တီကာ > ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) > ခုဒ္ဒသိက္ခာ-မူလသိက္ခာ

(က) ဧတ္ထာဟ – ကိမတ္ထမာဒိတောဝါယံ ဂါထာ နိက္ခိတ္တာ၊ နနု ယထာဓိပ္ပေတမေဝ ပကရဏမာရဘနီယန္တိ? ဝုစ္စတေ – သပ္ပယောဇနတ္တာ ¶ ။ သပ္ပယောဇနဉှိ တံဒဿနံ တာယ ရတနတ္တယပ္ပဏာမာဘိဓေယျကရဏပ္ပကာရပ္ပယောဇနာဘိဓာနသန္ဒဿနတော။ တာနိ စ ပန သပ္ပယောဇနာနိ အနန္တရာယေန ဂန္ထပရိသမာပနာဒိပ္ပယောဇနာနမဘိနိပ္ဖာဒနတော။ တထာ ဟိ သောတူနမတ္တနော စ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထနိပ္ဖာဒနံ ရတနတ္တယပ္ပဏာမကရဏပ္ပယောဇနံ။ ဝိဒိတာဘိဓေယျဿ ဂန္ထဿ ဝိညူနမာဒရဏီယတာ အဘိဓေယျကထနပ္ပယောဇနံ။ သောတုဇနသမုဿာဟဇနနံ ကရဏပ္ပကာရပ္ပယောဇနကထနပ္ပယောဇနံ။ ဝေါဟာရသုခတာ ပန အဘိဓာနကထနပ္ပယောဇနံ။

တတ္ထ ဝန္ဒိတွာ ရတနတ္တယန္တိ ဣမိနာ ရတနတ္တယပ္ပဏာမော ဒဿိတော၊ ခုဒ္ဒသိက္ခန္တိ ဣမိနာ ခုဒ္ဒဘူတာနံ သိက္ခာနံ ဣဓ ပဋိပါဒေတဗ္ဗတာဒီပနေန အဘိဓေယျံ၊ အဘိဓေယျော စ နာမေသ သမုဒိတေန သတ္ထေန ဝစနီယတ္ထောတိ။ အဘိဓာနဉ္စ ပန ဣမိနာဝ ဒဿိတံ တေန အတ္ထာနုဂတသမညာပရိဒီပနတော။ သမာတိကန္တိ ဣမိနာ ကရဏပ္ပကာရော၊ ခုဒ္ဒသိက္ခန္တိ ဣမိနာ စ၊ တေန ခုဒ္ဒဘူတာနံ သိက္ခာနံ ဣဓ ဒဿေတဗ္ဗဘာဝပ္ပကာသနတော။ အာဒိတော ဥပသမ္ပန္န သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ပယောဇနပယောဇနံ ပန ဣမိနာဝ သာမတ္ထိယတော ဒဿိတမေဝ၊ တာသံ သိက္ခိတဗ္ဗပ္ပကာသနေန ဟိ သိက္ခနေ သတိ တမ္မူလိကာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထနိပ္ဖတ္တိယာ သံသိဇ္ဈနတော။ ပကရဏပ္ပယောဇနာနံ သာဓနသာဓိယလက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော တန္နိဿယဒဿနေနေဝ ဒဿိတောယေဝါတိ အယမေတ္ထ သမုဒါယတ္ထော။

အယံ ပနေတ္ထာဝယဝတ္ထော – ရတနတ္တယံ ဝန္ဒိတွာ ခုဒ္ဒသိက္ခံ ပဝက္ခာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရတိဇနနဋ္ဌေန ¶ ရတနာနိ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အထ ဝါ စိတ္တီကတာဒိနာ ကာရဏေန ရတနာနိ၊ ဗုဒ္ဓါဒယောဝ ရတနာနိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ –

‘‘စိတ္တီကတံ ¶ မဟဂ္ဃဉ္စ၊ အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ၊

အနောမသတ္တပရိဘောဂံ၊ ရတနံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၃၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၂၂၃၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၂၆၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀)၊

တယော အဝယဝါ အဿာတိ တယံ၊ သမုဒါယာပေက္ခံ ဧကဝစနံ၊ အဝယဝဝိနိမုတ္တဿ ပန သမုဒါယဿ အဘာဝတော တီဏိ ဧဝ ရတနာနိ ဝုစ္စန္တိ။ ရတနာနံ တယံ ရတနတ္တယံ။ ဝန္ဒိတွာတိ တီဟိ ဒွါရေဟိ နမဿိတွာ။ ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝန္ဒနာ ကာယေန ဝန္ဒတိ၊ ဝစသာ ဝန္ဒတိ၊ မနသာ ဝန္ဒတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၅၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိညတ္တိံ အနုပ္ပာဒေတွာ ကေဝလံ ရတနတ္တယဂုဏာနုဿရဏဝသေန မနောဒွါရေ ဗဟုလပ္ပဝတ္တာ ကုသလစေတနာ မနောဒွါရဝန္ဒနာ။ တံ တံ ဝိညတ္တိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပန ပဝတ္တာ ကာယဝစီဒွါရဝန္ဒနာ။ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ၊ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာဝသေန တိဿော သိက္ခာ။ သိက္ခနဉ္စေတ္ထ ယထာက္ကမံ သီလာဒိဓမ္မာနံ သံဝရဏဝသေန၊ ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တစေတသိကာနံ သမာဓာနဝသေန၊ အာရမ္မဏဇာနနလက္ခဏပ္ပဋိဝေဓမဂ္ဂပါတုဘာဝပါပနဝသေန စ အာသေဝနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညတ္ထ ဗဟုဝိဓာ သိက္ခာ၊ ဣဓ တု သင်္ခေပနယတ္တာ အပ္ပကာဒိအနေကတ္ထသမ္ဘဝေပိ ခုဒ္ဒ-သဒ္ဒဿ အပ္ပကတ္ထောဝေတ္ထ ယုတ္တတရောတိ ခုဒ္ဒါ အပ္ပကာ သိက္ခာတိ ခုဒ္ဒသိက္ခာ။ ဣဓ ပန ခုဒ္ဒသိက္ခာပ္ပကာသကော ဂန္ထော တဗ္ဗောဟာရူပစာရတော ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ‘‘ခုဒ္ဒသိက္ခာ’’တိ ဝုစ္စတိ ယထာ ‘‘ဝရုဏာနဂရ’’န္တိ။ တံ ခုဒ္ဒသိက္ခံ။ ပဝက္ခာမီတိ ကထေဿာမိ။

ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘အာဒိတော ဥပသမ္ပန္နသိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေါယမတ္ထိ အဝယဝဝစနော ယထာ ‘‘သဗ္ဗာဒီနိ သဗ္ဗနာမာနီ’’တိ။ အတ္ထိ အပါဒါနဝစနော ယထာ ‘‘ပဗ္ဗတာဒီနိ ခေတ္တာနီ’’တိ။ တတ္ထာဝယဝဝါစီ ကမ္မသာဓနော ‘‘အာဒိယတီတျာဒီ’’တိ။ ဣတရော အပါဒါနသာဓနော ‘‘အာဒိယတိ ဧတသ္မာတျာဒီ’’တိ ¶ ။ တတ္ထ ယော အဝယဝဝစနော၊ တဿေဒံ ဂဟဏံ၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နက္ခဏမ္ပိ အန္တော ကတွာ အာဒိဘူတာ ဥပသမ္ပန္နက္ခဏတောယေဝ ပဋ္ဌာယာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ သဗ္ဗဝါကျာနံ အဝဓာရဏဖလတ္တာ လဗ္ဘတိ။ တော-ပစ္စယော အဝဓိမှိယေဝ ¶ ၊ န အာဓာရေ။ တတ္ထ ဟိ တောပစ္စယေ အာဓာရေ ဝတ္တမာနေ အာဒိမှိယေဝ မဇ္ဈအန္တာနံ အဝယဝဘူတေ ဥပသမ္ပန္နက္ခဏေယေဝါတိ အတ္ထော ဘဝေယျ၊ တထာ သတိ အဝဓာရဏနိစ္ဆယော နိယမောတိ အတ္ထန္တရတ္တာ အာဒိက္ခဏနိယမေန မဇ္ဈာဒယော နိဝတ္တိယေယျုံ။ အပါဒါနဝစနဿာပိ ဂဟဏေ အဝဓိဘူတော ဥပသမ္ပန္နက္ခဏော နိဝတ္တိယေယျ ‘‘ပဗ္ဗတာဒီနိ ခေတ္တာနီ’’တိ ဧတ္ထ အာဒိဘူတပဗ္ဗတပရိစ္စာဂေန ခေတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဋီကာယံ ပန အာဓာရတ္ထောပိ ဝုတ္တော၊ သော ယထာဝုတ္တဒေါသံ နာတိဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ဋီကာယ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ဧတ္ထေဝ ပုရာဏဋီကာယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာဒိတောတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ – အတိဒုလ္လဘံ ခဏသမဝါယံ လဘိတွာ အာလသိယဒေါသေန အပ္ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ စ အညာဏဒေါသေန အညထာ ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ စ အဟုတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ နိရန္တရမေဝ တီသု သိက္ခာသု သမ္မာပဋိပဇ္ဇနဝသေန အာဒရော ဇနေတဗ္ဗောတိ။

ဥပသမ္ပန္နေန ဥပသမ္ပန္နာယ စ သိက္ခိတဗ္ဗံ အာသေဝိတဗ္ဗန္တိ ဥပသမ္ပန္နသိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဧကသေသနယေန ဥပသမ္ပန္နတာသာမညေန ဝါ ဥပသမ္ပန္နာယပိ ဧတ္ထေဝါဝိရောဓောတိ ဥပသမ္ပန္နေန သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ သမာသော။ နနု အဓိသီလာဒယောဝ သိက္ခိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ပကရဏံ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တေန ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒေါသော၊ သိက္ခာယ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တေ သတိ တဒ္ဒီပကဂန္ထဿာပိ အာသေဝိတဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတီတိ။ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗဝိနိစ္ဆယံ သကလမ္ပိ သင်္ဂဟေတွာ မာတိကာယ ဌပနတော သဟ မာတိကာယာတိ သမာတိကံ။ တဂ္ဂုဏသံဝိညာဏောယံ ဗဟုဗ္ဗီဟိ တဿ ခုဒ္ဒသိက္ခာသင်္ခါတဿ ¶ အညပဒတ္ထဿ ယော ဂုဏော မာတိကာသင်္ခါတံ ဝိသေသနံ၊ တဿ ဣဓ ဝိညာယမာနတ္တာ။ သုခေနေဝ ဟိ ဂဟဏံ သိယာ မာတိကာနုသာရေန တံ တံ ဝိနိစ္ဆယံ ဩလောကေန္တာနံ သံသယာပဂမတော။

(ခ-ဇ) ဣဒါနိ ¶ ‘‘သမာတိက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ မာတိကာပဒါနိ တာဝ ဥဒ္ဒိသိတုံ ‘‘ပါရာဇိကာ စ စတ္တာရော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတ္ထာဟ – တီသု သိက္ခာသု အဓိသီလသိက္ခာဝ ကသ္မာ ပဌမံ ဝုတ္တာတိ? သဗ္ဗသိက္ခာနံ မူလဘူတတ္တာ။ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ တတြာပိ မဟာသာဝဇ္ဇတ္တာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ပဝတ္တနတော သဗ္ဗပဌမံ ဇာနိတဗ္ဗာတိ ပါရာဇိကာဝ ပဌမံ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မာတိကာပဒါနံ ပန အတ္ထော တဿ တဿ မာတိကာပဒဿ နိဒ္ဒေသဝသေနေဝ ဝိညာယတီတိ န ဣဓ ဝိသုံ ဒဿယိဿာမ။ အဝိညာယမာနံ ပန တတ္ထ တတ္ထေဝ ပကာသယိဿာမ။

ဣဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပဒါနုက္ကမေန နိဒ္ဒေသံ အာရဘန္တော ‘‘ပါရာဇိကာ စ စတ္တာရော’’တိ ပဌမံ မာတိကာပဒံ ဥဒ္ဓရိ။ ဧဝမုပရိပိ။ ဣဒါနိ ပါရာဇိကာယော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပဒါနုက္ကမေန နိဒ္ဒေသံ အာရဘန္တော ‘‘ဂရုကာ နဝါ’’တိ ဒုတိယံ ပဒံ ဥဒ္ဓရီတိအာဒိနာ ယထာယောဂံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ သိက္ခာပဒံ အတိက္ကမိတွာ အာပတ္တိံ အာပန္နာ ပုဂ္ဂလာ တာယ ပရာဇယန္တီတိ ပရာဇိယာ။ တေယေဝ ပါရာဇိကာ ဥပသဂ္ဂဿ ဝုဒ္ဓိံ ကတွာ ယ-ကာရဿ က-ကာရကရဏေန။ တေ ပန ဂဏနပရိစ္ဆေဒဝသေန စတ္တာရောတိ အတ္ထော။

၁-၂။ ဣဒါနိ တေ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂတ္တယေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧဝမုပရိပိ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ မဂ္ဂတ္တယေတိ ဧတ္ထ ¶ မဂ္ဂါ စ နာမ တိံသ မဂ္ဂါ။ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတဝသေန ဟိ တိဿော ဣတ္ထိယော။ တတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတာယ အယံ ပရိစ္ဆေဒေါ –

‘‘အပဒါနံ အဟီ မစ္ဆာ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ ကုက္ကုဋီ၊

စတုပ္ပဒါနံ မဇ္ဇာရီ၊ ဝတ္ထု ပါရာဇိကဿိမာ’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၅)၊

တာသံ ဝစ္စပဿာဝမုခမဂ္ဂဝသေန တယော တယော ကတွာ နဝ မဂ္ဂါ၊ တထာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ၊ ပုရိသာနံ ပန ဝစ္စမုခမဂ္ဂဝသေန ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ၊ တထာ ပဏ္ဍကာနန္တိ တိံသ။ တေသံ တယေ။ ကီဒိသေတိ အာဟ ‘‘သန္ထတသန္ထတေ’’တိ။ သန္ထတေ အသန္ထတေတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ န သန္ထတံ အသန္ထတံ။ တသ္မိံ အသန္ထတေ။ န-ကာရော ဧတ္ထ ‘‘အဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု ဝိယ ပယိရုဒါသေ၊ တံ ကိရိယာယုတ္တဿ တာဒိသဿ အညဿ ဝတ္ထုနော ဝိဓာနေန သန္ထတဿ ဝတ္ထုနော ပယိရုဒါသနံ ပရိစ္စဇနံ ပယိရုဒါသောတိ။ န ပသဇ္ဇပ္ပဋိသေဓေ၊ သန္ထတံ ပသဇ္ဇ ပတွာ တဿ ‘‘ဗြာဟ္မဏော န ဘဝိဿတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ န နိသေဓောတိ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ဝစနယုတ္တိဗလေနေဝ လဗ္ဘတိ၊ တဿ ပလိဝေဌေတွာ၊ အန္တော ဝါ ပဝေသေတွာ ဝတ္ထာဒိနာ ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါတိ အတ္ထော။ တထာဘူတေ အလ္လောကာသေ ပကတိဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌေ တိန္တပ္ပဒေသေ။ နိမိတ္တန္တိ အင်္ဂဇာတံ။ သန္တိအာဒိ တဗ္ဗိသေသနံ။ သန္တိ အတ္တနိယံ။ သံ-သဒ္ဒေါ ဟိ အတ္တနိ အတ္တနိယေ စ ဝတ္တတိ။ သန္ထတံ အသန္ထတန္တိ ယထာဝုတ္တနယေန ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ။ ဥပါဒိဏ္ဏန္တိ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ။ ကိတ္တကန္တိ အာဟ ‘‘တိလမတ္တမ္ပီ’’တိ။ တိလဿ မတ္တံ သာကလ္လံ ယဿ တံ တိလမတ္တံ ¶ ။ ‘‘မတ္တံ သာကလ္လံ နိစ္ဆယေ’’တိ ဟိ နိဃဏ္ဍု။ ဧတ္ထာပိ အဝယဝေန ဝိဂ္ဂဟော သမုဒါယော သမာသတ္ထော၊ တိလဗီဇပ္ပမာဏမ္ပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ တံ? နိမိတ္တံ၊ ပဝေသနံ ဝါ။ အပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ၊ ‘‘တိလဗီဇမတ္တမ္ပီ’’တိ သမ္ဘာဝီယတိ၊ အဓိကေ ကာ ¶ နာမ ကထာတိ ဣဒမေတ္ထ သမ္ဘာဝနံ၊ ဧဝံဘူတံ သံ အင်္ဂဇာတံ ယထာဝုတ္တေ မဂ္ဂတ္တယေ တိလမတ္တမ္ပိ ပဝေသန္တော ဘိက္ခု စုတော ပရိဘဋ္ဌော၊ ပါရာဇိကော နာမ ဟောတိ သာသနတောတိ ဝိညာယတိ ဂမ္မမာနတ္ထဿ သဒ္ဒဿ ပယောဂံ ပတိ ကာမာစာရတ္တာ။ ကီဒိသောတိ အာဟ ‘‘အနိက္ခိတ္တသိက္ခော’’တိ။ နိက္ခိတ္တသိက္ခော ပန အဘိက္ခုကတ္တာ ပရိစ္စတ္တော။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တာ ဩဟိတာ ပရိစ္စတ္တာ ပစ္စက္ခာတာ သိက္ခာ ဧတေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ယထာလက္ခဏံ န နိက္ခိတ္တသိက္ခော အနိက္ခိတ္တသိက္ခော။ တတ္ထ စိတ္တခေတ္တကာလပ္ပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဉတွာ တဒဘာဝေန အပစ္စက္ခာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တံ စိတ္တံ နာမ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒီနိ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ဥပါသကော၊ အာရာမိကော၊ သာမဏေရောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒီနိ ဆ ခေတ္တပဒါနိ ခေတ္တံ နာမ။ ‘‘ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ဝတ္တမာနကာလောယေဝ ကာလော နာမ။ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝသေန ဝါစသိကပ္ပယောဂေါဝ ပယောဂေါ နာမ။ အနုမ္မတ္တာဒိကော ပစ္စက္ခာတော စ မနုဿဇာတိကော သောဝ ပုဂ္ဂလော နာမ။ ပစ္စက္ခာတကဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ သောတုနော ဇာနနံ ဝိဇာနနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ ပန ပိဠကံ ဝါ စမ္မခိလံ ဝါ လောမံ ဝါ ပဝေသန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အက္ခိနာသကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဝတ္ထိကောသေသု၊ သတ္ထကာဒီဟိ ကတဝဏေ ဝါ မေထုနရာဂေန နိမိတ္တံ ပဝေသန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ အဝသေသသရီရေသု ဥပကစ္ဆကာဒီသု ဒုက္ကဋံ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ဟတ္ထိအဿဂေါဂဒြဘဩဋ္ဌမဟိံသာဒီနံ နာသာယ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဝတ္ထိကောသေ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတာနံ အက္ခိကဏ္ဏဝဏေသု ဒုက္ကဋံ။ တထာ အဝသေသသရီရေ ¶ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန၊ မေထုနရာဂေန ဝါ ဇီဝမာနကပုရိသဿ ဝတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဗဟိ နိက္ခန္တဒန္တေသု ဝါယမန္တဿ ပန ထုလ္လစ္စယန္တိ အယမေတ္ထ သဝိနိစ္ဆယော အတ္ထဝဏ္ဏနက္ကမော။

ဣဒါနိ ပဝေသနံ နာမ န ကေဝလံ အတ္တုပက္ကမေနေဝ၊ ပရူပက္ကမေနာပိ ဟောတိ၊ တတြာပိ သာဒိယန္တောဝ ¶ စုတော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အထ ဝါတိ အယံ နိပါတော၊ နိပါတသမုဒါယော ဝါ ပက္ခန္တရာရမ္ဘေ။ ပဝေသနဉ္စ ဌိတဉ္စ ဥဒ္ဓါရော စ ပဝိဋ္ဌဉ္စ ပဝေသန…ပေ… ပဝိဋ္ဌာနိ၊ ဣတရီတရယောဂဒွန္ဒော။ ဣတရီတရယောဂေါ နာမ အညမညတ္ထောပါဒါနတာတိ ပဝေသနာဒီနိ ဌိတာဒိအတ္ထာနိပိ ဟောန္တီတိ ပဝိဋ္ဌ-သဒ္ဒေါပိ ပဝေသနာဒိအတ္ထော ဟောတိ၊ တတောယေဝေတ္ထ တသ္မာ ဗဟုဝစနသမ္ဘဝေါ။ အညထာ ဒွန္ဒေ အဝယဝတ္ထပဓာနတ္တာ ဧကတ္ထဝါစကာပိ ပဝိဋ္ဌ-သဒ္ဒါ ကထံ ဗဟုဝစနပ္ပသင်္ဂေါ။ သမာဟာရေ ဝါ ဒွန္ဒော။ ခဏောတိ ကာလဝိသေသော။ သော စ ယောဂဝန္တာနံ ခဏန္တရဝိနိမုတ္တော နတ္ထီတိ ပဝေသန…ပေ…ပဝိဋ္ဌာနိယေဝ ခဏောတိ ကမ္မဓာရယော၊ အဘေဒေ ဘေဒပရိကပ္ပနာယ ဝါ ပဝေသန…ပေ… ပဝိဋ္ဌာနံ ခဏောတိ ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသော။ တဿ သာဒကော၊ တသ္မိံ ဝါ သာဒကော ပဝေသန…ပေ… သာဒကော။ ခဏ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ဒွန္ဒသမာသတ္တာ၊ ပဝေသနကာလံ ဌိတကာလံ ဥဒ္ဓါရကာလံ ပဝိဋ္ဌကာလံ၊ တသ္မိံ ဝါ သာဒိယန္တောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ သေဝနစိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနေန သာဒကော ဘိက္ခု စုတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယထာဝုတ္တပ္ပဒေသဿ အန္တောကရဏံ ပဝေသနံ နာမ။ ယာဝ ဥဒ္ဓရဏာရမ္ဘာ နိဝတ္တံ ဌိတံ နာမ။ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၈) ပန မာတုဂါမဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ပတွာ သဗ္ဗထာ ဝါယမတော ဩရမိတွာ ဌိတကာလံ သန္ဓာယ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယေ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယာဝ အဂ္ဂါ နီဟရဏံ ဥဒ္ဓါရော နာမ။ ယာဝ ပဝေသနာရဟဋ္ဌာနာ အန္တောကတံ ပဝိဋ္ဌံ နာမ။

၃-၄။ ဣဒါနိ ဒုတိယံ ဒဿေတုံ ‘‘အာဒိယေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဒိန္နံ ထေယျစိတ္တေန အာဒိယေယျ…ပေ… သင်္ကေတံ ဝီတိနာမယေ၊ ပါရာဇိကော ဘဝေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဒိန္နန္တိ မနုဿသာမိကေဟိ ကာယဝါစာဟိ န ဒိန္နံ။ ထေယျစိတ္တေနာတိ ထေနောတိ စောရော၊ တဿ ဘာဝေါ ထေယျံ န-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ ဒွိတ္တေန။ ဘဝန္တိ ဧတသ္မာ အဘိဓာနဗုဒ္ဓီတိ ဘာဝေါ၊ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဇာတိဂုဏာဒိ။ ဣဓ ပန အဝဟရဏစိတ္တသင်္ခါတံ ဒဗ္ဗံ ထေယျံ။ ထေယျဉ္စ တံ စိတ္တဉ္စာတိ ထေယျစိတ္တံ၊ တေန။ အာဒိယေယျာတိ အာရာမာဒိံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှေယျ။ ဟရေယျာတိ ဟရန္တော ဂဏှေယျ။ အဝဟရေယျာတိ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘န မယာ ဂဟိတ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ဂဏှေယျ။ ဣရိယာပထံ ကောပေယျာတိ ဘဏ္ဍဟာရကဿ ဂမနာဒိဣရိယာပထံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှေယျ။ ကောပံ ကတွာ ဂဏှာတီတိ ဟိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ကောပီ’’တိ ¶ နာမဓာတု။ ဌာနာ စာဝေယျာတိ ဌပိတဋ္ဌာနတော စာဝေယျ။ သင်္ကေတံ ဝီတိနာမယေတိ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ ဝါ သုင်္ကဃာတံ ဝါ အတိက္ကာမေယျ။

