန္တိ အတ္တနော အတ္တာနံ ရတနတ္တယေ သန္နိယျာတနံ။ ဣမိနာ အတ္တသန္နိယျာတန၊ ပဏိပါတ၊ တပ္ပရာယန၊ သိဿဘာဝူပဂမနသင်္ခါတေသု စတူသု သရဏဂမနေသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၀၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၆၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၁။သရဏဂမနဂမကဝိဘာဝနာ) အတ္တသန္နိယျာတနသရဏဂမနံ ဒီပေတိ။ အယန္တိ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇာ။ တန္တိ နိယတသရဏတံ။ ပဏိပါတဂမနဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပဏီတိ ကရော။ ယထာ ဟိ ပါဒပဒသဒ္ဒါ ဒီဃရဿဝသေန ဟုတွာ စရဏံ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ပါဏိပဏိသဒ္ဒါ ကရံ ဝဒန္တိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဏီတိ ကရော’’တိ။ ပတနံ ပါတော၊ ပဏိနော ပါတော ပဏိပါတော။ အတ္ထတော အဉ္ဇလိပဏမနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဂမနဉ္စ ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပဏိပါတသရဏဂမနံ ¶ ဒီပေတိ။ စသဒ္ဒေါ ‘‘ပါကဋ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ ပါကဋဉ္စ ကရောန္တောတိ ဟိ အတ္ထော။

၅၈။ သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏောတိ ဧတ္ထ သိင်္ဂီသင်္ခါတော နိက္ခော သိင်္ဂီနိက္ခော၊ တေန သမာနော ဝဏ္ဏော ဧတဿာတိ သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏနိက္ခေန သမာနဝဏ္ဏော’’တိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏ’’ဣတိပဒေန နိက္ခသဒ္ဒဿ သုဝဏ္ဏတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ပဉ္စသုဝဏ္ဏာဒယော အတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ ‘‘သမာန’’ဣတိပဒေန သဝဏ္ဏောတိ ဧတ္ထ သကာရော သမာနသဒ္ဒဿေဝ ကာရိယောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗေသူတိ အခိလေသု စက္ခာဒိဣန္ဒြိယေသု။ ဒန္တောတိ ဒမိတော။ ဣန္ဒြိယသံဝရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝတော ဟီ’’တိအာဒိ။

၅၉။ ဩဏီတော ပတ္တတော ပါဏိ ယေနာတိ ဩဏီတပတ္တပါဏီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပတ္တတော စာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အပနီတပါဏိ’’န္တိ ဣမိနာ ဩဏီတသဒ္ဒေါ အပနီတတ္ထော၊ ပါဏိသဒ္ဒေန စ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သလ္လက္ခေတွာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဘဂဝန္တ’’န္တိ ဣမံ ကမ္မံ ‘‘သလ္လက္ခေတွာ’’တိ ပါဌသေသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဧကမန္တန္တိ ဧတ္ထ အန္တသဒ္ဒေါ သမီပဒေသတ္ထော၊ ကောဋိဒေသတ္ထော ဝါ ဟောတိ ¶ ၊ ဥပယောဂဝစနဉ္စ ဘုမ္မတ္ထေ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒေသေ’’တိ။ အတ္ထိကပယောဂေ ကရဏဿ သမ္ဘဝတော အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါဘိဝါဒနဂမနေန ဝါ ဓမ္မဿဝနဂမနေန ဝါ’’တိ။ အပ္ပာကိဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ အပ္ပသဒ္ဒေါ ပဋိသေဓတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အနာကိဏ္ဏ’’န္တိ။ ‘‘အဗ္ဗောကိဏ္ဏ’’န္တိပိ ပါဌော။ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒ’’န္တိပဒေန ဝစနသဒ္ဒဿ ဂဟိတတ္တာ ဣမိနာ ပါရိသေသနယေန နဂရနိဂ္ဃောသသဒ္ဒေါယေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘နဂရနိဂ္ဃောသသဒ္ဒေန အပ္ပနိဂ္ဃောသ’’န္တိ။ တီသု ပါဌေသု ပဌမေန ပါဌေန ဇနဿ ဝါတော ဇနဝါတော၊ တေန ဝိရဟိတံ ဝိဇနဝါတန္တိ ဝိကပ္ပံ ဒဿေတိ။ ဒုတိယေန ဇနဿ ဝါဒေါ ဇနဝါဒေါ၊ တေန ဝိရဟိတံ ဝိဇနဝါဒန္တိ ဝိကပ္ပံ ဒဿေတိ။ တတိယေန ဇနဿ ပါတော သဉ္စရဏံ ဇနပါတော၊ တေန ဝိရဟိတံ ဝိဇနပါတန္တိ ဝိကပ္ပံ ဒဿေတိ။ ရဟဿံ ကရီယတိ ဧတ္ထာတိ ရာဟဿေယျကံ။ မနုဿာနံ ရာဟဿေယျကံ မနုဿရာဟဿေယျကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘မနုဿာန’’န္တိအာဒိနာ။

၁၄။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာန ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ

၆၀။ ‘‘တေတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ။ အဂမံသု ကိရာတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇေ။ အထာတိ ပရိဝိတက္ကနာနန္တရံ။ တဿာတိ သဉ္စယဿ။ ပါရန္တိ ပရတီရံ။ ဧတ္ထာတိ တုမှာကံ ဝါဒေ။ ဣဒန္တိ အယံ ဝါဒေါ ဧတ္တကောယေဝါတိ အတ္ထော။ ယောတိ ယော ကောစိ။ တွဉ္စ အဟဉ္စ ¶ အမှေ၊ တေသု။ နာမတုမှသင်္ခါတေသု ဟိ တီသု သဒ္ဒေသု ဧကသေသေန ကတ္တဗ္ဗေသု ပစ္ဆိမဿေဝ ဧကသေသော ကာတဗ္ဗော။ တေနာတိ ကတိကကရဏဟေတုနာ။

သံခေပေန ဝုတ္တံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ ဟီ’’တိအာဒိ။ အတ္ထီကေဟီတိ အမတေန အတ္ထိကေဟိ။ ဥပညာတံ မဂ္ဂန္တိ အမတဿ မဂ္ဂေါ ဥပဂန္တွာ ဉာတော။ ဉာတော စေဝ ဥပဂတော စာတိ သဟ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ပရိဝတ္တိတွာ အတ္ထံ ကထေန္တော ဥပသဂ္ဂတ္ထော စ ဓာတုတ္ထော စ ဝိသုံယေဝ ဟောတီတိ ဉာပေတိ။ အတ္ထိကေဟိ အမှေဟိ ဥပညာတံ ¶ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂံ မဂ္ဂန္တော အနုဗန္ဓေယျန္တိ ဝါ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ ဥပဂန္တွာ ဉာတဗ္ဗန္တိ ဥပညာတံ နိဗ္ဗာနံ။ မဂ္ဂဓာထုယာ အနွေသနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိယေသန္တော’’တိ။

သာရိပုတ္တောပိ ပဉှံ ပုစ္ဆီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကမဏ္ဍလုတောတိ ကုဏ္ဍိကတော။ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အကထနေန အန္တရေ ဝိဝရံ ပဋိသန္ဒဟတီတိ ပဋိသန္ဓာရော၊ တံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘န တျာဟံ သက္ကောမီ’’တိပဒေ။ အဓိပ္ပာယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္တကန္တိ ဧတ္တကံ ပဉှံ။ ဣမဿာတိ ပရိဗ္ဗာဇကဿ။ အဝိသယဘာဝန္တိ အတ္တနော အဝိသယဘာဝံ။

ဟေတုံ ပဋိစ္စ ဘဝန္တီတိ ဟေတုပ္ပဘဝါတိ ဝစနတ္ထေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟေတုပ္ပဘဝါ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဟေတုပ္ပဘဝါ နာမ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ။ တေနာတိ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိ ပဒေန။ အဿာတိ သာရိပုတ္တပရိဗ္ဗာဇကဿ။ ‘‘တေသံ ဟေတု နာမ သမုဒယသစ္စ’’န္တိ ဣမိနာ ဟိနောတိ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ ဟေတူတိ ဝစနတ္ထေန သမုဒယသစ္စံ ဟေတု နာမာတိ ဒဿေတိ။ တဉ္စာတိ သမုဒယသစ္စဉ္စ။ တေသန္တိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ သစ္စာန’’န္တိ။ အပဝတ္တိဝသေန နိရုဇ္ဈတိ ဧတ္ထာတိ နိရောဓော။ တဉ္စာတိ နိရောဓဉ္စ။ တေနာတိ ‘‘တေသဉ္စ ယော နိရောဓော’’တိပဒေန။ အဿာတိ သာရိပုတ္တပရိဗ္ဗာဇကဿ။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿံ ဂါထာယံ၊ စတူသု သစ္စေသု ဝါ။ နယတောတိ နာနန္တရိကနယတော၊ အဝိနာဘာဝနယတော ဝါ၊ နေတ္တိဒေသနာဟာရနယတော ဝါ။ တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘နိရောဓေ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန ဝါ မဂ္ဂသစ္စံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ နိရောဓော စ နိရောဓူပါယော စ နိရောဓောတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ကာတဗ္ဗော။ တေသဉ္စာတိ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေန စသဒ္ဒေန မဂ္ဂသစ္စံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အယံ နယော အဋ္ဌကထာယံ န ဝုတ္တော။ တမေဝတ္ထန္တိ စတုသစ္စသင်္ခါတံ တမေဝတ္ထံ။ ပဋိပါဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။

‘‘သစေပီ’’တိ ¶ ဣမိနာ ယဒီတိ ပဒဿတ္ထံ ဝဏ္ဏေတိ။ ‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဣမိနာ တာဝဒေဝါတိ ပဒဿတ္ထံ ¶ ဝဏ္ဏေတိ။ ‘‘ဣတော ဥတ္တရိ နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ ဧဝကာရဿ ဖလံ ဒဿေတိ။ ဣတောတိ သောတာပတ္တိဖလတော။ ‘‘ဣဒံ…ပေ… ပတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ပဒဿ အတ္ထသရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧသော ဧဝ ဓမ္မော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဧသေဝ ဓမ္မော’’တိပဒဿ အတ္ထံ ဝဏ္ဏေတိ။ ပစ္စဗျတ္ထာတိ ပတိအဝပုဗ္ဗော ဣဓာတု ပဋိဝိဒ္ဓတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဝိဒ္ဓတ္ထာ’’တိ။ တုမှေဟီတိ အဿဇိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ ဣမိနာ ‘‘ပစ္စဗျတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိယျတ္တနီပရဿပဒမဇ္ဈိမပုရိသဗဟုဝစနတ္ထဝိဘတ္တိံ ဒီပေတိ။ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ ကပ္ပာနံ နဟုတေဟိ၊ ကောဋိပကောဋိသတသဟဿာနံ သတေဟိ နဟုတေဟီတိ အတ္ထော။ အဗ္ဘတီတန္တိ အဘိအတီတံ။ အမှေဟိ အဒိဋ္ဌမေဝ ဟုတွာ အတိက္ကမာပိတန္တိ အတ္ထော။

၆၂။ အာရမ္မဏဘူတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဂမ္ဘီရတ္တာ အာရမ္မဏိကဘူတံ ဉာဏမ္ပိ ဂမ္ဘီရမေဝါဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရဿ စ ဉာဏဿာ’’တိ။ ယထာ ဟိ သဏှဝတ္ထဿ သိဗ္ဗနတ္ထာယ သဏှသူစိ အဓိပ္ပေတာတိ။ ဥပဓီနံ သမ္မာ ခယဋ္ဌေန နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိသင်္ခယံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဥပဓိသင်္ခယေတိ နိဗ္ဗာနေ’’တိ။ တဒါရမ္မဏာယာတိ တံနိဗ္ဗာနာရမ္မဏာယ။ ဝိမုတ္တိယာတိ ဖလဝိမုတ္တိယာ။ သာဝကပါရမီဉာဏေတိ အဂ္ဂသာဝကပါရမီဉာဏေ။ တေသူတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု။ အဍ္ဎမာသေန အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

အတီတေတိ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကေ အသင်္ချေယျမတ္ထကေ။ တဿာတိ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ အဂ္ဂသာဝကဘာဝံ ပတ္ထေသီတိ ယောဇနာ။ အဿမေတိ မုနီနံ ဌာနေ။ တဉှိ အာ ကောဓံ၊ အာ ဘုသော ဝါ ရာဂါဒယော သမေန္တိ ဧတ္ထာတိ အဿမောတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ။ ပတ္ထယိတွာ စ ပေသေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ နီလုပ္ပလမဏ္ဍပေ။ တေသူတိ တာပသသေဋ္ဌီသု။

၆၃။ ယေသန္တိ ကုလာနံ။ ‘‘ဝိဓဝဘာဝါယာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဓဝါယ ဘာဝေါ ဝေဓဗျန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဝိဓဝါတိ စ ပတိသုညာ။ သာ ဟိ ဓဝေန ဝိဂတာတိ ‘‘ဝိဓဝါ’’တိ စ၊ ဝိဂတော ဓဝေါ ဣမိဿာတိ ‘‘ဝိဓဝါ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ဥဘယေနာပီတိ ပုတ္တပဗ္ဗဇ္ဇပတိပဗ္ဗဇ္ဇသင်္ခါတေန ဒုဝိဓေနပိ။

သဉ္စယာနီတိ ¶ ဧတ္ထ နိဿယူပစာရေန နိဿယေ နိဿိတူပစာရော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဉ္စယဿ အန္တေဝါသိကာနီ’’တိ။ အထ ဝါ ဏပစ္စယော တဿေဒမတ္ထေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဉ္စယဿ အန္တေဝါသိကာနီ’’တိ။ ‘‘မဂဓာန’’န္တိ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ဇနပဒဿ နာမန္တိ အာဟ ‘‘မဂဓာနံ ဇနပဒဿာ’’တိ။ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ ဧတ္ထ ဝဇော ဝိယာတိ ဝဇော၊ ဂိရိ။ ဝဇသဒိသော ဂိရိ ဧတ္ထာတိ ¶ ဂိရိဗ္ဗဇံ ပဒဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန၊ နဂရံ။ ‘‘မဟာဝီရိယဝန္တော’’တိ ဣမိနာ မဟန္တော ဝီရော ဧတေသံ တထာဂတာနန္တိ မဟာဝီရာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေန နယမာနာနံ ကာ ဥသူယာ ဝိဇာနတန္တိ ဧတ္ထ ကစ္စာယနနယေန (ကစ္စာယနေ ၂၇၇ သုတ္တေ) ဥသူယပယောဂေ သမ္ပဒါနံ ဟောတီတိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ’’တိ။ ဝိဇာနန္တာနန္တိ ဝိဇာနန္တေသု တထာဂတေသု၊ ဝိဇာနန္တေ ဝါ။

၁၅။ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ

၆၄။ အနုပဇ္ဈာယကာတိ ဧတ္ထ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပဂန္တွာ ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ သော နတ္ထိ ဧတေသန္တိ အနုပဇ္ဈာယကာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ပိဏ္ဍာယ ဥဒ္ဒိဿ၊ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝါ တိဋ္ဌတိ အနေနာတိ ဥတ္တိဋ္ဌော၊ သောယေဝ ပတ္တော ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ န ပမဇ္ဇေယျာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) ပန ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ ဥဒ္ဒိဿ၊ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝါ တိဋ္ဌနံ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရဏပတ္တ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ ‘‘တသ္မိဉှိ မနုဿာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော’’တိပဒံ လင်္ဃိတွာ ‘‘တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တတ္တာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မိံ မနုဿာ ကိံသညိနောတိ အာဟ ‘‘တသ္မိဉှိ မနုဿာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော’’တိ။ တသ္မိဉှိ တသ္မိံ ဧဝ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တေ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပရိဘောဂဘာဝေန မနုဿေဟိ အဝသဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ၊ အဝဆဍ္ဍေတဗ္ဗတ္တာ ဝါ မနုဿာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တတ္တာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တံ၊ မနုဿာနံ ပန အဝသဇ္ဇိတပတ္တတ္တာ ဥစ္ဆိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဥတ္တိဋ္ဌ ပတ္တန္တိပဒံ ဝါကျမေဝ၊ န သမာသောတိပိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ¶ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဥဋ္ဌဟိတွာ’’တိ ဣမိနာ ဥတ္တိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ တွာလောပေါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂဟေတု’’န္တိ ဣမိနာ ပါဌသေသံ ဒဿေတိ။ ဂေဟသိတပေမဝသေနာတိ ဂေဟေ နိဿိတပေမဝသေန၊ မေတ္တာပုဗ္ဗင်္ဂမပေမဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဂါရဝါ ဟုတွာ သပ္ပတိဿာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ။ ‘‘သဘာဂဇီဝိကာ’’တိ ဣမိနာ သဘာဂဝုတ္တိကာတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တိသဒ္ဒေါ ဇီဝိကတ္ထောယေဝ၊ န ဝိဝရဏာဒျတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈာယဘာဝံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဧတေဟီတိ ဥပဇ္ဈာယဘာဝသမ္ပဋိစ္ဆနာနိ၊ တာနိယေဝ ဝေဝစနာနိ ဥပဇ္ဈာယဘာဝသမ္ပဋိစ္ဆနဝေဝစနာနိ။ တိက္ခတ္တုန္တိ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ သကိမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပဒဿ ဝသေန ဝိညာပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတ္ထာတိ ဥပဇ္ဈာယဂဟဏဋ္ဌာနေ။ ယဒိဒံ ဝါစာယ ဝါ သာဝနံ၊ ယဒိဒံ ကာယေန ဝါ အတ္ထဝိညာပနံ အတ္ထိ၊ ဣဒမေဝ သာဝနအတ္ထဝိညာပနမေဝ ဥပဇ္ဈာယဂဟဏန္တိ ယောဇနာ။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနန္တိ ဥပဇ္ဈာယေန ¶ ပဉ္စသု ပဒေသု ယသ္မိံ ကိသ္မိံစိ ဝုတ္တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ။ တန္တိ ကေသဉ္စိ ဝစနံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဧတ္ထာတိ ဥပဇ္ဈာယဂဟဏေ။ ‘‘န သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂ’’န္တိ ဣမိနာ အာယာစနဒါနာနိယေဝ အင်္ဂါနိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနာပိ ဉာတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ပဒေနာတိ ‘‘သာဓူ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန။

တတြာယံ သမ္မာဝတ္တနာတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ဝုတ္တံ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣမိနာ ကိရိယာဝိသယဘာဝမေဝ ဒီပေတိ၊ န ဒဗ္ဗဝိသယဘာဝံ။ အယန္တိ ဝုစ္စမာနာ။ အဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ။ ဓောတပါဒပရိဟရဏတ္ထာယာတိ ဓောတဿ ပါဒဿ ပံသုမက္ခနာဒီနံ ပရိဟရဏတ္ထာယ။ တာတိ ဥပါဟနာယော။ ကာလဿေဝါတိ ပစ္စူသကာလတောယေဝ၊ နိဿက္ကတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ။ တတောတိ တေဟိ တီဟိ ဒန္တကဋ္ဌေဟိ၊ ဝိဘတ္တအပါဒါနမေတံ။ တေသု ဝါ တီသု ဒန္တကဋ္ဌေသု။ ယန္တိ ယံ ဒန္တကဋ္ဌံ။ အထာတိ တသ္မိံ ဂဟဏေ။

တတောတိ သီတုဏှောဒကေဟိ၊ သီတုဏှောဒကေသု ဝါ။ ဝဠဉ္ဇေတီတိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဥဒကန္တိ မုခဓောဝနောဒကံ။ ‘‘ဝစ္စကုဋိတော’’တိ ဣမိနာ ပဿာဝကုဋီပိ ¶ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧဝန္တိ သမ္မဇ္ဇိယမာနေ။ အသုညန္တိ ဇနသဒ္ဒတော အတုစ္ဆံ။ အာသနန္တိ ထေရဿ အာသနံ။ တသ္မိန္တိ အာသနေ။ နိသိန္နဿ ထေရဿ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥက္လာပေါ အသ္မိံ ဒေသေ အတ္ထီတိ ဥက္လာပေါတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကေနစိ ကစဝရေန သံကိဏ္ဏော’’တိ။ ဧတ္ထ စ သင်္ကာရော ဥစ္ဆိဋ္ဌော ကလာပေါ သမူဟော ဥက္လာပေါတိ ဝစနတ္ထေန ဥက္လာပေါတိ ဝုစ္စတိ။ ကစီယတိ ဗန္ဓီယတိ အသ္မိံ ဒေသေတိ ကစော၊ သော ဝရီယတိ ဣစ္ဆီယတိ အနေနာတိ ကစဝရောတိ ဝစနတ္ထေန ကစဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဟတ္ထေနပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ ပိလောတိကေနပီတိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဧကတော ကတွာတိ ဧကတော သမာနပဋလံ ကတွာ။ ကသ္မာ သင်္ဃာဋီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ‘‘သင်္ဃဋိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ သံဟရိတဗ္ဗာတိ သင်္ဃာဋီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ သံပါပုဏာတီတိ ယောဇနာ။ ဧကေန ဝါ ပဒဝီတိဟာရေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတ္တောယေဝ ဥဏှဘာရိကေသု ပရိယာပန္နောတိ ပတ္တပရိယာပန္နော၊ ပတ္တေ ပရိယာပန္နော ယာဂုအာဒိကော ပတ္တပရိယာပန္နောတိပိ ယုဇ္ဇတိယေဝ။ ဘိက္ခာစာရေတိ ဘိက္ခာစာရဋ္ဌာနေ။ ယာဂုယာ ဝါ လဒ္ဓါယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ။ သော ပတ္တောတိ ဥဏှာဒီသု ပရိယာပန္နော သော ပတ္တော။ အညတြ ဝါတိ အာရာမာဒီသု ဝါ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ။ ဝစနေ အနိဋ္ဌိတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနကာရတော ပဋ္ဌာယ။ ဣမိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ‘‘နာတိဒူရေ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု နကာရပဋိသိဒ္ဓေသု အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ‘‘န ¶ စ ဥဏှေ စီဝရံ နိဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု ယေသု ကေသုစိ။ အယန္တိ ဒုက္ကဋာပတ္တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ အာပတ္တိသာမန္တာတိ ဧတ္ထ အာပတ္တိယာ သာမန္တာ အာပတ္တိသာမန္တာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာပတ္တိယာ အာသန္န’’န္တိ။ ‘‘အာသန္န’’န္တိ ဣမိနာ သာမန္တာသဒ္ဒဿ အာသန္နဝေဝစနတဉ္စ ဥပယောဂတ္ထေ နိဿက္ကဝစနတဉ္စ ဒဿေတိ။ ဤဒိသံ ဝစနံ ဘန္တေ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ နာမာတိ ယောဇနာ။

ဂါမတော ¶ ပဌမတရန္တိ ဂါမတော ဥပဇ္ဈာယဿ ပဌမတရံ။ တေနေဝါတိ ဥပဇ္ဈာယေနေဝ။ နိဝတ္တန္တေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တိန္တ’’န္တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သေဒဂ္ဂဟိတ’’န္တိ။ ဣမိနာ သေဒေန သီဒတီတိ သိန္နန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အတိရေကံ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ ဥဿာရေတွာတိပဒဿ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ သာရေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပစ္ဆိမဝါကျဿ ပုဗ္ဗဝါကျကာရဏဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ။ မဇ္ဈေ ဘင်္ဂဿ ဒေါသံ အာဝိကရောန္တော အာဟ ‘‘သမံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ တတောတိ သမံ ကတွာ သံဟရဏတော၊ နိစ္စံ ဘိဇ္ဇမာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မဇ္ဈေ ဘင်္ဂတော ဝါ၊ ဒုဗ္ဗလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတန္တိ ‘‘စတုရင်္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥဿာရေတွာ’’တိ ဧတံ ဝစနံ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန သံဟရိယမာနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ စီဝရဘောဂဿ ဩရော အန္တော ဩဘောဂေါတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကာယဗန္ဓန’’န္တိအာဒိ။

ယောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ‘‘ဂါမေယေဝါ’’တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အန္တရဃရေ ဝါ ပဋိက္ကမနေ ဝါ’’တိ။ ပဋိက္ကမနေ ဝါတိ ဘောဇနသာလာယံ ဝါ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ။ လဒ္ဓါ ဘိက္ခာ ယေနာတိ လဒ္ဓဘိက္ခော၊ တဿ ဝါ။ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ။ ပိဏ္ဍပါတော န ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အတ္တနာ လဒ္ဓါပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဥပဇ္ဈာယေန လဒ္ဓါပီတိ အတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အာဟရိယတူတိ ဧတ္ထ တုဝိဘတ္တိ ပုစ္ဆာယံ ဟောတိ၊ အာဟရိယတု ကိန္တိ အတ္ထော။ ကာလောတိ ဘောဇနကာလော။ ဘုဉ္ဇိတ္ထာတိ ဘုတ္တော၊ တသ္မိံ သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပကဋ္ဌောတိ မဇ္ဈနှိကဿ အာသန္နော။

အနန္တရဟိတာယာတိ ဧတ္ထ အန္တရဓာယတီတိ အန္တရဟိတော၊ တဋ္ဋိကစမ္မခဏ္ဍာဒိ၊ နတ္ထိ အန္တရဟိတော ဧတသ္မိံ ပတ္တဘူမီနမန္တရေတိ အနန္တရဟိတောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနတ္ထတာယာ’’တိ။ ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဝါ သုဓာဗဒ္ဓါ ဝါ နိရဇမတ္တိကာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တန္တိ ပတ္တံ။ ဓောတဝါလိကာယပီတိ သုဒ္ဓဝါလိကာယပိ။ တတ္ထာတိ ပံသုရဇသက္ခရာဒီသု။ ပုန တတ္ထာတိ ပဏ္ဏာဓာရကေသု။ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဘိမုခေနာတိ အတ္တနော အဘိမုခေန။ သဏိကန္တိ သိန္နံ ¶ ။ အန္တေ ပနာတိ စီဝရဿ ကောဋိယံ ပန။ နိက္ခိပန္တဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ စီဝရဿ ဘောဂေါတိ ယောဇနာ။

စုဏ္ဏံ ¶ သန္နေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ စုဏ္ဏသမောဓာနေန နေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍိ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ ‘‘ဧကသ္မိံ နိဒ္ဓူမေ ဌာနေ’’တိ ဣမိနာ ဧကမန္တန္တိ ဧတ္ထ ဧကသ္မိံ အန္တေ ဌာနေတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဇန္တာဃရေတိ အဂ္ဂိသာလာယံ။ သာ ဟိ ဇလတိ ဒိဗ္ဗတိ အဂ္ဂိ ဧတ္ထာတိ ဇန္တာ၊ ဇနေတိ သရီရသေဒမေတ္ထာတိ ဝါ ဇန္တာ၊ သာ ဧဝ ဃရံ ဇန္တာဃရန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ။ ပရိပူဇာဝသေန ကရီယတီတိ ပရိကမ္မန္တိ အတ္ထေန အင်္ဂါရဒါနာဒိကံ ပရိကမ္မံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိကမ္မံ နာမာ’’တိအာဒိ။

‘‘န ကေနစိ ဂေလညေနာ’’တိအာဒိနာ ဥဿဟနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ အဂိလာနေန သဋ္ဌိဝဿေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနာပိ ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အနာဒရေနာတိ ဝတ္တကရဏဿ အနာဒရေန။ နကာရပဋိသံယုတ္တေသူတိ ပဋိသေဓဝါစကေန နကာရေန ပဋိသံယုတ္တေသု။ ပဒေသူတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿ အန္တရန္တရာ ကထာ ဩပါတေတဗ္ဗာ’’တိအာဒီသု ဝါကျေသု။ ဘူမိယန္တိ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ ဘိတ္တိယမ္ပိ အပဋိဃံသိတဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘ပိဌသင်္ဃာဋဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ ကဝါဋပီဠန္တိ ဧတ္ထ ပီဌသဒ္ဒေန ပိဌသင်္ဃာဋံ ဝုစ္စတိ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ဝါ ဧကဒေသဝေါဟာရဝသေန ဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အစ္ဆုပန္တေနာ’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဋိဃံသန္တေနာတိ ဧတ္ထ ဃံသဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ သမ္မာ တာယတိ အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ အနေနာတိ သန္တာနံ၊ တမေဝ သန္တာနကန္တိ အတ္ထေန ကီဋကုလာဝကမက္ကဋကသုတ္တာဒိ သန္တာနကံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သန္တာနက’’န္တိအာဒိ။ ဥလ္လောကတောတိ ဝိတာနတော။ တဉှိ ဥဒ္ဓံ လုစီယတေ ဗန္ဓီယတေတိ ဥလ္လောကန္တိ ဝုစ္စတိ၊ စကာရဿ ကကာရမကတွာ ‘‘ဥလ္လောစ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ တောသဒ္ဒေန အာကာရဿ သ္မာဝစနဿ ကာရိယဘာဝံ ဒဿေတိ။ အပဟရိတဗ္ဗန္တိ အပနေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဝဟရိတဗ္ဗ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဟေဋ္ဌာ ဟရိတဗ္ဗံ ပါတေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အာလောကသန္ဓိဘာဂါတိ ¶ ဧတ္ထ ဘာဂသဒ္ဒဿ ဒွန္ဒတော ပရတ္တာ ပုဗ္ဗပဒေသုပိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အာလောကသန္ဓိဘာဂါ စ ကဏ္ဏဘာဂါ စာ’’တိ။ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တရဗာဟိရာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝါတပါနကဝါဋကာနီ’’တိ ဣမိနာ အာလောကသန္ဓိသဒ္ဒဿ ဝါတပါနကဝါဋကပရိယာယဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကောဏာ’’တိ ဣမိနာ ကဏ္ဏသဒ္ဒဿ ကောဏဝေဝစနဘာဝံ ဒဿေတိ။

‘‘ယထာ ပဌမ’’န္တိအာဒိနာ ပဌမပညတ္တမေဝ ပညပေတဗ္ဗံ၊ န အညထာတိ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ပတိရူပံ ပဌမပညတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဌမပညတ္တေ အပတိရူပေ အညထာပိ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဧတဒတ္ထမေဝါတိ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗဿ အတ္ထာယ ဧဝ။ သစေ ပညတ္တံ အဟောသိ၊ ဧဝံ သတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒန္တိ ဘိတ္တိံ မောစေတွာ ပညာပနံ။ ကဋေသု ကိဠဉ္ဇေသု သာရတ္တာ ဥတ္တမတ္တာ ကဋသာရကောတိ ¶ ဝုစ္စတိ။ နိဝတ္တေတွာတိ သံဟရိတွာ။ ပုရတ္ထိမာတိ ဧတ္ထ ယကာရလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပုရတ္ထိမာယာ’’တိ။

ဝူပကာသေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ကသဓာတု ဂတျတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အညတ္ထ နေတဗ္ဗော’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဂဟေတွာ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အညတ္ထာတိ အညံ ဌာနံ။ ဝိဝေစေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိဂတတော ဥပဇ္ဈာယံ ဝိဝေစေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိဿဇ္ဇာပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘အညော ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ တဿ အာကာရံ ဒဿေတိ ‘‘ထေရ’’န္တိအာဒိနာ။ သော သော ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညေန ဒါပေတဗ္ဗောတိ အတ္တနာ အညေန ဘိက္ခုနာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝါသော ဒါပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ နု ခေါတိ ကေန ဧဝ ဥပါယေန ဒဒေယျ နုခေါတိ အတ္ထော။ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟိ အဝဓာရဏတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယပိ ဣမမေဝ နယံ ဒဿေတိ ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေနာ’’တိ ဣမိနာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ပဋိကဿေယျာ’’တိအာဒိဝါကျေသု။ သတ္တသု ကမ္မေသု တိဝိဓဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မဿ ဂရုကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥက္ခေပနီယံ အကတွာ’’တိ။ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘တေန ဟီ’’တိအာဒိ။

တေန ¶ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ယာစိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သစေ ကရောန္တိယေဝါတိ ဘိက္ခူ သစေ ကမ္မံ ကရောန္တိယေဝ။ ပုန သစေ ကရောန္တိယေဝါတိ ဘိက္ခူ သစေ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကရောန္တိယေဝ။ အထာတိ တသ္မိံ ကမ္မေ ကတေ။ ဣတီတိ ဧဝံ ယာစနေန။ နန္တိ တံ ဥပဇ္ဈာယံ။

သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပိဏ္ဍုက္ခေပက’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၂၀) ဝိယ သမ္ပရိဝတ္တကန္တိပဒံ ကိရိယာဝိသေသနံ၊ ကပစ္စယော စ ဝိစ္ဆတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သမ္ပရိဝတ္တေတွာ သမ္ပရိဝတ္တေတွာ’’တိ။ ယဒီတိ ယာဝ။ ယဒိသဒ္ဒေါ ဟိ ယာဝပရိယာယော၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န တာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ယာဝ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ရဇနံ ဂလတိ၊ န တာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလေနာတိ ဝိသဘာဂေန ပုဂ္ဂလေန ကရဏဘူတေန။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ န အညေနေဝ ကရဏီယေန ပဝိသိတဗ္ဗော။ ပိဏ္ဍာယ ပန ပဝိသိတဗ္ဗောတိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍာယ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘အနာပုစ္ဆိတွာ’’တိ ဣမိနာ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ အာကာရော တွာပစ္စယဿ ကာရိယောတိ ဒဿေတိ။ ဘိက္ခာစာရန္တိ ဘိက္ခာယ စရဏဋ္ဌာနံ၊ ဥပဇ္ဈာယေန ဂန္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ပရိဝေဏန္တိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ။ ပဿတီတိ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿတိ။

ဒဿနတ္ထာယ ဝါတိ အသုဘဒဿနတ္ထာယ ဝါ။ ဣမိနာပိ ဝါသတ္ထာယ ဧဝ န ဂန္တဗ္ဗန္တိ အာသင်္ကံ ¶ နိဝတ္တေတိ။ ကမ္မန္တိ ပက္ကမနဿ ကာရဏံ ကမ္မံ။ အနနုဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝတတိယ’’န္တိ။ တန္တိ ဥပဇ္ဈာယံ။ အဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ။ ‘‘န သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဣမိနာ သစေ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ န ပက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ကေဝလန္တိ ဝိနာ ဥဒ္ဒေသာဒိသမ္ပဇ္ဇနေဟိ။ ဧဝရူပေ ဥပဇ္ဈာယေ နိဝါရေန္တေပီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဂေလညတော’’တိ ဣမိနာ ဝုဋ္ဌာနသဒ္ဒဿ အဝဓိအပေက္ခတံ ဒဿေတိ။ အဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ။ အညောတိ အတ္တနာ အညော။ တဿာတိ အညဿ ဘိက္ခုဿ။

၁၆။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာ

၆၇။ သမ္မာဝတ္တနာယံ ¶ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဥဒ္ဒေသာဒီဟီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ပရိပုစ္ဆာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ သင်္ဂဟသဒ္ဒဿ သင်္ခေပဂဟဏေသုပိ ဝုတ္တိတော ‘‘အနုဂ္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ သမ္မုခါ သင်္ဂဟော စ ပရမ္မုခါ အနုဂ္ဂဟော စ ကာတဗ္ဗော။ အာမိသေန ဝါ သင်္ဂဟော၊ ဓမ္မေန ဝါ အနုဂ္ဂဟော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထာယ ဝါ သင်္ဂဟော၊ သမ္ပရာယိကတ္ထာယ ဝါ အနုဂ္ဂဟော။ လောကိယတ္ထာယ ဝါ သင်္ဂဟော၊ လောကုတ္တရတ္ထာယ ဝါ အနုဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဒေသေန ပရိပုစ္ဆာယ ဩဝါဒေန အနုသာသနီယာ’’တိ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒိသနံ ဥဒ္ဒေသောတိ ဝစနတ္ထေန ပါဠိဝါစနာ ဥဒ္ဒေသော နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဒ္ဒေသောတိ ပါဠိဝါစနာ’’တိ။ ‘‘ပါဠိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ’’တိ ဣမိနာ ပုနပ္ပုနံ၊ သမန္တတော ဝါ ပါဠိယာ အတ္ထဿ ပုစ္ဆနံ ပရိပုစ္ဆာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝတ္ထုသ္မိံ။ ဣဒန္တိ စာရိတ္တံ။ ပုန ဣဒန္တိ ဝါရိတ္တံ။ ‘‘ဝစန’’န္တိ ဣမိနာ ဩဝဒနံ ဩဝါဒေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘ဣဒံ ကရောဟိ၊ ဣဒံ မာ ကရိတ္ထာ’’တိ ဝစနံ အနုသာသနီ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဝစန’’န္တိ ဣမိနာ အနုသာသနီတိ ဧတ္ထ အနုသဒ္ဒဿ နဥပစ္ဆိန္နတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တော ဟောတီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ န ပကတိပတ္တော ဟောတိ၊ အထ ခေါ အတိရိတ္တပတ္တော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတိရေကပတ္တော’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ပဒေသု။ အညောပီတိ ပတ္တစီဝရေဟိ အညောပိ။ သမဏပရိက္ခာရောတိ ဆတ္တုပါဟနာဒိ သမဏပရိက္ခာရော။ ဣဓာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တေ။ နယေနာတိ ဉာယေန။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဥပါယပရိယေသနန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတ္ထာယ ဝါ ဥပါယဿ ပရိယေသနံ။ ဣတောတိ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ပရိက္ခာရော ဥပ္ပဇ္ဇိယေထာ’’တိ ပါဠိတော။ စီဝရံ ရဇန္တေနာတိ ဧတ္ထ ရဇန္တေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ အတ္ထော န ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနာတိ အတ္ထော ဧဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပဇ္ဈာယတော ဥပါယံ သုတွာ ရဇန္တေနာ’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယတော ဥပါယန္တိ ဥပဇ္ဈာယတော လဒ္ဓံ ဥပါယံ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာ

၆၈။ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တန္တိ ¶ ¶ ဥပဇ္ဈာယမှိ ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝတ္တံ။ သောတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော။ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ အဿ၊ သော ဝါ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ပဏာမေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပပုဗ္ဗ နမုဓာတု အတ္ထပကရဏာဒိဝသေန ဣဓ အပသာဒနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပသာဒေတဗ္ဗော’’တိ။ အဓိမတ္တန္တိ အဓိကပ္ပမာဏံ။ ဂေဟသိတပေမန္တိ မေတ္တာသိနေဟံ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနာတိ ကဏှပက္ခေ ဝုတ္တေန ပဋိပက္ခေန နယေန။ အလံ ပဏာမေတုန္တိ ဧတ္ထ အလံသဒ္ဒဿ အရဟတ္ထပဋိက္ခိတ္တေသု ဒွီသု အတ္ထေသု အရဟတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ယုတ္တော ပဏာမေတု’’န္တိ။

သာတိသာရော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပကတိဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ သရဏံ ပဝတ္တနံ အတိသာရော၊ ဒေါသော။ သံဝိဇ္ဇတိ သော ဧတဿာတိ သာတိသာရောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဒေါသော ဟောတီ’’တိ။ တဿတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အာပတ္တိန္တိ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ။ တန္တိ ဝတ္တံ။

တေသန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ။ ဝတ္တန္တိ ဗဟုကာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝတ္တံ။ သာဒိယနံ ဝါ…ပေ… ဗာလော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဗာလဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတီ’’တိ။ သာဒိယနဿ ဝါ အသာဒိယနဿ ဝါ အဇာနနတ္တာ ဗာလော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဇာနနဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗာလော ဟောတီ’’တိ။ ဗာလတ္တာ သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေသူတိ ဗဟုကေသု သဒ္ဓိဝိဟာရိကေသု။ တဿာတိ ဝတ္တသမ္ပန္နဘိက္ခုဿ။ တေသန္တိ ဣတရေသံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာ

၆၉။ ကိဉ္စာပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဇာနာတီတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ ‘‘ကိံ နု ခေါ အဇာနန္တော ပုစ္ဆီ’’တိ အာသင်္ကံ နိဝါရေတိ။ ဘဂဝါ အနုညာတုကာမော ¶ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပနသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော၊ တထာ ဇာနန္တောပီတိ အတ္ထော။ လဟုကန္တိ ဟေတုအန္တောဂဓဝိသေသနံ။ လဟုကတ္တာ ပဋိက္ခိပိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဿာတိ ဘဂဝတော၊ အဇ္ဈာသယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ’’တိဝစနဿ ယုတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ အယဉ္စာတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော စ။ အဂ္ဂေါတိ ကောဋိဥက္ကံသော။ သေဋ္ဌောတိ ပဝရော ဥတ္တမော။

‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဗျတ္တပဋိဗလာနံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗျတ္တော နာမာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဿ သာဋ္ဌကထံ ဝိနယပိဋကဝါစုဂ္ဂတံ ပဝတ္တတိ၊ အယံ ဗျတ္တော နာမာတိ ယောဇနာ ¶ ။ တသ္မိန္တိ ဝိနယပိဋကံ ဝါစုဂ္ဂတဘိက္ခုမှိ။ ယဿာတိ ဘိက္ခုနော။ သုဂ္ဂဟိတန္တိ သာဋ္ဌကထာယ သုဋ္ဌု ဂဟိတံ။ အယမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပုရိမဘိက္ခုံ အပေက္ခတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုမှိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိသယေတိ အတ္ထော။ ဗျတိရေကာနွယဝသေန ပဋိဗလံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ။ ယော ပန န သက္ကောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘ကာသသောသသေမှာဒိနာ ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာသော စ သောသော စ သေမှော စ၊ တေ အာဒယော ယဿ ဂေလညဿာတိ ကာသသောသသေမှာဒိ၊ အာဒိသဒ္ဒေန ဧဠမူဂါဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဩဋ္ဌော စ ဒန္တော စ ဇိဝှာ စ၊ တာ အာဒယော ယေသံ တာလုအာဒီနန္တိ ဩဋ္ဌဒန္တဇိဝှာဒယော၊ တေသံ။ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ ပဒအက္ခရေဟိ။ ဗျဉ္ဇနသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ အက္ခရဝါစကော။ ဟာပေတီတိ ဂလတ္တာ ဟာပေတိ။ အညထာ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အညေန သိထိလာဒိနာ အာကာရေန ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အညထာ ဝဒတီတိ အညေန ဓနိတာဒိအာကာရေန ဝဒတိ။ တဗ္ဗိပရီတောတိ တဿ အပဋိဗလဿ ဝိပရီတော ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ ဇာနာပေတဗ္ဗတော။ ယန္တိ ယံ အာကာရံ ဓာတုကမ္မမေတံ၊ သင်္ဃောတိ ကာရိတကမ္မမေတံ။ ဣဓ ကာရိတကမ္မံ ကိတော ဝဒတိ။

၇၁။ ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရာတိ ဧတ္ထ ဥပသမ္ပန္နဿ သမနန္တရာတိ အတ္ထံ နိဝါရေန္တော အာဟ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာဝ သမနန္တရာ’’တိ။ ဧဝသဒ္ဒေန စိရကာလံ ¶ နိဝတ္တေတိ။ ဥလ္လုမ္ပတူတိ ဧတ္ထ ဥပုဗ္ဗလုပဓာတုယာ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ အတ္ထာတိသယဝသေန ဝါ ဓာတူနမနေကတ္ထတ္တာ ဣဓ ဥပုဗ္ဗဓရဓာတုယာ အတ္ထေ ဝတ္တတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓရတူ’’တိ။ ဥဋ္ဌာပေတွာ၊ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဓရတူတိ အတ္ထော။ တမေဝတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အကုသလာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ဣမိနာ သဟာဝဓိနာ ဥတျူပသဂ္ဂဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတူ’’တိ ဣမိနာ သဟာဓာရေန ဓရဓာတုဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဥတျူပသဂ္ဂဿ ဥက္ခိပနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာမဏေရဘာဝါ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ’’တိ။ ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိ ဣမိနာ ဥပါဒါယာတိ ဧတ္ထ သမီပေ အာဒိယိတွာတိ သဒ္ဒတ္ထမဂဟေတွာ သင်္ကေတတ္ထဝသေန ပါကဋတ္တာ တဿ သင်္ကေတတ္ထံ ဒဿေတိ၊ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတီတိ အတ္ထော။

၇၃။ အဓိဋ္ဌိတာတိ ဧတ္ထ အဓိ နိစ္စဝသေန ဌာတိ ပဝတ္တတီတိ အဓိဋ္ဌိတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နိစ္စပ္ပဝတ္တိနီ’’တိ။ ကသ္မာ စတ္တာရော ပစ္စယာ နိဿယာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ ‘‘စတ္တာရော’’တိအာဒိနာ စတ္တာရော ပစ္စယေ နိဿာယ အတ္တဘာဝေါ သေတိ ပဝတ္တတီတိ နိဿာယာတိ အဝုတ္တကမ္မတ္ထံ ဒဿေတိ။

၁၈။ အာစရိယဝတ္တကထာ

၇၅။ ကိန္တာယန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဧကာရလောပဝသေန သန္ဓိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကိံတေ အယ’’န္တိ။ ‘‘ဩဝဒိတဗ္ဗောတိ’’ဣမိနာ ဩဝဒိယောတိ ဧတ္ထ ဏျပစ္စယဿ ကမ္မတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘တဒတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ယဒိဒံ ဂဏဗန္ဓိက’’န္တိ ဥတ္တရဝါကျေ ယံသဒ္ဒံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗဝါကျေ တံသဒ္ဒံ ဉာပေတိ၊ တဿ ဗာဟုလ္လဿ အတ္ထာယာတိ အတ္ထော။

၇၆။ သောတိ ပသူရော ပရိဗ္ဗာဇကော။ တေနာတိ ဥဒါယိတ္ထေရေန။ သဟဓမ္မိကန္တိ သဟ ဓမ္မေန ကာရဏေန။ ဗျတ္တော တာဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏော ဟောတု၊ ပဋိဗလော ပန ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ယော ပန သက္ကောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စာတိ သစ္စံ။ ဧတန္တိ ပဋိဗလတ္တံ၊ ‘‘ပဉ္စဟိ…ပေ… ဝိနေတု’’န္တိဝစနံ ဝါ။

၇၇။ တိတ္ထိယပက္ခသင်္ကန္တေသူတိ တိတ္ထိယသင်္ခါတံ သာသနဿ ပဋိပက္ခံ သင်္ကမန္တေသု။ အာစာရသမာစာရသိက္ခာပနကန္တိ အတိဝိယ စရိတဗ္ဗံ အာဘိသမာစာရိကသီလံ သိက္ခာပနကံ။ ဣမိနာ အာစာရံ သိက္ခာပေတီတိ အာစရိယောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ နာမမတ္တမေဝါတိ ‘‘အာစရိယော’’တိ ဝါ ‘‘အန္တေဝါသိကော’’တိ ဝါ နာမမတ္တမေဝ။ နာနန္တိ ဥပဇ္ဈာယတော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကတော ဝါ နာနံ။

၂၀။ ပဏာမနာခမာပနာကထာ

၈၀။ ယံ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နိဿယန္တေဝါသိကေန ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မန္တေဝါသိကေဟီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကေန စ ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကေန စ ဓမ္မန္တေဝါသိကေန စ။ ဧတေသန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မန္တေဝါသိကာနံ။ ဧတေသူတိ ဧတေသု တီသု အန္တေဝါသိကေသု။ အာစရိယဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကော ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဿ၊ ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကော ဥပသမ္ပဒါစရိယဿာတိ အတ္ထော။ သမီပေတိ နိဿယာစရိယဿ စ ဓမ္မာစရိယဿ စ အာသန္နေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အန္တေဝါသိကေန အာစရိယမှိ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ။ အာစရိယေနာပီတိ နိဿယပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ ဓမ္မာစရိယေနာပိ။ ဩဝါဒါစရိယော တေသု သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေသူတိ စတူသု အန္တေဝါသိကေသု။

၂၂။ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာ

အာဏတ္တိဝိနိစ္ဆယော

၈၃။ ‘‘နိဿယပဋိပဿဒ္ဓီသူ’’တိ ¶ သမူဟာဓာရော။ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော ပက္ကန္တော ဝါတိအာဒီသူ’’တိ အဝယဝါဓာရော။ ‘‘ဝိပ္ပဝသိတုကာမော’’တိ ဣမိနာ နိရာလယဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဂတေတိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယေ ဂတေတိ ယောဇနာ။ အညဒါပီတိ အညသ္မိမ္ပိ ကာလေ။ ဥပဇ္ဈာယေန ပဝါသိတကာလေတိ အတ္ထော။ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါတိ အတ္တနာ ဝါ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ ဧကော ပစ္စယသမ္ဘောဂေါ စ ဓမ္မပရိဘောဂေါ စ။ ဧကဒိဝသမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ¶ ဂရဟတ္ထော၊ ဒွိဟာဒိကံ ပန ပဂေဝါတိ အတ္ထော။ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ အာပတ္တိပရိဟာရော နတ္ထိ၊ အာပတ္တိယာ ပရိဟရဏံ အပနယနံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ လဇ္ဇီ ပေသလောတိ လဇ္ဇီ ဟုတွာ ပိယသီလော ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံ ဥပဇ္ဈာယဿ ပက္ကန္တအဟနိ ဧဝ။ တထာတိ ယထာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော လဟုံ အာဂမိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ တထာ ‘‘အဟံ လဟုံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သစေ ဝဒတီတိ သစေ အာစရိယော ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ သဘာဂတန္တိ လဇ္ဇိပေသလဘာဝံ။

ယာဝ အာဂမနာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ယာဝ အာဂမနာ။ နန္တိ ဥပဇ္ဈာယံ။ ‘‘ဝါသေန္တိယေဝါ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ တတ္ထာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ဂတဋ္ဌာနေ။ တေနာတိ ဥပဇ္ဈာယေန။ ပဝတ္တီတိ ပဝတ္တနံ။ နဒီပူရေန ဝါ ဥပဒ္ဒုတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဒီပူရတ္တာ ဥဒကောသက္ကနံ အာဂမေတိ၊ စောရာဒီနံ ဥပဒ္ဒုတတ္တာ သဟာယေ ပရိယေသတိ။ သောတိ ဥပဇ္ဈာယော။

‘‘နိဿယပဏာမနာ’’တိ ဣမိနာ အာဏာပနံ အာဏတ္တီတိ ဝစနတ္ထေန နိဿယပဏာမနာ အာဏတ္တီတိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ နိဿယပဏာမနာတိ နိဿယဿ ဥပဇ္ဈာစရိယဿ ပဏာမနာ။ တသ္မာ ပဏာမိတော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အာပုစ္ဆီတိအာဒိနာ’’တိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘မာ မံ သုသာနဂမနံ အာပုစ္ဆီ’’တိအာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ တေနာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန။ ခမာပေတဗ္ဗောတိ တိတိက္ခာပေတဗ္ဗော။

တာဝါတိ မဟာထေရေဟိ၊ မဟာထေရာနံ ဝါ ပဌမံ။ အညတ္ထာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဟာရတော အညံ ဝိဟာရံ။ အပ္ပေဝါတိ အပိ ဧဝ နာမ ခမေယျာတိ ယောဇနာ။ တတြေဝါတိ အညတ္ထေဝ။ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဒေါသေနာတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ဉာတိဝိယောဂါဒိဒေါသော ဂဟေတဗ္ဗော။ တံယေဝါတိ အတ္တနာ ဝသိတံ တမေဝ ဌာနံ။ အညဿာတိ ဥပဇ္ဈာယတော အညဿ ဘိက္ခုဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနေ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

သမောဓာနဝိနိစ္ဆယော

အာပုစ္ဆိတွာတိ =၀၀ ¶ အန္တေဝါသိကံ အာပုစ္ဆိတွာ။ တတြာပီတိ အာစရိယန္တေဝါသိကေသုပိ။ ကဒါတိ ကသ္မိံ ကာလေ။ သာယနှေ ဝါ ရတ္တိံဝါတိ အဇ္ဇ သာယနှေ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ။ တံခဏေယေဝါတိ တသ္မိံ သမ္ပဋိစ္ဆနက္ခဏေယေဝ။

သော စာတိ အန္တေဝါသိကော စ။ တတောတိ ဂါမတော။ သုဂတောတိ သုဋ္ဌု ဂတော၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထာပီတိ ပုန စ ပရံ။ အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမနေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမနေ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာစရိယံ အနာပုစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ ဥပစာရသီမာတိက္ကမေတိ ဥပစာရသီမာယ အတိက္ကမေ သတိ၊ အတိက္ကမနဟေတု ဝါတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ဥပစာရသီမာ နာမ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေါယေဝ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ။

သာယနှေ ဝါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါတိ အဇ္ဇ သာယနှေ ဝါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ။ သွေတိ သုဝေ။

ဗဟိသီမန္တိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ။ တတောတိ ဗဟိသီမတော။ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနန္တိ အန္တေဝါသိကတော ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ။ အတိက္ကမိတွာတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော အတိက္ကမိတွာ။

မုစ္စိတုကာမောတိ အန္တေဝါသိကမှာ မုစ္စိတုကာမော ဧဝ။ ပဏာမေတီတိ ကာယဝါစာဟိ ပဏာမေတိ။ သာလယောတိ အာစရိယေ သာပေက္ခော။ ‘‘နိရာလယော’’တိ ဝတွာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘န ဒါနီ’’တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပီတိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တေပိ။ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေ သတိ၊ ဓုရနိက္ခေပဟေတု ဝါ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ယောဇနာ။ ပဏာမိတေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ အာစရိယန္တိ နိဿယာစရိယံ။ စေတိယံ ဝါ ဝန္ဒန္တံ ဥပဇ္ဈာယန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဝါ ဥပဇ္ဈာယန္တိ ယောဇနာ။ ဒူရတ္တာတိ ဒူရဘာဝတော။ ဥပရိပါသာဒေတိ ပါသာဒဿ ဥပရိ။ တန္တိ ဥပဇ္ဈာယံ။ နိသိန္နံ ဥပဇ္ဈာယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

သဝနဝသေန ¶ သမောဓာနေ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဥပဇ္ဈာယဿ သဒ္ဒန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃။ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာ

၈၄။ ဣဒါနိ =၀၁ ယံ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ခေပတောတိ အင်္ဂါနိ အနုဒ္ဓရိတွာ သမာသတော။ တတ္ထာတိ ယံ ‘‘ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝေ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တတ္ထ။ အဂုဏင်္ဂေဟီတိ ဂုဏဝိရဟိတေဟိ အင်္ဂေဟိ။ သောတိ ဘိက္ခု။ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဝါစာစရိယေန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ပဉ္စကေသု။ အာဒီသူတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗော နိဒဿနတ္ထော ဣတိသဒ္ဒေါ လောပေါ ဟောတိ။ ဣတိအာဒီသူတိ ဟိ အတ္ထော။ အယုတ္တဝသေနာတိ အနနုရူပဝသေန။ ယောတိ ဘိက္ခု။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ပရေ စ သမာဒပေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ သီလက္ခန္ဓာဒိကေ။ ပရိဟရတီတိ ပရိသံ ပရိဿယတော ဟရတိ အပနေတိ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနော။ ‘‘သီလာဒီဟီ’’တိပဒံ ‘‘ပရိဟာယတိယေဝါ’’တိပဒေ အပါဒါနံ၊ ‘‘န ဝဍ္ဎတီ’’တိပဒေ ကရဏံ။ တသ္မာတိအာဒိ လဒ္ဓဂုဏံ။ တေနာတိ ဘိက္ခုနာ။ ကသ္မာ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန န ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ ယသ္မာ။ တဿေဝါတိ ခီဏာသဝဿေဝ။ န ဝဒေယျာတိ ခီဏာသဝါနံ အနဘိရတိယာ အနုပ္ပန္နတ္တာ န ဝဒေယျ။ ယဒိ န ခီဏာသဝဿေဝ ဥပဇ္ဈာယာစရိယဘာဝေါ အနုညာတော၊ အထ ကသ္မာ ခီဏာသဝပဉ္စကော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ န ပရိဟာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ လာမကံ ဂဏှာတိ၊ ဂဏှာပေတီတိ ဝါ အန္တဂ္ဂါဟိကာ၊ တာယ။ ဒိဋ္ဌိယာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ ယတ္တကံ သုတန္တိ ဘိက္ခုနောဝါဒကသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) ဝုတ္တံ ယတ္တကံ သုတံ။ တေနာတိ သုတေန ऋ။ ယံ အာပတ္တာဒိ တေန ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

အာပတ္တိံ ¶ န ဇာနာတီတိ ဧတ္ထ အာပတ္တိံ အာပန္နောတိ န ဇာနာတီတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အာပန္နော’’တိ ဣမိနာ ‘‘အာပတ္တိ’’န္တိပဒံ ‘‘အာပန္နော’’တိပါဌသေသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

အာဘိသမာစာရိကာယာတိ ဧတ္ထ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသီလတော အဘိဝိသေသေန သမ္မာ စရိတဗ္ဗန္တိ အာဘိသမာစာရံ၊ ခန္ဓကပရိယာပန္နံ ဝတ္တပဋိပတ္တိသီလံ၊ တံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ အာဘိသမာစာရိကာ၊ ခန္ဓကပရိယာပန္နာ သိက္ခာ၊ တာယ။ အာဒိဗြဟ္မစာရိယကာယာတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂသင်္ခါတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိ မရိယာဒေါ အာဒိဗြဟ္မစရိယော၊ တသ္မိံ ပဝတ္တာ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာ =၀၂၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နာ သိက္ခာ၊ တာယ။ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန သိက္ခာ၊ သာ ဧဝ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိ။ အထ ဝါ သိက္ခနံ သိက္ခာ၊ တာယ သိက္ခနတ္ထာယ ဘဂဝတာ ပညပီယတီတိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာယေဝ၊ တဿံ။ အဘိဓမ္မေတိ ဧတ္ထ သုတ္တန္တပါဠိတော အဘိ အတိရေကော၊ အဘိဝိသိဋ္ဌော ဝါ ဓမ္မော အဘိဓမ္မောတိ ဝုတ္တေ နာမရူပပရိစ္ဆေဒကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ အာဟ ‘‘နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ’’တိ။ အဘိဝိနယေတိ ဧတ္ထ အဘိဘဝိတွာ ကာယဝါစံ ဝိနေတီတိ အဘိဝိနယော၊ အဘိဘဝိတွာ ကာယဝါစံ ဝိနေတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ အဘိဝိနယောတိ ဝုတ္တေ ဝိနယပိဋကန္တိ အာဟ ‘‘သကလေ ဝိနယပိဋကေ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပဒေသု၊ သဗ္ဗေသံ ဝါ ပဒါနံ။ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကာရဏေနာ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏသဒ္ဒေန ‘‘ဓမ္မတော’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒဿ သဘာဝတ္ထာဒယော နိဝါရေတွာ ကာရဏတ္ထတံ ဒီပေတိ၊ ဧနသဒ္ဒေန တောပစ္စယဿ ဝိသေသနတ္ထံ။ ဣတီတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထေတိ စတုတ္ထပဉ္စကေ။ စတုတ္ထပဉ္စကတော တီဏိ ပဒါနိ၊ ပဉ္စမပဉ္စကတော ဒွေ ပဒါနိ ဂဟေတွာ ပဉ္စကံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော ပဉ္စကာ’’တိ။ အဋ္ဌသု ပဉ္စကေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဣတိ သောဠသပဉ္စကဝိနိစ္ဆယေ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၂၄။ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဆက္ကကထာ

၈၅။ တန္တိ ¶ ဦနဒသဝဿပဒံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဆက္ကေသု။ တတ္ထာတိ ဆက္ကေသု။ ‘‘ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဘင်္ဂဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနီ’’တိ။ မာတိကာဝိဘင်္ဂဝသေန သုဋ္ဌု ဝိဘဇိတဗ္ဗာနီတိ သုဝိဘတ္တာနိ၊ ဝါစုဂ္ဂတဝသေန သုန္ဒရာ ပဝတ္တိ ဧတေသန္တိ သုပ္ပဝတ္တီနိ၊ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနတော သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗာနီတိ သုဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာတိကာဝိဘင်္ဂဝသေနာ’’တိအာဒိ။

၂၅။ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာ

၈၆။ ယော ပနာတိ ယော ပန အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော။ အညောပီတိ ပသူရတော အပရောပိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ တသ္မိန္တိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗေ။ တတ္ထာတိ ‘‘ယော သော ဘိက္ခဝေ အညောပီ’’တိအာဒိဝစနေ။ အယန္တိ ပရိဝါသော။ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကဿေဝါတိ ဝတွာ တဿ ဘေဒံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အာဇီဝကဿ ဝါ အစေလကဿ ဝါ’’တိ။ တတ္ထ အာဇီဝကော ဥပရိ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ဥပကစ္ဆကေ ပဝေသေတွာ ပရိဒဟတိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဂ္ဂေါ။ အစေလကော ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နဂ္ဂေါယေဝ။ သောပီတိ =၀၃ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကောပိ။ ဝါလကမ္ဗလာဒီနန္တိ ဝါလေန ကတံ ကမ္ဗလံ၊ အာဒိသဒ္ဒေန ကေသကမ္ဗလာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ အဿာတိ ပရိဗ္ဗာဇကဿ။ အညဿာတိ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကတော အပရဿ။ ပဏ္ဍရင်္ဂါဒိကဿာတိ ပဏ္ဍရံ သေတဝတ္ထံ အင်္ဂေ သရီရေ ဧတဿတ္ထီတိ ပဏ္ဍရင်္ဂေါ၊ အာဒိသဒ္ဒေန နီလင်္ဂါဒယော သင်္ဂဏှာတိ။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ ကေသမဿုဩရောပနာဒိနာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေဟိ ဘိက္ခူဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မိန္တိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗေ၊ နိသိန္နေယေဝါတိ ယောဇနာ။ အနာဒရေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ တဿာတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ။ နယိမေတိ န ဣမေ၊ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗံ။

၈၇။ ‘‘ဧဝံ ခေါ…ပေ… အနာရာဓကော’’တိ အယံ ကထာ မာတိကာတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ။ တဿေဝါတိ တဿာယေဝ မာတိကာယ။ တတ္ထာတိ ဝိဘင်္ဂေ။ အတိကာလေနာတိ ဧတ္ထ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝတ္တကရဏဝေလာယေဝ အတိကာလော နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ¶ ‘‘ဝတ္တကရဏဝေလာယမေဝါ’’တိ။ ဣမိနာ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနန္တိပိ ဒဿေတိ။ တတ္ထေဝါတိ ကုလဃရေသုယေဝ။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသေန၊ ‘‘ကရောန္တော’’တိ ဣမိနာ ပါဌသေသံ ဒဿေတိ။ ဧဝမ္ပိ ကရောန္တော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘သမ္ပာဒကော’’တိ ဣမိနာ အနာရာဓကောတိ ဧတ္ထ အာရာဓသဒ္ဒဿ သာဓနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ တောသနတ္ထာဒယော နိဝတ္တေတိ။

အဇ္ဈာစာရတ္ထိကာ ဝိသန္တိ ပဝိသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝေသိယာ၊ သောဘဏရူပသင်္ခါတံ ဝေသံ ဓာရေတီတိ ဝါ ဝေသိယာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုလဘဇ္ဈာစာရာ’’တိအာဒိ။ အာမိသောယေဝ ကိဉ္ဇက္ခော အပ္ပမတ္တကဋ္ဌေနာတိ အာမိသကိဉ္ဇက္ခော၊ ဝိသေသနပရပဒေါ။ အထ ဝါ အာမိသော စ တတော အညော ကိဉ္ဇက္ခော စ အာမိသကိဉ္ဇက္ခံ၊ တဿ သမ္ပဒါနံ အာမိသကိဉ္ဇက္ခသမ္ပဒါနံ။ ကိဉ္ဇက္ခသဒ္ဒေါ ကေသရဿေဝ မုချတော ဝါစကော၊ အပ္ပမတ္တကဿ ပန ရူဠှီဝသေန။ ဝိဓဝါတိ ဧတ္ထ ဓဝသဒ္ဒေါ ပတိနောယေဝ ဝါစကော၊ န ရုက္ခဝိသေသဿာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မတပတိကာ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဣမေဟိ ပဒေဟိ မတဝသေန ဝါ ပဝုတ္ထဝသေန ဝါ ဝိဂတော ဓဝေါ ဧတာသံ၊ ဓဝေန ဝါ ဝိဂတာတိ ဝိဓဝါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တာတိ ဝိဓဝါ။ ယောဗ္ဗနပတ္တတ္တာ ဝါ ယောဗ္ဗနာတီတတ္တာ ဝါ ထုလ္လာ မဟန္တာ ကုမာရိကာတိ ထုလ္လကုမာရိကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယောဗ္ဗနပတ္တာ’’တိအာဒိ။ ပဏ္ဍကာတိ ဧတ္ထ အာသိတ္တပဏ္ဍကာဒီသု ပဉ္စသု ပဏ္ဍကေသု နပုံသကပဏ္ဍကောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘နပုံသကာ’’တိ။ သမာနပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ဘိက္ခူဟိ သမာနပဗ္ဗဇ္ဇာ။ တတောတိ ဝိဿာသတော။

တတ္ထာတိ ဝေသိယာဒီသု။ တာသန္တိ ဝေသိယာနံ။ သောတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု =၀၄ ဝိဓဝါဒီသု။ ဂန္တဗ္ဗတံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တထာတိ ယထာ ဂန္တဗ္ဗတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တထာ။

ဥစ္စာဝစာနီတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓံ စယတိ ဝဍ္ဎတီတိ ဥစ္စံ၊ စယတော အဝဂတော ဝိယောဂေါတိ အဝစံ။ ဥစ္စဉ္စ အဝစဉ္စ ဥစ္စာဝစာနီတိ ဝစနတ္ထေန မဟန္တခုဒ္ဒကတ္ထောတိ အာဟ ‘‘မဟန္တခုဒ္ဒကာနီ’’တိ။ ‘‘ကမ္မာနီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကရဏီယာနီ’’တိပဒဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ တံဒဿနေန စ ကတ္တဗ္ဗာနီတိ ကရဏီယာနီတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ မဟန္တခုဒ္ဒကေသု ကမ္မေသု ¶ ။ တတ္ထ န ဒက္ခောတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တေသု တေသု နဝကမ္မေသူ’’တိ။ ‘‘ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နော’’တိ ဣမိနာ နတ္ထိ အလသော ကောသဇ္ဇံ ဧတဿာတိ အနလသောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတြာတိ ဧတ္ထ တြပစ္စယော သတ္တမျတ္ထေ ဝိစ္ဆာဇောတကောတိ အာဟ ‘‘တေသု တေသူ’’တိ။ ‘‘ဌာနုပ္ပတ္တိကာယ ဝီမံသာယာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒမေဝ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဥပ္ပန္နပညာယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဌာနုပ္ပတ္တိကာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဌာနသဒ္ဒေါ တင်္ခဏတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ အလံ ကာတုန္တိ ဧတ္ထ အလံသဒ္ဒေါ ဘူသနဝါရဏပရိယတ္တသင်္ခါတေသု တီသု အတ္ထေသု ပရိယတ္တတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကာတုံ သမတ္ထော’’တိ။

တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒောတိ တိခိဏဆန္ဒော။ ‘‘ဗလဝစ္ဆန္ဒော’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ။ လောကိယသမာဓိဘာဝနာယာတိ လောကိယာယ အဋ္ဌသမာပတ္တိသင်္ခါတာယ သမာဓိဘာဝနာယ။

ဣဓာဂတောတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ အာဂတော။ တိတ္ထာယတနသာမိကဿာတိ တရန္တိ ဥပ္လဝန္တိ သတ္တာ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ တမေဝ အာယတနံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနန္တိ တိတ္ထာယတနံ။ အထ ဝါ တိတ္ထမေတေသမတ္ထီတိ တိတ္ထိနော၊ တေသမာယတနံ တိတ္ထာယတနံ၊ တဿ သာမိကော တိတ္ထာယတနသာမိကော၊ တဿ။ တဿ ဒိဋ္ဌိယာတိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိသဒ္ဒေါ လဒ္ဓိပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘တဿ သန္တကာယ လဒ္ဓိယာ’’တိ။ ကသ္မာ သာ လဒ္ဓိ ‘‘ခန္တီ’’တိ စ ‘‘ရုစီ’’တိ စ ‘‘အာဒါယော’’တိ စ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိ။ သာယေဝ လဒ္ဓိ ခမတိ စေဝ ရုစ္စတိ စ ဂဟိတာ စာတိ ယောဇနာ။ တဿ တိတ္ထကရဿာတိ ကတွတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တဿာတိ တိတ္ထာယတနသာမိကဿ။ ဘညမာနာယာတိ ဘဏိယမာနာယ။ အနဘိရဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ အနဘိရာဓိတော အပရိတောသိတစိတ္တောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော၊ နော ပဂ္ဂဟိတစိတ္တော’’တိ။ ယဒိဒန္တိ ယံ ဣဒံ ‘‘အနတ္တမနတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အတ္တမနတ္တ’’န္တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ‘‘ဣဒ’’န္တိပဒဿ အနိယမံ ဒဿေတိ။ ဣမေတိ ဘိက္ခူ။ ယဉ္စ အနတ္တမနတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တဿေဝါတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ ¶ ဧဝ အနတ္တမနတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒန္တိ ဒွေ အတ္တမနတ္တာနိ၊ ဒွေ အနတ္တမနတ္တာနီတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဣဒံ ဓမ္မဇာတံ။ သင်္ဃာဋနီယန္တိ သင်္ဃဋိတဗ္ဗံ၊ သန္နိစယံ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အနာရာဓကေ’’တိအာဒိနာ အနာရာဓနီယသ္မိန္တိ =၀၅ ဧတ္ထ န အာရာဓေတိ ဝတ္တံ အနေန ကမ္မေနာတိ အနာရာဓနီယန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဣဒန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ။ လိင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ လက္ခဏန္တိ စိဟနံ။ ဣတောတိ အဋ္ဌင်္ဂတော နီဟဋေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေနာတိ ကဏှပက္ခေ ဝုတ္တဝိပရီတေန။

သုက္ကပက္ခေ အဋ္ဌင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နာတိကာလေန ဂါမပဝေသနံ နာတိဒိဝါ ပဋိက္ကမန’’န္တိအာဒိ။ ကဏှပက္ခေပိ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌင်္ဂါနိ သမောဓာနေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ပရိတောသကော’’တိ ဣမိနာ အာရာဓကသဒ္ဒဿ တောသနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ‘‘သမ္ပာဒကော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သာဓနတ္ထံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥပသမ္ပဒမာဠကေပီတိ ဥပသမ္ပာဒဋ္ဌာနေ ဧကကူဋယုတ္တေ အနေကကောဏေ ပတိဿယဝိသေသေပိ။ သော ဟိ ဧကကူဋံ ကတွာ အနေကေဟိ ကောဏေဟိ မလီယတိ ဝိဘူသီယတီတိ မာဠောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိဝစနံ အသဒိသူပမာယ ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဟီတိ သစ္စံ။ အဿာတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ။ ပရိဝသန္တော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္တရာတိ စတုမာသဿ အဗ္ဘန္တရေ။ ကုပ္ပနသဘာဝေါတိ နဿနသဘာဝေါ။ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှာတိ။ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတီတိ ‘‘ဣဒံ နာမံ၊ ဣဒံ ရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ လက္ခဏန္တိ နမနရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ အနိစ္စာဒိလက္ခဏံ ဝါ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာပဟာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သမူဟတာနိ…ပေ… သလ္လ’’န္တိ။ အဗ္ဗုဠှန္တိ အာဝဟိယိတ္ထာတိ အဗ္ဗုဠှံ၊ ဥဒ္ဓံ ဝဟိယိတ္ထာတိ အတ္ထော။ အာတျူပသဂ္ဂေါ ဟိ ဥဒ္ဓင်္ဂမတ္ထော။ တံဒိဝသမေဝါတိ တသ္မိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ပဋိလဘနဒိဝသေယေဝ။ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံ သောတာပန္နဘဝနအဟနိ ဧဝ။

တဿာတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ။ ပါဠိယံ ပတ္တဿ အနာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပတ္တမ္ပိ တထေဝါ’’တိ။ ယထာ ဥပဇ္ဈာယမူလကံ စီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ၊ ပတ္တမ္ပိ တထေဝါတိ ¶ အတ္ထော။ ဣဒန္တိ ပတ္တစီဝရံ။ ဣမဿာတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ။ အညေတိ ဥပဇ္ဈာယတော အပရေ။ တေဟိပီတိ အညေဟိပိ။ ဝိလောမာတိ ပဋိလောမာ။ အာယတ္တန္တိ အဓီနံ။ အာယတ္တဇီဝိကတ္တာတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ ဥပဇ္ဈာယေန အာယတ္တဇီဝိကတ္တာ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ။ ဝစနကရောတိ ဝစနံ ကရော။ ဝါကျေပိ သမာသေပိ ဝစနသဒ္ဒဿ ‘‘တဿာ’’တိ ပဒမေဝ အပေက္ခတ္တာ ‘‘ဝစနကရော’’တိ သမာသော ဟောတိ။ ဧသေဝ နယော ‘‘ဥပဇ္ဈာယေန အာယတ္တဇီဝကတ္တာ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ တေနာတိ ဝစနကရဟေတုနာ။

အဂ္ဂိပရိစရဏကာတိ =၀၆ အဂ္ဂိပူဇကာ။ ဣမိနာ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တီတိ အဂ္ဂိကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တာပသာတိ ဇဋာဓရာ။ တေ ဟိ ယသ္မာ ဇဋာ စ တပေါ စ ဧတေသမတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ဇဋိလာ’’တိ စ ‘‘တာပသာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတေတိ ဇဋိလကာ။ ‘‘ကိရိယံ န ပဋိဗာဟန္တီ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ၊ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ။ ဧတဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ ဧတံ ဧဝ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ဧတေသန္တိ ဇဋိလာနံ။ သာသနေတိ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ။ တေသန္တိ ဉာတီနံ၊ ဣမံ ပရိဟာရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေတိ ဉာတယော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဉာတိသေဋ္ဌဿာတိ ဉာတိယေဝ သေဋ္ဌော၊ ဉာတီနံ ဝါတိ ဉာတိသေဋ္ဌော၊ တဿ၊ ဗုဒ္ဓဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၆။ ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာ

၈၈။ မဂဓေသူတိ ဧတ္ထ ဗဟုဝစနပဒေန ဝုတ္တတ္တာ ဇနပဒဿ နာမန္တိ အာဟ ‘‘မဂဓနာမကေ ဇနပဒေ’’တိ။ အမနုဿာနဉ္စာတိ မနုဿေဟိ အညသတ္တာနဉ္စ။ ဥဿန္နသဒ္ဒေါ စ ဥဿဒသဒ္ဒေါ စ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဥဿန္နာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဖာတိပ္ပတ္တာ’’တိ ဣမိနာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ တေဟီတိ ကုဋ္ဌာဒီဟိ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ။

တတ္ထာတိ ကုဋ္ဌာဒီသု ပဉ္စသု အာဗာဓေသု။ အာဗာဓိကံ အာဘုသော ဗာဓတိ ပီဠေတီတိ အာဗာဓော၊ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ကုဋတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုဋ္ဌံ။ ‘‘ရတ္တကုဋ္ဌံ ဝါ’’တိအာဒီသု ဝါသဒ္ဒေန သေတကုဋ္ဌာဒီနိပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ကီဋိဘ ဒဒ္ဒု ခဇ္ဇု အာဒိပ္ပဘေဒမ္ပီတိ ကီဋိဘော စ ဒဒ္ဒု စ ခဇ္ဇု စ ကီဋိဘဒဒ္ဒုခဇ္ဇုယော ¶ ၊ တာ အာဒယော ယေသံ ကုဋ္ဌာနန္တိ ကီဋိဘဒဒ္ဒုခဇ္ဇုအာဒယော၊ တေသံ ပဘေဒေါ ကီဋိဘဒဒ္ဒု ခဇ္ဇုအာဒိပ္ပဘေဒေါ၊ တမ္ပိ။ တတ္ထ ကီဋိဘောတိ ကီဋ ဣဘောတိ ပဒဝိဘာဂေါ ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကီဋောတိ ကိမိ။ ဣမိနာ ကီဋကုလာဝကံ ‘‘ကီဋော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကီဋော ဝိယာတိ ကီဋော၊ ကုဋ္ဌဝိသေသော။ ဣဘောတိ ဂဇော။ ဣမိနာ ဂဇဿ သဗလံ ‘‘ဣဘော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဘော ဝိယာတိ ဣဘော၊ ကုဋ္ဌဝိသေသော။ ကီဋောယေဝ ဣဘော ကီဋိဘော၊ ကုဋ္ဌာဗာဓဝိသေသော၊ ယံ လောကေ ‘‘ကုဋ္ဋာဗာဓ ဝိသေသော’’ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ ဒဒ္ဒူတိ ကစ္ဆု။ သာ ဟိ သရီရံ ဒံသတိ ဝိဒံသတိ၊ ဟိံသတီတိ ဝါ ဒဒ္ဒုတိ ဝုစ္စတိ။ ဧကဿ ဒကာရဿ ရကာရံ ကတွာ ‘‘ဒဒ္ဒု’’တိပိ ပါဌော။ ယံ လောကေ ‘‘ပွေ:’’ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ ခဇ္ဇူတိ ကဏ္ဍုဝနံ။ တဉှိ သရီရံ ခဇ္ဇတိ ဗျထတိ ခဒတိ၊ ဟိံသတီတိ ဝါ ခဇ္ဇူတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ လောကေ ‘‘ခဇ္ဇ’’ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ ‘‘ကစ္ဆူ’’တိပိ ပါဌော၊ သော အပါဌော ဒဒ္ဒုသဒ္ဒေန တဿ ဂဟိတတ္တာ။ တန္တိ ကုဋ္ဌံ။ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေတိ ပကတိယာ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ၊ ယထာနိဝတ္ထပါရုတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဝိသေသတော ပဋိစ္ဆန္နံ နိဝတ္တေတိ။ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ သစေ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပကတိဝဏ္ဏေတိ =၀၇ ပကတိဆဝိယံ။ ယထာ အဝဏာ ဆဝိ ဟောတိ၊ တထာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝဏဝတ္ထုံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ။