ဧတ္ထ စ အာရာမာဒိအဘိယုဉ္ဇနေ၊ သာမိကဿ ဝိမတုပ္ပာဒနဓုရနိက္ခေပေ၊ ဘဏ္ဍဟာရကဿ သီသဘာရာမသနဖန္ဒာပနခန္ဓောရောပနေ၊ ဥပနိက္ခိတ္တေ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ စောဒိယမာနဿ ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏနဝိမတုပ္ပာဒနဓုရနိက္ခေပေ၊ ထလဋ္ဌဿ ထေယျစိတ္တေနာမသနဖန္ဒာပနဌာနာစာဝနေ စာတိ စတူသု ပစ္စေကံ ယထာက္ကမံ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သဟဘဏ္ဍဟာရကံ နေဿာမီ’’တိ ¶ ပဌမဒုတိယပါဒသင်္ကာမနေ၊ ပရိကပ္ပိတသုင်္ကဃာတဋ္ဌာနတော ပဌမဒုတိယပါဒါတိက္ကာမေ စာတိ ဒွီသု ပစ္စေကံ ကမေန ထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သဝိညာဏကာဝိညာဏကမိဿကတ္တာ နာနာဘဏ္ဍဝသေန ယောဇနာ။ ဧကဘဏ္ဍဝသေန ပန သဿာမိကဿ ဒါသဿ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဝါ ယထာဝုတ္တေန အဘိယောဂါဒိနာ နယေန အာဒိယနဟရဏာဒိဝသေန ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အပိစ ဣမာနိ ဆ ပဒါနိ ဝဏ္ဏယန္တေန နာနာဘဏ္ဍဧကဘဏ္ဍသာဟတ္ထိကပုဗ္ဗပ္ပယောဂထေယျာဝဟာရသင်္ခါတေ ပဉ္စပဉ္စကေ သမောဓာနေတွာ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ ဒဿေတဗ္ဗာ ဆပ္ပဒန္တောဂဓတ္တာ သဗ္ဗေသမ္ပိ အဝဟာရာနံ။ တေ ပန အဝဟာရာ ယေန ကေနစိ အဘိယောဂါဒိအာကာရနာနတ္တမတ္တေန ဘိန္နာတိ တံဝသေန ပဉ္စပဉ္စကံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ သံဝဏ္ဏိတဉှိ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကံ သုဝဏ္ဏိတံ နာမ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ‘‘အာဒိယေယျာ’’တိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ပဒါနံ ဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ ယံ ပနေတံ ‘‘သင်္ကေတံ ဝီတိနာမယေ’’တိ ဆဋ္ဌံ ပဒံ၊ တံ တတိယပဉ္စမေသု ပဉ္စကေသု နိဿဂ္ဂိယပရိကပ္ပာဝဟာရဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတ္ထ သာဟတ္ထိက-သဒ္ဒေန ဥပစာရတော တံသဟစရိတပဉ္စကံ ဂဟေတွာ ‘‘သာဟတ္ထိကဉ္စ တံ ပဉ္စကဉ္စာ’’တိ ဝါ ‘‘သာဟတ္ထိကာဒိ ပဉ္စက’’န္တိ မဇ္ဈေပဒလောပဝသေန ဝါ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ။ ဧဝမုပရိပိ။ တံ ပန သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော နိဿဂ္ဂိယော အတ္ထသာဓကော ဓုရနိက္ခေပေါ စာတိ။ တတ္ထ သကော ဟတ္ထော သဟတ္ထော၊ သဟတ္ထေန နိဗ္ဗတ္တော သာဟတ္ထိကော။ ဧဝံ အာဏတ္တိကော။ သုင်္ကဃာတပရိကပ္ပိတောကာသာနံ အန္တော ဌတွာ ဗဟိ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂေါ၊ သော ဧဝ နိဿဂ္ဂိယော။ ကာလံ အနိယမေတွာ အာဏတ္တဿ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတော ¶ စ ပရဿ တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ တေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနံ ဥပါဟနာဒီနံ နိက္ခိတ္တာနံ တေလပါတနတော စ ပုရေတရမေဝ ပါရာဇိကသင်္ခါတံ အတ္ထံ ¶ သာဓေတီတိ အတ္ထသာဓကော။ သော ပန အာဏာပနပ္ပယောဂေါ၊ ဥပါဟနာဒီနံ နိက္ခေပပ္ပယောဂေါ စ။ အာရာမာဘိယောဂေ စ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍေ စ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနမဒါနေ စ ဓုရဿ နိက္ခေပေါ ဓုရနိက္ခေပေါ။

ပုဗ္ဗပ္ပယောဂပဉ္စကံ နာမ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ သဟပ္ပယောဂေါ သံဝိဓာဝဟာရော သင်္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တကမ္မန္တိ။ တတ္ထ အာဏာပနံ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ နာမ။ ဌာနာစာဝနခိလသင်္ကာမနပ္ပယောဂေန သဟ ဝတ္တမာနော သဟပ္ပယောဂေါ။ သံဝိဓာယ သမ္မန္တယိတွာ ဂတေသု ဧကေနာပိ ဘဏ္ဍေ ဌာနာ စာဝိတေ သဗ္ဗေသံ အဝဟာရော သံဝိဓာဝဟာရော။ သင်္ကေတကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗဏှာဒိကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန သဉ္ဇာနနကရဏံ။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ သညုပ္ပာဒနတ္ထံ အက္ခိနိခဏနာဒိကရဏံ။

ထေယျာဝဟာရပဉ္စကံ ပန သယမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ နနု စ ဆပ္ပဒန္တောဂဓတ္တာ ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ အဝဟာရာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အထ ဝါ’’တိ ပက္ခန္တရဝသေန ဝိသုံ ဝိယ ဣဒံ ပဉ္စကံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? နနု အဝေါစုမှာ ‘‘ယေန ကေနစိ အဘိယောဂါဒိအာကာရနာနတ္တမတ္တေန ဘိန္နာ’’တိ၊ ဧတာဒိသဿ ဘေဒဿ သမ္ဘဝတော ပက္ခန္တရဝသေနာပိ ယုဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဣမဿ ပဉ္စကဿ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝစနံ ပန ပသိဒ္ဓိဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကုသ-သဒ္ဒေန ကုသသင်္ကာမနမဓိပ္ပေတံ အဘေဒေါပစာရေန။ ထေယျဉ္စ ဗလဉ္စ ကုသော စ ဆန္နဉ္စ ပရိကပ္ပော စ ထေယျာ…ပေ… ပရိကပ္ပံ၊ ဒီဃော သန္ဓိဝသေန။ တေန အဝဟာရကော ပါရာဇိကော ဘဝေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော ပန ပဋိစ္ဆန္နေန အဝဟာရကော၊ သော အတ္ထတော ¶ ပဋိစ္ဆန္နဿ အဝဟာရကော ဟောတီတိ ဒွန္ဒသမာသန္တောဂဓတ္တေပိစဿ ဝိရောဓာဘာဝေါဘာဝသာဓနော စာယံ ဆန္န-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒီနိ ကတွာ ဝါ တုလာကူဋမာနကူဋကဟာပဏကူဋာဒီဟိ ဝဉ္စေတွာ ဝါ ဂဏှန္တော ထေယျာဝဟာရကော။ ဗလက္ကာရေန ပရသန္တကံ ဂဏှန္တော ဗလာဝဟာရကော။ ကုသံ သင်္ကာမေတွာ ဂဏှန္တော ကုသာဝဟာရကော။ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ယံ ကိဉ္စိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပစ္ဆာ ကဿ ပဋိစ္ဆန္နဿ အဝဟာရကော ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရကော။ သာဋကာဒိဘဏ္ဍဝသေန၊ ဂဗ္ဘဒွါရာဒိဩကာသဝသေန ဝါ ပရိကပ္ပေတွာ ဂဏှန္တော ပရိကပ္ပာဝဟာရကော။ ဧတ္ထ ပန ပရိကပ္ပိတဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏေ ပရိကပ္ပိတပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမေ စ ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဏ္ဍကာလဂ္ဃဒေသေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ အဒိန္နာဒါနေ ဘဏ္ဍဉ္စ ကာလော စ အဂ္ဃော စ ဒေသော စ တေဟိ စ ပရိဘောဂေန စ ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ¶ ။ တတ္ထ အဝဟဋဘဏ္ဍဿ သဿာမိကဿာမိကဘာဝံ သဿာမိကေပိ သာမိကာနံ သာလယနိရာလယဘာဝဉ္စ ဥပပရိက္ခိတွာ သာလယကာလေ စေ အဝဟဋံ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ဘဏ္ဍေန ဝိနိစ္ဆယော။ နိရာလယကာလေ စေ အဝဟဋံ၊ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ သာမိကေသု ပုန အာဟရာပေန္တေသု ဒါတဗ္ဗံ။ တဒေဝ ဟိ ဘဏ္ဍံ ကဒါစိ မဟဂ္ဃံ၊ ကဒါစိ အပ္ပဂ္ဃံ၊ တသ္မာ ယသ္မိံ ကာလေ ဘဏ္ဍံ အဝဟဋံ၊ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ယော တဿ အဂ္ဃော၊ တေန ကာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ကာလေန ဝိနိစ္ဆယော။ နဝဘဏ္ဍဿ ယော အဂ္ဃော၊ သော ပစ္ဆာ ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဒါ ပကတိအဂ္ဃဝသေန အကတွာ ကာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော အဂ္ဃေန ဝိနိစ္ဆယော။ ဘဏ္ဍုဋ္ဌာနဒေသေ ဘဏ္ဍံ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ၊ အညတ္ထ မဟဂ္ဃံ၊ တသ္မာ ယသ္မိံ ဒေသေ ဘဏ္ဍံ အဝဟဋံ၊ တသ္မိံယေဝ ဒေသေ အဂ္ဃေန ကာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ဒေသေန ဝိနိစ္ဆယော။ ပရိဘောဂေန ¶ သာဋကာဒိနော ဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃော ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ တဿ ပရိဘောဂဝသေန ပရိဟီနာပရိဟီနဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ ကာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ပရိဘောဂေန ဝိနိစ္ဆယော။

၅-၇။ ဣဒါနိ တတိယံ ဒဿေတုံ ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ကလလတော ပဋ္ဌာယ ဇီဝမာနကမနုဿဇာတိကာနံ သရီရံ။ စိစ္စ ပါဏောတိ သညာယ သဒ္ဓိံယေဝ ‘‘ဝဓာမိ န’’န္တိ ဝဓကစေတနာယ စေတေတွာ ပကပ္ပေတွာ။ ဇီဝိတာ ဝါ ဝိယောဇယေတိ ယော ဘိက္ခု ဇာတိဥဏ္ဏံသုနာ သမုဒ္ဓဋတေလဗိန္ဒုမတ္တံ ကလလရူပကာလေ တာပနာဒီဟိ ဝါ တတော ဝါ ဥဒ္ဓမပိ တဒနုရူပေန ဥပက္ကမေန ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယောပက္ကမေ သတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိနော အရူပဇီဝိတဿာပိ ဝေါရောပနသမ္ဘဝတော ဥဘယဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပေ။ မရဏစေတနောတိ မရဏေ စေတနာ ယဿ သော မရဏာဓိပ္ပာယော။ သတ္ထဟာရကန္တိ ဇီဝိတံ ဟရတီတိ ဟာရကံ၊ သတ္ထဉ္စ တံ ဟာရကဉ္စာတိ သတ္ထဟာရကံ၊ တံ။ အဿ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ။ ဥပနိက္ခိပေတိ သမီပေ နိက္ခိပေယျ ဝါ။ ဧတေန ထာဝရပ္ပယောဂံ ဒဿေတိ။ ဂါဟေယျ မရဏူပါယန္တိ ‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရ၊ ဝိသံ ဝါ ခါဒါ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏတ္ထာယ ဥပါယံ ဂါဟာပေယျ ဝါ။ ဧတေန အာဏတ္တိပ္ပယောဂေါ ဒဿိတော။ ဝဒေယျ မရဏေ ဂုဏန္တိ ကာယဝါစာဒူတလေခါဟိ ‘‘ယော ဧဝံ မရတိ၊ သော ဓနံ ဝါ လဘတီ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏေ ဂုဏံ ပကာသေယျ ဝါ။ ဥဘယတ္ထ အဓိကာရဝသေန ဝါ-သဒ္ဒေါ အာဟရိတဗ္ဗော။ သော ဘိက္ခု စုတောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သာသနတောတိ ဝိညာယတိ။

ဣဒါနိ ပနဿ ဆဗ္ဗိဓေ ပယောဂေဒဿေတုံ ‘‘ပယောဂါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာဟတ္ထိ…ပေ… ဣဒ္ဓိဝိဇ္ဇာမယာ ¶ ပယောဂါတိ ဣမေ ¶ ဆ ပယောဂါတိ သမ္ဗန္ဓော။ က-ကာရလောပေန ပနေတ္ထ ‘‘သာဟတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ အနေကတ္ထေ အနေကတဒ္ဓိတသမ္ဘဝေန သဟတ္ထဿာယံ ပယောဂေါ သာဟတ္ထီတိ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာဟတ္ထိ စ နိဿဂ္ဂေါ စ အာဏတ္တိ စ ထာဝရော စာတိ ဒွန္ဒော။ ဣဒ္ဓိ စ ဝိဇ္ဇာ စ၊ တာသမိမေတိ ဣဒ္ဓိဝိဇ္ဇာမယာ၊ ဣဒ္ဓိမယော ဝိဇ္ဇာမယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပယောဂါတိ ဣမေ ဆပ္ပယောဂါ နာမ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သယံ မာရေန္တဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဟရဏံ သာဟတ္ထိကော ပယောဂေါ။ ဒူရေ ဌိတံ မာရေတုကာမဿ ကာယာဒီဟိ ဥသုသတ္တိအာဒီနံ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂေါ။ ‘‘အသုကံ နာမ မာရေဟီ’’တိအာဒိနာ အာဏာပေန္တဿ အာဏာပနံ အာဏတ္တိ၊ ဩပါတခဏနံ အပဿေနသံဝိဓာနံ အသိအာဒီနံ ဥပနိက္ခိပနာဒိ ထာဝရော။ မာရဏတ္ထံ ကမ္မဝိပါကဇာယ ဣဒ္ဓိယာ ပယောဇနံ ဣဒ္ဓိမယော။ ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိ စ နာမေသာ ရာဇာဒီနံ ရာဇိဒ္ဓိအာဒယော။ တတ္ထ ပိတုရညော သီဟဠိန္ဒဿ ဒါဌာကောဋနေန စူဠသုမနကုဋုမ္ဗိယမာရဏေ ရာဇိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တဒတ္ထမေဝ အထဗ္ဗဏာဒိဝိဇ္ဇာယ ပရိဇပ္ပနံ ဝိဇ္ဇာမယော ပယောဂေါ။

ဧဝံ ဆပ္ပယောဂေ ဒဿေတွာ တေသု အာဏတ္တိပ္ပယောဂဿ နိယာမကေ ဒဿေတုံ ‘‘ကာလာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာဝုတ္တံ အာဏတ္တိံ နိယမေန္တိ သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒန္တီတိ အာဏတ္တိနိယာမကာ။ တေ ပန ကာလော စ ဝတ္ထု စ အာဝုဓဉ္စ ဣရိယာပထော စာတိ စတ္တာရော၊ တထာ ကိရိယာဝိသေသော ဩကာသောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒဝသေန ဆ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာလော ပုဗ္ဗဏှာဒိ ယောဗ္ဗနာဒိ စ။ ဝတ္ထု မာရေတဗ္ဗော သတ္တော။ အာဝုဓံ အသိအာဒိ။ ဣရိယာပထော မာရေတဗ္ဗဿ ဂမနာဒိ။ ကိရိယာဝိသေသော ဝိဇ္ဈနာဒိ။ ဩကာသော ဂါမာဒိ။ ယော ဟိ ‘‘အဇ္ဇ၊ သွေ’’တိ အနိယမေတွာ ‘‘ပုဗ္ဗဏှေ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ယဒါ ကဒါစိ ပုဗ္ဗဏှေ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော။ ယော ပန ‘‘ပုဗ္ဗဏှေ’’တိ ¶ ဝုတ္တော မဇ္ဈနှာဒီသု မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတော ဟောတိ၊ အာဏာပကဿ အနာပတ္တိ။ ဧဝံ ကာလဿ သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာဝသေန နိယာမကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိနာဝ နယေန ဝတ္ထုအာဒီသုပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

၈-၉။ ဣဒါနိ စတုတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဈာနာဒိဘေဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တနိ နောသန္တံ အတ္တုပနာယိကဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝဿိတဉ္စ အညာပဒေသရဟိတဉ္စ ဈာနာဒိဘေဒံ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ဝါ ဧကေကံ ကတွာ ဝါ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဝိညတ္တိပထေ ဒီပေန္တော နာဓိမာနိကော ဉာတေ စုတော ဘဝေတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အတ္တနိ သကသန္တာနေ နောသန္တံ အနုပ္ပန္နတ္တာယေဝ အဝိဇ္ဇမာနံ၊ ဧတ္ထ နောသန္တောတိ အတ္ထေ တပ္ပုရိသော။ ဈာနာဒိဘေဒန္တိ ဈာနံ အာဒိ ယဿ ‘‘ဝိမောက္ခသမာဓိ သမာပတ္တိ ဉာဏဒဿန မဂ္ဂဘာဝနာ ဖလသစ္ဆိ ကိရိယာကိလေသပ္ပဟာနဝိနီဝရဏတာစိတ္တဿ သုညာဂါရေ အဘိရတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၈) ဝုတ္တဿ သော ဈာနာဒိ၊ သောဝ ဘေဒေါ ဝိသေသောတိ သမာသော။ တံ ဈာနာဒိဘေဒံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ။ အတ္တုပနာယိကန္တိ ‘‘အယံ မယိ အတ္ထီ’’တိ အာရောစနဝသေန အတ္တနိ ဥပနီယတိ၊ ‘‘အဟံ ဝါ ဧတ္ထ သန္ဒိဿာမီ’’တိ အတ္တာ ဥပနီယတိ ဧတ္ထ ဓမ္မေတိ ဝါ အတ္တုပနာယိကော၊ ဈာနာဒိဘေဒေါ၊ တံ။ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝဿိတန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေါ နာမ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနော အတ္တဘာဝေါ၊ တန္နိဿိတောတိ သမာသော၊ သော စ ဈာနာဒိဘေဒေါယေဝ၊ တံ။

အညာပဒေသရဟိတန္တိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသိ၊ သော ဘိက္ခု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၂၂၀) နယေန အညဿ အပဒေသော၊ တေန ရဟိတော စတ္တောတိ တပ္ပုရိသသမာသော၊ သော ရဟိတော တေနာတိ ဝါ ဗဟုဗ္ဗီဟိ၊ ဈာနာဒိဘေဒေါဝ ¶ ၊ တံ။ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ဝါတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိံ၊ ပဌမံ ဈာနံ တတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ဝါ။ ဧကေကံ ကတွာ ဝါတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိံ၊ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဧကေကံ ကတွာ ဝါ။ ဧတ္ထ စ ဧကန္တိ ဌိတေ ဝိစ္ဆာယံ ဒွိတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန ကတွာတိ ကရဏကိရိယာယ ဧကေကဝသေန ဘိန္နဿ ဈာနာဒိနော အတ္ထဿ သမ္ဗန္ဓနိစ္ဆာ ဝိစ္ဆာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘ကောဋ္ဌာသံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘ဈာနလာဘီ၊ ဝိမောက္ခလာဘီ၊ သမာဓိလာဘီ၊ သမာပတ္တိလာဘီမှီ’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ကောဋ္ဌာသတော ဝါတိ အတ္ထော’’တိ စ ‘‘ဧကေကံ ဝါတိ ‘ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ၊ ဒုတိယဿ ဈာနဿ လာဘီမှီ’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧကေကံ ဝါတိ အတ္ထော’’တိ စ ဝုတ္တံ။ သော ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အဝုတ္တက္ကမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာယေန ဝါတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဝသေန ကာယေန ဝါ။ ဝါစာတိ ဧတ္ထ ယ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ‘‘အလဇ္ဇိတာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဝိညတ္တိပထေတိ ကာယဝစီဝိညတ္တီနံ ဂဟဏယောဂျေ ပဒေသေ ဌတွာတိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ ဒီပေန္တောတိ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန အယံ ဓမ္မော မယိ အတ္ထီ’’တိ ပကာသေန္တော။ နာဓိမာနိကောတိ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညိတာသင်္ခါတော အဓိကော မာနော၊ သော နတ္ထိ ဧတဿာတိ နာဓိမာနိကော၊ ဘိက္ခု။ ဉာတေတိ ဝိညုနာ မနုဿဇာတိကေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ ဝုတ္တနယေန ဝိညာတေ သတိ စုတော ဘဝေ သာသနတောတိ ဝိညာယတိ။ အညာပဒေသေန ဒီပယတော ပန ထုလ္လစ္စယံ။ ဧတ္ထ စ –

ဒုက္ကဋံ ¶ ပဌမဿေဝ၊ သာမန္တမိတိ ဝဏ္ဏိတံ၊

သေသာနံ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ၊ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတန္တိ။

၁၀။ ဣဒါနိ ¶ စတုန္နမ္ပိ စေတေသမသံဝါသတံ အဘဗ္ဗတဉ္စ ဒီပေတုံ ‘‘ပါရာဇိကေတေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတေ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ပုဂ္ဂလာ ယထာ ပုရေ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ၊ အနုပသမ္ပန္နကာလေ စ ဝိယ အသံဝါသာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဟ ဝသန္တိ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု န ဧကောပိ တတော ဗဟိဒ္ဓါ သန္ဒိဿတီတိ ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော သမသိက္ခတာတိ ဣမေ တယော သံဝါသာ နာမ။ တတ္ထ အပလောကနာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သင်္ဃကမ္မံ သီမာပရိစ္ဆိန္နေဟိ ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ကတ္တဗ္ဗတာ ဧကကမ္မံ နာမ။ တထာ ပဉ္စဝိဓောပိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဧကတော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္တာ ဧကုဒ္ဒေသော နာမ။ ပညတ္တံ ပန သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သမသိက္ခတာ နာမ။ နတ္ထိ တေ သံဝါသာ ဧတေသန္တိ အသံဝါသာ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ’’တိအာဒီသု ဘိက္ခုဘာဝါယာတိ တုမတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ တသ္မာ ယထာ သီသစ္ဆိန္နော ဇီဝိတုံ အဘဗ္ဗော၊ ဧဝံ စတ္တာရောမေ ပုဂ္ဂလာ ဘိက္ခုဘာဝါယ ဘိက္ခူ ဘဝိတုံ အဘဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၁၁။ ဣဒါနိ ပရိယာယာဏတ္တီဟိ သမ္ဘဝန္တေ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယာယော စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပရိယာယော စ အာဏတ္တိ စ တတိယေ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ လဗ္ဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကာယာဒီဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ ‘‘ယော ဧဝံ မရတိ၊ သော ဓနံ ဝါ လဘတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝိညာပကော ဗျဉ္ဇနဘူတော ကာယဝစီပယောဂေါ ပရိယာယော။ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ – ယထာ အဒိန္နာဒါနေ ‘‘အာဒိယေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၉၂) ဝုတ္တတ္တာ ပါရိယာယကထာယ မုစ္စတိ၊ န ဣဓ ဧဝံ။ ‘‘သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) ပရိယာယကယာယပိ န မုစ္စတီတိ။ ‘‘ဒုတိယေ ပနာ’’တိအာဒီသု အတ္ထော ပါကဋောယေဝ။ ဧဝမုပရိပိ ပါကဋမုပေက္ခိဿာမ။

၁၂။ ဣဒါနိ မေထုနဓမ္မာဒီနံ အင်္ဂါနိ ဒဿေတုံ ‘‘သေဝေတူ’’တိအာဒိမာဟ။ သေဝေတုကာမတာစိတ္တန္တိ မေထုနံ သေဝေတုံ ¶ ကာမေတီတိ သေဝေတုကာမော၊ တဿ ဘာဝေါ နာမ တဏှာ၊ တာယ သေဝေတုကာမတာယ သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တန္တိ တပ္ပုရိသော။ မေထုနဓမ္မဿာတိ မိထုနာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ဣဒန္တိ မေထုနံ၊ တမေဝ ဓမ္မောတိ မေထုနဓမ္မော။ ဣဓ ပန ဥပစာရဝသေန ပါရာဇိကာပတ္တိ မေထုနဓမ္မော နာမ။ အထ ¶ ဝါ မေထုနေန ဇာတော ဓမ္မော ပါရာဇိကာပတ္တိ မေထုနဓမ္မော၊ တဿ မေထုနဓမ္မဿ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိယာ။ အင်္ဂဒွယန္တိ အင်္ဂါနံ ကာရဏာနံ ဒွယံ။ ဗုဓာတိ ဝိနယဓရာ ဝိညုနော။

၁၃။ မနုဿသန္တိ မနုဿာနံ သံ မနုဿသံ၊ တဒါယတ္တဝတ္ထုကာ စ။ ဧတေန ပေတတိရစ္ဆာနဂတာယတ္တံ နိဝတ္တေတိ။ တထာသညီတိ တထာ တာဒိသာ သညာ တထာသညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ တထာသညီ။ ပရာယတ္တသညိတာ စာတိ အတ္ထော။ ဘာဝပ္ပဓာနာ ဣမေ နိဒ္ဒေသာ၊ ဘာဝပစ္စယလောပေါ ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓေ ရတန’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၆။၃) ဝိယ။ ဧဝမုပရိပိ ဤဒိသေသု။ ထေယျစိတ္တန္တိ ထေနဘာဝသင်္ခါတံ စိတ္တဉ္စ။ ဝတ္ထုနော ဂရုတာတိ ဘဏ္ဍဿ ပါဒအတိရေကပါဒါရဟဘာဝေန ဂရုတာ စ။ ဦနပဉ္စမာသကေ ဝါ အတိရေကမာသကေ ဝါ ထုလ္လစ္စယံ။ မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အဝဟာရောတိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရေန အဝဟရဏဉ္စာတိ ဣမေ ပဉ္စ အဒိန္နာဒါနဟေတုယော အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကာပတ္တိယာ အင်္ဂါနိ။