မေဒဂဏ္ဍောတိ မေဒေါ အသ္မိံ အတ္ထီတိ မေဒေါ၊ ဂဏ္ဍတိ ဖောဋော ဘဝတီတိ ဂဏ္ဍော၊ မေဒေါယေဝ ဂဏ္ဍော မေဒဂဏ္ဍော။ ယံ လောကေ ‘‘မေဒဂဏ္ဍောဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ ကောလဋ္ဌီတိ ကောလံ ဝုစ္စတိ ဗဒရဖလံ၊ တဿ အဋ္ဌိ ကောလဋ္ဌိ။ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေ သတီတိ ယောဇနာ။ သဉ္ဆဝိန္တိ သံဝိဇ္ဇမာနဆဝိံ၊ သဉ္ဇာတဆဝိံ ဝါ။ ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာတိ ဥဒ္ဓံ နမန္တီတိ ဥဏ္ဏိယော၊ တာယေဝ ဂဏ္ဍာ ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာ။ ယေ လောကေ ‘‘ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာ’’ ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သရီရပဒေသေ။ ခီရပီဠကာတိ ခီရံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ခီရာ၊ တာ ဧဝ ပီဠကာ ခီရပီဠကာ။ ယာ လောကေ ‘‘ခီရပီဠကာ’’ ဣတိ စ ဣတိ စ ဝေါဟရန္တိ။ တာသူတိ ပီဠကာသု။ ခီရပီဠကာ နာမ ဂဏ္ဍာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခရပီဠကာတိ ခရသဘာဝါ ပီဠကာ။ ခရသဘာဝတ္တာ တေန သတ္တာ မရဏမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိ၊ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ ယာ ¶ လောကေ ဣတိ ‘‘ခီရပီဠကာ’’ ဝေါဟရန္တိ။ ပဒုမကဏ္ဏိကာ နာမ ဂဏ္ဍာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဒုမဿ ကဏ္ဏိကာ ဝိယ ပဒုမကဏ္ဏိကာ။ ယာ လောကေ ‘‘ပဒုမကဏ္ဏိကာ’’ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ သာသပဗီဇကာ နာမ ဂဏ္ဍာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာသပဿ ဗီဇံ ပမာဏမေတာသန္တိ သာသပဗီဇကာ။ ယာ လောကေ ‘‘သာသပဗီဇကာ’’ ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ တာ သဗ္ဗာတိ သဗ္ဗာ တာ ပီဠကာ၊ ဂဏ္ဍဇာတိယော ဝါ။ တာသူတိ ပီဠကာသု၊ ဂဏ္ဍဇာတီသု ဝါ။

ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏန္တိ ပဒုမံ နာမ ရတ္တံ၊ ပုဏ္ဍရီကံ နာမ သေတံ၊ တေသံ ပုပ္ဖပတ္တဿ ဝဏ္ဏံ ဝိယ ဝဏ္ဏမေတဿာတိ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ၊ သင်္ခကုဋ္ဌံ။ ယံ လောကေ ‘‘ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ၊ သင်္ခကုဋ္ဌံ’’ ဣတိ ဝေါဟရန္တိ။ ယေနာတိ ကုဋ္ဌေန။ ဂုန္နံ သရီရံ သဗလံ ဝိယ မနုဿာနံ သရီရံ သဗလံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တသ္မိန္တိ ကိလာသေ။ သောသဗျာဓီတိ ခယရောဂေါ။ သော ဟိ ယသ္မာ မံသလောဟိတာဒီနိ သောသာပေတိ၊ တသ္မာ သောသောတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ လောကေ ‘‘သာံသ’’ ဣတိ စ ‘‘သောသဗျာဓိ’’ ဣတိ စ ဝေါဟရန္တိ။ တသ္မိန္တိ သောသဗျာဓိမှိ။ အပမာရောတိ အပသ္မာရော။ သော ဟိ သာရတော အပဂတတ္တာ ‘‘အပမာရော’’တိ ဝုစ္စတိ သကာရဿ မကာရံ ကတွာ။ ယံ လောကေ ‘‘အပမာရ’’ ဣတိ စ ‘‘အရူ?’’ဣတိ စ ဝေါဟရန္တိ။ တတ္ထာတိ ဒွီသု ဥမ္မာဒေသု။ အာဓာရေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဒုတ္တိကိစ္ဆော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၇။ ရာဇဘဋဝတ္ထုကထာ

၉၀။ ဥစ္စိနထာတိ ဧတ္ထ စိဓာတုယာ ဝဍ္ဎနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဍ္ဎေထာ’’တိ။ သောတာပန္နတ္တာတိ ဗိမ္ဗိသာရရညော =၀၈ သောတာပန္နဘာဝတော။ ဃာတေထာတိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေထ။ ဟနထာတိ ပဟရထ။ တတောတိ ဥပဇ္ဈာယတော။ အာစရိယော သေဋ္ဌောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ အာစရိယတော။ ဣဒန္တိ ဝစနံ၊ အာဂတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဟံသု ဝေါဟာရိကာ မဟာမတ္တာ မုသာဝါဒေနာတိ ယောဇနာ။ အမစ္စောတိ သဗ္ဗရာဇကိစ္စေသု အမာ သဟ ရညာ ဘဝတီတိ အမစ္စော။ အမာသဒ္ဒေါ သဟတ္ထေ နိပါတော။ ‘‘အမာ’’တိ နိပါတတော ဘဝတ္ထေ အစ္စပစ္စယော ¶ (မောဂ္ဂလ္လာနေ ၄။၂၃ သုတ္တေ)။ မဟာမတ္တောတိ မဟန္တော မတ္တာ ဣဿရိယာ ဧတဿာတိ မဟာမတ္တော။ မတ္တာသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ဣဿရိယဝါစကော။ သေဝကောတိ ရာဇာနံ သေဝတိ ဘဇတီတိ သေဝကော။ ဘတ္တဝေတနဘဋောတိ ဘတ္တဝေတနာနမတ္ထာယ ဘဋော။ တဿာတိ ရာဇဘဋဿ။ ပုတ္တနတ္တဘာတုကာဒယောတိအာဒိသဒ္ဒေန ဘာဂိနေယျာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယော ပနာတိ ရာဇဘဋော ပန။ နိယျာတေတီတိ အပ္ပေတိ။ တံ ဌာနန္တိ တံ ရာဇဘဋဋ္ဌာနံ။ ယေန ဝါတိ ကမ္မကာရေန ဝါ။ ယံကမ္မကာရဏာတိ ယဿ ကမ္မဿ ကာရဏာ။ ယော ဝါတိ ရာဇဘဋော ဝါ။ ပဗ္ဗဇဿူတိ ပဗ္ဗာဇေဟိ။

၂၈။ စောရဝတ္ထုကထာ

၉၁။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗောတိ အင်္ဂုလိမာလော ပုဗ္ဗေ ဒိဋ္ဌော။ အယန္တိ စောရော။ သောတိ အင်္ဂုလိမာလော။ အညေသံ သန္တိကာ ဝစနံ သုဏန္တီတိ ယောဇနာ။ တေတိ မနုဿာ။ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိပီတိ ကာယေန ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိပိ။ ဥတ္တသန္တိပီတိ စိတ္တေန ဥတ္တသန္တိပိ။ အင်္ဂုလိမာလော ဘိက္ခူဟိ န ပဗ္ဗာဇိတော၊ နနု ဘဂဝတာ ပန သယံ ပဗ္ဗာဇိတော၊ အထ ကသ္မာ ‘‘န ဘိက္ခဝေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝါ သယံ ဓမ္မဿာမီ’’တိ။ ဓမ္မဿာမီတိ စ ဓမ္မဿ ဣဿရော၊ ဓမ္မေန ဝါ ဒေဝမနုဿာနံ ဣဿရော၊ အဓိပတီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခူနံ အကရဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ‘‘န ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနေ။ ‘‘ဓဇံ ဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိနာ ဓဇဿ ဗန္ဓနံ ဓဇဗန္ဓော၊ ဓဇဗန္ဓော ဝိယာတိ ဓဇဗန္ဓော၊ ဓဇဗန္ဓော ဟုတွာ စရတီတိ ဓဇဗန္ဓောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဓဇဗန္ဓော၊ တသ္မာ။ ယောတိ စောရော။ ပန္ထဒုဟနံ ဝါတိ ပန္ထေ ဒုဟနံ ဝါ။ ပညာယတိ စာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ဝါကျသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ န ကေဝလဉှိ ဝိစရတိယေဝ၊ အထ ခေါ ပညာယတိ စာတိ အတ္ထော။ ဣဒန္တိ စောရကမ္မံ။ ရဇ္ဇန္တိ ရာဇဘာဝံ။ သောတိ ရာဇပုတ္တော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တသ္မိန္တိ ရာဇပုတ္တေ။ ပုဗ္ဗေတိ ပုဗ္ဗကာလေ။ တန္တိ စောရံ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာကာရေန၊ ဇာနန္တိ စေတိ ယောဇနာ။ အဒိဿမာနာတိ အတ္တာနံ အပညာယမာနာ။ ဣဒံ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိစောရေ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အမ္ဗလဗုဇာဒိစောရေ။ ပစ္ဆာပီတိ ထေယျကရဏတော ပစ္ဆာပိ။ တေပီတိ စောရေပိ။

၉၂။ ဘယေနာတိ ဘယတော။ ဧတေ ပနာတိ ဘိက္ခူ ပန။ လဒ္ဓါဘယတ္တာတိ ရာဇတော လဒ္ဓါ အဘယော ဣမေဟီတိ လဒ္ဓါဘယာ၊ တေသံ ဘာဝေါ လဒ္ဓါဘယတ္တံ၊ တသ္မာ။ ကာရဘေဒကောတိ ဧတ္ထ ကာရသဒ္ဒေါ ရုက္ခဝိသေသေ =၀၉ စ သက္ကာရေ စ ဗန္ဓနာလယေ စ ပဝတ္တတိ၊ ဣဓ ပန ဗန္ဓနာလယေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကာရံ ဝုစ္စတိ ဗန္ဓနာဂါရ’’န္တိ။ ဗန္ဓနာဂါရဉှိ ကရောန္တိ တံ ပဝေသိတေ ဇနေ ဟိံသန္တိ ဧတ္ထာတိ ‘‘ကာရာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓာတိ ‘‘ကာရဘေဒကော’’တိပဒေ။ ဒီပဗန္ဓနံ ဝါ ဟောတူတိ ယောဇနာ။ ဣမေဟိ ပဒေဟိ န ကေဝလံ ဗန္ဓနာဂါရံယေဝ ကာရာ နာမ ဟောတိ၊ အထ ခေါ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိပိ ကာရာယေဝ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ယောတိ စောရော။ ဧတေသူတိ ဗန္ဓနေသု။ မုဉ္စိတွာ ဝါတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ နိဗ္ဗေဌေတွာ ဝါ။ ဣမေဟိ ပဒေဟိ န ကေဝလံ ကာရာယ ဘိန္ဒနတော ဧဝ ကာရဘေဒကော နာမ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဆိန္ဒနမုဉ္စနဝိဝရဏေဟိပိ ကာရဘေဒကောယေဝ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဒီပန္တရန္တိ ဗန္ဓနဒီပတော အန္တရံ အညံ ဒီပန္တိ အတ္ထော။ စက္ကဝါဠဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ စက္ကဝါဠန္တရံ ဂတော အဋ္ဌကထာယံ န ဝုတ္တော။ သောတိ နစောရကော။ ဂါမနိဂမပဋ္ဋနာဒီနီတိ ဧတ္ထ ပဋ္ဋနန္တိ နာဝါပဋ္ဋနံ၊ သကဋပဋ္ဋနဉ္စ။ ကေဏိယာတိ ရညော ဒါတဗ္ဗအာယေန။ တန္တိ ကေဏိံ။ နိဓာနန္တိ နိက္ခဏိတွာ ဌပိတံ ဓနံ။ ဥပသံဟရိတွာတိ ရာဇာဒီနံ သန္တိကံ ဟရိတွာ။ တန္တိ ကသိကမ္မာဒီဟိ သမ္ပာဒေတွာ ဇီဝန္တံ။ တတ္ထေဝါတိ ဗန္ဓာပိတဋ္ဌာနေယေဝ။

၉၃။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ယော ကောစိ ပလာတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဇနံ၊ လိခါပေတီတိ ယောဇနာ။ ပဏ္ဏေ ဝါတိ ကုသေ ဝါ။ အဿာတိ ဇနဿ။ ဒဏ္ဍန္တိ ဓနဒဏ္ဍံ။ လိခိတကောတိ လိခိတဗ္ဗောတိ လိခိတော၊ သောယေဝ လိခိတကော။

၉၄။ ယော ပန ကသာဟိ ဟညတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ အညေဟိ ကသာဟိ ဟညတီတိ ကသာဟတောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’’တိ ဣမိနာ ကတံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဣမဿာတိ ကတဒဏ္ဍကမ္မောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အလ္လဝဏောတိ တိန္တဝဏော။ ဃာတေတွာတိ ဟနိတွာ ¶ ပဟရိတွာတိ အတ္ထော။ ဂဏ္ဍိဂဏ္ဍိယောတိ ဖောဋဖောဋာ။ သန္နိသိန္နာသူတိ ဂဏ္ဍီသု ပကတိသရီရေန သမံ နိသိန္နာသု။

၉၅။ ကတဒဏ္ဍကမ္မဘာဝေါ တာဝ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော ဟောတု၊ ကထံ ပန လက္ခဏာဟတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ယဿ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္တေနာတိ တာပေန။ လက္ခဏန္တိ သညာဏံ။ သောတိ ဇနော။ ဘုဇိဿောတိ ဘုဇော ဧတဿတ္ထီတိ ဘုဇိဿော (မ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၄၂၆)။ ပရေဟိ အပါလိတော စ အနဇ္ဈောဟရာပိတော စ ဟုတွာ သယမေဝ အတ္တာနံ ပါလနေန စ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏေန စ သမန္နာဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဿာတိ လက္ခဏာဟတဿ။ ဝဏာတိ အရူနိ။ တာနိ ဟိ ယသ္မာ ဝဏန္တိ ဂတ္တာနိ ဝိစုဏ္ဏာနိ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ ဝဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ရူဠှာတိ တရုဏမံသေန ရုဟာ။ တိမဏ္ဍလဝတ္ထဿ လက္ခဏာဟတဿ ဇနဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၃။ ဣဏာယိကဝတ္ထုကထာ

၉၆။ ဣဏာယိကော ¶ နာမာတိ ဧတ္ထ ဣဏန္တိ ဥဒ္ဓါရော။ သော ဟိ ယသ္မာ ဧတိ ဝုဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဣဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဂဏှာတိ၊ ဓာရေတီတိ ဝါ ဣဏာယိကော။ ယံ ဝါတိ ဇနံ ဝါ အာဌပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဌပေတွာတိ စ ပေသနတ္ထာယ ဓနသာမိကဿ သန္တိကေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ အာကာရော ဟိ ပေသနတ္ထဝါစကော။ သောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပုရိမဇနေ အပေက္ခတိ။ ‘‘ဓာရေတီ’’တိ ဣမိနာ အာယိကပစ္စယော ဓာရဏတ္ထေ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အညေတိ မာတာပိတူဟိ အညေ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တေတိ အညေ ဉာတကာ၊ တံ အာဌပေတုံ ယသ္မာ န ဣဿရာ၊ တသ္မာ န ဣဏာယိကောတိ ယောဇနာ။ ဣတရန္တိ နဣဏာယိကတော အညံ။ အဿာတိ ဇနဿ။ နန္တိ တံ ဇနံ။ တေသူတိ ဉာတိသာလောဟိတာဒီသု။ တထာရူပဿာတိ အတ္တနော ဉာတိသာလောဟိတဿာတိ အတ္ထော။ အာရောစေတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဟေတုကော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဟေတုကောတိ ဘဗ္ဗော။ သောတိ ဥပဋ္ဌာကော ¶ ။ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ပဋိဒဒါတိ။ ဧတန္တိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ။ အဇာနိတွာတိ ဣဏာယိကဘာဝမဇာနိတွာ။ ပဿန္တေနာတိ ဣဏာယိကံ ပဿန္တေန။ ‘‘အပဿန္တဿ ဂီဝါ န ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ပဿိတွာ အဒဿေန္တဿ ဂီဝါ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ပုစ္ဆိယမာနောပီတိ ‘‘ကိံ တွံ ဣဏာယိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနောပိ။ တန္တိ ဣဏာယိကံ။ တတ္ထာတိ အညသ္မိံ ဒေသေ။ တန္တိ ဣဏသာမိကံ။ သောတိ ဣဏသာမိကော။ အယန္တိ ဣဏာယိကော။ အယန္တိ ဝစနာ။ တတ္ထာတိ ဣဏာယိကဿ ပဗ္ဗာဇနေ။ သာမီစီတိ အနုဓမ္မတာ။

နန္တိ ဣဏာယိကံ။ သောတိ ဣဏသာမိကော။ အဿာတိ ထေရဿ။ ဂီဝါ န ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္ဆတူတိ အာသတု ဥပဝေသတူတိ အတ္ထော။ သောတိ ဣဏာယိကော။ ဤဒိသောတိ သဟေတုကော ဝတ္တသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ အတိအာရာဓကောတိ ဝတ္တာစာရေန ထေရဿ အတိတောသကော။

၃၄။ ဒါသဝတ္ထုကထာ

၉၇။ ဒါသာတိ စေဋကာ။ တေ ဟိ သာမိကေဟိ ဒုက္ခေ ဝါ ဒုဋ္ဌကမ္မေ ဝါ အသီယန္တိ ခိပီယန္တီတိ ဒါသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထာတိ စတူသု ဒါသေသု။ ‘‘ဃရဒါသိယာ ပုတ္တော’’တိ ဣမိနာ အန္တောဂေဟေ ဃရဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတော အန္တောဇာတောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဓနံ ဒတွာ ကီတော ဓနက္ကီတောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဓနက္ကီတော နာမာ’’တိအာဒိ။ ဓနေန ကီတော ဓနက္ကီတောတိ ¶ ဝစနတ္ထောပိ ယုတ္တောယေဝ။ ဒါသစာရိတ္တန္တိ ဒေသကာလဝသေန ဒါသာနံ စာရိတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒေသေ၊ ကာလေ ဝါ။

ကရမရာနီတော နာမာတိ ဧတ္ထ ကရမရောတိ ဝန္ဒိ။ သော ဟိ သတ္တူနံ ကရေန ဟတ္ထေန မရိတဗ္ဗတ္တာ ကရမရောတိ ဝုစ္စတိ။ ကရမရဘာဝေန အာနီတော ကရမရာနီတော။ တိရောရဋ္ဌာ အာဟရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပလာပေတွာ ¶ ဝါတိ ပလောဘေတွာ ဝါ။ တတောတိ ကသ္မာစိ ဂါမတော။ မနုဿာ ဧဝ မာနုဿကာနိ။ ဣတ္ထိပုရိသာနံ သာဓာရဏဘာဝေန သာမညဘာဝတော နပုံသကလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ပိသဒ္ဒေန န ကေဝလံ ဓနာနိယေဝ အာဟရန္တိ၊ အထ ခေါ မာနုဿကာနိပီတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ တတ္ထာတိ မာနုဿကေသု။ ဧဝရူပေါ ကရမရာနီတော ဒါသော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗသာဓာရဏေနာတိ ဗန္ဓနာဂါရသောဓနကာလေ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏေန။

ဒါသဗျန္တိ ဒါသဿ ဘာဝေါ ဒါသဗျံ၊ တံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒါသဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘သယမေဝါ’’တိ ဣမိနာ သာမံသဒ္ဒေါ သယမတ္ထေ နိပါတောတိ ဒဿေတိ။ ဘုဇိဿိတ္ထိယောတိ ရညော ဘုဇိဿိတ္ထိယော။ ဝဏ္ဏဒါသီဟီတိ နဂရသောဘိနီဟိ။ တာ ဟိ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နဒါသိဘာဝတော ဝဏ္ဏဒါသီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တာသန္တိ ဘုဇိဿိတ္ထီနံ။ ပဏ္ဏန္တိ ဒါသိပဏ္ဏံ။ ဘဋိပုတ္တကဂဏာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန မလ္လပုတ္တဂဏာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဣမိနာ ဗဟုသာမိကဒါသံ ဒဿေတိ။ တေဟီတိ ဘဋိပုတ္တကဂဏာဒီဟိ။ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာတိ ဗဟူသု သာမိကေသု ဧကေနပိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ တေပီတိ အာရာမိကဒါသေပိ။ ဣမသ္မိံ အာရာမိကဒါသပဗ္ဗာဇနေ အဋ္ဌကထာဝါဒံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဟာပစ္စရိယ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘တက္က’’န္တိ ပဒံ ‘‘အာသိတ္တက’’ဣတိ ပဒေ ကမ္မံ။ ‘‘သီသေ’’တိ ပဒံ ‘‘အာသိတ္တက’’ဣတိ ပဒေ အာဓာရော။ ကေသုစိ ဇနပဒေသု ဒေသစာရိတ္တဝသေန သီသေ တက္ကဿ အာသိဉ္စနံ ဒါသာနံ ဘုဇိဿကရဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အာရာမိကံ ဒေမာ’’တိ ဝစနံ ဒါသာနံ ဘုဇိဿဝစနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေနာတိ ‘‘အာရာမိကံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘အာရာမိကဒါသံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ကပ္ပိယကာရကံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေန။ ဒွီသု အဋ္ဌကထာဝါဒေသု ကုရုန္ဒိဝါဒဿ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ သောယေဝ ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂတမနုဿာတိ ဒုက္ခံ ဂတမနုဿာ။ ဧတေတိ ဒုဂ္ဂတမနုဿေ။ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ မာတာပိတူနံ ဒါသဘာဝံ ဥပဂတကာလေ ဇာတံ ပုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အထ ပန မာတာပိတရော ဒါသဘာဝံ ဥပဂတာ၊ န ပုတ္တော၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘိက္ခုဿာ’’တိပဒံ ‘‘ဉာတကာ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာ ဝါ’’တိပဒေသု သာမိသမ္ဗန္ဓော၊ ‘‘ဒေန္တီ’’တိ ပဒေ သမ္ပဒါနံ။ အဿာတိ ¶ ဘိက္ခုဿ။ ဣမန္တိ ဒါသံ။ အဘိရမိဿတီတိ ဘိက္ခုဘာဝေ အဘိရမိဿတိ။ ဝိဗ္ဘမိဿတီတိ ဝိနိဝတ္တေတွာ ဂိဟိဘာဝံ ဘမိဿတိ။ ဣတိ ဝတွာ ဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိဿာမိကဒါသောတိ ပရိဂ္ဂါဟကသာမိကဝိရဟိတော ဒါသော ¶ ။ နိဿာမိကဿ ဒါသဿ ရာဇာ သာမီ၊ တသ္မာ ရညာ အပရိဂ္ဂဟိတေ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဘုဇိဿံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိဂ္ဂဟိတေ ရာဇာနံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဇာနန္တောတိ အတ္တနော ဒါသဘာဝမဇာနန္တော။

အနုရာဓပုရာတိ အနုရာဓနဂရတော နိက္ခမိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ ပုတ္တော။ ဣဓာတိ ရောဟဏေ။ မာတရံ ပုစ္ဆိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဂမ္မာတိ အာဂန္တွာ။ အတိစ္ဆထာတိ အတိက္ကမိတွာ ဣစ္ဆထ၊ ဣဓ ကိဉ္စိ ဒေယျဓမ္မံ နတ္ထိ၊ ဣဒံ အတိက္ကမိတွာ အညတ္ထ ဌာတုမိစ္ဆထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေတိ ဃရသာမိကာ။ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ ဝသာပေသုန္တိ ယောဇနာ။

၃၅။ ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထုအာဒိကထာ

၉၈။ တုလာဓာရမုဏ္ဍကောတိ မာနဘဏ္ဍဓာရော မုဏ္ဍကော။ ဣမိနာ ကမ္မာရဘဏ္ဍူတိ ဧတ္ထ ကမ္မာရသဒ္ဒေါ တုလာဓာရပရိယာယော၊ ဘဏ္ဍုသဒ္ဒေါ မုဏ္ဍကပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ တုလာဓာရော ဟိ အလင်္ကာရဝိကတိကရဏတ္ထာယ ကမ္မံ အရတိ ဇာနာတီတိ ကမ္မာရောတိ ဝုစ္စတိ။ မုဏ္ဍကော ဘဏ္ဍီယတိ ‘‘မုဏ္ဍော’’တိ ပရိဘာသီယတီတိ ဘဏ္ဍူတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏကာရပုတ္တော’’တိ ဣမိနာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အပလောကေတုန္တိ ဧတ္ထ အပပုဗ္ဗော လောကသဒ္ဒေါ အာပုစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အာပုစ္ဆိတု’’န္တိ။ ‘‘ဘဏ္ဍုကမ္မတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာတိ ဧတ္ထ တဒတ္ထေ စတုတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ တတြာတိ ‘‘သင်္ဃံ အပလောကေတု’’န္တိအာဒိဝစနေ။ သီမာပရိယာပန္နေတိ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဥပစာရသီမာယ ဝါ ပရိယာပန္နေ။ တတ္ထာတိ ဘိက္ခူနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ စာတိ အာပုစ္ဆနေ စ။ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ပဉ္စသု ဝါကျေသု ယံကိဉ္စိ ဝါကျံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပိသဒ္ဒေန ‘‘ဣမဿ မုဏ္ဍကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ ဝါကျမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။

တေသန္တိ ¶ ဝီသတိအာဒီနံ ဘိက္ခူနံ။ ‘‘ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ သာမဏေရေ ဝါ’’တိ ဣဒံ အာသန္နဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂိဟိမ္ပိ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဝိနာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

ပဗ္ဗာဇေန္တဿ အနာပတ္တိယေဝ၊ သုပဗ္ဗဇိတောတိ အာဟ ‘‘ပဗ္ဗာဇေန္တဿာပိ အနာပတ္တီ’’တိ။

အာပုစ္ဆိတံ ပဂေဝါတိ ယောဇနာ။ ခဏ္ဍသီမာယန္တိ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဥပစာရသီမာယ ဝါ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတာယံ ခဏ္ဍသီမာယံ။ ယော ပနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ပန။ ဝိဗ္ဘန္တကော ဝါတိ နဝဝိဗ္ဘန္တကော ¶ ဝါ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒွင်္ဂုလကေသော ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ’’တိ။ ဒွီဟိ အင်္ဂုလီဟိ အတိရိတ္တော ကေသော ဣမဿာတိ ဒွင်္ဂုလာတိရိတ္တကေသော။ ဧကသိခါမတ္တဓရောပိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၁၀၀။ မာရဗျာဓိနာတိ မာရဏာဗာဓော။ သော ဟိ သတ္တာနံ မာရဏဋ္ဌေန၊ ဝိဝိဓဿ စ ဒုက္ခဿ အာဒဟဋ္ဌေန မာရဗျာဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိနာ အဟိဝါတကရောဂေနာတိ ဧတ္ထ အဟိဝိသသဒိသေန ဝါတေန ပဝတ္တော ရောဂေါ အဟိဝါတကရောဂေါတိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ယတြ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယတြာတိ ယသ္မိံ ကုလေ။ သော ရောဂေါ တသ္မိံ ကုလေ ဒွိပဒေ စတုပ္ပဒေ ပဌမံ ဂဏှာတိ၊ ပစ္ဆာ ဂေဟသာမိကေ ဂဏှာတီတိ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သာမာဝတီဝတ္ထု) ဝုတ္တံ။ တထာတိ ယထာ အညော ဘိတ္တိံ ဝါ ဆဒနံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ပလာယိတွာ တိရောဂါမာဒိဂတော ဝါ ဟုတွာ မုစ္စတိ၊ တထာ။ ဧတ္ထ စ ကုလေ ပိတာပုတ္တာ မုစ္စိံသူတိ အတ္ထော။

ကာကုဍ္ဍေပကန္တိ ဧတ္ထ ကာကေ ဥဍ္ဍာပေတီတိ ကာကုဍ္ဍေပကော၊ ကာကေ ဝါ ဥဍ္ဍာပေတွာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကောတီတိ ကာကုဍ္ဍေပကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယော ဝါမဟတ္ထေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥဍ္ဍာပေတွာတိ ဥဒ္ဓံ အာကာသံ ဂမနာပေတွာ။ တန္တိ ကာကုဍ္ဍေပကံ။

၁၀၂။ ဣတ္တရသဒ္ဒေါ ¶ အပ္ပမတ္တကဝါစကော အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပမတ္တကော’’တိ။ ‘‘ကတိပါဟမေဝါ’’တိ ဣမိနာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

၄၀။ နိဿယမုစ္စနကကထာ

၁၀၃။ ဩဂဏေနာတိ ဧတ္ထ ဩတျူပသဂ္ဂေါ လာမကတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ပရိဟီနဂဏေနာ’’တိ။ အတ္တနော ဝုဍ္ဎတရဿေဝ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သစာယံ ဝုဍ္ဎတရ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အယန္တိ အဗျတ္တော ဘိက္ခု။ ဥပသမ္ပဒါယာတိ ဥပသမ္ပာဒေတွာ။ အာယသ္မတောတိ အာယသ္မန္တံ၊ ဥပယောဂတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ။ အာယသ္မတော ဝါ ဩဝါဒန္တိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု။ အာပုစ္ဆနေသူတိ ဒိသာပက္ကမနာဒိအတ္ထာယ အာပုစ္ဆနေသု။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ နိဿယဝသနဋ္ဌာနေ။ တန္တိ တတ္တကံ သုတံ။ တဿာတိ သုတဿ။

၄၁။ ရာဟုလဝတ္ထုကထာ

၁၀၅။ ကပိလဝတ္ထူတိ ¶ ဧတ္ထ ကပိလောတိ ကဠာရဝဏ္ဏော ဣသိ ဝုစ္စတိ၊ သော ဝသတိ ဧတ္ထာတိ ကပိလဝတ္ထု၊ အဿမော။ တသ္မိံ ဌာနေ မာပိတတ္တာ နဂရမ္ပိ ကပိလဝတ္ထူတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၆၇၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၆၂) ဝုစ္စတိ။ အယန္တိ ဝက္ခမာနကထာ။ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာတိ ဧတ္ထ သုဒ္ဓါဒနောတိ တဿ ရညော နာမံ။ အထ ဝါ သုဒ္ဓံ ဩဒနံ ဣမဿာတိ သုဒ္ဓါဒနော၊ သောယေဝ မဟာရာဇာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ။ ဝိဟရတိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ။ ရာဇဂဟန္တိ ရာဇဂဟနဂရံ။ သာဓူတိ အာယာစနတ္ထေ နိပါတော။ အာယာစာမီတိ ဟိ အတ္ထော။ မေတိ မမ၊ ပုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ အနာဒရေ ဝါ သာမိဝစနံ။ သောတိ အမစ္စော။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဧဝန္တိ ဟိ အတ္ထော။ အထာတိ တသ္မိံ နိသီဒနကာလေ။ အဿာတိ ပုရိသသဟဿပရိဝါရဿ အမစ္စဿ။ တတောတိ ယာစနကာရဏာ ¶ ။ နန္တိ ပုရိသသဟဿပရိဝါရံ အမစ္စံ။ တတ္ထေဝါတိ ရာဇဂဟေယေဝ။ တေပီတိ အဋ္ဌ ဒူတာပိ။ တေတိ နဝ ဒူတာ။

အထာတိ တတော ပစ္ဆာ။ ဧကဒိဝသဇာတကန္တိ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဇာတကံ။ သောတိ ကာဠုဒါယီအမစ္စော။ ပဗ္ဗဇိတွာပီတိ ပိသဒ္ဒေန ‘‘အပဗ္ဗဇိတွာပီ’’တိ အတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ တထေဝါတိ ယထာ နဝ ဒူတာ သပရိဝါရာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ တထေဝါတိ အတ္ထော။ သောတိ ကာဠုဒါယီ။ သမ္ဘတေသူတိ သမ္ဘရိတေသု ဂဟေတွာ နိဋ္ဌာပိတေသူတိ အတ္ထော။ ဝိဿဋ္ဌကမ္မေသူတိ ဝိဿဋ္ဌာ ကမ္မန္တာ ဧတေသန္တိ ဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တာ၊ တေသု။ သုပုပ္ဖိတေသူတိ သုန္ဒရပုပ္ဖသဉ္ဇာတေသု။ ပဋိပဇ္ဇနက္ခမေတိ ပဋိပဇ္ဇနတ္ထာယ ခမေ ယောဂျေ။ ဂမနဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဋ္ဌိမတ္တာဟီတိ (ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ ၂) သဋ္ဌိပမာဏာဟိ။ ဧတန္တိ ဧတံ သံဝဏ္ဏဿ ကာရဏံ ကိန္တိ ပုစ္ဆိ။ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ ကာလောတိ ယောဇနာ။ တေန ဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ ဘဂဝါ ပက္ကာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိဝုတောတိ ပရိသမန္တတော ဝုတော အာဝုတော နိဝုတော ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အတုရိတစာရိကန္တိ အဇဝနစာရိကံ။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ နယေန။ ဘဂဝတိ ပက္ကန္တေ စ သတီတိ ယောဇနာ။ နိက္ခန္တဒိဝသတောတိ ဖဂ္ဂုဏပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒဒိဝသတော။ ဥတ္တမဘောဇနရသဿာတိ ဥတ္တမဘောဇနရသေန။ ဒဿထာတိ ဒဒေယျာထ။ တေနေဝါတိ သဒ္ဓါယ ဥပ္ပာဒနကာရဏေနေဝ။ နန္တိ ကာဠုဒါယိံ။ ဘဂဝါ ဌပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသော အဂ္ဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယော အယံ။ ဧတဒဂ္ဂေတိ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ။

သာကိယာပိ ခေါ ပဟိဏိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉာတိသေဋ္ဌန္တိ ဉာတီနံ သေဋ္ဌံ၊ ဉာတိယေဝ ဝါ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝန္တန္တိ ¶ ယောဇနာ။ နိဂြောဓသက္ကဿာတိ နိဂြောဓနာမကဿ သက္ကဿ။ တတ္ထာတိ နိဂြောဓသက္ကဿ အာရာမေ။ ပစ္စုဂ္ဂမနန္တိ ပဋိမုခံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမနံ။ တတောတိ ပဟိဏတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ရာဇကုမာရေ စ ရာဇကုမာရိကာယော စ ပဟိဏိံသူတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ ရာဇကုမာရရာဇကုမာရိကာနံ။ တတြာတိ နိဂြောဓာရာမေ။ မာနော ဇာတိ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ မာနဇာတိကာ၊ မာနေန၊ မာနော ဝါ ထဒ္ဓါ ဧတေသန္တိ မာနထဒ္ဓါ။ တေတိ သာကိယာ၊ အာဟံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။

တေသူတိ သာကိယေသု။ နေတိ ဉာတယော။ ဝုဋ္ဌာယာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ။ တေသန္တိ ဉာတီနံ။ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေတိ ကဏ္ဍနာမကေန ဥယျာနပါလေန ရောပိမဿ အမ္ဗရုက္ခဿ အာသန္နေ။ ရာဇာတိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ။ ဝေါတိ တုမှာကံ၊ ပါဒေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယန္တိ ဝန္ဒနာ။ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယာတိ ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ဆာယာယ။ ဣတိ အာဟာတိ ယောဇနာ။

သိခါပ္ပတ္တောတိ အဂ္ဂပ္ပတ္တော၊ ကောဋိပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ တတောတိ နိသီဒနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပဒုမဝနေ ဝုဋ္ဌဝဿသဒိသံ။ တမ္ဗဝဏ္ဏန္တိ လောဟိတဝဏ္ဏံ။ တန္တိ အပတနံ ဘဂဝါ ကထေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဒုတိယဒိဝသေတိ ကပိလဝတ္ထုံ ပတ္တဒိဝသတော ဒုတိယေ ဒိဝသေ။ ဣန္ဒခီလေတိ နဂရဿ ဥမ္မာရေ။ ကထန္တိ ကေနာကာရေန စရိံသု နု ခေါတိ ယောဇနာ။ အဂမံသု ကိံ စရိံသု ကိန္တိ ယောဇနာ။ သပဒါနစာရန္တိ ဃရပဋိပါဋိခဏ္ဍနဝိရဟိတေန သဟ ပဝတ္တံ စာရံ။ တတောတိ အာဝဇ္ဇနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အယမေဝ ဝံသောတိ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အယမေဝ ဝံသော။ အယံ ပဝေဏီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနုသိက္ခန္တာတိ အနု ပဋိဘာဂံ သိက္ခန္တာ။ နိဝိဋ္ဌဂေဟတောတိ နိဝါသနတ္ထာယ ဝိသိတဂေဟတော။ အယျောတိ အဓိပေါ သာမီတိ အတ္ထော။ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရောတိ သဗ္ဗလောကဿ သိဒ္ဓါ အတ္ထော အသ္မိံ အတ္ထီတိ သိဒ္ဓတ္ထော၊ သောယေဝ ကုမာရော သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော။ သီဟပဉ္ဇရန္တိ ဝါတပါနံ။ တဉှိ သီဟရူပံ ဒဿေတွာ ကတပဉ္ဇရတ္တာ သီဟပဉ္ဇရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒဿနဗျာဝဋောတိ ဒဿနေ၊ ဒဿနတ္ထာယ ဝါ ဗျာဝဋော။ ရာဟုလမာတာပိ ဒေဝီ အာရောစေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကပါလဟတ္ထောတိ ကပါလော ဟတ္ထေသု အဿ ဘဂဝတောတိ ကပါလဟတ္ထော၊ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နာနာဝိရာဂသမုဇ္ဇလာယာတိ နာနာဌာနေသု ဝိရာဂါယ သမုဇ္ဇလာယ။ ဝိရောစမာနံ ဘဂဝန္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဥဏှီသတောတိ ¶ သိရောဝေဌနတော။ တဉှိ ဥပရိသီသေ နဟတိ ဗန္ဓတိ၊ နဟီယတိ ဗန္ဓီယတီတိ ဝါ ဥဏှီသောတိ ဝုစ္စတိ။ နရသီဟဂါထာဟိ နာမာတိ နရသီဟဂါထာနာမကာဟိ။ တာ ဟိ ယသ္မာ နရောယေဝ သဗ္ဗသတ္တာနံ သီဟော သေဋ္ဌော၊ နရာနံ၊ နရေသု ဝါ သီဟော သေဋ္ဌောတိ နရသီဟော၊ တဿ ပကာသကာ ¶ ဂါထာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ နရသီဟဂါထာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ရညောတိ သဿုရရညော၊ မာတုလရညော ဝါ။ သံဝိဂ္ဂဟဒယောတိ စလနစိတ္တော။ သဏ္ဌာပယမာနောတိ သုဋ္ဌု ဌာပယမာနော။ တုရိတတုရိတန္တိ တုရိတတော တုရိတံ၊ အတိသီဃန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ဘန္တေတိ ကိံ ကာရဏာ ဘန္တေ။ အဟုဝတ္ထာတိ ဟိယျတ္တနီမဇ္ဈိမပုရိသသင်္ခါတာယ တ္ထဝိဘတ္တိယာ ဟူဓာတုဿ ဦကာရဿ ဥဝါဒေသော ဟောတိ၊ တသ္မာ တုမှေ ဧဝံသညိနော အဟုဝတ္ထာတိ ယောဇနာ။ ဝံသစာရိတ္တမေတန္တိ ဧတံ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ဝံသတော ပဝေဏိတော စာရိတ္တံ။ တတ္ထ စာတိ မဟာသမ္မတခတ္တိယဝံသေ စ။ အယန္တိ မဟာသမ္မတခတ္တိယဝံသော။ အန္တရဝီထိယန္တိ ဝီထိယာ မဇ္ဈေ။ ဌိတောဝ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥဒ္ဒိဿ၊ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝါ ပိဏ္ဍာယ တိဋ္ဌနေ။ ဓမ္မံ သုစရိတန္တိ သုဋ္ဌု စရိတဗ္ဗံ ဘိက္ခာစရိယသင်္ခါတံ ဓမ္မံ။ စရေတိ စရေယျ။ ဓမ္မစာရီတိ ဘိက္ခာစရိယသင်္ခါတံ ဓမ္မံ စရဏသီလော သမဏော။ သုခံ သေတီတိ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ။ သေသဣရိယာပထာပိ လက္ခဏဟာရဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာ သမာနကိစ္စတ္တာ။ အသ္မိဉ္စ လောကေ ပရမှိ စ လောကေတိ ယောဇနာ။

န တံ ဒုစ္စရိတံ စရေတိ ဝေသိယာဒိဂေါစရသင်္ခါတံ ဒုဋ္ဌု စရိတဗ္ဗံ တံ ဓမ္မံ န စရေယျ။

ဧတ္ထ စ ပဌမဂါထံ အန္တရဝီထိယံ ကထေတွာ ရာဇာနံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒုတိယဂါထံ ပိတုနိဝေသနေ ကထေတွာ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ၊ ရာဇာနံ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မပါလဇာတကံ သုတွာတိ ပုန အပရသ္မိံ ဒိဝသေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၉၈ အာဒယော၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဓမ္မပါလဇာတကံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။မဟာဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ) ¶ သုတွာ။ မရဏသမယေတိ မရဏာသန္နကာလေ၊ မရဏသမယသမီပေ ဝါ၊ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။

သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတွာ ပရိဝိသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗံ ဣတ္ထာဂါရန္တိ သဗ္ဗော ဩရောဓော။ သော ဟိ ဣတ္ထီနံ အဂါရန္တိ ဣတ္ထာဂါရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန အဂါရမေဝ မုချတော လဗ္ဘတိ၊ ရာဇိတ္ထိယော ပန ဥပစာရေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သာ ပနာတိ ရာဟုလမာတာ ပန။ ပရိဇနေနာတိ ပရိဝါရေန။ နန္တိ အယျပုတ္တံ။ ‘‘ရာဇာန’’န္တိပဒံ ‘‘ဂါဟာပေတွာ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ၊ ‘‘ပတ္တ’’န္တိပဒံ တတ္ထေဝ ဓာတုကမ္မံ။ ရာဇဓီတာယာတိ သုပ္ပဗုဒ္ဓရညော ဓီတာယ။ သာတိ ရာဇဓီတာ။ ဂေါပ္ဖကေသူတိ စရဏဂဏ္ဌီသု ဘဂဝန္တံ ဂဟေတွာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ဘဂဝတော ဂေါပ္ဖကေ ဂဟေတွာတိ ယောဇနာ။ ဧဝဉှိ သတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ရာဇာ ¶ ကထေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနစ္ဆရိယန္တိ န အစ္ဆရိယံ၊ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ န ယောဂျန္တိ အတ္ထော။ ရာဇဓီတာ ယံ အတ္တာနံ ရက္ခိ၊ ဣဒံ အနစ္ဆရိယန္တိ ယောဇနာ။

တံဒိဝသမေဝါတိ တသ္မိံ ဒုတိယဒိဝသေယေဝ။ ကေသဝိသဇ္ဇနန္တိ ရာဇစူဠာမဏိဗန္ဓနတ္ထံ ကုမာရကာလေ ဗန္ဓိတသိခါဝေဏိသင်္ခါတဿ ကေသဿ ဝိသဇ္ဇနံ၊ မောစနန္တိ အတ္ထော။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ အသုကော နာမ ရာဇာတိ နလာဋေ သုဝဏ္ဏမယဿ ပဋ္ဋဿ ဗန္ဓနံ။ ဃရမင်္ဂလန္တိ အဘိနဝဃရံ ပဝေသနမင်္ဂလံ။ အာဝါဟမင်္ဂလန္တိ အာဝါဟေ ပဝတ္တံ မင်္ဂလံ။ ဆတ္တမင်္ဂလန္တိ ရာဇဆတ္တုဿာပနကာလေ ပဝတ္တံ မင်္ဂလံ။ မင်္ဂလံ ဝတွာတိ မင်္ဂလသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဇနပဒမှိ ကလျာဏသမန္နာဂတာ။ တုဝဋ္ဋံ ခေါတိ ခိပ္ပမေဝ။ သောပီတိ နန္ဒရာဇကုမာရောပိ။ ဣတီတိအာဒိ နိဂမနံ။ ဒုတိယဒိဝသေတိ ကပိလဝတ္ထုပတ္တဒိဝသတော ဒုတိယေ ဒိဝသေ။ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။နန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သတ္တမေ ဒိဝသေတိ ကပိလဝတ္ထုပတ္တဒိဝသတောယေဝ သတ္တမေ ဒိဝသေ။ ဧတံ သမဏံ ပဿာတိ ယောဇနာ။ ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ဗြဟ္မုနော ရူပသင်္ခါတော ¶ ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ဣမဿာတိ ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏော၊ တံ။ အယန္တိ အယံ သမဏော။ တျဿာတိ တေ အဿ။ တေတိ နိဓယော။ အဿာတိ သမဏဿ။ နန္တိ သမဏံ။ ယာစာတိ ယာစာဟိ။ အယံ ဒွိကမ္မိကဓာတု။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ပုတ္တော ပိတုသန္တကဿ သာမိကော၊ ဣတိ တသ္မာ မေ ဒေဟီတိ ယောဇနာ။ အနုရူပံ ဝစနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓီတိ ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။

န ဝိသဟတီတိ န သမတ္ထေတိ။ အယံ ကုမာရော ပိတုသန္တကံ ယံ ဓနံ ဣစ္ဆတိ၊ တန္တိ ယောဇနာ။ ဝဋ္ဋာနုဂတန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အနုဂတံ။ သဝိဃာတကန္တိ ဝိဃာတကေဟိ ပဉ္စဟိ ဝေရေဟိ သဟိတံ။ အဿာတိ ကုမာရဿ။ နန္တိ ကုမာရံ။ အယန္တိ ကုမာရော။ ဒါယဇ္ဇန္တိ ဒါယသင်္ခါတံ မာတာပိတူနံ ဓနံ အာဒဒါတီတိ ဒါယာဒေါ၊ ပုတ္တော၊ တဿ ဣဒန္တိ ဒါယဇ္ဇံ၊ မာတာပိတူနံ ဓနံ။

‘‘ကထာဟံ ဘန္တေ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေမီ’’တိ ကသ္မာ အာဟ၊ နနု အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဗာရာဏသိယံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န ဇာနာတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိ။ ယာ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အနုညာတာတိ ယောဇနာ။ တတောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒတော။ ဥပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိမတီတိ ဝိဝိဓာ ဣစ္ဆာ။ ဣမဉ္စ ¶ ပနတ္ထန္တိ ဣမမေဝ ဝိမတိသင်္ခါတမတ္ထံ။ ဓမ္မသေနာပတိ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝတော တံ အဇ္ဈာသယန္တိ ယောဇနာ။

‘‘အထ ခေါ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဧတ္ထ ကိံ ကုမာရဿ ကေသစ္ဆေဒနာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောယေဝ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော’’တိအာဒိ။ ဩဝါဒါစရိယောတိ နိဝါသနပါရုပနာဒီသု သေခိယဝတ္တေသု၊ အာဘိသမာစာရိကေသု စ ဩဝါဒကော အာစရိယော။ အထ ကသ္မာ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ တဿံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါယံ။ န အာစရိယောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော စ ဩဝါဒါစရိယော စ န ဣဿရော။

ဥပ္ပန္နသံဝေဂေန ဟဒယေနာတိ ဧတ္ထ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဟဒယော ဟုတွာတိ ဟိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ ဝစနံ။

တတ္ထာတိ ¶ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘ဓန’’န္တိ ဝါ ‘‘အည’’န္တိ ဝါ ‘‘သာဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝါ ‘‘အနဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝါ ဝိသေသမကတွာ သာမညေန။ န စ ဗုဒ္ဓါနန္တိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေန န ကေဝလံ အပဋိရူပမေဝ၊ အထ ခေါ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ န အာစိဏ္ဏန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယန္တိ ယံ ဝရံ။ တထာ နန္ဒေတိ ဧတ္ထ တထာသဒ္ဒဿ ဥပမေယျတ္ထဇောတကဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထေဝ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ယထေဝ ဗောဓိသတ္တံ ဗျာကရိံသု၊ ဧဝံ နန္ဒမ္ပိ ရာဟုလမ္ပိ ဗျာကရိံသု ကိရာတိ ယောဇနာ။ ပါဠိယံ ပန ယထာ ဘဂဝတိ မေ ဘန္တေ ပဗ္ဗဇိတေ အနပ္ပကံ ဒုက္ခံ အဟောသိ၊ တထာ နန္ဒေ ပဗ္ဗဇိတေ အနပ္ပကံ ဒုက္ခံ အဟောသိ၊ တထာ ရာဟုလေ ပဗ္ဗဇိတေ အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ အဟောသီတိ ယောဇနာ။ နေမိတ္တကာတိ သုဘာသုဘနိမိတ္တံ ကထေန္တီတိ နေမိတ္တကာ။ ပုတ္တဿာတိ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဟေတု ပဗ္ဗဇ္ဇာကာရဏာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာနိမိတ္တံ ဝါ။ တတောတိ ဘဂဝတော ပဗ္ဗဇ္ဇတော။ တမ္ပီတိ နန္ဒမ္ပိ။ ဣတီတိ ဤဒိသံ။ ဘဂဝတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ မဟန္တံ ဣစ္ဆာဝိဃာတသဒိသန္တိ အတ္ထော။ တမ္ပီတိ ရာဟုလမ္ပိ။ တေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဟေတုနာ။ အဿာတိ ရညော။ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတောတိ သောကုပ္ပတ္တိတော ဝရယာစနတော ဝါ။

သောတိ ရာဇာ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ အဟမ္ပိ နာမ ယော ယာဒိသော ဗုဒ္ဓမာမကော ဓမ္မမာမကော သင်္ဃမာမကော သမာနော၊ သော တာဒိသော အဟမ္ပိ န သက္ကောမီတိ ယောဇနာ။ အညေတိ မယာ အပရေ။ ဒုက္ခန္တိ ဉာတိဝိယောဂဒုက္ခံ။ နိယျာနိကကာရဏန္တိ မနုဿာနံ ဂရဟဥပဝါဒအက္ကောသတော နိယျာနိကံ ကာရဏံ။

တတ္ထာတိ ¶ ‘‘အနနုညာတော’’တိအာဒိဝစနေ။ ဇနေတီတိ ဇနနီ၊ မာတာ။ ဇနေတီတိ ဇနကော၊ ပိတာ။ ဣမိနာ ပေါသာဝနိကမာတာပိတရော နိဝတ္တေတိ။ မာတာ ဝါ မတာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သော ဧဝ ဝါတိ ပုတ္တော ဧဝ ဝါ။ အနုညာတောမှီတိ ဝဒတီတိ သစ္စေန ဝါ အလိကေန ဝါ ‘‘အနုညာတောမှီ’’တိ ဝဒတိ။ မာတာ ဝါ သယံ ပဗ္ဗဇိတာတိ ယောဇနာ။ ပိတဿာတိ ပိတာ အဿ။ အဿာတိ ပုတ္တဿ။ ဝိပ္ပဝုတ္ထောတိ မာတုယာ ကေနစိ ကာရဏေန ပဝါသော။

စူဠမာတာဒီနန္တိအာဒိသဒ္ဒေန ¶ မဟာမာတာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ပေါသနကာတိ ဝဍ္ဎနကာ။ တေသုပီတိ ပေါသနကမာတာပိတရေသုပိ။

ယံ ပန ပုတ္တံ နာနုဇာနန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇီဝဿေဝါတိ တဿ ဇီဝဿ ဧဝ၊ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ၊ န ဒေသန္တရဂမနာဒီနမတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ မာတာပိတူနံ။

မဟာကန္တာရောတိ ကေန ဥဒကေန တရိတဗ္ဗောတိ ကန္တာရော၊ နိရုဒကကန္တာရောဝ မုချတော လဗ္ဘတိ၊ ဝါဠကန္တာရော စောရကန္တာရော အမနုဿကန္တာရော ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရော မရုကန္တာရောတိ ဣမေ ပဉ္စ ကန္တာရာ ရူဠှီဝသေန။ မဟန္တော ကန္တာရော မဟာကန္တာရော။

ယာဝတကေတိ ဧတ္ထ ယာဝသဒ္ဒေါ ပမာဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကေ’’တိ။

၄၂။ သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာ

၁၀၆။ နာသနဝတ္ထူတိ လိင်္ဂနာသနာယ အဓိဋ္ဌာနံ၊ ကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပစ္ဆိမာနံ ပဉ္စန္နန္တိ ယောဇနာ။ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထူတိ ဒဏ္ဍကမ္မဿ ကာရဏံ။

၁၀၇။ အပ္ပတိဿာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခူနံ ဝစနဿ ပဋိမုခံ အာဒရေန အသဝနံ ဘိက္ခူ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ န ဌပေန္တိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခူ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိ။ ‘‘သမာနဇီဝိကာ’’တိ ဣမိနာ အသဘာဂဝုတ္တိကာတိ ဧတ္ထ သဘာဂသဒ္ဒေါ သမာနသဒ္ဒပရိယာယော၊ ဝုတ္တိသဒ္ဒေါ ဇီဝိကပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ ပရိသက္ကတီတိ ဧတ္ထ သက္က ဂတိယန္တိဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၆ ဠကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ ပရိပုဗ္ဗော သက္ကသဒ္ဒေါ ဂတျတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပရက္ကမတီ’’တိ။ ကိန္တီတိ ကိမေဝ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ဧဝသဒ္ဒတ္ထော၊ ကေန ဧဝ ဥပါယေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ အက္ကောသတိ စေဝါတိ ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသတိ စေဝ။ ဘေဒေတီတိ ဘေဒါပေတိ။ အာဝရဏံ ကာတုန္တိ ¶ ဧတ္ထ အာဝရဏသဒ္ဒေါ နိဝါရဏသဒ္ဒဝေဝစနောတိ အာဟ ‘‘နိဝါရဏံ ¶ ကာတု’’န္တိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပရိဝေဏေ၊ သေနာသနေ ဝါ။ ဝဿဂ္ဂေနာတိ ဝဿဂဏနာယ။ (တဿာတိ ပရိဝေဏသေနာသနဿ။ ဥပစာရေတိ အာသန္နေ)။ မုခဒွါရိကန္တိ မုခသင်္ခါတေန ဒွါရေန အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝဒတောပီ’’တိ ဣမိနာ ဝစီပယောဂေန ဒုက္ကဋာပတ္တိံ ဒဿေတိ၊ ‘‘နိက္ခိပတောပီ’’တိ ဣမိနာ ကာယပယောဂေန။ အနာစာရဿာတိ ဒဏ္ဍကမ္မေ အနာစာရဿ။ ဧတ္တကေ နာမ ဒဏ္ဍကမ္မေတိ ဧတ္တကေ နာမ ဥဒကာဟရာပနာဒိသင်္ခါတေ ဒဏ္ဍကမ္မေ။ ဣဒန္တိ ယာဂုဘတ္တာဒိံ။ လစ္ဆသီတိ လဘိဿသိ။ ‘‘ဧတ္တကေ နာမ ဒဏ္ဍကမ္မေ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ ယုတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဒဏ္ဍကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍေန္တိ ဒမေန္တိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ သောယေဝ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဝရဏာဒိ။ အပရာဓာနုရူပန္တိ ဝီတိက္ကမဿ အပရာဓဿ အနုရူပံ။ တမ္ပီတိ ဥဒကဒါရုဝါလိကာဒိအာဟရာပဏမ္ပိ။ တဉ္စ ခေါတိ တဉ္စ ကရဏံ။ ဩရမိဿတီတိ ကာယေန ဩရမိဿတိ။ ဝိရမိဿတီတိ ဝါစာယ ဝိရမိဿတိ။ ဥဏှပါသာဏေ ဝါတိအာဒီသု ဝါသဒ္ဒေန အညာနိပိ အတ္တတာပနပရိတာပနာဒီနိ ကမ္မာနိ သင်္ဂဏှာတိ။

၄၃။ အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာ

၁၀၈။ ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆိတွာ။ သဗ္ဗထာ ကိံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တုမှာက’’န္တိအာဒိ။ ဒဏ္ဍကမ္မမဿာတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ အဿ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ သဒ္ဓိံ ဥပဇ္ဈာယေန ဝိဟရန္တီတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ။ နိဿယာစရိယာဒီနံ အန္တေ သမီပေ ဝသန္တီတိ အန္တေဝါသိကာ၊ ဥပသမ္ပန္နာယေဝ။

အပလာဠေန္တီတိ ဧတ္ထ လဠ ဥပသေဝါယန္တိ ဓာတုပါဌေသု ဝုတ္တတ္တာ (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၈ ဠကာရန္တဓာတု) ထေရေ လဠတော ဥပသေဝတော အပဂမေန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဓ ပန အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တုမှာက’’န္တိအာဒိ။ အပလာဠေတဗ္ဗာတိ အညံ လဠတော ဥပသေဝတော အပဂမေတဗ္ဗာ။ ပရိသဘူတေ သာမဏေရူပသမ္ပန္နေတိ ယောဇနာ။ အာဒီနဝန္တိ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝသနဿ ¶ ဒေါသံ။ နှာယိတုံ အာဂတေန တယာ ဂူထမက္ခနံ ကတံ ဝိယ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရန္တေန ဒုဿီလံ ကတန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒုဿီလ’’န္တိ ပဒံ ပုရိမပစ္ဆိမပဒါပေက္ခံ၊ တသ္မာ ဒွိန္နံ ပဒါနံ မဇ္ဈေ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုရိမပဒါပေက္ခကာလေ ဝုတ္တကမ္မံ၊ ပစ္ဆိမပဒါပေက္ခကာလေ အဝုတ္တကမ္မံ။ သောတိ သာမဏေရူပသမ္ပန္နော။ ဥပဇ္ဈာယံ ဝါတိ သာမဏေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိဿယံ ဝါတိ ဥပသမ္ပန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

တီသု ¶ နာသနာသူတိ သံဝါသလိင်္ဂဒဏ္ဍကမ္မနာသနသင်္ခါတာသု တီသု နာသနာသု။ ယောတိ သာမဏေရော။ နာနာအာပတ္တိယောတိ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပါဏခါဒကေဟိ သတ္တေဟိ ကုထိယတိ ဟိံသိယတီတိ ကုန္ထော၊ ကုံ ပထဝိံ ဝါ ဓာရေတီတိ ကုန္ဓော။

ကိမိယေဝ ပိလ္လိကံ ပေါတကံ ကိပိလ္လိကံ မိကာရဿ လောပံ ကတွာ။ ပိလ္လိကသဒ္ဒေါ ဟိ ပေါတကပရိယာယော။ ကိမီနံ၊ ကိမီသု ဝါ ပိလ္လိကံ ကိပိလ္လိကံ။ နာသေတဗ္ဗတံယေဝါတိ လိင်္ဂေန နာသေတဗ္ဗဘာဝမေဝ။ တာဝဒေဝါတိ တသ္မိံ မာရဏဘိန္ဒနက္ခဏေယေဝ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝါတိ လိင်္ဂနာသနဒေါသေန စ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနဒေါသေန စ အာကုလဒေါသောဝ။ ဝိရဇ္ဈိတွာတိ ဝိရာဓေတွာ။ ယထာနိဝတ္ထပါရုတဿေဝ သာမဏေရဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာတိ သရဏဂမနဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာနံ သဒိသတ္တာ။ ဘိက္ခုနာ သမာဒိန္နံ ဝိယ ဣမိနာပိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧဝန္တိ ဧဝမိဇ္ဈနေ၊ သမာဒိန္နေ ဝါ။ ဒဠှီကရဏတ္ထန္တိ သိက္ခာပဒါနံ ဒဠှီကရဏတ္ထံ။ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထန္တိ သာမဏေရဿ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ။ လစ္ဆတီတိ လဘိဿတိ။ သင်္ဃေန ဒါတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပလောကေတွာတိ သင်္ဃံ အာပုစ္ဆိတွာ။ ဣမိနာ ဆိန္နဝဿကံ ဒဿေတိ။

အဒိန္နာဒါနေ တိဏသလာကမတ္တေနာပိ ဝတ္ထုနာ အသမဏော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာတိ ဝိကာရေန ပဋိပဇ္ဇနတော။ ဘဏိတေတိ ¶ ဘဏနေ။ ဇာနိတွာတိ ဇာနိတွာ ဧဝ။ ဧဝကာရော ဟေတ္ထ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န အဇာနိတွာ’’တိ။ ယာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ ဌပနတ္ထာယာတိ သိက္ခာပဒါနံ ဌပနတ္ထာယ။ အယန္တိ ပါရာဇိကော။ ဝိသေသောတိ ဘိက္ခူနံ ပါစိတ္တိယတော ဝိသေသော။

ပဋိပက္ခဝသေနာတိ ‘‘အနရဟံ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ဒွါက္ခာတော’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ဒုပ္ပဋိပ္ပန္နော’’တိအာဒိနာ စ ပဋိဝိရုဒ္ဓဝသေန ဂရဟန္တော သာမဏေရော နိဝါရေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကဏ္ဍကနာသနာယာတိ ကဏ္ဍကနာမကဿ သာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာယ။ တံ လဒ္ဓိန္တိ အဝဏ္ဏဘာသနဒိဋ္ဌိံ။ အစ္စယန္တိ အတိက္ကမံ၊ ဒေါသံ ဝါ။ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ ‘‘အစ္စယော မံ ဘန္တေ အစ္စဂမာ’’တိအာဒိနာ ဒေသာပေတဗ္ဗာ။ တံ ယုတ္တန္တိ ‘‘လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ တံ ဝစနံ ပတိရူပံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဣဓာတိ ခန္ဓကေ၊ ‘‘သာမဏေရံ နာသေတု’’န္တိဝစနေ ဝါ။

‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တဝစနံ ပါကဋံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘သဿတုစ္ဆေဒါနဉှီ’’တိအာဒိ။ အညတရဒိဋ္ဌိကော ¶ သာမဏေရောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ဒသသု နာသနင်္ဂေသု။ ‘‘ကာမ’’န္တိပဒေန ပုနရုတ္တိနိရတ္ထကဒေါသာရောပနေန ဂရဟံ ဒဿေတိ။ ‘‘ပနာ’’တိပဒေန တေသံ ဒေါသာနံ ပဟာနေန သမ္ဘာဝနံ ဒဿေတိ။ အဗြဟ္မစာရိံ သာမဏေရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပသမ္ပာဒနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိဒူသကော သာမဏေရောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒဿ ဂရဟတ္ထဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ ဧတမတ္ထန္တိ ဧတာဒိသမတ္ထံ။

၄၇။ ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာ

၁၀၉။ ဒဟရတရုဏသဒ္ဒါနံ ဝေဝစနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒဟရေ…ပေ… တရုဏေ’’တိ။ မောဠိဂလ္လသဒ္ဒေါ ထူလသရီရဝါစကော အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကောတိ အာဟ ‘‘မောဠိဂလ္လေတိ ထူလသရီရေ’’တိ။ ဟတ္ထိဘဏ္ဍေတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထိသင်္ခါတံ ဘဏ္ဍံ ဧတေသန္တိ ဟတ္ထိဘဏ္ဍာတိ ဝုတ္တေ ဟတ္ထိဂေါပကာတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထိဂေါပကေ’’တိ။ အဘိဓာနေ (အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ၃၆၇ ဂါထာယံ) ပန ‘‘ဟတ္ထိမေဏ္ဍော’’တိ ပါဌော အတ္ထိ။

ပဏ္ဍကောတိ ¶ ပဍတိ ဝိကလဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍကော။ သံခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဿာတိ ပဏ္ဍကဿ။ အသုစိနာတိ သမ္ဘဝေန။ အာသိတ္တဿာတိ အာသိဉ္စိတဗ္ဗဿ။ ဣမိနာ အသုစိနာ မုခေ အာသိဉ္စိတဗ္ဗောတိ အာသိတ္တောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အယန္တိ ပဏ္ဍကော။ အဇ္ဈာစာရန္တိ မေထုနဇ္ဈာစာရံ။ ‘‘ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယာ’’တိဣမိနာ ဥသူယတီတိ ဥသူယောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဥပက္ကမေနာတိ ဝါယာမေန။ ဗီဇာနီတိ အဏ္ဍာနိ။ ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဧတသ္မာ ဗီဇာနိ အပနီတာနီတိ ဩပက္ကမိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပက္ခေ ပဝတ္တော ပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော၊ ပက္ခေ ပရိဠာဟဝူပသမော ပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကစ္စော ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝစနတ္ထေ ပက္ခေတိ ကာလပက္ခေတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပစ္ဆိမဝစနတ္ထေ ပက္ခေတိ ဇုဏှပက္ခေတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘ပဏ္ဍကော ဟောတီ’’တိပဒေယေဝ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အဿာတိ ပဏ္ဍကဿ။ နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ပုရိသော ဝိယ သာတိသယံ ပစ္စာမိတ္တေ န ပုံသကေတိ အဘိမဒ္ဒနံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ နပုံသကော။ န ပုမာ န ဣတ္ထီတိ နပုံသကောတိ ကတွာ နပုမနဣတ္ထိသဒ္ဒဿ နိရုတ္တိနယေန နပုံသကကရဏမ္ပိ ဝဒန္တိ။ နပုံသကောယေဝ ပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကော။ တေသူတိ ပဉ္စသု ပဏ္ဍကေသု။ တေသုပီတိ ဩပက္ကမိကာဒီသု တီသုပိ။ ‘‘ယသ္မိံ ပက္ခေ’’တိ ဣမိနာ ပက္ခေ ပက္ခေ ပဏ္ဍကဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။ အဿာတိ ပဏ္ဍကဿ။ ဧတ္ထာတိ ပဉ္စသု ပဏ္ဍကေသု။ သောပီတိ ပဏ္ဍကောပိ။ ဣတောတိ ပဏ္ဍကဝါရတော။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ လိင်္ဂနာသနမေဝ အတိဒိသတိ။

၄၈။ ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာ

၁၁၀။ ပါရိဇညပတ္တဿာတိ ¶ ပရိဟာယတီတိ ပရိဇာနိ၊ ဣဿရိယဘောဂါဒိ၊ တဿ ဘာဝေါ ပါရိဇညံ၊ ဣဿရိယဘောဂါဒိက္ခယော၊ တံ ပတ္တောတိ ပါရိဇညပတ္တော၊ တဿ။ ‘‘ပါရိဇုညပတ္တဿာ’’တိပိ ဥကာရေန သဟ ပါဌော အတ္ထိ။ ခီဏကောလညောတိ ဧတ္ထ ကုလေ ဇာတာ ကောလညာ၊ ဏျပစ္စယော၊ နကာရာဂမော။ ခီဏာ ကောလညာ အဿာတိ ခီဏကောလညောတိ ¶ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာတိပက္ခပိတိပက္ခတော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ မာတိပက္ခပိတိပက္ခတောတိ မာတုယာ ပက္ခော မာတိပက္ခော၊ ပိတုနော ပက္ခော ပိတိပက္ခော၊ မာတိပက္ခော စ ပိတိပက္ခော စ မာတိပက္ခပိတိပက္ခာ။ ဖာတိံ ကာတုန္တိ ဧတ္ထ ဖာ-ဓာတု ဝဍ္ဎနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝဍ္ဎေတု’’န္တိ။ ‘‘ပုစ္ဆိယမာနော’’တိ ဣမိနာ အနုယုဉ္ဇိယမာနောတိ ဧတ္ထ အနုတျူပသဂ္ဂဝသေန ယုဇသဒ္ဒေါ ပုစ္ဆနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။

ထေယျသံဝါသကောတိ ထေနနံ ထေယျံ နကာရဿ ယကာရံ ကတွာ၊ ထေယျာယ သံဝါသကော ဣမဿာတိ ထေယျသံဝါသကော။ ဧတ္ထ စ န ကေဝလံ ဝဿဂဏနာဒိကောယေဝ သံဝါသော နာမ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ထေယျာယ လိင်္ဂဂဟဏမ္ပိ သံဝါသောယေဝ နာမ။ တသ္မာ တဿ တိဝိဓဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တယော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ လိင်္ဂံ ထေနေတီတိ လိင်္ဂထေနကော၊ ဧသေဝ နယော ဣတရေသုပိ။ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယောတိ ထေယျသံဝါသကော။ လိင်္ဂမတ္တဿေဝါတိ ဧတ္ထ မတ္တသဒ္ဒေန သံဝါသာဒယော နိဝတ္တေတိ။

ဝိဒေသန္တိ အတ္တနော ဒေသတော ဝိယောဂံ ဒေသံ။ ဝိသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ဝိယောဂတ္ထဝါစကော။ အထ ဝါ ဝိ ဒူရံ ဒေသံ။ ဝိသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ဒူရတ္ထဝါစကော။ မုသာတိ အဘူတတ္ထေ ဒုတိယန္တနိပါတော၊ အဘူတံ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ ပဋိဗာဟတီတိ အညေ နိဝါရေတိ။ သံဝါသထေနကော နာမာတိ ဧတ္ထ ကော သံဝါသော နာမ၊ နနု ဧကကမ္မာဒိကောတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကောတိ အာဒိသဒ္ဒေန ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနသာဒိယနံ အာသနပဋိဗာဟနံ ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿနန္တိ ဣမာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ကိရိယဘေဒေါ’’တိ ဣမိနာ သံ ဧကတော ဝသိယတိ အနေနာတိ သံဝါသောတိ ဝစနတ္ထေန ကိရိယဘေဒေါ သံဝါသော နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုမှိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပါရာဇိကာဒိဋ္ဌာနေ ပန ဧကကမ္မာဒိကော သံဝါသော နာမာတိ ဒဿေတိ။

‘‘လိင်္ဂဿ ¶ စေဝ သံဝါသဿ စာ’’တိ ဣမိနာ ဥဘယထေနကောတိ ဧတ္ထ ဥဘယသရူပံ ဒဿေတိ။

ဧတ္ထာတိ ¶ ထေယျသံဝါသကဋ္ဌာနေ။ ရာဇ…ပေ… ဘယေဟိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဘယသဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ရာဇဘယေန စ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယေန စ ကန္တာရဘယေန စ ရောဂဘယေန စ ဝေရိဘယေန စာတိ ဟိ အတ္ထော။ စီဝရဂဟဏတ္ထန္တိ စီဝရာဟရဏတ္ထံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဝါသဒ္ဒေါ ဟေတွတ္ထံ ဝါ သမ္ပဒါနတ္ထံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အယံ ဂါထာ ဝိဘတ္တိယာ ဥပ္ပဋိပါဋိတ္တာ ဘဂ္ဂရီတိသင်္ခါတာ အလင်္ကာရဒေါသာ န မုတ္တာ။ လိင်္ဂန္တိ သမဏလိင်္ဂံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။

နာဓိဝါသေတီတိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ ယာဝါတိ ယတ္တကံ ကာလံ၊ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဣဓ ယော ရာဇ…ပေ… ဘယေန ဝါ စီဝရဂဟဏတ္ထံ ဝါ လိင်္ဂံ အာဒိယတိ၊ သော သုဒ္ဓမာနသော ဟုတွာ ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ တာဝ ဧသော ‘‘ထေယျသံဝါသကော နာမာ’’တိ န ဝုစ္စတီတိ။

တတြာတိ တာသု ဂါထာသု။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဧဝန္တိ လိင်္ဂေ ဂဟိယမာနေ။ တသ္မိန္တိ ဇနေ။ အနောသရိတွာဝါတိ အနောက္ကမိတွာဝ။ လိင်္ဂံ အပနေတွာတိ သယံ ဂဟိတံ သမဏလိင်္ဂံ ဝိနာသေတွာ။ ပဗ္ဗဇိတာလယန္တိ ပဗ္ဗဇိတဆာယံ။ ပုဗ္ဗေတိ သံဝါသထေနကေ။

သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗာနိ ပါသဏ္ဍံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နာနိ ဘတ္တာနိ။

သတ္တေ ဝဟတီတိ သတ္တဝါဟော။ ဝိရမိတဗ္ဗန္တိ ဝေရံ၊ တံ ပဝတ္တေတီတိ ဝေရိကော။ ကာယေန ပရိဟရိတဗ္ဗာနီတိ ကာယပရိဟာရိယာနိ။ တန္တိ တုဝံ။ ဟီနာယာဝတ္တဘာဝန္တိ ဟီနာယ ဂိဟိဘာဝါယ အာဝတ္တဘာဝံ။

ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာတိ ပဗ္ဗဇဝိယောဂံ ကတွာ။ တမတ္ထန္တိ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတသင်္ခါတမတ္ထံ။ အဿာတိ မဟာသာမဏေရဿ။

မဟန္တော ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော။ ပဂေဝ ဒဟရောတိ ဒဿေတိ။ အဗျတ္တော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သောတိ သာမဏေရော။

ဝစ္ဆဂေါရက္ခာဒီနီတိ ¶ ဧတ္ထ ဝစ္ဆောတိ တရုဏဂေါဏော။ သော ဟိ မာတုသန္တိကေ ဝသတီတိ ဝစ္ဆော။ မာတုယာ ဝိယောဂကာလေ ဝါ ဝဿတီတိ ဝစ္ဆောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိနာ ဒမ္မဂဝဇရဂ္ဂဝါပိ သာမညတော ဂဟိတာ။ ဂေါ ဝုစ္စတိ ခေတ္တဘူမိ။ ဝစ္ဆော စ ဂေါ စ ဝစ္ဆဂဝါ၊ တေသံ ရက္ခနံ ဝစ္ဆဂေါရက္ခော၊ သော အာဒိ ယေသံ ကသိကမ္မာဒီနန္တိ ဝစ္ဆဂေါရက္ခာဒီနိ။ ‘‘သူပသမ္ပန္နော’’တိ ဣမိနာ ¶ ဂဟဋ္ဌမ္ပိ သစေ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ သူပသမ္ပန္နောတိ ဒဿေတိ။ အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါတိ သာမဏေရကာလေယေဝ။ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေတိ ဝိနယေ ဝုတ္တဿ ထေယျသံဝါသကဿ ဝိနိစ္ဆယေ။ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ လိင်္ဂဿ အပနီတတ္တာ။

ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ သလိင်္ဂေ ဌိတတ္တာ။ အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ ကာသာယေ သဥဿာဟတ္တာ။ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ ကာသာယေ ဓုရဿ နိက္ခိတ္တတ္တာ။

ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ သလိင်္ဂေ ဌိတတ္တာ။ နေဝ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ ကာသာယေ သဥဿာဟတ္တာ။ မေထုနသေဝနာဒီဟီတိအာဒိသဒ္ဒေန ပါဏာတိပါတာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ ကာသာယေ ဓုရဿ နိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဩဝဋ္ဋိကန္တိ အဓောဝဋ္ဋေန ကရဏံ။ ရက္ခတိ တာဝါတိ တာဝ ရက္ခတိ ဝီမံသနေန နိဝါသိတတ္တာ။ လိင်္ဂန္တိ သမဏလိင်္ဂံ။ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ ဂိဟိလိင်္ဂဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။

ဝီမံသတိ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဝါ ရက္ခတိယေဝ ဩဒါတဝတ္ထဿ အန္တောကာသာယဘာဝတော။ ‘‘ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘သာပီ’’တိအာဒိ။

ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော သာမဏေရောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဠိယမ္ပီတိ ပန္တိယမ္ပိ။ သေနော မံသပေသိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ ဝိယ ဘတ္တပိဏ္ဍေ ပတ္တံ ဥပနာမေတွာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ ဝဿာနံ အဂဏနတ္တာ။