၁၄။ ပါဏော မာနုဿကောတိ မနုဿဇာတိသမ္ဗန္ဓော ပါဏော စ၊ ပါဏောတိ ဟိ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ပန ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝုစ္စတိ။ ပါဏသညိတာတိ ပါဏောတိ သညိတာ စ၊ ဃာတနံ ဃာတော၊ သော ဧဝ စေတနာ ဃာတစေတနာ၊ ‘‘ဝဓာမိ န’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ သာ စ၊ တံသမုဋ္ဌိတော သာဟတ္ထိကာဒီနံ ဆန္နမညတရော ပယောဂေါ စ၊ တေန ပယောဂေန မရဏဉ္စာတိ ဧတေ ယထာဝုတ္တာ ပဉ္စ ဝဓဟေတုယော ပါဏဃာတာပဇ္ဇိတဗ္ဗအာပတ္တိယာ အင်္ဂါနီတိ အတ္ထော။

၁၅။ အတ္တနိ ¶ အသန္တတာတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ သန္တာနေ အဝိဇ္ဇမာနတာ စ။ ပါပမိစ္ဆတာယာရောစနာတိ ယာ သာ ‘‘ဣဓေကစ္စော ဒုဿီလော သမာနော ‘သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၅၁) နယေန ဝုတ္တာ ပါပဣစ္ဆတာယ သမန္နာဂတာ၊ တာယ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ အာရောစနာ စ။ တဿာတိ ယဿ အာရောစေတိ၊ တဿ။ မနုဿဇာတိတာတိ မနုဿာနံ ဇာတိ ယဿ၊ တဿ ဘာဝေါ မနုဿဇာတိတာ၊ သာ စ၊ နညာပဒေသောတိ န အညာပဒေသော အညာပဒေသာဘာဝေါ စ၊ တဒေဝ ဇာနနန္တိ တင်္ခဏံယေဝ ဝိဇာနနဉ္စာတိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဧတ္ထ အသန္တဒီပနေ အသ္မိံ သန္တာနေ အဝိဇ္ဇမာနဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပ္ပကာသနနိမိတ္တေ ပါရာဇိကေ အင်္ဂါနိ ဟေတုယောတိ အတ္ထော။

၁၆။ ဧဝံ တေသမသံဝါသတာဘဗ္ဗတာဒီနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ န တေ စတ္တာရောဝ၊ အထ ခေါ သန္တညေပီတိ ¶ တေ သဗ္ဗေပိ သမောဓာနေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အသာဓာရဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသာဓာရဏာတိ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။ တေနေဝ စေတ္ထ ပုလ္လိင်္ဂနိဒ္ဒေသော။ တသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ စတ္တာရော စာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပစာရဝသေန တု ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာဒိကာ ပါရာဇိကာပန္နာ ပရိဂ္ဂယှန္တိ။ တာသု ယာ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ မနုဿပုရိသဿ အက္ခကာနံ အဓော ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ကပ္ပရာနဉ္စ ဥပရိ ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယတိ၊ အယံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ။ ယာ ပန အညိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ သာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ။ ယာ ဥက္ခိတ္တကံ ဘိက္ခုံ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟဏဝသေန အနုဝတ္တတိ၊ သာ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန တိန္တဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ ကာယသံသဂ္ဂတ္ထာယ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ ဌတွာ သလ္လပနံ သင်္ကေတဂမနံ ပုရိသဿာဂမနသာဒိယနံ ¶ ပဋိစ္ဆန္နောကာသဝဝိသနံ ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ ကာယောပသံဟရဏန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဝတ္ထူနိ ယဿာ အဝဿုတာယ၊ သာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ နာမ။

အဘဗ္ဗကာ ဧကာဒသ စာတိ ဧတ္ထ ပဏ္ဍကော ထေယျသံဝါသကော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော တိရစ္ဆာနဂတော မာတုဃာတကော ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော ဘိက္ခုနိဒူသကော သင်္ဃဘေဒကော လောဟိတုပ္ပာဒကော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေ အဘဗ္ဗာ ဧကာဒသ စ။ တေသု ပဏ္ဍကောတိ ဩပက္ကမိကနပုံသကပဏ္ဍကာ စ ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေ ပက္ခပဏ္ဍကော စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ အာသိတ္တဥသူယပဏ္ဍကာနံ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာ။ ထေယျသံဝါသကော ပန လိင်္ဂတ္ထေနကာဒိဝသေန တိဝိဓော။ တတ္ထ သယံ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ လိင်္ဂမတ္တံ ထေနေတီတိ လိင်္ဂတ္ထေနကော။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကံ သံဝါသံ ထေနေတီတိ သံဝါသတ္ထေနကော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာဝုတ္တမုဘယံ ထေနေတီတိ ဥဘယတ္ထေနကော။ ဌပေတွာ ပန ဣမံ တိဝိဓံ –

ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ-ရောဂဝေရိဘယေန ဝါ၊

စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ၊ လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။

သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊

ထေယျသံဝါသကော နာမ၊ တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီတိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ)၊

တိတ္ထိယပက္ကန္တကာဒယော ¶ တု တံတံဝစနတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိရစ္ဆာနဂတော ပန ဌပေတွာ မနုဿဇာတိကံ အဝသေသော သဗ္ဗော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေ ဧကာဒသ ပုဂ္ဂလာ ဘိက္ခုဘာဝါယ အဘဗ္ဗတ္တာ ပါရာဇိကာပန္နသဒိသတာယ ‘‘ပါရာဇိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိဗ္ဘန္တာ ဘိက္ခုနီတိ ဂိဟိနိဝါသနနိဝတ္ထာ ဘိက္ခုနီ စ။ သာ ဟိ ဧတ္တာဝတာ ပါရာဇိကာ။ မုဒုကာ ပိဋ္ဌိ ယဿ၊ သော စ။ သော ဟိ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ယဒါ အတ္တနော ¶ အင်္ဂဇာတံ အတ္တနော ဝစ္စမုခမဂ္ဂေသု ပဝေသေတိ၊ တဒါ ပါရာဇိကော ဟောတိ။

၁၇-၁၈။ လမ္ဗမာနမင်္ဂဇာတမေတဿာတိ လမ္ဗီ။ သော ယထာဝုတ္တေသု ပဝေသိတော ပါရာဇိကော။ မုခေန ဂဏှန္တော အင်္ဂဇာတံ ပရဿ စာတိ ယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ပရဿ သုတ္တဿ ဝါ မတဿ ဝါ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတိ၊ သော ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှန္တော စ။ တတ္ထေဝါဘိနိသီဒန္တောတိ ယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော တတ္ထေဝ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ ဝစ္စမဂ္ဂေန အဘိနိသီဒတိ၊ သော စာတိ ဧတေ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယာ အဘာဝေပိ မဂ္ဂေ မဂ္ဂပ္ပဝေသနဟေတု မေထုနဿ အနုလောမိကာ စတ္တာရော စ။ ဣဓာဂတာ စတ္တာရောတိ ဣဓ ခုဒ္ဒသိက္ခာယံ ယထာဝုတ္တာ မေထုနဓမ္မာ ပါရာဇိကာဒယော စတ္တာရော စာတိ သမောဓာနာ ပိဏ္ဍီကရဏဝသေန စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာ ဘဝန္တီတိ သေသော။ ဧတ္ထ စ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿံ ကတွာ ‘‘ပရာဇိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာဟ – မာတုဃာတကာဒယော တတိယံ ပါရာဇိကံ အာပန္နာ၊ ဘိက္ခုနိဒူသကော၊ မုဒုပိဋ္ဌိကာဒယော စတ္တာရော စ ပဌမပါရာဇိကံ အာပန္နာ ဧဝါတိ ကုတော စတုဝီသတီတိ? ဝုစ္စတေ – မာတုဃာတကာဒယော ဟိ စတ္တာရော ဣဓ အနုပသမ္ပန္နာ ဧဝ အဓိပ္ပေတာ။ မုဒုပိဋ္ဌိကာဒယော စတ္တာရော ကိဉ္စာပိ ပဌမပါရာဇိကေန သင်္ဂဟိတာ၊ ယသ္မာ ပန ဧကေန ပရိယာယေန မေထုနဓမ္မံ အပ္ပဋိသေဝိနော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝိသုံ ဝုတ္တာတိ။

ပါရာဇိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉။ ဝုဋ္ဌာနဿ ဂရုကတ္တာ ဂရုကာတိ သင်္ဃာဒိသေသာ ဝုစ္စန္တိ။ နဝါတိ တေသံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ နနု ‘‘နဝါ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တေရသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? နာယံ ဒေါသော၊ စိရေနာပဇ္ဇိတဗ္ဗေ ¶ ¶ စတ္တာရော ယာဝတတိယကေ ဌပေတွာ ဝီတိက္ကမက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ပဌမာပတ္တိကာ ဝုစ္စန္တီတိ။ ဣဒါနိ တေ ဒဿေတုံ ‘‘မောစေတုကာမတာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သုက္ကဿာတိ အာသယဓာတုနာနတ္တတော နီလာဒိဝသေန ဒသဝိဓေ သုက္ကေ ယဿ ကဿစိ သုက္ကဿ။ မောစေတုကာမတာတိ မောစေတုကာမတာယ၊ ယ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဣမိနာ ပန ဝစနေန မောစနဿာဒ မုစ္စနဿာဒ မုတ္တဿာဒမေထုနဿာဒ ဖဿဿာဒ ကဏ္ဍုဝနဿာဒ ဒဿနဿာဒ နိသဇ္ဇနဿာဒ ဝါစဿာဒ ဂေဟသိတပေမ ဝနဘင်္ဂိယ သင်္ခါတေသု ဧကာဒသဿာဒေသု ဧကံယေဝ မောစနဿာဒံ ဒဿေတိ။

တတ္ထ မောစနာယ အဿာဒေါ သုခဝေဒနာ မောစနဿာဒေါ။ မုစ္စနေ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မုစ္စနေ အဿာဒေါ မုစ္စနဿာဒေါ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သတ္တမီတပ္ပုရိသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမေဟိ ပန နဝဟိ ပဒေဟိ သမ္ပယုတ္တအဿာဒသီသေန ရာဂေါ ဝုတ္တော။ ဂေဟနိဿိတေသု မာတာဒီသု ပေမံ ဂေဟေ သိတံ ပေမန္တိ ဂေဟသိတပေမံ၊ ဣမိနာ သရူပေနေဝ ရာဂေါ ဝုတ္တော။ သန္ထဝကရဏတ္ထာယ ဣတ္ထိယာ ပေသိတပုပ္ဖာဒိ ဝနဘင်္ဂိယံ၊ ဣမိနာ စ ဝတ္ထုဝသေန ရာဂေါ ဝုတ္တော။ မေထုနဿာဒေါပိ ဣတ္ထိယာ ဂဟဏပ္ပယောဂေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗတ္ထေဝ စ ပန စေတနာနိမိတ္တုပက္ကမမောစနေ သတိ ဝိသင်္ကေတာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥပက္ကမ္မ ဟတ္ထာဒိနာ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ။ အညတြ သုပိနန္တေနာတိ သုပိနောယေဝ သုပိနန္တော ‘‘ကမ္မမေဝ ကမ္မန္တော’’တိအာဒီသု ဝိယ အန္တ-သဒ္ဒဿ တဗ္ဘာဝဝုတ္တိတ္တာ။ တံ သုပိနန္တံ ဝိနာ ဝိမောစယံ သုက္ကံ ဝိမောစေန္တော သမဏော ယော ကောစိ ဘိက္ခု ဂရုကံ ဂရုကာပတ္တိသင်္ခါတံ သင်္ဃာဒိသေသံ ဖုသေ ဖုသေယျ၊ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ အဇ္ဈတ္တရူပဗဟိဒ္ဓါရူပဥဘယရူပအာကာသေကဋိကမ္ပနသင်္ခါတေသု စတူသု ဥပါယေသု သတိ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီသု ¶ စ ကာလေသု ယေန ကေနစိ အင်္ဂဇာတေ ကမ္မညတံ ပတ္တေ ‘‘အာရောဂျတ္ထာယာ’’တိအာဒီသု ယေန ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန အဓိပ္ပာယဝတ္ထုဘူတံ ယံ ကိဉ္စိ သုက္ကံ မောစနဿာဒစေတနာယ ဧဝ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမ္မ မောစေန္တော သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတီတိ သဗ္ဗထာ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၀။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂဝါတိ ကာယေ သံသဂ္ဂေါ၊ တသ္မိံ ရာဂေါ၊ သော အဿ အတ္ထီတိ ဝန္တု၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂသမင်္ဂီတိ အတ္ထော။ သမဏော ဣတ္ထိသညီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပက္ကမ္မာတိ ကာယေန ဝါယမိတွာ။ မနုဿိတ္ထိံ သမ္ဖုသန္တောတိ အန္တမသော လောမေနပိ ပရာမသန္တော ဂရုကံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ မနုဿဘူတာ အမတာ ဣတ္ထီ မနုဿိတ္ထီ။ တတ္ထ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂဝါ’’တိ ဣမိနာ မာတုပေမာဒိံ ¶ ၊ ဣတ္ထိယာ ဂဟိတမောက္ခာဓိပ္ပာယဉ္စ ပဋိက္ခိပတိ။ ဣတ္ထိယာ ဝေမတိကဿ၊ ပဏ္ဍကပုရိသတိရစ္ဆာနဂတသညိဿ စ ထုလ္လစ္စယံ။ ဣတ္ထိယာ ပန ကာယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါမသနေ၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ကာယာမသနေ စ ယက္ခီပေတီပဏ္ဍကာနံ ကာယေန ကာယာမသနေ စ ပုရိသတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီနံ ကာယေန ကာယာမသနေပိ ဒုက္ကဋံ၊ တထာယက္ခီအာဒီနံ ကာယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါဒီသု စ။ မတိတ္ထိယာ ပန ထုလ္လစ္စယံ။ ဣတ္ထိယာ ပန ဖုသိယမာနော သေဝနာဓိပ္ပာယောပိ သစေ ကာယေန န ဝါယမတိ၊ အနာပတ္တိ။

၂၁။ တထာတိ ဣတ္ထိသညီ။ သုဏန္တိန္တိ ဝိညတ္တိပထေ ဌတွာ အတ္တနော ဝစနံ သုဏန္တိဉ္စ။ ဝိညုဉ္စာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒုဋ္ဌုလ္လသလ္လက္ခဏသမတ္ထဉ္စ မနုဿိတ္ထိံ။ မဂ္ဂံ ဝါတိ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂါနံ ဝသေန မဂ္ဂံ ဝါ မေထုနံ ဝါ အာရဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာရာဂေနာတိ ¶ ဒုဋ္ဌာ စ သာ အသဒ္ဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တတာယ ထူလာ စ လာမကဇနသာဓာရဏတာယာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လာ။ သာဝ ပုန ဝါစာ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ။ တဿံ အဿာဒသမ္ပယုတ္တော ရာဂေါတိ သမာသော၊ တေန။ ဩဘာသိတွာတိ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏယာစနာဒိဝသေန အသဒ္ဓမ္မဝစနံ ဝတွာ။ အသုဏန္တိယာ ပန ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစိတေ အနာပတ္တိ။ တတ္ထ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏေဟိ၊ မေထုနယာစနာဒီဟိ ဝါ ‘‘သိခရဏီသိ၊ သမ္ဘိန္နာသိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာသီ’’တိ ဣမေသု တီသု အညတရေန အက္ကောသဝစနေန ဝါ ဩဘာသန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အဓက္ခကဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဒိဘဏနေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တထာ ယက္ခီပေတီပဏ္ဍကာနံ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂေ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဒိဘဏနေ မေထုနယာစနာဒီသုပိ။ တေသံ ပန အဓက္ခကာဒိကေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာ မနုဿိတ္ထီနံ ဥဗ္ဘက္ခကေ အဓောဇာဏုမဏ္ဍလေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ စ။

၂၂။ အတ္တကာမုပဋ္ဌာနန္တိ မေထုနဓမ္မသင်္ခါတေန ကာမေန ဥပဋ္ဌာနံ ကာမုပဋ္ဌာနံ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမုပဋ္ဌာနံ အတ္တကာမုပဋ္ဌာနံ။ အထ ဝါ ကာမီယတီတိ ကာမံ၊ အတ္တနော ကာမံ အတ္တကာမံ၊ သယံ မေထုနရာဂဝသေန ပတ္ထိတန္တိ အတ္ထော။ အတ္တကာမဉ္စ တံ ဥပဋ္ဌာနဉ္စာတိ အတ္တကာမုပဋ္ဌာနံ။ တဿ ဝဏ္ဏော ဂုဏော၊ တံ။ ဝတွာတိ ‘‘ယဒိဒံ ကာမုပဋ္ဌာနံ နာမ၊ ဧတဒဂ္ဂံ ဥပဋ္ဌာနာန’’န္တိ ကာမုပဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏံ ¶ အန္တမသော ဟတ္ထမုဒ္ဒါယပိ ဣတ္ထီတိ သညီ ပကာသေတွာတိ အတ္ထော။ ဝါစာတိ ဝါစာယ ယကာရလောပဝသေန။ မေထုနယုတ္တေနာတိ မေထုနယုတ္တာယ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန တာယ ‘‘အရဟသိ တွံ မယှံ မေထုနံ ဓမ္မံ ဒါတု’’န္တိအာဒိကာယ မေထုနဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တာယ ဝါစာယ မေထုနယာစနေ မေထုနရာဂိနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ မေထုနေရာဂေါ၊ သော အဿ အတ္ထီတိ မေထုနရာဂီ၊ တဿ။ ဂရု ဟောတီတိ ဂရုကာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဧတ္ထ ¶ ပန ပဏ္ဍကေ ပဏ္ဍကသညိနော ထုလ္လစ္စယံ၊ တသ္မိံယေဝ ဣတ္ထိသညိနော ဒုက္ကဋံ။

၂၃။ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ သန္ဒေသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတ္ထိယာ ဝါတိ ‘‘ဒသ ဣတ္ထိယော မာတုရက္ခိတာ ပိတုရက္ခိတာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၃၀၃) စ ‘‘ဒသ ဘရိယာယော ဓနက္ကီတာ ဆန္ဒဝါသိနီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၃၀၃) စ ဝုတ္တာယ ဝီသတိဝိဓာယ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ တံသမ္ဗန္ဓဝသေန တေသံ မာတာဒီနံ ဝါ။ သန္ဒေသန္တိ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသေန ဝါ ဥဘိန္နံ မာတာဒီဟိ ဝါ ‘‘ဧဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဧဝံ ဘဏာဟီ’’တိ ဝုတ္တံ ဇာယမ္ပတိဘာဝသန္နိဿိတံ သန္ဒေသဝစနံ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ‘‘သာဓူ’’တိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။ ဝီမံသိတွာတိ ယတ္ထ ပေသိတော၊ တေသံ အဓိပ္ပာယံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဝါ ဥပပရိက္ခာပေတွာ ဝါ။ ဟရံ ပစ္စာတိ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ ယေဟိ ပေသိတော၊ တေသံ ပစ္စာဟရန္တော ဝါ ဟရာပေန္တော ဝါ၊ ဇာယမ္ပတိဘာဝေါ ဟောတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အကာရဏမေတံ။ ဣမာယ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသော စ၊ ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ ပဏ္ဍကေ စ အင်္ဂတ္တယေနာပိ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဧကေန ဒုက္ကဋံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဟရံ ပစ္ဆာ’’တိ ဝိပါဌံ ပရိကပ္ပေတွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဟရ’’န္တိ ယောဇေန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ ပစ္စာတိ ဥပသဂ္ဂတ္တာ။ ပဒဿ ဥပရိ အတ္ထေ သဇ္ဇေန္တော ပကာသေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဟိ ဥပသဂ္ဂေါ နာမ၊ တသ္မာ ‘‘ပတိ အာ’’တိ ဥပသဂ္ဂါနံ ‘‘ဟရ’’န္တိမဿ ပဒဿ ဥပရိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

၂၄။ သံယာစိတပရိက္ခာရန္တိ သံ အတ္တနာ ယာစိတော ဝါသိအာဒိကော ပရိက္ခာရော ယဿာ၊ တံ။ အဒေသိတဝတ္ထုကန္တိ ဥတ္တိဒုတိယကမ္မေန အဒေသိတံ ဝတ္ထု ကုဋိကရဏပ္ပဒေသော ယဿာတိ ¶ ဝိဂ္ဂဟော၊ တံ။ ပမာဏာတိက္ကန္တန္တိ ¶ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိ နာမ၊ တာယ ‘‘ဒီဃသော ဒွါဒသ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဿ ဝိဒတ္ထိယာ တိရိယံ သတ္တန္တရာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၄၈) ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပမာဏံ ဧကတောဘာဂေနာပိ အတိက္ကန္တာ ပမာဏာတိက္ကန္တာတိ တံ တိရိယံ စတုဟတ္ထသင်္ခါတဟေဋ္ဌိမပ္ပမာဏေ သတိ ဒီဃတော ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဝဍ္ဎေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဦနကေ၊ ဒီဃတော စ ဝဍ္ဎိတေ အယံ ကုဋိသင်္ခံ န ဂစ္ဆတီတိ။ ‘‘မယှံ ဝါသာဂါရံ ဧတ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တာ ဥဒ္ဒေသော ဧတိဿာတိ အတ္တုဒ္ဒေသာ။ ကုဋိန္တိ ဥလ္လိတ္တာဒိကံ ကုဋိံ ကတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဥလ္လိတ္တာ နာမ အန္တော ဥဒ္ဓံမုခံ လိတ္တာ။ အဝလိတ္တာ နာမ ဗဟိ အဓောမုခံ လိတ္တာ။ ဥဘယထာ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာ။ ကတွာတိ အန္တောဘူတကာရိတတ္ထဝသေန ကာရာပေတွာ ဝါ။

တတ္ထာယံ ဝတ္ထုဒေသနက္ကမော – တေန ကုဋိကာရကေန ဘိက္ခုနာ ကုဋိဝတ္ထုံ သောဓေတွာ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၄၉) ဝုတ္တနယေန သင်္ဃံ တိက္ခတ္တုံ ယာစိတွာ သဗ္ဗေ ဝါ သင်္ဃပရိယာပန္နာ၊ သင်္ဃေန ဝါ သမ္မတာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ တတ္ထ နေတဗ္ဗာ။ တေဟိ စ ကိပိလ္လိကာဒီဟိ သောဠသဟိ ဥပဒ္ဒဝေဟိ ဝိရဟိတတ္တာ အနာရမ္ဘံ အနုပဒ္ဒဝံ ဒွီဟိ စတူဟိ ဝါ ဗလိဗဒ္ဒေဟိ ယုတ္တေန သကဋေန ဧကစက္ကံ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဗဟိ ကတွာ အာဝိဉ္ဆိတုံ သက္ကုဏေယျတာယ ‘‘သပရိက္ကမန’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ သစေပိ သင်္ဃပ္ပဟောနကာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထေဝ၊ နော စေ၊ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဂန္တွာ တေန ဘိက္ခုနာ ယာစိတေဟိ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၅၀၊ ၅၁) ဝုတ္တာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ဝတ္ထု ဒေသေတဗ္ဗန္တိ။ အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ကုဋိံ ကရိဿာမီတိ သဗ္ဗပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ဣဒါနိ ဒွီဟိ ပိဏ္ဍေဟိ နိဋ္ဌာနံ ဂမိဿတီတိ ပဌမပိဏ္ဍဒါနေ ¶ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယဒါနေန လေပေ သင်္ဃဋိတေ သစေ အဒေသိတဝတ္ထုကာ ဧဝ ဝါ ဟောတိ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တာ ဧဝ ဝါ၊ ဧကော သင်္ဃာဒိသေသော၊ သာရမ္ဘအပရိက္ကမနတာယ ဒွေ စ ဒုက္ကဋာနီတိ သစေ ဥဘယဝိပန္နာ၊ ဒွေ စ သင်္ဃာဒိသေသာ ဒွေ စ ဒုက္ကဋာနီတိ သဗ္ဗံ ဉေယျံ။

၂၅။ မဟလ္လကန္တိ သဿာမိကဘာဝေန သံယာစိတကုဋိတော မဟန္တဘာဝေန၊ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကမေနာပိ ကာတဗ္ဗဘာဝေန စ မဟန္တတာယ မဟတ္တံ လာတိ အာဒဒါတီတိ မဟလ္လကော။ မဟတ္တလက ဣတိ ဌိတေ တ္တဿ လောပေါ လဿ စ ဒွိတ္တံ၊ တံ။ ဝသနံ အတ္ထော ပယောဇနံ ဝသနတ္ထော၊ တာယ ¶ ။ ဧတ္ထ ပန အဒေသိတဝတ္ထုဘာဝေ ဧကော သင်္ဃာဒိသေသော။ သေသံ အနန္တရသဒိသမေဝ။ ဣဓ စ တတ္ထ စ လေဏဂုဟာတိဏကုဋိပဏ္ဏစ္ဆဒနဂေဟေသု အညတရံ ကာရေန္တဿ စ ကုဋိမ္ပိ အညဿ ဝါသတ္ထာယ ဝါသာဂါရံ ဝါ ဌပေတွာ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု အညတရတ္ထာယ ကရောန္တဿ စ အနာပတ္တိ။

၂၆။ အမူလကေန အန္တိမေန ဝတ္ထုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အမူလကေနာတိ ဒဿနသင်္ခါတဿ၊ သဝနသင်္ခါတဿ၊ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝသေန ပဝတ္တပရိသင်္ကာသင်္ခါတဿ စ မူလဿ အဘာဝေန နတ္ထိ မူလမေတဿာတိ အမူလကံ၊ တေန။ တံ ပန သော အာပန္နော ဝါ ဟောတု၊ နော ဝါ၊ ဧတံ ဣဓ အပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ဘိက္ခုဉ္စ မာတုဂါမဉ္စ တထာရူပေ ဌာနေ ဒိသွာ ပရိသင်္ကတိ၊ အယံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကာ။ အန္ဓကာရေ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါ ဘိက္ခုဿ စ မာတုဂါမဿ စ ဝစနံ သုတွာ အညဿ အတ္ထိဘာဝံ အဇာနန္တော ပရိသင်္ကတိ၊ အယံ သုတပရိသင်္ကာ။ ဓုတ္တာနံ ဣတ္ထီဟိ သဒ္ဓိံ ¶ ပစ္စန္တဝိဟာရေသု ပုပ္ဖဂန္ဓသုရာဒီဟိ အနုဘဝိတွာ ဂတဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ဝီမံသန္တော တတ္ထ ကေနစိ ဘိက္ခုနာ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇာ ကတာ ဟောတိ၊ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ အရိဋ္ဌံ ဝါ ပီတံ၊ သော တဿ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ‘‘အယံ သော ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိသင်္ကတိ။ အယံ မုတပရိသင်္ကာ နာမ။ အန္တိမေန စာတိ တတော ပရံ ဝဇ္ဇာဘာဝေန အန္တေ ဘဝတ္တာ အန္တိမေနေဝ။ ဝတ္ထုနာတိ ဘိက္ခုနော အနုရူပေသု ဧကူနဝီသတိယာ ပါရာဇိကေသု ဓမ္မေသု အညတရေန ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန။ စ-ကာရော ပနေတ္ထ အဝဓာရဏေ၊ တေန သင်္ဃာဒိသေသာဒိံ နိဝတ္တေတိ။ အထ ဝါ စ-ကာရော အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော။

စောဒေန္တော ဝါ စောဒါပေန္တောဝါစာတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ စာဝေတုန္တိ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝနတ္ထာယ။ ဧတေန ဧကံ စာဝနာဓိပ္ပာယံ ဂဟေတွာ အဝသေသေ အက္ကောသာဓိပ္ပာယဝုဋ္ဌာပနာဓိပ္ပာယာဒိကေ သတ္တာဓိပ္ပာယေ ပဋိက္ခိပတိ။ သုဏမာနန္တိ ဣဒံ ‘‘စောဒေန္တော’’တိအာဒီနံ ကမ္မပဒံ၊ ဣမိနာ ပရမ္မုခါ စောဒနံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပရမ္မုခါ ပန သတ္တဟိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ စောဒေန္တောတိ ‘‘ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပေါ သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပေါ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) သင်္ခေပတော ဝုတ္တာနံ စတုန္နံ စောဒနာနံ ဝသေန သယံ စောဒေန္တော ဝါ။ စောဒါပေန္တော ဝါတိ ပရေန ယေန ကေနစိ စောဒါပေန္တော ဝါ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခုဿ သမီပေ ဌတွာ ‘‘တွံ မေထုနံ ဓမ္မံ သေဝိ၊ အဿမဏောသီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္ထုသန္ဒဿနဝသေန ဝါ ‘‘တွံ မေထုနဓမ္မာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိအာဒိနာ အာပတ္တိသန္ဒဿနဝသေန ဝါ ‘‘အဿမဏောသိ၊ နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ¶ ပဝါရဏာ ဝါ သင်္ဃကမ္မံ ဝါ၊ အဿမဏောသီ’’တိအာဒိနာ သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပဝသေန ဝါ အဘိဝါဒနာဒိသံဝါသေ ပဋိက္ခိတ္တေ အဿမဏောတိ ကသ္မာတိ ပုဋ္ဌဿ ‘‘အဿမဏောသီ’’တိအာဒိဝစနေဟိ သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပဝသေန ဝါ အန္တမသော ¶ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဧဝ ဝါပိ ဧတမတ္ထံ ဒီပယတော ‘‘ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ၊ အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ဩကာသေ အကာရိတေ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသော စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ၊ ဩကာသံ ကာရေတွာ စောဒေန္တဿ ပန သင်္ဃာဒိသေသောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၇။ အညဿာတိ ခတ္တိယာဒိဇာတိကဿ ပရဿ။ ကိရိယန္တိ မေထုနဝီတိက္ကမသင်္ခါတံ ကိရိယံ။ တေနာတိ အညဿ ဝီတိက္ကမသင်္ခါတဿ မေထုနဝီတိက္ကမသန္ဒဿနေန ကရဏဘူတေန။ လေသေနာတိ ယဿ ဇာတိအာဒယော တတော အညမ္ပိ ဝတ္ထုံ လိဿတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ဝိတ္ထာရံ သိလိဿတိ ဝေါဟာရမတ္တေနေဝါတိ ဇာတိအာဒယောဝ ‘‘လေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေန ဇာတိလေသနာမလေသာဒိနာ လေသေန။ အညန္တိ ယော ဝီတိက္ကမန္တော ဒိဋ္ဌော၊ တတော အပရမ္ပိ ဘိက္ခုံ စာဝေတုံ အန္တိမေန ဝတ္ထုနာ စောဒယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ? ကောစိ ခတ္တိယဇာတိယော ဝီတိက္ကမန္တော ဒိဋ္ဌော၊ တတော အညံ အတ္တနော ဝေရိံ ခတ္တိယဇာတိကံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ တံ ခတ္တိယံ ဇာတိလေသံ ဂဟေတွာ ‘‘ခတ္တိယော မယာ ဒိဋ္ဌော ဝီတိက္ကမန္တော၊ တွံ ခတ္တိယော ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အာပန္နောသီ’’တိ စောဒေတိ စောဒါပေတိ ဝါ။ ဧဝံ နာမလေသာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသာ ဝိနိစ္ဆယကထာ အဋ္ဌမေ ဝုတ္တသဒိသာယေဝ။

၂၈။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘ဂရုကာ နဝါ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေသု အာပန္နေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဆာဒေတိ ဇာနမာပန္န’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု အတ္တနာ အာပန္နံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပတ္တိဝသေန ဝါ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ ဇာနံ ဇာနန္တော ယာဝတာ ¶ ယတ္တကာနိ အဟာနိ ဆာဒေတိ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တာဝတာ တတ္တကာနိ အဟာနိ တဿ ပရိဝါသော ဟောတီတိ ဧဝံ ပဒသန္ဓိဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ တိဝိဓော ပရိဝါသော။ တေသံ ပန အတိသင်္ခေပနယေန မုခမတ္တေပိ ဒဿိတေ ဝိတ္ထာရဝိနိစ္ဆယပဝေသောပါယသမ္ဘဝေါ သိယာတိ မုခမတ္တံ ဒဿယိဿာမ။

တတ္ထ ¶ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော နာမ ယထာပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ဒါတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသေ စ အာပတ္တိယော စ သလ္လက္ခေတွာ သစေ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိအာဒိနာ ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၉၈-၉၉) အာဂတနယေန ယာစာပေတွာ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိအာဒိနာ ခန္ဓကေ အာဂတနယေနေဝ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ ဧကံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောန္တဿာပိ ဝုဋ္ဌာတီတိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာနာဝတ္ထုကာသုပိ ဧသေဝ နယော။ အထ ဒွီဟာဒိပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောန္တိ၊ ပက္ခအတိရေကပက္ခမာသအတိရေကမာသသံဝစ္ဆရအတိရေကသံဝစ္ဆရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ၊ ‘‘ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ ယော ယော အာပန္နော ဟောတိ၊ တဿ တဿ နာမဉ္စ ဂဟေတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော အာဝါသော ဟောတိ၊ သက္ကာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ အနာပဇ္ဇန္တေန ဝသိတုံ၊ တတ္ထေဝ ‘‘ပရိဝါသံ သမာဒိယာမိ၊ ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’တိ ဝတ္တံ သမာဒါယ တတ္ထေဝ သင်္ဃဿ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိအာဒိနာ အာရောစေတွာ ပုန အာဂတာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ¶ အာရောစေန္တေန ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ သဟဝါသော၊ တေန စ ဝိနာဝါသော၊ အာဂန္တုကာဒီနံ ဥပစာရဂတာနံ အနာရောစနာတိ ဧတေသု ဧကေနာပိ ရတ္တိစ္ဆေဒဉ္စ ဝတ္တဘေဒဉ္စ အကတွာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗံ။

သစေ န သက္ကာ ဟောတိ ပရိဝါသံ သောဓေတုံ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝါ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တိကေ ‘‘ပရိဝါသံ နိက္ခိပါမိ၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပါမီ’’တိ ပရိဝါသော နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ အထာနေန ပစ္စူသသမယေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိ ဌိတာနမ္ပိ သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ပဿတိ ဝါ၊ ဒူရံ ဂန္တွာပိ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အနာရောစေန္တေ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ။ သစေ အဇာနန္တဿေဝ ဥပစာရသီမံ ပဝိသိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒေါ။ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ တဿ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ယာဝ ရတ္တိယော ပူရေန္တိ၊ တာဝ ပရိဝတ္ထဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော။

သုဒ္ဓန္တော ¶ ဒုဝိဓော စူဠသုဒ္ဓန္တော မဟာသုဒ္ဓန္တောတိ။ တတ္ထ ယော ‘‘ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ ယတ္တကံ နာမ ကာလံ အဟံ သုဒ္ဓါ’’တိ ဇာနာတိ၊ တတ္တကံ အပနေတွာ တတော အဝသေသေ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒေ ဧကတော ကတွာ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော စူဠသုဒ္ဓန္တော။ ယော ပန သဗ္ဗသော ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ နဿရတိ၊ တတ္ထ စ ဝေမတိကော၊ တဿ ဒါတဗ္ဗော မဟာသုဒ္ဓန္တော။ အာပတ္တိပရိယန္တံ ဇာနာတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အကာရဏမေတံ။

သမောဓာနပရိဝါသော ¶ နာမ တိဝိဓော ဩဓာနသမောဓာနော အဂ္ဃသမောဓာနော မိဿကသမောဓာနောတိ။ တတ္ထ ယော နိဋ္ဌိတပရိဝါသောပိ ဝါ နိဋ္ဌိတမာနတ္တောပိ ဝါ အနိက္ခိတ္တဝတ္တော အညံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပုရိမာပတ္တိယာ သမာ ဝါ ဦနတရာ ဝါ ရတ္တိယော ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ မူလာယ ပဋိကဿနေန တေ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ စ မာနတ္တစိဏ္ဏဒိဝသေ စ ဩဓုနိတွာ မက္ခေတွာ ပုရိမာယ အာပတ္တိယာ မူလဒိဝသပရိစ္ဆေဒေ ပစ္ဆာ အာပန္နံ အာပတ္တိံ သမောဒဟိတွာ ပုန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော ဩဓာနသမောဓာနော နာမ။ သစေ ကဿစိ ဧကာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဧဝံ ယာဝ ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာယ တာသံ ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နဝသေန အဝသေသာနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီနမ္ပိ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ။ ယော ပန နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော ဧကတော ကတွာ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော မိဿကသမောဓာနော နာမ။ ဒါနဝိဓိ ပန သဗ္ဗတ္ထ ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၃၄ အာဒယော) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော ဘိက္ခု မာနတ္တံ ဘိက္ခူနံ မာနနဘာဝံ ဆ ရတ္တိယော အခဏ္ဍံ ကတွာ စရေယျ ကရေယျ၊ သမ္ပာဒေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ သင်္ဃေန ဂဏေန ပုဂ္ဂလေန ကတံ တေန ဘိက္ခုနာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝတ္တံ သမာဒါပေတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ယာစာပေတွာ တတ္ထေဝ ဝုတ္တနယေန မာနတ္တဒါနာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိနာပိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတုကာမေန စေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ စတူဟိ ပဉ္စဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝါသေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပဒေသံ ဂန္တွာ ပုရိမနယေနေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ သဟဝါသာဒိံ အန္တမသော စတူဟိ ဦနတ္တာ ဦနေ ဂဏေ စရဏဒေါသဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိကဿ ပန ပရိဝါသံ အဒတွာ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ စိဏ္ဏံ ကတံ ပရိနိဋ္ဌာပိတံ မာနတ္တံ ယေန ¶ ၊ တံ ဘိက္ခုံ။ ဝီသတိ သင်္ဃော ဂဏော အဿာတိ ဝီသတီဂဏော ဒီဃံ ကတွာ၊ သော သင်္ဃော အဗ္ဘေယျ သမ္ပဋိစ္ဆေယျ၊ အဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ဩသာရေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အဝှေယျာတိ ဝါ အတ္ထော။ ဧတ္ထာပိ သမာဒါနအာရောစနယာစနာနိ၊ ကမ္မဝါစာ စ ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၉။ ဧဝံ ¶ တေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဆာဒနဿ အင်္ဂါနိ ဒဿေတုံ ‘‘အာပတ္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န ဥက္ခိတ္တော အနုက္ခိတ္တော၊ နတ္ထိ အန္တရာယော အဿာတိ အနန္တရာယော။ သကတ္ထေ တ္တပစ္စယဝသေန ဝါ၊ ပဟုနော ဘာဝေါ ပဟုတ္တံ၊ တံ အဿတ္ထီတိ သဒ္ဓါဒိဝသေန ဝါ ပဟုတ္တော။ အနုက္ခိတ္တော စ အနန္တရာယော စ ပဟုတ္တော စာတိ ဒွန္ဒော၊ တေသံ ဘာဝေါ အနုက္ခိတ္တာဒိဂုဏော အနုက္ခိတ္တ…ပေ… ပဟုတ္တတာ။ အာပတ္တိ စ အနုက္ခိတ္တ…ပေ… ပဟုတ္တတာ စ အာပတ္တိ…ပေ… ပဟုတ္တတာယော။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဇော။ တထာ တေန ပကာရေန အာပတ္တိအာဒီသု စတူသု အာပတ္တာဒိပကာရေန သညီ တထသညီ ရဿဝသေန။ တဿ ဘာဝေါ တထသညိတာ၊ ယထာဝုတ္တအာပတ္တာဒိသညိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စ-ကာရော ဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော။ ကမနံ ပတ္ထနံ ကာမော၊ ဆာဒေတုံ ကာမော ဆာဒေတုကာမော။ ဣတိ ယထာဝုတ္တာ နဝ၊ အထ ဆာဒနာ စာတိ ဧဝံ ဒသ စ တာနိ အင်္ဂါနိ စာတိ၊ တေဟိ။ အရုဏုဂ္ဂမမှိ အရုဏသင်္ခါတဿ ပဌမဗာလသူရိယရံသိနော ဥဂ္ဂမနေ သတိ ဆန္နာ ဟောတိ၊ အာပတ္တီတိ သေသော။

တတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ယော ဘိက္ခု ရာဇစောရအဂ္ဂိဥဒကမနုဿအမနုဿဝါဠသရီသပဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယာနံ ဒသန္နမေကဿာပိ နတ္ထိတာယ အနန္တရာယိကော သမာနော အနန္တရာယိကသညီ ဟုတွာ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တုဉ္စေဝ အာရောစေတုဉ္စ သက္ကုဏေယျတာယ ¶ ပဟု သမာနော ပဟုသညီ ဟုတွာ တိဝိဓဥက္ခေပနီယကမ္မာကရဏေန အနုက္ခိတ္တော သမာနော အနုက္ခိတ္တသညီ ဟုတွာ ဂရုကာပတ္တီတိ သညီ ဂရုကံယေဝ အာပတ္တိံ ဆာဒေတုကာမော ဟုတွာ ဆာဒေတိ၊ တဿာယံ အာပတ္တိ စ ဆန္နာ ဟောတီတိ။ သစေ ပနေတ္ထ အနာပတ္တိသညီ ဝါ ဟောတိ အညာပတ္တိက္ခန္ဓသညီ ဝါ ဝေမတိကော ဝါ၊ အစ္ဆန္နာ ဟောန္တိ။ အာရောစေန္တေန ပန ‘‘မမ ဧကာပတ္တိံ အာပန္နဘာဝံ ဇာနာဟီ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဝတ္ထုသဘာဂါပတ္တိကဿ အာရောစေတိ၊ တာဝ တပ္ပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

သင်္ဃာဒိသေသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀။ ‘‘ခေါမဉ္စ ¶ ကောသေယျဉ္စာ’’တိအာဒိနာ နပုံသကဝိဂ္ဂဟေန ဒွန္ဒေ ကတေ ခေါမ…ပေ… ဘင်္ဂါနိ။ တတ္ထ ခေါမန္တိ ဂစ္ဆဇာတိ။ ဥပစာရတော ပန ခေါမေန ခေါမသုတ္တေန ဝါယိတန္တိ တဒ္ဓိတေန ဥပစာရေန ဝါ ခေါမံ ခေါမပဋစီဝရံ၊ တထာ အဝသေသာနိ။ သာဏံ သာဏဝါကသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ စီဝရံ။ ဘင်္ဂံ ခေါမသုတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ဧကစ္စာနိ ဝါ ဝေါမိဿေတွာ ဝါယိတစီဝရံ။ ဝါကမယမေဝ ဝါတိ ကေစိ။ ကမ္ဗလန္တိ မနုဿလောမံ ဝါဠလောမဉ္စ ဌပေတွာ သေသလောမေဟိ ဝါယိတံ။ ဧတာနီတိ ခေါမာဒီနိ ယထာဝုတ္တာနိ။ သဟ အနုလောမေဟီတိ သာနုလောမာနိ။ ဇာတိတော ကပ္ပိယာနိ ဆ စီဝရာနိ ဘဝန္တိ။

၃၁။ ဣဒါနိ ‘‘ဒုကူလ’’န္တိအာဒိနာ တေသံ အနုလောမာနိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဒုကူလန္တိ ဒုကူလသင်္ခါတေန ကေနစိ ဝါကဝိသေသေန ဝါယိတံ စီဝရံ။ စေဝါတိ သမုစ္စယေ၊ သော ဥပရိ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗော။ ပဋ္ဋုဏ္ဏန္တိ ပဋ္ဋုဏ္ဏေသု ဇာတံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ။ ဒေသဝါစိနော ¶ ဗဟုဝစနန္တာတိ ဗဟုဝစနေန ဝိဂ္ဂဟော။ တထာ သောမာရာ စ စီနာ စ၊ တေသု ဇာတံ သောမာရစီနဇံ။ ဣမာနိ တီဏိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယာနိ။ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ ဇာတံ ဣဒ္ဓိဇံ၊ တံ ပန ခေါမာဒီနံ အညတရံ။ ဒေဝဒိန္နန္တိ ဒေဝေဟိ ဒိန္နံ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ စီဝရံ။ တဒေတံ ဒုကူလာဒိ တဿ တဿ ယထာဝုတ္တဿ ခေါမာဒိနော အနုလောမိကံ ဟောတိ။ တတ္ထ လောမာနိ အနုဂတံ အနုလောမံ၊ ယထာ သေသလောမာနိ အနုဂတံ လောမံ တဒနုကူလတ္တာ ‘‘အနုလောမ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ တံဇာတိယကံ ယေသံ ကေသဉ္စိ အနုကူလံ သဗ္ဗမ္ပိ ရုဠှီဝသေန ‘‘အနုလောမ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တမေဝ အနုလောမိကံ၊ အနုကူလန္တိ အတ္ထော။ ကထံ? ဒုကူလံ သာဏဿ အနုလောမံ၊ ပဋ္ဋုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ၊ ဣဒ္ဓိဇံ ဒေဝဒိန္နဉ္စ ခေါမာဒီနမနုလောမန္တိ။

၃၂-၃။ ဧဝံ သာနုလောမာနိ စီဝရာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဓိဋ္ဌာနာဒိကံ ဒဿေတုံ ‘‘တိစီဝရ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝုတ္တေပိ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗတာယ သဗ္ဗတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော၊ တိစီဝရဉ္စ…ပေ… ကဏ္ဍုစ္ဆာဒိဉ္စ အဓိဋ္ဌေယျ န ဝိကပ္ပေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ သမာဟာရော တိစီဝရံ။ ပရိက္ခာရဉ္စ တံ စောဠဉ္စာတိ ပရိက္ခာရစောဠံ။ ဝဿဿ ယောဂ္ဂါ ဝဿိကာ၊ သာဝ သာဋိကာ ဝဿိကသာဋိကာ။ ပုဉ္ဆတိ အနေနာတိ ပုဉ္ဆနံ၊ မုခဿ ပုဉ္ဆနံ မုခပုဉ္ဆနံ။ နိသီဒန္တိ ဧတ္ထာတိ နိသီဒနံ၊ မုခပုဉ္ဆနဉ္စ နိသီဒနဉ္စ မုခပုဉ္ဆနနိသီဒနံ ¶ ။ သယနသုခါဒိံ ပဋိစ္စ အတ္ထရီယတီတိ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ တဒေဝ ပစ္စတ္ထရဏကံ။ ကဏ္ဍုံ ဆာဒေတီတိ ကဏ္ဍုစ္ဆာဒိ။ အဓိဋ္ဌဟေတိ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိနာ နဝန္နံ နာမံ ဂဟေတွာ အဓိဋ္ဌေယျ။ န ဝိကပ္ပေယျာတိ တဿ တဿ နာမံ ဂဟေတွာ န ဝိကပ္ပေယျ၊ တဿ တဿ ပန နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝိကပ္ပေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ဣမေသု နဝသု ¶ စီဝရေသု။ တိစီဝရန္တိ တိစီဝရနာမေန အဓိဋ္ဌိတံ။ တထာ ဟိ အဓိဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေ ဝိသုံ တိစီဝရံ နာမ နတ္ထိ သင်္ဃာဋိအာဒိပ္ပဟောနကဿ ပစ္စတ္ထရဏာဒိဝသေနာပိ အဓိဋ္ဌာတုံ အနုညာတတ္တာ။ တံ ဝိနာ ဧကာဟံ ဧကဒိဝသမ္ပိ။ န ဝသေယျာတိ အလဒ္ဓသမ္မုတိကော ဘိက္ခု အဝိပ္ပဝါသသီမတော အညတ္ထ ဝါသံ န ကရေယျာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သတိ တိစီဝရဉ္စ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ပါစိတ္တိယဉ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒီပေတိ။ နိသီဒနံ ဝိနာ စာတုမာသံ န ဝသေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ စတုန္နံ မာသာနံ သမာဟာရော စတုမာသံ၊ တမေဝ စာတုမာသံ။ တံ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန။

၃၄။ ဣဒါနိ ‘‘ဣမ’’န္တိအာဒိနာ ‘‘အဓိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဝုတ္တမဓိဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ သင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌဟေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အဓိဋ္ဌဟေတိ ဟတ္ထပါသေ ဌိတံ ဧဝံ အဓိဋ္ဌေယျ။ အဟတ္ထပါသန္တိ ဟတ္ထဿ ပါသော သမီပေါ ဟတ္ထပါသော၊ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထဗ္ဘန္တရော။ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရောတိပိ ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ ဟတ္ထပါသော ဧတိဿာတိ အဟတ္ထပါသာ၊ တံ ဧတန္တိ အဓိဋ္ဌဟေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တနယောဂ္ဂေ ပဒေသေ ဝါ ဌိတံ စီဝရံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိပိ ဝဒန္တိ။ သေသေသုပီတိ ဥတ္တရာသင်္ဂါဒိကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိပရိယန္တေသုပိ အဝသေသစီဝရေသု။ အယံ နယောတိ အယမေဝ နယော။ ယထာ သင်္ဃာဋိယာ၊ ဧဝံ ‘‘ဣမံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပန ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ဝစီဘေဒမတ္တံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ။ ပရိက္ခာရစောဠံ နာမ ပါဋေက္ကံ နိဓာနမုခန္တိ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

၃၅။ ဣဒါနိ ¶ ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟတော အညံ လဒ္ဓါ အဓိဋ္ဌာတုကာမေန ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အဓိဋ္ဌဟန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိ ပဘုတိ အာဒိ ယဿ တံ သင်္ဃာဋိပ္ပဘုတိ။ ဧတံ ‘‘အဓိဋ္ဌဟန္တော’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘အဓိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ကမ္မပဒံ၊ ‘‘ပုဗ္ဗစီဝရ’’န္တိ ¶ ဧတ္ထ ပန ဝိသေသနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာတိ ပရိစ္စဇိတွာ။ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ သင်္ဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ၊ နိဋ္ဌိတေ ရဇနေ စ ကပ္ပေ စ ဣမံ ပရိက္ခာရစောဠံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ ပတ္တာဓိဋ္ဌဟနေတိ ပတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနေ။ တထာတိ စ ယထာ စီဝရေ၊ တထာ ပတ္တေပိ အဓိဋ္ဌာနာဒိကံ သဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဣမံ ပတ္တံ၊ ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ဝိသေသော။