၄၈။ တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာ

၁၁၀။ ပက္ကမတီတိ ¶ ပက္ကန္တော၊ ‘‘ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ ကမုဓာတုယာ ပဒဝိက္ခေပတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ဣစ္ဆာကန္တိအတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ သောတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော။ တတြာတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကေ။ ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ တိတ္ထိယာနံ။ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ပုဗ္ဗေဝ လဒ္ဓိဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ’’တိ။ ကုသစီရာဒီနီတိ ဧတ္ထ ကုသော ဝုစ္စတိ သလာကာ။ စီရောတိ ပန္တိ၊ အာဝလီတိ အတ္ထော။ ကုသေ ရဇ္ဇုနာ အာဝုနိတွာ ကတော စီရော ကုသစီရော၊ သော အာဒိ ယေသံ တာနီတိ ကုသစီရာဒီနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဖလကစီရာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ကုသတိဏေဟိ ကတော စီရော ကုသစီရောတိပိ ဝဒန္တိ။ နဂ္ဂေါတိ အစေလကော။ အာဇီဝကောတိ အစေလကဝတမာဒါယ ¶ ဇီဝတီတိ အာဇီဝကော။ တေသန္တိ အာဇီဝကာနံ။ ဩဝဒိတော ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကိန္တိ ကိံ ဝတံ။ လုဉ္စာပေတီတိ အပနယာပေတိ။ မောရပိဉ္ဆာဒီနီတိ ဧတ္ထ ပိဉ္ဆံ ဝုစ္စတိ ပက္ခော။ သော ဟိ ပိဉ္ဆတိ အာကာသေ ဂစ္ဆတိ အနေနာတိ ပိဉ္ဆန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပိဆိ ဂတိယန္တိ ဓာတုပါဌော။ မောရဿ ပိဉ္ဆံ မောရပိဉ္ဆံ၊ တံ အာဒိ ယေသံ တာနီတိ မောရပိဉ္ဆာဒီနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဥလူကပိဉ္ဆာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတီတိ ယာဝ လဒ္ဓိံ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ နန္တိ ဝီမံသမာနံ ဘိက္ခုံ။ လဒ္ဓီတိ တိတ္ထိယလဒ္ဓိ။ ရက္ခတီတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကတော ရက္ခတိ။ လဒ္ဓိယာ အဘာဝေန တိတ္ထိယပက္ကန္တကော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အစ္ဆိဒ္ဒစီဝရောတိ ဧတ္ထ အာကာရော ကောဓတ္ထော၊ အဍ္ဍတ္ထော ဝါ ဟောတိ၊ ဆိဒ္ဒသဒ္ဒေါ ဒူသနတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ အာကောဓေန အဍ္ဍေန ဝါ ဆိဒ္ဒေါ ဒူသိတောတိ အစ္ဆိဒ္ဒေါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အစ္ဆိန္နော’’တိပိ ပါဌော။ အစ္ဆိဒ္ဒံ စီဝရမေတဿာတိ အစ္ဆိဒ္ဒစီဝရော။ တိတ္ထာယတနန္တိ တိတ္ထီနံ နိဝါသဋ္ဌာနံ၊ တိတ္ထိယာနံ ဥပဿယန္တိ အတ္ထော။

၄၉။ တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထု

၁၁၁။ ဒေဝသမ္ပတ္တိသဒိသံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တောပိ သော နာဂေါ ကသ္မာ နာဂယောနိယာ အဋ္ဋီယတီတိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ¶ ကိဉ္စာပိ အနုဘောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိဉ္စာပိသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ သမ္ဘာဝနာဇောတကော၊ ပနသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထဇောတကော။ ကုသလဝိပါကေနာတိ အဟေတုကကုသလဝိပါကေန။ တဿာတိ နာဂဿ။ သဇာတိယာတိ သမာနဇာတိယာ နာဂိယာ။ ဥဒကသဉ္စာရိမဏ္ဍူကဘက္ခန္တိ ဥဒကေ သဉ္စရဏသီလံ မဏ္ဍူကသင်္ခါတံ ဘက္ခံ ပါတုဘဝတီတိ ယောဇနာ။ သောတိ နာဂေါ။ အဋ္ဋီယတီတိ အရမဏံ ပီဠိယတိ။ ဟရာယတီတိ ဧတ္ထ ဟရေဓာတု လဇ္ဇနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇတီ’’တိ။ ဧကာရန္တော ဓာတု ဘူဝါဒိဂဏိကော (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၆ ရကာရန္တဓာတု)။ ဇိဂုစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ဂုပဓာတုယာ ကမ္မံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘တဿ ဘိက္ခုနော’’တိပဒဿ ‘‘နိက္ခန္တေ’’တိပဒေန ယောဇိတဗ္ဗတ္တာ ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိ’’န္တိ။ အထ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနောတိ သာမိယောဂတ္တာ ‘‘နိက္ခန္တေ’’တိ ဧတ္ထ ဘာဝတ္ထေ မာနပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘နိက္ခမနေ’’တိ။ ဣမိနာ နိက္ခန္တေတိ ဧတ္ထ န အန္တပစ္စယော၊ မာနပစ္စယဿေဝ အန္တဘာဝံ ကတွာ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတိ။ ဝိဿဋ္ဌောတိ သတိဝိဿဇ္ဇိတော။ တသ္မိန္တိ ဘိက္ခုမှိ။ ကပိမိဒ္ဓဝသေနေဝါတိ ကပိနော မိဒ္ဓဝသေန ဧဝ။ အထ ဝါ ကပိမိဒ္ဓဝသေန နိဒ္ဒါယန္တော ဣဝ နိဒ္ဒါယန္တောတိ ယောဇနာ။ ပဋိနိပဇ္ဇီတိ ပုန နိပဇ္ဇိ။ ဝိဿရမကာသီတိ ¶ ဧတ္ထ ဝိသဒ္ဒေါ ဝိရူပတ္ထဇောတကော၊ သရသဒ္ဒေါ သဒ္ဒဝါစကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိရူပံ မဟာသဒ္ဒမကာသီ’’တိ။

‘‘အကာရဿ လောပံ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ တုမှေ ခေါတ္ထာတိ ဧတ္ထ ‘‘တုမှေ ခေါ အတ္ထာ’’တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ဩကာရတော ပရဿ အကာရဿ လောပံ ဒဿေတိ။ ‘‘အကာရဿာလောပ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဧဝဉှိ သတိ အကာရဿ အလောပံ ကတွာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမိနာ ‘‘တုမှေ ခေါ အတ္ထာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒံ ကတွာ အကာရေ ပရေ ဩကာရဿ ဝကာရံ ကတွာ တုမှေ ခွတ္ထာ’’တိ ပါဌော ဒဿိတော။ ကသ္မာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဝိရူဠှိဓမ္မာတိ အာဟ ‘‘ဈာန…ပေ… အဘဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဘဝထာ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထာတိ ဧတ္ထ အသဓာတု သတ္တတ္ထဝါစကော ထဝိဘတ္တီတိ ဒဿေတိ။ သဇာတိယာတိ ဧတ္ထ သမာနာ ဇာတိ ဧတိဿာတိ သဇာတီတိ ¶ ဝုတ္တေ နာဂီ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘နာဂိယာ ဧဝါ’’တိ။ မနုဿိတ္ထိအာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီပေတိတ္ထီဒေဝိတ္ထိယော သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ ပစ္စယာ’’တိ ဒေသနာ သာဝသေသဒေသနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုမှိ။ အဘိဏှန္တိ အဘိက္ခဏံ ပုနပ္ပုနန္တိ အတ္ထော။

တိရစ္ဆာနဂတောတိ ဧတ္ထ ကိံ အပါယပရိယာပန္နော ဒုဂ္ဂတိအဟေတုကပဋိသန္ဓိကောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘နာဂေါ ဝါ ဟောတူ’’တိအာဒိ။

၅၀။ မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာ

၁၁၂။ နိက္ခန္တိန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမဿ ပါပကမ္မဿာ’’တိ ဆဋ္ဌီယောဂတ္တာ ဘာဝတ္ထေ တိပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘နိက္ခမန’’န္တိ။ အပဝါဟနန္တိ အပါယပဋိသန္ဓိဝဟနတော အပဂမနံ။ ယေနာတိ မနုဿဘူတေန ယေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ မနုဿိတ္ထိဘူတာတိ မနုဿိတ္ထီ ဟုတွာ ဘူတာ၊ မနုဿိတ္ထီဘာဝံ ဝါ ဘူတာ ပတ္တာ။ ဣမိနာ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိအာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ‘‘ဇနိကာ’’တိ ဣမိနာ ပေါသာဝနိကမာတာဒယော နိဝတ္တေတိ။ သယမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ မာတာယေဝ၊ အထ ခေါ ပုတ္တေနာပီတိ ဒဿေတိ။ သတာတိ သန္တေန။ မနုဿဇာတိကေနေဝ သတာ မနုဿဇာတိကော ဧဝ ဟုတွာ ဝေါရောပိတာတိ ယောဇနာ။ အနန္တရေ ဘဝေ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အာနန္တရိယံ၊ မာတုဃာတကကမ္မံ၊ တေန ဇာတိသာမညမ္ပိ အဇနိကံ ဃာတေန္တော စ ဇနိကမ္ပိ ဇာတိဘေဒံ ဃာတေန္တော စ န အနန္တရိကော ဟောတိ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပေါသေတိ ဝဒ္ဓေတီတိ ပေါသာပနိယာ၊ သာ ဧဝ ပေါသာဝနိကာ ပကာရဿ ဝကာရံ၊ ယကာရဿ စ ကကာရံ ကတွာ၊ ပေါသာဝနိကာ စ သာ မာတာ စေတိ ပေါသာဝနိကမာတာ။ အဿာတိ ¶ ပုတ္တဿ။ ဣဒံ ပဒံ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗပဒေ ဘာဝသမ္ဗန္ဓော၊ ပစ္ဆိမပဒေ သာမိသမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗထာ ဧသေဝ နယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သစေပီ’’တိအာဒိ။ ဝေသိယာတိ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ ¶ ။ ယာယ ကာယစိ ဣတ္ထိယာ ပုတ္တဿာပိ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘အယံ မေ ပိတာ’’တိ အဇာနနမေဝ ဟိ ပမာဏံ။ အနေနာတိ ဣမိနာ ပုတ္တေန။ ‘‘ပိတုဃာတကောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ မာတုဃာတကေပိ ‘‘အယံ မေ မာတာ’’တိ အဇာနိတွာ ဃာတေန္တောပိ မာတုဃာတကောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။

၁၁၄။ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မနုဿဇာတိယံ ဟီ’’တိအာဒိ။ အပဗ္ဗဇိတန္တိ ဂိဟိဘူတံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေန ဥပသမ္ပဒါပိ ဝါရိတာတိ ဒဿေတိ။ အဿာတိ အရဟန္တဃာတကဿ။ အဝသေသန္တိ အရဟန္တတော အဝသေသံ။ အဿာတိ အရိယဃာတကဿ။ အာနန္တရိယော န ဟောတိ တိရစ္ဆာနဂတတ္တာ ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ အတ္ထော နေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာတိ မာတုဃာတကာဒိကမ္မေသု။ ဝဓာယာတိ တဒတ္ထေ စတုတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဝဓတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘မာရေတု’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ဝဓတ္ထာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဟနဓာတု ဟိံသနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘နီယန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဩနီယန္တီတိ ဧတ္ထ ဩတျူပသဂ္ဂေါ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကောတိ ဒဿေတိ။ ယံ ပန ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿ ဝစနဿ အတ္ထောတိ ယောဇနာ။ ‘‘သစာ စ ဣတိ အယံ နိပါတော ဝုတ္တော’’တိ ဣမိနာ ဘယပီဠိတတ္တာ စ နိရုတ္တီသု အကုသလတ္တာ စ ဒဝါဘဏနေန ရဝါဘဏနေန အယံ နိပါတော စောရေဟိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သစေ စ ဣစ္စေဝ ဝါ ပါဌော’’တိ ဣမိနာ တေဟိ တထာ ဝုတ္တေပိ သင်္ဂီတိကာလေ ဝါ ပေါတ္ထကာရူဠှကာလေ ဝါ ယထာဘူတံ သင်္ဂီတတ္တာ၊ ပေါတ္ထကာရူဠှတ္တာ စ ယထာဘူတော ပါဌော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထာတိ တေသု ပဒေသု။ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ တဿာတိ ‘‘သစဇ္ဇ မယ’’န္တိ ပါဌဿ။ ‘‘သစေ အဇ္ဇ မယ’’န္တိ ဣမိနာ ဧကာရလောပသန္ဓိံ ဒဿေတိ။ ‘‘သစေဇ္ဇ မယ’’န္တိ အကာရလောပသန္ဓိနာပိ ပါဌော အတ္ထိ။

၁၁၅။ ပကတတ္တန္တိ ပကတိယာ သီလသင်္ခါတော အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတိဿာတိ ပကတတ္တာ၊ တံ။ ကာယသံသဂ္ဂေန ဘိက္ခုနီနံ ပါရာဇိကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သီလဝိနာသံ ပါပေတီ’’တိ။ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဘိက္ခုနိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဣစ္ဆမာနန္တိ ¶ ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ဣစ္ဆမာနံ။ ယသ္မာ အဘိက္ခုနီ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခုနီဒူသကော န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သီလဝိပန္နံ ဘိက္ခုနိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ယော ¶ ဒေဝဒတ္တော သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ ဝိယ၊ ဘိန္ဒတီတိ ယောဇနာ။ ဥဒ္ဓမ္မန္တိ ဓမ္မတော ဝိရဟိတံ။ ဥဗ္ဗိနယန္တိ ဝိနယတော ဝိရဟိတံ။ စတုန္နံ ကမ္မာနန္တိ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။

ယော ဒေဝဒတ္တော လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတိ ဝိယ၊ ဥပ္ပာဒေတီတိ ယောဇနာ။ ဒုဋ္ဌစိတ္တေနာတိ ဧတ္ထ န ယံကိဉ္စိ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ နာမ၊ အထ ခေါ ဝဓကစိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝဓကစိတ္တေနာ’’တိ။ သရီရေတိ သရီရဗ္ဘန္တရေ။ တထာဂတဿ ဟိ အဘေဇ္ဇကာယတ္တာ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ လောဟိတဿ ဥပ္ပာဒနံ နာမ နတ္ထိ။ ယော ပန ဇီဝကော ဖာသုံ ကရောတိ ဝိယ၊ ဖာသုံ ကရောတီတိ ယောဇနာ။ လောဟိတဉ္စာတိ ပူတိလောဟိတဉ္စ။

၅၄။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာ

၁၁၆။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဧတ္ထ ဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဣတ္ထိ…ပေ… ကမ္မတော စာ’’တိ ဣမိနာ ဥဘယသရူပံ ဒဿေတိ။ ဥဘတော ကမ္မတော ပဝတ္တန္တိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဗျဉ္ဇနန္တိ နိမိတ္တံ။ အဿာတိ ဇနဿ။ ကရောတိပိ ကာရေတိပီတိ ဧတ္ထ ကရဓာတုယာ သုဒ္ဓကမ္မကာရိတကမ္မာနိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုရိသနိမိတ္တေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဝီတိက္ကမ’’န္တိ ဣမိနာ သုဒ္ဓကမ္မံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ပရ’’န္တိ ဣမိနာ ကာရိတကမ္မံ ဒဿေတိ။ သမာဒပေတွာတိ ဥယျောဇေတွာ။ တဿ ဒုဝိဓဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒုဝိဓော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိဘာဝေန လက္ခိတော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော။ ဧသ နယော ဣတရတ္ထာပိ။

တတ္ထာတိ ဒုဝိဓေသု ဥဘတောဗျဉ္ဇနကေသု။ ဣတ္ထိနိမိတ္တန္တိ ဣတ္ထိယာ အင်္ဂဇာတံ။ ဧသေဝ နယော ‘‘ပုရိသနိမိတ္တ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ ပါကဋံ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ သဘာဝတော ပါကဋံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ပုန ပဋိစ္ဆန္နံ ပါကဋန္တိ ရာဂဝသေန ပဋိစ္ဆန္နံ ¶ ပါကဋံ။ ပရံ ဂဏှာပေတီတိ ပရမေဝ ဂဏှာပေတီတိ အတ္ထော။ ဣဒန္တိ ကာရဏံ။ ဧတေသန္တိ ဒွိန္နံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ၊ ကိံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကေ။ ဝိစာရဏက္ကမောတိ ဝီမံသနာနုက္ကမော။ ‘‘တတ္ထ ဝိစာရက္ကမော’’တိပိ ပါဌော။ ဝိစာရဏက္ကမော ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣဓ ပန ကိံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒမိဓ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထ ဣဒန္တိ နပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒကာရဏံ။ ဣဓာတိ ဣမိဿံ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ။

၅၅။ အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာ

၁၁၇။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ အနိယမနိဒ္ဒေသဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန သမယေနာ’’တိ။ သိက္ခာပဒံ အပညတ္တံ ဟောတီတိ ‘‘န ဘိက္ခဝေ အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ¶ သိက္ခာပဒံ အပညတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတ’’န္တိ ဣမိနာ အနုပဇ္ဈာယကန္တိ ဧတ္ထ အကာရဿ ဝိရဟတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိနာ ဒေါသံ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈံ အဂါဟာပေတွာတိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ ဟောဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၅၊ မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄) ဥပဇ္ဈံ အဂါဟာပေတွာ။ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ ကာရကသင်္ဃဿာတိ ယောဇနာ။ ကမ္မံ ပနာတိ ဥပသမ္ပဒကမ္မံ ပန။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ အာပတ္တိ၊ ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီတိ ဝစနံ အတိဒိသတိ။

၅၆။ အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာ

၁၁၈။ ယော ပိဏ္ဍော ဟတ္ထေသု လဗ္ဘတီတိ ယောဇနာ။ တဒတ္ထာယာတိ တဿ ပိဏ္ဍဿ အတ္ထာယ။ သေယျထာပိ တိတ္ထိယာတိ ဧတ္ထ သေယျထာပိသဒ္ဒေါ ဥပမတ္ထော၊ တိတ္ထိယသဒ္ဒေါ အာဇီဝကနာမကေ တိတ္ထိယေ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာပိ အာဇီဝကနာမကာ တိတ္ထိယာ’’တိ။ တသ္မာ အာဇီဝကသင်္ခါတေ တိတ္ထိယေ ဥပမံ ကတွာ ဥဇ္ဈာယန္တီတိ အာဟ ‘‘သူပဗျဉ္ဇနေဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တေတိ အာဇီဝကာ။ ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီတိ ပတ္တစီဝရေသု အသန္တေသုပိ ကမ္မဝါစာယ ¶ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပရိကိတ္တိတတ္တာ ကမ္မံ န ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ယာစိတကေနာတိ ဧတ္ထ ယာစိတော ဟုတွာ ဂဟိတော ယာစိတကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာစိတွာ ဂဟိတေနာ’’တိ။ ‘‘ဤဒိသေန ဟီ’’တိအာဒိနာ ဒေါသံ ဒဿေတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ တသ္မာ။ တဿာတိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ။ နိရပေက္ခေဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီဟီတိ ယောဇနာ။ နိဿဇ္ဇိတွာတိ ဗြဟ္မဒေယျေန နိဿဇ္ဇိတွာ။ အနဓိဋ္ဌာနုပဂါနံ ပတ္တစီဝရာနံ အပတ္တစီဝရတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ ပဏ္ဍုပလာသန္တိ သမဏုဒ္ဒေသဘာဝါပေက္ခံ။ သော ဟိ ရူဠှိဝသေန ပဏ္ဍုပလာသောတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ယထာ ပဏ္ဍုပလာသော န ဟရိတော၊ နာပိ သုက္ခော ဟောတိ၊ ဧဝံ သောပိ ပဗ္ဗဇာပေက္ခော န ဂိဟီ ဟောတိ၊ နာပိ သာမဏေရော၊ တသ္မာ သမဏုဒ္ဒေသဘာဝါပေက္ခော ‘‘ပဏ္ဍုပလာသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝသန္တဿ ပဏ္ဍုပလာသဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတန္တိ ဘိက္ခူဟိ အနာမသိတဗ္ဗဂ္ဂံ ပိဏ္ဍပါတံ။ သာမဏေရဘာဂသမကောတိ သာမဏေရေဟိ လဒ္ဓေန ဘာဂေန သမံ ပဝတ္တော။ အဿာတိ ပဏ္ဍုပလာသဿ။ သာမဏေရဿ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ဝိယ၊ အဿ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၅၇။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာ

၁၁၉။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထူသု ¶ ဟတ္ထာ ဆိန္နာ ယဿာတိ ဟတ္ထစ္ဆိန္နောတိအာဒိဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ။ မဏိဗန္ဓေတိ ပကောဋ္ဌန္တေ။ သော ဟိ ယသ္မာ ဧတ္ထ မဏိသင်္ခါတံ အလင်္ကာရဝိကတိံ ဗန္ဓတိ၊ တသ္မာ မဏိဗန္ဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ကပ္ပရေတိ ကပေါဏိယံ။ သာ ဟိ ပရေသံ ပိဋ္ဌီသု ကပတိ ဟိံသတိ အနေနာတိ ‘‘ကပ္ပရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ဟတ္ထာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဟတ္ထစ္ဆိန္နော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ဧကော ဝါ ပါဒေါတိ ယောဇနာ။ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဟတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ စတူသု ဟတ္ထပါဒေသု ဒွေ ဝါတိ ဧကော ဟတ္ထော၊ ဧကော ပါဒေါတိ ဒွေ ¶ ဝါ။ ကဏ္ဏာတိ သဒ္ဒဂ္ဂဟာ။ တေ ဟိ ကဏ္ဏတိ သဝတိ ဧတေဟီတိ ကဏ္ဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ကဏ္ဏာဗဒ္ဓေတိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဿ အာဗဒ္ဓေ။ သင်္ဃာဋေတုန္တိ သင်္ဃဋနံ ကာတုံ၊ အာဗန္ဓနံ ကာတုန္တိ အတ္ထော။ အဇပဒကေတိ အဇပဒသဏ္ဌာနေ ဌာနေ။ နာသာတိ ဃာနာနိ။ တာနိ ဟိ နာသတိ အဗျတ္တသဒ္ဒံ ကရောတိ ဧတာဟီတိ နာသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ နာသိကာတိ နာသာယေဝ။ သဏ္ဌာပေတုန္တိ သုဋ္ဌု ဌပေတုံ၊ ပကတိယာ ဌပေတုန္တိ အတ္ထော။ နခသေသန္တိ နခေါယေဝ သေသော ဆိန္နင်္ဂုလိတောတိ နခသေသော၊ တံ။ အဂ္ဂေ ပုရေ ဥဋ္ဌဟတီတိ အင်္ဂုဋ္ဌော။ ‘‘ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘နခသေသံ အဒဿေတွာ’’တိ ဝစနံ အတိဒိသတိ။ ကဏ္ဍရနာမကာတိ မဟာသိရနာမကာ။ တေ ဟိ ကံ သရီရံ ဓာရေန္တီတိ ကဏ္ဍရာတိ ဝုစ္စန္တိ ဓကာရဿ ဍကာရံ ကတွာ။ ယေသူတိ ကဏ္ဍရေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။

ယဿ ဝဂ္ဂုလိပက္ခကာ ဝိယ အင်္ဂုလိယော သမ္ဗန္ဓော ဟောန္တိ၊ အယံ ဖဏဟတ္ထကော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧတန္တိ ဖဏဟတ္ထကံ။ ဆဠင်္ဂုလာဒယောပိ ဖဏဟတ္ထကေယေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ယဿပိ ဆ အင်္ဂုလိယော’’တိအာဒိ။ ယဿပိ ဆ အင်္ဂုလိယော ဟောန္တိ၊ အယမ္ပိ ဖဏဟတ္ထကော နာမ ဥပစာရေန။

ခုဇ္ဇောတိ ဧတ္ထ ခုဇ္ဇော သရီရော ယဿတ္ထီတိ ခုဇ္ဇောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ခုဇ္ဇသရီရော’’တိ။ ကသ္မာ ခုဇ္ဇောတိ အာဟ ‘‘ဥရဿ ဝါ’’တိအာဒိ။ ယဿ ပန ဝင်္ကံ၊ အယမ္ပိ ခုဇ္ဇော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဝင်္ကန္တိ စ ကုဋိလံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တောတိ ဥဇုံ ဂတ္တံ ဥဇုဂတ္တံ၊ ဗြဟ္မုနော ဥဇုဂတ္တံ ဝိယ ဥဇုဂတ္တံ ဣမဿ မဟာပုရိသဿာတိ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော၊ မဟာပုရိသော။

သံခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဇင်္ဃဝါမနဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ ယေသန္တိ ဥဘိန္နံ ကာယာနံ။ ဘူတာနန္တိ အမနုဿာနံ ပိသာစကပေတာနံ။ အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ ဝိယာတိ ယောဇနာ။ ပရိဝဋုမောတိ ပရိသမန္တတော ဝဋ္ဋုလသရီရော။

ဂလဂဏ္ဍီတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ ဂလေ ဂဏ္ဍော ယဿတ္ထီတိ ဂလဂဏ္ဍီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ။ ဧတန္တိ ‘‘ဂလဂဏ္ဍီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ။ တတ္ထာတိ ဂလဂဏ္ဍိပဗ္ဗာဇနေ။ ယန္တိ ဝစနံ။

သိပဒီတိ ဧတ္ထ သိထိလံ ပဒံ ဣမဿာတိ သိပဒီတိ ဝုတ္တေ ဘာရပါဒေါယေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဘာရပါဒေါ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဘာရံ ပါဒံ ယဿာတိ ဘာရပါဒေါ။ ဧတေ ဒွေ ထူလပါဒရောဂီသု ဝတ္တန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဉ္ဇာတပိဠကောတိ သဉ္ဇာတဖောဋော။ ဥပနာဟန္တိ ဘုသံ ဗန္ဓနံ။ ဥဒကအာဝါဋေတိ ဥဒကေန ပုဏ္ဏာယံ ကာသုယံ။ ဥဒကဝါလိကာယာတိ ဥဒကတိန္တေန မရုနာ။ ယထာ သိရာ ပညာယန္တိ၊ ဧဝံ မိလာပေတုန္တိ ယောဇနာ။ ဤဒိသန္တိ သိရာပညာယနဇင်္ဃတေလနာဠိကသဘာဝံ။ တထာတိ ယထာ ပဗ္ဗဇ္ဇာကာလေ ကရောတိ၊ တထာ ကတွာတိ အတ္ထော။

ပါပရောဂီတိ ဧတ္ထ ပါပရောဂဿ သရူပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အရိသ’’ဣတိအာဒိ။ တတ္ထ အရိသော စ ဘဂန္ဒရော စ ပိတ္တဉ္စ သေမှော စ ကာသော စ သောသော စာတိ ဒွန္ဒော၊ တေ အာဒယော ယေသံ တေတိ အရိသ…ပေ… သောသာဒယော။ အာဒိသဒ္ဒေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေ အာဗာဓေ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ပိတ္တသေမှသဒ္ဒေဟိ တံသမုဋ္ဌာနော ရောဂေါ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘နိစ္စာတုရော’’တိ ဣမိနာ ပါပရောဂီတိ ဧတ္ထ မန္တုတ္ထေ ပဝတ္တဿ ဤပစ္စယဿ နိစ္စယောဂတ္ထံ ဒဿေတိ။

ပရိသဒူသနောတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ နာမပရိယာယော၊ ပရိသဒူသနော နာမာတိ ဟိ အတ္ထော။ ယော အတ္တနော ဝိရူပတာယ ပရိသံ ဒူသေတိ၊ အယံ ပရိသဒူသနော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဆသရီရဒေါသံ အာဒိံ ကတွာ ပရိသဒူသနဘာဝံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘အတိဒီဃော ဝါ’’တိအာဒိ။ အတိဒီဃော ဝါတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ပရေသံ ဒွင်္ဂုလာဒိမတ္တဒီဃော၊ အထ ခေါ ဒိဂုဏာဒိဒီဃောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အညေသ’’န္တိအာဒိ။ နာဘိပဒေသောတိ အတ္တနော နာဘိပဒေသော။ ယထာ ဟိ အတိဒီဃေ ပရဝစနေန အတိဒီဃဿ သရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တထာ အတိရဿာဒီသုပိ အတိရဿသရူပန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဟောဒရောတိ မဟာဥဒရော။ ကပ္ပသီသော ဝါတိ ဟတ္ထိသီသော ¶ ဝိယ ယုဂသီသော ဝါ။ ကပ္ပသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ယုဂတ္ထဝါစကော။ ကဏ္ဏိကကေသော ဝါတိ ကဏ္ဏိကသဒိသေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော။ ‘‘ဇာတိပလိတေဟီ’’တိ ဣမိနာ ဇရာဝါတေန ပဟတံ ပလိတံ နိဝတ္တေတိ။ ပကတိတမ္ဗကေသောတိ ဧတ္ထ ပကတိသဒ္ဒေန ကေနစိ ပယောဂေန တမ္ဗကေသံ နိဝတ္တေတိ။ အာဝဋ္ဋသီသောတိ ပုနပ္ပုနံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဝဋ္ဋော၊ ကေသာဝဋ္ဋော၊ သော ဧတဿ သီသေ အတ္ထီတိ အာဝဋ္ဋသီသော။ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟီတိ ဥဒ္ဓံ ကောဋီဟိ။ ဇာလဗဒ္ဓေန ဝိယာတိ ဇာလေန ဗဒ္ဓေန ဣဝ။

သမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါတိ အညမညသမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါ။ မက္ကဋဘမုကောတိ မက္ကဋဿ ဘမု ဝိယ ¶ ဘမု ဧတဿာတိ မက္ကဋဘမုကော။ ဝါသိကောဏေနာတိ တစ္ဆနီကောဋိယာ။ ဝိသမစက္ကလောတိ ဧတ္ထ စက္ကာကာရေန လာတိ ပဝတ္တတိ၊ စက္ကာကာရံ ဝါ လာတိ ဂဏှာတီတိ စက္ကလော။ ကေကရောတိ ဝလိရော။ သော ဟိ ကုစ္ဆိတံ ကရောတီတိ ကေကရောတိ ဝုစ္စတိ။ ကက္ကဋဿေဝါတိ ကက္ကဋဿ ဣဝ။ မူသိကကဏ္ဏောတိ အာခုကဏ္ဏော။ ဇဋုကကဏ္ဏောတိ ဝဂ္ဂုလိကဏ္ဏော။ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏောတိ အစ္ဆိဒ္ဒကဏ္ဏော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ သောတိ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော။ ကဏ္ဏေ ဘဂန္ဒရော ဧတဿာတိ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရော၊ သောယေဝ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကော။ ဂဏ္ဍော ကဏ္ဏေ ဧတဿာတိ ဂဏ္ဍကဏ္ဏော။ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗေနာတိ ပဂ္ဃရိတပူယေန။ ဋင်္ကိတော ကဏ္ဏော ယဿာတိ ဋင်္ကိတကဏ္ဏော။ ဂေါဘတ္တနာဠိကာယာတိ ဂုန္နံ ဘတ္တပါနတ္ထံ ကတာယ နာဠိကာယ။ ဗိဠာရက္ခိ ဝိယ အတိပိင်္ဂလံ အက္ခိ ဧတဿာတိ အတိပိင်္ဂလက္ခိ။ မဓုဝဏ္ဏော ဝိယ ပိင်္ဂလံ အက္ခိ ဧတဿာတိ မဓုပိင်္ဂလက္ခိ။ နိပ္ပခုမက္ခီတိ ဧတ္ထ ပခုမံ ဝုစ္စတိ အက္ခမှိ ဇာတံ လောမံ။ တဉှိ အက္ခိနော ပက္ခဒွယေ ဇာတတ္တာ ပခုမန္တိ ဝုစ္စတိ။ နတ္ထိ ပခုမံ အက္ခိမှိ ဧတဿာတိ နိပ္ပခုမက္ခိ။ အဿုပဂ္ဃရဏံ အက္ခိမှာ ဧတဿာတိ အဿုပဂ္ဃရဏက္ခိ။ ပုပ္ဖံ သဉ္ဇာတံ ယဿ အက္ခိနောတိ ပုပ္ဖိတံ။ ပုပ္ဖိတံ အက္ခိ ယဿာတိ ပုပ္ဖိတက္ခိ။ အက္ခိပါကေနာတိ အက္ခိနော ဒလပရိယန္တေသု ပစ္စနကေန ရောဂေန။

စိပိဋနာသိကောတိ အနုန္နတနာသိကော။ သုကတုဏ္ဍသဒိသာယာတိ သုဝါနံ မုခေန သဒိသာယ။

ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကဿေဝါတိ ¶ ပဋင်္ဂနာမကဿ မဏ္ဍူကဿ မုခနိမိတ္တံ ဣဝ မုခနိမိတ္တံယေဝါတိ ယောဇနာ။ ဥက္ခလိမုခဝဋ္ဋိသဒိသေဟီတိ ဥက္ခလိယာ မုခဝဋ္ဋိနာ သဒိသေဟိ။ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟီတိ ဘေရိယာ မုခေ နဟိတစမ္မေန သဒိသေဟိ။ ဧဠမုခေါတိ ဧဠာယ နိစ္စပဂ္ဃရိတံ မုခမေတဿေတိ ဧဠမုခေါ။ ဥပ္ပက္ကမုခေါတိ ဥပ္ပက္ကံ ကုထိကံ မုခမေတဿာတိ ဥပ္ပက္ကမုခေါ။ သင်္ခတုဏ္ဍကောတိ သင်္ခဿ တုဏ္ဍေန သဒိသော ဩဋ္ဌော ဧတဿာတိ သင်္ခတုဏ္ဍကော။

အဋ္ဌကဒန္တသဒိသေဟီတိ အဋ္ဌကနာမကဿ နင်္ဂလဿ ဒန္တေဟိ သဒိသေဟိ။ ဒန္တေ ပိဒဟိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒန္တန္တရေတိ ဒန္တဝိဝရေ၊ ဒန္တမဇ္ဈေ ဝါ။ ကလန္ဒကဒန္တော ဝိယာတိ ကာဠကာနံ ဒန္တော ဝိယ။

မဟာဟနုကောတိ မဟန္တော ဟနု ဧတဿာတိ မဟာဟနုကော။ စိပိဋဟနုကောတိ အနုန္နတဟနုကော။ နိမ္မဿုဒါဌိကောတိ နတ္ထိ မဿု စ ဒါဌိ စ ဧတဿာတိ နိမ္မဿုဒါဌိကော။ ဘဋ္ဌအံသကူဋောတိ ဘဋ္ဌော ပတိတော အံသကူဋော ဣမဿာတိ ဘဋ္ဌအံသကူဋော။ ဂေါဓာဂတ္တောတိ ဂေါဓာယ ဂတ္တံ ဝိယ ဂတ္တံ ဣမဿာတိ ဂေါဓာဂတ္တော ¶ ။ သဗ္ဗံပေတန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဧတံ ‘‘ကစ္ဆုဂတ္တော’’တိအာဒိဝစနံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ကစ္ဆုဂတ္တော’’တိအာဒိဝစနေ။ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

ဘဋ္ဌကဋိကောတိ ဘဋ္ဌာ ပန္နာ ကဋိ ဧတဿာတိ ဘဋ္ဌကဋိကော။ အစ္စုဂ္ဂတေဟိ အာနိသဒမံသေဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါတဏ္ဍိကောတိ ဝါတေန ပူရိတော အဏ္ဍကောသော ဧတဿာတိ ဝါတဏ္ဍိကော။ သင်္ဃဋ္ဋနဇာဏုကောတိ အန္တော နတတ္တာ အညမညံ သင်္ဃဋ္ဋနံ ဇာဏု ဧတဿာတိ သင်္ဃဋ္ဋနဇာဏုကော။ ဝိကဋောတိ တိရိယဂမနပါဒေါ။ ဥပဍ္ဎပိဏ္ဍိကဿ အတ္ထံ သဟ ဘေဒေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သော ဒုဝိဓော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒုဝိဓော သော ဥပဍ္ဎပိဏ္ဍိကော သမန္နာဂတောတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ သော ဥပဍ္ဎပိဏ္ဍိကော ဟေဋ္ဌာ ဩရူဠှာဟိ မဟန္တီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော ဝါ ဥပရိ အာရူဠှာဟိ မဟန္တီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော ဝါတိ ဒုဝိဓောတိ ယောဇနာ။ ပိဋ္ဌိကပါဒေါတိ ပိဋ္ဌိယံ ဥဋ္ဌိတော ပါဒေါ ဧတဿာတိ ပိဋ္ဌိကပါဒေါ။ ဂဏ္ဍိကင်္ဂုလိ ဝါတိ ဂဏ္ဍေန ဥဋ္ဌိတော အင်္ဂုလိ ¶ ဧတဿာတိ ဂဏ္ဍိကင်္ဂုလိ။ သဗ္ဗောပေသာတိ ဧသ သဗ္ဗောပိ ဇနော။ ပရိသံ ဒူသေတီတိ ပရိသဒူသနော။

ပုဗ္ဗာဒီဟီတိအာဒိသဒ္ဒေန စက္ခုပသာဒဿ အန္တရာယကရာနိ အညာနိပိ ဝတ္ထူနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ဒွီဟိ ဝါ အက္ခီဟိ၊ ဧကေန ဝါ အက္ခိနာတိ ယောဇနာ။ ဥဘယမ္ပီတိ ဒွိန္နံ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဥဘယမ္ပိ ဝစနံ။ ပါဠိယံ ‘‘အန္ဓံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ကာဏံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပရိယာယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယဉှိ ‘‘ဇစ္စန္ဓော’’တိ ဣမိနာ ဒွေအက္ခိကာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကုဏီတိ ကုဏနံ သံကောစနံ ကုဏံ၊ တမေတဿတ္ထီတိ ကုဏီ။ ခဉ္ဇောတိ ခဉ္ဇတိ ဂတိဝေကလ္လဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ခဉ္ဇော။ ကုဏ္ဍပါဒကောတိ ဧတ္ထ ကုဏ္ဍောတိ ခဉ္ဇဿေဝ နာမံ။ ခဉ္ဇော ဟိ ကုဍတိ ဂမနံ ပဋိဟနတီတိ ကုဏ္ဍောတိ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ ကုဏ္ဍပါဒကော? ကသ္မာ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမန္တောတိ အာဟ ‘‘မဇ္ဈေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ’’တိ။ ဣမိနာ ဟိ ကုဏ္ဍပါဒဿ စ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမနဿ စ ဟေတုံ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယော အနန္တရဝါကျေပိ။ သဗ္ဗောပေသာတိ ဧသ သဗ္ဗောပိ ဇနော။

ပက္ခဟတောတိ ဧတ္ထ ဧကော ပက္ခော ဟတော ဝိနာသော ဧတဿာတိ ပက္ခဟတောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကော ဟတ္ထော ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပက္ခပါတော’’တိပိ ပါဌော၊ သော အပါဌောယေဝ။ ပက္ခသဒ္ဒေါ ဟိ ကောဋ္ဌာသဝါစကော၊ န ပင်္ဂုလပရိယာယော၊ ပီဌသဗ္ဗီ ဝုစ္စတီတိ ပီဌေန သဗ္ဗတိ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ ပီဌသဗ္ဗီ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဇိဏ္ဏဘာဝေန ဒုဗ္ဗလော’’တိ ဣမိနာ ဇီရဏံ ဇရာ၊ တာယ ဒုဗ္ဗလော ဇရာဒုဗ္ဗလောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဗလဝါ ဟောတီတိ အာဂန္တုကရောဂါနမဘာဝေန ဗလဝါ ဟောတိ၊ ‘‘ဝစီဘေဒေါ နပ္ပဝတ္တတီ’’တိ ဣမိနာ မုခမတ္တမေဝ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ၊ န ဝစီဘေဒေါ ဧတ္ထ ဇနေတိ ¶ မူဂေါတိ ဒဿေတိ။ ယဿ ဝစီဘေဒေါ န ပဝတ္တတိ၊ အယံ မူဂေါ နာမာတိ ယောဇနာ။ မမ္မနန္တိ ခလိတဝစနံ။ ယော ဧကမေဝ အက္ခရံ စတုပဉ္စက္ခတ္တုံ ဝဒတိ၊ တဿေတမဓိဝစနံ။

ဗဓီရောတိ သုတိဟီနော။ သော ဟိ ဟနနံ သောတပသာဒဿ နာသနံ ဝဓော၊ တံ ဤရတိ ဂစ္ဆတီတိ ဗဓီရောတိ ဝုစ္စတိ။ ယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န သုဏာတိ၊ အယံ ဗဓီရော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ နဋ္ဌပသာဒတံ ဒဿေတိ ¶ ။ ဥဘယဒေါသဝသေနာတိ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ အန္ဓမူဂဗဓိရပဗ္ဗာဇနေ တိဒေါသဝသေနပိ ဝုတ္တတ္တာ။ တေတိ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ဒွတ္တိံသဇနေ။ ဩသာရဏံ အပတ္တော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ သင်္ဃော ဩသာရေတိ စေတိ ယောဇနာ။ ဩသာရေတီတိ သင်္ဃေ ပဝေသေတိ။

၅၈။ အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာ

၁၂၀။ ‘‘အလဇ္ဇီနံ ဩဝါဒ’’န္တိ ပါဌသေသေန ယောဇိတေ သာမျတ္ထေ သာမိဝစနမ္ပိ ယုဇ္ဇတေဝ။ တံ နယံ အဒဿေတွာ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဘိက္ခူဟိ သဘာဂတ’’န္တိ ဣမိနာ ဘိက္ခူဟိ သမာနော သီလာဒိဂုဏသင်္ခါတော ဘာဂေါ ဣမဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘လဇ္ဇိဘာဝ’’န္တိ ဣမိနာ ဘာဝပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ နဝဋ္ဌာနန္တိ အဘိနဝဋ္ဌာနံ။ ဂတေန ဘိက္ခုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ထေရောတိ နိဿယဒါယကော ထေရော။ ဂဟေတုကာမောတိ နိဿယံ ဂဟေတုကာမော။ အာစာရန္တိ နိဿယပဋိပန္နဿ အာစာရံ။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံ ဂတအဟနိ ဧဝ။ အာဘောဂဿ ကတတ္တာ၊ အရုဏုဂ္ဂမနဿ စ အဇာနနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ။ အရုဏုဂ္ဂမနံ အဇာနန္တောပိ အာဘောဂဿ အကတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ‘‘ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဒေန စတု ပဉ္စ ဆ ဒိဝသာနိပိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ လက္ခဏဟာရနယေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗဘာဝေန သမာနဖလတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ။ လဒ္ဓပရိဟာရောတိ လဒ္ဓါ ပရိဟာရော အာပတ္တိအပနယနံ ယေနာတိ လဒ္ဓပရိဟာရော။

၅၉။ ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာ

၁၂၁။ ‘‘ကရဏီယနိဿယော’’တိ ဣမိနာ နိဿယဂဟဏံ နိဿယော ဥတ္တရပဒလောပဝသေန၊ သော ကရဏီယော ဣမဿာတိ နိဿယကရဏီယောတိ ¶ ဝိသေသနပရနိပါတဘာဝံ ဒဿေတိ။ နိဿယံ အလဘမာနေနာတိ ဧတ္ထ ကိံ နိဿယဿ အလဘနံ နာမာတိ အာဟ ‘‘အတ္တနာ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္ထပုဗ္ဗန္တိ ¶ ဝသိတပုဗ္ဗံ။ ဧကရတ္တံ ဝသန္တေနာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဒွိရတ္တာဒိကေ ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ ဝိဿမန္တော ဝါ သတ္ထံ ပရိယေသန္တော ဝါ ဟုတွာတိ ယောဇနာ။ နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿာတိ နာဝါယ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နဿ။

ယာစိယမာနေနာတိ ဧတ္ထ ဗဟုကတ္တုပသင်္ဂတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တေန ဂိလာနေနာ’’တိ။ ‘‘မာနေနာ’’တိ ဣမိနာ ယာစိတုမသက္ကုဏေယျတာဒီနိ နိဝတ္တေတိ။

ဖာသု ဟောတီတိ ဧတ္ထ အာဝါသသပ္ပာယာဒိဝသေန ဖာသု ဟောတီတိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘သမထဝိပဿနာနံ ပဋိလာဘဝသေနာ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဣမံ ပရိဟာရန္တိ ဣမံ ဖာသုဝိဟာရပရိဟာရံ။ ထာမဂတာယ ဝိပဿနာယာတိ ယောဇနာ။ သမထော ဝါ တရုဏော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧတဿေဝါတိ တရုဏသမထဝိပဿနိကဿေဝ ဘိက္ခုနော။ တဿ နိဿာယာတိ ဧတ္ထ တဿ ဩဝါဒံ နိဿာယာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တံ နိဿယဒါယကံ နိဿာယာတိ ဟိ အတ္ထော။ ယတ္တကော ကာလော အာသဠှီပုဏ္ဏမာ အတ္ထိ၊ တတ္တကံ ကာလန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘အာသဠှီပုဏ္ဏမာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ယာဝါ’’တိ နိပါတပယောဂတ္တာ အဘိဝိဓိအဝဈတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။

၁၂၂။ ပါဠိယံ ဂေါတ္တေနပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန န ကေဝလံ နာမေနေဝ၊ အထ ခေါ ဂေါတ္တေနပိ သာဝေတုန္တိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ‘‘အာယသ္မတော ပိပ္ပလိဿာ’’တိ နာမံ သာဝေတွာတိပိ ‘‘အာယသ္မတော မဟာကဿပဿာ’’တိ ဂေါတ္တံ သာဝေတွာပိ အနုသာဝေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟာကဿပဿာ’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ‘‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော? ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ နာမာ’’တိအာဒီသု ဂေါတ္တမ္ပိ နာမေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

၁၂၃။ ဧကာနုသာဝနေတိ ¶ ပဒဿ သမာနာဓိကရဏဗာဟိရတ္ထသမာသဘာဝံ နိဝတ္တေန္တော အာဟ ‘‘ဧကတော အနုသာဝနေ’’တိ။ တတ္ထ ဧကတောတိ ဧကက္ခဏေ၊ ဧကပဟာရေန ဝါ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဧကက္ခဏေ’’တိ စ ‘‘ဧကပဟာရေနေဝါ’’တိ စ။ ဣမိနာ ဧကတော အနုသာဝနမေတေသန္တိ ဧကာနုသာဝနာတိ အသမာနာဓိကရဏဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေတိ။ ဧကေနာတိ ဧကေန အနုသာဝနာစရိယေန။ ဧကဿာတိ ဧကဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ။ ‘‘ဧကက္ခဏေ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဧကတော’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ ဒွိန္နံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာနံ ဥပသမ္ပာဒေတုံ။

ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ဧကေန ဧကဿ၊ အညေန ဣတရဿာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဧကတော ¶ အနုသာဝနေ ကာတုန္တိ ‘‘ဧကေန ဧကဿ၊ အညေန အညဿ၊ ဣတရေန ဣတရဿာ’’တိ ဧဝံ တီဟိ အာစရိယေဟိ တိဏ္ဏံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာနံ ဧကက္ခဏေ အနုသာဝနေ ကာတုံ။ တဉ္စ ခေါတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ‘‘အနုသာဝနေ ကာတု’’န္တိ ပဒဿေဝ အတ္ထဝိသယတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အနုသာဝနကိရိယ’’န္တိ။ ဒွေ ဝါ တယော ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော။ သစေ ဧကေနာစရိယေန ဒွေ အနုသာဝေတိ၊ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော စ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော စာ’’တိ အနုသာဝေတဗ္ဗာ။ သစေ တယော အနုသာဝေတိ၊ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော စ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော စ အယံ သင်္ဃရက္ခိတော စာ’’တိ အနုသာဝေတဗ္ဗာ။ ယထာ ဧကေနာစရိယေန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဧကတော အနုသာဝေတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဧကော အနုသာဝေတဗ္ဗောတိပိ ဝဒန္တိ။ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန ကရဏဘူတေန၊ ဧကော ဥပဇ္ဈာယော ဟုတွာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘ဧကပဟာရေနေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဧကတော’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဒွေ တိဿော ကမ္မဝါစာတိ ဒွီဟိ အာစရိယေဟိ ဒွေ၊ တီဟိ အာစရိယေဟိ တိဿော ကမ္မဝါစာ။ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန အနုသာဝနေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ အာစရိယာ ဝဋ္ဋန္တိ၊ နာနုပဇ္ဈာယေန အနုသာဝနေ ပန နာနာစရိယာ ဧဝ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တိဿတ္ထေရောတိ ကမ္မဝါစာစရိယဘူတော တိဿတ္ထေရော ¶ ။ သုမနတ္ထေရဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဘူတဿ သုမနတ္ထေရဿ။ ဣဒန္တိ နာနုပဇ္ဈာယေန ဧကဿာစရိယဿာနုသာဝနံ။ ဧသ ပဋိက္ခေပေါတိ ‘‘န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဧသော ပဋိက္ခေပေါ။

၆၃။ ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာ

၁၂၆။ တံ ဥပဇ္ဈန္တိ တံ ဥပဇ္ဈာယံ။ ‘‘ဥပဇ္ဈာ’’တိ စ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော’’တိ စ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ ယထာ ‘‘သဘာ သဘာယ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာသဒ္ဒေါ ရာဇာဒိဂဏော (ရုပသိဒ္ဓိ ၅၉၉ သုတ္တေ၊ သဒ္ဒနီတိ ၁၁၄၀ သုတ္တေ)၊ ဥပဇ္ဈာယသဒ္ဒေါ ပုရိသာဒိဂဏော။ သဘာသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ၊ သဘာယသဒ္ဒေါ ပုလ္လိင်္ဂေါ ဝါ နပုံသကလိင်္ဂေါ ဝါ။ ‘‘ဝိတ္ထာယန္တီ’’တိ သဒ္ဒေါ နာမဓာတူတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထဒ္ဓဂတ္တာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဝိတ္ထသဒ္ဒေါ ဟိ ဒဗ္ဗဝါစကတ္တာ နာမသဒ္ဒေါ၊ ဝိကာရေန ထဒ္ဓါ ဂတ္တော ဧတေသန္တိ ဝိတ္ထာ၊ ဒ္ဓကာရဿ လောပံ ကတွာ၊ တတော အာယပစ္စယော ဟောတိ။ ယန္တိ ယံ အန္တရာယဇာတံ။ တဝ သရီရေတိ တုယှံ ကာယေ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ဇာတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဇနဓာတုယာ ဇနနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဝိဇ္ဇမာန’’န္တိ ဣမိနာ ဇနီဓာတုယာ ပါတုဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ သန္တန္တိ သံဝိဇ္ဇမာနံ။ ဣတိအာဒိ ကထေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၆၄။ စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာ

၁၂၈။ ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရမေဝါတိ ¶ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ သမနန္တရမေဝ၊ န ကာလန္တရေတိ အတ္ထော။ ဧကပေါရိသာတိ ဧတ္ထ ပေါရိသသဒ္ဒေါ ဥပရိ ဝိတ္ထတေ ဘုဇပမာဏေ စ ပေါသပမာဏေ စ ဝတ္တတိ။ ပုရိသဿ ပမာဏာ ပေါရိသာ၊ ပမာဏတ္ထေ ဏပစ္စယော။ ဆာယာတိ အာတပါဘာဝေါ။ မေတဗ္ဗာတိ ပမေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဝဿာနော’’တိအာဒိ ‘‘ဥတုပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ အာစိက္ခဏာကာရဒဿနံ။ ဥတုနော ပမာဏန္တိ အတ္ထံ နိဝါရေန္တော အာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။ အရတိ ပုနပ္ပုနံ ဂစ္ဆတီတိ ဥတု ¶ ၊ ပမိယတိ သံဝစ္ဆရော ပရိစ္ဆိဇ္ဇိယတိ အနေနာတိ ပမာဏံ။ ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ အပရိပုဏ္ဏောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဿာတိ ဒိဝသဘာဂဿ။ ယော ဥတု အပရိပုဏ္ဏော၊ တဿ ဥတုနောတိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘ဥတုပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဒိဝသဘာဂေါ အာစိက္ခိတဗ္ဗော’’တိ ပဒါနံ အပရမ္ပိ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အယံ နာမ ဥတူတိ အယံ ဥတု ဝဿာနော နာမာတိ ဝါ ဟေမန္တော နာမာတိ ဝါ ဂိမှော နာမာတိ ဝါ။ ပုဗ္ဗနှောတိ အဟဿ ပုဗ္ဗော ပုဗ္ဗနှော။ တတ္ထ ပစ္ဆိမနယောဝ ပါသံသတရော။ ကသ္မာ? ပုရိမနယေ ဥတုပရိပုဏ္ဏေ ဒိဝသဘာဂါစိက္ခဏဿ အဘာဝါ၊ ပစ္ဆိမနယေ ပန ပရိပုဏ္ဏံ ဝါ အပရိပုဏ္ဏံ ဝါ ဥတုပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နဒိဝသဘာဂေါဝ ‘‘ပုဗ္ဗနှော’’တိ ဝါ ‘‘သာယနှော’’တိ ဝါ အာစိက္ခိတဗ္ဗော။ သံဂီတီတိ ဧတ္ထ သံ ဧကတော ကတွာ ဂါယိတဗ္ဗာ ကထေတဗ္ဗာတိ သံဂီတီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒမေဝ သဗ္ဗံ ဧကတော ကတွာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကိန္တိ ကိံ ဥတုံ။ ဣဒံ နာမာတိ ဣဒံ နာမ ဥတုံ။ ဝဒေယျာသီတိ အာဂန္တုကာနံ ဝုဍ္ဎနဝကဘာဝါဒိဉာပနတ္ထံ ကထေယျာသိ။

၁၂၉။ ဒုတိယန္တိ သဟာယံ ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။ အကရဏီယာနီတိ ဥပသမ္ပန္နေဟိ အကတ္တဗ္ဗာနိ။ ပဏ္ဍုပလာသောတိ ဧတ္ထ ပဏ္ဍူတိ သေတပီတမိဿော ဝဏ္ဏော၊ ပလာသသဒ္ဒေါ ပဏ္ဏဝါစကော၊ န ဟရိတဝါစကော၊ နာပိ ကိံသုကဒုမဝါစကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ပဏ္ဏော’’တိ။ ပဏ္ဍုပလာသောတိ သမာသောပိ ဗျာသောပိ ယုတ္တောယေဝ။ သမာသကာလေ ပဏ္ဍု ယဿတ္ထီတိ ပဏ္ဍု၊ သောယေဝ ပလာသော ပဏ္ဍုပလာသောတိ ကာတဗ္ဗော။ ပုပ္ဖဖလာဒိံ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓနန္တိ ဝစနတ္ထေန ဗန္ဓနသဒ္ဒေါ ဝဏ္ဋပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဝဏ္ဋတော’’တိ။ ပုထုသိလာတိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆၀) ဧတ္ထ ပုထုသဒ္ဒေါ မဟန္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘မဟာသိလာ’’တိ။

၁၃၀။ တဿာတိ ¶ ဥက္ခေပနီယကမ္မာရဟဿ ဘိက္ခုနော။ သာမဂ္ဂီတိ သင်္ဃသာမဂ္ဂီ။ တေနာတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မာရဟေန ဘိက္ခုနာ။ သမ္ဘောဂေတိ အာမိသေန စ ဓမ္မေန စ သမ္ဘောဂဟေတု။ ဧတ္ထ သဟသေယျာပိ ¶ သင်္ဂဟိတာ အာပတ္တိဘာဝတော။ အနာပတ္တီတိ အနုက္ခိတ္တကဘာဝတော ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာ အနာပတ္တိ၊ အလဇ္ဇိလက္ခဏာဘာဝတော ဒုက္ကဋေန အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဒွါသတ္တတိအဓိကဝတ္ထုသတပဋိမဏ္ဍိတဿ မဟာခန္ဓကဿ

အတ္ထဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကံ

၆၈။ သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာ

၁၃၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ တရန္တိ ဩတရန္တိ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ ဥဒကတိတ္ထံ၊ တိတ္ထံ ဝိယာတိ တိတ္ထံ၊ လဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘တိတ္ထံ ဝုစ္စတိ လဒ္ဓီ’’တိ။ လဒ္ဓိ ဟိ ဗဟူနံ လဒ္ဓိကာနံ ဩတရဏဋ္ဌာနတ္တာ တိတ္ထံ နာမ။ အညန္တိ သာသနိကလဒ္ဓိတော အညံ။ ဧတေသန္တိ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ။ ဣတောတိ ဣမသ္မာ သာသနိကလဒ္ဓိတော။ ယန္တိ ယံ ဓမ္မဇာတံ။ တေသန္တိ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ။ တေ လဘန္တီတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒေါ မနုဿဝိသယောတိ အာဟ ‘‘တေ မနုဿာ’’တိ။ မူဂသူကရာတိ ဧတ္ထ ထူလသရီရဿ သူကရဿ သဒ္ဒမတ္တဿာပိ အဘာဝတော မူဂသူကရော နာမာတိ အာဟ ‘‘ထူလသရီရသူကရာ’’တိ။

၁၃၅။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ သောတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ။ ကိန္တိ ကိံ အာပတ္တိ။ ဒုက္ကဋန္တိ ပဒဿ ဒုက္ကဋံ ကမ္မန္တိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ကဋာပတ္တီ’’တိ။ သာ စ ခေါ ဒုက္ကဋာပတ္တိ မုသာဝါဒလက္ခဏေန န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော ပန ဝစနေနာ’’တိ။ ဝစနေနာတိ စ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ကိံ ဟောတိ? ဒုက္ကဋံ ¶ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၅) ဝစနေန။ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာတိ အာဝိ ကတ္တဗ္ဗာယ အာပတ္တိယာ အကရဏေန အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ။

မနုဇေနာတိ မနုဿေန။ ဝါစာတိ ဝါစာယ။ ယကာရဿ ဟိ လောပေါ။ ဂိရန္တိ သဒ္ဒံ။ ပရေတိ အညေ ¶ ပုဂ္ဂလေ။ ဝါစသိကန္တိ ဝါစာတော သမုဋ္ဌိတံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဘိက္ခု ကေနစိ အာသန္နေ ဌိတေန မနုဇေန ဝါစာယ အနာလပန္တော ဟောတိ၊ ပရေ ဒူရေ ဌိတေ ပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဂိရံ မဟာသဒ္ဒံ နော စ ဘဏေယျ၊ ဧဝမ္ပိ ဝါစသိကမေဝ အာပဇ္ဇေယျာတိ။

အန္တရာယိကောတိ ဧတ္ထ ကရောတျတ္ထေ ဏိကပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘အန္တရာယကရော’’တိ။ ‘‘ကိမတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ ကိဿာတိ ဧတ္ထ တဒတ္ထေ စတုတ္ထီတိ ဒဿေတိ၊ ဟေတွတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတေဝ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘ဒုတိယဿ ဈာနဿ အဓိဂမာယာ’’တိအာဒီသု။ ဣတီတိအာဒိ နိဂမနံ။ ဥဒ္ဒေသတော စာတိ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိအာဒိဥဒ္ဒေသတော စ။ နိဒ္ဒေသတော စာတိ ‘‘ပါတိမောက္ခန္တိ အာဒိမေတ’’န္တိအာဒိနိဒ္ဒေသတော စ။

၁၃၆။ ဒေဝသိကန္တိ ဧတ္ထ ဏိကပစ္စယော ဝိစ္ဆတ္ထေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ’’တိ။ တတိယေ စ သတ္တမေ စ ပက္ခေတိ ဧကဿ ဥတုနော အဋ္ဌသု ပက္ခေသု တတိယေ စ သတ္တမေ စ ပက္ခေ။ ‘‘ဝစနတော’’တိ ပဒံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဒေ ဉာပကဟေတု။ တထာရူပေ ပစ္စယေတိ တထာရူပေ ဝိကတိစာရိတ္တသင်္ခါတေ ပစ္စယေ။ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အနုမတိံ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ဝစနတောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗေ ဉာပကဟေတုံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဧတန္တိ ‘‘ယသ္မိံ တသ္မိံ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနံ။

၇၁။ သီမာနုဇာနနကထာ

၁၃၈။ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာတိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ နိကာရဿ ဟိ အာကာရော။ နိမိတ္တံ ကတောတိ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တံ ကတောတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော ပရတောပိ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပါသာဏော ဘန္တေ၊ ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ အတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ကေဝလံ ¶ ပန ဝနဥဒကေသု ‘‘ဧတံ ဝနံ၊ ဧတံ ဥဒက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နဒိယံ ‘‘ဧသာ နဒီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ဧတိဿံ ဥတ္တရာယံ အနုဒိသာယံ ပန။ ဟီတိ ဖလဇောတကော။ တတ္ထာတိ ‘‘နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနေ။ သီမမဏ္ဍလန္တိ သီမဗိမ္ဗံ။ သမ္ဗန္ဓန္တေနာတိ ပုရိမနိမိတ္တေန ပစ္ဆိမနိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓန္တေန။ ဣမိနာ ဧကန္တရိကာဒိဝသေန နိမိတ္တကိတ္တနံ န ဝဋ္ဋတိ နိမိတ္တေနပိ နိမိတ္တာနံ သမ္ဗန္ဓာဘာဝတောတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနိမိတ္တေန ပစ္ဆိမနိမိတ္တဿ သမ္ဗန္ဓေ သတိ အဇ္ဇ ဧကံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ သွေ ဧကံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာတိ ဧဝံ ကာလန္တရေပိ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ သမ္မနိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

ပဗ္ဗတောတိ ¶ ဧတ္ထ ပဗ္ဗံ ဝုစ္စတိ ဖဠု၊ တံ ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ ပဗ္ဗတော။ ဝါလိကရာသိဿ သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတပသင်္ဂတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝါလိကရာသိ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဣတရောပီတိ ဝါလိကရာသိတော အညောပိ တိဝိဓော ပဗ္ဗတော။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတောတိ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနဟတ္ထိပမာဏတော။ စတူသု ဒိသာသူတိ ဝိဟာရဿ စတူသု ဒိသာသု။ စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေန တတော အဓိကာနိပိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ဧကေန ဝါ နိမိတ္တေနာတိ ယောဇနာ။ ဣတောတိ ပဗ္ဗတနိမိတ္တတော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧကေန နိမိတ္တေန န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ။ တန္တိ ပဗ္ဗတံ။ တသ္မာတိ ဧကဿေဝ နိမိတ္တဿ ကိတ္တိတတ္တာ။ ယော ပဗ္ဗတော အတ္ထိ၊ တံ ပဗ္ဗတန္တိ ယောဇနာ။ အန္တောတိ ပဗ္ဗတဿ အန္တော။

တတိယဘာဂံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေန ပဌမဘာဂေါပိ ဧကဒေသောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တဿာတိ တတ္တကဿ ပဒေသဿ။ တတိယဘာဂါဒိတော အပရံ သဗ္ဗပဗ္ဗတံ အန္တောကတွာ သမ္မတံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

ပါသာဏနိမိတ္တေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပသတိ ဃနဘာဝေန ဗန္ဓတီတိ ပါသာဏော။ အယဂုဠောပိ ပါသာဏသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ တေန တဿ သဒိသတ္တာ။ အယဂုဠောပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန တမ္ဗကံသဝဋ္ဋလောဟသုဝဏ္ဏရဇတာဒယောပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ယော ကောစီတိ သိလာပဝါဠမဏိအာဒီသု ယော ကောစိ။ ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏတာ သဏ္ဌာနတော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န တုလိတွာ ဂဏနဝသေန။ ခုဒ္ဒကတရော ပါသာဏောတိ ¶ ယောဇနာ။ ယော ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝါ ယော ဥဋ္ဌိတပါသာဏော ဝါတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ – ဥတ္တရဝါကျေ တသဒ္ဒဿ အနိယမနိဒ္ဒေသဝစနတ္တာ ‘‘ပါသာဏသင်္ခံယေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝကာရေန ‘‘န ပဗ္ဗတသင်္ခ’’န္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ မဟတော ပိဋ္ဌိပါသာဏဿာတိ အာယာမဝိတ္ထာရုဗ္ဗေဓတော မဟန္တဿ ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလပိဋ္ဌိပါသာဏဿ ဝိယ။ တန္တိ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဟီတိ လဒ္ဓဒေါသဇောတကော။ တန္တိ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ။ သီမာယာတိ သီမတော။ ဝိဟာရောပီတိ န ကေဝလံ နိမိတ္တမေဝ၊ ဝိဟာရောပိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော န ကိတ္တေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိတ္တေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပိဋ္ဌိပါသာဏ’’န္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဝနနိမိတ္တေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဝနိယတိ မယူရကောကိလာဒီဟိ သတ္တေဟိ သမ္ဘဇိယတီတိ ဝနံ၊ ဝနန္တိ သမ္ဘဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဝနံ။ တစော ဧဝ သာရော ဧတေသန္တိ တစသာရော၊ တာလနာဠိကေရာဒယော။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝေဏုအာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ အန္တော သာရော ဧတေသန္တိ အန္တောသာရာ၊ သာကသာလာဒယော။ အာဒိသဒ္ဒေန ခဒိရာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ အန္တောသာရမိဿကာနန္တိ အန္တောသာရေဟိ ရုက္ခေဟိ မိဿကာနံ။ ရုက္ခာနံ ဝနန္တိ ဧတ္ထ အဝယဝအဝယဝိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ တိဏဝနံ ရုက္ခဝနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တိဏာနံ ဝန’’န္တိ ဝါ ‘‘ရုက္ခာနံ ဝန’’န္တိ ဝါ ¶ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ တိဏမေဝ ဝနံ၊ ရုက္ခောယေဝ ဝနန္တိ အတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတေဝ။ စတ္တာရော ဝါ ပဉ္စ ဝါ ရုက္ခာတိ စတုပဉ္စရုက္ခာ၊ တေ မတ္တံ ပမာဏမေတ္ထာတိ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တံ ဝနံ၊ တတောတိ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တတော။ ဧကဒေသန္တိ ဝနဿ ဧကဒေသံ။ ဝနမဇ္ဈေတိ ဝနဿ ဝေမဇ္ဈေ၊ ဝနဿူပရီတိ အတ္ထော။ ရုက္ခန္တရေသု ဧဝ ဟိ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ။ ဧကဒေသန္တိ ဝနဿ ဧကဒေသံ။ တတ္ထာတိ ဝနေ။ ‘‘ဌိတဝန’’န္တိ ပဒံ ‘‘ကိတ္တေတွာ’’တိ ပဒေ အဝုတ္တကမ္မံ၊ ‘‘န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေ ဝုတ္တကမ္မံ။

ရုက္ခနိမိတ္တေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ရုက္ခိယတိ ဖလာဒိကာမေဟိ သံဝရိယတိ ရက္ခိယတီတိ ရုက္ခော၊ မဟိယံ ရုဟတီတိ ဝါ ရုက္ခော။ ဇီဝမာနကောတိ လောကဝေါဟာရဝသေန မူလင်္ကုရာဒိဟရိတသင်္ခါတဇီဝမာနကော ¶ ။ ပရိဏာဟတောတိ ဝိသာလဘာဝတော။ သူစိဒဏ္ဍကပမာဏောတိ သူစိယာ လေခနိယာ ဒဏ္ဍဘူတဝေဠုပမာဏော။ သော ဝေဠု ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိပမာဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတောတိ အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓသူစိဒဏ္ဍကပမာဏပရိဏာဟရုက္ခတော။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသူတိ ဝံသော စ နဠကော စ သရာဝေါ စ ဝံသနဠကသရာဝါ၊ တေ အာဒယော ယေသံ ကပါလာဒီနန္တိ ဝံသနဠကသရာဝါဒယော၊ တေသု။ တတောတိ ဝံသာဒိတော။ တံခဏမ္ပီတိ တသ္မိံ နိမိတ္တက္ခဏေပိ။ အကာရဏန္တိ အပမာဏံ။ ဧတန္တိ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ။ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သာမညနာမေနပိ ဝိသေသနာမေနပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမိနာ ပဗ္ဗတာဒီသုပိ ‘‘ပဗ္ဗတော’’တိ သာမညနာမေနပိ ‘‘ဝင်္ကပဗ္ဗတော ဝေပုလ္လပဗ္ဗတော’’တိ ဝိသေသနာမေနပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

မဂ္ဂနိမိတ္တေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ မဂ္ဂိယတိ ပထိကေဟိ၊ မဂ္ဂမူဠှေဟိ ဝါ အနွေသိယတီတိ မဂ္ဂေါ။ ယော ယာဒိသော ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဂစ္ဆတိ၊ သော တာဒိသော ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဥက္ကမိတွာတိ ပက္ကမိတွာ။ ယော ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဩတရတိ၊ သော န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အဝဠဉ္ဇာတိ အပရိဘောဂါ။ ဂမနံ ဇနေတီတိ ဇင်္ဃော။ ဇဏ္ဏုဂေါပ္ဖကာနံ မဇ္ဈပဒေသော။ သဟ အတ္ထေန ပဏိယဓနေနာတိ သတ္ထော၊ ဇင်္ဃေန ဝိစရန္တော သတ္ထော ဇင်္ဃသတ္ထော။ သကတိ သမတ္ထေတိ ဘာရံ ဝဟိတုန္တိ သကဋော၊ တေန ဝိစရန္တော သတ္ထော သကဋသတ္ထော။ ဇင်္ဃသတ္ထော စ သကဋသတ္ထော စ ဇင်္ဃသကဋသတ္ထာ၊ တေဟိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဧတန္တိ နိမိတ္တံ။

ကောဏန္တိ ဝိဟာရကောဏံ။ ဂတံ ပန မဂ္ဂန္တိ ယောဇနာ။ ပရဘာဂေတိ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရဘာဂေ။ ဒသသု နာမေသူတိ သတိပဋ္ဌာနဋ္ဌကထာဒီသု အာဂတေသု ‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော’’တိအာဒီသု၊ အဘိဓာနာဒီသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆) စ ¶ အာဂတေသု ‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော အဒ္ဓါ’’တိအာဒီသု ဒသသု မဂ္ဂနာမေသု။ ယေန ကေနစိ နာမေနာတိ ဣမိနာ ¶ ပဗ္ဗတာဒီသုပိ ‘‘ပဗ္ဗတော ဂိရိ သေလော အဒ္ဒိ နဂေါ အစလော သိလုစ္စယော သိခရီ ဘူဓရော’’တိအာဒီသု အနေကေသု နာမေသု ယေန ကေနစိ နာမေန ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

ဝမ္မိကနိမိတ္တေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဥပစိကာဟိ ဝမိယတိ၊ သရဗူဃရဂေါလိကာဒယော သတ္တေ ဝမတီတိ ဝါ ဝမ္မိကော။ တံဒိဝသဇာတောတိ တသ္မိံ နိမိတ္တကိတ္တိတဒိဝသေ ဇာတော။ တတောတိ အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓဂေါဝိသာဏပမာဏဝမ္မီကတော။

နဒီနိမိတ္တေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ နဒတိ သန္ဒတီတိ နဒီ၊ နဒန္တော ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ နဒီ။ ယဿာတိ နဒိယာ၊ သောတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အနွဒ္ဓမာသ’’န္တိအာဒိနာ ဧကပက္ခေ တိက္ခတ္တုံ ဧကမာသေ ဆက္ခတ္တုံ ဝဿန္တဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဝိဂတမတ္တေ သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဤဒိသေ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အနွဒ္ဓမာသ’’န္တိအာဒိအတ္ထံ အတိဒိသတိ။ တိမဏ္ဍလန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဇာဏုမဏ္ဍလံ၊ ဥပရိ နာဘိမဏ္ဍလန္တိ တိမဏ္ဍလံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ တိတ္ထေ ဝါ အတိတ္ထေ ဝါ။ ဥဒကေန တေမိယတီတိ ယောဇနာ၊ တိန္တိယတီတိ အတ္ထော။ န ကေဝလံ နိမိတ္တေယေဝ အယံ နဒီ ဟောတိ၊ အထ ခေါ နဒီပါရဂမနာဒိကေပီတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ’’တိအာဒိ။ ဣဒံ ‘‘နဒီပါရဂမနေပီ’’တိ ပဒေနေဝ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ယာ ပနာတိ နဒီ ပန၊ ဂတာတိ ယောဇနာ။ တန္တိ နဒိံ။ ဝတိန္တိ ပါဠိံ။ ရုက္ခပါဒေတိ ရုက္ခဿ မူလေ။ ဥဒကဉ္စ အာဝရဏံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတိယေဝါတိ ယောဇနာ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ အပဝတ္တမာနာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေတိ ဂိမှသဒိသေ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ။ ‘‘နိရုဒကဘာဝေနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အာဝရဏဘာဝေနာ’’တိ ဝိသေသနံ နိဝတ္တေတိ။ သာတိ ဥဒကမာတိကာ။ သမ္ပာဒေန္တီ ဟုတွာ နိစ္စံ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ မနုဿေဟိ နီဟဋတ္တာ၊ သယဉ္စ အဂမနတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပနာတိ ဥဒကမာတိကာ ပန။ မူလေတိ ပဌမကာလေ။ ကာလန္တရေန နဒီ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဥဒကမာတိကံ။

ဥဒကနိမိတ္တေ ¶ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဥဒတိ ပသဝတီတိ ဥဒကံ။ ဘူမိဂတမေဝ ဥဒကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တဉ္စာတိ ဘူမိဂတဥဒကဉ္စ။ အာဝါဋ…ပေ… သမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ ¶ အပဝတ္တနကဥဒကန္တိ ယောဇနာ။ ဥက္ခေပိမန္တိ ဥက္ခိပိတွာ ဂဟိတံ။ တန္တိ ဝစနံ။ သူကရခတာယပီတိ သူကရေဟိ ခတာယ ဝါပိယာပိ။ တံခဏညေဝါတိ တသ္မိံ နိမိတ္တေ ကိတ္တနက္ခဏေယေဝ။ အာဝါဋောယေဝ ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန အာဝါဋကံ။ တန္တိ နိမိတ္တသညာကရဏံ။ ကာတုဉ္စာတိ သယံ ကာတုဉ္စ။ ကာရာပေတုဉ္စာတိ ပရေဟိ ကာရာပေတုဉ္စ။ ကသ္မာ လာဘသီမာယံ န ဝဋ္ဋတိ? လာဘသီမာ ဟိ အညေသံ ပီဠနံ ကရောတီတိ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ နယတော ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ သမာနသံဝါသကသီမာယံ။

အဋ္ဌဒိသံ သန္ဓာယ အဋ္ဌ နိမိတ္တာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သာတိ သီမာ။ ဧကေန ဝါ နိမိတ္တေနာတိ ယောဇနာ။ တိဏ္ဏံ နိမိတ္တာနံ ကိတ္တနေ နိမိတ္တာနံ ဌိတဒိသံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယာ’’တိအာဒိနာ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တာနံ သတကိတ္တနေ သီမာယ အဋ္ဌဒိသံ သလ္လက္ခေတွာ ဧကိဿာယပိ ဒိသာယ ဗဟုနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ သမာဂမဋ္ဌာနေ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ၊ တိကောဏာ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ စတုရဿာတိ သမစတုရဿာ။ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ သမောဓာနဋ္ဌာနေ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ။ အဍ္ဎစန္ဒမုဒိင်္ဂါဒိသဏ္ဌာနာ ပန နိမိတ္တာနံ ဌိတသဏ္ဌာနေန ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တန္တိ သီမံ။ ဗန္ဓိတုကာမေဟိ နိဿဉ္စာရသမယေ ဗန္ဓိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနန္တိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဧတေသူတိ ဗဒ္ဓသီမာ၊ တေ ဧဝ ဝိဟာရာတိ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသံ။ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနန္တိ ဒိသာသု စာရိကဘိက္ခူနံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဧကဂါမခေတ္တေ၊ ဘိက္ခူနံ ပေသေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကဇ္ဈန္တိ ဧကတော။ အညာနိပီတိ သီမဗန္ဓဂါမခေတ္တတော အညာနိပိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန အာဟာတိ ယောဇနာ။ တတောတိ တေဟိ နာနာဂါမခေတ္တေဟိ။ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ သာမီစိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧကသီမဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ သန္နိပတိတေသု သန္တေသု သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိယန္တံ ကတွာတိ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တံ ကတွာ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒီနန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆနံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၈၊ ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) သန္ဓာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂဟဏံ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမာတိ ဝိဟာရပစ္စန္တံ ခဏ္ဍိတံ ဝိယ ဆိန္ဒိတံ ဝိယ ပဝတ္တာ သီမာ ခဏ္ဍသီမာ။ တန္တိ ခဏ္ဍသီမံ။ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဝတ္တံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ သီမန္တိ ခဏ္ဍသီမံ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန ဗန္ဓိယမာနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာ ပမာဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာ’’တိအာဒိ။ သာတိ ခဏ္ဍသီမာ။ အဗ္ဘာနကမ္မေ သဒ္ဓိံ ¶ ကမ္မာရဟေန ဝီသတိ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ’’တိ။ တတောတိ ဧကဝီသတိဘိက္ခုတော။ ဂဏှန္တီပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ သဟဿတော ဩရံ ပန ပဂေဝါတိ ဒဿေတိ။ သဟဿတော အဓိကံ ဂဏှန္တီပိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ခဏ္ဍိတေ ခဏ္ဍသီမာယေဝ နာမ။ တန္တိ ခဏ္ဍသီမံ။