၃၆။ ဣဒါနိ ပစ္စုဒ္ဓါရဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣမံ ဝ ဣတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ ရဿံ ကတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သော ဣတိ-သဒ္ဒတော ပရံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘ဧတံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ သံသေတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံသေတိ ဝဒေယျ။ ဧဝန္တိ ယထာ နာမေန သင်္ဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ တထာ ဥတ္တရာသင်္ဂါဒီနီတိ အတ္ထော။ ဝိဒူတိ ပစ္စုဒ္ဓရေတိမဿ ကတ္တုပဒံ၊ ပညဝါတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဒူရာသန္နတာဒီ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၇-၈။ ဣဒါနိ သင်္ဃာဋိအာဒီနံ ဆန္နံ ပမာဏပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ ‘‘သင်္ဃာဋီ’’တိအာဒိနာ။ ပစ္ဆိမော အန္တော ပစ္ဆိမန္တော၊ တေန၊ ပစ္ဆိမကောဋိယာတိ အတ္ထော။ ဒီဃသောတိ ဒီဃတော။ မုဋ္ဌိယာ သဟိတံ ပဉ္စကံ ယဿာ သာ မုဋ္ဌိပဉ္စကာ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ပန မုဋ္ဌိပဉ္စကော။ မုဋ္ဌိ-သဒ္ဒေနေတ္ထ ဥပစာရဝသေန ကတမုဋ္ဌိကော ဟတ္ထောဝ ဝုတ္တော။ သုဂတဿ စီဝရတော ဦနာတိ သမာသော။ အပီတိ ဝုတ္တသမုစ္စယေ၊ တေန ¶ ယထာဝုတ္တပစ္ဆိမပ္ပမာဏာ စ အယဉ္စ ဥတ္တမပ္ပမာဏာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပစ္ဆိမန္တေနာ’’တိ ဣဒံ မုဋ္ဌိတ္တိကဉ္စ တိရိယန္တိ ဧတ္ထာပိ အနုဝတ္တေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဥတ္တမန္တေန သုဂတစီဝရူနာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ သမုစ္စိနောတိ။ တတ္ထ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ဝိဒတ္ထိယော ဧကာ သုဂတဝိဒတ္ထိ၊ တာယ ဝိဒတ္ထိယာ နဝ ဝိဒတ္ထိယော ဒီဃတော သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ၊ တိရိယံ ဆ ဝိဒတ္ထိယော၊ တံ ပန ဝဍ္ဎကိဟတ္ထေန ဒီဃတော တေရသ ဟတ္ထာ ဧကာ စ ဝိဒတ္ထိ၊ တိရိယတော နဝ ဟတ္ထာ ဟောန္တိ။ တံဝသေန ဥဘယတ္ထ ဦနတာ ဝိညာတဗ္ဗာ။

ဥတ္တရာသင်္ဂေါပိ တတ္တကောဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘တထာ ဧကံသိကဿပီ’’တိ အာဟ။ ဧကော အံသော ဧကံသော၊ တတ္ထ ကာတဗ္ဗန္တိ တဒ္ဓိတေ ဧကံသိကံ။ ‘‘အန္တရဝါသကော’’စ္စာဒိနာ နိဝါသနံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အန္တရံ မဇ္ဈပဒေသော၊ အန္တရေ မဇ္ဈေ ကဋိပ္ပဒေသေ ဝါသော ဝတ္ထံ အန္တရဝါသော၊ သောယေဝ အန္တရဝါသကော။ စာပီတိ သမုဒါယော၊ ဧကော ဝါ သမုစ္စယော။ အဍ္ဎေန တတိယော ဘာဂေါ အဍ္ဎတေယျော။ ဧတ္ထ ဒွိန္နံ ဟတ္ထကောဋ္ဌာသာနံ သမ္ပုဏ္ဏာနံ တတိယကောဋ္ဌာသသံသိဇ္ဈနေ ကရဏဘူတာ အဍ္ဎ-သဒ္ဒနိဒ္ဒိဋ္ဌာ ယာ ဝိဒတ္ထိ ¶ ၊ သာဝ တတိယောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဥပဍ္ဎဟတ္ထသင်္ခါတော တတိယော ဘာဂေါ အဍ္ဎတေယျော။ သော စ နာနန္တရေန ဒွိဟတ္ထတတိယတာ လဗ္ဘတီတိ ဒွေ ဟတ္ထာ၊ ဧကာ စ ဝိဒတ္ထိ အဍ္ဎတေယျော။ တံသန္နိယောဂေန ပနေတ္ထ အန္တရဝါသကောဝ အဍ္ဎတေယျောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒွေ ဟတ္ထာ ယဿာတိ ဗာဟိရတ္ထသမာသော။ ပါရုပနေနာပိ သက္ကာ နာဘိံ ပဋိစ္ဆာဒေတုန္တိ ‘‘ဒွိဟတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဍ္ဎတေယျံ ဝိကပ္ပေတိ။ တိရိယဿ အန္တောတိ ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသော၊ တိရိယမေဝ အန္တောတိ ဝါ ကမ္မဓာရယော ‘‘ဂါမန္တော’’တိအာဒီသု ဝိယ။

၃၉။ ‘‘နိသီဒနဿာ’’တိအာဒိနာ ¶ နိသီဒနစီဝရံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ နိသီဒနံ နာမ သမေ ဘူမိဘာဂေ ဧဠကလောမာနိ ဥပရူပရိ သန္ထရိတွာ ကဉ္ဇိကာဒီဟိ သိဉ္စိတွာ ကတော ဒွီသု ဌာနေသု ဖာလိတတ္တာ တီဟိ ဒသာဟိ ယုတ္တော ပရိက္ခာရဝိသေသော။ ဝိဒတ္ထီ ဒွေတိ ဒွေ ဝိဒတ္ထီ။ ဝိသာလတော ပုထုလတော။

၄၀။ ‘‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒီ’’တိအာဒိနာ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ကဏ္ဍူတိ ဟိ န အတ္ထတော နာနံ၊ တဂ္ဂဟဏေန ပနေတ္ထ ပိဠကဿာဝထုလ္လကစ္ဆာဗာဓံ ဂယှတိ။ ကဏ္ဍုံ ယထာဝုတ္တံ ပိဠကာဒိံ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ။ ပဋိစ္ဆဒနံ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေါ၊ ယထာဝုတ္တကဏ္ဍုယာ ပဋိစ္ဆာဒေါ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒေါ၊ သော အဿ အတ္ထီတိ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒီ၊ တဿ။ တိရိယန္တိ တိရိယတော။

၄၁။ ‘‘ဝဿိကာ’’တိအာဒိနာ ဝဿိကသာဋိကံ ဒဿေတိ၊ တံ သုဝိညေယျံ။

၄၂။ ဧဝံ ပမာဏဝန္တာနံ ပမာဏံ ဒဿေတွာ ဝုတ္တပ္ပမာဏာတိက္ကမေ ဒေါသံ၊ ကေသဉ္စိ ပမာဏာဘာဝဂဏနာဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဝုတ္တပ္ပမာဏဝန္တေသု စီဝရေသု။ တဒုတ္တရိ တတော ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ဥတ္တရိ နိပါတေန ဥတ္တရိ-သဒ္ဒေန တပ္ပုရိသော။ ကရောန္တဿ သမ္ပာဒေန္တဿ။ ဆေဒနပါစိတ္တီတိ ဆေဒနေန သဟိတာ ပါစိတ္တိ၊ အတိရေကံ ဆိန္ဒိတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ပန အတိရေကဉ္စ ဦနကဉ္စ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠ’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ယေန မုခံ ပုဉ္ဆန္တိ၊ တံ မုခသမ္ဗန္ဓီတိ မုခဿ စောဠန္တိ သမာသေ ဒွန္ဒော။ အာကင်္ခိတံ ဣစ္ဆိတံ ပမာဏန္တိ ကမ္မဓာရယော။ တမေတေသမတ္ထီတိ အာကင်္ခိတပ္ပမာဏိကာ။ ဧတ္ထ စ တိစီဝရာဒီသု အဝုတ္တေပိ ဂဏနဝိဘာဂေ ပစ္စတ္ထရဏမုခပုဉ္ဆနပရိက္ခာရစောဠေ ဌပေတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ¶ ¶ ဆက္ကမေကေကမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ မုခပုဉ္ဆနစောဠာနိ ပစ္စတ္ထရဏာနိ စ ဗဟူနိပီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ။

၄၃။ ဂဏနာတိ ဧတ္ထ နပုံသကဿ ဣတ္ထိဝစနေန ယောဂါဘာဝါ ‘‘န ဒီပိတာ’’တိ လိင်္ဂံ ဝိပရိဏာမေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ အဋ္ဌကထာယံ န ပကာသိတာတိ အတ္ထော။ တိဏ္ဏံ ပနေတေသံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမေန ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ အတ္ထိယေဝ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ တတ္ထ တံ သဗ္ဗံ န ဒီပိတံ၊ တသ္မာ ဝိကပ္ပနူပဂထဝိကာဒိ သဗ္ဗံ ဧကံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠ’’န္တိ၊ ဗဟူနိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠာနီ’’တိပိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမိနာ ပရိက္ခာရစောဠံ နာမ ပါဋေက္ကံ နိဓာနမုခန္တိ ဒဿေတိ။ ထဝိကာဒိံ ထဝိကာ အာဒိ ယဿ ပရိဿာဝနာဒိနောတိ သမာသော။ ဝိကပ္ပဿ ဥပဂံ ဝိကပ္ပိယံ၊ တဉ္စ ဥပရိ ဝက္ခတိ။

၄၄။ ဣဒါနိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ ပဋိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘အဟတာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဟတေန နဝေန အဓောတေန ကပ္ပံ သဒိသံ အဟတကပ္ပံ၊ ဧကဝါရဓောတံ။ အဟတဉ္စ အဟတကပ္ပဉ္စ အဟတာဟတကပ္ပာနိ၊ ဝတ္ထာနိ၊ တေသံ။ ဒွေ ဂုဏာ ပဋလာနိ ယဿ သာတိ ဒုဂုဏာ။ ‘‘ဂုဏော ပဋလရာသီသူ’’တိ ဟိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာ။ ဒုဂုဏာ ဒုပဋ္ဋာ၊ ဥတ္တရသ္မိံ ဒေဟဘာဂေ အာသဉ္ဇီယတီတိ ဥက္ကရာသင်္ဂေါ။ ဧကစ္စံ ဧကပဋ္ဋံ အဿ အတ္ထီတိ ဧကစ္စီ၊ ဧကပဋ္ဋောတိ အတ္ထော။ နိပါတော ဝါ ဧကစ္စီတိ။ တထာတိ သမုစ္စယေ၊ အန္တရဝါသကော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပမာယံ ဝါ၊ ယထာ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ ဧကစ္စိယော၊ ဧဝံ အန္တရဝါသကောတိ အတ္ထော။

၄၅။ ‘‘ဥတူ’’တိ အနေကဥတု ဂဟိတာတိ ဥတုတော ဒီဃကာလတော ဥဒ္ဓဋာ ဥတုဒ္ဓဋာ၊ တေသံ ပိလောတိကာနန္တိ အတ္ထော။ သေသာတိ ဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကာ။ ပံသု ဝိယ ကုစ္ဆိတံ ¶ ဥလတိ ပဝတ္တတီတိ ပံသုကူလံ၊ ရထိကာသုသာနသင်္ကာရကူဋာဒီနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ စောဠခဏ္ဍံ၊ တသ္မိံ။ ယာ ယာ ရုစီတိ အဗျယီဘာဝေ ယထာရုစိ၊ ယာဝဒတ္ထံ သတပဋ္ဋမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၆။ ဣဒါနိ တီသု ဆိန္ဒိတွာ ကာတုံ အပ္ပဟောန္တေသု ကာတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘တီသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တိစီဝရသမုဒါယတော ဧကဒေသဘူတာနံ ဒွိန္နမေကဿ စ သင်္ခါဂုဏေန နိဒ္ဓါရိယမာနတ္တာ တီသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ဧကဝစနဿ ဗဟွတ္ထေန ယောဂါဘာဝတော ဒွိစီဝရသင်္ခါတဗဟွတ္ထဝသေန ¶ ဝစနံ ဝိပရိဏာမေတွာ ယာနိ ပဟောန္တိ၊ တာနိ ဒွေ ဝါပိ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ၊ ယံ ပဟောတိ၊ တံ ဧကံ ဝါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဟောန္တီတိ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏဆိန္နကာနိ ပဟောန္တိ။ အပီတိ သမ္ဘာဝနေ၊ တီသု ကာ ကထာတိ အတ္ထော။ အနွာဓိန္တိ အာဂန္တုကပတ္တံ။ အနု ပစ္ဆာ အာဓီယတီတိ အနွာဓိ၊ ယံ စီဝရဿောပရိ သင်္ဃာဋိအာကာရေန အာရောပေတဗ္ဗံ။ အနာဒိဏ္ဏန္တိ အနာရောပိတံ အနွာဓိကံ။ န ဓာရေယျာတိ ဣမိနာ ယဒိ ဓာရေယျ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။

၄၇-၈။ ဣဒါနိ ‘‘တိစီဝရံ န ဝသေယျ ဝိနေကာဟ’’န္တိ ဝုတ္တာနံ တိဏ္ဏံ အဝိပ္ပဝါသလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဂါမေ’’တိအာဒိနာ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၄၇၁ အာဒယော) ဝုတ္တပရိဟာရမာဟ။ တတ္ထ ဂါမေ ဝါ…ပေ… ဝိဟာရေ ဝါ တိစီဝရံ နိက္ခိပိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ‘‘ပဋော ဒဍ္ဎော’’တိအာဒီသု ဝိယ အဝယဝေပိ သမုဒါယဝေါဟာရဝသေန တီသု ဧကမ္ပိ ‘‘တိစီဝရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုသမ္မုတိယညတြာတိ သင်္ဃေန ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော ဒီယမာနံ စီဝရေန ဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိံ ဝိနာ။ ဝိပ္ပဝတ္ထုန္တိ ဧကူပစာရနာနူပစာရဂါမာဒိတော ဗဟိ၊ အထ ဝါ နိဝေသနာဒီနံ၊ တတ္ထ စ ဂဗ္ဘောဝရကာနံ စီဝရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသံ အတိက္ကမ္မ စီဝရေန ဝိပ္ပယုတ္တော ¶ ဟုတွာ ဝသိတုံ။ ဧတ္ထ စ ဂါမာဒီနံ ဧကူပစာရနာနူပစာရတာ ဧကကုလနာနာကုလသန္တကဿ ဂါမာဒိနော ပရိက္ခေပဿ၊ ပရိက္ခေပေါကာသဿ စ ဝသေန သတ္ထအဗ္ဘောကာသာနံ သတ္တဗ္ဘန္တရဝသေန စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဧကော အဗ္ဘန္တရော အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ နိဝေသနာဒီနိ ဂါမတော ဗဟိ သန္နိဝိဋ္ဌာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဝိသုံ ဂါမဿ ဂဟိတတ္တာ၊ တထာ ဥဒေါသိတာဒီဟိ အညံ နိဝေသနံ။

တတ္ထ ဥဒေါသိတော နာမ ယာနာဒီနံ ဘဏ္ဍာနံ သာလာ။ ပါသာဒေါ ဒီဃပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယံ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ။ နာဝါ စ အဋ္ဋော စ မာဠော စ အာရာမော စ နာဝါ…ပေ… အာရာမံ၊ တသ္မိံ။ အဋ္ဋော နာမ ပဋိရာဇာဒီနံ ပဋိဗာဟနတ္ထံ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတော ဗဟလဘိတ္တိကော စတုပဉ္စဘူမိကော ပတိဿယဝိသေသော။ မာဠော ဧကကူဋသင်္ဂဟိတော စတုရဿပါသာဒေါ။ အာရာမော ပုပ္ဖာရာမော ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ သတ္ထော စ ခေတ္တဉ္စ ခလဉ္စာတိ ဒွန္ဒော။ သတ္ထော နာမ ဇင်္ဃသတ္ထော ဝါ သကဋသတ္ထော ဝါ။ ခလံ ဝုစ္စတိ ဓညကရဏံ။ ဒုမော နာမ ဒုမမူလံ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသော ဥပစာရဝသေန။ အဗ္ဘောကာသော ပန အဂါမကေ အရညေဝ အဓိပ္ပေတော။

၄၉။ ဣဒါနိ ‘‘ဧတံ…ပေ… သင်္ဃာဋိ’’န္တိအာဒိနာ နဝန္နမေဝ ပစ္စုဒ္ဓါရော ဝုတ္တော၊ န ပန တေသံ ¶ ကာလပရိစ္ဆေဒေါတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ရောဂါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဒေဝဒတ္တော ဒတ္တောတိ နာမေကဒေသေနာပိ နာမဝေါဟာရတော ဝဿိကသာဋိကာဝ ‘‘သာဋိကာ’’တိ ပကရဏဝသေန ဂမ္မမာနတ္ထတ္တာ ဝုတ္တာ။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ စ ရောဂဝဿာနပရိယန္တာ။ ရောဂါ စ ဝဿာနာ စ မာသာ ရောဂဝဿာနာ၊ တေ တဒတိက္ကမေန ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗတာယ ပရိယန္တာ ယာသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ ဧဝ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ။ တထာ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ ¶ အာဗာဓေသု ဝူပသန္တေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ’’တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန ကေစိ အာစရိယာ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရိတွာတိ ဝဿိကသာဋိကဘာဝတော အပနေတွာ’’တိ ဝဒိံသု၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ။ ပစ္စုဒ္ဓါရဝိနယကမ္မဝိသယေယေဝ ပစ္စုဒ္ဓါရ-သဒ္ဒဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ‘‘စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ပါဠိဝစနတော စ။ ‘‘စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ စ စတုန္နံ မာသာနံ အဓိဋ္ဌာနေန သဟ အစ္စန္တသံယောဂေါ ဒဿိတောတိ န တေန အဓိဋ္ဌာနဘေဒေါ ဝိညာယတိ။ တေနေဝ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝစနတော ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ ဧဝ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေနာပိ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓဝူပသမေနာပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီ’’တိ (ကင်္ကာ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓါရဝသေနာပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သတိ သဗ္ဗဋ္ဌကထာယော သမေန္တိ၊ ယုတ္တိ စ အဝိရုဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ။ တတော ပရန္တိ ပစ္စုဒ္ဓါရတော ဥပရိ။ ဝိကပ္ပေယျာတိ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေယျ။ ဝဿိကသာဋိကံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တဿ ပဌမဒိဝသေ ဝိကပ္ပေယျ၊ ဧဝံ အသတိ ဒုက္ကဋန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သေသာတိ အပရေ သတ္တ စီဝရာနိ သေသာ။ နတ္ထိ ပရိယန္တံ ဝုတ္တသဒိသော ကာလပရိစ္ဆေဒေါ ဧတေသန္တိ အပရိယန္တိကာ။

၅၀။ ဣဒါနိ ပစ္စတ္ထရဏာဒိကံ စီဝရစတုက္ကံ သဒသာဒိကံ ဝဋ္ဋတိ၊ နာပရန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိက္ခာရော စ မုခပုဉ္ဆနဉ္စာတိ ဒွန္ဒော။ ပရိက္ခာရမုခပုဉ္ဆနမေဝ စောဠကန္တိ ကမ္မဓာရယော။ ဒွန္ဒသမာသန္တေ သုယျမာနတ္တာ ပန စောဠက-သဒ္ဒေါ ပရိက္ခာရ-သဒ္ဒတော စ ပရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ¶ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ။ တံ ပန သာမညဇောတနာယ ဝိသေသေပိ အဝဋ္ဌာနတော ဌပေတွာ ပဉ္စ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠနာမေနာဓိဋ္ဌိတာနိ အဝသေသံ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပစ္စတ္ထရဏဉ္စ ပရိက္ခာရမုခပုဉ္ဆနစောဠကဉ္စ ပစ္စတ္ထရဏ…ပေ… စောဠကဉ္စ နိသီဒနဉ္စာတိ ဧတံ စီဝရစတုက္ကံ သဒသမ္ပိ အရတ္တမ္ပိ အနာဒိဏ္ဏကပ္ပမ္ပိ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဒသန္တိ သဟ ယာဟိ ကာဟိစိ ဒသာဟီတိ သဒသံ။ သဒသကေ လဗ္ဘမာနေ အဒသမ္ပိ လဗ္ဘတေဝါတိ သဒသမ္ပိ အဒသမ္ပိ ပုပ္ဖဒသမ္ပီတိ ဧတ္ထ အတ္ထော။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တာဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ အရတ္တန္တိ နီလပီတာဒိရဇနေန အရဉ္ဇိတမ္ပိ။ ပိ-သဒ္ဒေန ရဉ္ဇိတနီလပီတာဒိကမ္ပိ အနာဒိဏ္ဏကပ္ပမ္ပီတိ။ အာဒိဏ္ဏော ကပ္ပော ယဿ နတ္ထီတိ တံ အနာဒိဏ္ဏကပ္ပမ္ပိ။ ပိ-သဒ္ဒေန အာဒိဏ္ဏကပ္ပမ္ပိ။

နနု စ ‘‘န ဘိက္ခဝေ သဗ္ဗနီလကာနိ စီဝရာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၇၂) သဗ္ဗနီလကသဗ္ဗပီတကသဗ္ဗလောဟိတကစီဝရာနိ သာမညေန ပဋိက္ခိတ္တာနီတိ ကထမိဒံ စီဝရစတုက္ကံ သဒသာဒိကံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကထဉ္စ အနာဒိဏ္ဏကပ္ပမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ကုသစီရံ နိဝါသေတွာ’’တိအာဒိနာ ဥပ္ပန္နဝတ္ထူသု (မဟာဝ။ ၃၇၁) ‘‘န ဘိက္ခဝေ ကုသစီရံ…ပေ… တိတ္ထိယဒ္ဓဇော ဓာရေတဗ္ဗော။ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၇၁) ဥပ္ပန္နဝတ္ထုဝသေနေဝ နိဝါသနပါရုပနသင်္ခါတဓာရဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ စ တတ္ထေဝ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၂) ‘‘သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ရဇနံ ဓောဝိတွာ ပုန ရဇိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ န သက္ကာ စေ ဟောန္တိ ဓောဝိတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနိ၊ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ အစ္ဆိန္နဒသဒီဃဒသာနိ ဒသာ ဆိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ ကဉ္စုကံ လဘိတွာ ဖာလေတွာ ရဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝေဌနေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ နိဝါသနပါရုပနဝသေနေဝ ဓာရဏပရိဘောဂါနံ ¶ ဝုတ္တတ္တာ စ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၈) ‘‘ယံ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ သက္ကာ ဟောတိ၊ တဒေဝ စီဝရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဉ္စန္နံယေဝ ကပ္ပဗိန္ဒုနော အနုညာတတ္တာ စ တိစီဝရကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိဝဿိကသာဋိကသင်္ခါတာနိ ပဉ္စ စီဝရာနိ ကာယပရိဟာရိယာနေဝ အဒသာနိ အသဗ္ဗနီလကာဒီနိ ကပ္ပိယရဇနရဇိတာနိ အာဒိဏ္ဏကပ္ပာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ န နိယမေန နိဝတ္တိတာနိ ပရာနိ စတ္တာရီတိ စီဝရစတုက္ကမေဝ သဒသာဒိကံ အနာဒိဏ္ဏကပ္ပမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ။

၅၁။ သေသစီဝရပဉ္စကံ အဒသံယေဝ ရဇိတံယေဝ အာဒိဏ္ဏကပ္ပံဝ ကပ္ပတီတိ ယောဇနာ။ ရဇိတန္တိ ကပ္ပိယရဇနေန ရဇိတံ။ နိသီဒနဿ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန သဗ္ဗတ္ထ အဒသတ္ထံ နိသေဓေတုံ ‘‘သဒသံဝ နိသီဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတိ ဟိ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ ဟောတိ။

၅၂။ ဣဒါနိ ¶ အနဓိဋ္ဌိတေ အနိဿဋ္ဌေ စ ကာ ပဝတ္တီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အနဓိဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနဓိဋ္ဌိတန္တိ တိစီဝရာဒိဝသေန အနဓိဋ္ဌိတံ။ အနိဿဋ္ဌန္တိ ယဿ ကဿစိ ဒါနလက္ခဏေန အဒိန္နံ။ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇယေတိ ဝက္ခမာနနယေန ဧကဗဟုဘာဝံ၊ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဝိကပ္ပေတွာ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇေယျ။ ဝက္ခမာနနယေန ပန ဝိညာယတီတိ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ’’တိ န ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ‘‘ဝိကပ္ပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ ကီဒိသံ တံ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဝိကပ္ပိယန္တိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟတ္ထော ဒီဃေန ယဿ တံ ဟတ္ထဒီဃံ။ တတောတိ တသ္မာ ဟတ္ထတော။ ဥပဍ္ဎော ဟတ္ထဿ ဒုတိယော ဘာဂေါ ဝိဒတ္ထိသင်္ခါတော ဝိတ္ထာရေန ယဿ တံ ဥပဍ္ဎဝိတ္ထာရံ။

၅၃။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ တေစီဝရိကဿေဝ ဝသေန၊ အပရော ပန အညထာ ပဋိပဇ္ဇတီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တိစီဝရဿာ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ တတ္ထ နာမေနာဓိဋ္ဌိတာနိ တီဏိ စီဝရာနိ ဧတဿာတိ တိစီဝရော။ တဿ ဝိနယတေစီဝရိကဿာတိ အတ္ထော၊ န ပရိက္ခာရစောဠနာမေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿ။ ဝိနယတေစီဝရိကဿ ပန ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တပရိဟာရော နတ္ထိ။ ပရိက္ခာရစောဠိယောတိ ပရိက္ခာရစောဠမဿ အတ္ထီတိ ဏိကေန ယ-ကာရော။ သဗ္ဗန္တိ သကလံ နဝဝိဓမ္ပိ စီဝရံ။ တထာ ဝတွာတိ ဧကဗဟုဘာဝံ၊ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ။ အဓိဋ္ဌတီတိ အဓိဋ္ဌာတိ။