တတြာတိ ခဏ္ဍသီမမဟာသီမာသု အာဓာရေ ဘုမ္မံ။ အထာတိ အနန္တရံ။ ဧဝန္တိ ဣမာယ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာယ သမ္မနိယမာနေ။ ဟီတိ ဖလဇောတကော။ သီမန္တိ သမာနသံဝါသကသီမံ။ န သက္ခိဿန္တီတိ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသံ အသမူဟနိတွာ သီမံ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သီမန္တရိကပါသာဏာတိ ဒွိန္နံ သီမာနံ အန္တရေ ဝေမဇ္ဈေ ဌပိတာ ပါသာဏာ။ စတုရင်္ဂုလပမာဏာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဧကင်္ဂုလိပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

သမန္တာတိ ခဏ္ဍသီမာယ သမန္တာ။ အနုပရိယာယန္တေဟီတိ အနုက္ကမေန ခဏ္ဍသီမပရိယာယန္တေဟိ ဘိက္ခူဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏေဟိ၊ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တာနိ ပဌမံ ကိတ္တေတွာ ပစ္ဆာ တာသု ယံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တံ ဗန္ဓိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယထိစ္ဆိတံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋန္တောပိ ပေါရာဏာစိဏ္ဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ ဥဘိန္နမ္ပီတိ ဒွီသု သီမာသု ဌိတာနံ ဥဘိန္နမ္ပိ ကမ္မန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

စသဒ္ဒေါ ဝါကျာရမ္ဘဇောတကော။ ဧသာ သီမာ နာမာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ပိဋ္ဌိပါသာဏာဒီသု ပဉ္စသု ဌာနေသု။ နိမိတ္တပါသာဏာ ယထာဌာနေ န တိဋ္ဌန္တီတိ ပိဋ္ဌိပါသာဏဿုပရိ နိမိတ္တပါသာဏံ ဌပိတမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ ပန ဝိဇ္ဈိတွာ နိမိတ္တပါသာဏံ တတ္ထ နိခဏိတွာ ယထာ ဌာနာ န စာဝေန္တိ၊ တထာ ဌပေန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ယထာဌာနေ တိဋ္ဌန္တိယေဝါတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န သီမာတိ သီမာယ ပထဝိသန္ဓာရကံ ဥဒကံ ပရိယန္တံကတွာ ဂတတ္တာ သီမာ န ဈာယတိ။

ကုဋိဂေဟေပီတိ ဧတ္ထ ကုဋီတိ စ ဂေဟန္တိ စ အဂါရဿေဝ နာမံ။ အဂါရဉှိ သီတာဒိဒုက္ခဿ ကုဋနဋ္ဌေန ဆိန္ဒနဋ္ဌေန စ နာနာဒဗ္ဗသမ္ဘာရဿ ဂဟဏဋ္ဌေန စ ကုဋိဂေဟန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကုဋိ ဧဝ ဂေဟံ ကုဋိဂေဟံ၊ တသ္မိမ္ပိ။ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာတိ ဣဒံ ဣဋ္ဌကဒါရုမယံ ဘိတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ သိလာမယာ ဘိတ္တိ နိမိတ္တူပဂါ ဘဝေယျ၊ ဘိတ္တိပိ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ အန္တော ကရိတွာတိ ကုဋိဂေဟဿ ဘိတ္တိယာ ဝါ အန္တော ကတွာ။ ပမုခေတိ ကုဋိဂေဟဿ အာလိန္ဒေ။ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေတိ နိဂ္ဂလိတွာ ဥဒကဿ ပတနဋ္ဌာနေ။ ဧဝံ သမ္မတာယ သီမာယာတိ ယောဇနာ။

‘‘ကုဋ္ဋံ ¶ အကိတ္တေတွာ’’တိ ဣဒံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အန္တောတိ လေဏဿ၊ ကုဋ္ဋဿ ဝါ အန္တော။ ဩကာသေတိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသေ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာကာရေန သမ္မနိယမာနေ။ အန္တောတိ ဘိတ္တိယာ အန္တော။

ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတီတိ ဟေဋ္ဌာ အာကာသတလတ္တာ န ဩတရတိ။ နနု ထမ္ဘေ အနုသာရိတွာ ဩတရဏော ဘဝေယျ၊ ကသ္မာ န ဩတရတီတိ? ထမ္ဘာနမုပရိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌာ ဩတရဏာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တုလာနန္တိ ထမ္ဘာနမုပရိ တိရိယဝသေန ဌိတာနံ ရုက္ခဝိသေသာနံ။ ဥဋ္ဌဟိတွာတိ ဘူမိတော ဥဋ္ဌဟိတွာ။ တုလာရုက္ခေဟီတိ တုလာသင်္ခါတေဟိ ရုက္ခေဟိ။ ‘‘ဧကသမ္ဗန္ဓော’’တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ တုလာရုက္ခေဟေဝ ဧကသမ္ဗန္ဓော၊ စတူသု ဒိသာသု စတုန္နံ ဘိတ္တီနံ အညမညမ္ပိ သမ္ဗန္ဓောတိ ဒဿေတိ။ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတီတိ ဘိတ္တီနမုပရိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသပဟောနကတ္တာ ဝုတ္တံ။ သစေ ထမ္ဘမတ္ထကေ…ပေ… ဟောတီတိ ဣမိနာ ဗဟူဟိ ထမ္ဘေဟိ ကတပါသာဒဿ ဧကေကသ္မိံ ထမ္ဘမတ္ထကေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသေ သတိ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတီတိ ဒဿေတိ။ နိယျူဟကာဒီသူတိ နာဂဒန္တကာဒီသု။ အာဒိသဒ္ဒေန ဘိတ္တိခိလာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဘိတ္တိ စာတိ ဣဋ္ဌကဒါရုမယာ ဘိတ္တိ စ။ သစေ သိလာမယာ ဘိတ္တိ ¶ စ ထမ္ဘာ စ ဟောန္တိ၊ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဘိတ္တိလဂ္ဂေတိ ဘိတ္တီသု လဂ္ဂေ၊ ဘိတ္တီနံ ဝါ လဂ္ဂဋ္ဌာနေ။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿာတိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ‘‘ဌိတ’’ဣတိ ပဒေ သမ္ဗန္ဓော။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿ ဝါ ထမ္ဘာနန္တိ ယောဇနာ။ ဟေဋ္ဌာ သမ္မတာယ သီမာယ ဥပရိ အာရောဟနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေတိ ဆဒနကောဋိယံ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ တလေ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ သီမံ ဗန္ဓန္တိ ဝိယ ဗန္ဓန္တီတိ ယောဇနာ။ တေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေနာတိ တေနေဝ တလပရိစ္ဆေဒေန။ တာလမူလပဗ္ဗတေပီတိ ဧတ္ထ တာလမူလံ နာမ ဟေဋ္ဌာ မဟန္တံ ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန တနုကံ ဟောတိ၊ တေန သဒိသေ ပဗ္ဗတေပိ။ ဝိတာနသဏ္ဌာနောတိ ဥလ္လောစဿ သဏ္ဌာနော။ စတူသု ဒိသာသု နိဂ္ဂတသာခရုက္ခသဏ္ဌာနော ဝါ ခုဇ္ဇရုက္ခသဏ္ဌာနော ဝါ ဟောတိ။ ယထာ ပဗ္ဗတော ဝိတာနသဏ္ဌာနော ဟောတိ၊ ဧဝံ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနော ဝါ ဟောတိ ပဏဝသဏ္ဌာနော ဝါတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ မုဒိင်္ဂေါ မဇ္ဈေ ထူလော ဟောတိ၊ မူလေ စ အန္တေ စ တနုကော။ ပဏဝေါ မဇ္ဈေ တနုကော ဟောတိ၊ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ထူလော။ တေသံ သဏ္ဌာနော မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနော ဝါ ပဏဝသဏ္ဌာနော ဝါ။ ဟေဋ္ဌာ ဝါတိ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနဿ ပဗ္ဗတဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ။ မဇ္ဈေ ဝါတိ ပဏဝသဏ္ဌာနဿ မဇ္ဈေ ဝါ။ ဒွေ ကူဋာနီတိ ဒွေ သိခရာနိ။ ကူဋန္တရန္တိ ကူဋာနံ မဇ္ဈံ။ စိနိတွာ ဝါတိ ဣဋ္ဌကသိလာဟိ စိနိတွာ ဝါ။ ပူရေတွာ ဝါတိ ပံသုဝါလိကာဟိ ပူရေတွာ ဝါ။

သပ္ပဖဏသဒိသောတိ ¶ သပ္ပဿ ဖဏေန သဒိသော၊ ခုဇ္ဇော ပဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ အာကာသပဗ္ဘာရန္တိ ဘိတ္တိယာ အပရိက္ခိတ္တံ အာကာသသင်္ခါတံ ပဗ္ဘာရံ။ သီမပ္ပမာဏောတိ သဒ္ဓိံ အန္တောသုသိရေန သီမပ္ပမာဏော။ အဂ္ဂကောဋိန္တိ အဂ္ဂသင်္ခါတံ ကောဋိံ။ သစေ ပန ပဗ္ဗတဿ ဟေဋ္ဌာ အန္တောလေဏံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပရိမဿာတိ အန္တောလေဏဿ ဥပရိ ဌိတဿ။ ပါရတောတိ ဗာဟိရတော။ အဿာတိ ပဗ္ဗတဿ ဗဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဩရတောတိ အန္တတော။ လေဏံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိတ္တကံ မဟန္တန္တိ အာဟ ‘‘သီမာပရိစ္ဆေဒမတိက္ကမိတွာ ဌိတ’’န္တိ။ ကိတ္တကံ ခုဒ္ဒကန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗပစ္ဆိမသီမာပရိမာဏ’’န္တိ။ တန္တိ ခုဒ္ဒကံ လေဏံ ¶ ။ အတိခုဒ္ဒကန္တိ သဗ္ဗပစ္ဆိမသီမာပရိမာဏာဘာဝတော အတိခုဒ္ဒကံ။ တတောတိ ဥပရိသီမတော။ ဗဟီတိ သီမတော ဗဟိ။ ‘‘ယဒိ သီမပ္ပမာဏံ၊ သီမာ ဟောတိယေဝါ’’တိ ဣမိနာ ယဒိ န သီမပ္ပမာဏံ၊ န သီမာ ဟောတိယေဝါတိ ဒဿေတိ။

တန္တိ ခဏ္ဍသီမံ။ ပူရေတွာတိ ဣဋ္ဌကမတ္တိကာဒီဟိ ပူရေတွာ။ အဋ္ဋံ ဗန္ဓိတွာတိ အဋ္ဋာလကံ ဗန္ဓိတွာ။ ဥမင်္ဂနဒီတိ ဧတ္ထ ဥကာရော ဩကာရဝိပရီတော၊ တသ္မာ ပထဝိယံ ဩတရိတွာ ပဝိသိတွာ မင်္ဂတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥမင်္ဂါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥမင်္ဂါစ သာ နဒီ စေတိ ဥမင်္ဂနဒီ။ တတ္ထာတိ ဥမင်္ဂနဒိယံ။ ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေ ဌိတောတိ သီမာယ ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေ ဣဒ္ဓိယာ ဌိတော။

သီမာမာဠကေတိ ခဏ္ဍသီမာယ မာဠကေ။ ဝဋရုက္ခောတိ နိဂြောဓရုက္ခော။ တတောတိ ဝဋရုက္ခတော။ နိဂ္ဂတပါရောဟောတိ ပဝဒ္ဓံဝ ဟုတွာ ရုက္ခော အာရောဟတိ အနေနာတိ ပါရောဟော၊ ဧကော မူလဝိသေသော။ နိဂ္ဂတော ပါရောဟော နိဂ္ဂတပါရောဟော။ မဟာသီမံ သောဓေတွာတိ ဧတ္ထ သောဓနံ နာမ မဟာသီမဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနံ၊ သီမတော ဝါ ဗဟိကရဏံ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဒွီဟိ သီမာဟိ ဗဟိဒ္ဓါ။ ‘‘ဗဟိဋ္ဌာ’’တိပိ ပါဌော။ ဗဟိ ဌိတာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ အနာဟစ္စာတိ မဟာသီမာယ ပထဝီတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ န အာဟနိတွာ။ ဧဝန္တိ ယထာ ခဏ္ဍသီမာယ၊ ဧဝံ တထာတိ အတ္ထော။ သီမာမာဠကေတိ ခဏ္ဍသီမာမာဠကေ။

သီမာမာဠကေတိ ဒွိန္နံ သီမာနံ အင်္ဂဏေ။ သီမာမာဠကဿာတိ ကမ္မဿ ကတဋ္ဌာနဿ သီမာမာဠကဿ။ ဝေဟာသဋ္ဌိတသာခါယာတိ ကမ္မဿ အကတဋ္ဌာနေ သီမာမာဠကေ ဥဋ္ဌိတာယ ဝေဟာသေ ဌိတာယ သာခါယ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနော ပါဒါ ဝါ နိဝါသနပါရုပနံ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမနယေပီတိ ‘‘သီမာမာဠကေ ဝဋရုက္ခော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ ပုရိမနယေပိ။ တတြာတိ ပုရိမနယေ။ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒွီဟိ သီမာဟိ ဥဋ္ဌိတရုက္ခဿ သာခါ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟော ဝါ ဒွီသု သီမာသု ပထဝီတလံ ဝါ တတ္ထ ဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ ဌိတတ္တာ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာနေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဒွိကမ္မိကာယ နီဓာတုယာ အပဓာနကမ္မဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ¶ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပဓာနကမ္မံ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ ¶ ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတီတိ အဗ္ဘံ အာကာသံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တတြာတိ ပဗ္ဗတေ။ ကသ္မာ အာနေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဗဇ္ဈမာနာယေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗဇ္ဈမာနာယေဝါတိ ကမ္မဝါစာယ ဗဇ္ဈမာနာယေဝ။ ဣမိနာ အဗဒ္ဓသီမာ ပမာဏရဟိတံ ဒေသံ ဩတရတီတိ ဒဿေတိ။ ယံကိဉ္စီတိ ယံကိဉ္စိ ပဗ္ဗတာဒိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ယသ္မိံ ကသ္မိံစိ ဌာနေ။ ဧကသမ္ဗန္ဓေနာတိ ဗဒ္ဓသီမာယ ဧကသမ္ဗန္ဓေန။ ဣတီတိ တသ္မာ အာနေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၁၄၀။ တီဏိ ယောဇနာနိ တိယောဇနံ။ ‘‘ပမာဏ’’န္တိ ဣမိနာ ပရမသဒ္ဒဿ အတိရေကဥတ္တမတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ ဧတိဿာတိ သီမာယ။ သမ္မနန္တေန ဘိက္ခုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကောဏတော မိနိတံ ကောဏန္တိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ အာပတ္တိဉ္စာတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိဉ္စ။

ပါရယတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ‘‘ကိတကာဘိဓေယျလိင်္ဂါ’’တိ (ကစ္စာယနသာရေ ၄၅ ဂါထာယံ) ဝစနတော အဘိဓေယျဘူတံ သီမံ သန္ဓာယ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ပါရာတိ ဝုတ္တံ။ နဒိယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ နဒိန္တိ ဟိ အတ္ထော။ နဒိံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနံ သီမန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ နဒိပါရသီမာယံ။ ယတ္ထဿာတိ ဧတ္ထ ယတ္ထ အဿာတိ ပဒဝိဘာဂံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယတ္ထ နဒိယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘နဒိယာ’’တိ ဣမိနာ ယံသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ ဓုဝနာဝါတိ ဧတ္ထ ဓုဝသဒ္ဒေါ နိစ္စတ္ထောတိ အာဟ ‘‘နိစ္စသဉ္စရဏနာဝါ’’တိ။ ဣမိနာ ဓုဝေန နိစ္စေန သဉ္စရဏနာဝါ ဓုဝနာဝါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဿာတိ ဟောတိ၊ ဘဝေယျ ဝါ။ နာဝါယ ပမာဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယာတိ နာဝါ။ ပါဇနပုရိသေနာတိ ဧတ္ထ ပါဇနံ နာမ ဧကော နာဝါယ ဂမနူပကရဏဝိသေသော။ သော ဟိ ပဇတိ နာဝါ ဂစ္ဆတိ အနေနာတိ ပါဇနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဇကာရဿ စကာရံ ကတွာ ပါစနန္တိပိ ယုဇ္ဇတေဝ။ တဿ ဂါဟကေန ပုရိသေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သာ နာဝါ နီတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါတိ နဒိယာ ပဋိသောတံ ဝါ ဟေဋ္ဌာသောတံ ဝါ။ ထေနေဟိ ဝါတိ စောရေဟိ ဝါ။ ကိဉ္စာပိ ဟဋာ၊ ပန တထာပိ အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ၊ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဝါတေန ဝါတိ မာလုတေန ဝါ ‘‘ဆိန္န’’ဣတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝီစီဟီတိ တရင်္ဂေဟိ။ တရင်္ဂေါ ဟိ ¶ ဝိစိတ္တာကာရေန စိနောတိ ဝဍ္ဎတီတိ ဝီစီတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စာပိ နဒီမဇ္ဈံ နီတာ၊ ပန တထာပိ အဝဿံ အာဟရိတဗ္ဗာ၊ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဩဂတေတိ ဩတရိတွာ ဂတေ။ ထလံ ဥဿာရိတာတိ ထလံ ဥက္ခိပိတွာ သာရိတာ ပါပိတာ နာဝါပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသင်္ခတပဒရာတိ သင်္ခတဝိရဟိတဖလကာ ဝါ။ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ နိမိတ္တကိတ္တနကာလေ နိစ္စသဉ္စရဏနာဝတ္တာ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတြာတိ ‘‘ဓုဝနာဝါ’’တိဝစနေ။ နိမိတ္တံ ဝါ သီမာ ဝါ ကမ္မဝါစာယ ဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ န နိမိတ္တံ ကမ္မဝါစာယ ဂစ္ဆတိ၊ သီမာယ ပန အဝိနာဘာဝတော ¶ ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မဝါစာယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာဝ နာဝါယ အာဂစ္ဆန္တာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတာ၊ တသ္မာ။

ယတ္ထာတိ နဒိပါရသီမသမ္မနနဋ္ဌာနေ။ ရုက္ခသင်္ဃာဋမယောတိ ရုက္ခသမူဟေန ကတော။ ပဒရဗဒ္ဓါတိ ဖလကေဟိ ဗဒ္ဓါ။ သဉ္စရဏယောဂ္ဂေါတိ သဉ္စရဏက္ခမော။ ပါဠိယံ ‘‘အဿာ’’တိ ဌာနေ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဿာ’’တိပဒဿ ဟောတီတိ အတ္ထောယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံခဏညေဝါတိ တသ္မိံ နိမိတ္တကိတ္တက္ခဏေယေဝ။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ကတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကပဒိကသေတူတိ ဧကေန ပဒေန ဂမနယောဂ္ဂေါ ဧကပဒိကော၊ သောယေဝ သေတူတိ ဧကပဒိကသေတု။ အကပ္ပိယသေတုံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တေနာတိ သေတုနာ။ သဉ္စရိတုံ န သက္ကာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ နဒိပါရသီမသမ္မနနဋ္ဌာနေ။ အဘိမုခတိတ္ထေယေဝါတိ သီမာယ အဘိမုခတိတ္ထေ ဧဝ။ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထတော ဤသကံ ဥဒ္ဓံ အာရောဟန္တောပိ အဓော ဩရောဟန္တောပိ ကပ္ပတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ဤသကန္တိ ဧကဥသဘ ဒွိဥသဘာဒိဝသေန မနံ အပ္ပမတ္တံ။ ဥဒ္ဓံ ဝါတိ အဘိမုခတိတ္ထတော ဥပရိ ဝါ။ အဓော ဝါတိ တတော ဟေဋ္ဌာ ဝါ။ ဂါဝုတမတ္တဗ္ဘန္တရေတိ ဂါဝုတပမာဏဿ ဌာနဿ အဗ္ဘန္တရေ။

သဟနိမိတ္တကိတ္တနဝိဓိနာ သမ္မနိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣမဉ္စ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဒွီသု တီရေသု ဌာတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကသ္မိံ တီရေ ¶ ဌတွာ’’တိ။ တတောတိ နိမိတ္တတော။ အတ္တာနန္တိ နိမိတ္တကိတ္တနံ ဝိနယဓရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိက္ခိပန္တေနာတိ ပရိယာယန္တေန။ တဿာတိ တတ္တကဿ ပရိစ္ဆေဒဿ။ သမ္မုခဋ္ဌာနေတိ အဓောသောတေ နဒိတီရေ ဌိတဿ နိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။ တတောတိ နိမိတ္တတော။ တဿာတိ တတ္တကဿ ပရိစ္ဆေဒဿ။ သမ္မုခါ နဒိတီရေ နိမိတ္တံ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ဃဋေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အထာတိ နိမိတ္တကိတ္တနတော ပစ္ဆာ။ ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဧကံ ဂါမခေတ္တံ ဗျာပေတွာ သမ္မနိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ သကလံ ဂါမခေတ္တံ အဗျာပေတွာ ဧကဒေသေ သမ္မနိတံ ဟောတိ၊ နိမိတ္တတော ဗဟိ ဌိတေ ဘိက္ခူပိ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ သမ္မနိတဗ္ဗာ။ ကမ္မန္တိ သီမသမ္မုတိကမ္မံ။ ‘‘ဌပေတွာ နဒိ’’န္တိဝစနဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နဒီ ပန ဗဒ္ဓသီမသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဒီပကော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဒီပေါတိ အန္တရဒီပေါ။ သော ဟိ ယသ္မာ ဇလမဇ္ဈေ ဒိပ္ပတိ၊ ယသ္မာ စ ဒွိဓာ အာပေါ ဧတ္ထ သန္ဒတိ၊ တသ္မာ ဒီပေါတိ ဝုစ္စတိ၊ သောယေဝ ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန ဒီပကော။ ကကာရော ဟိ ¶ ခုဒ္ဒကတ္ထဝါစကော။ တန္တိ ဒီပကံ။ အတ္တနာတိ ဝိနယဓရေန။ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စာတိ အဓောသောတေ နဒိတီရေ ဌိတဿ နိမိတ္တဿ သမ္မုခေ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စ။ ပရတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နိမိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နဒိယာ ဩရိမတီရေ နိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ’’တိ။ တတောတိ နိမိတ္တတော။ သမ္မုခါ နိမိတ္တံ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါရိမန္တေ စ ဩရိမန္တေ စာတိ ပရတီရေ ဥပရိသောတေ ဌိတဿ နိမိတ္တဿ သမ္မုခေ ပါရိမန္တေ စ ဩရိမန္တေ စ။ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေနာတိ ဩရိမတီရေ ဥပရိသောတေ ပဌမံ ကိတ္တိတေန နိမိတ္တေန။ ဧကာ သီမာ ဣမဿာတိ ဧကသီမော၊ ဒီပကော။ ‘‘တီရဒွယဉ္စာ’’တိ ပဒမပေက္ခိတွာ ‘‘ဧကသီမ’’န္တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဝစ္စမနပေက္ခိတွာ ‘‘ဧကသီမာ’’တိပိ နိစ္စဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ပါဌော အတ္ထိ။

ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော။ အထာတိ တသ္မိံ အဓိကတရေ သတီတိ ယောဇနာ။ ဝိဟာရသီမပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တဿ ဥဇုကမေဝါတိ သစေ ဒီပကော အဓော အဓိကတရော ဟောတိ၊ ဩရိမတီရေ အဓောသောတေ ဌိတဿ ဝိဟာရသီမပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တဿ ဥဇုကမေဝ ¶ ။ သိခရန္တိ သိင်္ဂံ။ တဉှိ သိခံ မတ္ထကံ ရာတိ ဂဏှာတီတိ သိခရန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတောတိ ဒီပကဿ ပါရိမန္တနိမိတ္တတော။ ပရတီရနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယံ ဒီပကဿ ဝိဟာရသီမပရိစ္ဆေဒတော အဓော အဓိကတရေ ဝိနိစ္ဆယော။ ဥဒ္ဓံ အဓိကတရေပိ ဣမိနာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သော န ဒဿိတော။ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာတိ ပဗ္ဗတေန သမံ ဌာနံ ဧတိဿာတိ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာ။

ဥဒ္ဓမ္ပိ အဓောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော။ ဥဘောပိ သိခရာနီတိ ဥဒ္ဓံ သိခရံ၊ အဓော သိခရန္တိ ဥဘောပိ သိခရာနိ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာတိ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ တနုကဿ မဇ္ဈေ ထူလဿ မုဒိင်္ဂဿ သဏ္ဌာနာ။

သဗ္ဗပဌမေန နယေနာတိ ဥဒ္ဓံ အဓိကနယဿ၊ အဓော အဓိကနယဿ၊ ဥဒ္ဓံအဓောအဓိကနယဿ စာတိ သဗ္ဗေသံ နယာနံ ပဌမေန ဝိဟာရသီမဒီပကာနံ သမေန နယေန။ ပဏဝသဏ္ဌာနာတိ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ထူလဿ မဇ္ဈေတနုကဿ ပဏဝဿ သဏ္ဌာနာ။

၇၂။ ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာ

၁၄၁။ အနုပရိဝေဏိယန္တိ ဧတ္ထ အနုသဒ္ဒဿ ဝိစ္ဆတ္ထံ၊ ပရိဝေဏသဒ္ဒဿ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မိံ တသ္မိံ ပရိဝေဏေ’’တိ။ ပရိဝေဏသဒ္ဒေါ ဟိ နပုံသကလိင်္ဂေါ၊ ဣဓ ပန လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ကတွာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘သင်္ကေတံ အကတွာ’’တိ ဣမိနာ အသင်္ကေတေနာတိ ¶ ပဒဿ ကိရိယာဝိသေသနတ္တံ ဒီပေတိ။ ‘‘ကမ္မဝါစာယာ’’တိ ဣမိနာ သမူဟနိတွာတိ ပဒဿ ကရဏံ ဒဿေတိ။

၁၄၂။ ယတောတိ ဧတ္ထ တောပစ္စယဿ ကာရဏတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိ။ ‘‘ဟတ္ထပါသေ’’တိ ဣမိနာ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ နိသိန္နေ အကတောဝဿ ဥပေါသထော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန။ ဥပေါသထဿ ပမုခဿ အဗ္ဘောကာသေ ဝါ မာဠကာဒီသု ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိမိတ္တုပဂါ ဝါ အနိမိတ္တုပဂါ ဝါတိ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု ဝုတ္တာ နိမိတ္တုပဂါ ဝါ အနိမိတ္တုပဂါ ဝါ ပဗ္ဗတာဒယော ဝါ အညေ ဝါ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။

ပဌမတရံ ¶ န အာဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ဥပေါသထေ ဃောသိယမာနေ ပဌမတရံ န အာဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဝိဟာရဿ မဇ္ဈေ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ပေါရာဏကေ အာဝါသေ။ တတ္ထာတိ ပေါရာဏကေ အာဝါသေ။ အသမ္ဗာဓောတိ သင်္ဃဿ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနပဟောနကော။ တတ္ထာတိ ပစ္ဆာ ဥဋ္ဌိတေ အာဝါသေ။

သဗ္ဗေသံ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ထေရဿ ဝိဟာရေ။ သောတိ ထေရဿ ဝိဟာရော။ ဧတ္ထာတိ တုမှာကံ ဝိဟာရေ။ သဗ္ဗေသံ ဩကာသော နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ တံ အသုကံ နာမ အာဝါသံ။ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ထေရဿ။

၇၄။ အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာ

၁၄၃။ အန္ဓကဝိန္ဒံ နာမာတိ တဿ ဂါမဿ နာမံ။ တန္တိ အန္ဓကဝိန္ဒံ။ ထေရောတိ မဟာကဿပတ္ထေရော။ တတောတိ အန္ဓကဝိန္ဒတော။ ဣမိနာ ‘‘အန္ဓကဝိန္ဒာ’’တိ ဧတ္ထ နိဿက္ကတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ဥပေါသထန္တိ တဒတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဥပေါသထတ္ထာယာတိ ဟိ အတ္ထော။ အန္ဓကဝိန္ဒာ ရာဇဂဟံ အာဂမနဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရာဇဂဟံ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟီတိ ယသ္မာ။ အန္ဓကဝိန္ဒာ ဝိဟာရံ အန္တော ကတွာ ‘‘အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နေသန္တိ အဋ္ဌာရသန္နံ မဟာဝိဟာရာနံ။ သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂိဒါနတ္ထန္တိ ဧတ္ထ သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂိဒါနံ အတ္တနော ဥပေါသထကိစ္စံ သိဒ္ဓံ။ တသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ဥပေါသထံ အာဂစ္ဆန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သိပ္ပိနိယံ နာမာ’’တိ ဣမိနာ နဒိံ တရန္တောတိ ဧတ္ထ နဒိယာ နာမံ ဒဿေတိ။ မနံ ဝူဠှောတိ ဧတ္ထ မနန္တိ နိပါတော ဤသကတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဤသက’’န္တိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ဤသက’’န္တိပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝူဠှဘာဝေါ’’တိ ဣမိနာ ဘာဝပစ္စယေန ဝိနာ ဘာဝတ္ထော ¶ ဉာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ စဏ္ဍေနာတိ ခရေန။ တတ္ထာတိ နဒိယံ။ အမနသိကရောန္တောတိ ‘‘စဏ္ဍသောတ’’န္တိ အာဘောဂံ ¶ အကရောန္တော။ န ပန ဝူဠှောတိ န ပန မဟာဝူဠှော။ ဥဒကဗ္ဘာဟတာနီတိ ဥဒကေန အဘိအာဟတာနိ။ အဿာတိ ထေရဿ။ အလ္လာနီတိ တိန္တာနိ။

၁၄၄။ ပုရိမကမ္မဝါစာတိ ‘‘သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာ’’တိ ပုရေ ဝုတ္တာ ကမ္မဝါစာ။ အယမေဝါတိ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိပဒံ ပက္ခိပိတွာ အနုပညတ္တာ အယမေဝ ကမ္မဝါစာ။ အယန္တိ ပစ္ဆိမကမ္မဝါစာ။ ဟိ ယသ္မာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော အန္တောဂါမေ ဝသတိ၊ တသ္မာ ပုရိမာယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ယဒိ ဧဝန္တိ ယဒိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ အယံ ပစ္ဆိမကမ္မဝါစာ ဝဋ္ဋနံ သိယာ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတီတိ ယောဇနာ။ သောတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော။ ဧတာယ ကမ္မဝါစာယာတိ ပစ္ဆိမကမ္မဝါစာယ။ န လဘေယျာတိ အန္တောဂါမေ ဝသနတ္တာ တိစီဝရပရိဟာရံ န လဘေယျ။ ကိံ န လဘတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘အတ္ထိ စဿ ပရိဟာရော’’တိ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ။ ဒွေပိ သီမာယောတိ သမာနသံဝါသကသီမာ စ အဝိပ္ပဝါသသီမာ စာတိ ဒွေပိ သီမာယော။ တတ္ထာတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီသု။ တဿာတိ ဘိက္ခူနံ သီမာယ။ ဧသေဝ နယောတိ ဘိက္ခုနီနံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာပိ အန္တောပဝိသိတွာပိ ဘိက္ခူနံ သီမာယ သမ္မနေ ဧသေဝ နယော။ ဧတေတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိယော။ သာမညတ္တာ ဟိ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စာတိ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိပဒေ စ။ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ကသ္မာ? ဂါမေန နိဂမနဂရာနံ ဧကလက္ခဏတ္တာ။

ပရိက္ခေပေါကာသောတိ ပရိက္ခေပါရဟောကာသော။ တေသူတိ ဂါမဂါမူပစာရေသု။ ပရိဟာရန္တိ စီဝရဝိပ္ပဝါသအာပတ္တိအပနယနံ။ ‘‘ဣတီ’’တိအာဒိ နိဂမနံ။ ဧတ္ထာတိ သမာနသံဝါသကအဝိပ္ပဝါသသီမာသု။ အတ္တနော ဓမ္မတာယာတိ အတ္တနော သဘာဝေန။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တဿာတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ။ ဝိသုန္တိ သမာနသံဝါသကသီမတော ပါဋေက္ကံ။ တတ္ထာတိ ဒွီသု သီမာသု။ အဝိပ္ပဝါသာယာတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ။ တန္တိ ဂါမံ။ သာတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာ။ သမ္မတာယ သီမာယာတိ ¶ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ သမ္မတာယ သတိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္မတတော ပစ္ဆာတိ ဝါ ယောဇနာ။ နိဝိသတီတိ နိဝါသတ္ထာယ ဝိသတိ ပဝိသတိ။ သောပီတိ ဂါမောပိ။ သီမသင်္ချံယေဝါတိ အဝိပ္ပာသသီမဝေါဟာရမေဝ။ အဓိဋ္ဌိတတေစီဝရိကာ ဘိက္ခူ ပရိဟာရံ လဘန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ပစ္ဆာ နိဝိဋ္ဌော ဂါမော သီမသင်္ချံယေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ပဝိသိဿာမာ’’တိ ဂေဟာနိ ကတာနိ၊ ‘‘ပဝိသိဿာမာ’’တိ အာလယောပိ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ အာလယောပီတိ အပေက္ခောပိ။ အပဝိဋ္ဌာတိ ဂေဟာနိ အပဝိဋ္ဌာ။ ဂေဟမေဝ ဆဍ္ဍေတွာတိ ဂေဟံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧဝ။ ဣမိနာ ဂေဟေ ဆဍ္ဍိတေ သဗ္ဗံ ဆဍ္ဍိတမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ပဝိဋ္ဌံ ဝါ အဂတံ ဝါ ဧကမ္ပိ ကုလံ အတ္ထိ ¶ သစေတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝါ’’တိ ဣဒံ နဝဂါမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧကမ္ပိ ကုလံ အဂတံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပေါရာဏကဂါမံ သန္ဓာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတြာတိ ‘‘ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိဝစနေ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာယန္တိ မဟာသီမာယ။ သာ ဧဝ ဟိ ယသ္မာ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာယ ဗဟုလပယောဇနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရာယာတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ။ တတ္ထာတိ တာသု ဒွီသု သီမာသု။ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာတိ စေတိယင်္ဂဏာဒီနံ ခဏ္ဍသီမာယ အနောကာသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမဉှိ သမ္မနန္တာ စေတိယင်္ဂဏာဒိဋ္ဌာနံ ပဟာယ အညသ္မိံ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဝိဟာရပစ္စန္တံ ခဏ္ဍိတွာ သမ္မနန္တိ။ သမူဟနိတုန္တိ အဝိပ္ပဝါသသီမံ သမူဟနိတုံ။ ပဋိဗန္ဓိတုံ န သက္ခိဿန္တေဝါတိ အဝိပ္ပဝါသံယေဝ ဇာနိတွာ ခဏ္ဍသီမာယ အညာတတ္တာ ပဋိဗန္ဓိတုံ န သက္ခိဿန္တေဝ။ သီမသမ္ဘေဒန္တိ ခဏ္ဍသီမအဝိပ္ပဝါသသီမာနံ သမ္ဘေဒံ။ သာသနန္တရဓာနေန ဝါတိ သတ္ထု အာဏာယ အန္တရဓာနေန ဝါ။ သာဓုကံ ပနာတိ နိက္ကင်္ခံ ပန။

၇၆။ ဂါမသီမာဒိကထာ

၁၄၇။ ဥပေါသထကမ္မဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ သေသကမ္မဝသေန သမာနသံဝါသကတာ ဂဟေတဗ္ဗာ ဂေါဗလိဗဒ္ဒနယေန ဝါ ပါရိသေသနယေန ဝါ။ တန္တိ သမာနသံဝါသဧကူပေါသထဘာဝံ။ ‘‘အပရိစ္ဆိန္နာယာ’’တိ ဣမိနာ ¶ အဋ္ဌပိတာယာတိ ဧတ္ထ ဌပဓာတုယာ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါတိ ဧတ္ထ နဂရံ ကေန သင်္ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ’’တိ ပါဌေ၊ ဂါမဂ္ဂဟဏေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဂါမနိဂမနဂရေသု၊ နဂရမ္ပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂါမာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဂါမနိဂမနဂရေသု။ ဂါမဘောဇကာတိ ဂါမံ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဂါမဘောဇကာ။ ဗလိန္တိ ကရံ။ သော ဟိ တံ နိဿာယ ဂါမဘောဇကာ ဗလန္တိ ဇီဝန္တိ အနေနာတိ ဗလီတိ ဝုစ္စတိ။ ယမ္ပိ ဧကံ ပဒေသံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေတီတိ ယောဇနာ။ ဂါမခေတ္တေတိ ရညော အာဏာ ခိပိယတိ ဧတ္ထာတိ ခေတ္တံ၊ ဂါမောယေဝ ခေတ္တံ ဂါမခေတ္တံ၊ တသ္မိံ။ အယမ္ပီတိ အယံ ပဒေသောပိ။ သောပီတိ ပဒေသောပိ။ ဝိသုံဂါမော နာမာတိ ယောဇနာ။ သောပိ ဝိသုံဂါမော ဂါမသီမာ ဟောတိယေဝါတိ ယောဇနာ။ ဝိသုံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နော ဂါမော ဝိသုံဂါမော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝိသုံ ဂါမော ဟောတိ၊ တသ္မာ။ သာ စာတိ ဝိသုံဂါမသီမာ စ။ ဣတရာတိ ဝိသုံဂါမသီမတော အညာ ပကတိဂါမနဂရနိဂမသီမာ စာတိ ယောဇနာ။

ဧဝန္တိ ¶ ‘‘အသမ္မတာယ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ ပါဌေန။ တန္တိ သီမပရိစ္ဆေဒံ။ အပရိစ္ဆိန္နေတိ ရာဇူဟိ အပရိစ္ဆိန္နေ။ ‘‘အဋဝိပဒေသေ’’တိ ဣမိနာ နတ္ထိ ဂါမော ဧတ္ထာတိ အဂါမကောတိ ဝစနတ္ထဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဝိဇ္ဈာဋဝိသဒိသေတိ ဝိဂတံ အဂ္ဂိနော ဈာယနမေတ္ထာတိ ဝိဇ္ဈာ၊ စောရာဒယော မနုဿေ အာဘုသော ဋဝန္တိ ပီဠယန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဋဝိ။ ဝိဇ္ဈာ စ သာ အာဋဝိ စေတိ ဝိဇ္ဈာဋဝိ၊ တာယ သဒိသေ ဝိဇ္ဈာဋဝိသဒိသေ။ ဧတ္ထ ပုရိမနယေ ဂါမာဒီဟိ အာသန္နော ဝါ ဟောတု၊ အနာသန္နော ဝါ တေဟိ အပရိစ္ဆိန္နော အဋဝိပဒေသော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပစ္ဆိမနယေ ဒူရော မနုဿာနံ အနာဂမနပထော အာဋဝိပဒေသော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ သမန္တာတိ သမန္တတော။ အယံ သီမာတိ အယံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ။ တတ္ထာတိ သတ္တသု အဗ္ဘန္တရေသု။ သမန္တာ ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ အဗ္ဘန္တရေ အန္တောကောဋ္ဌာသေ ဇာတံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသဟတ္ထပမာဏံ။

ယာ ¶ ကာစိ နဒီ အသီမာဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဒီသီမလက္ခဏပတ္တာတိ နဒီသီမလက္ခဏံ ပတ္တာ။ ဣမိနာ သီမလက္ခဏံ အပတ္တာ နဒီ ဗန္ဓိယမာနာ သီမာဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သာဝဓာရဏေန ‘‘အတ္တနော သဘာဝေနေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဘိက္ခူနံ ဗန္ဓနဘာဝေနာတိ အတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ ဧတ္ထာတိ နဒိယံ။ ဧတ္ထာတိ ဇာတဿရသမုဒ္ဒေသု။ ယေန ကေနစီတိ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတေနပိ ယေန ကေနစိ။ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ဟေတုအန္တောဂဓဝိသေသနံ။ ခဏိတွာ အကတတ္တာတိ ဟိ အတ္ထော။ သယံဇာတောတိ သယမေဝ ဇာတောတိ ဧဝကာရော ယောဇေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော’’တိ။ သောဗ္ဘောတိ သံ ဥဘောတိ ပဒဝိဘာဂေါ ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထ သံသဒ္ဒေါ သမန္တတ္ထဝါစကော၊ ဥဘသဒ္ဒေါ ပူရဏတ္ထဝါစကော။ တသ္မာ သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ဥဘတိ ပူရတိ ဧတ္ထာတိ သောဗ္ဘောတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတီ’’တိ။

တတ္ထာတိ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေသု၊ အာဓာရေ ဘုမ္မံ။ ယံသဒ္ဒေါ ဌာနဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ယံ ဌာန’’န္တိ။ မဇ္ဈိမဿာတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ထာမမဇ္ဈိမေနာ’’တိ။ ‘‘သမန္တတော’’တိ ဣမိနာ သမန္တာတိ ဧတ္ထ နိဿက္ကတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥဒကုက္ခေပေနာ’’တိ ဣမိနာ ဥဒကုက္ခေပါတိ ဧတ္ထ ကရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ဥဒကံ ဥက္ခိပိတွာ ခိပိယတိ ဧတ္ထာတိ ဥဒကုက္ခေပေါ။ ‘‘ပရိစ္ဆိန္န’’န္တိ ဣမိနာ ပါဌသေသံ ဒဿေတိ။ အက္ခဓုတ္တာတိ ဧတ္ထ အက္ခောတိ ပါသကော။ သော ဟိ အကတိ ကုဋိလံ ဂစ္ဆတိ အနေနာတိ အက္ခောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဓဝန္တိ မရိယာဒမတိက္ကမ္မ ကီဠာဒိပသုတံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဓုတ္တာ၊ အက္ခေသု ဓုတ္တာ အက္ခဓုတ္တာ ¶ ။ ဒါရုဂုဠန္တိ သာရဒါရုမယံ ဂုဠံ။ ‘‘ဝါလုကံ ဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဥဒကုက္ခေပါ’’တိ ဧတ္ထ ဥပလက္ခဏံ ဒဿေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပဒေသေ။ အယန္တိ ပဒေသော။ တဿာတိ ဥဒကုက္ခေပဿ။

ဧတ္ထာတိ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေသု။ မုခဒွါရန္တိ သမုဒ္ဒါဒီနံ မုခသင်္ခါတံ ဒွါရံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗာယ နဒိယံ။ ထေရဝါဒံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ယောဇနံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ ယံ ပန ဝစနံ မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ ¶ ယောဇနာ။ တတြာပီတိ ယောဇနနဒိယမ္ပိ။ ပဋိက္ခိတ္တာကာရံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဟီ’’တိအာဒိ။ နဒိယာ ပမာဏန္တိ နဒိယာ ဂမ္ဘီရပမာဏမေဝ၊ န အာယာမဝိတ္ထာရပမာဏန္တိ အတ္ထော။ ‘‘န ယောဇနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနံ ဝါ’’တိ ဝစနမ္ပိ ဣဒမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ အာယာမဝိတ္ထာရပမာဏံ န ဝုတ္တံ၊ ပဘဝတော ပန ယာဝ မုခဒွါရာ အာယာမဝိတ္ထာရဝသေန ကမ္မံ ကာတုံ ပဟောနကနဒီယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယာ နဒီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမဿ သုတ္တဿာတိ ‘‘တိမဏ္ဍလ’’န္တိအာဒိကဿ ဣမဿ သုတ္တဿ။ ပဘဝတောတိ သမုဒါဂမတော။ ဧတ္ထာတိ နဒိယံ။ သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ ဧကဥဒကုက္ခေပတော။

ကိတ္တကာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သမတိတ္ထိကာ’’တိ။ တိတ္ထေန သမံ ပရိပူရတီတိ သမတိတ္ထိကာ။ ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေတွာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ‘‘အနိဝါသေတွာပီ’’တိ ဒဿေတိ။ ဥဒကသာဋိကံ အနိဝါသေန္တောပိ ဝတ္ထေန အဝိနာဘာဝတော အညံ နိဝါသေတွာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ နာဝါယ ဌတွာ ကရိယမာနေ ကိံ ဂစ္ဆန္တိယာပိ နာဝါယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဂစ္ဆန္တိယာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိနာ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ ယသ္မာ။ တန္တိ ဥဒကုက္ခေပမတ္တံ။ ဧဝံ သတိ…ပေ… အနုသာဝနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂစ္ဆန္တိယာ နာဝါယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိနာ လဒ္ဓဂုဏံ ဒဿေတိ။ န ကေဝလံ နာဝါယမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တောနဒိယ’’န္တိအာဒိ။

ရုက္ခဿာတိ အန္တောနဒိယံ ဇာတဿ ရုက္ခဿ။ သာခါ ဝါ ပတိဋ္ဌိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ဝိဟာရသီမဂါမသီမာသု ဌိတာနံ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိကရဏဝသေန သီမံ ဝါ သောဓေတွာ။ ဇာတရုက္ခဿ ပဝိဋ္ဌသာခါယ ဝါ ပါရောဟေ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ဗဟိနဒိတီရေ ဇာတရုက္ခဿ။ တတ္ထာတိ ခါဏုကေ။

တဿာတိ ပါသာဏဒီပကဿ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေတိ ပုဗ္ဗေ နဒီနိမိတ္တဋ္ဌာနေ ‘‘အနွဒ္ဓမာသ’’န္တိအာဒိနာ ¶ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ဝုတ္တပ္ပကာရေ။ သောတိ ပါသာဏဒီပကော။ ပုန သောတိ ပါသာဏဒီပကောယေဝ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

အာဝရဏန္တိ ¶ ပါဠိံ။ တန္တိ အာဝရဏံ။ အာဝရဏေန ဝါ ကောဋ္ဌကဗန္ဓေန ဝါ ဟေတုဘူတေန၊ ပစ္ဆိဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကောစိ အာဝရဏပ္ပဒေသော အဇ္ဈောတ္ထရိယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ အာဝရဏပ္ပဒေသေ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာပါဠိ ဗဒ္ဓါ’’တိ ဣဒံ နဒိံ ဝိနာသေတွာ တဠာကကရဏာကာရဒဿနံ။ ဧတ္ထာတိ နဒိယံ၊ တဠာကေ ဝါ။ ဆဍ္ဍိတမောဒကန္တိ တဠာကရက္ခနတ္ထံ ဧကေန ဝါရိမဂ္ဂေန ဆဍ္ဍိတံ ဥဒကံ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေတိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလတ္တာ ဝဿန္တကာလေပိ ဒေဝေ အဝဿန္တေ။ သာတိ နဒိတော နီဟဋမာတိကာ။ ကာလန္တရေနာတိ အညေန ကာလေန။ ဥပ္ပတိတွာတိ ဂါမနိဂမာနံ ဥပရိ ပတိတွာ။ ပဝတ္တတီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပကာရေ ဝဿကာလေ စတ္တာရော မာသေ အဗ္ဘောစ္ဆိန္နာ သန္ဒတိ။ ဝိဟာရသီမန္တိ ဝိဟာရသမ္ဗန္ဓံ ဗဒ္ဓသီမံ။

သမုဒ္ဒေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ နဒိမပေက္ခတိ။ တတ္ထာတိ ပဒေသေ။ ဩတရိတွာတိ ဟေဋ္ဌာ တရိတွာ။ ‘‘ဩသရိတွာ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ သဏ္ဌဟန္တီတိ ဥဒကေန သမံ တိဋ္ဌန္တိ။ သောတိ ပဒေသော။ ဥဒကန္တတောတိ ဥဒကကောဋိတော။ တတ္ထာတိ သမုဒ္ဒေ။ ဗာဓတီတိ ပီဠယတိ။ တေသူတိ နာဝါအဋ္ဋကေသု။ တန္တိ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ။ ဦမိယောတိ ဝီစိယော။ တာ ဟိ ပရံပရာဝသေန ဥဂ္ဂန္တွာ သဝိညာဏကာဝိညာဏကေ မိယန္တိ ဟိံသန္တိ၊ အန္တော ပက္ခိပန္တီတိ ဝါ ဦမိယောတိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထာတိ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဥဒကေနေဝ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဩတ္ထရီယတီတိ ယောဇနာ။ သောတိ ဒီပကပဗ္ဗတော။ ‘‘ဒူရေ’’တိ ဝတွာ တဿ ပမာဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မစ္ဆဝဓာနံ အနာဂမနပထေ’’တိ။ မစ္ဆဝဓာနန္တိ ကေဝဋ္ဋာနံ။ တေ ဟိ ယသ္မာ မစ္ဆေ ဟနန္တိ၊ တသ္မာ မစ္ဆဝဓာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘မစ္ဆဗန္ဓာန’’န္တိပိ ပါဌော။ မစ္ဆေ ဗန္ဓန္တီတိ မစ္ဆဗန္ဓာတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ အနာဂမနပထေတိ ယတ္ထ ဂန္တွာ တဒဟေဝ ပစ္စာဂန္တွာ န အာဂမနပထိကေ ဒေသေ။ နတ္ထိ အာဂမနပထော ဧတ္ထာတိ အနာဂမနပထော၊ ဒေသော။ တသ္မိံ ‘‘အဂမနပထေ’’တိပိ ပါဌော၊ သော အယုတ္တော။ ကသ္မာ? အဂမနပထဿ နာဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဂန္တွာ ဟိ ပုန အနာဂမနပထောယေဝါဓိပ္ပေတော။ တေသန္တိ မစ္ဆဝဓာနံ။ ဂမနပရိယန္တဿာတိ ဂမနကောဋိယာ ¶ ။ ဩရတောတိ ဩရဘာဂေ ဌိတော ဒီပကော ဝါ ပဗ္ဗတော ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ ဩရဘာဂေ ဌိတေသု ဒီပကပဗ္ဗတေသု။ ဩတ္ထရိတွာတိ ပကတိဥဒကေန ဩတ္ထရိတွာ။ တတ္ထာတိ ဩတ္ထရိတွာ ဌိတေ သမုဒ္ဒေ။

ကရောန္တေဟိပိ ကာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ သရေ။ အယန္တိ အယံ သရော၊ န ဇာတဿရော ဟောတိ။ အယံ သရော ဂါမခေတ္တသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ သရေ။ ယတ္ထ ပနာတိ ¶ ယသ္မိံ သရေ ပန။ တဿာတိ ဇာတဿရဿ။ တတ္ထာတိ ပဒေသေ။ သစေ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ အဋ္ဋကေ။ ဧတ္ထာတိ ဇာတဿရေ၊ ဌိတေသု ပိဋ္ဌိပါသာဏဒီပကေသူတိ ယောဇနာ။ ပဟောနကဇာတဿရောတိ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ပဟောနကော ဇာတဿရော။ ‘‘သုက္ခတီ’’တိ ဝတွာ တဒေဝ သမတ္ထေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိရုဒကော’’တိ။ တတ္ထာတိ ဇာတဿရေ။ သစေ နိရုဒကမတ္တေန ဂါမခေတ္တံ ဂစ္ဆတိ။ ကဒါ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘သစေ ပနေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဇာတဿရေ။ ပေါက္ခရဏီအာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ဥဒကမာတိကာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယဒါ ခဏန္တိ၊ တဒါတိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘တံ ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တေပိ န ခဏနဋ္ဌာနမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗောယေဝ ဇာတဿရော ဂဟေတဗ္ဗော။ န ကေဝလံ အဇာတဿရမတ္တံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဂါမခေတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

နန္တိ ဇာတဿရံ။ ပူရေတွာတိ မတ္တိကာဒီဟိ ပူရေတွာ။ ပါဠိန္တိ အာဝရဏံ။ သဗ္ဗမေဝ နန္တိ သကလမေဝ တံ ဇာတဿရံ။ လောဏီပီတိ ပိသဒ္ဒေန န ကေဝလံ သောဗ္ဘောယေဝ ဇာတဿရသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ လောဏီပီတိ ဒဿေတိ။ ဥဒကဋ္ဌာနောကာသေတိ ဥဒကဿ ဌာနေ ဩကာသေ။

၁၄၈။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘သီမာယ သီမ’’န္တိ ပဒါနံ သမ္ဗန္ဓာပေက္ခတ္တာ တေသံ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ပရေသ’’န္တိ။ ‘‘ဗဒ္ဓသီမ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘သီမ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဝိသေသတော ဗဒ္ဓသီမာယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ¶ ဟီ’’တိအာဒိ။ သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ အညမညံ အာသန္နတ္တာ သံသဋ္ဌော ဝိဋပေါ ဧတေသန္တိ သံသဋ္ဌဝိဋပါ။ ‘‘သံသဋ္ဌဝိဋပါ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ မူလာနိပိ သံသဋ္ဌာနိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေသူတိ ဒွီသု ရုက္ခေသု။ ဝိဟာရသီမာ စာတိ ပေါရာဏကဝိဟာရသီမာ စ။ အန္တော ကတွာတိ သီမာယ အန္တော ကတွာ။ အထ ပစ္ဆာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပစ္ဆာ’’တိ ဣမိနာ အထသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ကေ အကံသူတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ အကံသူ’’တိ။ တေနာတိ ကရဏေန။

အဇ္ဈောတ္ထရဏာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရေသ’’န္တိအာဒိ။ တဿာတိ ဗဒ္ဓသီမာယ။ ပဒေသန္တိ ဘိက္ခူဟိ ကမ္မံ ကာတုံ ပဟောနကံ ဧကဒေသံ။ အန္တမသော ဧကဿပိ ဘိက္ခုနော ဌတွာ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ ကာတုံ ပဟောနကံ ပဒေသံ။ ကမ္မံ ကာတုံ အပ္ပဟောနကပဒေသံ အန္တော ကရိတွာ ဗန္ဓန္တာ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တိ နာမ။ သီမာယ ဥပစာရောတိ ပစ္ဆာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာယ သီမာယ ဥပစာရော။ ‘‘ဝဍ္ဎန္တော သီမာသင်္ကရံ ကရောတီ’’တိ ဣမိနာ သစေ အဝဍ္ဎနကော ပါသာဏော ဟောတိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ သီမာနံ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

၇၇။ ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာ

၁၄၉။ ပန္နရသိကဿ ¶ ပုဗ္ဗကိစ္စဿ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာ စာတုဒ္ဒသိကဿေဝ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ။

‘‘အဓမ္မေန ဝဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ အဓမ္မံ နာမ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ သုတ္တုဒ္ဒေသဥပေါသထမကတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထကရဏဉ္စ တိဏ္ဏံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထမကတွာ သုတ္တုဒ္ဒေသကရဏဉ္စ။ ဝဂ္ဂံ နာမ သဗ္ဗေဝ အသန္နိပတိတွာ ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဟရဏံ။ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ နာမ သင်္ဃမဇ္ဈံယေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဂဏမဇ္ဈံ၊ န ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကံ။ အဓမ္မေန သမဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ အဓမ္မံ ဝုတ္တနယမေဝ။ သမဂ္ဂံ နာမ သဗ္ဗေသံ သန္နိပတနံ။ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မံ နာမ စတုန္နံ သုတ္တုဒ္ဒေသဥပေါသထကရဏဉ္စ တိဏ္ဏံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထကရဏဉ္စ။ ဝဂ္ဂံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၇၈။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာ

၁၅၀။ ဣမံ ¶ နိဒါနန္တိ ပါတိမောက္ခဿ ဣမံ နိဒါနံ။ သုတာ ခေါ ပနာတိ ဧတ္ထ သုယျိတ္ထာတိ သုတာ၊ သုယျဿန္တီတိ ဝါ သုတာ၊ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒယော။ သုတာ စ သုတာ စ သုတာတိ သရူပေကသေသော ကာတဗ္ဗော။ အဝသေသန္တိ နိဒါနုဒ္ဒေသာဒိတော အဝသေသံ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒိ။ သုတေနာတိ သုတသဒ္ဒေန။ ‘‘အတ္ထေ အသမ္ဘဝတော သဒ္ဒေ ဝုတ္တဝိဓာနံ ဟောတီ’’တိ ဟိ ပရိဘာသတော ‘‘သုတေနာ’’တိ ဧတ္ထ သဒ္ဒေါဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန နယေနာတိ တေန နိဒါနုဒ္ဒေသနယေန။

အဋဝိမနုဿဘယန္တိ အဋဝိယံ နိဝသန္တဿ မနုဿဿ ဘယံ၊ ဝနစရကဘယန္တိ အတ္ထော။ ရာဇန္တရာယောတိအာဒီသု ဧဝံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဒဝဒါဟောတိ ဒါယံ ဒဟတီတိ ဒဝဒါဟော အာကာရဿ ရဿံ၊ ယကာရဿ စ ဝကာရံ ကတွာ။ နန္တိ ဘိက္ခုံ။ ဧကံ ဝါ ဘိက္ခုန္တိ ယောဇနာ။ ပဌမော ဝါ ဥဒ္ဒေသောတိ နိဒါနုဒ္ဒေသော။ ဧတ္ထာတိ ပဉ္စသု ဥဒ္ဒေသေသု။ ယသ္မိန္တိ ဥဒ္ဒေသေ။ သောပီတိ ဥဒ္ဒေသောပိ။ သုတေနေဝ သာဝေတဗ္ဗောတိ သုတပဒေနေဝ သင်္ဃဿ သာဝေတဗ္ဗောတိ ဧဝသဒ္ဒေါ ‘‘န ဝိတ္ထာရေနာ’’တိ ဒဿေတိ။

အနဇ္ဈိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဣသုဓာတုဿ ဣစ္ဆာကန္တိတော အညမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနာဏတ္တာ၊ အယာစိတာ ဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘အနာဏတ္တာ’’တိ ဣဒံ ထေရေန အနာဏတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ¶ ။ ‘‘အယာစိတာ’’တိ ဣဒံ သမ္မုတိလဒ္ဓေန နဝကေန အယာစိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အနဇ္ဈိဋ္ဌာ ဓမ္မံ ဘာသန္တီ’’တိ ဝစနေ။ ဓမ္မဇ္ဈေသကေတိ ဓမ္မကထနတ္ထာယ အဇ္ဈေသတီတိ ဓမ္မဇ္ဈေသကော၊ တသ္မိံ။ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တေန သင်္ဃတ္ထေရေန ယာစိတော ဟုတွာ ဝါတိ ယောဇနာ။ ဝါရပဋိပါဋိယာတိ ဝါရာနုက္ကမေန။ ဒေဟီတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဣတိ-ဝါ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဘဏ’’ ဣတိပဒေန စ ‘‘ကထေဟိ’’ ဣတိပဒေန စ ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘ဘဏ’’ ဣတိ ဝါ ‘‘ကထေဟိ’’ဣတိ ဝါ ‘‘ဒေဟိ’’ဣတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ ¶ ။ တီဟိပိ ဝိဓီဟီတိ ဩသာရဏကထနသရဘညသင်္ခါတေဟိ တီဟိ သဇ္ဇနေဟိ။ ဧတ္ထ စ သုတ္တဿ ဩသာရိယတေ ဥစ္စာရိယတေ ဩသာရဏံ၊ အတ္ထဿ ကထိယတေ ကထနံ၊ သုတ္တဿ စ တဒတ္ထဿ စ သရေန ဘဏိယတေ သရဘညံ။ ဩသာရေဟီတိ သုတ္တံ ဥစ္စာရေဟိ။ ကထေဟီတိ အတ္ထံ ကထေဟိ။ သရဘညန္တိ သုတ္တဿ စ တဒတ္ထဿ စ သရေန ဘဏနံ။ နန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ။ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘သဇ္ဈာယံ ကရောမီ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ ဧတ္ထာတိ အဇ္ဈေသနဋ္ဌာနေ။

နိဿိတကေတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ သောတိ သင်္ဃတ္ထေရော၊ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗော’’တိပဒေ ကမ္မံ၊ ‘‘ဝဒတီ’’တိအာဒီသု ပဒေသု ကတ္တာ။ အာရဒ္ဓန္တိ သင်္ဃေန အာရဒ္ဓံ။ ဌပေတွာတိ ဓမ္မသဝနံ ဌပေတွာ။ ဩသာရေတွာတိ ပဌမံ သုတ္တံ ဩသာရေတွာ။ ပုန ကထေန္တေနာတိ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ကထေန္တေန။ အဋ္ဌပေတွာယေဝ ဝါတိ သုတ္တဿ စ အတ္ထဿ စ အန္တရာ အဋ္ဌတွာ ဧဝ ဝါ။ ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထဇာတံ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တဿ…ပေ… နယောတိ ပဌမံ အတ္ထံ ကထေတွာ ပုန သုတ္တဉ္စ အတ္ထဉ္စ သရေန ဘဏန္တဿ ပုန အာဂတေပိ ဧသေဝ နယောတိ အတ္ထော။

ဥပနိသိန္နကထာယပီတိ သမီပေ နိသိန္နေန ကထာယပိ။ တေနာတိ သင်္ဃတ္ထေရေန။ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသေသေတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာတိ မနုဿေဟိ ဇာနနဘိက္ခုနာ။ သင်္ဃတ္ထေရော ဘဏတိ၊ တုဏှီ ဝါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တေတိ ယောဇနာ။ အနုမောဒနာဒီသုပီတိအာဒိသဒ္ဒေန ဓမ္မကထာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ သင်္ဃတ္ထေရော အနုဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဝိဟာရအန္တရဃရေသု။

သဇ္ဈာယန္တိ သယံ ဣဿရေန အယနံ ဥစ္စာရဏံ၊ ကေနစိ အနဇ္ဈိဋ္ဌော သယံ အဓိဣဿရေန အယနံ ဥစ္စာရဏန္တိ အတ္ထော။ ထေရောတိ သဒ္ဓိဝိဟာရော ထေရော။ ဝိဿမိဿာမီတိ ခေဒဝိရဟိတံ ဂမိဿာမိ။ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ပဌမထေရမ္ပိ ပုန အာဂတတ္ထေရမ္ပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဧကေန သင်္ဃတ္ထေရေန အနုညာတေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညသ္မီန္တိ အနုညာတတ္ထေရတော အညသ္မိံ ထေရေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ပုန အာဂတံ ထေရံ။ အတ္တာနံ ¶ သမ္မနိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အတ္တာ သမ္မနိတဗ္ဗော’’တိ ¶ ။ ကိံ သမ္မတေန ပရိသံ အနောလောကေတွာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ပုစ္ဆန္တေန ပနာ’’တိအာဒိ။

၁၅၃။ မေတိ မယှံ။ ဣတောတိ ပုဂ္ဂလတော၊ ဥပ္ပန္နောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရမှာကန္တိ ပဒဿ ပုရေ အမှာကန္တိ ပဒစ္ဆေဒံ ကတွာ ပုရေသဒ္ဒေါ ပဌမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အမှာက’’န္တိ။ ပဋိကစ္စေဝသဒ္ဒေါ ပဂေဝပရိယာယော၊ ‘‘ပဌမတရမေဝါ’’တိ ဣမိနာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဘူတမေဝါတိ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ၊ တထမေဝ ဝါ။

၈၂။ အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာ

၁၅၄။ အဓမ္မကမ္မန္တိ အဘူတကမ္မံ။ ပဋိက္ကောသိတုန္တိ ဧတ္ထ ကုသဓာတု အပနယနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝါရေတု’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌိန္တိ လဒ္ဓိံ။ တေသန္တိ စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန ဘဏိယမာနေတိ ယောဇနာ။ န သုဏန္တီတိ အညေ ဘိက္ခူ န သုဏန္တိ။ ထေရာဓီနန္တိ ထေရေန အဓီနံ အာဗန္ဓန္တိ အတ္ထော။ ထေရာယတ္တန္တိ ထေရေန အာယတ္တံ၊ ထေရဿ သန္တကန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ။

၈၃။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကအဇ္ဈေသနာဒိကထာ

၁၅၅။ နဝဝိဓဉ္စာတိ ဒိဝသဝသေန တိဝိဓံ၊ ကာရကဝသေန တိဝိဓံ၊ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တိဝိဓဉ္စာတိ နဝကောဋ္ဌာသဉ္စ၊ နဝပကာရဉ္စ ဝါ။ စတုဗ္ဗိဓန္တိ ‘‘အဓမ္မေန ဝဂ္ဂ’’န္တိအာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ။ ဒုဝိဓန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီဝသေန ဒုဝိဓံ။ နဝဝိဓန္တိ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ ပဉ္စဝိဓံ၊ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ စတုဗ္ဗိဓန္တိ နဝဝိဓံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော’’တိ ပါဌေ။ သုဝိသဒါတိ သုဋ္ဌု ဗျတ္တာ၊ သုဒ္ဓါ ဝါ။ ဧတ္တကမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဂရဟာယံ၊ အဓိကေ ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။

သာမန္တာ အာဝါသာတိ ဧတ္ထ ဥပယောဂတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘သာမန္တံ အာဝါသ’’န္တိ။ ယော သက္ကောတီတိ ဗဟူသု နဝေသု ယော သက္ကောတိ။

၈၄။ ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာ

၁၅၆။ ကတိနံ ¶ ¶ ပူရဏီတိ ကတိနံ တိထီနံ ပူရဏီ။ ကော ဒိဝသောတိ ကိတ္တကော ဒိဝသော။ အယျာယတ္တန္တိ အယျေဟိ ဘိက္ခူဟိ အာယတ္တံ အာဗဒ္ဓံ။ သံဟရိတွာတိ ပုန သလာကံ သံဟရိတွာ။ အယံ ပါဌော ကေသုစိ အဋ္ဌကထာပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ။ ကာလဝတောတိ ဧတ္ထ ဝန္တုပစ္စယော သွတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကာလဿေဝါ’’တိ။ ဧဝသဒ္ဒေါ ပန သမ္ဘဝတော ယုဇ္ဇိယတိ။ ပဂေဝါတိ ပါတောဝ။

၁၅၈။ သာယမ္ပီတိ သာယနှေပိ။ ပိသဒ္ဒေန အညမ္ပိ သရဏကာလံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

၁၅၉။ အာဏာပေတုန္တိ ဧတ္ထ အနာဏာပေတဗ္ဗဘိက္ခူ အပနေတွာ အာဏာပေတဗ္ဗဘိက္ခူ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ကိဉ္စိ ကမ္မ’’န္တိအာဒိ။ သဒါကာလမေဝ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တောတိ ယောဇနာ။ ဓမ္မကထိကာဒီသူတိအာဒိသဒ္ဒေန ဂဏဝါစကာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဝါရေနာတိ ပရိယာယေန။ သမ္မုဉ္စနိန္တိ ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္စနိံ ဝါ မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္စနိံ ဝါ။ သမံ၊ သုဋ္ဌု ဝါ မုဉ္စတိ သောဓေတိ ဣမာယာတိ သမ္မုဉ္စနီ၊ တာလုဇော ပဌမော။ တမ္ပီတိ သာခါဘင်္ဂမ္ပိ။

၁၆၀။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ သမ္မဇ္ဇနေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနီတိ သင်္ဃိကာဝါသံ အာသနာနိ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနိ။ တဋ္ဋိကာယောပီတိ ဝေဏုအာဒိမယာ တဋ္ဋိကာယောပိ။

၁၆၁။ ကပလ္လိကာ ဝါတိ ကပါလေသု ပရိယာပန္နာ ပဒီပကပါလာ ဝါ။ တန္တိ တေလာဒိံ။ ပရိယေသိတဗ္ဗာနီတိ အနဝဇ္ဇပရိယေသနေန ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ။

၈၆။ ဒိသံဂမိကာဒိဝတ္ထုကထာ

၁၆၃။ သံဂဟေတဗ္ဗောတိအာဒီနံ စတုန္နံ ကိရိယာပဒါနံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သံဂဟေတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ သံဂဟသဒ္ဒဿ သင်္ခေပဂဟဏေသုပိ ဝတ္တနတော ဣဓ ‘‘အနုဂ္ဂဟတ္ထေ’’တိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တထာကရဏဝသေနာ’’တိ။ ဥပလာပေတဗ္ဗောတိ ¶ သင်္ဃေန ဗဟုဿုတော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဥပဂန္တွာ လာပေတဗ္ဗော ကထာပေတဗ္ဗော။ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ သင်္ဃေန ဗဟုဿုတော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဥပ အစ္စနေန ပူဇနေန ဌာပေတဗ္ဗော။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝတွာ တဒေဝ သမတ္ထေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓ နေဝ ထေရာ၊ န ဒဟရာ မုစ္စန္တီ’’တိ။ တေနာတိ ဗဟုဿုတေန ဘိက္ခုနာ။ ဧဝမ္ပိ သတီတိ ဧဝံ အသာဒိယနေပိ သတိ။ သာယံ ပါတန္တိ သာယဉ္စ ပါတော စ သာယံပါတံ။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ¶ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာနတ္ထာယ ဝါ။ တေနာတိ ဗဟုဿုတေန ဘိက္ခုနာ။ တေသန္တိ မဟာထေရာနံ။ အဿာတိ ဗဟုဿုတဿ ဘိက္ခုနော။ သဒ္ဓိံစရာတိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ စရန္တီတိ သဒ္ဓိံစရာ။ အထာပီတိ ယဒိပိ။ ဧကော ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ ဧသော စ အဟဉ္စာတိ မယံ။ နာမတုမှအမှသဒ္ဒေသု ဟိ ဧကသေသေန ကတ္တဗ္ဗေသု ပရောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိဟရန္တူတိ ဝဒန္တီတိ ယောဇနာ။

သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ကိမတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗော၊ ကိံ အနုဒိဝသံ ဂန္တဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ အနွဒ္ဓမာသံ ဂန္တဗ္ဗော’’တိ။ သော စ ခေါတိ အာဝါသော။ ဥတုဝဿေယေဝါတိ ဟေမန္တဂိမှေယေဝ။ ဥတုဝဿေယေဝ ဂန္တဗ္ဗောတိ အတ္ထဿ ဉာတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဿာနေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယန္တိ ကမ္မံ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဝဿံ ဝသန္တီ’’တိအာဒိဝစနေ။ သောတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဘိက္ခု။ အညသ္မိန္တိ အပရသ္မိံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေ။ မာသဒွယန္တိ သာဝဏမာသပုဏ္ဏမိတော ယာဝ အဿယုဇပုဏ္ဏမီ၊ တာဝ မာသဒွယံ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပုရိမဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပစ္ဆိမိကာယ ပက္ကမနာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပစ္ဆိမိကံ ဥပဂန္တွာ အနန္တရမေဝ ပက္ကမနာဒိံ ကရောတိ၊ မာသတ္တယမ္ပိ ဝသိတဗ္ဗံ။

၈၇။ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနကထာ

၁၆၄။ ယေန ကေနစိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန ဝိညာပေတီတိ ပဋိဝစနံ နိစ္ဆာရေတုမသက္ကောန္တော ယေန ကေနစိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန ဝိညာပေတိ။ ဥဘယထာတိ ဥဘယေဟိ ကာယဝါစာသင်္ခါတေဟိ အာကာရေဟိ။ ကာယဝါစာဟိ ဝိညာပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗေတိ အခိလာ ဂိလာနာ။ ဟတ္ထပါသေတိ ¶ သင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသမှိ။ သစေ ဒူရေ ဟောန္တီတိ သစေ ဗဟူ ဂိလာနာ အညမညံ ဒူရေ ဟောန္တိ။ တံ ဒိဝသန္တိ တသ္မိံ သင်္ဃအပ္ပဟောနကဒိဝသေ။

တတ္ထေဝ ပက္ကမတီတိ ဧတ္ထ နိဿက္ကတ္ထေ ထပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘တတောဝါ’’တိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိဟာရဋ္ဌာနတော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ကမုဓာတုယာ ပဒဝိက္ခေပတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ကတ္ထစီ’’တိ ဣမိနာ တဿ ကမ္မံ။ သာမဏေရော ပဋိဇာနာတီတိအာဒီသု ပဋိဇာနနာကာရတ္ထဿ ဣတိသဒ္ဒဿ လောပဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာမဏေရော အဟ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိဇာနာတီ’’တိအာဒိ။ ဘူတံယေဝါတိ ဝိဇ္ဇမာနံယေဝ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတကော ပဋိဇာနာတီ’’တိအာဒီသု။

သဗ္ဗန္တိမေန ¶ ပရိစ္ဆေဒေန စတုန္နံ ဘိက္ခူနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘သင်္ဃပ္ပတ္တော ဝိဗ္ဘမတီ’’တိအာဒီသု။ ဧတ္ထာတိ ပါရိသုဒ္ဓိဟရဏေ။ ဗဟူနမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန ဧကေန ဧကဿာပိ၊ ဗဟူဟိ ဧကဿာပိ၊ ဗဟူဟိ ဗဟူနမ္ပိ အာဟဋာ ပါရိသုဒ္ဓိ အာဟဋာဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သောတိ ပါရိသုဒ္ဓိဟာရကော ဘိက္ခု။ ယေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ တဿေဝါတိ ပါရိသုဒ္ဓိဟာရကဿေဝ။ ဣတရာ ပနာတိ ဣတရေသံ ပါရိသုဒ္ဓိ ပန။ ဗိဠာလသင်္ခလိကာတိ ဧတ္ထ ဗိဠာလောတိ အာခုဘုဇော။ သော ဟိ ဗိဠာသယံ အာခုံ ဂဏှိတုံ အလတိ သမတ္ထေတီတိ ဗိဠာလောတိ ဝုစ္စတိ။ သင်္ခလိကာတိ ဧတံ သတ္တာနံ ဗန္ဓနူပကရဏဝိသေသဿ နာမံ။ ဗိဠာလဿ သင်္ခလိကာ တေန သမ္ဗန္ဓသမ္ဗန္ဓိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓတ္တာတိ ဗိဠာလသင်္ခလိကာ။ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ယေသံ ကေသဉ္စိ သင်္ခလိကာယ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ တာယ သဒိသာ ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ပါရိသုဒ္ဓီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ယထာ သင်္ခလိကာယ ပဌမံ ဝလယံ ဒုတိယံယေဝ ဝလယံ ပါပုဏာတိ၊ န တတိယံ၊ ဧဝမေဝ ပဌမံ ဒိန္နာ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒုတိယမေဝ ပါပုဏာတိ၊ န တတိယန္တိ။

အာဂန္တွာတိ သင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသံ အာဂန္တွာ။ ပါဠိယံ သုတ္တော န အာရောစေတီတိအာဒီသု ဟေတွတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ သုတ္တေန နာရောစေတီတိ ဟိ ¶ အတ္ထော။ ပါရိသုဒ္ဓိဟာရကဿ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ အနွယတ္ထံ အတ္ထာပတ္တိတော ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ…ပေ… အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ ဥဘိန္နမ္ပီတိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါယကဿ၊ တံဟာရကဿ စာတိ ဥဘိန္နမ္ပိ။

၈၈။ ဆန္ဒဒါနကထာ

၁၆၅။ ဆန္ဒဒါနေပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဥပေါသထော ကတော ဟောတီတိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါယကဿ စ သင်္ဃဿ စ ဥပေါသထော ကတော ဟောတိ။ အညန္တိ ဥပေါသထကမ္မတော အညံ။ ယံ ပန ကမ္မန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကမ္မမ္ပီတိ ဥပေါသထကမ္မတော အညံ ကမ္မမ္ပိ။ ဧတ္ထ စ တဒဟုပေါသထေ အတ္တနော စ သင်္ဃဿ စ သစေ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိယေဝ ဒါတဗ္ဗာ။ အထ အညံ ကမ္မံ ဟောတိ၊ ဆန္ဒောယေဝ ဒါတဗ္ဗော။ ယဒိ ဥပေါသထကမ္မဉ္စ အညကမ္မဉ္စ ဟောတိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိ စ ဆန္ဒော စ ဒါတဗ္ဗော။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတု’’န္တိ။ သီမာယ ဝါတိ ဗဒ္ဓသီမာယ ဝါ။ အစ္ဆိတုန္တိ ဥပဝေသိတုံ။ ‘‘အာသ ဥပဝေသနေ’’တိ ဟိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၆ သကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တံ။ သာမဂ္ဂီ ဝါတိ ကာယသာမဂ္ဂီ ဝါ။

၁၆၇။ သရတိပိ ဥပေါသထံ၊ နပိ သရတီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒဿ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဒါ သရတိ၊ ဧကဒါ န သရတီ’’တိ။ ‘‘ဧကန္တ’’န္တိ ဣမိနာ နေဝ သရတီတိ ဧတ္ထ ဧဝသဒ္ဒဿ ¶ သန္နိဋ္ဌာနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ကမ္မံ န ကောပေတီတိ သမ္မုတိလဒ္ဓါပိ အလဒ္ဓါပိ ဥမ္မတ္တကော ကမ္မံ န ကောပေတိ။

၉၁။ သင်္ဃုပေါသထာဒိကထာ

၁၆၈။ ‘‘သမ္မဇ္ဇိတွာ’’တိ ပဒမပေက္ခိတွာ သော ဒေသောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ ‘‘သော ဒေသော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော’’တိအာဒိဝစနံ။ တေနာတိ တေန ဟေတုနာ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘သမ္မဇ္ဇနီ…ပေ… ဝုစ္စတိ’’ ဣတိ အာဟူတိ ယောဇနာ။

သမ္မဇ္ဇနီတိ ¶ သမ္မဇ္ဇနကရဏံ။ ပဒီပေါတိ ပဒီပုဇ္ဇလနံ။ ဥဒကန္တိ ဥဒကဋ္ဌပနံ။ အာသနေနာတိ အာသနပညာပနေန။ ‘‘ဣတီ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ ဥပေါသထဿာတိ နဝဝိဓဿ ဥပေါသထဿ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတာနီတိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ။ ဝုစ္စတီတိ ကထိယတိ။ ဣဒံ ‘‘ဧတာနီ’’တိ ကမ္မဿ စ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏ’’န္တိ အာကာရဿ စ အဘေဒတ္တာ အာသန္နံ အာကာရမပေက္ခိတွာ ဧကဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အက္ခာတာနီ’’တိ ဣဒံ ပန ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရီ’’တိ ကမ္မမပေက္ခိတွာ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနန္တိ ဆန္ဒက္ခာနဉ္စ ပါရိသုဒ္ဓိက္ခာနဉ္စ ဥတုက္ခာနဉ္စ။ ဘိက္ခုဂဏနာတိ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ အက္ခာနံ။ ဩဝါဒေါတိ ဘိက္ခုနီဟိ ယာစိတဿ ဩဝါဒဿ အက္ခာနံ။ ဧတာနီတိ ဧတာနိ ပဉ္စ။ ပုဗ္ဗကရဏတော ပစ္ဆာတိ ပုဗ္ဗကရဏဿ ကရဏတော ပစ္ဆာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏတော ပစ္ဆာ ကတ္တဗ္ဗာနီ’’တိ ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဿေဝ ဝိသေသနံ၊ န အတ္ထဿ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သင်္ဃသန္နိပါတတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗကရဏံ နာမ၊ ဥပေါသထကရဏတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗကိစ္စံ နာမာတိ။

ဥပေါသထောတိ ဥပေါသထဒိဝသော။ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ။ ကမ္မပတ္တာတိ ဥပေါသထကမ္မဿ ပတ္တာ ယုတ္တာ အနုရူပါ။ တာဝတိကာ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ စ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ သဘာဂါပတ္တိယောတိ ဝတ္ထုသဘာဂါ အာပတ္တိယော။ ဝဇ္ဇနီယာတိ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလာတိ ဂဟဋ္ဌာဒိပုဂ္ဂလာ။ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ ဥပေါသထသီမမာဠကေ။ ဧတာနိ စတ္တာရီတိ ပါဌသေသော။

အာဂတေဟိ ¶ တေဟိ ဘိက္ခူဟီတိ ယောဇနာ။ ပန္နရသောပီတိ ပိသဒ္ဒေန န ကေဝလံ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အထ ခေါ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော ပန္နရသော’’တိပီတိ ဒဿေတိ။

၉၂။ အာပတ္တိပဋိကမ္မဝိဓိကထာ

၁၆၉။ ဘဂဝတာ…ပေ… ကာတဗ္ဗောတိ ဣဒံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီတိအာဒိဝစနေနေဝ စာ’’တိအာဒိဟေတုတ္တယေန ‘‘န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ ယထာရုတံ အပညတ္တမ္ပိ ¶ အတ္ထတော သိဒ္ဓမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဟေတုတ္တယံ ‘‘ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ထုလ္လစ္စယာဒီသူတိ အာဒိသဒ္ဒေန ပါစိတ္တိယပါဋိဒေသနီယဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိယော သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဣဒံ သုဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ အာပတ္တိံ။ တုမှမူလေတိ တုမှံ သန္တိကေ။ နိဂ္ဂဟိတလောပဉှိ ဝါကျမေဝ၊ န သမာသော။ ‘‘တုမှ’’ ဣတိ စ ‘‘တုယှ’’ ဣတိ စ နဝကတ္ထေရာနံ ဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနမတ္တမေဝ၊ န ဣစ္ဆိတတ္ထဝိပတ္တိဒဿနံ။ ဝုတ္တမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေန န ကေဝလံ ပါဠိနယေနေဝ သုဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ နယေနပိ သုဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဿသီ’’တိ ဣဒဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝတ္တဗ္ဗာကာရံ ပန သုဝိညေယျံ။ ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ ဣဒံ ပန သုဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပါဠိနယံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အာယတိံ သံဝရေယျာသီတိ ဧတ္ထ ပန ဝတ္တဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂရူသု ဗဟုဝစနဿ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သံဝရေယျာထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေန အာပတ္တိဒေသကေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတြာတိ ‘‘ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော’’တိ ပါဌေ။ သူရိယေ မေဃစ္ဆန္နေ သတီတိ ယောဇနာ။ တေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာတိ ဘောဇနသင်္ခါတံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ။ တာတိ အာပတ္တိယော။

သဘာဂါ အာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ဒွီသု ဝတ္ထုသဘာဂအာပတ္တိသဘာဂါသု ဝတ္ထုသဘာဂါဝ အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံ ဒွေပိ ဇနာ’’တိအာဒိ။ ယံ အာပတ္တိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သမာနော ဘာဂေါ ဧတာသန္တိ သဘာဂါ။ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာပတ္တိသဘာဂါပိ ဝတ္ထုဝိသဘာဂတ္တာ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုဒေသိတာဝါတိ အာပတ္တိတော ဘိက္ခု ဝုဋ္ဌာတိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အညံ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပနသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထဇောတကော သုဒေသိတာယ ဂရဟာကာရေန ပဝတ္တတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ သုဒေသိတာဝ၊ ပန တထာပီတိ ယောဇနာ။ တန္တိ ဒုက္ကဋံ။ နာနာဝတ္ထုကန္တိ ဒေသနာပဋိဂ္ဂဟဏဝသေန နာနာဝတ္ထုကံ။

၁၇၀။ သဘာဂေါယေဝ ¶ ဝတ္တဗ္ဗော၊ န ဝိသဘာဂေါ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တဿာတိ ဝိသဘာဂဿ။ ဣတောတိ သင်္ဃသန္နိပါတတော။

၉၅။ အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာ

၁၇၂။ တေ ¶ န ဇာနိံသူတိ ဧတ္ထ ဇာနနာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘သီမံ ဩက္ကန္တာတိ ဝါ ဩက္ကမန္တီတိ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဩက္ကန္တာတိ ဝါတိ ပဝိသိတ္ထ ဣတိ ဝါ။ တေသန္တိ စတုန္နံ ဝါ အတိရေကာနံ ဝါ ဘိက္ခူနံ။ ဝဂ္ဂါ သမဂ္ဂသညိနောတိ ဧတ္ထ ကသ္မာ ဝဂ္ဂါ၊ ကသ္မာ သမဂ္ဂသညိနောတိ အာဟ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ တေသန္တိ အညေသံ ဘိက္ခူနံ။ သီမံ ဩက္ကန္တတ္တာတိ သီမံ ပဝိသိတတ္တာ၊ ဝဂ္ဂါ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမဂ္ဂေါ ဣတိ သညာ သမဂ္ဂသညာ၊ သာ ဧတေသမတ္ထီတိ သမဂ္ဂသညိနော။

၁၇၅။ ကုက္ကုစ္စပကတာတိ ပဒဿ ‘‘ဣစ္ဆာပကတော’’တိ ပဒေန သမာနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ဥပေါသထကမ္မတော ပုဗ္ဗဘာဂေ။ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာပီတိ ကပ္ပတေဝါတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာပိ။ ‘‘အဘိဘူတာ’’တိ ဣမိနာ ပကတာတိ ဧတ္ထ ပပုဗ္ဗကရဓာတုယာ ဥပသဂ္ဂဝသေန အဘိဘဝနတ္ထံ ဒဿေတိ။

၁၇၆။ ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဝဂ္ဂါဝဂ္ဂသညီပန္နရသကာဒီသု ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမကတွာ ကသ္မာ ‘‘ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ အာဟ ‘‘အကုသလဗလဝတာယာ’’တိ။

၁၀၀။ သီမောက္ကန္တိကပေယျာလကထာ

၁၇၇။ အာဝါသိကေနအာဂန္တုကပေယျာလေ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝေဒိတဗ္ဗာကာရံ သဟ ဥပမာယ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ အာဂန္တုကေနအာဝါသိကပေယျာလေ ပန အာနေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမပေယျာလေတိ အာဝါသိကေနအာဂန္တုကပေယျာလေ။ အာဂန္တုကေနအာဂန္တုကပေယျာလေ ပန ယောဇေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ပေယျာလန္တိ သဒိသနယဿ စ တံဇာနနဉာဏဿ စ ပါတဗ္ဗံ ရက္ခနံ ပေယျံ၊ ပေယျံ၊ ပေယျေ ဝါ၊ ပေယျာယ ဝါ အလတိ သမတ္ထေတီတိ ပေယျာလန္တိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။

၁၇၈။ အာဝါသိကာနံ စာတုဒ္ဒသော ဟုတွာ ကသ္မာ အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသောတိ အာဟ ‘‘ယေသ’’န္တိအာဒိ ¶ ။ တတ္ထ ယေသန္တိ အာဂန္တုကာနံ။ တိရောရဋ္ဌတောတိ အာဝါသိကာနံ ရဋ္ဌဿ အညရဋ္ဌတော။ တိရောဇနပဒတောတိ ¶ ဧကရဋ္ဌေပိ အညဇနပဒတော။ စာတုဒ္ဒသိကံ အကံသူတိ သညာနာနတ္တဝသေန စာတုဒ္ဒသိကံ အကံသု။ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အနုမတိံ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗန္တိ ‘‘န စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတွာ န ဝါရိတဗ္ဗံ။ န အကာမာတိ ဧတ္ထ ကမုဓာတု ဣစ္ဆတ္ထော၊ ကရဏတ္ထေ စ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘န အနိစ္ဆာယ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။

၁၀၁။ လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာ

၁၇၉။ ‘‘အာဝါသိကာနံ အာကာရ’’န္တိ ဣမိနာ အာဝါသိကာကာရန္တိ ပဒဿ ဆဋ္ဌီသမာသံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘အာဝါသိကလိင်္ဂ’’န္တိအာဒီသု။ ယေနာတိ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိနာ၊ ဂဏှတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ အာဝါသိကာနံ။ အာစာရသဏ္ဌာနန္တိ အာစာရသဏ္ဌိတိံ။ သော သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိကော အာကာရော နာမာတိ ယောဇနာ။ ယန္တိ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိံ၊ ဂမယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ လီနေ အာဝါသိကေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိ လိင်္ဂံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဒိဿမာနေ’’တိ ဣမိနာ လီနေတိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဇာနာပေတီ’’တိ ဣမိနာ ဂမယတီတိ ပဒဿ ဉာဏတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယန္တိ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိံ။ တေတိ အာဝါသိကာ။ တံ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိ နိမိတ္တံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ယေနာတိ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိနာ။ တေတိ အာဝါသိကာ ဥဒ္ဒိသိယန္တိ၊ သော သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒိကော ဥဒ္ဒေသော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အာကိရိယန္တိ ပကာသိယန္တိ ဧတေနာတိ အာကာရော၊ လီနေ ဂမယတိ ဗောဓေတီတိ လိင်္ဂံ။ နိမိယန္တိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာယန္တိ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ၊ ဥဒ္ဒိသိယန္တိ အပဒိသိယန္တိ ဧတေနာတိ ဥဒ္ဒေသောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗမေတန္တိ ‘‘အာဝါသိကာကာရ’’န္တိအာဒိ ဧတံ သဗ္ဗံ။ ယထာယောဂန္တိ ပါဠိယံ ယောဂါနုရူပံ။ တတ္ထာတိ အာဂန္တုကာကာရာဒီသု။ ‘‘အမှာကံ ဣဒ’’န္တိ န ဉာတဗ္ဗန္တိ အညာတံ၊ တဒေဝ အညာတကံ၊ နိသီဒနာဒိ။ ‘‘အမှာကံ ဣဒ’’န္တိ အဇာနနံ နာမ အတ္တနော အသန္တကတ္တာ၊ အညေသမေဝ သန္တကတ္တာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အညေသံ သန္တက’’န္တိ။ ဥဒကနိဿေကန္တိ သိဉ္စနဝိရဟိတံ ဥဒကံ။ ဗဟုဝစနဿာတိ ‘‘ဓောတာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဆဋ္ဌီဗဟုဝစနဿ။ ဧကဝစနန္တိ ‘‘ဓောတဿာ’’တိ ဧကဝစနံ ¶ ။ ပစ္ဆိမပါဌေ မလံ ဓုနာတိ အနေနာတိ ဓောတံ၊ ဓောတဉ္စ တံ ဥဒကဉ္စေတိ ဓောတဥဒကံ၊ တမေဝ နိဿေကံ ဓောတဥဒကနိဿေကံ။

၁၈၀။ သမာနသံဝါသကဒိဋ္ဌိန္တိ ပဒဿ ဣတိလောပသမာသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမာနသံဝါသကာ ဧတေတိ ဒိဋ္ဌိ’’န္တိ။ ဧတေတိ အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ။ ‘‘လဒ္ဓိ’’န္တိ ဣမိနာ န ပုစ္ဆန္တီတိ ပဒဿ ကမ္မံ ¶ ဒဿေတိ။ နာနာသံဝါသကဘာဝန္တိ တေသံ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝံ။ ‘‘မဒ္ဒိတု’’န္တိ ဣမိနာ နာဘိဝိတရန္တီတိ ဧတ္ထ အဘိသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အဘိဘဝိတု’’န္တိ ဣမိနာ စ တဒေဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ နာနာသံဝါသကဘာဝဿ မဒ္ဒနံ နာမ လဒ္ဓိနိဿဇ္ဇာပနန္တိ အာဟ ‘‘တံ ဒိဋ္ဌိံ န နိဿဇ္ဇာပေန္တီ’’တိ။

၁၀၃။ နဂန္တဗ္ဗဂန္တဗ္ဗဝါရကထာ

၁၈၁။ သဘိက္ခုကာတိ ပဒဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ ဘိက္ခူ ဧတသ္မိမာဝါသေတိ သဘိက္ခုကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မိံ အာဝါသေ’’တိအာဒိ။ ယန္တိ အာဝါသံ။ တဒဟေဝါတိ တဒဟုပေါသထေ ဧဝ။ ဣမိနာ သစေ သက္ကောတိ၊ တဒဟေဝ ဂန္တုံ၊ သော ဂန္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အကတွာ’’တိ ဣမိနာ ကတွာ ပန ဂန္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အညတြာ’’တိ နိပါတော ‘‘ဝိနာ’’တိ နိပါတဿ ပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဝိနာ’’တိ။ အတ္တစတုတ္ထေန ဝါ အတ္တပဉ္စမေန ဝါ သင်္ဃေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အတ္တစတုတ္ထေန ဝါ’’တိ ဣဒံ ဥပေါသထကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္တပဉ္စမေန ဝါ’’တိ ဣဒံ ပဝါရဏာကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေတိ ဝိဟာရသီမာယ မဟာသီမာယန္တိ အတ္ထော။ ဣဒဉှိ ဝိဟာရသီမာနံ အဘေဒေန ဝုတ္တံ။ သီမာပီတိ ခဏ္ဍသီမာပိ။ န ဂန္တဗ္ဗာတိ သင်္ဃဿ ဂရုကတ္တာ န ဂန္တဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာတိ ခဏ္ဍသီမာဒီသု။ တဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဏုပေါသထဋ္ဌာနတော ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သင်္ဃုပေါသထဋ္ဌာနတော ပန န ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာ အာဝါသာပိ အညံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အာရညကေနာပီတိ အရညေ ဧကကေန နိဝါသေနပိ။ တတ္ထာတိ အညဝိဟာရေ။ ဥပေါသထန္တိ သင်္ဃုပေါသထဉ္စ ဂဏုပေါသထဉ္စ။

၁၈၂။ ယန္တိ အာဝါသံ။ တတ္ထာတိ တံ အာဝါသံ။ ဂန္တုံ သက္ကောမိ ဣတိ ဇာနေယျာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အာဝါသေ။ ဣမိနာ နေဝ ကတောတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ နေဝ ကတော ဘဝိဿတိ ဣတိ ဇာနေယျာတိ ယောဇနာ။

၁၀၅။ ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလသန္ဒဿနကထာ

၁၈၃။ ဟတ္ထပါသူပဂမနမေဝါတိ ဥပေါသထသင်္ဃာဒီနံ ဟတ္ထပါသဿ ဥပဂမနမေဝ။ ဣဒံ ပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ နာမ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိဒါနဿ။ အနုပေါသထေတိ ဧတ္ထ အကာရဿ အညတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အညသ္မိံ ဒိဝသေ’’တိ။ တတ္ထ အညသ္မိန္တိ ဒွီဟိ ဥပေါသထေဟိ အညသ္မိံ။ ယာ သင်္ဃသာမဂ္ဂီ ကရိယတိ၊ တထာရူပိန္တိ ယောဇနာ။ ကောသမ္ဗကဘိက္ခူနန္တိ ¶ ကောသမ္ဗိယံ နိဝါသီနံ ဘိက္ခူနံ။ သာမဂ္ဂီ ဝိယ ယာ သာမဂ္ဂီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဌပေတွာ’’တိ ဣမိနာ အညတြာတိ နိပါတဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယေ ပနာတိ ဘိက္ခူ ပန သမဂ္ဂါ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပေါသထေယေဝါတိ ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ။

ဣတိ ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၃။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကံ

၁၀၇။ ဝဿူပနာယိကာနုဇာနနကထာ

၁၈၄။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ ‘‘အနနုညာတော’’တိ ဣမိနာ အပညတ္တောတိ ဧတ္ထ ဉာဓာတုယာ အနုဇာနနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘အသံဝိဟိတော’’တိ ဣမိနာ ဉာဓာတုယာ ဌပနတ္ထံ။ တေဓာတိ တေ ဣဓ။ ဣဓသဒ္ဒေါ သာသနဉ္စ လောကဉ္စ ဒေသဉ္စ ပဒပူရဏဉ္စ ဥပါဒါယ ဝတ္တတိ၊ ဣဓ ပန ပဒပူရဏေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဓသဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တော’’တိ။ သံဟနနံ သင်္ဃာတော၊ ဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ဝိနာသ’’န္တိ ဣမိနာ။ သကုန္တကသဒ္ဒေါ သကုဏပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သကုဏာ’’တိ။ သကုဏာတိ စ ဝိဟင်္ဂမာ။ တေ ဟိ အာကာသေ ဂန္တုံ သက္ကောန္တီတိ သကုဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သံကသာယိဿန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘သံ ကသေ အစ္ဆနေ’’တိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၆ သကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ သံပုဗ္ဗော ကသေဓာတု အစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ¶ ‘‘ဝသိဿန္တီ’’တိ။ ဧကာရန္တောယံ ဓာတု။ နိဗဒ္ဓဝါသန္တိ နိစ္စဝါသံ။ ဝဿာနနာမကေတိ ဝဿာနဥတုနာမကေ။ ဝဿာနဿ စတုမာသတ္တာ ‘‘တေမာသေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဿူပနာယိကာတိ ဧတ္ထ နီဓာတု ဂမနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝဿူပဂမနာနီ’’တိ။ အပရဇ္ဇူတိ ပုဏ္ဏမိတော အပရံ အဟန္တိ အပရဇ္ဇု၊ အဟတ္ထေ ဇ္ဇုပစ္စယော၊ အတ္ထတော ပါဋိပဒဒိဝသော။ အယံ အပရဇ္ဇုသဒ္ဒေါ ပဌမန္တနိပါတော။ အဿာတိ အာသဠှီပုဏ္ဏမိယာ။ အသမာနာဓိကရဏဝိသယော ဗာဟိရတ္ထသမာသောယံ၊ အတိက္ကန္တာယ သတိယာတိ ယောဇနာ။ အပရသ္မိံ ဒိဝသေတိ ပါဋိပဒဒိဝသေ။ အဿာတိ သာဝဏမာသပုဏ္ဏမိယာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ စ အပရဇ္ဇုဂတာ၊ ယသ္မာ စ မာသဂတာ၊ တသ္မာ။ ‘‘အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ’’တိ ဣမိနာ ပါဠိယံ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသဠှိယာ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပုရိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အာသဠှိယာတိ အာသဠှီပုဏ္ဏမိယာ။ ပစ္ဆိမနယေပိ မာသဂတာယ အာသဠှိယာ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာသဠှိယာတိ အာသဠှီပုဏ္ဏမိယာ သမီပေ ပဝတ္တတ္တာ အာသဠှီသင်္ခါတာယ သာဝဏပုဏ္ဏမိယာတိ အတ္ထော။ ပါဋိပဒဒိဝသေယေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သကိံ ဝါတိအာဒီသု ဝါသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော။ နိစ္ဆာရေတွာတိ နိစ္စာရေတွာ၊ ဥစ္စာရေတွာတိ အတ္ထော။ အဖုဋ္ဌက္ခရသညောဂေဟိ ပရော ကွစိ ဖုဋ္ဌတ္တမာပဇ္ဇတိ ‘‘နိက္ခမတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တသ္မာ ပရဿ စကာရဿ ဆကာရံ ကတွာ ‘‘နိစ္ဆာရေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၀၈။ ဝဿာနေစာရိကာပဋိက္ခေပါဒိကထာ

၁၈၅။ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အနပေက္ခဂမနေန ဥပစာရာတိက္ကမေ သာပေက္ခဂမနေန အညတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနေ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဝဿံ အနုပဂန္တုကာမတာစိတ္တေန ဝိဟာရံ အတိက္ကမေယျ၊ ဝိဟာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ တံ ဒိဝသန္တိ တသ္မိံ ဝဿူပဂမနဒိဝသေ။ သတံ အာပတ္တိယောတိ ဧတ္ထ သတန္တိ သင်္ချာပဓာနတ္တာ ဧကဝစနန္တိ သဒ္ဒသတ္ထေသု ဝုတ္တံ ¶ ။ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တီတိ အတ္တနော ဝိဟာရဿ အတိက္ကမနေယေဝ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တိ။ ကေနစိ အန္တရာယေန အနုပဂတေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဝဿနာမော ဣမဿတ္ထီတိ ဝဿောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဿနာမက’’န္တိ။ ‘‘ပဌမံ မာသ’’န္တိ ဣမိနာ အညပဒဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ပဌမံ မာသန္တိ စတူသု ဝဿမာသေသု ပဌမံ မာသံ။ ဥက္ကဍ္ဎိတုကာမောတိ ဥပရိ ကဍ္ဎိတုကာမော။ အာသဠှီမာသမေဝ၊ န သာဝဏမာသန္တိ အတ္ထော။ ဇုဏှသဒ္ဒေါ စန္ဒပဘာယုတ္တော မာသောတိ အာဟ ‘‘မာသေ’’တိ။ စန္ဒပဘာယုတ္တော မာသောတိ အာဟ ‘‘မာသေ’’တိ။ စန္ဒပဘာယုတ္တော ဟိ မာသော ဇောတတိ ဒိပ္ပတီတိ ဇုဏှောတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ‘‘မာသေ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ပုဏ္ဏမိယုတ္တော မာသောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ကာစိ ပရိဟာနိ နာမာတိ ကိဉ္စိ သီလာဒီနံ ဟာယနံ နာမ။ အညသ္မိမ္ပီတိ ဝဿူပဂမနတော အညသ္မိမ္ပိ။ ဓမ္မိကေတိ ဓမ္မေန ယုတ္တေ။

၁၀၉။ သတ္တာဟကရဏီယာနုဇာနနကထာ

၁၈၇။ သတ္တာဟကရဏီယေသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေနာ’’တိ ပဒဿ သတ္တမီသမာသဉ္စ အနီယသဒ္ဒဿ ကမ္မတ္ထဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ ယံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ။ တတ္ထ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ’’တိ ဣမိနာ သတ္တမီသမာသံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ကမ္မတ္ထံ။ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ’’တိ ဣမိနာ သတ္တာဟဿ အဗ္ဘန္တရံ သတ္တာဟန္တိ ဥတ္တရပဒလောပံ ဒဿေတိ။ ပဟိတေ ဂန္တုန္တိ ဧတ္ထ ပဟိတေသဒ္ဒဿ ကတ္တုကမ္မာနိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုအာဒီဟိ ဒူတေ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုအာဒီဟီ’’တိ ဣမိနာ ကတ္တာရံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဒူတေ’’တိ ဣမိနာ ကမ္မံ။ သတ္တာဟန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တရပဒလောပဉ္စ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေယေဝါ’’တိ။ တတ္ထေဝါတိ တသ္မိံ ပဟိတဋ္ဌာနေယေဝ။ ‘‘န ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ ‘‘သတ္တာဟေယေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝသဒ္ဒဿ ဖလံ ဒဿေတိ။

၁၈၉။ ရသော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ ရသဝတီတိ ဝုတ္တေ ဘတ္တဂေဟံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဘတ္တဂေဟံ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဘတ္တဂေဟန္တိ ဘတ္တပစနဂေဟံ။ ပုရာယံ သုတ္တန္တောတိ ဧတ္ထ ပုရာ အယန္တိ ပဒစ္ဆေဒံ ကတွာ ပုရာသဒ္ဒေါ ¶ ယာဝပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ယာဝ အယံ သုတ္တန္တော’’တိ။ န ပလုဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ လုဇဓာတု ဝိနာသတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န ဝိနဿတီ’’တိ။ ပရိသင်္ခတန္တိ ပရိသင်္ခရိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပဟိတေသု။ ဣမိနာဝ ကပ္ပိယဝစနေနာတိ ဣမိနာ ဧဝ ကပ္ပိယေန တိဝါကျသင်္ခါတေန ဝစနေန။ ဧတေသန္တိ ဧတေသံ တိဏ္ဏံ ဝါကျာနံ။ ဝေဝစနေနာတိ ‘‘ယညဉ္စ ယဇိတုံ၊ သုတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂဏှိတုံ၊ သမဏေ စ ဒဿိတု’’န္တိ ပရိယာယေန။ သတ္တသူတိ ဥပါသက ဥပါသိက ဘိက္ခုဘိက္ခုနီ သိက္ခမာန သာမဏေရ သာမဏေရီ သင်္ခါတာသု သတ္တသု။

၁၁၀။ ပဉ္စန္နံ အပ္ပဟိတေပိ အနုဇာနနကထာ

၁၉၃။ ပဂေဝ ပဟိတေတိ ဣမိနာ ‘‘အပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒဿ သမ္ဘာဝနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗဘာဝဿ ကာရဏံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခု ဂိလာနော ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ဒသဟီတိ ‘‘သင်္ဃော ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ၊ ကတံ ဝါ သင်္ဃေန ကမ္မံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ အင်္ဂံ ဧကံ ကတွာ ဒသဟိ။ နဝဟီတိ ပရိဝါသာရဟံ အပနေတွာ နဝဟိ။ စတူဟီတိ ဂိလာနအနဘိရတိကုက္ကုစ္စဒိဋ္ဌိဂတဥပ္ပန္နသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဆဟီတိ ယောဇနာ။ သာမဏေရဿပိ ဆဟီတိ ဧတ္ထ ဆန္နံ သရူပံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဒိတော’’တိအာဒိ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ သာမဏေရိယာ သန္တိကံ ပဉ္စဟိ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ပရတောတိ ပရသ္မာ၊ ပရသ္မိံ ဝါ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ဉာတကာ ဝါ ယေ အညာတကာ ဝါ အတ္ထိ၊ တေသမ္ပီတိ ယောဇနာ။ တန္တိ ဝစနံ။

၁၁၂။ ပဟိတေယေဝအနုဇာနနကထာ

၁၉၉။ ဘိက္ခုဂတိကောတိ ¶ ဘိက္ခု ဧဝ ဂတိ ပတိဋ္ဌာ ဧတဿာတိ ဘိက္ခုဂတိကောတိ ဝုတ္တေ ဘိက္ခုနိဿိတကော ပုရိသောတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသနကပုရိသော’’တိ။ ပလုဇ္ဇတီတိ ဝိနဿတိ။ ဘဏ္ဍံ ဆေဒါပိတန္တိ ဧတ္ထ ဘဏ္ဍသဒ္ဒေါ ပရိက္ခာရတ္ထော ဧဝ၊ န မူလဓနတ္ထောတိ အာဟ ¶ ‘‘ဒဗ္ဗသမ္ဘာရဘဏ္ဍ’’န္တိ။ ဆေဒါပိတန္တိ စုရာဒိဂဏိကဓာတုံ ‘‘ဆိန္ဒာပိတ’’န္တိ ရုဓာဒိဂဏိကဓာတုယာ ဝဏ္ဏေတိ။ ဒဇ္ဇာဟန္တိ ဧကာရလောပသန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ဒဇ္ဇေ အဟ’’န္တိ။ ‘‘ဒဇ္ဇေဟ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဧဝဉှိ သတိ အကာရလောပသန္ဓိ။ ဒဇ္ဇေတိ ဒဒေယျံ၊ ဒဒါမိ ဝါ။ သင်္ဃကရဏီယေနာတိ သင်္ဃဿ ကာတဗ္ဗေန ကိစ္စေန။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံကိဉ္စီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယံကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ စေတိယဆတ္တဝေဒိကာဒီသူတိ စေတိယဿ ဆတ္တေ စ ဝေဒိကာယ စ။ အာဒိသဒ္ဒေန သုဓာလိမ္ပာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ တဿာတိ သင်္ဃကရဏီယဿ။ နိပ္ဖာဒနတ္ထံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတ္ထာတိ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ။ ‘‘အနိမန္တိတေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဂန္တု’’န္တိ ပဒေ ဘာဝကတ္တာ။ ဂန္တုန္တိ ဂမိတုံ၊ ဂမနံ ဝါ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ ပဌမံယေဝါတိ ဓမ္မဿဝနတော ပဌမမေဝ။ သန္နိပတိတဗ္ဗံ ဣတိ ကတိကာ ကတာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဘဏ္ဍကန္တိ စီဝရာဒိဘဏ္ဍကံ။ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သယမေဝ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ တံ ဝိဟာရံ။ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဝဿစ္ဆေဒေါ စ အာပတ္တိ စ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အတ္ထာယပီတိ ပိသဒ္ဒေန ‘‘ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ အတ္ထံ အပေက္ခတိ။ နန္တိ အန္တေဝါသိကံ။ ဝဋ္ဋတီတိ အာစရိယဿ အာဏာယ သတ္တာဟေ အနတိက္ကန္တေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ စ အာပတ္တိ စ န ဟောတိ။ သတ္တာဟေ အတိက္ကန္တေ ဝဿစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န အာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၁၃။ အန္တရာယေ အနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာ

၂၀၁။ အဝိဒူရေတိ အာသန္နေ။ တတ္ထာတိ ဂါမေ။ သတ္တာဟဝါရေနာတိ သတ္တာဟေ ဧကဝါရေန။ အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဝိဟာရေ အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ တတြေဝါတိ ဂါမေယေဝ။ မယန္တိ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုန မယန္တိ မနုဿေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသံယေဝါတိ ဝဿစ္ဆေဒဘိက္ခူနံ ဧဝ။ တန္တိ သလာကဘတ္တာဒိံ။ ဝဿဂ္ဂေနာတိ ဝဿဂဏနာယ။

ဝဿာဝါသိကန္တိ ¶ ဝဿာဝါသာနံ ဒါတဗ္ဗံ စီဝရံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ။ ယေသံ ပါပိတန္တိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဟာရေတိ ဝုဋ္ဌိတဂါမဝိဟာရေ။ ဥပနိက္ခိတ္တကံ ဘဏ္ဍန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓာတိ ဘိက္ခုနော နိဝါသဋ္ဌာနေ။ ယံ စီဝရာဒိဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ အတ္ထိ၊ တန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထေဝါတိ ဝုဋ္ဌိတဂါမဝိဟာရေ ဧဝ။ ဣတောတိ ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိတော။ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတြုပ္ပာဒေပီတိ တဿ ဝိဟာရဿ ဒိန္နခေတ္တဝတ္ထုအာဒိတော ဥပ္ပာဒေ ပစ္စယေပိ။ ‘‘တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပလောကေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနဿ ယုတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သင်္ဃိကဉှီ’’တိအာဒိ။ အန္တောဝိဟာရေ ဝါတိ အန္တောသီမာယ ဝါ။ ဥဘယတ္ထာတိ အန္တောသီမဗဟိသီမ သင်္ခါတေသု ဒွီသု ဌာနေသု ဌိတံ ဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁၄။ သင်္ဃဘေဒေ အနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာ

၂၀၂။ ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ တပစ္စယဿ အတီတတ္ထေ အယုတ္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိန္နေ သင်္ဃေ ကရဏီယံ နတ္ထီ’’တိ။ ယော ပနာတိ သင်္ဃော ပန။ ဣဒံ ‘‘ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိပဒေ ကတ္တာ၊ ‘‘အာသင်္ကိတော’’တိပဒေ ကမ္မံ။ ‘‘ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဣမိနာ ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ တပစ္စယဿ အနာဂတတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဘိက္ခုနီဟိ သင်္ဃော ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ ကိံ ဘိက္ခုနီဟိ သင်္ဃော ဘိန္နောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘န ဘိက္ခုနီဟိ သင်္ဃော ဘိန္နောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ဧတန္တိ ဘိက္ခုနီဟိ အဘိန္နဘာဝံ။ ဧတာ ပနာတိ ဘိက္ခုနိယော ပန။ တန္တိ သင်္ဃံ။ ဧတန္တိ ‘‘သမ္ဗဟုလာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ သင်္ဃော ဘိန္နော’’တိ ဝစနံ။

၁၁၅။ ဝဇာဒီသု ဝဿူပဂမနကထာ

၂၀၃။ ‘‘ဂေါပါလကာနံ နိဝါသဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ ဂေါပါလကာ ဂါဝေါ ဝိယ ဝဇေ နိဝသန္တီတိ ဒဿေတိ။

ဥပကဋ္ဌသဒ္ဒေါ အာသန္နပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အာသန္နာယာ’’တိ။ တတ္ထာတိ ကုဋိကာယံ။ ဣဓာတိ ဣမိဿံ ကုဋိကာယံ။ အဝိဟာရတ္တာ ‘‘ဣဓာတိ’’သာမညဝသေန ဝုတ္တံ။ တိက္ခတ္တုန္တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ‘‘သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄) ဝုတ္တတ္တာ သကိမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တမ္ပီတိ ¶ သာလာသင်္ခေပေန ဌိတသကဋမ္ပိ။ ‘‘အာလယော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒေါ န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အာလယောတိ စ သတ္ထေ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တဿ အလ္လီယနံ။ မဂ္ဂပဋိပန္နေယေဝ သတ္ထေတိ အနာဒရေ ဘုမ္မဝစနံ။ တတ္ထေဝါတိ သတ္ထေယေဝ။ သတ္ထော အတိက္ကမတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေ။ ဝိပ္ပကိရတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂစ္ဆတိ ¶ ။ သစေ အဂါမကေ ဌာနေ ဝိပ္ပကိရတိ၊ ပုရိမံ ဂါမံ သန္နိဝတ္တိတဗ္ဗံ။ န အညဂါမံ ဂန္တဗ္ဗံ။ တတောတိ ဂါမတော။

ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ တတ္ထေဝါတိ သမုဒ္ဒေယေဝ။ ကူလန္တိ တီရံ။ တဉှိ ကုလတိ ဥဒကံ အာဝရတီတိ ကူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အယဉ္စာတိ နာဝါယံ ဝဿူပဂမနဘိက္ခု။ အနုတီရမေဝါတိ အနုက္ကမေန၊ အနုသာရေန ဝါ တီရမေဝ။ အညတ္ထာတိ ပဌမလဒ္ဓဂါမတော အညသ္မိံ ဌာနေ။ တတ္ထေဝါတိ ပဌမလဒ္ဓဂါမေယေဝ။

ဣတီတိအာဒိ နိဂမနံ။ ပဝါရေတုဉ္စ လဘတီတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ဝါကျသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ပုရိမေသု စ ပနာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော၊ ပနသဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော။ အနာပတ္တိ ဟောတီတိ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဟောတိ။

၁၁၆။ ဝဿံ အနုပဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနကထာ

၂၀၄။ ရုက္ခသုသီရေယေဝါတိ ရုက္ခဿ ဝိဝရေ ဧဝ။ ဝိဝရဉှိ သု သံ ဣရတိ ဂစ္ဆတီတိ သုသီရောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဒရစ္ဆဒနန္တိ ဖလကေဟိ ဆာဒိတံ။ ပဝိသနဒွါရန္တိ ပဝိသနနိက္ခမနဒွါရံ။ ပဝိသနဉ္စ နိက္ခမနဉ္စ ပဝိသနန္တိ ဝိရူပေကသေသေန ကာတဗ္ဗံ။ ခါဏုမတ္ထကေတိ ခါဏုနော ဥပရိ။ ဝိဋဘီတိ ဝိဋံ အညမညဝေဓနံ အပတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝိဋပေါ၊ ပကာရဿ ဘကာရံ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂဇောတကဤပစ္စယဉ္စ ကတွာ ဝိဋဘီတိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထာတိ အဋ္ဋကေ။ ယဿာတိ ဘိက္ခုနော၊ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနန္တိ တိဏပဏ္ဏဣဋ္ဌကာသိလာသုဓာသင်္ခါတာနံ (စူဠဝ။ ၃၀၃) ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ။ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ ပဒရစ္ဆဒနာဒီနမ္ပိ ဂဟိတတ္တာ။ ဒွါရဗန္ဓနန္တိ ဒွါရေန ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဆဝကုဋိကာတိ ဆဝါနံ သယနဋ္ဌာနေ သုသာနေ ကတာ ကုဋိကာ ဆဝကုဋိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒီတိအာဒိသဒ္ဒေန ¶ ဋင်္ကိတပီဌံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထာတိ ဆဝကုဋိယံ။ အညံ ကုဋိကန္တိ ဆဝကုဋိတော အညံ ကုဋိကံ။ အာဝရဏန္တိ ဘိတ္တိံ။ ဒွါရန္တိ ပဝိသနနိက္ခမနဒွါရံ။ ဆတ္တကုဋိကာ နာမေသာတိ ဧသာ ဆတ္တေန ကတာ ကုဋိကာ နာမ။ မဟန္တေန ကပလ္လေန ကုဋိကံ ကတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁၇။ အဓမ္မိကကတိကာကထာ

၂၀၅။ အညာပီတိ ‘‘အန္တရာဝဿံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ကတိကာယ အညာပိ။ ကတိကာ ဟောတီတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ အဓမ္မိကကတိကာယ။ ဝုတ္တန္တိ စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၆) ဝုတ္တံ။

၁၁၈။ ပဋိဿဝဒုက္ကဋာပတ္တိကထာ

၂၀၇။ ပဋိဿဝေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ကိံ ဝဿာဝါသပဋိဿုတေယေဝ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိ။ ဧတဿေဝါတိ ဝဿာဝါသဿေဝ။ ဧဝမာဒိနာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ‘‘ပဋိဿဝေ’’တိ ဧတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘ပဋိဿဝေပီ’’တိ ဟိ အတ္ထော။ တဿ တဿာတိ ကမ္မဿ။ တဉ္စ ခေါတိ တဉ္စ ဒုက္ကဋံ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပဌမမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ‘‘ပစ္ဆာပီ’’တိ ပဒံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ပဌမမ္ပိ ဟိ ပါစိတ္တိယံ၊ ပစ္ဆာပိ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။

သော တဒဟေဝ အကရဏီယောတိအာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီတိ ဧတ္ထ ပုရေ ဘဝါ ပုရိမာ၊ သာ ဧဝ ပုရိမိကာ၊ ပါဋိပဒတိထီ။ နာနာသီမာယ ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ဒုတိယေ ‘‘ဝသိဿာမီ’’တိ ပဌမာဝါသဿ ဥပစာရတော နိက္ခန္တမတ္တေ ပဌမသေနာသနဂ္ဂါဟဿ ပဿမ္ဘနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီ’’တိ။ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာတိ ဝဿံ ဥပဂမနဝိဟာရေ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံ ဝဿူပဂမနအဟနိ ဧဝ၊ ပက္ကန္တဿာပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိသဒ္ဒဿ ဂရဟတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကော ပန ဝါဒေါ’’တိအာဒိ။ အာလယောတိ စိတ္တဿ အလ္လီယနံ။ အသတိယာတိ သတိပမုဋ္ဌေန။ ဝဿံ န ဥပေတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄) ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဿံ န ဥပေတိ။

သတ္တာဟန္တိ ¶ သတ္တာဟေန၊ အနာဂတာယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဝမိတောတိ ပုဗ္ဗကတ္တိကမာသဿ ဇုဏှပက္ခနဝမိတော၊ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသဿ ဇုဏှပက္ခနဝမိတော ဝါ။ မာ ဝါ အာဂစ္ဆတု၊ အနာပတ္တီတိ ဝဿံဝုတ္ထတ္တာ မာ ဝါ အာဂစ္ဆတု၊ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၄။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကံ

၁၂၀။ အဖာသုကဝိဟာရကထာ

၂၀၉။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကေ ¶ အလ္လာပေါတိ ဧတ္ထ အာတျူပသဂ္ဂဿ အာဒိကမ္မတ္ထံ၊ လပဓာတုယာ စ ကထနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဌမဝစန’’န္တိ။ အာဒိတော၊ အာဒိမှိ ဝါ လပနံ ကထနံ၊ လပတိ အနေနာတိ ဝါ အလ္လာပေါ သံယောဂေ ပရေ ရဿော။ သံ ပုန လပနံ၊ လပတိ ဝါ အနေနာတိ သလ္လာပေါ။ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေနာတိ ဧတ္ထ ဝိပုဗ္ဗော လဃိဓာတု ဥက္ခိပနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထုက္ခေပကေနာ’’တိ။ ပသုသံဝါသန္တိ ဧတ္ထ ပသူတိ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါ။ တေ ဟိ အညမညံ ပသန္တိ ဗာဓန္တိ၊ မနုဿာဒီဟိ ဝါ ပသီယန္တိ ဗာဓီယန္တီတိ ပသဝေါတိ ဝုစ္စန္တိ။ ပသူနံ ဝိယ သံဝါသန္တိ ပသူနံ သံဝါသော ဝိယ သံဝါသောတိ ပသုသံဝါသော၊ တံ ပသုသံဝါသံ။ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ပသဝေါပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ တထာတိ ယထာ န ကရောန္တိ၊ တထာတိ အတ္ထော။ ဧတေပီတိ ဘိက္ခဝေါပိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အကံသု၊ တသ္မာ။ နေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဧဠကသံဝါသသပတ္တသံဝါသေသု။ မူဂဗ္ဗတန္တိ မူဂဿ ဝတံ ဝိယ ဝတန္တိ မူဂဗ္ဗတံ၊ သုညဝစနဝတန္တိ အတ္ထော။ တိတ္ထိယသမာဒါနန္တိ တိတ္ထိယေဟိ သမာဒါတဗ္ဗံ။ ဝတသမာဒါနန္တိ သမာဒါတဗ္ဗံ ဝတံ။ အညမညာနုလောမတာတိ ဧတ္ထ တာသဒ္ဒဿ ဘာဝတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုလောမဘာဝေါ’’တိ။ ဣမိနာ ‘‘ဒေဝတာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၅။ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဝဏ္ဏနာ၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။အင်္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ) ဝိယ တာပစ္စယဿ သွတ္ထံ ‘‘ဇနတာ’’တိအာဒီသု (ပေ။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၆၀) ဝိယ သမူဟတ္ထဉ္စ နိဝတ္တေတိ။ ‘‘အညမညံ ဝတ္တု’’န္တိ ဝစနဿ ယုတ္တိံ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဒန္တု မ’’န္တိအာဒိ။ ဝဒန္တံ ဘိက္ခုံ ဝတ္တုန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနဘာဝေါ’’တိ ဣမိနာ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာတိ ပဒဿ ပဉ္စမီသမာသဉ္စ တာပစ္စယဿ ဘာဝတ္ထဉ္စ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝိနယ’’န္တိအာဒိနာ ပုရတော ကတွာ ကရဏံ ပုရေက္ခာရော၊ တဿ ဘာဝေါ ပုရေက္ခာရတာ၊ ဝိနယံ ပုရေက္ခာရတာ ဝိနယပုရေက္ခာရတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ပုရသဒ္ဒဿ ဧကာရတ္တံ သဒ္ဒသတ္ထေသု (မောဂ္ဂလ္လာနဗျာကရဏေ ၅။၁၃၄ သုတ္တေ) ဝဒန္တိ။ တဿ ယုတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဒန္တုမ’’န္တိအာဒိ (မောဂ္ဂလ္လာနဗျာကရဏေ ၅။၁၃၄ သုတ္တေ)။

၂၁၀။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာတိ ‘‘သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗေသံ တေဝါစိကာဒီနံ သင်္ဂါဟကာ။ ဉတ္တီတိ ဉာပေတိ သင်္ဃံ ဧတာယ ဝစနာယာတိ ဉတ္တိ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဘာဝံ ¶ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ’’တိအာဒိ။ တေဝါစိကန္တိ တိဿော ဝါစာ ဧတဿာတိ တေဝါစိကံ၊ တီဟိ ဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝါ တေဝါစိကံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ သမာနဝဿိကန္တိ သမာနံ ဝဿံ ဧတေသန္တိ သမာနဝဿာ၊ တေဟိ ကတ္တဗ္ဗန္တိ သမာနဝဿိကံ။ အညန္တိ ဒွေဝါစိကဧကဝါစိကံ။

၂၁၁။ အစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ အာသဓာတုယာ ဥပဝေသနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နိသိန္နာဝ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘န ဥဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဧဝဖလံ ဒဿေတိ။ တဒမန္တရာတိ ဧတ္ထ ‘‘တဒန္တရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝါစာသိလိဋ္ဌဝသေန မကာရာဂမံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တဒန္တရာ’’တိ။ တဿ အတ္တနော ပဝါရိတကာလဿ အန္တရာ။ ‘‘ယာဝ ပဝါရေန္တီ’’တိ ပဒဿ နိယမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တာဝတကံ ကာလ’’န္တိ။ ယာဝါတိ နိပါတဿ ပယောဂတ္တာ ‘‘တဒမန္တရာ’’တိ ဧတ္ထ အဘိဝိဓိအဝဓျတ္ထေ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၂၁။ ပဝါရဏာဘေဒကထာ

၂၁၂။ စာတုဒ္ဒသိကာယာတိ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတတ္တာ ပစ္စုက္ကဍ္ဎိတာယ ပုဗ္ဗကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသိကာယ။ ‘‘အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ပဝါရဏာကမ္မေသူတိ ¶ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ ‘‘အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မ’’န္တိအာဒီသု သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ အဓမ္မံ နာမ သင်္ဃော ဟုတွာပိ သင်္ဃပဝါရဏမကတွာ ဂဏပဝါရဏာယ ကရဏံ၊ ဂဏော ဟုတွာပိ ဂဏပဝါရဏမကတွာ သင်္ဃပဝါရဏာယ ကရဏဉ္စ။ ဝဂ္ဂံ နာမ ဧကသီမာယံ ဝသန္တာနမ္ပိ သဗ္ဗေသံ ဧကတော အသန္နိပတနံ။

အဓမ္မေန သမဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ အဓမ္မံ ဝုတ္တနယမေဝ။ သမဂ္ဂံ နာမ သဗ္ဗေသံ ဧကတော သန္နိပတနံ။

ဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မံ နာမ သင်္ဃော ဟုတွာ သင်္ဃပဝါရဏာယ ကရဏံ၊ ဂဏော ဟုတွာ ဂဏပဝါရဏာယ ကရဏဉ္စ။ ဝဂ္ဂံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထော။

၂၁၃။ ဧဝံ ဒိန္နာယာတိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒိန္နာယ။ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဝဿံဝုတ္ထပဝါရဏာယ ¶ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ တိဿောတိ တိဿနာမကော။ ဒိဋ္ဌေန ဝါ ဝဒတူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ တိဿနာမကံ ဘိက္ခုံ။ သင်္ဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ဝဒတူတိ ယောဇနာ။ ဝုဍ္ဎတရောတိ ပဝါရဏာဒါယကော တံဟာရကတော ဝုဍ္ဎတရော။ ဟီတိ လဒ္ဓဂုဏော။ တေနာတိ ပဝါရဏာဟာရကေန။ တဿာတိ ပဝါရဏာဒါယကဿ။

ဣဓာပိ စာတိ ဣမသ္မိံ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကေပိ စ။ အပိသဒ္ဒေါ ဥပေါသထက္ခန္ဓကံ အပေက္ခတိ။ အဝသေသကမ္မတ္ထာယာတိ ပဝါရဏာကမ္မတော အဝသေသာနံ ကမ္မာနမတ္ထာယ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဝါရဏာယ အာဟဋာယ သတိယာတိ ယောဇနာ။ တဿ စာတိ ပဝါရဏာဒါယကဿ စ။ သဗ္ဗေသန္တိ ပဝါရဏာဒါယကဿ စ သင်္ဃဿ စာတိ သဗ္ဗေသံ။ အညံ ပန ကမ္မန္တိ ပဝါရဏာကမ္မတော အညံ ကမ္မံ ပန။ တေန ပန ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရဏာဒါယကေန ဘိက္ခုနာ ပန။ ဧတ္ထ စ တဒဟုပဝါရဏာယ အတ္တနော စ သင်္ဃဿ စ သစေ ပဝါရဏာကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ ပဝါရဏာယေဝ ဒါတဗ္ဗာ။ အထ အညမေဝ ကမ္မံ ဟောတိ၊ ဆန္ဒောယေဝ ဒါတဗ္ဗော။ ယဒိ ပဝါရဏာကမ္မဉ္စ အညကမ္မဉ္စ ဟောတိ၊ ပဝါရဏာ စ ဆန္ဒော စ ဒါတဗ္ဗော ¶ ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တဒဟု ပဝါရဏာယ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၁၃)။ တေနာတိ ဒါနဟေတုနာ။

၂၁၈။ အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ ပါဠိနယတော အညံ အဋ္ဌကထာနယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

၂၁၉။ ဝုတ္တနယမေဝါတိ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၉) ဝုတ္တနယမေဝ။

၂၂၂။ ပုန ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ပဝါရဏာယေဝ ပုန ကာတဗ္ဗာ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စာဒီနိပိ ပုန ကာတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုန ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိအာဒိ။

၂၂၈။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စံ အတိဒိသတိ။ အဿာတိ ဝစနဿ။ ဉတ္တိန္တိ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော အဇ္ဇ ပဝါရဏာ’’တိ ဉတ္တိံ။ ပစ္ဆိမေဟီတိ ပစ္ဆိမဝဿံ ဥပဂတေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ ဥပေါသထဂ္ဂေတိ ဥပေါသထဿ ဂဏှနဋ္ဌာနေ ဂေဟေ။ ဒွေ ဉတ္တိယောတိ ပဝါရဏာဉတ္တိ စ ဥပေါသထဉတ္တိ စာတိ ဒွေ ဉတ္တိယော။ ဣဒဉ္စာတိ ဣဒံ ဝက္ခမာနံ ပန။ ဧတ္ထာတိ ပုရိမိကပစ္ဆိမိကဘိက္ခူနံ သံသဂ္ဂဋ္ဌာနေ။ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟီတိ ဝိဘတ္တအပါဒါနံ အနုမေယျဝိသယအပါဒါနံ၊ ထောကတရာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သဟာဒိယောဂေါ ဝါ၊ သမသမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမသမာတိ သမေန၊ သမတော ဝါ သမာ သမသမာ၊ အတိရေကသမာတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စိ ဦနံ ဝါ အဓိကံ ဝါ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဣဒံ လက္ခဏံ။

သောတိ ¶ ပစ္ဆိမိကော ဘိက္ခု။ ဣတရေနာတိ ပစ္ဆိမိကေန။ တေသန္တိ ပုရိမိကာနံ။ ဧကေနာတိ ပုရိမိကေန။ ဧကဿာတိ ပစ္ဆိမိကဿ။ ပုန ဧကေနာတိ ပစ္ဆိမိကေန။ ‘‘ဧကဿာ’’တိ အနုဝတ္တေတဗ္ဗော၊ ပုရိမိကဿာတိ အတ္ထော။ ပုရိမဝဿူပဂတေဟိ အဓိကတရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ထောကတရေဟီတိ ပစ္ဆိမဝဿူပဂတေဟိ ထောကတရေဟိ ပုရိမဝဿူပဂတေဟီတိ ယောဇနာ။

ကတ္တိကာယာတိ ပစ္ဆိမကတ္တိကာယ။ စာတုမာသိနိယာ ပဝါရဏာယာတိ စတုန္နံ မာသာနံ ပူရဏိယာ ပဝါရဏာယ။ ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာတိ သမသမာ ¶ ဟုတွာပိ ပဝါရဏာဒိဝသတ္တာ ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ။ တေဟီတိ ပစ္ဆိမိကေဟိ။ ဣတရေဟီတိ ပုရိမိကေဟိ။ တေသန္တိ ပစ္ဆိမိကာနံ။ ထောကတရာ ဝါတိ ဧကာဒိနာ ထောကတရာ ဝါ။ တေသန္တိ ပုရိမိကာနံ။ တေဟီတိ ပစ္ဆိမိကေဟိ။

၂၃၃။ သင်္ဃသာမဂ္ဂိယာတိ ဧတ္ထ ကီဒိသီ သင်္ဃသာမဂ္ဂီ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ကောသမ္ဗကသာမဂ္ဂီသဒိသာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာယံ။ အပ္ပမတ္တကေတိ ပတ္တစီဝရာဒိံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နေ အပ္ပမတ္တကေ ဝိဝါဒေ။ ပဝါရဏာယမေဝါတိ ပဝါရဏာဒိဝသေယေဝ။ ကသ္မိံ ဒိဝသေ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာ ကာတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘သာမဂ္ဂီပဝါရဏ’’န္တိအာဒိ။ ပဌမပဝါရဏန္တိ ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမိံ။ ယာဝ ကတ္တိကစာတုမာသိနီ ပုဏ္ဏမာတိ အယံ အဝဓိ အနဘိဝိဓိအဝဓိ နာမ။ ကသ္မာ? ကတ္တိကစာတုမာသိနိပုဏ္ဏမိံ ဌပေတွာ အန္တောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ဧတ္ထန္တရေတိ ဧတသ္မိံ ဒွိန္နံ ပုဏ္ဏမိနမန္တရေ အဋ္ဌဝီသတိပမာဏေ ဒိဝသေ ကာတဗ္ဗာ။ တတောတိ ဧတ္ထန္တရသင်္ခါတာ အဋ္ဌဝီသဒိဝသတော။

၁၄၀။ ဒွေဝါစိကာဒိပဝါရဏာကထာ

၂၃၄။ ဉတ္တိံ ဌပေန္တေနာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ပဝါရေန္တေန ဧဝ ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ အထ ခေါ ဉတ္တိံ ဌပေန္တေနာပိ ဒွေဝါစိကဉတ္တိယေဝ ဌပေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စာတိ ‘‘သမာနဝဿိကံ ပဝါရေတု’’န္တိ ပါဌေ စ။ သမာနဝဿိကာတိ ဂဏနဝသေန သမာနံ ဝဿံ ဧတေသန္တိ သမာနဝဿိကာ၊ သမာနေ ဝဿေ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ ဝါ သမာနဝဿိကာ။ ဧကတောတိ ဧကသ္မိံ ခဏေ၊ ဧကပဟာရေန ဝါ။

၁၄၁။ ပဝါရဏာဋ္ဌပနကထာ

၂၃၆။ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ။ ပုဂ္ဂလဿ ဌပနံ ပုဂ္ဂလိကံ။ တတ္ထာတိ ဒွီသု ပဝါရဏာဋ္ဌပနေသု ¶ ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကေ ဌပိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာဝ ရေကာရော အတ္ထိ၊ တာဝါတိ ယောဇနာ။ ဘာသိယိတ္ထာတိ ဘာသိတာ။ လပိယိတ္ထာတိ လပိတာ။ န ပရိယောသိယိတ္ထာတိ အပရိယောသိတာ။ ဧတ္ထန္တရေတိ ဧတသ္မိံ သုကာရရေကာရာနံ အန္တရေ။ ဧကပဒေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဧကက္ခရေပီတိ အတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဌပိတာတိ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ ¶ သင်္ဃော၊ ဣတ္ထန္နာမော ပုဂ္ဂလော သာပတ္တိကော၊ တဿ ပဝါရဏံ ဌပေမီ’’တိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာ။ ယျကာရေတိ ‘‘ပဝါရေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ယျကာရေ။ တတောတိ ယျကာရတော။ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌပနေ ပန အဋ္ဌပိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သံကာရတောတိ ‘‘သင်္ဃံ ဘန္တေ’’တိ ဧတ္ထ သံကာရတော။ သဗ္ဗပစ္ဆိမောတိ တီသု ဝါရေသု တတိယဝါရေ သဗ္ဗေသံ အက္ခရာနံ ပစ္ဆိမော ဋိကာရော အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထန္တရေတိ ဧတသ္မိံ သံကာရဋိကာရာနံ အန္တရေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပရိယောသိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တဝစနံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဧတာသုပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတာသုပီတိ ဒွေဝါစိကဧကဝါစိကသမာနဝဿိကာသုပိ။ ပိသဒ္ဒေါ တေဝါစိကမပေက္ခတိ။ ဌပနခေတ္တန္တိ ဌပနဿ ဘူမိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထော။

၂၃၇။ အနုယုဉ္ဇိယမာနောတိ ဧတ္ထ အနုယုဉ္ဇသဒ္ဒေါ ပုစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပုစ္ဆိယမာနော’’တိ။ ပရတောတိ ပရသ္မိံယေဝ ခန္ဓကေတိ (မဟာဝ။ ၂၃၇) အတ္ထော။ အလံ ဘိက္ခု မာ ဘဏ္ဍနန္တိအာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘မာ ကလဟံ၊ မာ ဝိဝါဒ’’န္တိဝစနာနိ သင်္ဂဏှာတိ၊ ဝစနာနိ ဝတွာ ဩမဒ္ဒိတွာတိ ယောဇနာ။ ဝစနောမဒ္ဒနာတိ ဝစနေနေဝ ဩမဒ္ဒနာ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပဝါရဏာဋ္ဌပနဋ္ဌာနေ။ အနုဒ္ဓံသိတံ ပဋိဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ပဋိဇာနနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသိတော အယံ မယာ’’တိ။ ‘‘လိင်္ဂနာသနာယာ’’တိ ဣမိနာ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနသံဝါသနာသနာနိ နိဝတ္တေတိ။

၂၃၈။ ဧတန္တိ ‘‘အသုကာ အာပတ္တီ’’တိ ဝစနံ။ ကလဟဿ မုခန္တိ ကလဟဿ ဥပါယော။

၁၄၃။ ဝတ္ထုဋ္ဌပနာဒိကထာ

၂၃၉။ စောရာ အဂမံသု ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပေါက္ခရဏိတော နီဟရိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ ဘိက္ခု၊ ဧဝမာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္ထေနာတိ ဝသန္တေန၊ ယေန ကေနစိ ကတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပုဂ္ဂလန္တိ ဝတ္ထုကတံ တံ ပုဂ္ဂလံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဝတ္ထုံ ဌပေတွာ သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ပါဌေ ¶ ။ ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ အပဒိသာဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ ပုဂ္ဂလံ။ အနုဝိဇ္ဇိတွာတိ အနုယုဉ္ဇိတွာ၊ ပုစ္ဆိတွာတိ အတ္ထော။

ဧကော ¶ ဘိက္ခု ပူဇေသိ၊ ပိဝီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ တဒနုရူပေါတိ တေသံ ပူဇနပိဝနာနံ အနုရူပေါ။ သောတိ စောဒကော ဘိက္ခု။ တံ ဂန္ဓန္တိ တံ သရီရဂန္ဓံ။ ယံ ပုဂ္ဂလန္တိ ယောဇနာ။ ဌပေသီတိ ပဝါရဏာယ ဌပေသိ။ အယမဿာတိ အယံ ဒေါသော အဿ ပုဂ္ဂလဿ။

ဣဒါနေဝ နန္တိ ဧတ္ထ ‘‘န’’န္တိ ပဒံ ‘‘ပုဂ္ဂလ’’န္တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ နံ ပုဂ္ဂလန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ဥဘယန္တိ ဝတ္ထုဉ္စ ပုဂ္ဂလဉ္စာတိ ဥဘယံ။ ကလ္လံ ဝစနာယာတိ ယုတ္တံ ကထေတုံ။ ကသ္မာ ကလ္လံ ဝစနာယာတိ ယောဇနာ။ ပဝါရဏတော ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတိ တသ္မာ ကလ္လံ ဝစနာယာတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉှိ ဥဘယန္တိ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလသင်္ခါတံ ဣဒမေဝ ဥဘယံ။ ပဝါရဏာယ ပုဗ္ဗေတိ ယောဇနာ။ ဥက္ကောဋေန္တဿာတိ စာလေန္တဿ။

၁၄၄။ ဘဏ္ဍနကာရကဝတ္ထုကထာ

၂၄၀။ စတုတ္ထပဉ္စမာတိ ဆသု ပက္ခေသု ပေါဋ္ဌပါဒမာသဿ ဇုဏှပက္ခကာဠပက္ခသင်္ခါတာ စတုတ္ထပဉ္စမာ။ တတိယောတိ သာဝဏမာသဿ ကာဠပက္ခော တတိယော။ တတိယစတုတ္ထပဉ္စမာ ဝါတိ ဧတ္ထ တတိယောတိ သာဝဏမာသဿ ကာဠပက္ခော။ စတုတ္ထောတိ ပေါဋ္ဌပါဒမာသဿ ဇုဏှပက္ခော။ ပဉ္စမောတိ တဿေဝ ကာဠပက္ခော။ ‘‘တတိယ…ပေ… ပဉ္စမာ ဝါ’’တိ ပဒါနိ ‘‘ဒွေ ဝါ တယော ဝါ’’တိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ စတုတ္ထေ ဝါ ကတေတိ စတုတ္ထပက္ခေ ဝါ ပန္နရသိဘာဝေန ကတေ။ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာတိ တတိယပက္ခေ စ စာတုဒ္ဒသိယာ သဒ္ဓိံ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ။ ဣမေတိ ဘဏ္ဍနကာရကာ။ တေတိ ဘဏ္ဍနကာရကာ။

အသံဝိဟိတာတိ ဧတ္ထ အကာရဿ ဝိရဟတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သံဝိဒဟနဝိရဟိတာ’’တိ။ တတ္ထ သံဝိဒဟနဝိရဟိတာတိ သံဝိဒဟနရက္ခဝိရဟိတာ။ အာဂမနဇာနနတ္ထာယာတိ ဘဏ္ဍနကာရကာနံ အာဂမနဿ ဇာနနတ္ထာယ။ ကိလန္တတ္ထာတိ တုမှေ ကိလန္တာ ဘဝထ။ ‘‘သမ္မောဟံ ကတွာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ဝိက္ခိတွာတိ ပဒဿ ဝိက္ခေပံ ကတွာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ နော စေ လဘေထာတိ ဧတ္ထ ကိမတ္ထာယ န လဘေထာတိ အာဟ ‘‘ဗဟိသီမံ ဂန္တု’’န္တိ။ ‘‘ဘဏ္ဍနကာရကာနံ…ပေ… ဟောန္တီ’’တိ ဣမိနာ အလဘနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ယန္တိ အာဂမံ ဇုဏှံ။ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာတိ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ။ သာ ဟိ ကုမုဒါနမတ္ထိတာယ ကောမုဒီ၊ စတုန္နံ ဝဿိကာနံ မာသာနံ ပူရဏတ္တာ စာတုမာသိနီတိ ဝုစ္စတိ။ တဒါ ဟိ ကုမုဒါနိ သုပုပ္ဖိတာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ကုမုဒါနံ သမူဟာ၊ ကုမုဒါနိ ဧဝ ဝါ ကောမုဒါ၊ တေ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ကောမုဒီတိ ဝုစ္စတိ၊ ကုမုဒဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ။ အဝဿံ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဓုဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တန္တိ ကောမုဒိံ စာတုမာသိနိံ။

၁၄၅။ ပဝါရဏာသင်္ဂဟကထာ

၂၄၁။ အညတရော ဖာသုဝိဟာရောတိ ဧတ္ထ ဖာသုဝိဟာရော နာမ ကောတိ အာဟ ‘‘တရုဏသမထော ဝါ တရုဏဝိပဿနာ ဝါ’’တိ။ ဣမိနာ တရုဏသမထဝိပဿနာ ဖာသုံ ဝိဟရတိ အနေနာတိ ဖာသုဝိဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ပရိဗာဟိရာ ဘဝိဿာမာတိ ဧတ္ထ ကသ္မာ ဣမမှာ ဖာသုဝိဟာရာ ပရိဗာဟိရာ ဘဝိဿန္တီတိ အာဟ ‘‘အနိဗဒ္ဓရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒိဘာဝေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အနိဗဒ္ဓရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒိဘာဝေနာတိ အနိဗဒ္ဓဒိဝါဋ္ဌာနာဒိဘာဝေန ဟေတုဘူတေန၊ အသက္ကောန္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိသဒ္ဒေန အနိဗဒ္ဓစင်္ကမာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဆန္ဒဒါနံ ပဋိက္ခိပတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝါကျဿ အညတ္ထာပေါဟနံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဣမေသု တီသု ဆန္ဒဒါနံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ပဋိက္ခိပတီတိ ယောဇနာ။ အယံ ပဝါရဏာသင်္ဂဟော နာမ န ဒါတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တရုဏသမထဝိပဿနာလာဘီ ဧကပုဂ္ဂလော ဝါ ဟောတူတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဧကဿပိ ဒါတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဣမိနာ အယံ ပဝါရဏာသင်္ဂဟော ဧကဿ ဒိန္နောပိ သဗ္ဗေသံ ဒိန္နော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ ဒိန္နေ သတီတိ ယောဇနာ။ အာဂန္တုကာတိ သဋ္ဌိဝဿာပိ အာဂန္တုကာ။ တေသန္တိ ဒိန္နပဝါရဏာသင်္ဂဟာနံ။ အန္တရာပီတိ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာ အန္တရာပိ။

ဣတိ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၅။ စမ္မက္ခန္ဓကံ

၁၄၇။ သောဏကောဠိဝိသဝတ္ထုကထာ

၂၄၂။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ဣဿရိယာဓိပစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဣဿရဿ ဘာဝေါ ဣဿရိယံ၊ အဓိပတိနော ဘာဝေါ အာဓိပစ္စံ၊ ဣဿရိယဉ္စ အာဓိပစ္စဉ္စ၊ တေဟိ သမန္နာဂတံ ဣဿရိယာဓိပစ္စန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဿရဘာဝေန စ အဓိပတိဘာဝေန စ သမန္နာဂတ’’န္တိ။ ‘‘ရာဇဘာဝ’’န္တိ ဣမိနာ ရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ရညော ဘာဝေါ ရဇ္ဇန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ရညာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဣမိနာ ရညော ဣဒံ ရဇ္ဇန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကောဠိဝီသောတိ ဂေါတ္တ’’န္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာဝါဒဝသေန ဝုတ္တံ ¶ ၊ အပဒါနေ ပန တဿ ဇာတက္ခဏေ ပိတရာ ကောဋိဝီသဓနဿ ဒိန္နတ္တာ ‘‘ကောဠိဝီသော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ

‘‘ဇာတပုတ္တဿ မေ သုတွာ၊ ပိတု ဆန္ဒော အယံ အဟု၊

ဒဒါမဟံ ကုမာရဿ၊ ဝီသကောဋီ အနူနကာ’’တိ။

ဣမိနာ ပါဠိနယေန ‘‘ကောဋိဝီသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘စက္ကဝါဠ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ဋကာရဿ ဠကာရံ ကတွာ ကောဠိဝီသောတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဉ္ဇနဝဏ္ဏာနီတိ အဉ္ဇနဿ ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ဧတေသန္တိ အဉ္ဇနဝဏ္ဏာနိ။ လောမာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ သောဏော။ ဌပေသိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေဟီတိ အသီတိသဟဿပုရိသေဟိ။ ပဏ္ဏသာလန္တိ ပဏ္ဏေန ဆာဒိတံ၊ တေန စ ပရိက္ခိတ္တံ သာလံ။ ဥဏ္ဏပါဝါရဏန္တိ ဥဏ္ဏမယံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ။ ပါဒပုဉ္ဆနိကန္တိ ပါဒံ ပုဉ္ဆတိ သောဓေတိ အနေနာတိ ပါဒပုဉ္ဆနိယံ၊ တဒေဝ ပါဒပုဉ္ဆနိကံ။ သဗ္ဗေဝါတိ သောဏေန သဟ အသီတိသဟဿပုရိသာ ဧဝ။ တဿ စာတိ သောဏဿ စ။ ပုဗ္ဗယောဂေါတိ ပုဗ္ဗူပါယော။

အသီတိဂါမိကသဟဿာနီတိ ဧတ္ထ ဂါမေသု ဝသန္တီတိ ဂါမိကာ၊ တေသံ အသီတိသဟဿာနိ အသီတိဂါမိကသဟဿာနီတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တေသူ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ကုလပုတ္တာန’’န္တိ ဣမိနာ ဝသန္တျတ္ထေ ပဝတ္တဿ ¶ ဏိကပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘အသီတိသဟဿာနီ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဒန္တရောပိ အသီတိသဟဿသဒ္ဒါနံ သမာသဘာဝံ ဒဿေတိ။ ကေနစိဒေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ကေနစိ ဣဝါ’’တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ဒကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တော၊ ဣဝသဒ္ဒေါ ဥပမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကေနစိ ကရဏီယေန ဝိယာ’’တိ။ အထ ဝါ ‘‘န ပနာ’’တိအာဒိနာ ဧဝဖလဿ ဒဿိတတ္တာ ‘‘ကေနစိ ဧဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒံ ကတွာ ဧဝတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဿာတိ ဗိမ္ဗိသာရရညော။ တဿာတိ သောဏဿ။ ဒဿနာယ အညတြ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ န အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ရာဇာတိ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇာ၊ သန္နိပါတာပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ အတ္ထေတိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မသဒ္ဒေါ ဣဓလောကတ္ထော၊ ဣကသဒ္ဒေါ ဟိတတ္ထေ ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဣဓလောကဟိတေ’’တိ။ ‘‘အမှာက’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘သော နော ဘဂဝါ’’တိ ဧတ္ထ နောသဒ္ဒေါ အမှသဒ္ဒကာရိယောတိ ဒဿေတိ။ အမှာကံ သော ဘဂဝါတိ ယောဇနာ။ သမ္ပရာယိကေတိ ပရလောကဟိတေ။

‘‘ဇာနာပေမီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဝေဒေမီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိဒဓာတုယာ ဉာဏတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဋိကာယ နိမုဇ္ဇိတွာတိ ဧတ္ထ ပဋိကာသဒ္ဒေါ အဍ္ဎေန္ဒုပါသာဏဝါစကောတိ အာဟ ‘‘အဍ္ဎစန္ဒပါသာဏေ’’တိ။ သော ဟိ ပဋတိ အဍ္ဎဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပဋိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိကာသဒ္ဒေါယံ အတ္ထရဏဝိသေသေပိ ဝတ္တတိ။ ယဿ ¶ ဒါနီတိ ဧတ္ထ ယသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တေသံ ဟိတကရဏီယတ္ထဿာ’’တိ။ ဣမိနာ အယံ ယံသဒ္ဒေါ န တံသဒ္ဒါပေက္ခောတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ယဿာတိ ယော အဿ။ အဿ တေသံ ဟိတကရဏီယတ္ထဿ ယော ကာလော အတ္ထိ၊ တံ ကာလံ ဘဂဝါ ဇာနာတီတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ အသီတိဂါမိကသဟဿာနံ။ ပစ္ဆာယာယန္တိ ဧတ္ထ ပကာရော ပစ္စန္တတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဆာယာယ’’န္တိ။ သမ္မနာဟရန္တီတိ သံ ပုနပ္ပုနံ မနသာဂတံ အဘိမုခံ ဟရန္တီတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ မနသိကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ပသာဒဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကောဓဝသေနာ’’တိအာဒီနိ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘ပုန ဝိသိဋ္ဌတရ’’န္တိ ဣမိနာ ဘိယျောသော မတ္တာယာတိ နိပါတဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

သောဏဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ

၂၄၃။ ‘‘မက္ခိတော’’တိ ¶ ဣမိနာ ဖုရတိ ဝိပ္ဖာရတိ ဗျာပေတီတိ ဖုဋောတိ ဝုတ္တေ ဖုရဓာတုယာ ဝိပ္ဖာရဏံ နာမ မက္ခိတတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ဣမိနာ ဂါဝေါ အာဟနန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂဝါဃာတနန္တိ အတ္ထံ ဒဿေဘိ။ တန္တိဿရေတိ တန္တိယာ ဂုဏဿ သရေ။ ဝါဒနကုသလောတိ ဝါဒနေ ကုသလော။ ခရမုစ္ဆိတာတိ ခရေန မုစ္ဆိတာ။ ‘‘သရသမ္ပန္နာ’’တိ ဣမိနာ သရော ဧတိဿမတ္ထီတိ သရဝတီ၊ ဝီဏာတိ ဒဿေတိ။ ကမ္မညာတိ ဧတ္ထ ကမ္မသဒ္ဒတော ခမတ္ထေ ညပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘ကမ္မက္ခမာ’’တိ။ မန္ဒမုစ္ဆနာတိ မန္ဒေန မုစ္ဆနာ။ သမေ ဂုဏေတိ ဧတ္ထ သမော နာမ မဇ္ဈိမော၊ ဂုဏော နာမ မုချတော ဝီဏာယ ဇိယာ၊ ဥပစာရတော သရောတိ အာဟ ‘‘မဇ္ဈိမေ သရေ’’တိ။ ဝီရိယသမထန္တိ ဧတ္ထ ဝီရိယဉ္စ သမထော စာတိ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ဝီရိယသမ္ပယုတ္တံ သမထ’’န္တိ။ ဣမိနာ ဝီရိယေန သမ္ပယုတ္တံ သမထံ ဝီရိယသမထန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝီရိယံ သမထေန ယောဇေဟီ’’တိ ဣမိနာ ဝီရိယေန သမထံ ယောဇေဟီတိ အတ္ထောပိ ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတန္တိ ဧတ္ထ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ န အညာနီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာန’’န္တိ။ ‘‘သမဘာဝ’’န္တိ ဣမိနာ တာပစ္စယော ဘာဝတ္ထေ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဣန္ဒြိယာနံ သမတ’’န္တိပါဌေ၊ သဒ္ဓါဒီသု ဣန္ဒြိယေသု ဝါ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ ဧတ္ထ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏေ ထပစ္စယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ သမထေ သတီ’’တိ။ အာဒါသေ သတိ မုခဗိမ္ဗေန ကတ္တုဘူတေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဣဝ၊ တသ္မိံ သမထေ သတိ ယေန နိမိတ္တေန ကတ္တုဘူတေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သမထဿ နိမိတ္တံ သမထနိမိတ္တံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ သမဘာဝေါ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ သမထနိမိတ္တာဒီနိ စတ္တာရိ ဧကသေသေန ဝါ သာမညနိဒ္ဒေသေန ဝါ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၂၄၄။ အညံ ¶ ဗျာကရေယျန္တိ ဧတ္ထ အညံ ဗျာကရောန္တော အတ္တာနံ ‘‘အရဟာ အဟ’’န္တိ ဇာနာပေတီတိ အာဟ ‘‘အရဟာ အဟ’’န္တိ ဇာနာပေယျ’’န္တိ။ ဆ ဌာနာနီတိ ဧတ္ထ ဌာနသဒ္ဒေါ ကာရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဆ ကာရဏာနီ’’တိ ¶ ။ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ’’တိအာဒိနာ အဓိမုတ္တောတိ ပဒဿ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဒတ္ထော ပန အဓိမုစ္စတီတိ အဓိမုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရဟတ္တံ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ အသမ္မောဟောတီတိ ဧတ္ထ အာကာရတ္ထဝါစကော ဣတိသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗပဒေသုပိ ယောဇေတွာ ‘‘နေက္ခမံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ပဋိဝေဓရဟိတ’’န္တိ ဣမိနာ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ဧတ္ထ မတ္တသဒ္ဒဿ နိဝတ္တေတဗ္ဗတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဋိဝေဓပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ ‘‘အသမ္မိဿ’’န္တိ ဣမိနာ ကေဝလသဒ္ဒဿ အသမ္မိဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဋိစယန္တိ ဧတ္ထ ပဋိသဒ္ဒေါ အနုပစ္ဆိန္နတ္ထော၊ စိဓာတု ဝဍ္ဎနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဝဍ္ဎိ’’န္တိ၊ မဂ္ဂပဋိဝေဓေန ဝီတရာဂတ္တာယေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္နိန္နမာနသောယေဝါတိ တသ္မိံ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေ နိန္နမာနသော ဧဝ။

လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ ဧတ္ထ လဘနံ လာဘော၊ သုဋ္ဌု ကရဏံ သက္ကာရော၊ သိလောကနံ ဝဏ္ဏဘဏနံ သိလောကော၊ လာဘော စ သက္ကာရော စ သိလောကော စ လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတုပစ္စယလာဘဉ္စာ’’တိအာဒိ။ တေသံယေဝါတိ စတုန္နံ ပစ္စယာနမေဝ။ ‘‘သီလဉ္စ ဝတဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ သီလဗ္ဗတန္တိပဒဿ ဒွန္ဒဝါကျံ ဒဿေတိ။

ဘုသသဒ္ဒဿ ကလိင်္ဂရတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ဗလဝန္တော’’တိ ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိ ဣမိနာ နေဝဿာတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂဟေတွာ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဧတ္ထ ပရိပုဗ္ဗအာပုဗ္ဗဒါဓာတုယာ ဂဟဏတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ကိလေသာ ကရောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ ကိလေသာနံ။ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဣဉ္ဇနံ ကမ္ပနံ ဣဉ္ဇံ၊ န ဣဉ္ဇံ အနေဉ္ဇံ၊ တမေဝ အာနေဉ္ဇံ၊ တံ ပတ္တန္တိ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အစလနပ္ပတ္တ’’န္တိ။ ဝယဉ္စာတိ စသဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝယမ္ပိ ဥပ္ပာဒမ္ပီ’’တိ။

ဥပါဒါနက္ခယဿာတိ ဧတ္ထ ဥပါဒါနက္ခယံ အဓိမုတ္တဿာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစန’’န္တိ။ ‘‘ဥပ္ပာဒဉ္စ ဝယဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ အာယတနုပ္ပာဒန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဥပ္ပာဒသဒ္ဒေန ဝယောပိ အဝိနာဘာဝတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ သမ္မာတိ နိပါတော ဉာယတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဟေတုနာ နယေနာ’’တိ။ သန္တစိတ္တဿာတိ ဧတ္ထ သန္တသဒ္ဒဿ ခေဒါဒီသုပိ ပဝတ္တတ္တာ ဣဓ နိဗ္ဗုတတ္ထေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗုတစိတ္တဿာ’’တိ။ အနုနယပဋိဃေဟီတိ အနု ပုနပ္ပုနံ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ နေတီတိ အနုနယော၊ ¶ ရာဂေါ၊ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဃော၊ ဒေါသော၊ အနုနယော စ ပဋိဃော စ အနုနယပဋိဃာ၊ တေဟိ။ ဣဋ္ဌေ အနုနယော၊ အနိဋ္ဌေ ပဋိဃော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၄၈။ ဒိဂုဏာဒိဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာ

၂၄၅။ အညံ ဗျာကရောန္တီတိ ဧတ္ထ အညသဒ္ဒေါ သဗ္ဗနာမသုဒ္ဓနာမဝသေန ဒုဝိဓော။ တေသု ဣဓ သုဒ္ဓနာမံ၊ တံ ပန ဗာလေ စ ဒါရကေ စ အရဟတ္တေ စ ပဝတ္တတိ၊ ဣဓ ပန အရဟတ္တေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အရဟတ္တံ ဗျာကရောန္တီ’’တိ။ ယေနာတိ သဘာဝေန။ အရဟာတိ ဉာယတီတိ အရဟာဣတိ အတ္ထော ဉာယတိ။ သောတိ သဘာဝေါ။ သုတ္တဝဏ္ဏနာတောယေဝါတိ အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာတော ဧဝ။ န ဥပနီတောတိ န ဥပရိ နီတော။ ဧကစ္စေ မောဃပုရိသာတိ ဧကစ္စေသဒ္ဒေါ အညေပရိယာယော၊ မောဃသဒ္ဒေါ တုစ္ဆဝေဝစနောတိ အာဟ ‘‘အညေ ပန တုစ္ဆပုရိသာ’’တိ။ ‘‘ဟသမာနာ ဝိယာ’’တိ ဣမိနာ ဟသမာနကံ မညေတိ ဧတ္ထ မညေသဒ္ဒေါ ဝိယတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ အသန္တမေဝါတိ အဝိဇ္ဇမာနံယေဝ။ ဧကပလာသိကန္တိ ဧတ္ထ ပလာသသဒ္ဒေါ ပဏ္ဏဝါစကော။ ပဋလံ နာမ ပဏ္ဏံ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဧကပဋလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အသီတိသကဋဝါဟေတိ ဧတ္ထ အသီတိ ပဒံ သကဋပဒေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ အသီတိသကဋေဟိ ဝဟိတဗ္ဗေတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဒွေ သကဋဘာရာ ဧကော ဝါဟော’’တိ ဣမိနာ ဝါဟာနံ စတ္တာလီသဘာဝံ ဒဿေတိ။ သတ္တဟတ္ထိကဉ္စ အနီကန္တိ ဧတ္ထ အနီကဿ သရူပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆ ဟတ္ထိနိယော စာ’’တိအာဒိ။ သတ္တန္နံ ဟတ္ထီနံ သမူဟော သတ္တဟတ္ထိကံ။ သတ္တအနီကတ္တာ ဧကူနပညာသဟတ္ထိနော ဟောန္တိ။ တေသု သတ္တ ဟတ္ထိနော၊ ဒွါစတ္တာလီသ ¶ ဟတ္ထိနိယော ဟောန္တိ။ ဒွိဂုဏာတိ ဧတ္ထ ဂုဏသဒ္ဒေါ ပဋလတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဒွိပဋလာ’’တိ။ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာတိ ဧတ္ထ ဒွိဂုဏတိဂုဏာနံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ပါရိသေသတော ဂုဏင်္ဂုဏဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာတိ ပဋလပဋလာ ဥပါဟနာ၊ ဗဟုပဋလာ ဥပါဟနာတိ အတ္ထော။ ဥကာရေန သဟ ယောဇေတွာ ဂကာရော သဇ္ဈာယိတဗ္ဗော စ လိခိတဗ္ဗော စ။ ဣဒါနိ ပေါတ္ထကေသု ပန ဥကာရော န ဒိဿတိ။

၁၄၉။ သဗ္ဗနီလိကာဒိပဋိက္ခေပကထာ

၂၄၆။ သဗ္ဗာဝ နီလိကာတိ သဗ္ဗာဝ ဥပါဟနာယော နီလိကာ၊ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု နီလမေတာသန္တိ သဗ္ဗနီလိကာတိပိ ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထ စာတိ တေသု နီလိကာဒီသု စ။ ဥမ္မာရပုပ္ဖဿ ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ဧတိဿာတိ ဥမ္မာရပုပ္ဖဝဏ္ဏာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ ဧတ္ထ အဒ္ဒေါတိ အလ္လော။ အရိဋ္ဌောတိ ဖေဏိလရုက္ခော ဝါ ကာကော ဝါ၊ တသ္မာ အဒ္ဒေါ အလ္လော အရိဋ္ဌော ဖေဏိလရုက္ခော၊ ကာကော ဝါတိ အဒ္ဒါရိဋ္ဌော၊ တဒေဝ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကော၊ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဿ ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ဧတိဿာတိ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ ¶ ။ ဧတာသူတိ သဗ္ဗနီလိကာဒီသု။ ပုဉ္ဆိတွာတိ ပရိမဇ္ဇိတွာ။ အပ္ပမတ္တကေနာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ။ သဗ္ဗနီလာဒိကေ ဘိန္နေ ကာ နာမ ကထာတိ အတ္ထော။

‘‘ယာသံ ဝဒ္ဓါယေဝ နီလာ’’တိ ဣမိနာ နီလကာ ဝဒ္ဓိကာ ဧတာသန္တိ နီလကဝဒ္ဓိကာတိ ဆဋ္ဌီဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေတိ။ ဝဒ္ဓိကာတိ စ နဒ္ဓိ။ သာ ဟိ ဥပါဟနတလတော ဝဒ္ဓယတီတိ ဝဒ္ဓိကာတိ စ ဥပါဟနတလံ ဗန္ဓတိ ဣမာယာတိ ဝဒ္ဓိကာတိ စ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပီတကဝဒ္ဓိကာဒီသု။ ဧတာယောပီတိ နီလကဝဒ္ဓိကာဒိကာ ဥပါဟနာယောပိ။ တလေတိ ဥပါဟနာယ တလေ။ ‘‘ခလ္လကံ ဗန္ဓိတွာ’’တိ ဣမိနာ ခလ္လကေန ဗန္ဓိတဗ္ဗာတိ ခလ္လကဗဒ္ဓါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယောနကဥပါဟနာတိ ယောနကဇာတီနံ မနုဿာနံ ဥပါဟနာ။ ပလိဂုဏ္ဌေတွာတိ ပရိသမန္တတော ဝေဌေတွာ။ ‘‘ဥပရိ…ပေ… ဇင်္ဃ’’န္တိ ဣမိနာ ပုဋဗဒ္ဓတော ဝိသေသံ ဒဿေတိ။ တူလပိစုနာတိ တူလသင်္ခါတေန ပိစုနာ။ ‘‘တိတ္တိရပတ္တသဒိသာ’’တိ ဣမိနာ တိတ္တိရဿ ¶ ပတ္တံ ဝိယ တိတ္တိရပတ္တိကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တိတ္တိရောတိ စ ဧကော သကုဏဝိသေသော။ ကဏ္ဏိကဋ္ဌာနေတိ ဒွိန္နံ ဝဒ္ဓိကာနံ ဧကတော သမာဂမဋ္ဌာနေ။ ‘‘မေဏ္ဍ…ပေ… ကတာ’’တိ ဣမိနာ မေဏ္ဍဿ ဝိသာဏေန သဒိသာ ဝဒ္ဓိကာ ဧတာသန္တိ မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တထေဝါတိ ယထာ မေဏ္ဍအဇသိင်္ဂသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ၊ တထေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိစ္ဆိကာ…ပေ… ကတာ’’တိ ဣမိနာ ဝိစ္ဆိကာယ အဠော ဝိစ္ဆိကာဠော၊ သော ဝိယ ဝဒ္ဓိကာ ဧတာသန္တိ ဝိစ္ဆိကာဠိကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဠသဒ္ဒေါ ‘‘အဠစ္ဆိန္နော’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၁၉) အင်္ဂုဋ္ဌဝါစကော၊ ဣဓ ပန နင်္ဂုဋ္ဌဝါစကော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နင်္ဂုဋ္ဌသဏ္ဌာနေ’’တိ။ တလေသူတိ ဥပါဟနာယ တလေသု။ ‘‘မောရ…ပေ… သိဗ္ဗိကာ’’တိ ဣမိနာ မောရပိဉ္ဆေဟိ ပရိသမန္တတော၊ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါ သိဗ္ဗိတာ မောရပိဉ္ဆပရိသိဗ္ဗိတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ စိတြာ ဥပါဟနာယောတိ ဧတ္ထ စိတြသဒ္ဒေါ ဝိစိတြတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝိစိတြာ’’တိ။ ဧတာသူတိ ခလ္လကဗဒ္ဓါဒီသု။ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာတိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ ဝဠဇိ ပရိဘောဂေတိ ဓာတုပါဌော (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၅ ဇကာရန္တဓာတု)။ တာလုဇော တတိယော။ တေသု ပနာတိ ခလ္လကာဒီသု ပန။ သတိ သန္တေသူတိ ယောဇနာ။ သီဟစမ္မေန ပရိက္ခိပိတဗ္ဗာတိ သီဟစမ္မပရိက္ခတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိယန္တေသူ’’တိအာဒိ။ ပက္ခိဗိဠာလောတိ တုလိယော။ သော ဟိ ပက္ခယုတ္တတ္တာ စ ဗိဠာလမုခသဒိသမုခတ္တာ စ ပက္ခိဗိဠာလောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိနာ လုဝကစမ္မပရိက္ခတာတိ ဧတ္ထ လုဝကသဒ္ဒေါ ပက္ခိဗိဠာလပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥလူကစမ္မပရိက္ခတာ’’တိပိ ပါဌော။ ဧတာသုပီတိ သီဟစမ္မပရိက္ခတာဒီသုပိ။ ယာ ကာစိ ဥပါဟနာယောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၄၇။ ဩမုက္ကန္တိ ဧတ္ထ အဝတျူပသဂ္ဂဿ ဝိယောဂတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိမုဉ္စိတွာ အပနီတ’’န္တိ။ ပုရာဏံ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနန္တိ အတ္ထော။

၁၅၁။ အဇ္ဈာရာမေ ဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာ

၂၄၈။ ‘‘ယေန ¶ သိပ္ပေနာ’’တိအာဒိနာ အဘိ အဓိကံ ဇီဝန္တိ အနေနာတိ အဘိဇီဝနံ၊ ကိံတံ? သိပ္ပန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ တဿာတိ သိပ္ပဿ ¶ ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ယံသဒ္ဒေါ ဝစနဝိပလ္လာသောတိ အာဟ ‘‘ယေ တုမှေ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယံနိပါတောတိ ယံဣတိ နိပါတော ယဒိသဒ္ဒဿ အတ္ထေ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ အာစရိယာ ဧဝါတိ ဧဝသဒ္ဒေန အာစရိယမတ္တဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ သောတိ အဝဿိကော။ တန္တိ ဆဗ္ဗဿံ။ နိဿာယ ဝစ္ဆတီတိ အဝဿိကဿ စတုဝဿကာလေ ဆဗ္ဗဿဿ ဒသဝဿိကတ္တာ တံ နိဿာယ ဝသတိ။ ဥပဇ္ဈာယမတ္တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿာ’’တိအာဒိ။ မဟန္တတရာတိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎတရာ။ ဥပဇ္ဈာယဿ မတ္တံ ပမာဏမေတေသန္တိ ဥပဇ္ဈာယမတ္တာ။

၂၄၉။ ပါဒတော နိက္ခန္တေန ခီလသဒိသေန မံသေန ပဝတ္တော အာဗာဓော ပါဒခီလာဗာဓောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါဒတော’’တိအာဒိ။ ပါဒတော နိက္ခန္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၅၁။ တိဏပါဒုကာတိအာဒီသု တိဏေန ကတာ ပါဒုကာ တိဏပါဒုကာတိ ဝစနတ္ထာဒိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန ကေနစိ တိဏေနာ’’တိအာဒိ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ ‘‘ဘူမိယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာတိ’’အာဒိနာ န သင်္ကမိတဗ္ဗာတိ အသင်္ကမနီယာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

၂၅၂။ အင်္ဂဇာတေနေဝါတိ အတ္တနော အင်္ဂဇာတေန ဧဝ။ အင်္ဂဇာတန္တိ ဂါဝီနံ အင်္ဂဇာတံ။ ဩဂါဟေတွာတိ ဧတ္ထ ဩတျူပသဂ္ဂေါ ဒဠှတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဒဠှံ ဂဟေတွာ’’တိ။

၁၅၃။ ယာနာဒိပဋိက္ခေပကထာ

၂၅၃။ ဣတ္ထိယုတ္တေနာတိ ဧတ္ထ ရူဠီဝသေန ဓေနုပိ ဣတ္ထီ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဓေနုယုတ္တေနာ’’တိ။ ပုရိသန္တရေနာတိ ဧတ္ထ ပုရိသော ဧဝ အန္တရော အညော ဧတ္ထာတိ ပုရိသန္တရံ ယာနံ။ ပုရိသန္တရော နာမ အတ္ထတော သာရထီတိ အာဟ ‘‘ပုရိသသာရထိနာ’’တိ၊ ယာနေနာတိ ယောဇနာ။ ဂင်္ဂါမဟိယာယာတိ ဧတ္ထ ဂင်္ဂါ စ မဟီ စ ဂင်္ဂါမဟီ၊ တတ္ထ ကီဠိကာ ဂင်္ဂါမဟိယာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂင်္ဂါမဟီကီဠိကာယာ’’တိ။ တတ္ထ ဟိ ဣတ္ထိပုရိသာ ယာနေဟိ ဥဒကကီဠံ ကီဠန္တိ။ ပုရိသယုတ္တံ ¶ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပုရိသယုတ္တဉ္စ ဟတ္ထဝဋ္ဋကဉ္စာ’’တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုရိသယုတ္တန္တိ ပုရိသေန ယုဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပုရိသယုတ္တံ ယာနံ။ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဟတ္ထေန ¶ ဝဋ္ဋေတဗ္ဗန္တိ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ ယာနံ။ ယာနုဂ္ဃာတေနာတိ ယာနဿ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဂမနေန။ ဟနဓာတု ဟိ ဂတျတ္ထော။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာနံ အဘိရုဟန္တဿာ’’တိအာဒိ။ ‘‘တပ္ပစ္စယာ’’တိ ဣမိနာ ယာနုဂ္ဃာတေနာတိ ဧတ္ထ ဟေတွတ္ထေ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ပီဌကသိဝိကန္တိ ပီဌေန သဟ ကတံ သိဝိကံ။ ပဋပေါဋလိကန္တိ ပဋမယံ ပေါဋလိကံ။

၁၅၄။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနပဋိက္ခေပကထာ

၂၅၄။ ဥစ္စံ အာသယနံ ဥစ္စာသယနံ။ မဟန္တံ အာသယနံ မဟာသယနံ။ အာသန္ဒိအာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပမာဏာတိက္ကန္တာသနန္တိ ဒီဃာသနံ။ တဉှိ အာဂမ္မ သဒတိ နိသီဒတီတိ ဧတ္ထ၊ အာယတံ ဝါ သုဋ္ဌုံ ဒဒါတီတိ အာသန္ဒီတိ ဝုစ္စတိ။ ဝါဠရူပါနီတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိဝါဠရူပါနိ။ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အင်္ကီယတိ လက္ခီယတီတိ ပလ္လင်္ကော။ ဂေါနကောတိ ဂဝတိ ဒီဃလောမေဟိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဂေါနကော။ ကောဇဝေါတိ ကုယံ ဘူမိယံ ဇဝတိ ဂစ္ဆတီတိ ကောဇဝေါ။ တဿာတိ ဂေါနကဿ။ လောမာနိ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ဟောန္တိ ကိရာတိ ယောဇနာ။ ဝါနစိတြဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဝါနေန သိဗ္ဗနေန သဉ္ဇာတံ စိတြရူပမေတ္ထာတိ ဝါနစိတြံ၊ ဥဏ္ဏာယ နိဗ္ဗတ္တော ဥဏ္ဏာမယော၊ သောယေဝ အတ္ထရဏော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော၊ ဝါနစိတြဉ္စ တံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော စေတိ ဝါနစိတြဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ သေတတ္ထရဏောတိ သေတတ္ထိကေဟိ သေဝီယတီတိ သောတော၊ သောယေဝ အတ္ထရဏော သေတတ္ထရဏော။ ဣမိနာ အတ္ထေန ပဋတိ သေတဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပဋိကာတိ ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိကာသဒ္ဒေါယံ အဍ္ဎေန္ဒုပါသာဏေပိ ပဝတ္တတိ။ ဃနပုပ္ဖကောတိ ဃနံ ကထိနံ ပုပ္ဖမေတ္ထာတိ ဃနပုပ္ဖကော။ ဣမိနာ ဃနပုပ္ဖသင်္ခါတံ ပဋလမေတ္ထ အတ္ထီတိ ပဋလိကာတိ ဒဿေတိ။ သောတိ အတ္ထရဏော။ အာမလကပဋောတိ အာမလကပုပ္ဖံ ဒဿေတွာ ကတော ပဋော။ တူလိကာတိ တူလံ ပူရေတွာ ¶ ကတာ တူလိကာ။ ဝိကတိကာတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိရူပေဟိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ဝိစိတ္တာကာရေန ကရီယတီတိ ဝိကတိကာ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ၊ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဒွေ အဋ္ဌကထာယော အညမညံ ဝိသဒိသာ ဟောန္တိ။ ဧတ္ထ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာနယေန ဝစနတ္ထံ ကရိဿာမိ။ ဥဋ္ဌိတံ ဒွီဟိ ပက္ခေဟိ၊ ဒွီသု ဝါ ဒသာသင်္ခါတံ လောမမေတ္ထာတိ ဥဒ္ဒလောမီ။ နိဂ္ဂဟိတာဂမံ ကတွာ ‘‘ဥန္ဒလောမီ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ဧကသ္မိံ အန္တေ ဒသာသင်္ခါတံ လောမမေတ္ထာတိ ဧကန္တလောမီတိ။ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ဧတ္ထ ကောသေယျန္တိ ကောသိယသုတ္တံ။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ကဋ္ဋိဿနာမကံ ဝါကံ။ ဣမိနာ ကောသေယျဉ္စ ကဋ္ဋိဿဉ္စ ကဋ္ဋိဿာနီတိ ဝိရူပေကသေသံ ကတွာ ကဋ္ဋိဿေဟိ ¶ ပကတံ အတ္ထရဏံ ကဋ္ဋိဿန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနအပရိသိဗ္ဗိတံ သုဒ္ဓကောသေယျံ။ ဣမိနာ သုဒ္ဓကဋ္ဋိဿမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

သောဠသ နာဋကိတ္ထိယော ဌတွာ နစ္စံ ကရောန္တိ ဧတ္ထာတိ ကုတ္တကန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သောဠသန္န’’န္တိအာဒိ။ အဇိနစမ္မေဟီတိ အဇိနမိဂစမ္မေဟိ၊ ကတဣတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဝေဏီတိ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာဒီဟိ ပရံပရဝသေန ကတတ္တာ ‘‘ပဝေဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဇိနစမ္မာနိ ဟိ သုခုမတရာနိ၊ တသ္မာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာဒီနိ ကတွာ ပဝေဏိဝသေန ကတာနိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပဝေဏီ’’တိ။ ‘‘ကဒလိမိဂစမ္မံ နာမာ’’တိ ဣမိနာ တဿ စမ္မံ ကဒလိမိဂဣတိ ဂဟေတဗ္ဗံ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ဝါ ဥပစာရေန ဝါတိ ဒဿေတိ။ ပဝရသဒ္ဒေါ ဥတ္တမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမပစ္စတ္ထရဏ’’န္တိ။ တန္တိ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ။ သဥတ္တရစ္ဆဒန္တိ ဧတ္ထ သကာရော သဟသဒ္ဒကာရိယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေနာ’’တိ။ ‘‘ဥပရီ’’တိ ဣမိနာ ဥတ္တရသဒ္ဒဿ သေဋ္ဌာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ‘‘သဒ္ဓိ’’န္တိ ဣမိနာ သဟသဒ္ဒဿ တုလျတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ ‘‘သေတ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ရတ္တဝိတာနံ ဟေဋ္ဌာ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ သတိပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ ¶ ။ ကသ္မာ? ရတ္တဝိတာနဿ အကပ္ပိယတ္တာ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိ ဧတ္ထ ဥဘသရူပံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာ’’တိ။ သီသော ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဓာနံ၊ ဥပ ဘုသံ ဝါ သုခံ ဓာရေတီတိ ဥပဓာနံ၊ ဗိဗ္ဗောဟနံ။ သစေ ပမာဏယုတ္တံ၊ တံ ဥပဓာနံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၁၅၅။ သဗ္ဗစမ္မပဋိက္ခေပါဒိကထာ

၂၅၅။ ဒီပိပေါတကောတိ ဒီပိပေါတော ဝိယာတိ ဒီပိပေါတကော ဝစ္ဆော။ ဘိတ္တိဒဏ္ဍကာဒီသူတိ ဘိတ္တိသမ္ဗန္ဓေသု ဒဏ္ဍကာဒီသု။ အာဒိသဒ္ဒေန ဘိတ္တိထမ္ဘာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။

၂၅၆။ ယော န သက္ကောတိ အနုပါဟနော ဂါမံ ပဝိသိတုံ၊ သော ဂိလာနော နာမာတိ ယောဇနာ။

၁၅၇။ သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာ

၂၅၇။ ဧတေနာတိ ‘‘ကုရရဃရေ’’တိ ပါဌေန။ အဿာတိ မဟာကစ္စာနဿ။ ပပါတနာမကေတိ ယသ္မာ မဟာတဋော ဧတ္ထ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ပပါတနာမကော ဟောတိ။ ဧတေနာတိ ‘‘ပပါတကေ ပဗ္ဗတေ’’တိ ပါဌေန။ အဿာတိ မဟာကစ္စာနဿ။ ကောဋိအဂ္ဃနကံ ပိဠန္ဓနံ ကဏ္ဏေ ဧတဿတ္ထီတိ ကုဋိကဏ္ဏောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကောဋိအဂ္ဃနကံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပိဠန္ဓတိ အနေနာတိ ပိဠန္ဓနံ၊ အလင်္ကာရော ¶ ။ ဒန္တဇော စတုတ္ထက္ခရော။ ‘‘ပသာဒဇနက’’န္တိ ဣမိနာ ပသာဒံ ဇနေတီတိ ပါသာဒိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပသာဒနီယန္တိ ပသာဒိတဗ္ဗံ၊ ပသာဒိတုံ အရဟန္တိ အတ္ထော။ အတ္ထဝစနန္တိ အတ္ထော ဝုစ္စတိ အနေနာတိ အတ္ထဝစနံ။ ပါဠိယံ ဣဒါနိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘ပသာဒနီယ’’န္တိ ပါဌော နတ္ထိ။ ‘‘ပါသာဒိက’’န္တိပဒဿ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဒဿနီယ’’န္တိ ပါဌောယေဝ အတ္ထိ။ ဥတ္တမဒမထသမထန္တိဧတ္ထ ဒမထသဒ္ဒဿ ဉာဏတ္ထဉ္စ ဣန္ဒြိယသံဝရတ္ထဉ္စ သမထသဒ္ဒဿ သမာဓတ္ထဉ္စ စိတ္တူပသမတ္ထဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥတ္တမံ ဒမထဉ္စာ’’တိအာဒိ။ စသဒ္ဒေန ဒွန္ဒဝါကျံ ဒဿေတိ။ ဝိသူကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ ဝိသူကာယ ပဋိပက္ခာယ ပဝတ္တာနံ ဒိဋ္ဌိစိတ္တသင်္ခါတာနံ ဝိဝိဓစလနာနံ။ ‘‘ဝီရိယိန္ဒြိယ’’န္တိ ဣမိနာ ယတိန္ဒြိယန္တိ ဧတ္ထ ယတသဒ္ဒေါ ဝီရိယဝါစကောတိ ¶ ဒဿေတိ။ နာဂန္တိ ဧတ္ထ နတ္ထိ အာဂု ပါပမေတဿာတိ နာဂေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဂုဝိရဟိတ’’န္တိ ကိံ ဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ အာဟ ‘‘မမ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ ကဏှာ မတ္တိကာ ဥတ္တရိ ဧတ္ထာတိ ကဏှုတ္တရာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကဏှမတ္တိကုတ္တရာ’’တိ။ ‘‘ဥပရီ’’တိ ဣမိနာ ဥတ္တရသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂုန္နံ ခုရေဟီ’’တိ ဣမိနာ ဂုန္နံ ခုရကဏ္ဋကသဒိသတ္တာ ဂေါကဏ္ဋကာ နာမာတိ ဒဿေတိ။ တေ ဂေါကဏ္ဋကေ ရက္ခိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ခရာ ဘူမိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧတေဟီတိ ဧရဂူအာဒီဟိ စတူဟိ တိဏေဟိ။ တန္တိ ဧရဂူတိဏံ။ တေနာတိ မောရဂူတိဏေန။ ဇန္တုဿ ဝဏ္ဏောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေနာသနံ ပညပေသီတိ ဧတ္ထ ကိံ နာမ သေနာသနံ ပညပေသီတိ အာဟ ‘‘ဘိသိံ ဝါ ကဋသာရကံ ဝါ ပညပေသီ’’တိ။ ပညပေတွာ စ ပန သောဏဿ အာရောစေသိ။ ကိံ အာရောစေသီတိ အာဟ ‘‘အာဝုသော’’တိအာဒိ။ သတ္ထာ ဝသိတုကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၅၈။ ‘‘တဿ သောဏဿာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဘာတု တန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တ’’န္တိပဒံ သာမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ တန္တိ တဝ။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနီတိ အဋ္ဌပမာဏော၊ အဋ္ဌသမူဟော ဝါ ဝဂ္ဂေါ ဧတေသန္တိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနိ။ ကာမသုတ္တာဒီနိ (သု။ နိ။ ၇၇၂ အာဒယော) သောဠသ သုတ္တာနိ။ ယောတိ ပုဂ္ဂလော၊ သမန္နာဂတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အရိယောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ သုစိသမန္နာဂတောယေဝ ပါပေ န ရမတိ၊ အထ ခေါ အရိယောပီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဋိဘာတု တ’’န္တိ ပါဌတော ယာဝ ‘‘သုစီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ပါဌာ ကေသုစိယေဝ အဋ္ဌကထာပေါတ္ထကေသု အတ္ထိ။ အယံ ခွဿာတိ ဧတ္ထ အဿသဒ္ဒေါ အာချာတောတိ အာဟ ‘‘ဘဝေယျာ’’တိ။ ပရိဒဿေသီတိ ပဉ္စ ဝရာနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒဿေသိ။ ယံ ဝစနံ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဇာနာပေတိ၊ တဿ ဝစနဿ အယံ ကာလော ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။

၂၅၉။ ဝိနယဓရပဉ္စမေနာတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယပဉ္စမေနာတိ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘အနုဿာဝနာစရိယပဉ္စမေနာ’’တိ။ ဥပါဟနကောသကောတိ ဥပါဟနာယ ပက္ခိပနောကာသော ကောသကော။ ဧဠကစမ္မအဇစမ္မေသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ မိဂစမ္မေ ပန ကိဉ္စိ ဝဋ္ဋတိ၊ န ကိဉ္စိ ဝဋ္ဋတိ ¶ ¶ ။ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မိဂစမ္မေ’’တိအာဒိ။ ဧတေသံယေဝါတိ ဧဏိမိဂါဒီနံ ဆန္နမေဝ။ အညေသံ ပနာတိ ဆဟိ မိဂေဟိ အဝသေသာနံ ပန။ တေသံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဂါထာယံ မက္ကဋော စ ကာဠသီဟော စ သရဘော စ ကဒလိမိဂေါ စ ကေစိ ယေ ဝါဠမိဂါ အတ္ထိ၊ တေ စာတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ မက္ကဋာဒီနံ။

တတ္ထာတိ ဂါထာယ၊ မက္ကဋာဒီသု ဝါ။ ‘‘သီဟဗျဂ္ဃအစ္ဆတရစ္ဆာ’’တိ ဣမိနာ ဝါဠမိဂါနံ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဧတ္တကာယေဝ ဝါဠမိဂါတိ အာဟ ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိ။ ဧတေသံယေဝါတိ သီဟဗျဂ္ဃအစ္ဆတရစ္ဆာနမေဝ။ န စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေသန္တိ ဆန္နံ ဧဏိမိဂါဒီနံ။ တေတိ ဆ ဧဏိမိဂါဒိကေ။ ဟိ သစ္စံ သဗ္ဗေသံ ဧတေသံ ဝါဠမိဂါနံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အာဟရိတွာ ဝါ န ဒိန္နန္တိ အာဟရိတွာ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတွာ န ဒိန္နံ။ ‘‘ဂဏနံ န ဥပေတီ’’တိ ဣမိနာ ဂဏနံ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဂဏနူပဂန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဓိဋ္ဌိတဉ္စာတိ အဓိဋ္ဌိတံ ပန။ ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ တတောတိ ကာလတော။

ဣတိ စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၆။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကံ

၁၆၀။ ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာ

၂၆၀။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ သရဒကာလေ ဥပ္ပန္နော သာရဒိကောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သရဒကာလေ ဥပ္ပန္နေနာ’’တိ။ ‘‘ပိတ္တာဗာဓေနာ’’တိ ဣမိနာ အာဗာဓဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ပိတ္တာဗာဓဿ ကာရဏံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘တသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ။ တေနာတိ ဟေတုနာ။ တေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတန္တိ ကောဋ္ဌဿ အဗ္ဘန္တရံ ဂတံ။ အန္တဿ အန္တော ပဝိသနံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာဟာရတ္ထန္တိ အာဟာရဿ ကိစ္စံ၊ အာဟာရေန ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စံ။

၂၆၁။ နစ္ဆာဒေန္တီတိ တာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဘောဇနာနိ နစ္ဆာဒေန္တိ။ ကသ္မာ? ဘောဇနာနံ အဇီရဏတ္တာ ¶ ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ¶ ဇီရန္တီ’’တိ။ နစ္ဆာဒတ္တာ န ဝါတရောဂံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘န ဇီရန္တီ’’တိ ဣမိနာ နစ္ဆာဒနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ‘‘န ဝါတ…ပေ… သက္ကောန္တီ’’တိ ဣမိနာ တဿေဝ ဖလံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သိနိဒ္ဓါနီ’’တိ ဣမိနာ သိနိဟန္တီတိ သေနေဟိကာနီတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဘတ္တစ္ဆန္နကေနာတိ ဧတ္ထ ဘတ္တဿ အစ္ဆန္နကံ နာမ ဘတ္တဿ အရောစိကံ ဘတ္တဿ ရုစိယာ အနုပ္ပာဒကန္တိ အာဟ ‘‘ဘတ္တာရောစကေနာ’’တိ။

၂၆၂။ အစ္ဆဝသန္တိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပါဠိယံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတံ နိပ္ပက္ကံ သံသဋ္ဌ’’န္တိ ပဒါနံ ကိရိယာဝိသေသနံ ကတွာ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတန္တိ အာဒီသူ’’တိအာဒိ။ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ဧတ္ထ ကိတ္တကံ ကာလံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သတ္တာဟကာလ’’န္တိ။

၁၆၁။ မူလာဒိဘေသဇ္ဇကထာ

၂၆၃။ မူလဘေသဇ္ဇာဒိဝိနိစ္ဆယောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ အစ္ဆဝသန္တိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယံ အပေက္ခတိ။ ဣဓာတိ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ။ ယံ ယန္တိ ဝိနိစ္ဆယံ။ ပိသနသိလာတိ ပိသတိ ဧတ္ထာတိ ပိသနာ၊ သာယေဝ သိလာတိ ပိသနသိလာ။ ဣမိနာ အစလံ ဟုတွာ နိသီဒတီတိ နိသဒေါတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပိသနပေါတကောတိ ပိသတိ အနေနာတိ ပိသနော၊ သောယေဝ ပေါတကောတိ ပိသနပေါတကော၊ ဣမိနာ နိသဒတော ပေါတကောတိ နိသဒပေါတကောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဟိင်္ဂုဇာတိယောတိ ဟိင်္ဂုကုလာနိ။

သာမုဒ္ဒန္တိ ဧတ္ထ သမုဒ္ဒေ သန္တိဋ္ဌတီတိ သာမုဒ္ဒန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမုဒ္ဒတီရေ’’တိအာဒိ။ ‘‘တီရေ’’တိ ဣမိနာ သမုဒ္ဒေတိ ဧတ္ထ သတ္တမီဝိဘတ္တိယာ သမီပတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပကတိလောဏန္တိ သဘာဝလောဏံ၊ န ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဗ္ဗတေ ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ ဣမိနာ သိန္ဓုနာမကေ ပဗ္ဗတေ ဥဋ္ဌဟတီတိ သိန္ဓဝန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဥဗ္ဗိတော ဘူမိတော ဤရတိ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဥဗ္ဗိရန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော ¶ အာဟ ‘‘ဘူမိတော အင်္ကုရံ ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ။ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာနယေန ဩဋ္ဌဇော တတိယက္ခရောယေဝ ယုဇ္ဇတိ၊ ပေါတ္ထကေသု ပန စတုတ္ထက္ခရောယေဝ ဒိဿတိ။ ‘‘ဥဗ္ဘိဒ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဗိလန္တိ ကောဋ္ဌာသော။ တသ္မာ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ ဗိလေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတံ ဗိလန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတ’’န္တိ။ အဘိဓာနေ ပန (အဘိဓာနေ ၄၆၁ ဂါထာယံ) ‘‘ဗိလာလ’’န္တိ ပါဌော အတ္ထိ။ တန္တိ ဗိလံ။

၂၆၄။ အဿာဒီနံ ¶ ကာယဂန္ဓော ဝိယ ကဿစိ ကာယဂန္ဓော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တဿာပီတိ ဘိက္ခုနောပိ။ ပိသဒ္ဒေန ကဏ္ဍုဝါဗာဓဘိက္ခုအာဒယောပိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဆကဏသဒ္ဒဿ အဿာဒီနံ မလေပိ ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ ‘‘ဂေါမယ’’န္တိ။ ပါကတိကစုဏ္ဏမ္ပီတိ အပက္ကရဇနစုဏ္ဏမ္ပိ။ ဧတမ္ပီတိ ပါကတိကစုဏ္ဏမ္ပိ။

တန္တိ အာမကမံသံ၊ န ခါဒီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ အာမကလောဟိတံ ဝါ၊ န ပိဝီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အမနုဿောတိ မနုဿသဒိသော ဘူတော။ တန္တိ အာမကမံသလောဟိတံ။

၂၆၅။ ‘‘အဉ္ဇန’’န္တိ နာမံ သာမညန္တိ အာဟ ‘‘အဉ္ဇနန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝစနမေတ’’န္တိ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝစနန္တိ သဗ္ဗေသံ အဉ္ဇနာနံ သင်္ဂါဟကဝစနံ။ ဧတန္တိ ‘‘အဉ္ဇန’’န္တိ ဧတံ ဝစနံ။ အဉ္ဇတိ စက္ခုံ မက္ခေတိ အနေနာတိ အဉ္ဇနံ၊ အဉ္ဇတိ စက္ခုံ ဗျတ္တံ ကရောတီတိ ဝါ အဉ္ဇနံ၊ တာလုဇော တတိယက္ခရော။ ကပလ္လန္တိ ကပလ္လေ ပဝတ္တံ။ ကပါလဉှိ ဒီပသိခါယ ဥပရိ နိကုဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ပဝတ္တံ မသိ ‘‘ကပလ္လ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒီပသိခတော ဂဟိတမသီ’’တိ။ အဉ္ဇနူပပိသနေဟီတိ ဧတ္ထ အဉ္ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပနေတုံ ပိသိတဗ္ဗန္တိ အဉ္ဇနူပပိသနန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဉ္ဇနေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ပိသိတေဟီ’’တိ။ ‘‘ဧကတော’’တိ ဣမိနာ ‘‘သဒ္ဓိ’’န္တိ ပဒဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယံကိဉ္စိ အဉ္ဇနူပပိသနံ စုဏ္ဏံ န န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ န ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ယောဇနာ။ ဣမသ္မိံ နယေ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာချာတပဒံ ကိရိယာန္တရာပေက္ခတ္တာ ကတ္တာ ဟောတိ။ အာချာတေသုပိ ဟိ ကတ္တုတ္တဉ္စ ကမ္မတ္တဉ္စ လဗ္ဘတိ။ စန္ဒနန္တိအာဒီနိ သုဝိညေယျာနေဝ။

အဋ္ဌိမယန္တိ ¶ ပဒဿ အတိဗျာပိတဒေါသံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘မနုဿဋ္ဌိံ ဌပေတွာ’’တိ။ သလာကဋ္ဌာနိယန္တိ ဧတ္ထ သလာကာ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာတိ သလာကဋ္ဌာနိယန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ သုသိရဒဏ္ဍကာဒိကေ။ သလာကန္တိ အဉ္ဇနိသလာကံ။ ဩဒဟန္တီတိ ဌပေန္တိ။ အံသဗဒ္ဓကောတိ အံသေ ဗဒ္ဓတိ အနေနာတိ အံသဗဒ္ဓကော။ ယမကနတ္ထုကရဏိန္တိ နတ္ထု ကရီယတိ ဣမာယာတိ နတ္ထုကရဏီ၊ ယမကာ နတ္ထုကရဏီ ယမကနတ္ထုကရဏီ။

၂၆၇။ တံ သဗ္ဗံ တေလပါကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အတိ ဝိယ ခိတ္တမဇ္ဇာနီ’’တိ ဣမိနာ အတိ ဝိယ ခိပီယန္တိ ပက္ခိပီယန္တီတိ အတိခိတ္တာနိ၊ တာနိယေဝ မဇ္ဇာနိ အတိခိတ္တမဇ္ဇာနီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

ပဏ္ဏသေဒန္တိ ¶ ပဏ္ဏေဟိ သေဒံ။ အင်္ဂါရာနန္တိ အင်္ဂါရေဟိ။ တတ္ထာတိ တေသု ပံသုဝါလိကာဒီသု။ ဝါတဟရဏပဏ္ဏာနီတိ ဝါတဿ အပနယနာနိ ဥဒ္ဒါလာဒီနိ ပဏ္ဏာနိ။ တတ္ထာတိ တေသု ပဏ္ဏေသု။ နာနာပဏ္ဏဘင်္ဂကုထိတန္တိ နာနာပဏ္ဏာနိယေဝ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန နာနာပဏ္ဏဘင်္ဂံ၊ တေန ကုထိတံ နာနာပဏ္ဏဘင်္ဂကုထိတံ။ ဥဏှောဒကဿာတိ ဥဏှောဒကေန။ တတ္ထာတိ ဥဒကကောဋ္ဌကေ။

ပဗ္ဗေ ပဗ္ဗေတိ ဖဠုမှိ ဖဠုမှိ။ ယေနာတိ ပဇ္ဇေန။ တံ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတုန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ပါဒါနံ သပ္ပာယဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဣမိနာ ပါဒဿ ဟိတံ ပဇ္ဇန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တိလကက္ကေနာတိ ဧတ္ထ ကက္ကသဒ္ဒဿ စုဏ္ဏဝါစကတ္တာ ‘‘ပိဋ္ဌေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဗဠေန ပက္ခိပနံ ကဗဠိကံ။ သတ္တုပိဏ္ဍဿ ဘတ္တကဗဠသဒိသတ္တာ သတ္တုပိဏ္ဍန္တိ ဝုတ္တံ။ အာဏိ ဝိယာတိ ခီလာ ဝိယ။ ခါရေနာတိ လောဏသက္ခရိကမယေန ခါရေန။ ဝိကာသံ ရုန္ဓတီတိ ဝိကာသိကံ၊ တေလရုန္ဓနပိလောတိကံ။ ဝဏကမ္မန္တိ ဝဏဿ၊ ဝဏေ ဝါ ကမ္မံ။

၂၆၈။ သပ္ပဒဋ္ဌကာလေယေဝ ကိံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိ။ ဣဒန္တိ မဟာဝိကဋံ၊ ပရိဘုဉ္ဇီကဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ အညေသု ပနာတိ သပ္ပဒဋ္ဌတော အညေသု ပန။ သစေ ဘူမိပတ္တော ဂူထော ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၆၉။ ဝသီကရဏပါနကသမုဋ္ဌိတရောဂေါတိ ကန္တိဘာဝသင်္ခါတံ ဝသံ ကရောတိ အနေနာတိ ဝသီကရဏံ၊ ဘေသဇ္ဇံ၊ ပိဝတေ ပါနံ၊ တံယေဝ ပါနကံ၊ ဝသီကရဏဿ ပါနကံ ဝသီကရဏပါနကံ၊ တေန သမုဋ္ဌိတော ရောဂေါ ဝသီကရဏပါနကသမုဋ္ဌိတရောဂေါ။ ဣမိနာ ဃရဒိန္နကာဗာဓောတိ ဧတ္ထ ဃရဏိယာ ဒိန္နေန ဝသီကရဏပါနကေန သမုဋ္ဌိတော အာဗာဓော ဃရဒိန္နကာဗာဓောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သီတာယ အာလောဠေတဗ္ဗန္တိ သီတာလောဠံ၊ ဥဒကံ။ သီတာသဒ္ဒေါ နင်္ဂလလေခါသင်္ခါတံ ဖာလပဒ္ဓတိံ မုချတော ဝဒတိ၊ ဖာလပဒ္ဓတိကရေ ဖာလေ လဂ္ဂမတ္တိကံ ဥပစာရတော ဝဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သီတာယ အာလောဠေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နင်္ဂလေနာ’’တိအာဒိ။

ဝိပက္ကဂဟဏိကောတိ ဝိသေသေန ပါစာပနဂဟဏိကော။ မုတ္တဟရီတကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘မုတ္တ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဂေါမုတ္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂေါမုတ္တပရိဘာဝိတံ ဟရီတက’’န္တိ။ ဣမိနာ မုတ္တေန ပရိဘာဝိတံ ဟရီတကံ မုတ္တဟရီတကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တဏ္ဍုလကသဋောတိ တဏ္ဍုလဓောဝနောဒကကသဋော ဓောတသိနိဒ္ဓါ၊ သောဝ မုဂ္ဂပစိတပါနီယောတိ ယောဇနာ။ ‘‘မံသရသေနာ’’တိ ဣမိနာ မံသရသော မံသေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနီယန္တိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။

၁၆၃။ ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာ

၂၇၂။ ဟီတိ ¶ သစ္စံ။ ပက္ကတ္တာတိ မုဂ္ဂါနံ ပက္ကဘာဝတော။ တေတိ မုဂ္ဂါ။

၂၇၄။ အကပ္ပိယကုဋိယန္တိ အကပ္ပိယကုဋိယာ အန္တော။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမ္ပီတိ ဥဏှယာဂုမ္ပိ။ ပိသဒ္ဒေန ပဂေဝ အာမိသံ ပစိတုန္တိ ဒဿေတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တန္တိ ပက္ကတဏ္ဍုလတော ဝိယောဂေါတိ ဥတ္တဏ္ဍုလော၊ ဥကာရော ဟိ ဝိယောဂတ္ထဝါစကော၊ အပက္ကတဏ္ဍုလောတိ အတ္ထော။ ဥတ္တဏ္ဍုလမယံ ဘတ္တန္တိ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တံ။ သကိံ ကုထိတေသု ခီရတက္ကာဒီသု အဂ္ဂိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဗိဠာလာဒီနံ ¶ သတ္တာနံ သမူဟော ရူဠှီဝသေန ဥက္ကပိဏ္ဍကောတိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဗိဠာလမူသိကဂေါဓာမင်္ဂုသာ’’တိ။ ဝိဃာသာဒဘာဝေန နိဟတမာနတ္တာ ကာယဝါစံ ဒမေတီတိ ဒမကော ဝိဃာသာဒေါတိ အာဟ ‘‘ဝိဃာသာဒါ’’တိ။

၂၇၆။ တတော နီဟဋန္တိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ နီဟဋန္တိ နီဟရိတွာ ဟရိတံ။

၂၇၈။ ဝနဋ္ဌံ ပေါက္ခရဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ ဝနေ တိဋ္ဌတီတိ ဝနဋ္ဌော၊ ပေါက္ခရေ တိဋ္ဌတီတိ ပေါက္ခရဋ္ဌောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝနေ စေဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပဒုမိနိဂစ္ဆေ’’တိ ဣမိနာ ပေါက္ခရသဒ္ဒေါ ပဒုမဝါစကောတိ ဒဿေတိ။ ယဿ ဗီဇံ အင်္ကုရံ န ဇနေတိ၊ တံ ဖလံ အဗီဇံ နာမာတိ ယောဇနာ။

၁၆၇။ သတ္ထကမ္မပဋိက္ခေပကထာ

၂၇၉။ ဒုက္ခေန ရုပတီတိ ဒုရောပယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒုက္ခေန ရုဟတီ’’တိ။ သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါတိ ဧတ္ထ သတ္ထေန ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ သတ္ထကမ္မံ၊ ဝတ္ထိပီဠနံ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ ဝတ္ထိကမ္မန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ ပဋိစ္ဆန္နေ’’တိအာဒိ။ ‘‘သူစိယာ ဝါ’’တိအာဒိနာ သတ္ထကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သတ္ထ’’န္တိ ပဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘သတ္ထေန ဝါ’’တိ ပဒံ ‘‘ဆိန္ဒနံ ဝါ ဖာလနံ ဝါ’’တိပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘သူစိယာ ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ သတ္တိကာယ ဝါ’’တိပဒါနိ ‘‘ဝိဇ္ဈနံ ဝါ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ပါသာဏသက္ခလိကာယ ဝါ နခေန ဝါ’’တိ ပဒါနိ ‘‘လေခနံ ဝါ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဧတန္တိ သတ္ထေန ဆိန္ဒနာဒိကမ္မံ။ ဧတ္ထ စာတိ သတ္ထကမ္မဝတ္ထိကမ္မေသု။ တတ္ထ ပနာတိ သမ္ဗာဓေ ပန။ တေနာတိ ခါရာဒိနာ။ ဝစ္စမဂ္ဂေ ယာယ ဘေသဇ္ဇမက္ခိတာဒါနဝဋ္ဋိယာ ¶ ခါရကမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ၊ ယာယ ဝေဠုနာဠိကာယ တေလံ ဝါ ပဝေသေန္တိ၊ သာ ဘေသဇ္ဇမက္ခိတာဒါနဝဋ္ဋိ ဝါ သာ ဝေဠုနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၈၀။ တံ ¶ ဒိဝသန္တိ တသ္မိံ ဒိဝသေ။ ကိဉ္စိ သတ္ထန္တိ ယောဇနာ။ ဣမာယာတိ သုပ္ပိယာယ အညံ ကိဉ္စိ အဒေယျံ ကိမ္ပိ ဘဝိဿတီတိ ယောဇနာ။ ယတြ နာမာတိ ဧတ္ထ တြပစ္စယော ကာရဏတ္ထေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ နာမာ’’တိ။ ‘‘ဝီမံသီ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဝေက္ခီတိ ဧတ္ထ ပဋိအဝပုဗ္ဗော ဣက္ခဓာတု ဝီမံသနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ အသုကမံသန္တိ အသုကံ မံသံ၊ အသုကဿ ဝါ သတ္တဿ မံသံ။

၁၆၉။ ဟတ္ထိမံသာဒိပဋိက္ခေပကထာ

၂၈၁။ အရညကောကာ နာမာတိ သသဗိဠာလာဒယော သတ္တေ ခါဒနတ္ထာယ ကုကတိ အာဒဒါတီတိ ကောကော အရညေ ဇာတော ကောကော အရညကောကော၊ သုနခသဒိသာတိ ဂါမသုနခေန သဒိသာ။ တေသန္တိ အရညကောကာနံ။ ယော ပနာတိ သုနခေါ ပန၊ ဥပ္ပန္နောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂါမသုနခိယာတိ သာမျတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ကောကေနာတိ သဟာဒိယောဂေ ကရဏဝစနံ။ တာနိ ပဒါနိ ‘‘သံယောဂေနာ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တဿာတိ သုနခဿ။

ဧတ္ထာတိ မနုဿမံသာဒီသု။ သဇာတိကတာယာတိ သမာနဇာတိကဘာဝတော။ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယာတိ အနုပဒ္ဒဝတ္ထံ၊ ပဋိက္ခိတ္တာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာပတ္တီတိ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယေန၊ သေသေ ဒုက္ကဋေန အာပတ္တိ။ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ပနာတိ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ကတမံသံ ပန။

၁၇၀။ ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာ

၂၈၂။ ဧကကောတိ ဧတ္ထ ဧကတော အသဟာယတ္ထေ ကပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိ မေ ဒုတိယော’’တိ။ သောတိ ဗြာဟ္မဏော။ ဝယံ ကတွာတိ ပရိဗ္ဗယံ ကတွာ၊ ပဋိယာဒါပေသိ ကိရာတိ ယောဇနာ။ အနုမောဒနဂါထာယာတိ အနုမောဒနပကာသကာယ ဂါထာယ။ ‘‘ပတ္ထယတံ ဣစ္ဆတ’’န္တိ ပဒါနံ အလမတ္ထပယောဂေ သမ္ပဒါနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အလမေဝ ဒါတုန္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော’’တိ။ သောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဒါတု’’န္တိဘာဝဿ ကတ္တုဘာဝေန သော ဧဝ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၈၃။ ယာ ¶ ယာဂု ပဝါရဏံ ဇနေတိ၊ သာ ယာဂု ဘောဇ္ဇယာဂု နာမာတိ ယောဇနာ။ ယန္တိ ကာလံ။ ‘‘အာဒိံ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ ယဒဂ္ဂေနာတိ ဧတ္ထ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော ကိရိယာဝိသေသနတ္ထေ ကရဏဝစနန္တိ ¶ ဒဿေတိ။ ‘‘သဂ္ဂနိဗ္ဗတ္တကပုည’’န္တိ ဣမိနာ သဂ္ဂါတိ ဧတ္ထ ဖလူပစာရံ ဒဿေတိ။ သောတိ ဂုဠော။

၂၈၄။ တထာရူပေနာတိ တထာသဘာဝေန။ ဂုဠဿ အနုရူပသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။

၁၇၃။ ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာ

၂၈၅။ ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ တထာ သဗ္ဗသန္ထရိသန္ထတန္တိ ယောဇနာ။

၂၈၆။ သုနိဓော စ ဝဿကာရော စာတိ ဧတ္ထ စကာရေဟိ ဒွန္ဒဝါကျံ ဒဿေတိ။ အာယမုခပစ္ဆိန္ဒနတ္ထန္တိ သုင်္ကမုခဿ ပစ္ဆေဒနတ္ထံ။ ‘‘ဃရဝတ္ထူနီ’’တိ ဣမိနာ ဝတ္ထုသဒ္ဒဿ ကာရဏဒဗ္ဗတ္ထေ ပဋိက္ခိပိတွာ ဘူဘေဒတ္ထံ ဒီပေတိ။ တာ ဒေဝတာ နာမေန္တိ ကိရာတိ ယောဇနာ။ ယထာနုရူပန္တိ ယံ ယံ ဘောဂဗလာနုရူပံ။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ သဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိဃောသော။ တေနေဝါတိ တေန သဒ္ဒဿ အဗ္ဘုဂ္ဂတဟေတုနာ ဧဝ။ ‘‘ဩသရဏဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ ဣမိနာ အရိယံ အာယတနန္တိ ဧတ္ထ အာယတနသဒ္ဒေါ သမောသရဏဋ္ဌာနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ယတ္တကံ ကယဝိက္ကယဋ္ဌာနံ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဝါဏိဇာနံ…ပေ… ကယဝိက္ကယဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ ဣမိနာ ဝဏိဇာ ပတန္တိ သန္နိပတန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝဏိပ္ပတောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝဏိဇပတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဇကာရလောပေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါဠိယံ ‘‘တေသ’’န္တိ ပါဌသေသဿ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တေသံ အရိယာယတနဝါဏိဇပတာန’’န္တိ။ တေသန္တိ စ သာမျတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ နိဒ္ဓါရဏတ္ထေ ဝါ ဝိဘတ္တအပါဒါနတ္ထေ ဝါ။ ဣဒန္တိ ပုရံ ¶ ။ ပုဋဘေဒနန္တိ ဧတ္ထ ပုဋံ ဘိန္ဒန္တိ ဧတ္ထာတိ ပုဋဘေဒနန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဏ္ဍိကဘေဒနဋ္ဌာန’’န္တိ။ ‘‘သမုစ္စယတ္ထော ဝါသဒ္ဒေါ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘တတြ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတြာတိ ပါဋလိပုတ္တေ၊ တီသု ဝါ အဂ္ဂိဥဒကမိထုဘေဒေသု။ ‘‘အညမညဘေဒါ’’တိ ဣမိနာ မိထုဘေဒါတိ ဧတ္ထ မိထုသဒ္ဒဿ အညမညဝေဝစနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဥဠုမ္ပကုလ္လသဒ္ဒါနံ အတ္ထေ သမာနေပိ ကရဏဝိသေသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဠုမ္ပ’’န္တိအာဒိ။ ဥဠု ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တတော ပါတိ ရက္ခတီတိ ဥဠုမ္ပော။ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တသ္မိံ ဥလတိ ဂစ္ဆတီတိ ကုလ္လော။

အဏ္ဏဝန္တိ ဧတ္ထ အဏ္ဏဝေါ နာမ ကိံ သမုဒ္ဒဿ နာမန္တိ အာဟ ‘‘အဏ္ဏဝ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘အဏ္ဏဝ’’န္တိ ဧတံ နာမံ ဥဒကဋ္ဌာနဿ အဓိဝစနန္တိ ယောဇနာ။ အဏ္ဏော ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တံ ဧတသ္မိံ ¶ အတ္ထီတိ အဏ္ဏဝေါ။ သရသဒ္ဒဿ အကာရာဒိမှိ စ ကဏ္ဍေ စ ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ ‘‘သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ’’တိ။ ဣဓာတိ ဣမိဿံ ဂါထာယံ။ ဣဒန္တိ အတ္ထဇာတံ။

ယေတိ အရိယာ။ တေတိ အရိယာ၊ တရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသဇ္ဇပလ္လလာနီတိ ဧတ္ထ ဝိသဇ္ဇသဒ္ဒေါ တွာပစ္စယန္တော၊ ပလ္လလသဒ္ဒေါ နိန္နဋ္ဌာနဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဝိသဇ္ဇ…ပေ… နိန္နဋ္ဌာနာနီ’’တိ။ အယံ ပန ဇနော ကုလ္လံ ဗန္ဓတီတိ ယောဇနာ။ တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာ ဣတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၇။ အနနုဗောဓာတိ ဧတ္ထ ကာရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဗုဇ္ဈနေနာ’’တိ။ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတန္တိ ဧတ္ထ တပစ္စယဿ ကမ္မတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မယာ စ တုမှေဟိ စာ’’တိ။ ဣမိနာ ကတ္တုတ္ထေ သာမိဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ တပစ္စယဿ ဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ သံသိတန္တိ ဧတ္ထ သရဓာတုယာ ရကာရော လောပေါတိ အာဟ ‘‘သံသရိတ’’န္တိ။ ‘‘တဏှာရဇ္ဇူ’’တိ ဣမိနာ ဘဝတော ဘဝံ နေတီတိ ဘဝနေတ္တီတိ ဝစနတ္ထေန တဏှာရဇ္ဇု ဘဝနေတ္တိ နာမာတိ ဒဿေတိ။

၂၈၉။ ဝဏ္ဏဝတ္ထာလင်္ကာရာနိ ¶ သာမညဝသေန ‘‘နီလာ’’တိ ဝုတ္တာနီတိ အာဟ ‘‘နီလာတိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟက’’န္တိ။ တတ္ထာတိ ‘‘နီလာ’’တိအာဒိပါဌေ။ တေသန္တိ လိစ္ဆဝီနံ။ ပကတိဝဏ္ဏာ နီလာ န ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧတန္တိ ‘‘နီလာ’’တိအာဒိဝစနံ။ ပဋိဝတ္တေသီတိ ဧတ္ထ ဝတုဓာတု ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ အတ္ထာတိသယဝသေန ဝါ ပဟရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဟာရေသီ’’တိ။ ‘‘သဇနပဒ’’န္တိ ဣမိနာ သာဟာရန္တိ ဧတ္ထ အာဟာရသဒ္ဒေါ ဇနပဒတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဇနပဒေါ ဟိ ယသ္မာ နဂရဿ ပရိဝါရဘာဝေန အာဟရိတဗ္ဗော၊ ဣမသ္မာ စ ရာဇပုရိသာ ဗလိံ အာဟရန္တိ၊ တသ္မာ အာဟာရောတိ ဝုတ္တော။ သဇနပဒံ ဝေသာလိံ ဒဇ္ဇေယျာထာတိ ယောဇနာ။ အင်္ဂုလိံ ဖောဋေသုန္တိ ဧတ္ထ ဖုဋဓာတု သဉ္စလနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အင်္ဂုလိံ စာလေသု’’န္တိ။ ဣတ္ထိကာယာတိ ဣတ္ထီယေဝ ပုရိသတော ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန ဣတ္ထိကာ၊ တာယ။

၁၇၈။ သီဟသေနာပတိဝတ္ထုကထာ

၂၉၀။ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ကာရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကာရဏဿ အနုကာရဏ’’န္တိ။ ‘‘ပရေဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝုတ္တ’’ဣတိ ပဒေ ကတ္တာ။ ‘‘ဝုတ္တကာရဏေနာ’’တိပဒံ ‘‘သကာရဏော’’တိပဒေ ကရဏံ။ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ တုမှာကံ ဝါဒေါတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝိညူဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဂရဟိတဗ္ဗ’’ဣတိ ပဒေ ကတ္တာ။ ‘‘ဂရဟိတဗ္ဗကာရဏ’’န္တိ ပဒံ ‘‘န အာဂစ္ဆတီ’’တိ ပဒေ ကမ္မံ ¶ ။ အနဗ္ဘက္ခာတုကာမာတိ ဧတ္ထ အဘိတျူပသဂ္ဂေါ အဘိဘဝနတ္ထော အာပုဗ္ဗော ခါဓာတု ပကထနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝိတွာ န အာစိက္ခိတုကာမာ’’တိ။

၂၉၃။ အနုဝိစ္စကာရန္တိ ဧတ္ထ အနုဝိစ္စသဒ္ဒေါ ဝိစဓာတု တွာပစ္စယန္တောတိ အာဟ ‘‘အနုဝိစိတွာ’’တိ။ ‘‘စိန္တေတွာ’’တိ ဣမိနာ ဝိစဓာတုယာ ဉာဏတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ကာတဗ္ဗန္တိ ကာရန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဋာကန္တိ ဓဇပဋာကံ။ ‘‘အာဟိဏ္ဍေယျု’’န္တိ ဣမိနာ ပရိယာယေယျုန္တိ ဧတ္ထ ပရိပုဗ္ဗအာပုဗ္ဗ ယာဓာတုယာ ဂတျတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပါဠိယံ ‘‘ပရိဟရေယျု’’န္တိပိ ပါဌော။ အာဟိဏ္ဍေယျုန္တိ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ မုဒ္ဓဇော တတိယက္ခရော ¶ ။ ဩပါနဘူတန္တိ ဧတ္ထ ဩပါနော ဝိယ ဘူတော ဩပါနဘူတောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိယတ္တဥဒပါနော ဝိယ ဌိတ’’န္တိ။ ‘‘ဥဒပါနော’’တိ ဣမိနာ ဩပါနသဒ္ဒေါ ဥဒပါနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဥဒပါနော ဟိ သဗ္ဗေ ဇနာ ဩသရိတွာ ပိဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဩပါနောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေသန္တိ နိဂဏ္ဌာနံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ သမ္ပတ္တာနံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗမေဝ၊ တသ္မာ မာ ဥပစ္ဆိန္ဒိတ္ထာတိ ယောဇနာ။ ဥဒ္ဒိဿာတိ တွာပစ္စယန္တသဒ္ဒေါ ‘‘ကတ’’န္တိ ဥတ္တရပဒေန သမာသောတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဒိသိတွာ ကတ’’န္တိ။ ဧသေဝ နယော ‘‘ပဋိစ္စကမ္မ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။

၂၉၄။ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ ဧတံ နာမံ နိမိတ္တကမ္မဿ အဓိဝစနန္တိ ယောဇနာ။ ယောတိ ယော ကောစိ ဇနော။ ဝဓကဿ ပါဏဃာတကမ္မံ ဟောတိ ဝိယ၊ တဿာပိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ န ဇီရန္တီတိ ဧတ္ထ ဇရဓာတု ဂတျတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

၁၇၉။ ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာ

၂၉၅။ ဗဟာရာမကောဋ္ဌကေတိ ဧတ္ထ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဗဟာရာမကောဋ္ဌကသမီပေတိ အာရာမကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ သမီပေတိ အတ္ထော’’တိ။ အစ္ဆန္တီတိ ဝသန္တိ။ ဧတန္တိ ‘‘ပစ္စန္တိမ’’န္တိ ဧတံ ဝစနံ။ ဓုရဝိဟာရောပီတိ ပဓာနဝိဟာရောပိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ အနုပဂေယေဝါတိ ပါတောယေဝ။ ဩရဝသဒ္ဒန္တိ ဥစ္စရဝသင်္ခါတံ သဒ္ဒံ။ ကပိလသုတ္တပရိယောသာနေတိ သုတ္တနိပါတေ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။ကပိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ) သင်္ဂဟိတဿ ကပိလသုတ္တဿ ပရိယောသာနေ။ ပဉ္စသတာနံ ကေဝဋ္ဋပုရိသာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဥဿာဝနန္တိကာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယော ဝိဟာရော ကရိယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘူမိယာ ဂတိ ဝိယ ဂတိ ဧတေသန္တိ ဘူမိဂတိကာ။ ပတိဋ္ဌာပေန္တေဟိ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ နိစ္ဆာရေန္တေဟိ ဘိက္ခူဟီတိ ယောဇနာ။ သယန္တိ ဘိက္ခု။ တံ ပနာတိ ‘‘သင်္ဃဿ ကပ္ပိယကုဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝစနံ ပန။ အဝတွာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ တထာ ‘‘ဝတွာပီ’’တိ အတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အဋ္ဌကထာသူတိ ¶ မဟာအဋ္ဌကထာဒီသု တီသု အဋ္ဌကထာသု။ ဧတ္ထာတိ ဥဿာဝနန္တိကကုဋိယံ။ ‘‘သမကာလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနံ ဒဠှီကရောန္တော အာဟ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဝစနေတိ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝစနေ။ တသ္မိန္တိ ထမ္ဘေ။ တေနေဝါတိ အကတဘာဝေနေဝ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတ္ထာတိ ဗဟူသု။

ယတောတိ ဣဋ္ဌကသိလာမတ္တိကာပိဏ္ဍတော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဣဋ္ဌကာဒယောတိ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဣဋ္ဌကာဒယော။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာတိ ယထာ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တထာ။ ထမ္ဘာဒီနိ ဥက္ခိပိတွာ ပတိဋ္ဌာပနဉ္စ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ သာဝနဉ္စ အန္တံ ပရိယောသာနမေတိဿာတိ ဥဿာဝနန္တိကာ။

တာသူတိ ဒွီသု ဂေါနိသာဒိကာသု။ ယတ္ထာတိ ကုဋိယံ။ နေဝ အာရာမော ပရိက္ခိတ္တော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုန ယတ္ထာတိ ကုဋိယံ။ အယန္တိ ကုဋိ။ ဥဘယတ္ထာပီတိ အာရာမဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာသု ဒွီသုပိ။ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တောပိ ပရိက္ခိတ္တောယေဝ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တဗဟုတရပရိက္ခိတ္တအာရာမေ။ ဂါဝေါ ပဝိသိတွာ ယထာသုခံ နိသီဒန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါနိသာဒါ ဂေါသာလာ။ ဂေါနိသာဒါ ဝိယာတိ ဂေါနိသာဒိကာ ကုဋိ။

မနုဿာ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧသာတိ ကုဋိ။ ဝုတ္တေပီတိ ပိသဒ္ဒေ၊ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ဒေမာ’’တိ ဝါကျံ အပေက္ခတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ သေသသဟဓမ္မိကဒေဝမနုဿာနံ။ တေဟီတိ သေသသဟဓမ္မိကဒေဝမနုဿေဟိ။ ပုနပိ ဝုတ္တံ၊ ကိံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုဿ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ အပီတိ တဒညေသံ။ တန္တိ ဝစနံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ သင်္ဃဿ သန္တကမေဝ ဝါ ဘိက္ခုဿ သန္တကမေဝ ဝါတိ ယောဇနာ။ ဣတိ တသ္မာ သုဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂဟပတီနံ သန္တကံ ဂဟပတိ ကုဋိ။ ‘‘ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ကမ္မဝါစမဝတွာ အပလောကနေနပိ ကပ္ပိယတ္တာ။ ကမ္မဝါစာယ ¶ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မနိတဗ္ဗာတိ သမ္မုတိ ကုဋိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထော။

ယံ အာမိသံ ဝုတ္ထံ၊ သဗ္ဗံ တံ အာမိသန္တိယောဇနာ။ အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပဟောနကေ ဂေဟေ ဝုတ္ထံ ဌပိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံ ပန သင်္ဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တေသံယေဝါတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနမေဝ ¶ ။ ဧကရတ္တမ္ပိ ဌပိတံ ယံ သန္တကံ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တန္တိ သင်္ဃိကာဒိ။ တတ္ထာတိ အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပဟောနကဂေဟေ။ ဧတန္တိ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကသင်္ခါတံ ယာဝယာမကာလိကံ၊ ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ဗျတိရေကဿ အနွယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သတ္တာဟကာလိကံ ပနာ’’တိအာဒိ။

တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ။ တတြ ဝစနေတိ ဟိ အတ္ထော။ သာမဏေရော ဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံကိဉ္စိ တဏ္ဍုလာဒိကံ အာမိသန္တိ ယောဇနာ။ မုခသန္နိဓိ နာမာတိ အာပတ္တိယာ မုခေါ ဥပါယော သန္နိဓိ နာမာတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ မဟာပစ္စရိယံ၊ မုခသန္နိဓိအန္တောဝုတ္ထေသု ဝါ။ ဘိက္ခု ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာမိသသံသဋ္ဌန္တိ အာမိသေန သံသဂ္ဂံ။

ဇဟိတဝတ္ထုကာတိ ဇဟိတံ ဝတ္ထု ဧတာသန္တိ ဇဟိတဝတ္ထုကာ။ ဥဿာဝနန္တိကာ ကတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာတိ ဥဿာဝနန္တိကာ။ ယော ယောတိ ထမ္ဘော ဝါ ဘိတ္တိပါဒေါ ဝါ။ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတာ ဥဿာဝနန္တိကာတိ ယောဇနာ။ စယဿာတိ အဓိဋ္ဌာနဿ။ ယေဟိ ပန ဣဋ္ဌကာဒီဟီတိအာဒိသဒ္ဒေန ထမ္ဘသိလာမတ္တိကာယော သင်္ဂဏှာတိ။ တဒညေသူတိ တေဟိ အဓိဋ္ဌိတဣဋ္ဌကာဒီဟိ အညေသု။

ပါကာရာဒိပရိက္ခေပေတိ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆိန္နဿ အာရာမဿ ပါကာရာဒိနာ ပရိက္ခေပေ ကတေ။ ပါကာရာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဝတိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂေါနိသာဒိကာယ အဘာဝေန သေသာသု ¶ တီသု ကပ္ပိယကုဋီသု ယံကိဉ္စိ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ ဣတရာ ပနာတိ ဥဿာဝနန္တိကဂေါနိသာဒိကာဟိ အညာ။ ဒွေတိ ဥဘော ဂဟပတိသမ္မုတိယော၊ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလန္တိ ဒွေ ပက္ခေ အပတနတ္ထာယ ပသတိ ဗန္ဓတီတိ ပက္ခပါသကော၊ မဏ္ဍလန္တိ ဆဒနကောဋိဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဌပိတကဋ္ဌဝိသေသော၊ ပက္ခပါသကော စ မဏ္ဍလဉ္စ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလံ။

ယတြာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာတိ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ။ စီဝရဝိကပ္ပနံ ဝိယ သာပေက္ခဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ။ သောတိ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော၊ ပဿိတွာ ပုစ္ဆီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ထေရောတိ မဟာသိဝတ္ထေရော။ လူခဒိဝသေတိ အသိနိဒ္ဓဒိဝသေ။ တတောတိ ဗြဝနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ မဟာသိဝတ္ထေရံ။ ပမုခေတိ ဂဗ္ဘဿ ပမုခေ။ တန္တိ သဗ္ဗိကုမ္ဘိံ။ ဗဟီတိ ဝိဟာရဿ ဗဟိ။ သောတိ မဟာသိဝတ္ထေရော။

၁၈၀။ မေဏ္ဍကဂဟပတိဝတ္ထုကထာ

၂၉၆။ ‘‘ဗဟိဒွါရေ’’တိ ¶ ဧတ္ထ ကဿ ဗဟိဒွါရေတိ အာဟ ‘‘ဓညာဂါရဿ ဗဟိဒွါရေ’’တိ။ အာဠကထာလိကန္တိ ဧတ္ထ အာဠကတဏ္ဍုလပစနကံ ဂဏှကထာလိ အာဠကထာလိ၊ တာယ ပစိတံ ဘတ္တံ အာဠကထာလိကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဠကတဏ္ဍုလပစနကထာလိက’’န္တိ။ ဗျဉ္ဇနဘဏ္ဍိကန္တိ ဗျဉ္ဇနပရိက္ခာရိကံ၊ ဗျဉ္ဇနပရိဝါရကန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာ သူပဘိဉ္ဇနကန္တိ ဧတ္ထ သူပသဒ္ဒေါ ဗျဉ္ဇနဝါစကော၊ ဘိဉ္ဇနကသဒ္ဒေါ ဘဏ္ဍိကပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ ဒါသကမ္မကရပေါရိသန္တိ ဧတ္ထ ဒါသပေါရိသာ စ ကမ္မကရပေါရိသာ စ ဒါသကမ္မကရပေါရိသံ၊ သမာဟာရဒွန္ဒော ပုဗ္ဗပဒေ ဥတ္တရလောပေါ၊ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒါသပုရိသေ စ ကမ္မကရပုရိသေ စာ’’တိ။ ပေါရိသသဒ္ဒေါပိ ပုရိသသဒ္ဒေန သမာနော ‘‘ပုရိသော ဧဝ ပေါရိသော’’တိ အတ္ထေန။ ဓုဝဘတ္တေနာတိ ဧတ္ထ ဓုဝသဒ္ဒေါ နိစ္စပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘နိစ္စကာလ’’န္တိ။ ဒုယှေန ခီရေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘မေဏ္ဍကဝတ္ထုသ္မိံ ပနာ’’တိ ပါဌတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ‘‘ခဏညေဝ ဒုယှေနာ’’တိ ¶ ပါဌာ ကေသုစိယေဝ အဋ္ဌကထာပေါတ္ထကေသု အတ္ထိ။ ဧတ္ထာတိ မေဏ္ဍကဝတ္ထုမှိ။ ဂေါရသေတိ ဂဝယေဟိ နိဗ္ဗတ္တေ ခီရဒဓိတက္ကနဝနီတသဗ္ဗိသင်္ခါတေ ရသေ။ ပါထေယျန္တိ ပထဿ ဟိတံ ပါထေယျံ။ ဉတွာတိ ပါထေယျမိစ္ဆတီတိ ဉတွာ။ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါတိ အညာတကအပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ။ ယာစိတွာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပဂေဝ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေနာတိ ဒဿေတိ။ ယတ္တကေန ပါထေယျေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၈၂။ ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာ

၃၀၀။ ကာဇေဟီတိ ဧတ္ထ ကာဇဿ ဂဏနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဉ္စဟိ ကာဇသတေဟီ’’တိ။ ဧကေန ကာဇေန ဒွိန္နံ ကုဋာနံ ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကုဋသဟဿ’’န္တိ။ ဝေါတိ တုမှေ။ သုဋ္ဌု ပသန္နောတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ ‘‘အဋ္ဌ ပါနာနီ’’တိ ပါဌေ၊ အဋ္ဌသု ပါနေသု ဝါ။ ‘‘အမ္ဗေဟိ ကတပါန’’န္တိ ဣမိနာ မဇ္ဈေလောပသမာသံ ဒဿေတိ။ တတ္ထာတိ အာမပက္ကေသု။ ကရောန္တေန ကာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိစ္စပါကေနာတိ အာဒိစ္စဟေတုနာ ပစနေန။ ပုရေဘတ္တမေဝ ကပ္ပတီတိ ဘိက္ခုနာ သယံ ကတတ္တာ ပုရေဘတ္တမေဝ ကပ္ပတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေဟီ’’တိအာဒိ။ ကတံ အမ္ဗပါနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗပါနေသူတိ ဇမ္ဗုပါနာဒီသု သဗ္ဗေသု ပါနေသု။