၅၄။ အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ ပန ပရိဘုဉ္ဇတော ကထံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အစ္ဆေဒါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အစ္ဆေဒေါ စ ဝိဿဇ္ဇနဉ္စ ဂါဟော စ ဝိဗ္ဘမော စာတိ ဒွန္ဒော။ အစ္ဆေဒေါ နာမ စောရာဒီဟိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏံ။ ဝိဿဇ္ဇနံ ပရေသံ ဒါနံ။ ဂါဟော ဝိဿာသေန ဂဟဏံ။ ဝိဗ္ဘမော သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဂိဟိဘာဝူပဂမနံ။ တဒါပိ တဿ အညဿ ဒါနေ ဝိယ စီဝရဿ နိရာလယဘာဝေန ပန ပရိစ္စာဂေါတိ။ ဋီကာယံ ပန ဘာဒိသော ဘိက္ခုယေဝါတိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ အတ္ထံ ဝိကပ္ပေတွာ ဘိက္ခုနိယာ ဂိဟိဘာဝူပဂမနံ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကာရဏံ ပနေတ္ထ အမှာကံ ဂရူဟိယေဝ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၆၉) ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာ’တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခုနိယာ ဟိ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ တဿာ ဝိဗ္ဘမနေနေဝ အဿမဏီဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တံ။ နနု စ ဘိက္ခုနော အပ္ပစ္စက္ခာတသိက္ခဿ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနေန နိရာလယဘာဝေါ ကာရဏဘာဝေန ¶ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သတိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂဿ နတ္ထိ နိရာလယဘာဝေါတိ ကထမဿ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ? သစ္စမေတံ၊ တထာပိ ဗုဒ္ဓမတညူဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၉) ‘‘ယံ ပနဿ ဘိက္ခုဘာဝေ ¶ အဓိဋ္ဌိတံ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ တံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ နတ္ထေတ္ထ ဒေါသောတိ။

မာရဏလိင်္ဂသိက္ခာတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ဥပစာရေန ဝါ လိင်္ဂပရိဝတ္တနံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္စ ‘‘လိင်္ဂသိက္ခာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဧတေ အဋ္ဌ သဗ္ဗေသု နဝသု စီဝရေသု အဓိဋ္ဌာနဿ ဝိယောဂေါ ဝိပ္ပဝါသော၊ တဿ ကာရဏာ ဟောန္တီတိ ပါဌသေသော။ တိစီဝရဿ ပန န ကေဝလံ ဣမေယေဝ အဋ္ဌ၊ ဝိနိဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဝိယောဂကာရဏန္တိ လိင်္ဂဝစနဉ္စ ပရိဝတ္တေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အဗ္ဘန္တရေ ဧကဿပိ တန္တုနော အဘာဝေန ဝိနိဝိဒ္ဓံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဆိဒ္ဒံကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ဝိနိဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒံ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ၊ တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ၊ အန္တရဝါသကဿ ပန ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿေဝ တိရိယန္တတော စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ သူစိကမ္မံ ကတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သူစိကမ္မံ ကရောန္တေန စ ဆိန္ဒိတွာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနာပနယနေန ဆိဒ္ဒံ အဒဿေတွာ ကာတဗ္ဗံ။

၅၅။ ဣဒါနိ အကပ္ပိယာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ကုသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုသာ စ ဝါကာ စ ဖလကာနိ စ၊ တေသံ စီရာနိ ကုသ…ပေ… စီရာနိ။ တတ္ထ ကုသေန ဂန္ထေတွာ ကတံ ကုသစီရံ။ တထာ ဝါကေန ဂန္ထေတွာ ကတံ ဝါကစီရံ၊ တာပသာနံ ဝက္ကလံ။ ဖလကသဏ္ဌာနာနိ ဖလကာနိ သိဗ္ဗိတွာ ကတံ ဖလကစီရံ။ ကေသဝါလဇန္တိ ကေသေဟိ စ ဝါလေဟိ စ ဇာတံ ဝါယိတံ ကမ္ဗလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥလူကပက္ခာဇိနက္ခိပေတိ ဥလူကာနံ ကောသိယသကုဏာနံ ပက္ခံ ပက္ခေန ကတံ နိဝါသနဉ္စ အဇိနက္ခိပံ သလောမံ သခုရံ အဇိနမိဂါနံ စမ္မဉ္စ ဓာရယတော ထုလ္လစ္စယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၆။ ကဒလေရကက္ကဒုဿေသူတိ ကဒလိယော စ ဧရကော စ အက္ကော စ၊ တေသံ ဒုဿာနိ ဝတ္ထာနိ၊ တေသု စေဝ မကစိဝါကေဟိ ¶ ကတေ ပေါတ္ထကေ စာပိ ဒုက္ကဋံ။ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ကဒလိဒုဿာဒိသဒ္ဒေန တံဓာရဏမဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ တံဓာရဏနိမိတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ‘‘နီလကော စာ’’တိအာဒိနာ ဒွန္ဒော။ သဗ္ဗာ နီလက…ပေ… ကဏှကာတိ ကမ္မဓာရယော။ နီလာဒိဝဏ္ဏယောဂေန ¶ ဝတ္ထံ နီလာဒိ။ နီလကံ ဥမာပုပ္ဖဝဏ္ဏံ။ မဉ္ဇေဋ္ဌံ မဉ္ဇေဋ္ဌိကဝဏ္ဏံ။ ပီတံ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏံ။ လောဟိတံ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏံ။ ကဏှကံ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏံ။ သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။

၅၇။ မဟာ…ပေ… ရတ္တေတိ မဟာရင်္ဂေါ စ မဟာနာမရင်္ဂေါ စ၊ တေဟိ ရတ္တေ။ ဧတ္ထာပိ ပုန သုယျမာနံ သဗ္ဗသဒ္ဒမနုဝတ္တိယံ၊ ‘‘သဗ္ဗမဟာရင်္ဂရတ္တေ’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ စ အသဗ္ဗနီလကာဒိ ကပ္ပိယရဇနရဇိတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နတ္ထိ ဒေါသောတိ ဒီပေတိ။ တတ္ထ မဟာရင်္ဂေါ သတပဒိပိဋ္ဌိဝဏ္ဏော။ မဟာနာမရင်္ဂေါ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏော၊ သော ပန ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပဒုမဝဏ္ဏောတိပိ ဝဒန္တိ။ တိရီဋကေတိ တံ နာမက ရုက္ခတစေ။ အစ္ဆိန္နဒီဃဒသကေတိ သဗ္ဗသော အစ္ဆိန္နတ္တာ အစ္ဆိန္နာ စ မဇ္ဈေ ဆိန္နတ္တာ ဒီဃာ စ သာ ဒသာ စ ဝတ္ထကောဋိ ယဿာတိ အညပဒတ္ထသမာသော။ ဖလပုပ္ဖဒသေတိ အညမညံ သံသိဗ္ဗိတွာ ကတာ ဖလသဒိသာ ဒသာ ‘‘ဖလာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ကေတကာဒိ ပုပ္ဖသဒိသာနိ ‘‘ပုပ္ဖာနီ’’တိ စ၊ ဖလာ စ ပုပ္ဖာ စ ဒသာ ယဿ၊ ဖလသဒိသေ ဒသေ၊ ပုပ္ဖသဒိသေ ဒသေ စာတိ အတ္ထော။ ဝေဌနေတိ သီသဝေဌနေ။ တထာတိ ဣမိနာ သဗ္ဗနီလကာဒီသု ဒုက္ကဋံ အတိဒိသတိ။ သဗ္ဗန္တိ ကုသစီရာဒိကံ သကလံ။ အစ္ဆိန္နံ စီဝရံ ယဿ သော လဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၈။ မူလဉ္စ ¶ ခန္ဓော စ တစော စ ပတ္တဉ္စ ဖလဉ္စ ပုပ္ဖဉ္စ၊ တေသံ ပဘေဒေါတိ ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသော။ အထ ဝါ ပဘေဒ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတ္တေ တာနိယေဝ ပဘေဒေါတိ ကမ္မဓာရယော၊ တတော။ ရဇန္တိ ဧတေဟီတိ ရဇနာနိ၊ မူလာဒီနိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ရဇနာနိ မူလရဇန’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ရဇနာ ဆပ္ပကာရာနိ၊ အနုညာတာနိ သတ္ထုနာ’’တိ။

၅၉။ မူလေတိ ¶ မူလရဇနေ ဟလိဒ္ဒိံ ဝိဝဇ္ဇိယ သဗ္ဗံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ မဉ္ဇေဋ္ဌိ စ တုင်္ဂဟာရကော စာတိ ဒွန္ဒော။ အလ္လိ-သဒ္ဒေန နီလိ-သဒ္ဒေန စ တေသံ ဂစ္ဆဇာတီနံ ပတ္တာနိ ဂဟိတာနိ ဥပစာရေန၊ တထာ လောဒ္ဒ-သဒ္ဒေန ကဏ္ဍုလ-သဒ္ဒေန စ တစော၊ ကုသုမ္ဘ-သဒ္ဒေန ကိံ သုက-သဒ္ဒေန စ ပုပ္ဖာနိ။ တေနေဝ စ တာနိ နပုံသကာနိ။ တုင်္ဂဟာရကော နာမ ဧကော ကဏ္ဋကရုက္ခော၊ တဿ ဟရိတာလဝဏ္ဏံ ခန္ဓရဇနံ ဟောတိ။ အလ္လိပတ္တေန ဧကဝါရံ ဂိဟိပရိဘုတ္တံ ရဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဖလရဇနေ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၆၀။ အယောပတ္တော နာမ အယသာ ကာဠလောဟေန နိဗ္ဗတ္တော ပတ္တော။ ဇာတိယာ ဥက္ကဋ္ဌာဒီနံ သာမညဝသေန။ ပမာဏတောတိ ပရိစ္ဆေဒတော။ တယော ပတ္တာတိ ပါဌသေသော။

၆၁။ ‘‘မဂဓေသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ မဂဓေတိ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဝါ ‘‘ပစ္စာသာ သတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ သု-သဒ္ဒလောပေန ဝါ ¶ ဝုတ္တံ။ နာဠိဒွယတဏ္ဍုလသာဓိတန္တိ ဧတ္ထ မဂဓာပေက္ခောပိ နာဠိ-သဒ္ဒေါ ဒွယ-သဒ္ဒေန သမာသော ဟောတိ ဂမ္မကတ္တာတိ နာဠိယာ ဒွယံ နာဠိဒွယံ။ တတ္ထ မဂဓနာဠိ နာမ အဍ္ဎတေရသပလာ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ အဍ္ဎတေရသပလာနိ မာသာနန္တိ ဝဒန္တိ။ နာဠိဒွယေန ပမိတာ တဏ္ဍုလာ သုကောဋ္ဋိတပရိသုဒ္ဓါ အနုပဟတပုရာဏသာလိတဏ္ဍုလာ နာဠိဒွယတဏ္ဍုလာ၊ တေဟိ သာဓိတံ ပစိတန္တိ အတ္ထော။ ဩဒနန္တိ သမ္မာ သမ္ပာဒိတံ အဝဿာဝိတောဒနံ။ သူပန္တိ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏံ နာတိဃနံ နာတိတနုကံ ဟတ္ထဟာရိယံ သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတံ မုဂ္ဂသုပံ။ ဗျဉ္ဇနဉ္စ တဒူပိယန္တိ တဿ ဩဒနဿ ဥပိယံ အနုရူပံ ယာဝ စရိမာလောပပ္ပဟောနကံ မစ္ဆမံသာဒိဗျဉ္ဇနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌော ဂဏှာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၆၂။ တဿာတိ ယထာဝုတ္တဩဒနာဒိနော။ ဥပဍ္ဎောတိ ဥပဍ္ဎံ နာဠိကောဒနာဒိ အဿ အတ္ထီတိ ဥပဍ္ဎော။ ဧဝ-ကာရေန အတိရေကံ နိဝတ္တေတိ။ တတောတိ ယထာဝုတ္တနာဠိကောဒနာဒိတော။ ဥက္ကဋ္ဌတော ဥက္ကဋ္ဌော ¶ စ ဩမကောမကော စ အပတ္တောတိ ယောဇနာ။ ဩမကတော ဩမကော ဩမကောမကော။ ဣမိနာ ပုန ပတ္တဒွယဒဿနေန ပမာဏတော တယောပိ ပတ္တာ ဝိဘာဂတော နဝ ဟောန္တီတိ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ယသ္မိံ မဂဓနာဠိဒွယတဏ္ဍုလောဒနာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဍ္ဎနပက္ခေ ဌိတံ ပက္ခိတ္တံ သစေ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ သုတ္တေန ဝါ ဟီရေန ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ သုတ္တဿ ဝါ ဟီရဿ ဝါ ဟေဋ္ဌိမန္တံ ဖုသတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂတမေဝ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ ‘‘ဧကံ နာဠိကောဒနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော’’တိအာဒိနာ မဇ္ဈိမမဇ္ဈိမောမကမဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌာ စ ‘‘ယတ္ထ ဥပဍ္ဎနာဠိကောဒနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ ¶ ၊ အယံ ဩမကော နာမ ပတ္တော’’တိအာဒိနာ ဩမကဩမကောမကဩမကုက္ကဋ္ဌာ စ ပတ္တာ ဥက္ကဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသု ဒွေ အပတ္တာ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ နာဓိဋ္ဌာနူပဂါ၊ န ဝိကပ္ပနူပဂါ။

၆၃။ ကပ္ပော သကော အတိရေကပတ္တော ဒသာဟပရမံ ဓာရေယျာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ကပ္ပောတိ ကပ္ပိယော။ သကောတိ အတ္တနော သန္တကော။ ကပ္ပိယတ္တာ ပန အတ္တသန္တကတ္တာ စ သတ္တန္နမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနူပဂတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အယောပတ္တော ပဉ္စဟိ ပါကေဟိ၊ မတ္တိကာပတ္တော ဒွီဟိ ပါကေဟိ ပက္ကော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ စ ဝိကပ္ပနူပဂေါ စ၊ တထာ ဥဘောပိ ကာကဏိကမတ္တဿာပိ မူလဿ အနဝသေသေတွာ ဒိန္နေ၊ သဗ္ဗသော အတ္တသန္တကတ္တေ ဝိညာတေ စ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနူပဂါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတိရေကပတ္တောတိ အနဓိဋ္ဌိတာဝိကပ္ပိတတာယ အတိရေကပတ္တော။ အဓိဋ္ဌာနပစ္စုဒ္ဓါရာ ပနေတ္ထ စီဝရေ ဝုတ္တာဝ။ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ၊ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သမ္မုခါဒိဘေဒေါ ပနေတ္ထ စီဝရေ ဝက္ခမာနနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒသာဟပရမန္တိ ဒသ အဟာနိ ပရမော ပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဒဟာဟပရမော၊ ကာလော၊ တံ။ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဓာရေယျောတိ ပရိဘောဂဝသေန ဓာရေတဗ္ဗော။ တသ္မိံကာလေ အတိနာမိတေ ပတ္တော နိဿဂ္ဂိယော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အတိနာမိတေတိ အတိက္ကာမိတေ နိဿဂ္ဂိယော ဟောတိ၊ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပဒဘာဇနီယေ (ပါရာ။ ၆၀၂) ဝုတ္တနယေန ပတ္တော နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တထာ သတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ စဿ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၄။ ‘‘အစ္ဆေဒါ’’တိအာဒိ ¶ စီဝရေ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – မရဏုဒ္ဓဋာတိ ¶ ဥဒ္ဓရဏံ ဥဒ္ဓဠံ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရော။ မရဏဉ္စ ဥဒ္ဓဋဉ္စ မရဏုဒ္ဓဋာ၊ တသ္မာ။ ဆိဒ္ဒေနာတိ ယေန ကင်္ဂုသိတ္ထံ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ၊ တေန မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလဆိဒ္ဒေန။ ပတ္တာဓိဋ္ဌာနမုဇ္ဈတီတိ ပတ္တော အဓိဋ္ဌာနံ ဥဇ္ဈတိ ဝိဿဇ္ဇတိ။

၆၅။ ဣဒါနိ ‘‘ပတ္တ’’န္တိအာဒိနာ အညထာ ပရိဟရဏေ ဒုက္ကဋံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သောဒကံ ပတ္တံ န ပဋိသာမေယျာတိ ယောဇနာ။ န ပဋိသာမေယျာတိ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ န နိက္ခိပေယျ၊ ‘‘သောဒကံ ပတ္တံ ဥဏှေ န စ ဩတပေ’’တိအာဒိနာ စ ယောဇနီယံ။ န စ ဩတပေတိ နေဝ ဤသကံ တာပေယျ။ န နိဒဟေတိ နိရုဒကံ ကတွာပိ ဘုသံ န နိဒဟေယျ၊ ဝေါဒကံ ကတွာ ဤသကံ တာပေယျာတိပိ ဗျတိရေကတ္ထော။ ဘူမျာ န ဌပေတိ ခရာယ ဘူမိယာ န ဌပေယျ။ ယတ္ထ ပန ဝဏ္ဏော န ဒုဿတိ၊ ဧဝရူပါယ မတ္တိကာယ ပရိဘဏ္ဍကတာယ ဘူမိယာ ဝါ တထာရူပါယ ဧဝ ဝါလိကာယ ဝါ နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဥက္ကုဇ္ဇိတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စ လဂ္ဂယေတိ ဘိတ္တိခိလာဒီသု န ဩလမ္ဗေယျ။

၆၆။ ‘‘မိဍ္ဎန္တေ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ ပတ္တံ ဌပေတုံ န စ ကပ္ပတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ မိဍ္ဎန္တေတိ အာဠိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနံ မိဍ္ဎီနံ အန္တေ။ သစေ ပန ပရိဝတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝရူပါယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာယ မိဍ္ဎိယာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိဘဏ္ဍန္တေ ဝါတိ ဗာဟိရပဿေ ကတာယ တနုကာယ မိဍ္ဎိကာယ အန္တေ ဝါ။ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယေ၊ သော စ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ အင်္ကေ ပန အံသဗဒ္ဓကေန အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ ဌပေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တေပိ ဘဏ္ဍကေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ အဋ္ဋံ ကတွာ ဝါ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စေပိ အညေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ၊ အဋနိယံ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၇။ ပတ္တေန ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကဉ္စ စလကဋ္ဌိကဉ္စ န နီဟရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကန္တိ မုခဝိက္ခာလနောဒကံ။ စလကာနိ စ ¶ စဗ္ဗေတွာ အပဝိဒ္ဓါမိသာနိ အဋ္ဌိကာနိ မစ္ဆမံသအဋ္ဌိကာနိ စ စလကဋ္ဌိကံ။ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဟတ္ထံ ဓောဝိတုမ္ပိ ဟတ္ထဓောတာဒိ ဥဒကမ္ပိ ပတ္တေ အာကိရိတွာ နီဟရိတုမ္ပိ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ သုဒ္ဓပတ္တံ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဂဏှိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ မစ္ဆမံသဖလာဖလာဒီနိ ခါဒန္တော ယံ တတ္ထ အဋ္ဌိံ ဝါ စလကံ ဝါ ဆဍ္ဍေတုကာမော ဟောတိ၊ တံ ပတ္တေ ဌပေတုံ န လဘတိ။ မုခတော နီဟဋံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပုန အခါဒိတုကာမော ပတ္တေ ဌပေတုံ န လဘတိ။ သိင်္ဂိဝေရာဒီနိ ဍံသိတွာ ပုန ဌပေတုံ လဘတိ။ ပတ္တဟတ္ထောတိ ပတ္တော ဟတ္ထေ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ပတ္တဟတ္ထော၊ ကဝါဋ’’န္တိ စ ဥပလက္ခဏမေတံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သရီရာဝယဝေ ပန ပတ္တသ္မိံ ¶ သတိ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန ကဝါဋံ ပဏာမေတုံ၊ ဃဋိကံ ဝါ ဥက္ခိပိတုံ၊ သူစိံ ဝါ ကုဉ္စိကာယ အဝါပုရိတုံ န လဘတိ။ အံသကူဋေ ပန ပတ္တံ လဂ္ဂေတွာ ယထာသုခံ အဝါပုရိတုံ လဘတိ။

၆၈။ ဘူမိယာ ဘူမိသမ္ဗန္ဓီ အာဓာရကော၊ တသ္မိံ ဒန္တဝလ္လိဝေတ္တာဒီဟိ ကတေ ဝလယာဓာရကေ စ ဧကဒါရုနာ ကတေ ဒါရုအာဓာရကေ စ ဗဟူဟိ ဒဏ္ဍေဟိ ကတေ ဒဏ္ဍာဓာရကေ စ ယတ္ထ ဌပိတော ပတ္တော ယထာ ပရိဝတ္တိတွာ န ပရိပတတိ၊ တထာ သုဋ္ဌု သဇ္ဇိတေ တသ္မိံ ပတ္တဿုပရိ ပတ္တောတိ ဧဝရူပေ ဒုဝေ ပတ္တေ ဌပေယျာတိ ပဒတ္ထယောဇနာ။ ဘမကောဋိသဒိသော ပန ဒါရုအာဓာရကော တီဟိ ဒဏ္ဍကေဟိ ဗဒ္ဓါ ဒဏ္ဍာဓာရကော စ ဧကဿပိ ပတ္တဿ အနောကာသော၊ တတ္ထ ဌပေတွာပိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဘူမိယန္တိ ကဋသာရကာဒိနာ အတ္ထတာယ ဘူမိယာ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဝါ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ဝါ ဧကံ ပတ္တံ ဌပေယျာတိ ယောဇနာ။

၆၉။ ဣဒါနိ အကပ္ပိယပတ္တေ ဒဿေတိ ‘‘ဒါရူ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ သုဝဏ္ဏမေဝ သောဝဏ္ဏံ။ ဒါရု စ ရူပိယဉ္စ သောဝဏ္ဏဉ္စ မဏိ စ ဝေဠုရိယဉ္စ ဒါရု…ပေ… ဝေဠုရိယာနိ၊ တေဟိ နိဗ္ဗတ္တာ ဒါရု…ပေ… မယာ ¶ ။ ဒီဃော ပန ‘‘ဝေဠုရိယာမယာ’’တိ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ကတော။ ဧဝမုပရိပိ တာဒိသံ ဝိညေယျံ။ တတ္ထ ဣန္ဒနီလာဒိ မဏိ နာမ။ ကံသော စ ကာစော စ တိပု စ သီသဉ္စ ဖလိကာ စ တမ္ဗလောဟော စာတိ ဒွန္ဒော၊ တေဟိ ဇာတာ ကံသ…ပေ… ဇာ။ တတ္ထ ကံသ-သဒ္ဒေန ဝဋ္ဋလောဟောပိ သင်္ဂဟိတော။ သေတံ တိပု၊ ကဏှံ သီသံ။

၇၀။ ဆဝသီသမယောတိ ဆဝဿ မတမနုဿဿ သီသံ သီသကပါလံ၊ တေန နိဗ္ဗတ္တော ဆဝသီသမယော။ ဃဋိ စ တုမ္ဗဉ္စ၊ တေသံ ကဋာဟော၊ တေဟိ ဇာတာတိ ဃဋိတုမ္ဗကဋာဟဇာ။ တတ္ထ ဃဋီတိ ဃဋောယေဝ။ တုမ္ဗံ အလာဗု။ ဣတိ ဣမေ သဗ္ဗေ ပတ္တာ အကပ္ပိယာ ဝုတ္တာ၊ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာ စ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ရူပိယာဒီသု စတူသု သစေ ဂိဟီ ဘတ္တဂ္ဂေသု သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကာဒီသု ဗျဉ္ဇနံ ကတွာ ဥပနာမေန္တိ၊ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကံသကာစဖလိကဇာနိ ပန တဋ္ဋကာဒီနိ ဘာဇနာနိ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေနေဝ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာနိ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဃဋိတုမ္ဗကဋာဟဇာ ပန လဘိတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။

၇၁-၂။ ဒါရု ¶ …ပေ… ဝေဠုရိယာမယာ အကပ္ပိယာ၊ ဖလိကာကာစကံသဇာ ထာလကာ ဂိဟိသန္တကာ သင်္ဃိကာ စ ကပ္ပိယာ၊ တုမ္ဗဃဋိဇာ တာဝကာလိကာ ကပ္ပိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကပ္ပန္တိ ပရိကပ္ပန္တိ အဝိရောဓိဘာဝေနေဝါတိ ကပ္ပာ၊ တထာ ကပ္ပိယာ။ န ကပ္ပာ အကပ္ပာ။ သင်္ဃဿ ဣမေ သင်္ဃိကာ။ တာဝ-သဒ္ဒေါ အဝဓိမှိ။ တာဝ ဘောဇနာဝဓိဘူတော ကာလော ဧတာသန္တိ တာဝကာလိကာ ¶ ၊ ဘုဉ္ဇိတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာ၊ န ပရိဟရိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၇၃။ ယေန ဣရိယာပထေန ဥပလက္ခိတော ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ ယံ ကိဉ္စိ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇမာနော အယံ ဘိက္ခု ကပ္ပိယာနံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ ဟတ္ထပါသောပနီတာနံ ပဝါရိတော၊ တတော ဣရိယာပထတော အညေန ဣရိယာပထေန အနတိရိတ္တကံ ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္ဇေယျ စေ၊ ဣမဿ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ပဒတ္ထယောဇနာ။ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန ဒုက္ကဋံ။ တတ္ထ ဣရိယာယ ကာယိကကိရိယာယ ပထော ပဝတ္တနူပါယော ဣရိယာပထော၊ ဌာနဂမနနိသဇ္ဇနသယနာနိ။ ပဝါရေတိ ပဋိက္ခိပတီတိ ပဝါရိတော၊ အထ ဝါ ပဝါရဏံ ပဋိက္ခိပနံ ပဝါရိတံ၊ တမဿ အတ္ထီတိ ပဝါရိတော၊ ကတပ္ပဝါရဏော ကတပ္ပဋိက္ခေပေါတိ အတ္ထော၊ အထ ဝါ ပရိဝေသကေန ဝါရီယတီတိ ပဝါရိတော ပဋိက္ခေပိတော။ အနတိရိတ္တကန္တိ ယံ ပဝါရေတွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အတိရိတ္တကရဏာဒီဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ ကပ္ပိယံ ကတံ၊ တဉ္စ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ ယဒါ ဝါ ဣစ္ဆတိ၊ တဒါ ခါဒိဿတီ’’တိ အာဟဋံ၊ ဂိလာနာတိရိတ္တဉ္စ အတိရိတ္တံ အဓိကန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော အညံ အနတိရိတ္တကံ အနဓိကန္တိ အတ္ထော။ ကုသလံ စိတ္တံ ပါတေတီတိ ပါစိတ္တိ၊ တသ္မာ ဣတ္ထိယံ တိမှိ တ-ကာရဿ စ-ကာရေ၊ ဒွိတ္တေ စ ပါစိတ္တိ။ ယာမကာလိကံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှတော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။

၇၄။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ယာယ ပဝါရိတာ၊ သာ ပဉ္စင်္ဂသမ္ပန္နာယေဝ ပဝါရဏာ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အသန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသနန္တိ ဘုဉ္ဇမာနဿ ဘုဉ္ဇနံ။ ဣမိနာ ယံ ဝိပ္ပကတံ ဘောဇနံ၊ တံ ဒဿေတိ။ ဘောဇနဉ္စေဝါတိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနဉ္စေဝ ဟောတီတိ။ အဘိဟာရောတိ ဒါယကဿ ကာယေန ပဝါရဏပ္ပဟောနကဿ အဘိဟရဏံ၊ န ဝါစာယ။ သမီပတာတိ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏသင်္ခါတာ သမီပတာ စ။ ဧတ္ထ ပန သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ ဌိတော၊ ပဏှိအန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ နိပန္နော၊ ယေန ပဿေန နိပန္နော၊ တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒါယကဿ ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပါသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာယဝါစာပဋိက္ခေပေါတိ တဿ အဘိဟဋဘောဇနဿ အင်္ဂုလိစလနာဒိကာယဝိကာရေန ဝါ ‘‘အလ’’န္တိအာဒိနာ ဝစီဝိကာရေန ဝါ ပဋိက္ခိပနံ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ ပဝါရဏာ ပကာရယုတ္တဝါရဏာ ပဉ္စအင်္ဂါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ယဿာ သာ ပဉ္စအင်္ဂါ။

၇၅။ ဣဒါနိ ဧတေသု ဩဒနာဒိပဉ္စဝိဓံ ဘောဇနံ ဒဿေတွာ တာနိ စ ပုန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဩဒနော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သာလီတိ ရတ္တသာလိအာဒိကာ သဗ္ဗာပိ သာလိဇာတိ။ ဝီဟီတိ သဗ္ဗာပိ ဝီဟိနာမိကာ ဝီဟိဇာတိ။ ကင်္ဂူတိ သေတရတ္တကာဠဘေဒါ သဗ္ဗာပိ ကင်္ဂုဇာတိ။ ကုဒြူသော နာမ ကာဠကောဒြဝေါ။ ဝရကော နာမ သေတဝဏ္ဏော ကောဒြဝေါ။ ယဝဂေါဓုမေသု ပန ဘေဒေါ နတ္ထိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တာနံ သာနုလောမာနံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဘောဇ္ဇယာဂု စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘောဇ္ဇယာဂု စာတိ ဥဏှံ ဝါ သီတလံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဘောဇနကာလေ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဩဓိ ပညာယတိ၊ သာ ဘောဇ္ဇယာဂု။ စ-သဒ္ဒေန ဩဒနော စာတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ၊ ဩဒနော နာမာတိ အတ္ထော။ သစေ ပန ဘတ္တေ ဥဒကကဉ္ဇိကခီရာဒီနိ အာကိရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ကိဉ္စာပိ တနုကာ ဟောတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ သစေ ပန ဥဒကာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ပစိတွာ ဒေန္တိ၊ ယာဂုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန တနုကာယပိ ယာဂုယာ သာသပမတ္တမ္ပိ မစ္ဆမံသခဏ္ဍံ ဝါ နှာရု ဝါ ပက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိ။

၇၆။ သာမာကာဒိတိဏံ ကုဒြူသကေ သင်္ဂဟံ ဂတံ၊ ဝရကစောရကော ဝရကေ သင်္ဂဟံ ဂတော၊ နီဝါရော စေဝ သာလိယံ သင်္ဂဟံ ဂတောတိ ယောဇနာ။ သာမာကာဒိတိဏန္တိ သာမာကော အာဒိ ယဿ၊ တမေဝ တိဏံ တိဏဓညန္တိ သမာသော။

၇၇။ ဘဋ္ဌဓညမယောတိ ¶ ခရပါကဘဇ္ဇိတေဟိ သတ္တဝိဓေဟိ ဓညေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ကတော၊ အန္တမသော စုဏ္ဏမ္ပိ ကုဏ္ဍကမ္ပိ သတ္တု နာမာတိ အတ္ထော။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန အာတပသုက္ခာနံ ဝါ တဏ္ဍုလာနံ သတ္တု ဝါ ကုဏ္ဍကာနိ ဧဝ ဝါ န ပဝါရေန္တိ။ ယဝေန သမ္ဘဝေါ ဥပ္ပတ္တိ အဿာတိ ယဝသမ္ဘဝေါ၊ ကုမ္မာသော ကုမ္မာသော နာမ။ မုဂ္ဂါဒီဟိ ကတော ပန ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ ကပ္ပိယော စာတိ ကပ္ပိယောယေဝ မံသော ‘‘မံသော’’တိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ စာတိ အဝဓာရဏေ။ အကပ္ပိယော ပန ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗောဝ။ ပဋိက္ခိတ္တောပိ န ပဝါရေတိ။ ဥဒကေ သမ္ဘဝေါ ယဿ သော မစ္ဆော နာမ။ ဒွီသု ပနေတေသု သစေ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ ယာဂုသိတ္ထမတ္တေသုပိ မစ္ဆခဏ္ဍေသု ဝါ မံသခဏ္ဍေသု ဝါ ဧကံ ခါဒိတံ ဧကံ ဟတ္ထေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ ဟောတိ၊ သော စေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ ဒွေပိ ခါဒိတာနိ ဟောန္တိ၊ မုခေ သာသပမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ၊ သစေပိ အညံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။

၇၈။ ဣဒါနိ ‘‘ကီဒိသံ ဘုဉ္ဇန္တော ကိန္တိ ဝတွာ ဥပနီတံ ကိံ နာမ နိသေဓေန္တော ပဝါရေတိ နာမာ’’တိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တော’’တိအာဒိ ¶ ။ တတ္ထ ကပ္ပံ ဝါ အကပ္ပံ ဝါ ပဉ္စသု ဘောဇနေသု ယံ ကိဉ္စိ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော ဘိက္ခု တန္နာမေန တေသံ ပဝါရဏာဇနကဘောဇနာနံ နာမေန ဝါ ‘‘ဣမ’’န္တိ သာမညေန ဝါ ဝတွာ အဘိဟဋံ ဟတ္ထပါသောပနီတံ ကပ္ပံ ကပ္ပိယံ ယထာဝုတ္တဘောဇနံ နိသေဓယံ နိသေဓယန္တော ပဝါရေယျာတိ ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓော။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယေန စေ အကပ္ပိယမံသဉ္စ ကုလဒူသနဝေဇ္ဇကမ္မဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနသာဒိတရူပိယာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တံ အကပ္ပိယဘောဇနဉ္စ တထာ အညဉ္စ ကပ္ပိယံ ဝါ အကပ္ပိယံ ဝါ ဧကသိတ္ထမတ္တမ္ပိ အဇ္ဈောဟဋံ ဟောတိ၊ သော သစေ ပတ္တမုခဟတ္ထေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘောဇနေ သတိ သာပေက္ခောဝ အညံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန ‘‘ဩဒနံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ ပဝါရဏပ္ပဟောနကဿေဝ နာမေန ဝါ ‘‘ဣမ’’န္တိ သာမညဝသေနေဝ ဝါ ကာယေနေဝ အဘိဟဋံ ဝုတ္တလက္ခဏံ ကပ္ပိယမေဝ ဘောဇနံ ကေဝလံ ဝါ မိဿံ ဝါ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပတိ ပဝါရေတီတိ။ ‘‘အာကိရ အာကိရ၊ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ပူရေဟီ’’တိ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၇၉-၈၀။ ဣဒါနိ ယေ ပဝါရဏံ န ဇနေန္တိ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘လာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ လာဇာ…ပေ… ဖလာဒီနိ ပဝါရဏံ န ဇနေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ လာဇာတိ သာလိအာဒီဟိ ကတာ လာဇာ။ တံသတ္တုဘတ္တာနီတိ တေဟိ လာဇေဟိ ကတာ သတ္တု စေဝ ဘတ္တာနိ စ။ ဂေါရသောတိ ဂုန္နံ ရသော ခီရာဒိ။ သုဒ္ဓခဇ္ဇကောတိ မစ္ဆမံသေဟိ အသမ္မိဿတာယ သုဒ္ဓခဇ္ဇကော။ သတ္တုယော ပိဏ္ဍေတွာ ကတော အပက္ကော သတ္တုဂုဠော ပန သတ္တုမောဒကသင်္ခါတော ပဝါရေတိ။ တဏ္ဍုလာတိ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ သာလိအာဒီနံ ¶ တဏ္ဍုလာ၊ ဘဇ္ဇိတတဏ္ဍုလာ ဧဝ ဝါ။ ဘဋ္ဌပိဋ္ဌန္တိ သုဒ္ဓံ ယံ ကိဉ္စိ ဘဇ္ဇိတံ ပိဋ္ဌံ။ ပုထုကာတိ သာလိအာဒီနံ ပုထုကာ။ ပုထုကာ ဟိ တန္တိအာဂမယုတ္တိယာ ဝိသုမ္ပိ ဂယှတိ၊ ဧကတောပိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တာဝသေသာနံ ပုထုကာဝေဠုအာဒီနံ ဘတ္တန္တိ စ သမ္ဗန္ဓော။ ဝေဠူတိ တေသံ ¶ တဏ္ဍုလာ ဝုစ္စန္တိ။ ပုထုကာ စ ဝေဠု စ၊ တေ အာဒယော ယေသန္တိ သမာသော။ စ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ သဗ္ဗတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကန္ဒမူလဖလာနိပိ ဂယှန္တိ။ ဝုတ္တာဝသေသာနန္တိ ဝုတ္တေဟိ သတ္တဝိဓေဟိ ဓညေဟိ အဝသေသာနံ။ ရသယာဂူတိ ရသေဟိ ပက္ကမံသာဒီဟိ သမ္မိဿာ ယာဂု။ ရသောပိ တာဒိသောဝ။ သုဒ္ဓယာဂူတိ မံသာဒီဟိ အမိဿာ သုဒ္ဓယာဂု။ ဖလာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကန္ဒာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ။ အပိ စာတိ နိပါတော၊ နိပါတသမုဒါယော ဝါ သမုစ္စယေ၊ သော ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။

၈၁။ ဣဒါနိ ယသ္မာ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ ယံ အတိရိတ္တံ အကတံ၊ တတ္ထ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ ဗျတိရေကတော အတိရိတ္တကတေ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အတိရိတ္တံ ကရောန္တေန ဧဝံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဝါရိတေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဝါရိတေန ဝုဋ္ဌာယ အတိရိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ၊ ဘောဇနံ အဘုတ္တေန စ အတိရိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘောဇနန္တိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကဘောဇနံ။ အဘုတ္တေနာတိ ဧကသိတ္ထမတ္တမ္ပိ အဘုတ္တာဝိနာ။ ယေန ယံဝါ ပုရေ ကတန္တိ ဧတ္ထ စ ဧဝ-သဒ္ဒေါ ဒီဃံ ကတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သော စ အဇ္ဈာဟဋေန တံ-သဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓီယတိ၊ တသ္မာ ယေန ဘိက္ခုနာ ယံ ဘောဇနံ ပုရေ ပုဗ္ဗေ အတိရိတ္တံ ကတံ၊ တေနေဝ တမေဝ အတိရိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿ အညံ အာမိသံ အာကိရန္တိ၊ တံ သော ပုန ကာတုံ န လဘတိ၊ တသ္မိံ ဘောဇနေ ကရိယမာနေ ပဌမကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတီတိ။ အညသ္မိံ ပန တေန ဝါ အညေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၈၂။ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိအာဒီနိ ‘‘ကရောန္တော’’တိ ဧတဿ ကမ္မပဒါနိ။ ကပ္ပိယဉ္စေဝ ဂဟိတဉ္စေဝ ဥစ္စာရိတဉ္စေဝ ဟတ္ထပါသဂဉ္စေဝ ယာဝကာလိကံ အတိရိတ္တံ ကရောန္တော ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဘာသတူတိ ¶ ယောဇနာ။ တတ္ထယံ ဖလံ ဝါ ကန္ဒမူလာဒိ ဝါ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ကပ္ပိယံ ကတံ၊ ယဉ္စ ကပ္ပိယမံသံ ဝါ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ၊ ဧတံ ကပ္ပိယံ နာမ။ ဂဟိတန္တိ ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဟိတံ။ ဥစ္စာရိတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဤသကမ္ပိ ဥက္ခိတ္တံ ဝါ အပနာမိတံ ဝါ၊ တံ ပန အတိရိတ္တကာရကေန ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေန ကာတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထပါသဂန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတေန ဟတ္ထပါသံ ဂတံ။ အတိရိတ္တံ ကရောန္တောတိ ဤဒိသံ စတုဗ္ဗိဓာကာရသမ္ပန္နံ ဘောဇနံ အတိရိတ္တံ ကရောန္တော ပဝါရေတွာ အာသနာ အဝုဋ္ဌိတော ဝါ အပ္ပဝါရေတွာပိ ¶ သဗ္ဗထာ ဘုတ္တော ဝါတိ ဧဝံ ဒုဝိဓဝိနယကမ္မာကာရသမ္ပန္နော ဘိက္ခု။ အလမေတံ သဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဘာသတူတိ အလမေတံ သဗ္ဗံ ဣတိ ဧဝံ ဘာသတု။ ဧဝံ သတ္တဝိဓံ ဝိနယကမ္မာကာရံ သမ္ပာဒေန္တော ဝစီဘေဒံ ကတွာ သကိမ္ပိ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။

၈၃။ ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပန အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ဌိတံ န ကာတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘န ကရေ…ပေ… ဟတ္ထဂ’’န္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတော အညော အနုပသမ္ပန္နော၊ တဿ ဟတ္ထေ ဂတံ အနုပသမ္ပန္နဟတ္ထဂံ။ ပေသယိတွာပီတိ သစေ တတ္ထ အညော ဗျတ္တော ဘိက္ခု နတ္ထိ၊ ယတ္ထ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ပေသယိတွာပိ။ တံ အတိရိတ္တကတံ အကာရကော အတိရိတ္တကာရကတော အညော သဗ္ဗော ပဝါရိတောပိ အပ္ပဝါရိတောပိ ဘုဉ္ဇိတုံ လဗ္ဘတေတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ပဝါရိတေန ပန မုခဉ္စ ဟတ္ထဉ္စ သောဓေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပဝါရဏာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၄။ ကာလိကာတိ မဇ္ဈနှိကပစ္ဆိမယာမသတ္တာဟယာဝဇီဝပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတော ကာလော ဧတေသမတ္ထီတိ ကာလိကာ၊ သဗ္ဗေပိ ¶ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇလေယျပေယျသင်္ခါတာ အတ္ထာ။ တေ ပန ဂဏနပရိစ္ဆေဒတော စတ္တာရော ဟောန္တိ။ ကိံ တေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာပိ သဘာဝေနေဝ ကာလိကဝေါဟာရံ လဘန္တိ၊ ဥဒါဟု အညထာပီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတာ’’တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတာယေဝ တေ ယာဝကာလိကာဒိ ကာလိကဝေါဟာရလာဘိနော၊ နော အညထာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ တေ ဒဿေတိ ‘‘ယာဝကာလိက’’န္တိအာဒိနာ။ တတ္ထ အရုဏုဂ္ဂမနတော ယာဝ ဌိတမဇ္ဈနှိကော၊ တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသင်္ခါတော ကာလော အဿာတိ ယာဝကာလိကံ၊ ပိဋ္ဌခါဒနီယာဒိကံ ဝတ္ထု၊ ဌိတမဇ္ဈနှိကတော ပဋ္ဌာယ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ ကာလပရိစ္ဆေဒဇာနနတ္ထံ ကာလတ္ထမ္ဘော ဝါ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ကာလန္တရေ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ ယာဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမသင်္ခါတော ယာမော၊ တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာမော ကာလော အဿာတိ ယာမကာလိကံ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ နိဓေတဗ္ဗတော သတ္တာဟော ကာလော အဿာတိ သတ္တာဟကာလိကံ။ ဌပေတွာ ဥဒကံ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝဇီဝံ ¶ ပရိဟရိတွာ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဇီဝဿ ယတ္တကော ပရိစ္ဆေဒေါ ယာဝဇီဝံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ယာဝဇီဝိကံ။

နနု စ အညတ္ထ ဝိယ ‘‘ယာဝဇီဝိက’’န္တိ ဧတ္ထ ကာလသုတိယာ အဘာဝေ ကထံ ‘‘စတ္တာရော ကာလိကာ’’တိ ယုဇ္ဇတီတိ? ယုဇ္ဇတိ၊ သောဂတာနံ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿေဝ ကာလဿာဘာဝတော ဇီဝသင်္ခါတဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ခန္ဓသင်္ဂဟိတတ္တာ သောပိ ကာလောယေဝါတိ။ နနု စေတ္ထ ‘‘ယာဝကာလိက’’န္တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနေဝ ‘‘ကာလိကာ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကာလိကာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? နေဒမေဝံ ဝိညေယျံ၊ ‘‘ကာလိက’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္ထုသမ္ဗန္ဓေန ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကာလိကာ’’တိ ပန သာမညန္တရဝသေန အတ္ထသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓေန ဝုတ္တန္တိ နတ္ထိ ဝိရောဓောတိ။

၈၅။ ဣဒါနိ တေသု ‘‘ပိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ ယာဝကာလိကံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပိဋ္ဌံ မူလံ ဖလန္တိ ပိဋ္ဌခါဒနီယံ မူလခါဒနီယံ ဖလခါဒနီယဉ္စ ¶ ။ တတ္ထ သတ္တန္နံ တာဝ ဓညာနံ ဓညာနုလောမာနံ အပရဏ္ဏာနဉ္စ ပိဋ္ဌံ ပနသလဗုဇအမ္ဗာဋကဓောတတာလပိဋ္ဌာဒိကဉ္စေတိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန ၀၃ မနုဿာနံ ခါဒနီယဘောဇနီယကိစ္စသာဓကံ ပိဋ္ဌံ ပိဋ္ဌခါဒနီယံ။ ‘‘အဓောတံ တာလပိဋ္ဌံ ခီရဝလ္လိပိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ ဂဏိယမာနာနံ ဂဏနာယ အန္တော နတ္ထိ၊ ခါဒနီယဘောဇနီယကိစ္စသာဓကဘာဝေါယေဝ ပနေတေသံ လက္ခဏံ၊ သုဗဟုံ ဝတွာပိ ဣမသ္မိံယေဝ လက္ခဏေ ဌာတဗ္ဗန္တိ န ဝိတ္ထာရယာမ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ တမ္ဗကတဏ္ဍုလေယျာဒိမူလံ မူလခါဒနီယံ။ ပနသလဗုဇနာဠိကေရာဒိဖလံ ဖလခါဒနီယံ။ ခဇ္ဇန္တိ သက္ခလိမောဒကာဒိပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏမယံ ခါဒနီယဉ္စ။ ဂေါရသောတိ ခီရဒဓိတက္ကသင်္ခါတော ဂုန္နံ ရသော စ။ ဓညဘောဇနန္တိ သာနုလောမာနံ ဓညာနံ ဩဒနသတ္တုကုမ္မာသသင်္ခါတဘောဇနဉ္စ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘သာနုလောမာနိ သတ္တဓညာနိ စ ပဉ္စဝိဓဘောဇနဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဓညာနံ ဝိသုံ ဂဟဏေ ပယောဇနာဘာဝါ၊ ပယောဇနသမ္ဘဝေ စ ဖလဂ္ဂဟဏေနေဝ တေသံ ဂဟဏသမ္ဘဝတော။

ယာဂုသူပပ္ပဘုတယောတိ ယာဂု စ သူပဉ္စ၊ တံ ပဘုတိ ယေသံ တေတိ ဧတေ ယာဝကာလိကာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ပဘုတိ-သဒ္ဒေန မစ္ဆမံသသင်္ခါတံ ဓညဘောဇနတော အဝသိဋ္ဌံ ဘောဇနဉ္စ ပိဋ္ဌမူလဖလခါဒနီယတော အဝသိဋ္ဌံ ကန္ဒခါဒနီယံ၊ မုဠာလခါဒနီယာဒိဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တေသု ဒီဃော စ ဘိသကန္ဒာဒိ ဝဋ္ဋော စ ဥပ္ပလကဏ္ဍာဒိ ကန္ဒခါဒနီယံ၊ ပဒုမမူလာဒိ စ တံသဒိသံ ဧရကမူလာဒိ စ မုဠာလခါဒနီယံ၊ တာလာဒီနံ ကဠီရသင်္ခါတာ မတ္ထကာ မတ္ထကခါဒနီယံ၊ ဥစ္ဆုက္ခန္ဓာဒယော ¶ နီလုပ္ပလာဒီနံ ဒဏ္ဍက္ခန္ဓကာဒိ ခန္ဓခါဒနီယံ၊ တမ္ဗကတဏ္ဍုလေယျာဒီနံ ပဏ္ဏံ ပတ္တခါဒနီယံ၊ ဥစ္ဆုတစောဝ ဧကော သရသော တစခါဒနီယံ၊ တမ္ဗကသိဂ္ဂုပုပ္ဖာဒိ ပုပ္ဖခါဒနီယံ၊ လဗုဇဋ္ဌိပနသဋ္ဌိအာဒိကံ အဋ္ဌိခါဒနီယံ။

၈၆။ ‘‘မဓူ’’တိအာဒိနာ ¶ ယာမကာလိကံ ဒဿေတိ။ မဓု စ မုဒ္ဒိကာ စ သာလူကဉ္စ စောစဉ္စ မောစဉ္စ အမ္ဗဉ္စ ဇမ္ဗု စာတိ ဒွန္ဒော။ မုဒ္ဒိကာ ဖလေပိ ဣတ္ထိယံ၊ ဖလေ သေသာ နပုံသကေ၊ ‘‘ဇမ္ဗု’’ ဣတိ ဖလဝါစီ နပုံသကသဒ္ဒန္တရံ၊ တတော ဇာတံ မဓုပါနာဒိ မဓု…ပေ… ဇမ္ဗုဇံ၊ တဉ္စ ဖာရုသဉ္စ ပါနကန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ မဓုဇံ ပါနံ နာမ မုဒ္ဒိကာနံ ဇာတိရသံ ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ကတွာ ကတပါနံ။ တံ အတ္တနာ ကတံ ပုရေဘတ္တမေဝ သာမိသံ နိရာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ လဘိတွာ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပါနေသု။ မုဒ္ဒိကဇံ ပါနံ နာမ မုဒ္ဒိကာနံ ဥဒကေ မဒ္ဒိတွာ ကတပါနံ။ တထာ သေသပါနာနိ ယထာနုရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ သာလူကံ ရတ္တုပ္ပလာဒီနံ သာလူကံ။ စောစံ အဋ္ဌိကကဒလိဖလံ။ မောစံ အနဋ္ဌိကံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ သီတာနိပိ အာဒိစ္စပါကာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ အဂ္ဂိပါကာနိ ပန န ဝဋ္ဋန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နာဂ္ဂိသန္တတ္တ’’န္တိ။

၈၇-၈။ အဝသေသာနိ ပန ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိတ္ထကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ အဋ္ဌပါနဂတိကာနေဝ။ တေနာဟ ‘‘သာနုလောမာနိ ဓညာနိ၊ ဌပေတွာ ဖလဇော ရသော’’တိ။ ဧကဿ ပန ဝက္ခမာနာနဉ္စ ‘‘ပုပ္ဖရသော’’တိအာဒီနံ ‘‘သီတောဒမဒ္ဒိတာဒိစ္စပါကော ဝါ ယာမကာလိကော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဧဠာလုကဖလာနီတိ နဝ မဟာဖလာနိ၊ သဗ္ဗဉ္စ အပရဏ္ဏံ သတ္တဓညာနိ အနုလောမေန္တီတိ သဟ အနုလောမေဟီတိ သာနုလောမာနိ။ သာနုလောမဓညာနံ ပန ရသော ယာဝကာလိကော။ ‘‘သာနုလောမာနိ ဓညာနီ’’တိ ဖလာနိ ဝိညာယန္တိ။ ဖလသုတိယာ ‘‘သေသဖလဇော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂမျမာနတ္တာ န ဝုတ္တံ။ မဓုကပုပ္ဖမညတြာတိ မဓုကပုပ္ဖံ ဌပေတွာ။ ပက္ကဍာကဇန္တိ ပက္ကေဟိ ယာဝကာလိကေဟိ ဍာကေဟိ ဇာတံ ရသံ။ သီတမုဒကံ သီတောဒံ၊ ခီရောဒေ ဝိယ သီတောဒေ ¶ မဒ္ဒိတောတိ တပ္ပုရိသော။ အာဒိစ္စ-သဒ္ဒေါ အာတပေ ဝတ္တတိ ဥပစာရတောတိ အာဒိစ္စေ ပါကော ယဿာတိ သမာသော။