တေသူတိ ¶ ဇမ္ဗုပါနာဒီသု သတ္တသု ပါနေသု။ ပနသဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော။ ဇမ္ဗုဖလေဟီတိ အာမေဟိ ဝါ ပက္ကေဟိ ဝါ ဇမ္ဗုဖလေဟိ။ အဋ္ဌိကေဟီတိ အဋ္ဌိ အသ္မိမတ္ထီတိ အဋ္ဌိကံ ဖလံ။ ဇာတိရသေနာတိ ယထာဇာတေန ရသေန။ ဣမိနာ မဓုသက္ခရကပ္ပုရာဒီဟိ န ယောဇေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ တံ ပနာတိ မဓုကပါနံ ပန။ မုဒ္ဒိကာတိ မုဒ္ဒိကဖလာနိ။ သာလုကေတိ ကန္ဒေ။ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဖလရသန္တိ တဏ္ဍုလဓောဝနောဒကံ။ ‘‘ပက္ကဍာကရသ’’န္တိ ဣမိနာ အပက္ကဍာကရသံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ဝိတ္ထာရော ဝါ။ ရသောတိ ပက္ကရသော။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတသဗ္ဗိအာဒီဟိ ပက္ကာနံ ယာဝဇီဝိကာနံ ပတ္တာနံ ရသောတိ ယောဇနာ။ ပက္ကံ ယာဝဇီဝိကပတ္တရသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာဝကာလိကပတ္တာနမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပဂေဝ ¶ ယာဝဇီဝိကပတ္တာနန္တိ ဒဿေတိ။ ယံ ပါနန္တိ ယံ မဓုကပုပ္ဖရသပါနံ။ သောတိ မဓုကပုပ္ဖရသော။ တေနာတိ မဓုကပုပ္ဖေန။ ယတော ကာလတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ န ကရောန္တိ၊ တတောတိ ယောဇနာ။ ဥစ္ဆုရသော နိကသဋော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ သတ္တာဟကာလိကတ္တာ။ ဣမေ စတ္တာရော ရသာတိ ဖလပတ္တပုပ္ဖဥစ္ဆုရသသင်္ခါတာ ဣမေ စတ္တာရော ရသာ။ အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါတိ ယညာ အဂ္ဂိဟုတမုခါ၊ အဂ္ဂိဟုတသေဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

၁၈၃။ ရောဇမလ္လာဒိဝတ္ထုကထာ

၃၀၁။ သင်္ကရမကံသူတိ ဧတ္ထ သင်္ကရသဒ္ဒဿ ယုဒ္ဓတ္ထာဒီသု ပဝတ္တနတော ဣဓ ပဋိညာတတ္ထေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကတိကမကံသူ’’တိ။ ကတိကန္တိ ပဋိညာတသင်္ခါတံ ကတိကံ။ ဥဠာရံ ခေါတိ ဧတ္ထ ဥဠာရသဒ္ဒေါ သေဋ္ဌဝါစကော။ သေဋ္ဌန္တိ စ သုန္ဒရမေဝါတိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရံ ခေါ တေ ဣဒ’’န္တိ။ တေတိ တုယှံ။ ‘‘ဗဟုကတော’’တိ ပဒဿ ကတဗဟုမာနောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပသာဒဗဟုမာနေနာ’’တိ။ ‘‘ပိဋ္ဌမယံခါဒနီယ’’န္တိ ဣမိနာ ပိဋ္ဌခါဒနီယန္တိ ဧတ္ထ မယသဒ္ဒလောပံ ဒဿေတိ။

၃၀၃။ ပဋိဘာနေယျကာတိ ဧတ္ထ ပဋိဘာနေ နိယုတ္တာ ပဋိဘာနေယျကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိဘာနသမ္ပန္နာ’’တိ။ ‘‘နိဒ္ဒေါသသိပ္ပာ’’တိ ဣမိနာ ပရိယောဒါတသိပ္ပာတိ ဧတ္ထ ပရိသမန္တတော ဩဒါတံ သိပ္ပံ ဧတေသန္တိ ပရိယောဒါတသိပ္ပာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ သိပ္ပတ္ထိကေဟိ သိယတိ သေဝိယတီတိ သိပ္ပံ၊ သိပ္ပိကာနံ ဟိတာယ သေတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ သိပ္ပံ၊ ဩဋ္ဌဇော ပဌမက္ခရော။ နာဠိယာဝါပကေနာတိ ပဒဿ ဒွန္ဒဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နာဠိယာ စေဝ အာဝါပကေန စာ’’တိ။ ဣမိနာ ယကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘နာဠိယာ ဝါ ပသိဗ္ဗကေနာ’’တိပိ ပါဌော၊ သော အပါဌောယေဝ။ ကော အာဝါပကော နာမာတိ အာဟ ‘‘အာဝါပကော နာမ ယတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ထဝိကေ။ ဣမိနာ အာဟရိတွာ ယထာလဒ္ဓံ ဝပန္တိ ပက္ခိပန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဝါပကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဝပ ဗီဇနိက္ခေပေတိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၅ ပကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ¶ ပက္ခိပနေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပက္ခိပန္တီ’’တိ။ ပရိဟရိတုမေဝါတိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ¶ ဟရိတုမေဝ။ ဝေတနန္တိ ဘတိံ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ တံ ဝါတိ ပရိဟရိတခုရဘဏ္ဍံ ဝါ။ အညံ ဝါတိ အညဿ သန္တကံ ဝါ။

၃၀၄။ ဣဒန္တိ ဒသမဘာဂဒါနံ။ ဒသ ကောဋ္ဌာသေတိ ဒသ ပဋိဝီသေ။

၁၈၅။ စတုမဟာပဒေသကထာ

၃၀၅။ ဣဒံ န ကပ္ပတီတိအာဒီတိ ‘‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒယော ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေတိ ယောဇနာ။ အပဿယံ ကတွာ ဒိသိယန္တိ ဧတ္ထာတိ အပဒေသာ ဩကာသာ၊ အပဿယံ ကတွာ ဒိသိယန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါ အပဒေသာ ကာရဏာ၊ ‘‘မဟန္တာ အပဒေသာ မဟာပဒေသာ။ တဉ္စာတိ မဟာပဒေသသင်္ခါတံ တဉ္စ သုတ္တံ၊ ဂဟေတွာတိ ယောဇနာ။ ပရိမဒ္ဒန္တာတိ ပုနပ္ပုနံ မဒ္ဒန္တာ၊ ဥပပရိက္ခန္တာတိ အတ္ထော။ ဣဒန္တိ ကာရဏံ။ တန္တိ နဝမဟာဖလအပရဏ္ဏံ။ တာနီတိ ခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ။ ဟီတိ သစ္စံ။

တေသန္တိ ဆန္နံ စီဝရာနံ။ တတ္ထာတိ ဆသု အနုလောမစီဝရေသု။ ‘‘ပါဏကေဟိ သဉ္ဇာတဝတ္ထ’’န္တိ ဣမိနာ ကောသေယျဝတ္ထဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒွေ ပဋာတိ စီနပဋသောမာရပဋာ။ ဒုကူလံ သာဏဿ အနုလောမန္တိ ယောဇနာ။

တေသံယေဝါတိ ဒွိန္နံ ပတ္တာနမေဝ။ တေသံယေဝါတိ တိဏ္ဏံ တုမ္ဗာနမေဝ။ တေသံယေဝါတိ ဒွိန္နံ ကာယဗန္ဓနာနမေဝ။ သေတစ္ဆတ္တန္တိ သေတေဟိ ဝတ္ထေဟိ ကတံ ဆတ္တံ။ တေသံယေဝါတိ တိဏ္ဏံ ဆတ္တာနမေဝ။

သမ္ဘိန္နရသန္တိ သံသဂ္ဂရသံ။ ဧတ္ထ ဘိဇ္ဇိတ္ထာတိ ဘိန္နောတိ ဝစနတ္ထေန ဘိဒိဓာတု ဒွိဓာကရဏသင်္ခါတော ဘေဒတ္ထော ဟောတိ၊ ဓာတွတ္ထဗာဓကေန သံတျူပသဂ္ဂေန ဘိဒိဓာတုယာ ဘေဒတ္ထံ ဗာဓေတွာ သံသဂ္ဂတ္ထဝါစကော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဆလ္လိမ္ပီတိ တစမ္ပိ။ သကလေနေဝါတိ ဆလ္လိယာ ဧဝ။ ပါယာသေန အသံသဋ္ဌံ ယံ သဗ္ဗီတိ ယောဇနာ။ တာနီတိ တက္ကောလဇာတိဖလာဒီနိ။ ယဋ္ဌိမဓုကာဒီသုပီတိ မဓုလဋ္ဌိကာဒီသုပိ။ ‘‘လဋ္ဌိမဓုကာဒီသုပီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သော အပါဌောယေဝ။ ယံ ယန္တိ ဝတ္ထု။ ယထာတိ ယေနာကာရေန၊ ဓောဝိယမာနေ တစ္ဆိယမာနေတိ သမ္ဗန္ဓော။

သမ္ဘိန္နရသန္တိ ¶ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သံသဋ္ဌ’’န္တိ။ သဘာဝန္တိ ယာဝကာလံ ကပ္ပိယသဘာဝံ ¶ ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဥပနေတိ၊ တသ္မာ။ တေနာတိ သတ္တာဟကာလိကေန။ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတန္တိ တဒဟေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ။ ဒွီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန သတ္တာဟကာလိကေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတ္ထာတိ ကာလိကသံသဂ္ဂေ။ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ယထာက္ကမံ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ။

ဣတိ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၇။ ကထိနက္ခန္ဓကံ

၁၈၇။ ကထိနာနုဇာနနကထာ

၃၀၆။ ကထိနက္ခန္ဓကေ ပါဝေယျကာတိ ဧတ္ထ ပါဝါရဋ္ဌေ နိဝသန္တီတိ ပါဝေယျကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါဝါရဋ္ဌဝါသိနော’’တိ။ တတ္ထာတိ ပါဝါနာမကေ ရဋ္ဌေ။ ဧကော ပိတာ ဧတေသန္တိ ဧကပိတုကာ။ တေ စ တေ ဘာတရော စေတိ ဧကပိတုကဘာတရော၊ တေသံ။ ဧတန္တိ ‘‘ပါဝေယျကာ’’တိ ဧတံ နာမံ။ တေသူတိ ပါဝေယျကေသု။ ‘‘ဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေနာ’’တိ ဝိသေသနဿ ဗျဝစ္ဆေဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘န အရညဝါသမတ္တေနာ’’တိ။ ဝိသေသနဉှိ ဒုဝိဓံ ဗျဝစ္ဆေဒံ၊ တပ္ပာကဋိကရဏဉ္စာတိ။ တေသန္တိ ပါဝေယျကာနံ။ ပိဏ္ဍပါတိကာဒိဘာဝေပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိသဒ္ဒေါ အာရညကံ အပေက္ခတိ။ ဧတန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ အာရညကာ’’တိအာဒိ ဧတံ ဝစနံ။ ဣမေ ပနာတိ ပါဝေယျကာ ပန။ ဥဒကသံဂဟေတိ ဧတ္ထ ဥဒကေန သံဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဒကေန သံဂဟိတေ’’တိ။ ‘‘ထလေ စ နိန္နေ စာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဥဒကသံဂဟေ’’တိ ပဒဿ သရူပံ ဒဿေတိ။

ဥဒကစိက္ခလ္လောတိ ဥဒကေန လောဠိတော စိက္ခလ္လော ဥဒကစိက္ခလ္လော။ ဩကပုဏ္ဏေဟီတိ ဧတ္ထ ဩကသဒ္ဒေါ ဥဒကဝေဝစနောတိ အာဟ ‘‘ဥဒကပုဏ္ဏေဟီ’’တိ။ ဥဒကဉှိ ဥစယတိ သမဝါယဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ဩကန္တိ ¶ ဝုစ္စတိ။ တေသန္တိ ပါဝေယျကာနံ။ ဃနာနီတိ နိရန္တရာနိ။ တေသူတိ စီဝရေသု။ တေနာတိ စီဝရာနံ ဃနတ္တာ၊ ဥဒကဿ စ န ပဂ္ဃရဏတ္တာ။ ဘဂဝတာ ‘‘အဝိဝဒမာနာ ဖာသုကံ ဝဿံ ဝသိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနာပိ တေ ဘိက္ခူ ယထာပုစ္ဆိတံ အဝတွာ ကသ္မာ ဖာသုကပဒံ အပနေတွာ ¶ ‘‘အဝိဝဒမာနာ ဝဿံ ဝသိမှာ’’တိ အဝေါစုန္တိ အာဟ ‘‘အဝိဝဒမာနာ ဝဿံ ဝသိမှာတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဥက္ကဏ္ဌိတတာယ စာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ‘‘ဖာသုတာယ အဘာဝေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ သေနာသနဖာသုတာယ အဘာဝေန စ ဘဂဝတော ဒဿနာလာဘေန ဥက္ကဏ္ဌိတတာယ စာတိ ဟိ အတ္ထော။ အနမတဂ္ဂိယကထန္တိ သံယုတ္တနိကာယေ အနမတဂ္ဂိယသုတ္တန္တကထံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၃၅)။ သဗ္ဗေဝ တေ ပါဝေယျကာ ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။ တန္တိ အနမတဂ္ဂိယကထံ။ တတောတိ ဓမ္မကထနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝါ အာမန္တေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကံ စီဝရန္တိ သင်္ဃာဋိံ။ သန္တရုတ္တရေနာတိ သဟ အန္တရေနာတိ သန္တရံ၊ သန္တရဉ္စ တံ ဥတ္တရဉ္စေတိ သန္တရုတ္တရံ၊ တေန။ အဿုတိ ဘဝေယျုံ။ အဘဝိဿံသူတိ ဟိ အတ္ထော။ သတ္တမီဝိဘတ္တိကာလာတိပတ္တိဝိဘတ္တီနံ သမာနတ္ထဘာဝေါ သဒ္ဒသတ္ထေသု ဝုတ္တောယေဝ။ စသဒ္ဒေါ ဥပနျာသတ္ထော။ ဧသ ကထိနတ္ထာရော နာမာတိ ယောဇနာ။ အနုဇာနိတုကာမော ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဌေ။ ဝေါကာရဿ နိပါတမတ္တေ သတိ ကထမတ္ထော ဘဝိဿတီတိ အာဟ ‘‘အတ္ထတကထိနာနန္တိ အတ္ထော’’တိ။ အတ္ထတကထိနာနံ ဘိက္ခူနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ လဒ္ဓဂုဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ။ ဟိသဒ္ဒေါ လဒ္ဓဂုဏဇောတကော။ ပရတောတိ ပရမှိ။ ‘‘သော တုမှာက’’န္တိ ဝါ ‘‘သော ဝေါ’’တိ ဝါ အဝတွာ ‘‘သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝေါ-ကာရော နိပါတမတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဝေါတိ သာမိဝစနမေဝေတ’’န္တိ ဣမိနာ ဝေါ တုမှာကန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ သတိ ‘‘ပရတော သော နေသ’’န္တိ ဧတ္ထ ကထမတ္ထော ဘဝိဿတီတိ အာဟ ‘‘သော နေသန္တိ ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယေ တုမှေ အတ္ထတကထိနာ၊ တေသံ တုမှာကန္တိ ယောဇနာ။ ကထိနသဒ္ဒေါ ထိရတ္ထဝါစကော အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကော ¶ ။ အနာမန္တစာရာဒိကာနံ ပဉ္စာနိသံသာနံ အန္တောကရဏသမတ္ထဘာဝေ ထိရန္တိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ အနာမန္တစာရာဒီသု ပဉ္စာနိသံသေသု။ အနာမန္တစာရောတိ ဧတ္ထ စရဏံ စာရော၊ အနာမန္တေတွာ စာရော အနာမန္တစာရောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနာမန္တေတွာ စရဏ’’န္တိ။ ‘‘အသမာဒါယ စရဏ’’န္တိ ဣမိနာ အသမာဒါနစာရောတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗပဒေ တွာပစ္စယဿ အနာဒေသံ ကတွာ အသမာဒါနစာရောတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ယာဝတတ္ထစီဝရန္တိ ဧတ္ထ အာကာရလောပေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ယာဝတာ စီဝရေန အတ္ထော’’တိ။ ‘‘ယာဝဒတ္ထစီဝရ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဧဝံ သတိ ဒကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တော။ ယာဝသဒ္ဒေါ ပရိစ္ဆေဒတ္ထဝါစကော၊ န အဘိဝိဈတ္ထဝါစကော။ အတ္ထသဒ္ဒေန သမာသော ဟောတိ။ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါတိ ဧတ္ထ တတ္ထသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကထိနတ္ထာရသီမာယ’’န္တိ။ တတြုပ္ပာဒေနာတိ တတြ ကထိနတ္ထာရသီမာယံ ဥပ္ပာဒေန မူလေန။ ‘‘စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ¶ ဣမိနာ စီဝရုပ္ပာဒေါတိ ဧတ္ထ စီဝရမေဝ ဥပ္ပာဒေါ စီဝရုပ္ပာဒေါတိ ဝိသေသနပရပဒတ္တံ ဒဿေတိ။

ကေတိ ကိတ္တကာ။ ဣဒံ ‘‘ဂဏဝသေနာ’’တိ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကေတိ ကိန္နာမ ဝုတ္ထဝဿာ။ ဣဒံ ‘‘ဝုတ္ထဝဿဝသေနာ’’တိ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သတသဟဿမ္ပိ ဇနာ လဘန္တီတိ ယောဇနာ။ ပိသဒ္ဒေန တတော အဓိကမ္ပိ လဘန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဆိန္နဝဿာ ဝါတိ ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ ဆိန္နဝဿာ ဝါ။ အညသ္မိံ ဝိဟာရေတိ ကထိနတ္ထာရဝိဟာရတော အပရသ္မိံ ဝိဟာရေ။ သဗ္ဗေ ဆိန္နဝဿာဒိကာ ဘိက္ခူ ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ဂဏပူရကာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣတရေသံယေဝါတိ ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာနမေဝ။ ပရိပုဏ္ဏဝဿောတိ ပရိပုဏ္ဏော ဝီသတိဝဿော၊ အစ္ဆိန္နဝဿော ဝါ။ သောတိ သာမဏေရော။ ဣတိ ဧတ္ထာပီတိ ဧဝံ ဧတေသု တီသု ဝါရေသုပိ။

ကေန ဒိန္နံ ကထိနစီဝရံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ယေန ကေနစိ ဒိန္နံ စီဝရံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဝတ္တံ။ အဇာနန္တောတိ အဇာနနဟေတု။ ဟေတွတ္ထေ ¶ ဟိ အန္တပစ္စယော။ တဿာတိ ကထိနဒါယကဿ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝက္ခမာနနယေန။ အညတရပဟောနကံ ဝတ္ထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ကထိနစီဝရဿ။ ဧတ္တကာ နာမ သူစိယော ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတိ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ကထိနတ္ထာရကေနာပိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိသဒ္ဒေါ ကထိနဒါယကံ အပေက္ခတိ။ ဝတ္တံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘တန္တဝါယဂေဟတော ဟီ’’တိအာဒိ။ အာဘတသန္တာနေနေဝါတိ အာဘတသန္တတိယာ ဧဝ။ ခလိမက္ခိတသာဋကောတိ အဟတသာဋကော။ သော ဟိ ခလေန တက္ကေန ကဉ္ဇိကေန မက္ခိတသာဋကတ္တာ ‘‘ခလိမက္ခိတသာဋကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကထိနတ္ထာရသာဋကန္တိ ကထိနတ္ထာရတ္ထာယ ဒိန္နံ သာဋကံ။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံ ဒိန္နအဟနိ ဧဝ။ တသ္မိန္တိ ပဌမံ ဒိန္နေ ကထိနတ္ထာရသာဋကေ။ အညာနိ စာတိ ကထိနသာဋကတော အညာနိ စ။ စသဒ္ဒေန န ကထိနသာဋကမေဝ အာဟရတိ၊ အညာနိ စာတိ ဒဿေတိ။ ယောတိ ကထိနဒါယကော။ ဣတရောတိ ပဌမံ ကထိနဒါယကော။ ယထာ တထာ ဩဝဒိတွာတိ တဝ သန္တကတော ဧတဿ သန္တကံ သင်္ဃဿ ဗဟုပကာရံ၊ သင်္ဃဿ ဗဟုပကာရတ္တံ တယာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝမိစ္ဆန္တဿ ဗဟုပုညန္တိ ယေန တေနာကာရေန ဩဝဒိတွာ။

ကေန ဘိက္ခုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဿ သင်္ဃော ကထိနစီဝရံ ဒေတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ကဿ ဘိက္ခုဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော ဟောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ ¶ ယောဇနာ။ မဟတီ ပရိသာ ဧတဿာတိ မဟာပရိသော ထေရော။ ‘‘နဝကတရော သက္ကောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနဿ အနေကန္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ။ အပိ စာတိ ဧကန္တေန။ တဒတ္ထာယာတိ တဿ ဇိဏ္ဏစီဝရဿ အတ္ထာယ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ ပေလဝေါတိ ဝိရဠော။ တေနာပီတိ ကထိနတ္ထာရကေနာပိ။ တန္တိ ဝိဓိံ။ ဒါနကမ္မဝါစာတိ ဒါနကာရဏကမ္မဝါစာ။

ဧဝံ ဒိန္နေ ပန ကထိနေ နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ ဧကေနာပီတိ ပိသဒ္ဒေန ပဂေဝ ဗဟူဟိ ပနာတိ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထန္တိ ဗုဒ္ဓေဟိ ပသတ္ထံ။ အတီတေ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ပဒုမုတ္တရဿ ¶ ။ ကထိနံ ဂဏှိ ကိရာတိ ယောဇနာ။ တန္တိ ကထိနံ၊ သတ္ထာ အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကတပရိယောသိတံ ကထိနံ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ကတပရိယောသိတံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ကထိနံ ဂဟေတွာ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တေန ကထိနတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝစနီယော’’တိ ပဒေ သုဒ္ဓကတ္တာ၊ ‘‘အနုမောဒါပေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေ ကာရိတကတ္တာ။ ကိံ ဝစနီယောတိ အာဟ ‘‘အတ္ထတံ…ပေ… အနုမောဒထာ’’တိ။ ‘‘တေဟိ အနုမောဒကေဟိ ဘိက္ခုဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝစနီယော’’တိ ပဒေ အဝုတ္တကတ္တာ၊ ‘‘အနုမောဒါပေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေ ကာရိတကမ္မံ အဝုတ္တကမ္မံ၊ ဝါ။ ‘‘ကထိန’’န္တိ ဓာတုကမ္မံ ဝါ ဝုတ္တကမ္မံ ဝါ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ကိံ ဝစနီယောတိ အာဟ ‘‘အတ္ထတံ…ပေ… အနုမောဒါမာ’’တိ။ ဣတရေဟိ စာတိ အနုမောဒကေဟိ စ။ သဗ္ဗေသန္တိ အတ္ထာရကအနုမောဒကာနံ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတန္တိ သဗ္ဗေသံ အတ္ထတဘာဝံ၊ ‘‘ဒွိန္နံ…ပေ… အနုမောဒကဿ စာ’’တိ ဝစနံ ဝါ။

ဧဝံ ကထိနေ အတ္ထတေ သတိ ပနာတိ ယောဇနာ။ ယေနာတိ ဘိက္ခုနာ။ အဝိစာရေတွာဝါတိ ‘‘ကထိနတ္ထာရကဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ အဝိစာရေတွာ ဧဝ။ သေသစီဝရာနိပီတိ ကထိနတ္ထာရစီဝရတော သေသစီဝရာနိပိ။ သင်္ဃေန ဒါတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အပလောကေတွာ’’တိ ဣမိနာ ကမ္မဝါစာယ ကိစ္စာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝဿာဝါသိကဋ္ဌိတိကာယာတိ ဝဿာဝါသကာလေ ပဝတ္တာယ ဌိတိကာယ။ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ မဉ္စဗိဗ္ဗောဟနာဒိဂရုဘဏ္ဍံ။ ဧကသီမာယာတိ ဧကာယ ဥပစာရသီမာယ။

၃၀၈။ ယထာ စာတိ ဧတ္ထ ယထာသဒ္ဒေါ ယံသဒ္ဒတ္ထော။ ယေန ဝိဓိနာတိ ဟိ အတ္ထော။ မဟာဘူမိကန္တိ မဟာဝိသယံ။ စတုဝီသတိအာကာရဝန္တတာယ မဟာဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတောတိ အနတ္ထတလက္ခဏတော။ ပရိဝါရေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ဣဓ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထာတိ စတုဝီသတိယာ အာကာရေသု။ ဥလ္လိခိတမတ္တေနာတိ ဧတ္ထ ပမာဏဿ ဥဂ္ဂဟဏတ္ထံ နခါဒီဟိ ¶ လိခနံ ဥလ္လိခိတံ၊ ဥလ္လိခိတံ မတ္တံ ပမာဏံ ဥလ္လိခိတမတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒီဃတော စ ပုထုလတော ¶ စ ပမာဏဂဟဏမတ္တေနာ’’တိ။ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ပမာဏံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဒဿေန္တော ဟုတွာ ဥလ္လိခတီတိ ယောဇနာ။ ပဉ္စကန္တိ ပဉ္စပမာဏံ၊ ပဉ္စသမူဟံ ဝါ ခဏ္ဍံ။ ဝါသဒ္ဒေန အညာနိပိ တေရသကာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ မောဃသုတ္တကာရောပနမတ္တေနာတိ မောဃသုတ္တဿ စီဝရဿူပရိ အာရောပနမတ္တေန။ ဒီဃသိဗ္ဗိတမတ္တေနာတိ ဒီဃတော သိဗ္ဗိတမတ္တေန။ မုဒ္ဒိယပဋ္ဋဗန္ဓနမတ္တေနာတိ မုဒ္ဒိယပဋ္ဋဿ ဗန္ဓနမတ္တေန။ ဒွေ စိမိလိကာယောတိ ဒွေ ပိလောတိကာယော။ ပဌမစိမိလိကာတိ ကထိနစိမိလိကတော အညာ အတ္တနော ပကတိစိမိလိကာ ဃဋေတွာ ဌပိတာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တံ ပဌမစိမိလိက’’န္တိ ပါဌသေသံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ကထိနသာဋကဿ ကုစ္ဆိစိမိလိကံ ကတွာတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပကတိစီဝရဿာတိ အတ္တနော ပကတိစီဝရဿ။ ပကတိပဋ္ဋဗန္ဓစီဝရန္တိ ပကတိပဋ္ဋေန ဗန္ဓစီဝရံ။ ပိဋ္ဌိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ဒီဃတော အနုဝါတဿ စီဝရဿူပရိ အာရောပနမတ္တေန။ ဒီဃာနုဝါတဉှိ ပါရုပနကာလေ ပိဋ္ဌိယံ ဌိတတ္တာ ပိဋ္ဌိအနုဝါတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကုစ္ဆိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ပုထုလတော အနုဝါတဿ စီဝရဿူပရိ အာရောပနမတ္တေန။ ပုထုလာနုဝါတဉှိ ပါရုပနကာလေ ကုစ္ဆိယံ ဌိတတ္တာ ကုစ္ဆိအနုဝါတန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋာရောပနမတ္တေနာတိ အာဂန္တုကပဋ္ဋဿ စီဝရဿူပရိ အာရောပနမတ္တေန။ ဝါတိ အထဝါ။

သာရုပ္ပန္တိ သမဏာနုစ္ဆဝိကံ။ ပရိကထာယာတိ ပရိယာယေန ဥပ္ပာဒိတာယ ကထာယ။ အတိဥက္ကဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတီတိ အတိဥက္ကဋ္ဌံ ဧဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဩတိဏ္ဏသဒိသမေဝါတိ ဩတိဏ္ဏေန ဝတ္ထေန သဒိသမေဝ ကထိနစီဝရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ဒုဝိဓေသု သန္နိဓီသု။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံ ဒိန္နအဟနိ ဧဝ။

ရတ္တိနိဿဂ္ဂိယေနာတိ ရတ္တိအတိက္ကန္တံ ဟုတွာ နိဿဂ္ဂိယေန။ အညေနာတိ တိစီဝရတော အညေန။ သမဏ္ဍလိကတန္တိ သဟ မဟာမဏ္ဍလအဍ္ဎမဏ္ဍလေန ကတံ။

၃၀၉။ ဧဝံ စတုဝီသတိအာကာရံ အနတ္ထတလက္ခဏံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သတ္တရသာကာရံ အတ္ထတလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဟတေနာ’’တိအာဒိ ¶ ။ တတ္ထ ပရိဘောဂံ န ဟနိတ္ထ န ဂစ္ဆိတ္ထာတိ အဟတံ၊ ပရိဘောဂေန န ဟနိတဗ္ဗံ န ဟိံသိတဗ္ဗန္တိ ဝါ အဟတန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပရိဘုတ္တေနာ’’တိ။ ‘‘အဟတသဒိသေနာ’’တိ ဣမိနာ အဟတကပ္ပေနာတိ ဧတ္ထ ကပ္ပသဒ္ဒေါ သဒိသတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ပါပဏိကေနာတိ ဧတ္ထ ပသာရိတော အာပဏော ပါပဏော၊ တသ္မိံ ပတိတံ ပါပဏိကန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာပဏဒွါရေ ပတိတ’’န္တိ။ ‘‘ပိလောတိက’’န္တိ ဣမိနာ ဏိကပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေနေဝါတိ ဝုတ္တေဟိ ‘‘နိမိတ္တကတေနာ’’တိအာဒီဟိ ဝိပလ္လာသေန ဧဝ။ တတ္ထာတိ ပရိဝါရေ ¶ ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဣဓာတိ ကထိနက္ခန္ဓကေ။ အဝုစ္စမာနေန တေန ဝစနေန ပရိဟာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၁၀။ တတ္ထာတိ ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ ဥဗ္ဘတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိအာဒိပါဌေ။ ဇနေတ္တိယော မာတရောတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ ဓမ္မေန ပုတ္တေ မာနေတီတိ မာတာ၊ ဓမ္မေန ပုတ္တေဟိ မာနိယတီတိ ဝါ မာတာ၊ သာ ဝိယ ဟောန္တီတိ မာတိကာတိ ဒဿေတိ။ ကထိနုဗ္ဘာရန္တိ စ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ စ အတ္ထတော သဒိသံ။ ဧတာတိ ဧတာ ပဒဇာတိယော။ တာသူတိ အဋ္ဌသု မာတိကာသု။ အဿာတိ ကထိနုဗ္ဘာရဿ။

၁၈၈။ အာဒါယသတ္တကကထာ

၃၁၁။ န ပစ္စေဿန္တိ ဧတ္ထ ပတီတျူပသဂ္ဂဿ ပုနတ္ထံ၊ ဣဓာတုယာ စ ဂတျတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ပုန အာဂမိဿ’’န္တိ။ ဧဝံ ပက္ကမတော ဆိဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတဉ္စာတိ ပက္ကမနန္တိကံ၊ ကထိနုဒ္ဓါရဉ္စ။ တာဟန္တိ တေ အဟံ။ တေတိ တုယှံ။

အညန္တိ အတ္တနော ဝိဟာရတော အညံ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဧသော ပရိဝိတက္ကော ဟောတိ။ သောတိ အာဝါသပလိဗောဓော။ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

ဒွေ ပလိဗောဓာ ဧကတော ဆိဇ္ဇန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ ဧကပဟာရေနေဝ။ သော ပလိဗောဓူပစ္ဆေဒေါ ကသ္မာ ဝိတ္ထာရတော န ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘သော ပနာ’’တိအာဒိ။ သော ပနာတိ ပလိဗောဓူပစ္ဆေဒေါ ¶ ပန။ န ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ကထိနုဗ္ဘာရေ။ ကသ္မာ အယံ ကထိနုဒ္ဓါရော ‘‘နာသနန္တိကော’’တိ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနော။

အာသာဝစ္ဆေဒိကေ ဆိဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယံ ပနာတိ အာသာဝစ္ဆေဒိကော ကထိနုဒ္ဓါရော ပန။ အနေကပဘေဒေါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ ဝုတ္တောတိ အယံ အာသာဝစ္ဆေဒိကော ကထိနုဒ္ဓါရော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ။ တတ္ထာတိ သီမာတိက္ကန္တိကေ။

၃၁၂-၃၂၅။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။ သတ္တကေတိ အဋ္ဌသု မာတိကာသု အာသာဝစ္ဆေဒတော သေသေ သတ္တပမာဏေ၊ သတ္တသမူဟေ ဝါ။ တေယေဝါတိ သတ္တကေ ဧဝ။ တတောတိ ဝါရတော။ ယေ ယေတိ ကထိနုဒ္ဓါရာ။ ဣတရေဟီတိ အာသာဝစ္ဆေဒတော အညေဟိ။ ယေ ပလိဗောဓာ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဝါသော စဇီယတိ အနေနာတိ ¶ စတ္တန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိ။ တန္တိ စိတ္တံ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ အာဝါသော ဝမီယတိ အနေနာတိ ဝန္တံ။ အာဝါသတော မုစ္စတိ အနေနာတိ မုတ္တန္တိ ဝစနတ္ထံ အတိဒိသတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ကထိနက္ခန္ဓကေ။

ဣတိ ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၈။ စီဝရက္ခန္ဓကံ

၂၀၂။ ဇီဝကဝတ္ထုကထာ

၃၂၆။ စီဝရက္ခန္ဓကေ ပဒက္ခိဏသဒ္ဒဿ အပသဗျတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ဆေကာ ကုသလာ’’တိ။ အဘိသဋာတိ ဧတ္ထ သရဓာတုယာ ဂတိစိန္တာသု ဣဓ ဂတျတ္ထေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဘိဂတာ’’တိ။ အဘိဂတာတိ အဘိမုခံ ဂန္တဗ္ဗာ။ နနု ပါဠိယံ ‘‘အတ္ထိကာနံ အတ္ထိကာနံ မနုဿာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ ပန ‘‘အတ္ထိကေဟိ အတ္ထိကေဟိ မနုဿေဟီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကရဏတ္ထေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ဆဋ္ဌီကတ္တာ နာမ ¶ တတိယာကတ္တုနာ သမာနောယေဝါတိ ဒဿေတိ။ နိဂမေ ဝသတီတိ နေဂမောတိ ဝုတ္တေ ကုဋုမ္ဗိယဂဏော နေဂမော နာမာတိ အာဟ ‘‘ကုဋုမ္ဗိယဂဏော’’တိ။

၃၂၇။ နဂရေ နိဝသန္တီတိ နာဂရာ။ ဒတွာ၊ ဝုဋ္ဌာပေသုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာရာမုယျာနဝါဟနာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန အညာနိ ဥပဘောဂပရိဘောဂါနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဂဏိကဋ္ဌာနေတိ ဂဏိကာယ ဌာနေ။ ဂဏိကာတိ စ နဂရသောဘိနီ။ သာ ဟိ အတ္ထိကေန ဇနဂဏေန အဘိဂန္တဗ္ဗာတိ ဂဏိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိသတေန စာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော။ ရတ္တိံ ဂမနဿ ပဋိနိဓိသင်္ခါတေန သတေန ဧဝါတိ ဟိ အတ္ထော။ ဂိလာနန္တိ ဧတ္ထ ဘာဝပစ္စယေန ဝိနာပိ ဘာဝတ္ထော ဉာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဂိလာနဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘ဇာနာပေယျ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိဝေဒေယျန္တိ ဧတ္ထ ဝိဒဓာတုယာ ဉာဏတ္ထံ ဒဿေတိ။ ကတ္တရသုပ္ပေတိ ဧတ္ထ ကတ္တရသဒ္ဒေါ ဇိဏ္ဏပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဇိဏ္ဏသုပ္ပေ’’တိ။ သုပန္တိ သုနခါဒယော ဧတ္ထာတိ သုပ္ပံ၊ ကတ္တရံ သုပ္ပံ ကတ္တရသုပ္ပံ။

၃၂၈။ တန္တိ ဇီဝကံ။ အညေ ရာဇဒါရကာ ဝဒန္တိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နတ္ထိ မာတာ ဧတဿာတိ ¶ နိမ္မာတိကော။ ယထာ စာတိအာဒီသု ယထာ ပေသန္တိ၊ တထာတိ ယောဇနာ။ စသဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ န ကေဝလံ ဝဒန္တိယေဝ၊ အထ ခေါ န ကောစိ ကိဉ္စိ ပေသေတီတိ ဟိ အတ္ထော။ အညေသန္တိ ဇီဝကတော အညေသံ။ တဿာတိ ဇီဝကဿ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ သောတိ ဇီဝကော။ တံ သဗ္ဗန္တိ ‘‘နိမ္မာတိကော နိပ္ပိတိကော’’တိ ဝဒနဉ္စ ပဏ္ဏာကာရဿ အပေသနဉ္စာတိ တံ သဗ္ဗံ။

ယံနူနာတိ သာဓု ဝတ။ အဟံ ဝဇ္ဇသိပ္ပံ သိက္ခေယျံ သာဓု ဝတာတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဇီဝကဿ။ ဧတဒဟောသီတိ ဧတံ အဟောသိ၊ ပရိဝိတက္ကော အဟူတိ အတ္ထော။ ပရူပဃာတပဋိသံယုတ္တာနီတိ ပရံ ဥပဂန္တွာ၊ ဥပ ဘုသေန ဝါ ဟနနေန ပဋိသံယုတ္တာနိ။ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂန္တိ သိပ္ပဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တာ မေတ္တာ ဧတဿာတိ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂံ။ ဣတိ အဟောသီတိ ယောဇနာ။ ပုရိမစိန္တာယ အနေကန္တဘာဝတော ဧကန္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ။ အပိ စာတိ ဧကန္တေန။ အယန္တိ ဇီဝကော။ ဣတောတိ ဘဒ္ဒကပ္ပတော။ အယန္တိ ဥပါသကော ¶ ။ စတုပရိသန္တရေတိ စတုပရိသမဇ္ဈေ။ ပတ္ထတဂုဏန္တိ ပတ္ထရိတဂုဏံ။ ဌာနန္တရန္တိ ဌာနဘေဒံ၊ အဟမ္ပီတိ န အယံ ဥပါသကောယေဝ၊ အဟမ္ပီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါတိ အာလပနပဒမေတံ။ ပတ္ထနန္တိ ဣစ္ဆိတဝရံ။ စောဒိယမာနောပီတိ ဥယျောဇိယမာနောပိ။ ပိသဒ္ဒေန ပုရိမစိန္တနမပေက္ခတိ။ ဧသာတိ ဧသော ဇီဝကော။

၃၂၉။ ဒိသာပါမောက္ခောတိ ပဒဿ ဒိသာသု ပါမောက္ခော ဒိသာပါမောက္ခောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗဒိသာသူ’’တိအာဒိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေတိ ဇီဝကဿ တသ္မိံ စိန္တနသမယေ စ၊ အာဂမံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေတိ ဝါဏိဇေ၊ ပုစ္ဆီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကုတောတိ နဂရတော။ တက္ကသီလတောတိ တက္ကသီလနဂရတော။ တတ္ထာတိ တက္ကသီလေ။ အာမာတိ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော၊ အာမ အတ္ထီတိ ဟိ အတ္ထော။ တေတိ ဝါဏိဇာ။ တထာတိ ယထာ ဇီဝကော အာဟ၊ တထာ အကံသူတိ အတ္ထော။ သောတိ ဇီဝကော။ ပိတရန္တိ အဘယရာဇကုမာရံ။ တေဟီတိ ဝါဏိဇေဟိ။

တန္တိ ဇီဝကံ၊ ပုစ္ဆီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ ဇီဝကော။ ကသ္မာ တာတ တွံ ဣဓာဂတော အသိ ပနာတိ ပုစ္ဆီတိ ယောဇနာ။ တတောတိ ပုစ္ဆတော။ သောတိ ဇီဝကော။ သိက္ခိတုံ အာဂတော အမှီတိ ယောဇနာ။ ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတီတိအာဒီသု သော ကိဉ္စိ ကမ္မံ အကတွာ သိပ္ပဿေဝ သိက္ခိတတ္တာ ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယထာ သိက္ခန္တိယေဝ၊ ဧဝံ တထာ သော န သိက္ခတီတိ ယောဇနာ။ သော ပနာတိ ဇီဝကော ပန၊ ကရောတိ သိက္ခတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကံ ကာလန္တိ ဧကသ္မိံ ကာလေ။ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ သော ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ မေဓာဝိတာယာတိ ခိပ္ပံ ဂဟဏဓာရဏပညတာယ၊ ဗဟုဉ္စ သိပ္ပန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿ ဇီဝကဿ ဂဟိတဉ္စ သိပ္ပံ န သမ္မုဿတီတိ ယောဇနာ။

ယတ္တကံ ¶ သိပ္ပံ အာစရိယော ဇာနာတိ၊ တတ္တကံ အယံ ဇီဝကော ဇာနာတီတိ ယောဇနာ။ ယန္တိ သိပ္ပံ။ အယန္တိ ဇီဝကော၊ ဘဝိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ ဇီဝကံ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ ကမ္မဝိပါကန္တိ ကမ္မဝိပါကဇံ ရောဂံ။ ‘‘န’’န္တိ ပဒံ ‘‘သိက္ခာပေသီ’’တိ ပဒေ ကာရိတကမ္မံ၊ ‘‘ဘေသဇ္ဇယောဇန’’န္တိ ¶ ပဒံ ဓာတုကမ္မံ။ ဘေသဇ္ဇယောဇနန္တိ ဘေသဇ္ဇေန ရောဂဿ ယောဇနံ။ သော ပနာတိ ဇီဝကော ပန။ ဣမိနာတိ ဇီဝကေန န ဥဂ္ဂဟိတံ၊ ဥဂ္ဂဟိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကေန ဒွါရေနာတိ စတူသု ဒွါရေသု ဧကေန ဒွါရေန။ အာဟိဏ္ဍန္တောတိ ဝိစရန္တော။ ပရိတ္တံ ပါထေယျန္တိ ဧတ္ထ ပရိတ္တသဒ္ဒဿ အာရက္ခနတ္ထေပိ ပဝတ္တနတော ဣဓ အပ္ပတ္ထေ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပ္ပမတ္တက’’န္တိ။ ကသ္မာ အပ္ပမတ္တကံ ပါထေယျံ အဒါသီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဒိသာပါမောက္ခဿ။ အယန္တိ ဇီဝကော၊ လဘိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ လဘနတော။ ခီဏေ ပါထေယျေတိ ပါထေယျေ ခီဏေ သတီတိ ယောဇနာ။

၂၀၃။ သေဋ္ဌိဘရိယာဒိဝတ္ထုကထာ

၃၃၀။ ယာ နာမာတိ ယာ နာမ ဃရဏီ။ ကိမ္ပိ မာယန္တိ ဧတ္ထ ဧကာရလောပသန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ကိမ္ပိ မေ အယ’’န္တိ။ ဣမိနာ ယကာရာဒေသသန္ဓိံ နိဝတ္တေတိ၊ ‘‘မျာယ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဧဝံ သတိ အာဒေသသန္ဓိယေဝ၊ န လောပသန္ဓိ။ အယံ ဃရဏီ မေ ကိဉ္စိ ဒေယျဓမ္မံ ကိမ္ပိ ဒဿတီတိ ယောဇနာ။ တဿ စာတိ သဗ္ဗိဿ စ၊ ကတဿာတိပိ ပါဌော။ ရောဂူပသမဿ စာတိ မမ ရောဂဿ ဥပသမဿ စ၊ ဣမေဟိ ပဒေဟိ သံယမဿာတိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပကာရ’’န္တိ ဣမိနာ ဥပဇာနာမီတိ ဧတ္ထ ဥပသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဓိပ္ပာယောတိ ဃရဏိယာ အာသယော။

၃၃၁။ ‘‘သဗ္ဗာလင်္ကာရံ တုယှံ ဟောတူ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ရာဇာ သဘာဝတော အာဟ၊ ဥဒါဟု ကိဉ္စိ စိန္တေတွာတိ အာဟ ‘‘ရာဇာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣမန္တိ အလင်္ကာရံ။ ပမာဏယုတ္တေတိ ကာရဏာနုရူပေ။ နန္တိ ဇီဝကံ။ နာဋကာနမ္ပီတိ ပဉ္စသတိကာနံ နာဋကာနမ္ပိ။ သောပီတိ ဇီဝကောပိ။ တေသန္တိ အဘယကုမာရနာဋကာနံ။ မေတိ မယှံ၊ န ပတိရူပန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အယျိကာနန္တိ မာတာမဟီနံ။ ကတဿ မေ ဥပကာရန္တိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ အဓိကာရော စ ဥပကာရော စ အတ္ထတော သဒိသန္တိ ဒဿေတိ။ ရာဇာ ပသန္နော ဒတွာ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၀၅။ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိဝတ္ထုကထာ

၃၃၂။ ဣရိယာပထသမ္ပရိဝတ္တနေနာတိ ¶ ဣရိယာပထဿ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တနေန။ တီဟိ သတ္တာဟေဟိ နိစ္စလဿ ¶ နိပန္နဿ အဿ သေဋ္ဌိဿ မတ္ထလုင်္ဂန္တိ ယောဇနာ။ အပ္ပေဝ နိပဇ္ဇေယျာတိ ယောဇနာ။ နန္တိ သေဋ္ဌိံ။ တေနေဝါတိ တေနေဝ ကာရဏေန။ သီသံ ဆာဒေတီတိ သီသစ္ဆဝီတိ ဝုတ္တေ သီသပဋိစ္ဆာဒနစမ္မန္တိ အာဟ ‘‘သီသစမ္မ’’န္တိ။ တဿာတိ သေဋ္ဌိဿ။ တီဟိ သတ္တာဟေနာတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗပဒေန ပစ္ဆိမပဒံ ဂုဏိတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တီဟိ ပဿေဟိ ဧကေနေကေန သတ္တာဟေနာ’’တိ။

၃၃၃။ ဇနံ နီဟရာပေတွာတိ ဇနံ အပက္ကမာပေတွာ။

၂၀၇။ ပဇ္ဇောတရာဇဝတ္ထုကထာ

၃၃၄။ ဝိစ္ဆိကဿ ဇာတောတိ ဝိစ္ဆိကဿ ကာရဏာ ဇာတော၊ ဝိစ္ဆိကံ ပဋိစ္စ ဇာတောတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗိ စ ဘေသဇ္ဇံ ဝိစ္ဆိကာနံ ပဋိကူလံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပညာသယောဇနိကာတိ ဧတ္ထ ဏိကပစ္စယဿ ဂန္တုံ သမတ္ထတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂန္တုံ သမတ္ထော ဟောတီ’’တိ။ အဿ ရညောတိ စန္ဒပဇ္ဇောတနာမကဿ အဿ ရညော။ ဟတ္ထိနီယေဝါတိ ဘဒ္ဒဝတိကာ နာမ ဟတ္ထိနီယေဝ။ ဝီသယောဇနသတန္တိ ဝီသာဓိကံ ယောဇနသတံ။

ဘုဉ္ဇိတုံ နိသိန္နဿ ဧကဿ ကုလပုတ္တဿ ဒွါရေတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ကုလပုတ္တဿ၊ အာရောစေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ ကုလပုတ္တော၊ ‘‘အာဟရာ’’တိ အာဏာပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရောတိ ပုရိသော။ တန္တိ ပတ္တံ။ ယတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဘဝေ။ တတ္ထ တတ္ထ ဝါဟနသမ္ပန္နော ဟောမီတိ ယောဇနာ။ သောတိ ပုရိသော။ ပဇ္ဇောတော နာမ အယံ ရာဇာ ဇာတောတိ ယောဇနာ။

သဗ္ဗိံ ပါယေတွာတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗိဉ္စ ပါယေတွာ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗိဉ္စ ပါယေတွာ၊ ပရိစာရကာနံ အာဟာရာစာရေ ဝိဓိဉ္စ အာစိက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ဩလုမ္ပေတွာတိ လုပိဓာတု ¶ ဩဒဟနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဩဒဟိတွာ’’တိ။ ဝိရေစေသီတိ ဥဒ္ဓဉ္စ အဓော စ ဝိရေစေသိ။

၂၀၈။ သိဝေယျကဒုဿယုဂကထာ

၃၃၅။ သိဝထိကန္တိ သိဝါ ဇမ္ဗုကာ ကုဏပခါဒနတ္ထာယ အာဂန္တွာ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာတိ သိဝဋ္ဌံ၊ တဒေဝ သိဝထိကံ၊ ဣမိနာ သိဝထိကာယံ ဥပ္ပန္နံ သိဝေယျကံ ထိကသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထာတိ ဥတ္တရကုရူသု။ တန္တိ မတံ။ ဟတ္ထိသောဏ္ဍကသကုဏာတိ ဟတ္ထိလိင်္ဂဝိဟင်္ဂမာ။ တေ ဟိ ဟတ္ထိနော သောဏ္ဍော ဝိယ သောဏ္ဍော ဧတေသု အတ္ထီတိ ဟတ္ထီသောဏ္ဍကာ၊ တေ စ တေ သကုဏာ စေတိ ဟတ္ထိသောဏ္ဍကသကုဏာတိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ ရညော အာဟရန္တီတိ ရညော အတ္ထာယ၊ သန္တိကံ ဝါ အာဟရန္တိ။ ဣဒန္တိ သိဝေယျကံ ဒုဿယုဂံ။ သိဝိရဋ္ဌေ ဝါယိတံ သိဝေယျကန္တိ စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထဝါ’’တိအာဒိ။ တေနာတိ ကာရဏေန။ ‘‘သိဝေယျကန္တိ…ပေ… ဝဒန္တီ’’တိ ပေါရာဏာ အာဟူတိ ယောဇနာ။

၂၀၉။ သမတ္တိံသဝိရေစနကထာ

၃၃၆။ ကိံပနာတိ ဧတ္ထ ကိံသဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော။ လူခေါ ကိံ၊ န လူခေါ ကိန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ‘‘သိနေဟပါနံ ပန တေမေတီ’’တိ စ ‘‘ကရောတီ’’တိ စ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သကလကာယေ။ သိရာတိ ကဏ္ဍရာ။ အယန္တိ ဇီဝကော။ ဩဠာရိကဒေါသဟရဏတ္ထန္တိ ဩဠာရိကဿ ဒေါသဿ အပနယနတ္ထံ။ ပကတတ္တေတိ ပကတိသင်္ခါတေ သဘာဝေ သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝါ ဘန္တေတိ ယောဇနာ။ ကုတောတိ ကဿ သန္တိကာ။ ဝဋ္ဋတိ နု ခေါတိ စိန္တေသီတိ ယောဇနာ။ တတောတိ စိန္တနတော။ သောဏောတိ ကောဠိဝီသသောဏော၊ ဘုဉ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ သောဏဿ သန္တိကာ။ တဿာတိ သောဏဿ။ သောတိ သောဏော။ ထေရဿာတိ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ။ ဣဒံ ‘‘ပတ္တ’’န္တိပဒေ သာမီ၊ ‘‘အဒါသီ’’တိ ပဒေ သမ္ပဒါနံ။ အညံ ပိဏ္ဍပါတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ရာဇာပိ ခေါ ဘုဉ္ဇိတုကာမော အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဉ္စ သုဇာတာ အဒါသိ၊ ယဉ္စ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော၊ ဘာဇနဂတေသု ¶ ဒွီသုယေဝ တေသု ပိဏ္ဍပါတေသု ဒေဝတာ ဩဇံ ပက္ခိပန္တီတိ ယောဇနာ။ အညေသူတိ ဒွီဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ အညေသု။ ဣစ္ဆန္တိ ရုစိံ။ သောတိ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇာ။ တဝေဝါတိ တုယှမေဝ။ တန္တိ ဘဂဝတော ဝစနံ။ ရာဇာ အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေတိ အသီတိကုလပုတ္တသဟဿာ။ ဧတဒတ္ထမေဝါတိ သောဏဿ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထမေဝ၊ န ရညော အနုဂ္ဂဟတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၂၁၀။ ဝရယာစနကထာ

၃၃၇။ ကတံ ဘတ္တကိစ္စံ ယေနာတိ ကတဘတ္တကိစ္စော၊ တသ္မိံ သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ရာဟုလဝတ္ထုမှိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၅) ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဣဒံ ဝတ္ထန္တိ ဣဒံ သိဝေယျကံ ဝတ္ထံ၊ ဥပ္ပန္နန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တာဝါ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထန္တရေတိ ဧတသ္မိံ ဝတ္ထုပ္ပန္နကာလမဇ္ဈေ။ ကောစိ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာတိ ပံသုကူလိကဟေတုနာ။ အယန္တိ ဇီဝကော။ ဂဟပတိစီဝရန္တိ ဧတ္ထ ဂဟပတီနံ စီဝရန္တိ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ဂဟပတီဟိ ဒိန္နံ စီဝရ’’န္တိ ¶ ။ ဝတ္ထဒါနာနိသံသပဋိသံယုတ္တာယာတိ ‘‘ဝတ္ထဒေါ ဟောတိ ဝဏ္ဏဒေါ’’တိအာဒိကာယ (သံ။ နိ။ ၁။၄၂) ဝတ္ထဒါနဿ အာနိသံသေန ပဋိသံယုတ္တာယ။ ဝိစ္ဆာဝသေန ဝုတ္တော ‘‘ဣတရီတရေနာ’’တိ သဗ္ဗနာမသဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပဂ္ဃေနပိ မဟဂ္ဃေနပိ ယေန ကေနစီ’’တိ။ ပါဝါရောတိ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ။ သော ဟိ ပါရုပနတ္ထာယ ဝရိယတိ ဣစ္ဆိယတီတိ ပါဝါရောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ကပ္ပာသာဒိဘေဒေါ’’တိ ဣမိနာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ပကတိကောဇဝမေဝါတိ ပကတိယာ ဘိက္ခူနံ သာရုပ္ပံ ကောဇဝမေဝ။ သောဠသနာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စယောဂျတ္တာ မဟတီ ပိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ မဟာပိဋ္ဌိယံ၊ တမေဝ ကောဇဝံ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ။ တဿ ကိရ လောမာနိ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ဟောန္တိ။

၂၁၁။ ကမ္ဗလာနုဇာနနာဒိကထာ

၃၃၈။ ကာသီနန္တိ ကာသီနံ ဇနပဒါနံ၊ ကာသိရဋ္ဌေ နိဝါသီနံ ဇနာနံ ဝါ။ ပသေနဒိဿာတိ ပစ္စုဋ္ဌံ၊ ပဋိပက္ခံ ဝါ သေနံ ဇိနာတီတိ ပသေနဒိ ဇကာရဿ ဒကာရံ ကတွာ။ ဧသာတိ ဧသော ကာသိရာဇာ။ ‘‘သဟဿ’’န္တိ ¶ ဣမိနာ ကာသိသဒ္ဒဿ သင်္ကေတသင်္ချံ ဒဿေတိ။ တံအဂ္ဃနကောတိ တေန ကာသိနာ အဂ္ဃနကော။ ကသ္မာ အဍ္ဎကာသီတိ (ထေရီဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂၅) ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ အယန္တိ ကမ္ဗလော။ ပနာတိ ကာရဏတ္ထဇောတကော။ ယသ္မာတိ ဟိ အတ္ထော။

၃၃၉။ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗံ ခေါမာဒီနိ ပဉ္စ သုတ္တာနိ မိဿိတွာ အဝမဒ္ဒိတဗ္ဗန္တိ ဘင်္ဂန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘင်္ဂံ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဝါကမယမေဝါတိ ဘင်္ဂနာမကေန ဝါကေန နိဗ္ဗတ္တမေဝ။

၃၄၀။ တေတိ ဘိက္ခူ၊ သလ္လက္ခိံသု ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတဿာတိ ပဒဿ၊ အတ္ထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ န အစ္ဆိံသူတိ န အာသိံသု၊ န ဝသိံသူတိ အတ္ထော။ နာကာမာတိ ဧတ္ထ ကမုဓာတု ဣစ္ဆတ္ထော ယကာရလောပေါတိ အာဟ ‘‘န အနိစ္ဆာယာ’’တိ။ ဒါတဗ္ဗောတိ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ဥပစာရေတိ သုသာနဿ သမီပေ။ ‘‘အကာမာ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ ဝစနဿ အနေကန္တဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ယဒိ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣဓာတိ ဣမံ သုသာနံ။ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဂဏှန္တူ’’တိ ဒေန္တီတိ ယောဇနာ။ ယေနာတိ ဘိက္ခုနာ။ သဒိသာ ဩက္ကမိံသူတိ ဧတ္ထ သဒိသသဒ္ဒေါ သမပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သမံ ဩက္ကမိံသူ’’တိ။ သမန္တိ ဘာဝနပုံသကော။ သမာနဒိသာယာတိ ဝါ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကဒိသာယ ဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ ပန ယကာရလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗဟိမေဝါတိ သုသာနတော ဗဟိ ဧဝ။ ကတိကန္တိ ကတေန ပဝတ္တံ သင်္ဂရံ။

၂၁၃။ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကသမ္မုတိကထာ

၃၄၂။ ‘‘ယော ¶ န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဉာတကာဒီနံ စီဝရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကစ္စသ္မိန္တိ ဇနေ။ ဝါသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော။ ဧတေသု တီသု အညတရေန ကာရဏေန ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမာတိ ဟိ အတ္ထော။ အာဂတဿာပိ စီဝရန္တိ သမ္ဗန္ဓော ပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော။ ပဂေဝ ပစ္ဆာ အာဂတဿာတိ ဟိ အတ္ထော။ အဝမညန္တိ ဥညာတံ။ ဝေါတိ တုမှာကံ။ နတ္ထိ ကိန္တိ ယောဇနာ။ မုဋ္ဌာ ¶ သတိ ဧတဿာတိ မုဋ္ဌဿတိ။ အာဂတာနမ္ပိ စီဝရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိသဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနတ္ထော။ ပဂေဝ ပဌမံ အာဂတာနန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ဧတံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကဋ္ဌာနံ နာမာတိ ယောဇနာ။ သန္တသန္တော ဝါတိ ခေဒခေဒေါ ဝါ။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စာတိ ဣဒဉ္စ ဣဒဉ္စ စီဝရံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ စ ဂစ္ဆတိ၊ ယသ္မာ စ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ သက္ကောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခု သမ္မနိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

အပလောကနေနပီတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကံ ကာတုံ သင်္ဃံ အပလောကေမီ’’တိ အပလောကနေနပိ၊ သမ္မနိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထ ပနာတိ ယသ္မိံ ပန ဓုရဝိဟာရေ။

‘‘ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝါ’’တိ ဣမိနာ တတ္ထေဝါတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဆဍ္ဍေတွာ’’တိ ဣမိနာ ဥဇ္ဈိတွာတိ ဧတ္ထ ဥဓဓာတုယာ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထံ ဒဿေတိ။ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကန္တိ ပဒဿ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ သော စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘စီဝရပဋိသာမက’’န္တိ ဣမိနာ စီဝရံ ဂဟိတဋ္ဌာနတော နီဟရိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဒဟတိ ဌပေတီတိ စီဝရနိဒဟကောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယော န ဆန္ဒာတိံ ဂစ္ဆတီတိအာဒီသု ဧတ္ထ ဧတေသု စ ဣတော ပရဉ္စာတိ ယောဇနာ။

၂၁၄။ ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာ

၃၄၃။ ယော ဝိဟာရော ဝါ ယော အဍ္ဎယောဂေါ ဝါ ဟောတိ၊ သော ဝိဟာရာဒိကော သမ္မနိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘အာရာမိကသာမဏေရာဒီဟီ’’တိ ပဒံ ဝိဝိတ္တတ္ထေ အပါဒါနံ၊ ကရဏမ္ပိ ယုဇ္ဇတိ။ ပစ္စန္တသေနာသနံ ပန န သမ္မနိတဗ္ဗံ စောရာဒိဥပဒ္ဒဝတ္တာ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝါတိ ဘဏ္ဍာဂါရဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ။

ယဿာတိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ။ ဣဒံ ပဒံ ‘‘ဆဒနာဒီသူ’’တိ ပဒေ သာမီ၊ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဒေ သမ္ပဒါနံ ¶ ။ ယဿ ပနာတိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ပန။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ¶ ယသ္မိံ ကသ္မိံစိ ဌာနေ။ ယေနာတိ ပတိတဟေတုနာ။ မူသိတွာ ခါဒတီတိ မူသိကော။ အာဒိသဒ္ဒေန ဂေါဓာမင်္ဂုသာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဥပ ဘုသံ၊ ဥပဂုဟိတွာ ဝါ စိနန္တီတိ ဥပစိကာ။ တန္တိ ဩဝဿနာဒိံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကာဒီဟီတိ အာဒိသဒ္ဒေန စီဝရနိဒဟကဘဏ္ဍာဂါရိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထာတိ တေသု။ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကေန န ဂဏှိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တာဝါတိ စီဝရနိဒဟကဘဏ္ဍာဂါရိကာနံ၊ တေဟိ ဝါ ပဌမံ။ ယံ ယန္တိ စီဝရံ။ တထေဝါတိ ယထာ ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာ ဂဏှတိ၊ တထေဝ။ စီဝရနိဒဟကေနာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ပဋိဂ္ဂါဟကေနေဝ၊ အထ ခေါ နိဒဟကေနပီတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ တထေဝါတိ ယထာ နိဒဟကော အာစိက္ခတိ၊ တထေဝ။ တတောတိ တေဟိ စီဝရေဟိ၊ ဝိဘတ္တအပါဒါနံ၊ တေသု စီဝရေသု ဝါ နိဒ္ဓါရဏံ။ တဒေဝါတိ သင်္ဃေန ဝုတ္တစီဝရမေဝ။

ဣတီတိအာဒိ နိဂမနံ။ ဘဂဝတာ အနုညာတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဏ္ဍာဂါရန္တိ ဘဏ္ဍဿ ဌပနောကာသံ အဂါရံ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကောတိ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိယုတ္တော။ ဗာဟုလ္လိကတာယာတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လေန နိယုတ္တဘာဝတ္ထံ။ ဧဝံ သန္တေ ကိမတ္ထာယ အနုညာတောတိ အာဟ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ။ အနုဂ္ဂဟာယ အနုညာတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ နေဝ ဇာနေယျုန္တိ ယောဇနာ။ ဒွေ ဒွေ ဝါ စီဝရေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ဂဟံ ကာတုန္တိ သင်္ဃေန သင်္ဂဟံ ကာတုံ။

န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန အညေပိ အဝုဋ္ဌာပနီယေ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အညေပီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ တတ္ထာတိ စတူသု။ သင်္ဃော ပန ဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပကာရတာယ စာတိ သင်္ဃဿ ဥပကာရတာယ စ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမေသု တီသု ဧကောယေဝ ဟေတု၊ ပစ္ဆိမေ ပန ဒွေ ဟေတဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သမ္မုခီဘူတေနာတိ အညမညဿ မုခေ သံဝိဇ္ဇမာနော၊ သန္နိပတိတော ဝါ သမ္မုခေါ၊ သမ္မုခေါ ဟုတွာ ဘူတော သမ္မုခီဘူတော။ ဘူသဒ္ဒယောဂတ္တာ အကာရဿီကာရော ဟောတိ၊ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတော သင်္ဃော ¶ ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနာ’’တိ။ ကောလာဟလန္တိ ဗဟုဇနေဟိ သန္နိပတိတွာ ဧကတော ကတံ အဗျတ္တသဒ္ဒံ။ တဒါကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အမှာက’’န္တိအာဒိ။ ‘‘စီဝရဘာဇကေသူ’’တိအာဒိနာ အဂတိဂမနာကာရံ ဒဿေတိ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ တုလာဘူတောတိ တုလာယ သဒိသော ဟုတွာ ဘူတော၊ တုလာယ သဒိသဘာဝံ ပတ္တော ဝါ။ မဇ္ဈတ္တောတိ မဇ္ဈေ ဌိတော အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ မဇ္ဈတ္တော။

ဣဒန္တိ ¶ စီဝရံ။ ဃနန္တိ နိရန္တရံ။ တနုကန္တိ ဝိရဠံ။ ဧတ္ထ ‘‘ဥစ္စိနိတွာ’’တိ ဣမိနာ ဝတ္ထဿ ပမာဏေန ဥစ္စိနနံ ဒဿေတိ။ ‘‘တုလယိတွာ’’တိ ဣမိနာ အဂ္ဃေန တုလနံ ဒဿေတိ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာတိ ဝဏ္ဏဉ္စ အဝဏ္ဏဉ္စ ခုဒ္ဒကဉ္စ ပမာဏံ၊ မဟန္တဉ္စ ပမာဏံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စာနိ စီဝရာနိ အပ္ပဂ္ဃာနိ ဟောန္တိ၊ ဧကစ္စာနိ မဟဂ္ဃာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒသဒသအဂ္ဃနကန္တိ ဒသဟိ ဒသဟိ ကဟာပဏေဟိ အဂ္ဃနကံ။ ယန္တိ စီဝရံ၊ ဗန္ဓိတွာတိ နဝဂ္ဃနကံ ဧကဂ္ဃနကေန၊ အဋ္ဌဂ္ဃနကဉ္စ ဒွိအဂ္ဃနကေန ဗန္ဓိတွာတိ အတ္ထော။ သမေ ပဋိဝီသေတိ သမပမာဏေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာ၊ ဣမိနာ ‘‘ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပမာဏတ္ထောတိ ဒီပေတိ။ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ အညေနာကာရေနာပိ ဂဏေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ။ ဘဏ္ဍိကန္တိ စီဝရဘဏ္ဍေန နိယုတ္တံ ပုဋံ။ ကုသောတိ သလာကဒဏ္ဍော။

အတ္တိဿရာတိ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဣဿရာ။ အညေသံ ဝတ္တပဋိပတ္တိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပဍ္ဎဘာဂေါတိ ဘိက္ခူနံ လဒ္ဓဘာဂတော ဥပဍ္ဎော ဘာဂေါ။ ယေ ပနာတိ သာမဏေရာ ပန။ သမဘာဂေါတိ ဘိက္ခူနံ ဘာဂေန သမော ဘာဂေါ။ ဣဒဉ္စာတိ ‘‘ဥပဍ္ဎပဋိဝီသ’’န္တိ ဝစနဉ္စ၊ ကထိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သမကမေဝါတိ ဘိက္ခုသာမဏေရာနံ သမပမာဏမေဝ။ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကန္တိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပာဒေန မူလေန ဥပ္ပာဒိတံ ဝဿာဝါသိကံ။ ဖာတိကမ္မန္တိ ဝဍ္ဎနကမ္မံ ‘‘ယတ္တကေန ဝိနယာဂတေန သမ္မုဉ္ဇနိဗန္ဓနာဒိနာ ဟတ္ထကမ္မေန ဝိဟာရဿ ဦနတာ န ဟောတိ၊ တတ္တကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧတန္တိ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟဏံ ¶ ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတ္ထာတိ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကဂဟဏေ။ သဗ္ဗေသန္တိ အခိလာနံ ဘိက္ခုသာမဏေရာနံ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရေပီတိ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပိတေ အကာလစီဝရေပိ။ ပိသဒ္ဒေန တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကမပေက္ခတိ။ သာမဏေရာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပဟရိတကန္တိ ဟရိတဝိရဟိတံ။ ရင်္ဂဆလ္လိန္တိ ရဇနစ္ဆဝိံ။ ဧတန္တိ ဥက္ကုဋ္ဌိကရဏတော သမဘာဂဒါနံ၊ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ စာတိ သာမဏေရာ စ။ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တီတိ ကတ္တဗ္ဗကာလေသု အကတွာ ယထိစ္ဆိတက္ခဏေ ကရောန္တိ။ တေတိ သာမဏေရေ။ သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗောတိ ‘‘ကရိဿာမာ’’တိ ပဋိညာတမတ္တေန သမော ပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗော။

‘‘သကံ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဘဏ္ဍာဂါရတော…ပေ… သန္ဓာယာ’’တိ။ ပဟတာယာတိ ပဟရိတဗ္ဗာယ၊ ပဟနိတဗ္ဗာယ ဝါ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ။ အနီဟဋေသူတိ ဘဏ္ဍာဂါရတော အနီဟရိတေသု။ ဣမဿ ဘိက္ခုနောတိ ဥတ္တရိတုကာမဿ ဣမဿ ဘိက္ခုနော။ တုလာယာတိ မာနေန။

တေသူတိ သာဋကေသု၊ ဧကော သာဋကောတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗေသု ပါတိတေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္တကေနာတိ ¶ ဒွါဒသဂ္ဃနကေန။ တံ သုတွာတိ ဘိက္ခူနံ တံ ဝစနံ သုတွာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ သင်္ဃဂဏသန္တကေ။ အနုပ္ပဒါနေန ခိပိယတိ ပက္ခိပိယတီတိ အနုက္ခေပန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုက္ခေပံ နာမာ’’တိအာဒိ။ ယတ္တကံ အဂ္ဃန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္တကေန အဂ္ဃေန အဂ္ဃနကေတိ ယောဇနာ။ ဝိကလ္လကာတိ ဝိကလဿ ဘာဝေါ ဝိကလ္လံ၊ စီဝရပုဂ္ဂလာနံ အပဟောနကဘာဝေါ၊ တဒေဝ ဝိကလ္လကာ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပါဌသေသော၊ တေသု ဒွီသု ဝိကလ္လကေသူတိ အတ္ထော။ အတ္ထီတိ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ နိပါတောယံ။ ဆိန္ဒန္တေဟိ စ ဒါတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒါတဗ္ဗာနီတိ စ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ။ ဒါသဒ္ဒေါ ဟိ အဝခဏ္ဍနတ္ထော။ ဒါတုန္တိ အဝခဏ္ဍိတုံ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဝိကလ္လကေသု။ တန္တိ စီဝရံ ¶ ။ အထာတိ တောသိတတော ပရံ။ တတ္ထာတိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေ။ သာမဏကန္တိ သမဏဿ အနုရူပံ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ တေနာတိ ပရိက္ခာရေန။ ဣဒမ္ပီတိ အညံ သာမဏကဿ ပရိက္ခာရဿ ဌပနမ္ပိ။ ပိသဒ္ဒေန ပုရိမံ ဝတ္ထဆိန္ဒနမပေက္ခတိ။

ဝဂ္ဂန္တိ သမူဟံ။ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ဘိက္ခူ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ အဋ္ဌန္နံ ဝါ နဝန္နံ ဝါ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။ အယံ အပဟောနကဘာဝေါတိ ယောဇနာ။ ပုန စီဝရဿေဝ ဝိကလ္လကဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထဝါ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ပုရိမနယေ စီဝရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ စ ဝိကလ္လကံ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမေ စီဝရဿေဝါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

၂၁၅။ စီဝရရဇနကထာ

၃၄၄။ ဂိဟိပရိဘုတ္တံ ပနာတိ ဂိဟိနာ ပရိဘုတ္တံ ဝတ္ထံ ပန၊ ကိဉ္စိ ဖလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

သီတုဒကာတိ သီတံ ဥဒကံ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဟိ အယံ။ ဥတ္တရာဠုမ္ပန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တရ ဥဠုမ္ပန္တိ ပဒစ္ဆေဒံ ကတွာ အကာရတော ဥကာရဿ လောပံ ကတွာ၊ ပုဗ္ဗသရဿ စ ဒီဃံ ကတွာ ‘‘ဥတ္တရာဠုမ္ပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥတ္တရာဠူတိ ဥတ္တရဥဒကံ။ ဥဠုသဒ္ဒေါ ဟိ ဥဒကဝါစကော၊ တံ ပါတိ ရက္ခတီတိ ဥတ္တရာဠုမ္ပံ။ တဿ သရူပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဋ္ဋာဓာရက’’န္တိ။ ရဇနန္တိ ရဇနဆလ္လိံ။ ဟီတိ ဖလဇောတကော။ ရဇနန္တိ ရဇနုဒကံ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ထေဝေါတိ ရဇနဗိန္ဒု။ န ဝိသရတီတိ န ပဂ္ဃရတိ။ ရဇနာဠုင်္ကန္တိ ဧတ္ထာပိ ပုရိမနယေနေဝ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရဇနဥဠုင်္ကန္တိ ရဇနသင်္ခါတဿ ဥဒကဿ ဂဟဏတ္ထာယ ကရိယတီတိ ရဇနဥဠုင်္ကံ။ ဒဏ္ဍကေန နိယုတ္တံ ထာလကံ ဒဏ္ဍကထာလကန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တမေဝ သဒဏ္ဍက’’န္တိ။ ရဇနကုဏ္ဍန္တိ ရဇနပက္ခိပနံ မဟာဃဋံ။ အညတြာတိ အညံ ဌာနံ။ ပတ္ထိန္နသဒ္ဒေါ ထဒ္ဓပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ထဒ္ဓ’’န္တိ။ ဒန္တကာသာဝါနီတိ ဧတ္ထ ဒန္တသဒ္ဒေန တဿ ဝဏ္ဏော ဂဟေတဗ္ဗော၊ သော ဧတေသမတ္ထီတိ ဒန္တာနိ၊ ဒန္တာနိ စ ¶ တာနိ ကာသာဝါနိ စေတိ ဒန္တကာသာဝါနိ၊ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒန္တဝဏ္ဏာနီ’’တိ။ ဒန္တဝဏ္ဏာနိ ကာသာဝါနိ ဓာရေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၁၆။ ဆိန္နကစီဝရာနုဇာနနကထာ

၃၄၅။ ဒီဃမရိယာဒဗဒ္ဓန္တိ ¶ ဒီဃေန မရိယာဒေန ဗဒ္ဓံ။ စတုက္ကသဏ္ဌာနန္တိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ သမောဓာနသဏ္ဌာနံ။ ဥဿဟသိ တွန္တိ ဧတ္ထ ဥပုဗ္ဗော သဟဓာတု သမတ္ထတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သက္ကောသိ တွ’’န္တိ။ ပပုဗ္ဗော ပန အဘိဘဝနတ္ထော ဟောတိ ‘‘ပသဟတီ’’တိအာဒီသု။ ယော နာမာတိ ယော အာနန္ဒော အာဇာနိဿတိ နာမ၊ သော အာနန္ဒော ပဏ္ဍိတောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကုသီ’’တိ ဧတံ နာမံ အဓိဝစနန္တိ ယောဇနာ။ အနုဝါတာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန ပရိဘဏ္ဍာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘အဍ္ဎကုသီ’’တိ ဧတန္တိ ယောဇနာ။

ဂီဝေယျကန္တိ ဧတ္ထ ဂီဝါယံ သုတ္တသံသိဗ္ဗိတံ ဂီဝေယျကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂီဝါဝေဌနဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိ။ ‘‘အာဂန္တုကပဋ္ဋ’’န္တိ ဣမိနာ ဧယျကပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယော ဇင်္ဃေယျကန္တိ ဧတ္ထာပိ။ ဧတံ နာမန္တိ ‘‘ဂီဝေယျကံ၊ ဇင်္ဃေယျက’’န္တိ ဧတံ နာမံ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ဧတန္တိ ‘‘အနုဝိဝဋ္ဋ’’န္တိအာဒိ ဧတံ။ ‘‘အနုဝိဝဋ္ဋ’’န္တိ ဧတံ နာမန္တိ ယောဇနာ။ ဝိဝဋ္ဋဿာတိ မဇ္ဈိမခဏ္ဍကဿ။ ဗာဟန္တန္တိ ဧတ္ထ ဗာဟာယ ဥပရိ ဌပိတာ အန္တာ ဗာဟန္တာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗာဟာယာ’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ ဥဘိန္နမန္တာနံ။ ဧတန္တိ ‘‘ဗာဟန္တ’’န္တိ ဧတံ။

၂၁၇။ တိစီဝရာနုဇာနနကထာ

၃၄၆။ ‘‘ဥက္ခိတ္တဘဏ္ဍိကဘာဝံ အာပါဒိတေ’’တိ ဣမိနာ ဥဗ္ဘဏ္ဍိတေတိ ဧတ္ထ ဥက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ဥဗ္ဘဏ္ဍံ၊ ဥဗ္ဘဏ္ဍဘာဝံ ဣတာ အာပါဒိတာတိ ဥဗ္ဘဏ္ဍိတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တေ ဥဗ္ဘဏ္ဍိတေ ဘိက္ခူ အဒ္ဒသာတိ ယောဇနာ။ ဘိသိသင်္ခေပေနာတိ ဘိသိယံ ပက္ခေပေန၊ ပဝေသေနာတိ အတ္ထော၊ ဘိသိအာကာရေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာတိ ဒက္ခိဏာဂိရိံ။ ဂစ္ဆန္တာ တေ ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဋ္ဌပမာဏာသူ’’တိ ဣမိနာ အန္တရဋ္ဌကာသူတိ ဧတ္ထ ကပစ္စယော ပမာဏတ္ထေ ဟောတီတိ ဒဿေတိ၊ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ပမာဏသဒ္ဒေါ န ဒိဿတိ၊ ဂဠိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ရတ္တီသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝန္တန္တိ ဧတ္ထ သမ္ပဒါနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ။ သီတာလုကာတိ ဧတ္ထ သီတံ ပကတိ ဧတေသန္တိ သီတာလုနော ¶ ၊ တေယေဝ သီတာလုကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သီတပကတိကာ’’တိ ¶ ။ ယေ ကုလပုတ္တာ ပကတိယာဝ သီတေန ကိလမန္တိ၊ တေ သီတာလုကာ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧကစ္စိယန္တိ ဧတ္ထ ဧကစ္စသဒ္ဒေါ ဧကပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဧကံ ပဋ္ဋ’’န္တိ။ ဣမိနာ ဧကောယေဝ ဧကစ္စောတိ ကတွာ သကတ္ထေ အစ္စပစ္စယောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဋ္ဋ’’န္တိ ဣမိနာ ဧကစ္စေန နိယုတ္တံ ဧကစ္စိယန္တိ ဝစနတ္ထံ ကတွာ နိယုတ္တတ္ထေ ပဝတ္တဿ ဣယပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ဘဂဝါ အနုဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရေတိ သင်္ဃာဋိတော ဣတရေ ဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကေ။

၂၁၈။ အတိရေကစီဝရာဒိကထာ

၃၄၈။ အစ္ဆုပေယျန္တိ ဧတ္ထ အစ္ဆိ ဝုစ္စတိ နေတ္တမဏ္ဍလံ၊ တံ ဝိယာတိ အစ္ဆိ ဆိဒ္ဒေါ၊ တသ္မိံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ ဥပနေတဗ္ဗန္တိ အစ္ဆုပေယျံ။ ‘‘လဂ္ဂါပေယျ’’န္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ပံသုကူလေ။ သဗ္ဗမိဒန္တိ ‘‘ဒိဂုဏံ သင်္ဃာဋိ’’န္တိအာဒိကံ သဗ္ဗံ ဣဒံ ဝစနံ။ ဥဒ္ဓရိတွာတိ အပနေတွာ။ သံသိဗ္ဗိတန္တိ အညမညံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သိဗ္ဗိတံ။

၃၅၁။ သောဝဂ္ဂိကန္တိ ဧတ္ထ သုန္ဒရာနိ အဂ္ဂါနိ ရူပါဒီနိ ဧတ္ထာတိ သဂ္ဂေါ၊ ပုဗ္ဗပဒေ ဥကာရဿ လောပေါ၊ ဥကာရဿ ဥဝါဒေသေ ‘‘သုဝဂ္ဂေါ’’တိ သိဇ္ဈတိ။ သုဝဂ္ဂပ္ပတ္တဟေတုကံ သောဝဂ္ဂိကံ၊ ဒါနံ၊ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဂ္ဂပ္ပတ္တဟေတုက’’န္တိ။ ‘‘အပနေတီ’’တိ ဣမိနာ နုဒဓာတုယာ အပနယနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အနာမယာတိ ဧတ္ထ အာမယသဒ္ဒေါ ရောဂပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အရောဂါ’’တိ။ နတ္ထိ အာမယော ဧတိဿာတိ အနာမယာ။

၃၅၃။ ဈာနလာဘိနောတိ ဈာနလာဘီနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏဿ ဝိက္ခမ္ဘနတ္တာ ဝုတ္တံ။

၃၅၆။ သမောဓာနဝသေန ဒဿိယိတ္ထာတိ သန္ဒိဋ္ဌော။ သမောဓာနဝသေန ဘဇိယိတ္ထာတိ သမ္ဘတ္တော။ အဘိမုခံ လပိတ္ထာတိ အာလပိတော။ ဣမေဟီတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ။

၂၂၁။ ပစ္ဆိမဝိကပ္ပနုပဂစီဝရာဒိကထာ

၃၅၉။ ကတပံသုကူလောတိ ¶ ကတော ပံသုကူလော။ ဣမိနာ ‘‘ပံသုကူလတော’’တိ ပဒဿ ဝိသေသနပရပဒတ္တံ ဒဿေတိ။ အဂ္ဂဠာရောပနေနာတိ အဂ္ဂဠဿ အာရောပနေန။ ‘‘သုတ္တေနေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေန ¶ ပိလောတိကံ နိဝတ္တေတိ။ အဉ္ဆိတွာ အဉ္ဆိတွာတိ အာကဍ္ဎိတွာ အာကဍ္ဎိတွာ။ အဘိဓာတု ဟိ အာကဍ္ဎနတ္ထော။ ‘‘သင်္ဃာဋိကောဏော ဒီဃော’’တိ ဣမိနာ ဝိကဏ္ဏောတိ ဧတ္ထ ဝိသမော ကဏ္ဏော ဝိကဏ္ဏောတိ ကတွာ ကဏ္ဏသဒ္ဒဿ ကောဏတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတောတိ ဂဠနတော။ လုဇ္ဇန္တီတိ ဝလိံ ဂဏှန္တိ။ အဋ္ဌပဒကန္တိ ပဒဿ အဋ္ဌပဒေန သိဗ္ဗိတံ အဋ္ဌပဒကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဋ္ဌပဒကစ္ဆိန္နေန ပတ္တမုခံ သိဗ္ဗိတု’’န္တိ။ တတ္ထ အဋ္ဌပဒကစ္ဆိန္နေန ပတ္တမုခံ သိဗ္ဗိတုန္တိ အဋ္ဌပဒလိခနေန တတ္ထ တတ္ထ ဂဗ္ဘံ ဒဿေတွာ ပတ္တမုခံ သိဗ္ဗိတုံ။ ‘‘အဋ္ဌပဒကစ္ဆန္နေနာ’’တိပိ ပါဌော၊ အဋ္ဌဖလကာကာရေနာတိ အတ္ထော။

၃၆၀။ ‘‘အာဂန္တုကပတ္တမ္ပိ ဒါတု’’န္တိ ဣမိနာ အနွာဒိကန္တိ ပဒဿ အနုပစ္ဆာ အာဂန္တုကဘာဝေန ဒီယတီတိ အနွာဒိကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ စတုတ္ထက္ခရေနပိ ပါဌော၊ အနုပစ္ဆာ အာဂန္တုကဘာဝေန ဓီယတိ ဌပီယတီတိ အနွာဓိကန္တိ ကာတဗ္ဗော။ ဣဒံ ပနာတိ အနွာဓိကံ ပန။

၃၆၁။ သေသဉာတီနန္တိ မာတာပိတူဟိ သေသဉာတီနံ။ ဝိနိပါတေတိယေဝါတိ ဝိနဿန္တော နိပါတေတိယေဝ။

၃၆၂။ ‘‘ဝဿိကော’’တိ သင်္ကေတီယတိ ဂဏှီယတီတိ ဝဿိကသင်္ကေတန္တိ ဝုတ္တေ စတ္တာရော မာသာတိ အာဟ ‘‘စတ္တာရော မာသေ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ အာရညကဿ ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာတိ အာရညကေန ဘိက္ခုနာ။

၂၂၂။ သင်္ဃိကစီဝရုပ္ပာဒကထာ

၃၆၃။ အညတ္ထာတိ ဒိန္နဋ္ဌာနတော အညတ္ထ။ ဟဋာနိပိ စီဝရာနိ တုယှေဝ သန္တကာနီတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ စီဝရာနံ။ အညောတိ ဧကကဝဿာဝါသိကတော ¶ အညော။ ပဉ္စမာသေ တံ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ စီဝရံ၊ တံ သဗ္ဗံ စီဝရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယမ္ပီတိ စီဝရမ္ပိ။ သောတိ ဘိက္ခု၊ ဂဏှာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဿာဝါသတ္ထာယာတိ ဝဿံ အာဝါသဿ ဘိက္ခုနော အတ္ထာယ။ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော။ တတြုပ္ပာဒတောတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပာဒတော နာဠိကေရအာရာမာဒိတော။ ဣဒန္တိ ဝက္ခမာနံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘တဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာယာ’’တိ ဝစနေ။ ယန္တိ စီဝရံ။ ပန သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော။ ဣဒန္တိ ပဒါလင်္ကာရမတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ။ အဘိလာပမတ္တန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အနတ္ထတကထိနဿာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပဂေဝ အတ္ထတကထိနဿာတိ ဒဿေတိ ¶ ။ ပဉ္စမာသေတိ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ တတောတိ ပဉ္စမာသတော။ အတီတဝဿေ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ ကိံ? ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေတိ ယောဇနာ။ ပိဋ္ဌိသမယေတိ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဿယုဇပုဏ္ဏမီ၊ တာဝ ပိဋ္ဌိသမယေ။

ဝဿာနတောတိ ဝဿာနမာသတော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု စီဝရေသု။ ကေစိ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမတ္ထန္တိ တဿ သင်္ဃိကစီဝရဿ ကာရဏံ။ တတ္ထေဝါတိ ဂတဋ္ဌာနေ ဧဝ။ ဧသာတိ သင်္ဃိကစီဝရဟာရကော ဘိက္ခု။ တတြာတိ ဝိဟာရာဒီသု။ နန္တိ စီဝရဟာရကံ ဘိက္ခုံ။

ဝတ္တံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တေန ဟီ’’တိအာဒိ။ တေန ဘိက္ခုနာ ဘာဇေတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿေဝါတိ အဓိဋ္ဌဟန္တဿေဝ။

ဧကေကံ ဘာဂန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ဌာနေ အဟမေဝ အသ္မီတိ ယောဇနာ။ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တီတိ သင်္ဃိကာနေဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ မယှမေဝိမာနိ စီဝရာနီတိ ဣဿရဝသေန ဂဟဏေ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ။ မယှေတာနိ ပါပုဏန္တီတိ အနိဿရဝသေန ဂဟဏေ သုဂ္ဂဟိတာနီတိ ဝိသေသော။

ပါတိတေ ကုသေတိ ဧတ္ထ တပစ္စယဿ ပစ္စုပ္ပန္နကာလိကဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကကောဋ္ဌာသေ’’တိအာဒိ။ ဂဟိတမေဝါတိ ဧကကောဋ္ဌာသေ ¶ ပါတိတဿ ကုသဒဏ္ဍဿ ဝသေန ‘‘ဣမဿိဒ’’န္တိ ဧကကောဋ္ဌာသေ ဝိဒိတေ သဗ္ဗေသံ ဝိဒိတတ္တာ ဂဟိတမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတောဝါတိ သစီဝရဘတ္တတောဝ။ ဝိသုံ သဇ္ဇိယမာနေတိ စီဝရေ စ ဘတ္တေ စ ဝိသုံ သဇ္ဇိယမာနေ။

ယထာ ပုရိမေသု ဒွီသု ဝတ္ထူသု ‘‘အဒံသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ အဝတွာ ကသ္မာ ဣဓ ‘‘ဒေန္တီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဏိကံ သဏိကံ ဒေန္တိယေဝါ’’တိ။ သဏိကံ သဏိကံ ဒေန္တေ ဒါနကိရိယာယ အနုပစ္ဆိန္နတ္တာ ‘‘ဒေန္တီ’’တိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္ဆိန္နဒါနတ္တာတိ ပစ္ဆိန္နဒါနကိရိယဘာဝတော။ ဣဒံ ပန ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမေ စ ထေရာတိ နိလဝါသိအာဒယော ဝိနယဓရပါမောက္ခာ ဣမေ စ ထေရာ။

၂၂၃။ ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာ

၃၆၄။ ဧတ္ထာတိ ¶ ဥပနန္ဒဝတ္ထုမှိ။ တဿာတိ ဥပနန္ဒဿ။ ဂါမကာဝါသိနောတိ ဂါမကေ အာဝါသိနော။ အယန္တိ ဥပနန္ဒော။ မုခရောတိ မုခံ ခရံ ဧတဿာတိ မုခရော ခကာရလောပေါ၊ အထ ဝါ မုခံ ဧတဿတ္ထီတိ မုခရော မန္တုတ္ထေ ပဝတ္တော ရပစ္စယော နိန္ဒတ္ထဝါစကော။ လဟုကာပတ္တီတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိ။ တဿေဝါတိ ဂဟိတဘိက္ခုဿေဝ။ ဓုရနိက္ခေပေ သတီတိ ယောဇနာ။

ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿတ္ထာယ အဓိပ္ပိယတေ ဣစ္ဆိယတေတိ ဧကာဓိပ္ပာယော၊ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော၊ တေနာဟ ‘‘ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသမေဝါ’’တိ။ ယထာ ယထာတိ ယေန ယေနာကာရေန။ ယောတိ ပဋိဝီသော။ ‘‘တထာ တထာ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဣဓ ပနာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ဧကေကသ္မိံ အာဝါသေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါသဒ္ဒေါ အညေပိ ဒွီဟဒွီဟာဒိဝါရေ သင်္ဂဏှာတိ။ ယန္တိ ပဋိဝီသံ။ ဧကော ပုဂ္ဂလောတိ ဧကော နိစ္စာဝါသော ပုဂ္ဂလော။ ဧဝန္တိ ဥပဍ္ဎေ ဒိယျမာနေ။ ယတ္ထ ဝါ ပနာတိ ဧတ္ထ ယသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ပုရိမသ္မိ’’န္တိ။ ပုရိမသ္မိံ အာဝါသေတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ တတောတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗဟုတရံ ဝသိတဝိဟာရတော’’တိ။ ဣဒဉ္စာတိ ‘‘အမုတြ ဥပဍ္ဎော စီဝရပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝစနဉ္စ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဧကိဿံ ဥပစာရသီမာယံ ဌိတေဟိ ဝိဟာရေဟိ။ နာနာသီမဝိဟာရေတိ နာနာဥပစာရသီမာယံ ဌိတေ ဝိဟာရေ။ သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ပုရိမဥပစာရသီမာယံ သေနာသနဂ္ဂါဟော။ တတ္ထာတိ ပဿမ္ဘနဝိဟာရေ။ သေသန္တိ စီဝရတော သေသံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဝိဟာရေသု။ အန္တောသီမဂတဿာတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဂတဿ၊ ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ စီဝရံ သေနာသနဂ္ဂါဟဿေဝ ပါပုဏာတိ၊ သေသံ ပန အာမိသဘေသဇ္ဇာဒိသဗ္ဗံ အညဝိဟာရတော အာဂန္တွာ အန္တောသီမဂတဿ ပါပုဏာတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၂၄။ ဂိလာနဝတ္ထုကထာ

၃၆၅။ မဉ္စကေ နိပါတေသုန္တိ ဧတ္ထ မဉ္စကေ နိပါတနံ နာမ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇာပနန္တိ အာဟ ‘‘မဉ္စကေ နိပဇ္ဇာပေသု’’န္တိ။ မုတ္တကရီသကိလိဋ္ဌန္တိ မုတ္တကရီသေဟိ ကိလိဋ္ဌံ။ ယောတိ ယော ကောစိ။ မန္တိ မမ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဩဝါဒါနုသာသနီကရဏေနာ’’တိ။ မမ ဩဝါဒဿ စ အနုသာသနိယာ စ ကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ယော ဘိက္ခဝေ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’’တိအာဒိပါဌေ။ သုတ္တဿ နေယျတ္ထတ္တာ အဂဟေတဗ္ဗတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝတော စာ’’တိအာဒိ။ ယဿာတိ ဂိလာနဿ။ ဥပဇ္ဈာယာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန အာစရိယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကသမာနာစရိယကသင်္ခါတေ ¶ ပဉ္စ ဇနေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧကစာရိကော ဝါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ဃတ္ထေရောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပဂေဝ အညေသန္တိ ဒဿေတိ။

၃၆၆။ အဘိက္ကမန္တံ ဝါတိ ဧတ္ထ အဘိမုခံ ကမတီတိ အဘိက္ကမန္တောတိ ဝုတ္တေ ဝဍ္ဎနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝဍ္ဎန္တံ ဝါ’’တိ။ အာဗာဓံ နာဝိကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ အန္တပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဣဒံ နာမ ဘောဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သံဝိဓာတုန္တိ ဧတ္ထ သံဝိပုဗ္ဗော ဓာဓာတု ကရဓာတွတ္ထော၊ ကရဓာတု စ သဗ္ဗဓာတွတ္ထော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတု’’န္တိ ¶ ။ အဿာတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ။ အန္တရသဒ္ဒဿ မဇ္ဈတ္ထာဒယော ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ကာရဏံ ဝုစ္စတီ’’တိ။

၂၂၅။ မတသန္တကကထာ

၃၆၇။ ကာလင်္ကတေတိ ဧတ္ထ ကရဏံ ကတန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကာလကိရိယာယာ’’တိ။ အပလောကေတွာတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘန္တေ ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော၊ တဿ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ သင်္ဃံ အပလောကေမီ’’တိ အပလောကေတွာ။

၃၆၉။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကလာဘေတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ လဘိတဗ္ဗေ။

သဗ္ဗေပိ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ကာလင်္ကတေ။ ကိံ ဝဒန္တိ? ‘‘သဗ္ဗေပိ…ပေ… သာမိနော’’တိ ဝဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ဒွီသု ဝါဒေသု ပစ္ဆိမဝါဒေါ အဋ္ဌကထာစရိယေန ရုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ ယန္တိ ယံ ဝတ္ထု။ ‘‘ယံ အတ္ထိ၊ တံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ အာဝိကရောန္တော အာဟ ‘‘အညသ္မိံ…ပေ… ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ တန္တိ ပရိက္ခာရံ။

သမကောတိ သမံ ပမာဏမေတဿ ဘာဂဿာတိ သမကော။ သံဝိဒဟနမတ္တမေဝါတိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောဟီတိ သဇ္ဇနမတ္တမေဝ။ ဇေဋ္ဌကဘာဂေါတိ ဒိဂုဏဘာဂေါ။

ယော ပနာတိ ဘိက္ခု ပန။ ဧတ္ထာတိ ဗဟူသု ဘိက္ခူသု။ ယေနာတိ ယေန ကေနစိ၊ ဒိန္နံ ပဋိယာဒိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကဒိဝသမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပဂေဝ ဒွီဟာဒိကေတိ ဒဿေတိ။ သောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ဗဟုဒိဝသံ ဥပဋ္ဌာကောယေဝ၊ အထ ခေါ သောပီတိ ဒဿေတိ။ သမီပန္တိ ဂိလာနဿ သန္တိကံ။ အာဂစ္ဆတီတိ သမီပမာဂစ္ဆတိ။

ပစ္စာသီသာယာတိ ¶ ဘာဂဿ ပစ္စာသီသာယ။ ‘‘ပုန အာဂန္တွာ ဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပုန အာဂန္တွာ န ဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တဿ န ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာတိ ဥပဋ္ဌဟနေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ။

မာတုဂါမောပိ ဟောတူတိ ယောဇနာ။ တဿ ဘိက္ခုနောတိ ကာလင်္ကတဿ တဿ ဘိက္ခုနော။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံယေဝ ¶ ဒါတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အညန္တိ ပတ္တစီဝရတော အညံ။ တေတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ။ အဝသေသန္တိ ပတ္တစီဝရတော အဝသေသံ။ တတောတိ ဗဟုကမဟဂ္ဃတော။ တိစီဝရပရိက္ခာရောတိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ ပရိဝါရော။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ သဗ္ဗမေဝ ဧတံ ပရိက္ခာရံ။ လဘတီတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော လဘတိ။

သောတိ ကာလင်္ကတော။ ကဿစီတိ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ။ တဿေဝါတိ ဒိန္နဂါဟကဿေဝ။ ရုစိယာ ဧဝါတိ ကာမာ ဧဝ။ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဃဿေဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဌိတဿ သင်္ဃဿေဝ။ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဌပိတပရိက္ခာရေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဌပိတာ ဟောန္တိ၊ သကလောဝ သင်္ဃော ဣဿရော။ ကသ္မာ? သင်္ဃဿေဝ ဒါယဇ္ဇဘာဝတော။ ဗဟူနမ္ပီတိ တီဟိ ပဋ္ဌာယ ဗဟူနမ္ပိ။ ဤဒိသဝစနံ ဥပနိဓာယ သာသနေပိ ဧကော ဒွေ ဗဟူတိ တီဏိ ဝစနာနိ အတ္ထေ ဒိဿန္တိ၊ သဒ္ဒေ ပန ဒွိဝစနဗဟုဝစနာနံ ဝိသေသာဘာဝတော ဒွိဝစနံ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဒိန္နမေဝါတိ အတ္တနောယေဝ အသန္တကတ္တာ၊ အညေသမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ စ အဒိန္နမေဝ။ သစေ သဗ္ဗေ မတာ အနုမတိယာ ဒေန္တိ၊ သုဒိန္နမေဝ။ တန္တိ သန္တကံ။ တေသူတိ တေသု သဗ္ဗေသု။

၂၂၇။ ကုသစီရာဒိပဋိက္ခေပကထာ

၃၇၁။ ‘‘အက္ကနာဠမယ’’န္တိ ဣမိနာ အက္ကနာဠေန နိဗ္ဗတ္တံ အက္ကနာဠန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ မကစိမယောတိ ဧတ္ထ မကစိသဒ္ဒေန ပေါတ္ထကသဒ္ဒဿ ဂန္ထာဒယော အတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ မယသဒ္ဒေန ပုရိမနယေနေဝ နိဗ္ဗတ္တတဒ္ဓိတံ ဒဿေတိ။ သေသာနီတိ အက္ကနာဠပေါတ္ထကေဟိ သေသာနိ ကုသစီရာဒီနိ။ တေသူတိ ကုသစီရာဒီသု။

၃၇၂။ တိပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါတိ ဣဒံ ဒွိပဋ္ဋစီဝရဿ မဇ္ဈေ ဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ သဗ္ဗနီလကာဒီနံ။ ကဉ္စုကန္တိ ဝါရဏံ။ တဉှိ ကစိယတိ ကာယေ ဗန္ဓိယတီတိ ကဉ္စုကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝေဌနေပီတိ ဥဏှီသေပိ။ တဉှိ ယသ္မာ ယေန သီသေ ဝေဌိယတိ၊ တသ္မာ ဝေဌနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ရုက္ခဆလ္လိမယန္တိ ဧတ္ထ ရုက္ခဆလ္လိသဒ္ဒေန တိရီဋသဒ္ဒဿ ဝက္ကလတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဝက္ကလဉှိ ¶ ¶ နိဝသနာနံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ တိရောဘာဝံ ပဋိစ္ဆန္နဘာဝံ ဧတိ ဂစ္ဆတိ အနေနာတိ ဝါ ရုက္ခံ တိရောပဋိစ္ဆန္နံ ဟုတွာ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ တိရီဋန္တိ ဝုစ္စတိ။ အဘိဓာနေ (အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ၄၄၂ ဂါထာယံ) ပန တရီဋန္တိ တကာရေ ဣကာရဝိရဟိတော ပါဌော အတ္ထိ။ ပါဒပုဉ္ဇနန္တိ ပါဒေါ ပုဇိယတိ သောဓိယတိ အနေနာတိ ပါဒပုဉ္ဇနံ၊ တာလုဇော တတိယက္ခရော။

၃၇၄။ သန္တေ ပတိရူပကေ ဂါဟကေတိ ဧတ္ထ ပတိရူပကော နာမ ပက္ကမန္တဿ ဘိက္ခုနော သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တော။ ဣမိနာ ပတိရူပကေ ဂါဟကေ အသတိ အဒတွာ သင်္ဃေန ဘာဇိတေ သုဘာဇိတမေဝါတိ ဒဿေတိ။ သတ္တ ဇနာတိ ပက္ကမန္တဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာ စတ္တာရော၊ ဥက္ခိတ္တကာ တယောတိ သတ္တ ဇနာ။

၂၃၀။ သင်္ဃေ ဘိန္နေ စီဝရုပ္ပာဒကထာ

၃၇၆။ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဒွိကောဋ္ဌာသဝသေန ဘိဇ္ဇနမေဝါဓိပ္ပေတံ၊ န အညန္တိ အာဟ ‘‘ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ’’တိ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ စီဝရာနိ ဒေန္တီတိ ယောဇနာ။ ဒွိပက္ခံ သန္ဓာယ ‘‘သကလဿ သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ စီဝရံ။ တဿေဝ စီဝရန္တိ တဿ ကောဋ္ဌာသဿ စီဝရမေဝ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဒေသေ။ ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဒက္ခိဏောဒကမေဝ ပမာဏံ၊ န ဒေယျဓမ္မော။ တသ္မာ ဒက္ခိဏောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာ၊ ဒေယျဓမ္မဿ သာမိနော ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥဘောဟိပိ ပက္ခေဟီတိ ယောဇနာ။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။ သော ဟိ သီဟဠဒီပတော သမုဒ္ဒဿ ပါရတ္တာ ပရသမုဒ္ဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရော ပက္ခောတိ ဒက္ခိဏောဒကဿ စ စီဝရဿ စ လဒ္ဓပက္ခတော ဣတရော အလဒ္ဓါ ပက္ခော။

၂၃၂။ အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာ

၃၇၉။ ဣဒါနိ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေနာတိ ‘‘သီမာယ ဒေတီ’’တိ ကတ္တုဝါစကေန ကိရိယာပဒေန ဒါယကပုဂ္ဂလသင်္ခါတကတ္တုနော အဓိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန နယေန။ ဧတ္ထာတိ ¶ ဧတာသု အဋ္ဌသု မာတိကာသု။ အဋ္ဌမာ မာတိကာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ အဋ္ဌသု မာတိကာသု။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘ကတိကာယ ဒေတီ’’တိအာဒီသု။

သီမာယ…ပေ… ဘာဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိမှိ မာတိကာနိဒ္ဒေသေ ပန ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သီမာယ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန္နရသ သီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ ¶ ပန္နရသသု သီမာသု။ ဥပစာရသီမာ ပရိစ္ဆိန္နာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္တကံ ဌာနန္တိ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနဿ ဧကန္တေန အဝုတ္တတ္တာ ဧကန္တေန ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။ ဓုဝသန္နိပါတတော ဝါ ခိပိတာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပရိယန္တေ’’တိ ပဒံ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခံ။ တသ္မာ တီသု နိဿက္ကပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ သာ ပနာတိ ဥပစာရသီမာ ပန။ ဘိက္ခူသု ဝဍ္ဎန္တေသု အာဝါသောပိ ဝဍ္ဎတီတိ မနသိကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခူသု ဝဍ္ဎန္တေသူ’’တိ။ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တမေဝါတိ သီမကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈၊ ၁၄၄) ဝုတ္တမေဝ။

အပိစ ခေါတိ ဧတ္ထ အပိသဒ္ဒေါ ပုစ္ဆတ္ထဝါစကော။ ကေဟိ ဌပိတာတိ ဟိ အတ္ထော။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ ဌပေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ လာဘသီမာတိ လာဘဿ မရိယာဒေါ။ ယန္တိ ယော လာဘော။ ဧတ္ထန္တရေတိ ဧတသ္မိံ ဂါဝုတာဒိအန္တရေ။ လာဘသီမာ နာမာတိ လာဘေန ပရိစ္ဆိန္နာ သီမာ နာမ။ တတ္ထာတိ ဗဟူသု ဇနပဒေသု။ အန္တရဒီပါ စာတိ မဟာဒီပတော အညဒီပါ စ၊ ခုဒ္ဒကဒီပါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတ္ထေဝ သီမာယာတိ ခဏ္ဍသီမာယ ဧဝ။ တေသံယေဝါတိ ခဏ္ဍသီမဂတာနံယေဝ။ ဧဝတ္ထဖလံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အညေသ’’န္တိအာဒိ။ ရုက္ခေ ဝါ ပဗ္ဗတေ ဝါ ဌိတဿ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီမဇ္ဈဂတဿ ဝါ ဘိက္ခုဿာတိ ယောဇနာ။ ဣမိဿာ ဥပစာရသီမာယ ဌိတဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမာနသံဝါသသီမာယာတိ မဟာသီမာယ။ ခဏ္ဍသီမသီမန္တရိကာသူတိ ခဏ္ဍသီမာယဉ္စ ဒွိန္နံ သီမာနံ သီမန္တရိကာယဉ္စ။ တတ္ထ ဒွိန္နံ ဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒိန္နံ ဂါမဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

ဇမ္ဗုယာ ¶ လက္ခိတော ဒီပေါ ဇမ္ဗုဒီပေါ။ တမ္ဗော လောဟိတော ပါဏိ ဟတ္ထော ဧတေသန္တိ တမ္ဗပါဏိနော။ ဝိဇယကုမာရာဒယော သတ္တသတာ ဇနာ။ တေသံ နိဝါသော တမ္ဗပဏ္ဏိ၊ သောယေဝ ဒီပေါတိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေါ၊ တသ္မိံ။ သဗ္ဗေသံ ဘာဂန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတြေဝါတိ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

ယော ပန ဘဏတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ ကထနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ မဟာသိဝတ္ထေရံ။ တိယောဇနာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ တတော ဦနာပိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗံပေတန္တိ သဗ္ဗံပိ ဧတံ လာဘဂဏှနာဒိံ။ ဣတိ အာဟံသူတိ ယောဇနာ။

ကတိကာနံ ယထိစ္ဆိတကတေန ပဝတ္တတ္တာ ဗဟု ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဣစ္ဆိတကတိကံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သမာနလာဘကတိကာယာ’’တိ ¶ ။ တတြာတိ ‘‘ကတိကာယ ဒေတီ’’တိ ပါဌေ။ သန္နိပတိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ဝိဟာရဿ။ ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဗုဒ္ဓေန အဓိ ဣဿရဝသေန ဝသိယိတ္ထာတိ ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန သာဝနမတ္တေန။ နိသိန္နောဝါတိ နိသိန္နော ဧဝ ဟောတိ၊ နိသိန္နော ဣဝ ဝါ။ တသ္မိံ ဝိဟာရေပီတိ တသ္မိံ ပေါရာဏကာဒိဝိဟာရေပိ။ ဧဝမေဝါတိ ‘‘အယံ ပေါရာဏကော ဝိဟာရော တေန နဝဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ သမာနလာဘံ ကာတုံ သင်္ဃဿ ရုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ဧဝမေဝ။ ဣဓာတိ ပေါရာဏကဝိဟာရေ။ တသ္မိန္တိ နဝဝိဟာရေ။ ဧဝန္တိ ယထာ ဧကေန ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဝိဟာရော ကာတဗ္ဗော၊ ဧဝံ တထာတိ အတ္ထော။

ဘိက္ခာပညတ္တိယာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခာ ပညပိယတိ နိစ္စဝသေန ဌပိယတိ ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခာပညတ္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော ပရိစ္စာဂပညာပနဋ္ဌာနေ’’တိ။ တဿာတိ ‘‘ယတ္ထ သင်္ဃဿ ဓုဝကာရာ ကရိယန္တီ’’တိပါဌဿ။ အတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယတ္ထ ဝါတိ ယသ္မိံ ဝါ ဌာနေ။ အနေနာတိ စီဝရဒါယကေန။ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဝါ နိဗဒ္ဓါနိ ကာရိတာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေန ပနာတိ စီဝရဒါယကေန ပန။ သကလောပိ ဝိဟာရောတိ သကလောပိ သအာရာမော ဝိဟာရော။ တတ္ထာတိ စီဝရဒါယကေ။ ဣမေတိ ပါကဝတ္တဿ ဝတ္တနဋ္ဌာနာဒယော ဝိဟာရာ။ ဓုဝေန ¶ ကရိယန္တီတိ ဓုဝကာရာ ဝိဟာရာ။ သောတိ စီဝရဒါယကော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဗဟူသု ဝိဟာရေသု။

တေဟီတိ ဗဟုတရေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ ဓုဝကာရေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ဧကတ္ထာတိ ဧကသ္မိံ ဓုဝကာရေ။ ‘‘သစေ ဘိက္ခုဂဏနာယ ဂဏှထာတိ ဝဒတီ’’တိ ဣမိနာ သစေ န ဝဒတိ၊ ဘိက္ခုဂဏနာယ ဘာဇေတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ၊ ဝိဟာရဂဏနာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာတိ ယထာ ‘‘ဘိက္ခုဂဏနာယ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တထာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဘာဇေတဗ္ဗဝတ္ထူသု။ တန္တိ မဉ္စပီဌကံ၊ ပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုစ္ဆိတွာတိ ဒါယကံ ပုစ္ဆိတွာ၊ ဝဒတီတိ ဒါယကော ဝဒတိ။ သင်္ဃဿာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ဒါယကဿေဝါတိ ဒဿေတိ။

ဥပစာရသီမာယံ ဌိတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ သီမဋ္ဌဿာတိ ဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿ။ အသမ္ပတ္တဿာပီတိ ဘာဇနဋ္ဌာနံ အသမ္ပတ္တဿာပိ။ အလသဇာတိကာတိ ကောသဇ္ဇဇာတိကာ။ ဌိတိကာတိ ပဗန္ဓဝသေန ဌိယတေ ဌိတိ၊ သာယေဝ ဌိတိကာ။ အထ ဝါ ‘‘ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝုတ္တတ္တာ တိဋ္ဌတိ ပဗန္ဓဝသေန ဧတ္ထာတိ ဌိတိ၊ သာယေဝ ဌိတိကာတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ ဌိတိကံ ဌပေတွာတိ ဝီသတိဝဿသင်္ခါတံ ဌိတိကံ ဌပေတွာ။ တေသန္တိ ထေရာနံ။

သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနန္တိ ဘာဇနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ။ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ ဝါ အတ္တနော အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါတိ ယောဇနာ။ သီမာတိ ဥပစာရသီမာ။ ထေရာသနံ အာရူဠှေ သတီတိ ယောဇနာ။ ဝဿဂ္ဂေနာတိ ဝဿဂဏနာယ။

ပါဋေက္ကန္တိ ပစ္စေကံ။ သဗ္ဗာနေဝ စီဝရာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဗ္ဘာသိတဒုဂ္ဂဟိတာနမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂတဂတဋ္ဌာနေ သင်္ဃိကာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧကန္တိ ဒသသု ဝတ္ထေသု ဧကံ။

ဝတ္ထဿေဝ ပုပ္ဖံ ဝါ ဝလိ ဝါ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တေနာတိ ပုပ္ဖဝလိနာ။ ဧကံ တန္တန္တိ ဧကံ သုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဌိတိကာယ ဌာနာဋ္ဌာနေသု။ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ ဌိတိကာယ အဘာဝတော။

ဘိက္ခု ¶ အတ္တနော သန္တကံ ယံ စီဝရန္တိ ယောဇနာ။ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ ဝါ အဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုထေရာ နာမ ဟိ န အတ္တနာယေဝ ဟောန္တိ၊ အညေပိ ဗဟူ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္တနာ ဧကန္တေန သင်္ဃောယေဝ၊ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တေပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ‘‘တုယှ’’န္တိ ဝုတ္တေ။

တတောတိ ဗဟုဝတ္ထတော။ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလိကာနံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ယန္တိ ဝတ္ထံ။ တတ္ထာတိ ပရိက္ခာရေသု။ သုတ္တန္တိ တန္တံ။

ဧဝံ အန္တောသီမံ ပဝိသိတွာ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဗဟိသီမာယ ဒိန္နေ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဧကဗဒ္ဓါ စာတိ ဒွါဒသဟတ္ထမနတိက္ကမိတွာ ဧကတောဗဒ္ဓါ စ။ ယေ ပနာတိ ဘိက္ခူ ပန။

ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ စတုန္နံ ဝါကျာနံ ဝသေန ဝုတ္တေပိ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒေတိယေဝ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေပီ’’တိအာဒိ။ ဥဘတောသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာတိ ပုဂ္ဂလဿ ဥဘတောသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ဧကဝီသတိပဋိဝီသေ ကတွာ ဧကော စေတိယဿ ဒါတဗ္ဗောတိ နယံ အတိဒိသတိ။ ပါပုဏနကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ စေတိယဿ ဥဘတောသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန အဂဟိတတ္တာ။

တတ္ထာတိ ¶ ဥဘတောသင်္ဃပုဂ္ဂလစေတိယေသု။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပုဗ္ဗေတိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေ။ တဒါတိ ယဒါ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဓရတိ၊ တဒါ။ ပဋိမံ ဝါတိ ပဋိဗိမ္ဗံ ဝါ။ တဉှိ ဘဂဝတာ ပဋိ သဒိသံ မာနီယတီတိ ပဋိမာတိ ဝုစ္စတိ။ စေတိယံ ဝါတိ ထူပံ ဝါ။ သော ဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ စိတိတဗ္ဗံ၊ ပူဇေတဗ္ဗံ၊ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ဝါ စိနိတဗ္ဗန္တိ စေတိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထာတိ ဒေယျဓမ္မေသု။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ ယံ ¶ ဒေန္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒါနေ။ အနိယမဝါစကဿ ‘‘ယော’’တိ သဗ္ဗနာမဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ’’တိ။ ဝတ္တံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ပုဗ္ဗကာလအပရကာလကိရိယာနံ ဝိကာရဝသေန အနိယတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာပိ ဝတ္တံ ကာတု’’န္တိ။

‘‘ဒူရမ္ပိ ဟရိတွာ ပူဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ဇင်္ဃပေသနိကကမ္မံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဟရန္တဿ ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂစ္ဆတောတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ တန္တိ သင်္ဃဿ အာဟဋဘတ္တံ။

ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာတိ ဝဿံ ဝသိတ္ထာတိ ဝဿံဝုတ္ထော။ အလုတ္တကိတန္တသမာသောယံ၊ သောယေဝ သင်္ဃော ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃော၊ တဿ။ ယာဝတိကသဒ္ဒေါ ယတ္တကပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကာ’’တိ။ ဒိသာပက္ကန္တဿာပီတိ အညံ ဒိသံ ပက္ကန္တဿပိ၊ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဒန္တီတိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ အပရေ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဧတန္တိ ဝစနံ။

သမ္ပတ္တာနန္တိ ဒိန္နဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တာနံ။ သဗ္ဗေသန္တိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ။ တတြာတိ ဝိဟာရေ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဝဒနေ သတိ၊ တေသု ဘိက္ခူသု ဝါ။ ဝဿံ ဝသန္တီတိ ဝဿံဝသန္တာ၊ တေသံ။ စီဝရမာသေတိ စီဝရေန လက္ခိတေ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသေ။

ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသောတိ ဖဂ္ဂုဏပုဏ္ဏမီသင်္ခါတော ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော။ ဝဿာဝါသိကန္တိ ဝဿံ အာဝသန္တာနံ ဒါတဗ္ဗံ စီဝရံ။ အာရောပေတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတီတဝဿာဝါသဿာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အတီတဝဿာဝါသဿာတိ အတီတဝဿံ၊ အတီတဝဿေ ဝါ အာဝါသဿ သင်္ဃဿ။ တန္တိ စီဝရံ။

ဌပေတွာတိ ဝိဟာရေ ဌပေတွာ။ သမ္ပတ္တာနန္တိ ဣမံ ဌာနံ သမ္ပတ္တာနံ။ ဣတောတိ စီဝရဒါနကာလတော။ တေတိ အန္တောဝဿေ ဝုတ္ထဘိက္ခူ။

အာဒိဿာတိ ¶ ပဒဿ တွာပစ္စယန္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဒိသိတွာ’’တိ။ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ ‘‘ယာဂုယာ ဝါ’’တိအာဒိပါဌေ။ အဇ္ဇတနာယ ဝါတိ အဇ္ဇ ဘဝါနံ ပုညာနံ အတ္ထာယ ¶ ဝါ။ တေသန္တိ နိမန္တကာနံ၊ ပဝိဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေဟိ နိမန္တိတေဟီတိ နိမန္တိတေဟိ ယေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ ယေသံ ဝါ ပတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ သဗ္ဗေသံ တေသံ န ပါပုဏာတိ၊ ကသ္မာ? အနိမန္တိတတ္တာ။ တေသံ န ပါပုဏန္တိ၊ ကသ္မာ? နိမန္တိတဂေဟံ အပဝိဋ္ဌတ္တာ။ သောတိ ဒါယကော။

ပုဗ္ဗေပီတိ ဣတော ပုဗ္ဗေပိ။ အဿာတိ ဒါယကဿ။ ဝါသေတွာတိ ဝါသာပေတွာ။ သောတိ ဒါယကော။ ယောတိ ဘိက္ခု၊ ဝသတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာနီတိ ဘေသဇ္ဇာနိ။ ဣဒန္တိ စီဝရံ။

‘‘အန္တေဝါသိကာနဉ္စာ’’တိ ပဒေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ ဥဒ္ဒေသာဒိဝသေန အန္တေ ဝသနသီလတ္တာ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတော စ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော စာတိ ဣမေ အန္တေ အဝသနသီလာပိ ရူဠှီဝသေန အန္တေဝါသိကာ နာမ။ ဣမိနာ နိဿယံ ဂဟေတုံ အာဂတော စ ထေရဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟိတပုဗ္ဗော စ အန္တေဝါသိကော နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာနံ ပါပုဏာတီတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကနိဿယန္တေဝါသိကဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ တေသမ္ပိ နိဗဒ္ဓစာရိကဘိက္ခုဘာဝတော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ စီဝရက္ခန္ဓကေ။

ဣတိ စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၉။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကံ

၂၃၄။ ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာ

၃၈၀။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာတိ ဧတ္ထ ဂဂ္ဂရသဒ္ဒဿ နာမသဒ္ဒဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂဂ္ဂရနာမိကာယ ဣတ္ထိယာ’’တိ။ ဣမိနာ ဂဂ္ဂရသဒ္ဒေါ ဂဂ္ဂရဣတိ နာမံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ကတွာ ဣတ္ထိဒဗ္ဗံ ဝဒတီတိ ဒဿေတိ။ တန္တိပဋိဗဒ္ဓါတိ တန္တိယာ ပဋိဗဒ္ဓါ။ ‘‘ဥဿုက္ကမ္ပိ ¶ အကာသိ ယာဂုယာ’’တိအာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ ¶ ။ တဿ ဘိက္ခုနောတိ ကဿပဂေါတ္တနာမကဿ တဿ ဘိက္ခုနော။ တတ္ထေဝါတိ ဝါသဘဂါမေယေဝ။

၃၈၂။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂကမ္မံ ကရောန္တီတိအာဒီနံ နာနာကရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၆။ ဉတ္တိဝိပန္နကမ္မာဒိကထာ

၃၈၅။ အညတြာပိ ဓမ္မာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မာတိ ဥပယောဂတ္ထေ နိဿက္ကဝစနမေတန္တိ အာဟ ‘‘အညတြ ဓမ္မ’’န္တိ။ ‘‘အညတြာ’’တိ နိပါတပယောဂေ ဒုတိယာတတိယာပဉ္စမီသု အညတရဿ သမ္ဘဝတော ဥပယောဂဝစနမ္ပိ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အယမေဝ ဝါ ပါဌော’’တိ။ ‘‘ဘူတေန ဝတ္ထုနာ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မသဒ္ဒဿ သစ္စတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဒသဘာဝမေဝ သန္ဓာယ အတိဒိသတိ၊ န အတ္ထံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ သတ္ထုသာသနန္တိ သတ္ထု အာဏာ။ သတ္ထုအာဏာ နာမ ဉတ္တိအနုသာဝနာနံ သမ္ပဒါတိ အာဟ ‘‘ဉတ္တိသမ္ပဒါ အနုသာဝနသမ္ပဒါ စာ’’တိ။ ‘‘ပဋိကုဋ္ဌဉ္စေဝ ကတဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိကုဋ္ဌကတန္တိ ပဒဿ ဒွန္ဒဝါကျံ ဒဿေတိ။ ပဋိကုသိတဗ္ဗန္တိ ပဋိကုဋ္ဌံ၊ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ကတံ၊ ကမ္မံ။ တမေဝတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံ အညေသူ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယန္တိ ကမ္မံ။

၃၈၇။ ပါဠိယာတိ ဝိနယပါဠိယာ။ ယန္တိ ကမ္မံ၊ န ကရိယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ အဋ္ဌကထာယံ။ သော စ ခေါတိ သော စ ဝိတ္ထာရော၊ အာဂတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မာနမေဝ ဝသေန အာဂတော၊ နနု ဉတ္တိအပလောကနကမ္မဝသေနပိ အာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထေသု ဟာပနံ ဝါ အညထာ ကရဏံ ဝါ အတ္ထိ ဝိယ ဉတ္တိကမ္မေ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဉတ္တိကမ္မေ ဉတ္တိဋ္ဌပနတော အညကိစ္စဿ အသမ္ဘဝတော ဟာပနံ ဝါ အညထာ ကရဏံ ဝါ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တာနီတိ ဉတ္တိကမ္မအပလောကနကမ္မာနိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသမ္ပိ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ ပရိဝါရာဝသာနေ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂)။

၂၃၇။ စတုဝဂ္ဂကရဏာဒိကထာ

၃၈၈။ ယဒိဒံ ¶ ကမ္မန္တိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ သင်္ဃာနံ။ ကမ္မပ္ပတ္တောတိ ဧတ္ထ ကမ္မေန၊ ကမ္မဿ ဝါ ပတ္တောတိ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ကမ္မံ ပတ္တော’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗကမ္မေသု ကမ္မပတ္တော’’တိ ¶ ပါဠိနယေန ‘‘ကမ္မေသု ပတ္တော’’တိ အတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတိ။ လောကဝေါဟာရဝသေန ‘‘ကမ္မေန ကမ္မဿ ဝါ ပတ္တော’’တိ အတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတေဝ။

၃၈၉။ ပရိသတောတိ ပရိသကာရဏာ။ တတ္ထာတိ ‘‘စတုဝဂ္ဂကရဏဉ္စေ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဌေ၊ စတုဝီသတိပုဂ္ဂလေသု ဝါ။ ကမ္မနာနာသံဝါသကောတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတော။ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကောတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကော။ ‘‘ဟုတွာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဘိက္ခုနီစတုတ္ထော’’တိအာဒီသု စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဘိက္ခုနီ စတုတ္ထီ ဧတဿာတိ ဘိက္ခုနီစတုတ္ထော၊ စတုဝဂ္ဂေါ သင်္ဃောတိအာဒိနာ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။

၃၉၃။ ပရိဝါသာဒီတိအာဒိသဒ္ဒေန မူလာယကဿနမာနတ္တအဗ္ဘာနာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေသန္တိ ပရိဝါသာဒိကမ္မာနံ။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ စူဠဝဂ္ဂေ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅ အာဒယော)။

၃၉၄။ ပဋိကုဋ္ဌကတကမ္မဿာတိ ပဋိကုဋ္ဌဿ ဟုတွာ ကတဿ ကမ္မဿ။ ပကတတ္တဿာတိ ဧတ္ထ ပကတိသီလသင်္ခါတော အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ ပကတတ္တောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိပန္နသီလဿာ’’တိ။ သင်္ဃာဒိသေသံ အနာပဇ္ဇန္တဿာပိ အဝိပန္နသီလတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါရာဇိကံ အနဇ္ဈာပန္နဿာ’’တိ။ ဣမိနာ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇန္တောပိ ပကတတ္တောယေဝါတိ ဒဿေတိ။ သောပိ ဟိ ဣဓ အဝိပန္နသီလော နာမ၊ အညတ္ထ ပန သင်္ဃာဒိသေသဿ သီလဝိပတ္တိဘာဝတော တံ အာပဇ္ဇန္တောပိ ဝိပန္နသီလောယေဝ နာမ။ အာနန္တရိကဿာတိ ဧတ္ထ အနန္တရသဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓဉ္စ ဏိကပစ္စယဿ အတ္ထဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော အနန္တရံ နိသိန္နဿာ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘အတ္တနော’’တိ ဣမိနာ အနန္တရသဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတိ။ ‘‘နိသိန္နဿာ’’တိ ဣမိနာ ဏိကပစ္စယဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

၂၃၉။ ဒွေနိဿာရဏာဒိကထာ

၃၉၅။ ဝတ္ထုတောတိ ¶ ဝတ္ထုကာရဏာ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဒွေမာ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဌေ။ ‘‘သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘အပ္ပတ္တော’’တိအာဒိသုတ္တဿ နေယျတ္ထဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တန္တိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ။ ပုန တန္တိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မမေဝ။ ဧသ ဘိက္ခု အပ္ပတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာ အပ္ပတ္တောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ အာဝေဏိကလက္ခဏေနာတိ အဝိနာ ဟုတွာ ပဝတ္တေန လက္ခဏေန။ အတ္တနာ အဝိနာ ဟုတွာ အတ္တနော သန္တကေန ဝိသုံ ဘူတေန လက္ခဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ အပ္ပတ္တော၊ ကသ္မာ သုနိဿာရိတောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနဿာ’’တိအာဒိ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ၊ ကရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ စေ သင်္ဃော တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝသေန နိဿာရေတိ၊ သုနိဿာရိတောတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ သောတိ ဘိက္ခု။ ယသ္မာ အနုညာတာ၊ တသ္မာ သုနိဿာရိတောတိ ယောဇနာ။ ကိတ္တကေန အင်္ဂေန အနုညာတာတိ အာဟ ‘‘ဧကေနပိ အင်္ဂေနာ’’တိ။

၃၉၆။ ဩသာရဏာတိ ဧတ္ထ ဩတျူပသဂ္ဂဝသေန သရဓာတု ပဝေသနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဝေသနာ’’တိ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဩသာရဏာ’’တိအာဒိပါဌေ။ ဩသာရေတီတိ ဧတ္ထ အဗ္ဘာနာဒိဝသေန ပဝေသနံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ဥပသမ္ပဒကမ္မဝသေနာ’’တိ။ သဟဿက္ခတ္တုမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော။ ဧကဝါရာဒိကေ ပန ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ သာတိသာရာတိ သဒေါသာ။ တထာတိ ယထာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ သာတိသာရာ၊ တထာ။ သေသော ကာရကသင်္ဃော သာတိသာရောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ပန ဒွတ္တိံသ သုဩသာရိတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အန္ဓမူဂဗဓိရာနံ အပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေတိ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ဒွတ္တိံသ။

၃၉၇။ အဘူတဝတ္ထုဝသေနာတိ အသစ္စဝတ္ထုဝသေန၊ အသံဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုဝသေန ဝါ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဌေ။ ပဋိနိဿဇ္ဇိတာတိ ဧတ္ထ တပစ္စယဿ ကမ္မတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗာ’’တိ။

၂၄၁။ ဥပါလိပုစ္ဆာကထာ

၄၀၀။ တတ္ထာတိ ¶ ဥပါလိပဉှေသု။ တဿပါပိယသိကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာ ပုစ္ဆာ ကတာတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဝါရေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိသဒ္ဒေန ‘‘န ကေဝလံ ဥပါလိပဉှေသုယေဝ ယောဇေတဗ္ဗာနိ၊ အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဝါရေပီ’’တိ ဒဿေတိ။

၂၄၂။ တဇ္ဇနီယကမ္မကထာ

၄၀၇။ ‘‘ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု ဘဏ္ဍနကာရကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဌေ။ အနပဒါနောတိ ဧတ္ထ အပပုဗ္ဗော ဒါသဒ္ဒေါ အဝခဏ္ဍနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပဒါနံ ဝုစ္စတိ ပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ။ နတ္ထိ အပဒါနံ အဝခဏ္ဍနံ အာပတ္တိပရိယန္တော ဧတဿာတိ အနပဒါနောတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ သာယေဝ ပါဠိ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ တဿံ ပါဠိယံ။ ကိဉ္စိ အတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ပါဠိအနုသာရေန ဝိဒိတုံ န သက္ကာ န ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၁၀။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကံ

၂၇၁။ ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာ

၄၅၁။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ¶ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ဝိနယံ ပါဠိတော စ၊ တဒတ္ထတော စ ဓာရေတီတိ ဝိနယဓရော၊ တထာ သုတ္တန္တံ ဓာရေတီတိ သုတ္တန္တိကော။ တေသူတိ ဒွီသု ဘိက္ခူသု။ သုတ္တန္တိကော ဘိက္ခု နိက္ခမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာစမနဥဒကာဝသေသန္တိ အာစမေတိ ဓောဝတိ အနေနာတိ အာစမနံ၊ တမေဝ ဥဒကံ အာစမနဥဒကံ၊ တမေဝ အဝသေသံ အာစမနဥဒကာဝသေသံ၊ အဝသေသအာစမနဥဒကန္တိ အတ္ထော။ တံ ဘိက္ခုန္တိ သုတ္တန္တိကံ ဘိက္ခုံ။ ဧတ္ထာတိ အာစမနဥဒကာဝသေသဋ္ဌပနေ။ ‘‘သစေ ဟောတိ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဣမိနာ အတ္တနော သုဗ္ဗစဘာဝဉ္စ သိက္ခာကာမတဉ္စ ဒဿေတိ။ တေတိ တယာ၊ ကထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ တေတိ တုယှံ၊ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတတ္တာ အနာပတ္တိပက္ခောပိ ¶ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တီ’’တိ။ ဧတ္ထ ပန အာပတ္တိယေဝ။ သောတိ သုတ္တန္တိကော။

ဝိနယဓရောပီတိ ဝိနယဓရော ပန၊ အာရောစေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာပဇ္ဇမာနောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော။ တေတိ ဝိနယဓရဿ နိဿိတကာ၊ အာဟံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ သုတ္တန္တိကဿ။ တေတိ သုတ္တန္တိကဿ နိဿိတကာ၊ အာရောစေသုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ သုတ္တန္တိကော။ မုသာဝါဒီတိ အဘူတတော၊ အဘူတံ ဝါ ဝစနံ ဝဒနသီလော။ ဧသောတိ ဝိနယဓရော။ တေတိ သုတ္တန္တိကဿ နိဿိတကာ၊ အာဟံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ ကလဟဝဍ္ဎနကာရဏာ။ ဝိနယဓရော အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၅၃။ ‘‘န တာဝ ဘိန္နော’’တိ ဣမိနာ ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ တပစ္စယဿ အဝဿမ္ဘာဝိယတ္ထေ အနာဂတကာလိကတံ ဒဿေတိ။ တမေဝတ္ထံ သဟ ဥပမာယ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။ တန္တိ သဿံ။ ‘‘ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဣမိနာ ဘိဇ္ဇိဿတီတိ ဘိန္နောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သော စ ခေါတိ သင်္ဃော။ ကလဟဝသေန ဘိဇ္ဇိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္ဘမအတ္ထဝသေနာတိ သံဝေဂအတ္ထဝသေန။ သမ္ဘမသဒ္ဒေါ ဟိ တီသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ ဂါရဝေ၊ ဘီတိယံ၊ သံဝေဂေ စာတိ။ ဣဓ ပန သံဝေဂေ ဝတ္တတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဘိန္နေ သံဝေဂအတ္ထဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာယ ‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယ’’န္တိ ဂါထာယ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) စသဒ္ဒေန သမ္ပိဏ္ဍိတံ သမ္ဘမအတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဘိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော ဘိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ပါဌေ။ အာမေဍိတန္တိ အာ ပုနပ္ပုနံ ဘယာဒိပီဠိတတ္တာ မေဍေန ဥမ္မာဒေန ဣတံ ကထိတံ အာမေဍိတံ။

၄၅၄။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဘဂဝါ ဝဒေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥက္ခိပန္တိ အပနေန္တီတိ ဥက္ခေပကာ။ ဥက္ခိတ္တမနုဝတ္တန္တီတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ။ ဧတေသန္တိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနံ။ ပုန ဧတေသန္တိ ဥက္ခေပကာနံ။ ပက္ခောတိ သခါ။ တန္တိမေဝါတိ ပါဠိမေဝ၊ ဗျာပါရမေဝ ဝါ။

၄၅၅။ ယောတိ ဘိက္ခု။ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တုမှေတိ ဓမ္မဝါဒိနော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိံ ဘဏထာတိ ကိံ ဝစနံ ဘဏထ။ ဣတိ ပုစ္ဆိတွာတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ တေသဉ္စာတိ ဓမ္မဝါဒီနဉ္စ။ ဣတရေသဉ္စာတိ အဓမ္မဝါဒီနဉ္စ။ ဣမေတိ အတ္တနော ပက္ခေ ဣမေ ဘိက္ခူ။ တေသန္တိ အဓမ္မဝါဒီနံ။ ‘‘ကမ္မံ ကောပေတီ’’တိ ‘‘နာနာသံဝါသကစတုတ္ထော စေ ဘိက္ခဝေ ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ၊ န စ ကရဏီယ’’န္တိ ဝစနတော (မဟာဝ။ ၃၈၉) ကမ္မံ ကောပေတိ။ ဣတရေသမ္ပီတိ ဓမ္မဝါဒီနမ္ပိ။ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသီဒိတွာ အဓမ္မဝါဒီနံ လဒ္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ ဓမ္မဝါဒီနံ နာနာသံဝါသကော ဟောတိယေဝ၊ အယံ နယော ဝုတ္တနယဿ အတ္ထတော သိဒ္ဓါတိ ကတွာ ဣဓ န ဝုတ္တော။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။ ယောတိ ဘိက္ခု၊ ပဝိသတိ ဂဏှာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိသိန္နော ဟုတွာတိ ယောဇနာ။ ဣမေတိ အတ္တနော ပက္ခေ ဣမေ ဘိက္ခူ။ ဣတရေတိ ပရပက္ခေ ဣတရေ ဘိက္ခူ။ တေသန္တိ ဓမ္မဝါဒီနံ။ ယတ္ထ တတ္ထ ဝါ ပန ပက္ခေတိ ယသ္မိံ ကသ္မိံစိ ဝါ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ။ ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနောတိ ဂဏှာတီတိ တံတံပက္ခဂတေ ဘိက္ခူ ယာထာဝတော ဝါ အယာထာဝတော ဝါ ‘‘ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ ဂဏှာတိ။

၄၅၆။ ကာယေန ကတံ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ၊ ဝစိယာ ကတံ ကမ္မံ ဝစီကမ္မံ။ တတ္ထ ကာယကမ္မံ ဥပဒံသေန္တာ ဘိက္ခူ ပဟရန္တာ ဥပဒံသေန္တိ။ ဝစီကမ္မံ ဥပဒံသေန္တာ ဘိက္ခူ ဖရုသံ ဝဒန္တာ ဥပဒံသေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကာယေန ပဟရန္တာ’’တိအာဒိ။ ဥပဒံသေန္တီတိ ပဝတ္တေန္တိ။ ‘‘ကောဓဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ ပေမဝသေနာတိ အတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ အဓမ္မိယာနီတိ အဓမ္မေန ကတ္တဗ္ဗာနိ။ ‘‘ကိစ္စာနီ’’တိ ဣမိနာ ဣယပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အသမ္မောဒိကာတိ ဧတ္ထ ယကာရလောပေါတိ အာဟ ‘‘အသမ္မောဒိကာယာ’’တိ။ ‘‘ကထာယာ’’တိ ဣမိနာ အသမ္မောဒံ ဇနေတီတိ အသမ္မောဒိကာတိ ကတွာ ဏိကပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာတိ ဧတ္ထ ဥပစာရော နာမ အညမညံ ပဟရန္တာနံ ဟတ္ထဿ ပါပုဏနဋ္ဌာနံ၊ တံ မုဉ္စိတွာတိ အတ္ထော။ အာသနန္တရိကာယာတိ ဧတ္ထ ဧကံ အာသနံ အန္တရံ ဗျဝဟိတံ ဣမိဿာ နိသိန္နကိရိယာယာတိ အာသနန္တရိကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကေကံ အာသနံ အန္တရ’’န္တိ။ ‘‘ကတွာ’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတိ။

၄၅၇-၈။ အယံ ¶ အဿ ဘိက္ခုနော အဓိပ္ပာယော ကိရာတိ ယောဇနာ။ ဧတေတိ ကောဓာဘိဘူတေ ဘိက္ခူ။ ဘဂဝါ ပန ကထေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အနတ္ထော ¶ အတော’’တိ ဣမိနာ အနတ္ထတောတိ ပဒဿ ဩကာရလောပသန္ဓိံ ဒဿေတိ။ တေသံ ပဒါနမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧတသ္မာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ‘‘အနတ္ထဒေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဂတော’’တိအာဒီသု ဝိယ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ အနတ္ထတောတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ အနတ္ထဒေါတိ အနတ္ထံ ဒဒါတီတိ အနတ္ထဒေါ။

၄၆၄။ ပုထုသဒ္ဒေါတိ ဧတ္ထ ပုထုသဒ္ဒေါ မဟန္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘မဟာ’’တိ။ အဿာတိ ဘဏ္ဍနကာရကဿ ဇနဿ။ သမဇနောတိ ဧတ္ထ သမသဒ္ဒေါ သဒိသပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဧကသဒိသော’’တိ၊ တုလျာဓိကရဏသမာသောယံ။ ဘဏ္ဍနကာရကော အယံ ဇနောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ဘဏ္ဍနကာရကေသု ဇနေသု။ အညမ္ပိ ဧကံ ဣဒံ ကာရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ န မညိတ္ထာတိ ကောစိ ဧကောပိ န မညိတ္ထာတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ အမညရုန္တိ ဧတ္ထ အာဝိဘတ္တိယာ ‘‘ရု’’န္တိ အာဒေသော ဒဿိတော။

ပရိမုဋ္ဌာတိ ပရိမုဋ္ဌာ သတိ ဧတေသန္တိ ပရိမုဋ္ဌာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိမုဋ္ဌသတိနော’’တိ။ အဋ္ဌက္ခရဂါထာယံ ‘‘ပဉ္စမံ လဃု သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဉ္စမဿ ရာကာရဿ ရဿော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရာကာရဿ ရဿာဒေသော ကတော’’တိ။ ကထံ ဘာဏိနောတိ ဝါစံ ဘာဏိနော။ မုခါယာမန္တိ ဧတ္ထ အာယာမသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရပရိယာယော၊ ဝိတ္ထာရော စ နာမ ပသာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ပသာရေတု’’န္တိ။ သမ္ပဒါနတ္ထဇောတကေန တုံပစ္စယေန သမ္ပဒါနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ နီတာတိ ကမ္မဝါစကဿ ကိတဿ အပ္ပဓာနကမ္မံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣမံ နိလ္လဇ္ဇဘာဝ’’န္တိ။ ဒွိကမ္မကဓာတုဘာဝတော ‘‘အတ္တနော’’တိ ပဓာနကမ္မမ္ပိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ တန္တိ ကလဟံ။ ‘‘ဇာန’’န္တိ ပဒေန ‘‘ဝိဒူ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဉ္စ ဝါကျဉ္စ ဒဿေတိ။ ဝိဒန္တိ ဇာနန္တီတိ ဝိဒူတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ သာဒီနဝေါတိအာဒီနဝေန ဒေါသေန သဟ ပဝတ္တော။ အယန္တိ ကလဟော။

ယေ ¶ စ တံ ဥပနယှန္တီတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အာဃာတ’’န္တိ။ ယေတိ ဇနာ။ ဥပနယှန္တိ ဥပနဟန္တိ ဗန္ဓန္တိ။ သနန္တနောတိ ဧတ္ထ သနန္တနသဒ္ဒေါ ပုရာဏပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပေါရာဏော’’တိ။

‘‘အညေ’’တိ ဣမိနာ ပရေတိ ဧတ္ထ ပရသဒ္ဒဿ ပစ္ဆာဘာဂတ္ထာဒယော နိဝါရေတိ။ မယမေတ္ထ ယမာမသေတိ ဧတ္ထ ဧတသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ’’တိ။ ယမုဓာတု ဥပယမနတ္ထော သေကာရော နိပါတမတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဥပယမာမာ’’တိ။ ‘‘သတတံ သမိတံ မစ္စုသန္တိကံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဣမိနာ ¶ ‘‘န ဇာနန္တီ’’တိ ပဒဿ အာကာရံ ဒဿေတိ။ တတ္ထာတိ မဟာဇနကာယေ ယေ ပဏ္ဍိတာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဟီတိ ဧဝမေဝ။ ဇာနန္တာ တေ ပဏ္ဍိတာ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ ယောဇနာ။ မေဓန္တာ ဟိံသန္တာ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ မေဓဂါ ကလဟာ။ ကေစိ မေဓဓာတုတော ဏွုပစ္စယံ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန မေဓကာတိ ပဌမက္ခရေန ပါဌော ဘဝေယျ။

တေသမ္ပီတိ ဗြဟ္မဒတ္တဒီဃာဝုကုမာရာနမ္ပိ။ သင်္ဂတီတိ သမာဂမော။ ဝေါတိ တုမှာကံ။ ယေသံ တုမှာကံ နေဝ မာတာပိတူနံ အဋ္ဌီနိ ဆိန္နာနိ၊ န ပါဏာ ဟတာ၊ န ဂဝဿဓနာနိ ဟဋာနိ။ တေသံ တုမှာကံ ကသ္မာ သင်္ဂတိ န ဟောတီတိ ယောဇနာ။

သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနီတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တကာရဏဉ္စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါကဋပရိဿယေ စ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေ စာ’’တိ။ ‘‘အဘိဘဝိတွာ’’တိ ဣမိနာ အဘိဘုယျာတိ ပဒဿ တွာပစ္စယန္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာတိ နိပကေန သဟာယေန။

ရာဇာဝါတိ ဧတ္ထ ရာဇာ ဣဝါတိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ရာဇသဒ္ဒဿ ဥပလက္ခဏဝသေန မဟာဇနက၊ အရိန္ဒမရာဇာနော စ ဣဝသဒ္ဒဿ ဩပမ္မတ္ထဇောတကဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ ရဋ္ဌဝိဇိတသဒ္ဒါ အညမညပရိယာယာ။ ဝိသေသနဝိသေသျာနံ ကာမာစာရတော ဂမျမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဇိတံ ရဋ္ဌ’’န္တိ။ ‘‘မာတင်္ဂေါ အရညေ နာဂေါ ဣဝါ’’တိ ဣမိနာ ¶ ပဒဝိဘာဂံ ဒဿေတိ။ တေသံ ပဒါနံ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာတင်္ဂေါတိ ဟတ္ထီ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဟတ္ထီ ဝုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ မဟန္တော အင်္ဂေါ သရီရမေတဿာတိ မာတင်္ဂေါတိ ဝစနတ္ထေန ဟတ္ထီ မာတင်္ဂေါ နာမာတိ ဒဿေတိ။ မဟန္တသဒ္ဒဿ မာတာဒေသော။ နာဂသဒ္ဒေါ ဥရဂေ စ ဟတ္ထိမှိ စ နာဂရုက္ခေ စ ဥတ္တမေ စ နာမပညတ္တိယဉ္စာတိ ပဉ္စသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ၊ ဣဓ ဥတ္တမတ္ထေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နာဂေါတိ မဟန္တာဓိဝစနမေတ’’န္တိ။ မာတင်္ဂရညေဝါတိ ဧတ္ထ ဣဝသဒ္ဒဿ ဩပမ္မတ္ထဇောတကဘာဝံ ဒဿေတွာ အတ္ထယောဇနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ယထာ စ ပါလိလေယျကော’’တိ ဣမိနာ မာတင်္ဂနာဂဿ သရူပံ ဥပလက္ခဏေန ဒဿေတိ။

၂၇၅။ ပါလိလေယျကဂမနကထာ

၄၆၇။ ပါလိလေယျကန္တိ ပလိလဝနသဏ္ဍေ ဝသန္တဟတ္ထိနာဂံ။ ‘‘ဟတ္ထီ’’တိ စ ‘‘နာဂေါ’’တိ စ ဒွိန္နံ သဒ္ဒါနံ ပရိယာယဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ အဓိကတ္ထောတိ အာဟ ‘‘မဟာဟတ္ထီ’’တိ။ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆန္တေဟိ တေဟိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ ဆိန္နဂ္ဂါနီတိ ယောဇနာ။ ဩဘဂ္ဂေါဘဂ္ဂန္တိ ဘဉ္ဇိတွာ အဓောပါတိတံ ဩဘဂ္ဂန္တိ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ ပါတိတ’’န္တိ။ ‘‘ဥစ္စဋ္ဌာနတော’’တိ ဣမိနာ အဝတျူပသဂ္ဂဿ အဓောတ္ထံ နယေန ဒဿေတိ။ ဧတဿာတိ ဟတ္ထိနာဂဿ။ တေတိ ဟတ္ထိအာဒယော။ တေဟီတိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ။ ပိဝန္တေဟိ တေဟီတိ ယောဇနာ။ ကဒ္ဒမောဒကာနီတိ ကဒ္ဒမေန သံသဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ။

ဤသာဒန္တဿာတိ ဧတ္ထ ဤသာယ သဒိသော ဒန္တော ဣမဿာတိ ဤသာဒန္တောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရထဤသာသဒိသဒန္တဿာ’’တိ။ ‘‘ရထဤသာ’’တိ ဣမိနာ နင်္ဂလဤသံ နိဝတ္တေတိ။ ယဒေကောတိ ယံ ဧကော။ ယံသဒ္ဒေါ ကာရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိ။ အဿ နာဂဿာတိ ဟတ္ထိနာဂဿ။ နာဂေနာတိ ဗုဒ္ဓနာဂေန။

ယထာဘိရန္တန္တိ ¶ ဧတ္ထ ကိတ္တကံ ကာလံ ရမတီတိ အာဟ ‘‘တေမာသ’’န္တိ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန တေမာသဝိဟရဏေန။ ပတ္ထဋာ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ။

‘‘ကောသမ္ဗိနိဝါသိနော’’တိ ဣမိနာ ကောသမ္ဗိယံ နိဝသန္တီတိ ကောသမ္ဗကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

၂၇၆။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာ

၄၇၁။ ‘‘လဒ္ဓိဂ္ဂဟဏ’’န္တိ ဣမိနာ အာဒီယတေ အာဒါယောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

၄၇၅။ တံ ဒိဝသမေဝါတိ တသ္မိံ သင်္ဃသာမဂ္ဂိကရဏဒိဝသေယေဝ။

၄၇၆။ န မူလာ မူလံ ဂန္တွာတိ မူလတော မူလံ န ဂန္တွာဝ။ ‘‘အတ္ထတော အပဂတာ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထတော အပေတာ အတ္ထာပေတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနမတ္တံ ဥပေတာ’’တိ ဣမိနာ ဗျဉ္ဇနမတ္တံ ဥပေတာ ဥပဂတာ ဗျဉ္ဇနူပေတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

၄၇၇။ အတ္ထေသု ဇာတေသူတိ ဧတ္ထ ဇာတသဒ္ဒေါ ဥပ္ပန္နပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဝိနယအတ္ထေသု ဥပ္ပန္နေသူ’’တိ။ တဉ္စ ပဒံ ‘‘သင်္ဃဿ ကိစ္စေသူ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ မဟတ္ထိကောတိ မဟန္တော ဥပကာရသင်္ခါတော အတ္ထော ဣမဿာတိ မဟတ္ထိကောတိ ဒဿန္တော အာဟ ‘‘မဟာဥပကာရော’’တိ။

အနာနုဝဇ္ဇော ပဌမေနာတိ ဧတ္ထ ပဌမသဒ္ဒေါ တာဝပရိယာယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တာဝါ’’တိ။ သီလတောတိ ¶ သီလေန။ ဥပေက္ခိတာစာရောတိ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခိတာစာရော။ ‘‘အပေက္ခိတာစာရော’’တိပိ ပါဌော။ ဥပပရိက္ခိတာစာရောတိ ဥပပရိက္ခိတော အာစာရော ဧတဿာတိ ဥပပရိက္ခိတာစာရော။

ဝိသယှာတိ ဧတ္ထ ဝိပုဗ္ဗော သဟဓာတု အဘိဘဝနတ္ထော၊ တွာပစ္စယော စ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဘိဘဝိတွာ’’တိ။ အနပဂတန္တိ ကာရဏတော ¶ အနပေတံ။ ဘဏန္တော ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မာ ဟီ’’တိအာဒိ။ သောတိ ဘိက္ခု၊ န ဟာပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဥသူယာယာ’’တိ ဣမိနာ ဒေါသာဂတိဂမနဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အဂတိဂမနဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ ပါရိသေသနယေန အဝသေသအဂတိဂမနမေဝါဓိပ္ပေတံ။ သောတိ ဘိက္ခု။ ဆမ္ဘတိ စေဝါတိ ထမ္ဘတိ စေဝ၊ ထဒ္ဓံ ကရောတိ စေဝါတိ အတ္ထော။ ဝေဓတိ စာတိ ကမ္ပတိ စ။ ယော စာတိ ဘိက္ခု ပန။ ဤဒိသောတိ ဥသူယာယ ဝါ အဂတိဂမနေန ဝါ ဘဏနသင်္ခါတော ဧဒိသော န ဟောတိ။

ကိဉ္စ ဘိယျောတိ နိပါတသမုဒါယော၊ တတော ဝုတ္တတော အတိရေကံ ကထေတဗ္ဗံ ကိံ ပနာတိ အတ္ထော။ တဿာ ဂါထာယ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ ဟီတိ သစ္စံ။ ကာလာဂတန္တိ ဧတ္ထ ဂဟေတဗ္ဗကာလဉ္စ သတ္တမီတပ္ပုရိသသမာသဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကထေတဗ္ဗယုတ္တကာလေ အာဂတ’’န္တိ။ ဝစောတိ ပဒံ န ဝစနပဓာနံ၊ ဝစနဝန္တပုဂ္ဂလောယေဝ ပဓာနန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဒန္တော’’တိ။

အာစေရကမှိ စ သကေတိ ဧတ္ထ အာစရိယဿ ဧသော အာစေရကော၊ သဿ အတ္တနော ဧသော သကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော အာစရိယဝါဒေ’’တိ။ ဂါထာဘာဝတော အာစရိယသဒ္ဒဿ အာစေရာဒေသော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ဝါဒေ’’တိ ဣမိနာ ဣဒမတ္ထေ ပဝတ္တဿ ဏိကပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အလံ ပမေတုန္တိ ဧတ္ထ အလံသဒ္ဒေါ သမတ္ထတ္ထော၊ ပမသဒ္ဒေါတုလနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘တုလယိတုံ သမတ္ထော’’တိ။ ကထေတဝေတိ ဧတ္ထ တဝေသဒ္ဒေါ အညတ္ထ ယေဘုယျေန ဘာဝဝါစကော၊ ဣဓ ပန ကမ္မဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ကထေတဗ္ဗေ’’တိ။ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနကုသလောတိ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနေ ကုသလော။

အယံ ဂါထာ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ကထေတဗ္ဗံ။ အယံ ဟေတ္ထတ္ထောတိ အယံ ဧဝ ဧတ္ထ ဂါထာယံ အတ္ထောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဝဇဓာတုယာ ဂတျတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အတ္တနော အာစရိယဝါဒ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘သကံ အာဒါယ’’န္တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အာစရိယဝါဒေါ ¶ ဟိ အာဒါတဗ္ဗတော ဂဟေတဗ္ဗတော အာဒါယန္တိ ဝုတ္တော။ တဒနုရူပန္တိ တဿ ဝတ္ထုဿ အနုရူပံ။ ဗျာကရမာနော ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟီတိ ‘‘သောတာ စ ဟောတိ၊ သာဝေတာ စ၊ ဥဂ္ဂဟေတာ စ၊ ဓာရေတာ စ၊ ဝိညာတာ စ၊ ဝိညာပေတာ၊ စ ကုသလော စ သဟိတာသဟိတဿ၊ နော စ ကလဟကာရကော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၄၇၊ အ။ နိ။ ၈။၁၆) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ဒူတဿ ¶ အင်္ဂေဟိ။ ကဿ ဒူတေယျကမ္မန္တိ အာဟ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ။ ဒူတဿ ဧတာနိ ဒူတေယျာနိ၊ တာနိယေဝ ကမ္မာနိ ဒူတေယျကမ္မာနိ၊ တေသု။ ဣဒန္တိ အတ္ထဇာကံ၊ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ဣဒန္တိ အယမတ္ထော။ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပစ္ဆိမနယေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာနေတွာ ဟဝန္တိ ပူဇေန္တီတိ အာဟဝေါ ဒါယကာ၊ တေသံ အာဟူနံ။ အာနေတွာ ဟုနိတဗ္ဗံ ပူဇေတဗ္ဗန္တိ အာဟုတိ၊ တံ အာဟုတိံ။ သင်္ဃဿ ကိစ္စေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဿ တဿ ကိစ္စဿာ’’တိ။ ကရဝစောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝစောကရော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဘာဝတော ပဒဝိပရိယာယဝသေန ‘‘ကရဝစော’’တိ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဝစနံ ကရောန္တော’’တိ။ ‘‘ဝစနကရဏေနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘န တေန မညတီ’’တိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။

အာပဇ္ဇမာနော ဘိက္ခု အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တဿာ စာတိ ဧတ္ထ သ္မာဝစနဿ ဿာဒေသော ကာတဗ္ဗော။ ယထာတိ ယေနာကာရေန၊ ဝိနယကမ္မာကာရေနာတိ အတ္ထော။ ယေသူတိ ယတ္တကေသု ဝတ္ထူသု။ ဥဘယေ ဧတေ ဝိဘင်္ဂါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနပဒဿာတိ ပဒသဒ္ဒေါ ကာရဏတ္ထော၊ ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနော စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကာရဏေ’’တိ။ ‘‘ကုသလော’’တိ ဣမိနာ ဆေကော ပဏ္ဍိတော၊ ကုစ္ဆိတံ ပါပံ ဝိဒတိ ဇာနာတီတိ ကောဝိဒေါတိ ဝစနတ္ထေန ကောဝိဒေါ နာမာတိ ဒဿေတိ။

အာစရန္တော ¶ ဘိက္ခု ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဩသာရဏံ တန္တိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာ’’တိ ဣမိနာ ဧတမ္ပီတိ ဧတ္ထ ဧတသဒ္ဒဿ အနိယမနိဒ္ဒေသဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ။

ဣတိ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာယ

ယောဇနာ သမတ္တာ။

ဇာဒိလဉ္ဆိတနာမေန၊ နေကာနံ ဝါစိတော မယာ၊

မဟာဝဂ္ဂခန္ဓကဿ၊ သမတ္တော ယောဇနာနယောတိ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ပါစိတျာဒိယောဇနာ