၈၉။ သတ္တာဟကာလိကံ ဒဿေတိ ‘‘သပ္ပီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ သတ္တာဟကာလိကာတိ ယထာဝုတ္တာနိ သပ္ပိအာဒီနိ သတ္တာဟကာလိကာနိ။ ဣဒါနိ သပ္ပိအာဒီနိ ဝိဘဇတိ ‘‘သပ္ပီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ယေသံ ¶ ဂေါမဟိံ သာဒီနံ မံသံ ကပ္ပတိ၊ တေသံ သပ္ပိ သပ္ပိ နာမာတိ ‘‘သပ္ပီ’’တိအာဒိနာ သပ္ပိလက္ခဏမာဟ။ အကပ္ပိယမံသသပ္ပိနောပိ ကပ္ပိယသမ္ဘဝေ တတ္ထ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒုက္ကဋဿ ဝက္ခမာနတ္တာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမေဝ စေတ္ထ ဒဿေတုံ ‘‘ယေသံ မံသမဝါရိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ခီရာဒီသု ဟိ တေသမကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ နဝနီတဿ သပ္ပိသဒိသတာယ နဝနီတလက္ခဏံ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ ဥပရိ သပ္ပိပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ သီတလပါယာသံ ဒေန္တိ၊ ယံ ပါယာသေန အသံသဋ္ဌံ၊ တံ သတ္တာဟကာလိကံ၊ မိဿိတံ ပန အာဒိစ္စပါကံ ကတွာ ပရိဿာဝိတံ၊ တထာ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကတေလမ္ပိ၊ တေသု နဝနီတံ နာမ နဝုဒ္ဓဋံ။ တေန ကတံ ပန သပ္ပိ။

၉၀။ တိလာ စ ဝသာ စ ဧရဏ္ဍာနိ စ မဓုကာနိ စ သာသပါ စာတိ ဒွန္ဒော။ တေဟိ သမ္ဘဝေါ ယဿာတိ ဗာဟိရတ္ထော၊ တံ တေလံ နာမာတိ အတ္ထော။ ခုဒ္ဒါ ခုဒ္ဒမဓုမက္ခိကာ စ ဘမရာ စ ခုဒ္ဒဘမရံ၊ ခုဒ္ဒဇန္တုကတ္တာ နပုံသကေကဝစနံ။ မဓုံ ကရောန္တီတိ မဓုကရိယော၊ တာ ဧဝ မက္ခိကာ မဓုကရိမက္ခိကာ၊ ခုဒ္ဒဘမရမေဝ မဓုကရိမက္ခိကာတိ ကမ္မဓာရယော။ တာဟိ ကတံ မဓု မဓု နာမာတိ အတ္ထော။ ဋီကာယံ ပန ဝိသုံ မဓုကရီ-သဒ္ဒံ ဝိကပ္ပေတွာ ‘‘ဒဏ္ဍကေသု မဓုကရာ မဓုကရိမက္ခိကာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဓုပဋလံ ဝါ မဓုသိတ္ထကံ ဝါ သစေ မဓုနာ မက္ခိတံ၊ မဓုဂတိကမေဝ။ တုမ္ဗလကာနံ စီရိကာနဉ္စ နိယျာသသဒိသံ မဓု ပန ¶ ယာဝဇီဝိကံ။ ရသော နိက္ကသဋော အာဒိ ယဿာ သာ ရသာဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဖာဏိတာဒီနံ ဂဟဏံ၊ သာ ဥစ္ဆုဝိကတိ။ ပက္ကာတိ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ၊ ဖာဏိတံ ဖာဏိတံ နာမာတိ အတ္ထော။ သီတူဒကေန ကတမဓုကပုပ္ဖဖာဏိတံ ပန ဖာဏိတဂတိကမေဝ။ အမ္ဗဖာဏိတာဒီနိ ယာဝကာလိကာနိ။ ဧတာနိ ယထာဝုတ္တာနိ သပ္ပိအာဒီနိ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂေနာပိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန တာနိ စ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ စ သတ္တာဟံ နိဒဟိတွာ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

၉၁။ ဣဒါနိ ဩဒိဿ အနုညာတဝသာယ ပါကတော ဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ တတော သပ္ပိအာဒီနံ ဒဿေတုံ ‘‘သဝတ္ထူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရေဘတ္တံ သာမံ ဝါ အတ္တနာ ဧဝ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ပရေဟိ ဝါ။ အမာနုသာ မနုဿဝသာရဟိတာ။ ဝသာ အစ္ဆာဒီနံ အကပ္ပိယာနံ၊ သူကရာဒီနံ ကပ္ပိယာနဉ္စ သတ္တာနံ ဝသာ။ သဝတ္ထုပက္ကာ သတ္တာဟကာလိကာ ဟောတီတိ သေသော။ သဝတ္ထုပက္ကာတိ သဝတ္ထုကံ ကတွာ ပက္ကာ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သစေ ပန ဝသံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ တေလံ ပရိဿာဝိတံ သတ္တာဟာနိ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ ပရေဟိ ကတံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ¶ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ၊ နော စေ၊ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ။ ကာရိယေ ကာရဏောပစာရေန ပနေတ္ထ ‘‘ဝသာ’’တိ တေလမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဝသာ ပန ယာဝကာလိကာဝ။

ဋီကာယံ ပန ဝသာယ ‘‘သတ္တာဟကာလိကေ အာဂတဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝသာယ သတ္တာဟကာလိကတ္တမာသံကိယံ ဝုတ္တံ။ ကိမေတ္ထ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ? ဘေသဇ္ဇံ အနုဇာနတာ ဘဂဝတာ ‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသာယနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ¶ သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၂၂) သပ္ပိအာဒီနမေဝ သတ္တာဟကာလိကတ္တံ ဝုတ္တံ။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေပိ ဝိကာလေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၀) တာနိ ပဉ္စေဝ ‘‘ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ ဝတွာ တေလံ နိယမတော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝသာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အစ္ဆဝသံ မစ္ဆဝသံ သုသုကာဝသံ သူကရဝသံ ဂဒြဘဝသံ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဝုတ္တံ။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယဉ္စ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဌပေတွာ မနုဿဝသံ အညံ ယံ ကိဉ္စိ ဝသ’’န္တိအာဒိနာ ဝသာတေလဿ ဝိဓာနံ ဒဿေတွာ ‘‘အညေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထူနံ ဝတ္ထုံ ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝဒတာ အဋ္ဌကထာစရိယေန ယာဝကာလိကေသု ဝသံ ဌပေတွာ အညေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထူနံ ဝတ္ထုံ ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒီပိတောတိ ဝသာ ‘‘ယာဝကာလိကာယေဝါ’’တိ ဝိညာယတီတိ ကော ဧတ္ထ သုခုမော နယောတိ။

အညေသံ ဝသာတေလတော ပရေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထူနံ ယေသံ တေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထူနံ သပ္ပိအာဒီနံ ဝတ္ထုံ ယာဝကာလိကသင်္ခါတံ ခီရာဒိကံ န ပစေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ သတ္တာဟပရိဘောဂတ္ထာယ ဝသံ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလေ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဧဝံ သပ္ပိအာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတံ ခီရာဒိယာဝကာလိကံ၊ တံ ပန သတ္တာဟပရိဘောဂတ္ထာယ ကာလေပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တာနိ ဟိ ယဒိ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သယံ ကတာနိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋန္တိ သဝတ္ထုကပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ သာမိသံ န ဝဋ္ဋန္တိ သာမံပက္ကတ္တာ၊ ပုရေဘတ္တမ္ပိ န ဝဋ္ဋန္တိ ယာဝကာလိကဝတ္ထုတော ဝိဝေစိတတ္တာ။ ပရေဟိ ကတာနိ ပန ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ¶ ဝဋ္ဋန္တိ အတ္တနာ အပက္ကတ္တာ။ ယာဝဇီဝိကာနိ တု သာသပမဓုကဧရဏ္ဍအဋ္ဌီနိ တေလကရဏတ္ထံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဒဟေဝ ကတံ တေလံ သတ္တာဟကာလိကံ၊ ဒုတိယဒိဝသေ ကတံ ဆာဟံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမဒိဝသေ ကတံ တဒဟေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ နိဿဂ္ဂိယံ ¶ ၊ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ ဥဂ္ဂဟိတေန ယေန ကေနစိ ဝတ္ထုနာ ကတသဒိသံ ဟောတိ။ တေလတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟိတသာသပါဒီနံ သတ္တာဟာတိက္ကမေန ဒုက္ကဋံ။ နိဗ္ဗတ္တိတံ သပ္ပိ ဝါ နဝနီတံ ဝါ ကာလေပိ ဝိကာလေပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပန တဒဟု ပုရေဘတ္တမ္ပိ သာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သံသဂ္ဂတော ယာဝကာလိကမ္ပိ သာမံပက္ကံ သိယာတိ နိရာမိသံ ပန သတ္တာဟမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၉၂။ ဣဒါနိ ‘‘ဟလိဒ္ဒိ’’န္တိအာဒိနာ ယာဝဇီဝိကံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ‘‘ဟလိဒ္ဒိ နာမ နိသာ’’တိအာဒိနာ ဝုစ္စမာနေပိ ပရိယာယဝစနေ သမ္မောဟော သိယာတိ န တံဝစနေန ဘုသံ သမ္မောဟယိဿာမ၊ တသ္မာ တာနိ ဥပဒေသတောဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ‘‘ဟလိဒ္ဒိ’’န္တိ ဗိန္ဒုအာဂမေန ဝုတ္တံ။ ဥပစာရေန တု မူလာဒီနိ ဟလိဒ္ဒါဒိသဒ္ဒေန ဝုတ္တာနိ။ တာ ဟလိဒ္ဒါဒယော ကေစိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါယေဝ။ မူလဖလေ ဝစတ္တဉ္စ…ပေ… ဘဒ္ဒမုတ္တဉ္စ အတိဝိသာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ပဉ္စမူလ-သဒ္ဒေန စူဠပဉ္စမူလမဟာပဉ္စမူလာနိ ဂဟိတာနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝဇကလိမူလေ ဇရဋ္ဌန္တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

၉၃-၅။ ဂေါဋ္ဌဖလန္တိ မဒနဖလန္တိ ဝဒန္တီတိ။ တီဏိ ဖလာနိ ယဿံ သင်္ဂဟိတံ သာ တိဖလာ။ ဧရဏ္ဍကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဇာတိရုက္ခာဒီနံ ဂဟဏံ။ သုလသာဒီနံ ပဏ္ဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အသောကာဒီနံ ဂဟဏံ။ သူပေယျပဏ္ဏန္တိ တမ္ဗကတဏ္ဍုလေယျာဒိသူပယောဂ္ဂပဏ္ဏံ။ ဥစ္ဆုနိယျာသံ ဌပေတွာ သဗ္ဗော ¶ နိယျာသော စ သရသံ ဥစ္ဆုဇံ တစဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗော တစော စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဟိင်္ဂုကဏိကာရနိယျာသာဒိ သဗ္ဗော နိယျာသော နာမ။ နိရသဥစ္ဆုတစာဒိ သဗ္ဗော တစော နာမ။ လောဏံ သာမုဒ္ဒါဒိ။ လောဟံ အယတမ္ဗာဒိ။ သိလာ ကာဠသိလာဒိ။

၉၆။ သုဒ္ဓသိတ္ထန္တိ မဓုနာ အမက္ခိတံ။ မဓုမက္ခိတံ ပန သတ္တာဟကာလိကံ။ ယဉ္စ ကိဉ္စိ သုဈာပိတန္တိ ဒုဇ္ဈာပိတံ အကတွာ သုဇ္ဈာပိတံ ယံ ကိဉ္စိ စ။ ဝိကဋာဒိပ္ပဘေဒန္တိ ဝိကဋံ ဂူထမတ္တိကာမုတ္တဆာရိကာသင်္ခါတံ အာဒိ ယဿ၊ သော ပဘေဒေါ ယဿာတိ ဗာဟိရတ္ထော၊ တံ။ ယံ ကိဉ္စိ စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ပန အာဒိ-သဒ္ဒေန ကန္ဒခါဒနီယေ ခီရကာကောလာဒယော၊ မုဠာလခါဒနီယေ ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရမူလာဒယော၊ မတ္ထကခါဒနီယေ ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရကဠီရာဒယော၊ ခန္ဓခါဒနီယေ ဥပ္ပလပဏ္ဏဒဏ္ဍာဒယော၊ ပုပ္ဖခါဒနီယေ စမ္ပကပုပ္ဖာဒယော၊ အဋ္ဌိခါဒနီယေ မဓုကဋ္ဌိဧရဏ္ဍသာသပါဒယော၊ ပိဋ္ဌခါဒနီယေ အဓောတတာလပိဋ္ဌာဒယော စ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၉၇။ ဣဒါနိ ¶ သဗ္ဗသော ယာဝဇီဝိကံ ဒဿေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တာနိ စ အဝုတ္တာနိ စ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ တတ္ထ လက္ခဏံ ဌပေန္တော ‘‘မူလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သာရော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သာရ’’န္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေနာဟ။ ‘‘သာရော ဗလေ ထိရံသေ စာ’’တိ ဟိ နိဃဏ္ဍု။ အာဟာရဋ္ဌန္တိ အာဟာရေန ဇာတော အတ္ထော ပယောဇနံ အာဟာရတ္ထော၊ သောဝ အာဟာရဋ္ဌော၊ တံ အာဟာရကိစ္စန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၉၈။ ဣဒါနိ စတူသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဝိဘာဂံ ဒဿေတိ ‘‘သဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ သဗ္ဗေ ကာလိကာ၊ တေသံ သမ္ဘောဂေါ အနုဘဝေါတိ သမာသော။ ကာလေတိ ပုဗ္ဗဏှကာလေ။ သဗ္ဗဿာတိ ဂိလာနာဂိလာနဿ။ သတိ ပစ္စယေတိ တီသု ¶ ယာမကာလိကံ ပိပါသာဒိကာရဏေ သတိ၊ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဂေလညကာရဏေ သတီတိ အတ္ထော၊ ကာလတော ဝိဂတော ဝိကာလော၊ တသ္မိံ၊ ယာမကာလိကံ ဝိကာလေ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရဏေ၊ သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ တဒတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တေပိ ဒုက္ကဋံ။

၉၉။ ဥဘောတိ ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကဉ္စ။ တတ္ထ ယာဝကာလိကံ အတ္တနော ကာလာတိက္ကန္တံ ဝိကာလဘောဇနဘိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယံ ဇနယတိ၊ ယာမကာလိကံ ယာမာတိက္ကန္တံ သန္နိဓိသိက္ခာပဒေန။ ဧတေ ဥဘောပိ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ သန္နိဓိဉ္စ ဇနယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အန္တောဝုတ္ထံ သန္နိဓိ’’န္တိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော၊ အန္တောဝုတ္ထတ္တံ သန္နိဓိတ္တဉ္စာတိ အတ္ထော။

၁၀၀။ အတိနာမိတေတိ အတိက္ကာမိတေ။ ပါစိတ္တီတိ သတ္တာဟာတိက္ကန္တံ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာပတ္တိ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိနာရုဠှေတိ ပါဠိယံ အနာရုဠှေ သပ္ပိအာဒိမှိ သတ္တ အဟာနိ အတိနာမိတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သပ္ပီတိ မနုဿာဒီနံ သပ္ပိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန တေသံယေဝ နဝနီတံ၊ နာဠိကေရာဒိတေလံ၊ သီတောဒကေန ကတံ မဓုကပုပ္ဖဖာဏိတဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။

၁၀၁။ နိဿဋ္ဌလဒ္ဓန္တိ နိဿဋ္ဌံ ဝိနယကမ္မဝသေန နိဿဇ္ဇိတဉ္စ တံ လဒ္ဓဉ္စ ပုန တထေဝါတိ နိဿဋ္ဌလဒ္ဓံ။ တံ ဂဟေတွာတိ သေသော။ နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ပန ဝက္ခမာနနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘နင်္ဂ’’န္တိအာဒိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ တေန မက္ခိတာနိ ကာသာဝါဒီနိ စ ပန အပရိဘောဂါနိယေဝ ¶ ။ အညဿ ပန ကာယိကပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိကပ္ပေန္တဿ သတ္တာဟေ သာမဏေရဿာတိ ဧတ္ထ ¶ ဋီကာယံ ‘‘ဣဒံ သပ္ပိံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိအာဒိနာ တေသံ တေသံ နာမံ ဂဟေတွာ သမ္မုခါပရမ္မုခါဝိကပ္ပနဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတွာ တံ သာဓယန္တေဟိ အဝိကပ္ပိတေ ဝိကပ္ပိတသညီ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အာပတ္တိဝါရေ ပါဠိ အာဟဋာ။ ‘‘သစေ ဥပသမ္ပန္နဿ ဝိကပ္ပေတိ၊ အတ္တနော ဧဝ သန္တကံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏမ္ပိ န ဝိဇဟတီ’’တိ ဒေါသံ ဝတွာ အနုပသမ္ပန္နဿ ဝိကပ္ပနေ အတ္တသန္တကတ္တာဘာဝေါ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနဉ္စ ပယောဇနံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝဒါမ – အာပတ္တိဝါရေ ‘‘အဝိကပ္ပိတေ’’တိအာဒိပါဠိယေဝ နတ္ထိ၊ ‘‘အနဓိဋ္ဌိတေ အဓိဋ္ဌိတသညီ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ အဝိဿဇ္ဇိတေ ဝိဿဇ္ဇိတသညီ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၂၄) ပါဠိယာ အာဂတတ္တာ တဒနုရူပမေဝ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိနာဝ ပါဠိ အာဂတာ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ဝဏ္ဏနီယဋ္ဌာနတာယ အဋ္ဌကထာယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န စေတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ ဝိဇ္ဇတိ။ အနုပသမ္ပန္နဿ ဝိကပ္ပနေ စ ကထံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနာဒီသု ဆသု ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏေသု ဝိကပ္ပနဿ အနန္တောဂဓတ္တာ၊ တသ္မာ နာယမေတ္ထ အတ္ထောတိ။

မယမေတ္ထ ဧဝမတ္ထံ ဘဏာမ – ဝိကပ္ပေန္တဿာတိ ဧတ္ထ ဝိကပ္ပနံ သံဝိဒဟနံ ‘‘စိတ္တသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ ဥဘယတ္ထ ပန ဥပသဂ္ဂေဟိ နာနတ္တမတ္တံ၊ တသ္မာ အန္တောသတ္တာဟေ သာမဏေရဿ ယဿ ကဿစိ ဝိကပ္ပေန္တဿ သံဝိဒဟန္တဿ ပရိစ္စာဂသညံ ပရိစ္စာဂစေတနံ ပရိစ္စာဂါဓိပ္ပာယံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒမောလုဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘တေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒီသု ပါဠိဝစနေသု အဓိပ္ပာယံ ဒဿေန္တေန၊ ‘‘ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ အန္တောသတ္တာဟေ ဒတွာ ပစ္ဆာ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၅)။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘သတ္တာဟာတိက္ကန္တဿ ပန ¶ ပရိဘောဂေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထမိဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၅)။ အယမေဝ ဝါဒေါ တေသု သုန္ဒရတရော။ သတ္တာဟေ မက္ခနာဒိံ အဓိဋ္ဌတော စ အညဿ ဒဒတောပိ စ အနာပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဗ္ဘဉ္ဇနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – သပ္ပိအာဒိံ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒိံ မဓုံ အရုမက္ခနံ၊ ဖာဏိတံ ဃရဓူပနံ အဓိဋ္ဌတော အနာပတ္တီတိ။ အညဿာတိ ဥပသမ္ပန္နဿ ဝါ အနုပသမ္ပန္နဿ ဝါ။

၁၀၂။ ယာဝကာလိကအာဒီနိ အတ္တနာ သဟ သံသဋ္ဌာနိ သဗ္ဘာဝံ ဂါဟာပယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဘာဝန္တိ သဿ အတ္တနော ဘာဝေါ ဒွိတ္တေ သဗ္ဘာဝေါ၊ တံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ၊ တသ္မာ။ ဧဝမုဒီရိတန္တိ ¶ ဧဝံ ‘‘ဝိကပ္ပေန္တဿ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ အတ္တနာ သံသဋ္ဌာနိ အတ္တနော ဘာဝံ ဂါဟာပယန္တိ ယာဝကာလိကာဒီနိ၊ တသ္မာ သတ္တာဟာတိက္ကာမိတာနိ သတ္တာဟကာလိကာနိ ပါစိတ္တိယဇနကာနိ သံသဋ္ဌာနိ အတ္တသံသဋ္ဌာနိပိ ပါစိတ္တိယဇနကာနိ ကရောန္တီတိ အဝိကပ္ပနာဒိမှိ သတိ ဗျတိရေကတော ပါစိတ္တိယာပတ္တိပရိဒီပကံ ‘‘ဝိကပ္ပေန္တဿာ’’တိအာဒိကံ ဝါကျတ္တယံ ဝုတ္တန္တိ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ သန္ဓာယ ဧဝန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဝက္ခမာနဿ အတီတဥဒီရိတတ္တာယောဂတော ကထံ ယုဇ္ဇတီတိ။ ဧဝမုဒီရိတန္တိ ဝါ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဧဝမေဝ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။

၁၀၃-၅။ ဣဒါနိ အတ္တသံသဋ္ဌာနံ ယာဝကာလိကာဒီနံ သဗ္ဘာဝဂါဟာပနံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ပုရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတ္တာဟန္တိ သတ္တ အဟာနိ ယဿ တံ သတ္တာဟံ၊ သတ္တာဟကာလိကံ။ စ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ သော သတ္တာဟဉ္စ ယာဝဇီဝိကဉ္စာတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ သေသကာလိကသမ္မိဿန္တိ သေသေဟိ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ ကာလိကေဟိ ယာဝကာလိကယာမကာလိကသင်္ခါတေဟိ သမ္မိဿံ။ ပါစိတ္တီတိ ¶ သန္နိဓိသိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိ။ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟိတန္တိ တသ္မိံယေဝ ဒိနေ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ။ တဒဟေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ဒိနေ ပုရေဘတ္တမေဝ။ သေသန္တိ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကဉ္စ။ ဧဝန္တိ ယာမေ ဧဝ ပရိဘုဉ္ဇယေတိ ဝိဇာနီယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရန္တိ သတ္တာဟကာလိကတော အညံ ယာဝဇီဝိကံ။

ကာလိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၆။ ဒါတုံ ကာမေတီတိ ဒါတုကာမော၊ တဿ အဘိဟာရော ဤသကမ္ပိ ဩဏမနာဒိနာဘိဟရဏန္တိ တပ္ပုရိသော၊ ဟတ္ထဿ ပါသော ဟတ္ထပါသော။ ရုဠှီဝသေန တု အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဟတ္ထပါသော နာမ။ သော စ သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ ဌိတော၊ ပဏှိအန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ နိပန္နော၊ ယေန ပဿေန နိပန္နော၊ တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒါယကဿ နိသိန္နဿ ဌိတဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧရဏက္ခမန္တိ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန ဧရဏဿ ဥက္ခိပနဿ ¶ ခမံ ယောဂ္ဂံ။ ဝတ္ထုသဒ္ဒါပေက္ခံ နပုံသကတ္တံ။ တိဓာ ဒေန္တေတိ ကာယကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓနိဿဂ္ဂိယာနံ ဝသေန တီဟိ ပကာရေဟိ ဒါယကေ ဒဒမာနေ။ တတ္ထ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အန္တမသော ပါဒင်္ဂုလိယာပိ ဒီယမာနံ ကာယေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ၊ ကဋစ္ဆုအာဒီသု ယေန ကေနစိ ဒီယမာနံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန၊ ကာယတော ပန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓတော ဝါ မောစေတွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပါတိယမာနံ နိဿဂ္ဂိယေန ပယောဂေန ဒိန္နံ နာမ။ ဒွိဓာ ဂါဟောတိ ကာယကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါနံ ဝသေန ဒွီဟိ ပကာရေဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ¶ ဒီယမာနဿ ဂဟဏံ။ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဟော ပဉ္စင်္ဂေါတိ ယောဇနာ။ ပဉ္စင်္ဂေါတိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ယဿာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။

၁၀၇။ ဣဒါနိ အနေရဏက္ခမေ စ ကိသ္မိဉ္စိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ စ ပဋိဂ္ဂဟဏာရောဟနံ ဒဿေတုံ ‘‘အသံဟာရိယေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသံဟာရိယေတိ အာနေတုမသက္ကုဏေယျေ ဖလကပါသာဏာဒိမှိ။ တတ္ထဇာတေတိ တေသုယေဝ ရုက္ခာဒီသု ဇာတေ ကိံသုကပဒုမိနိပဏ္ဏာဒိကေ။ စိဉ္စအာဒီနံ သုခုမေ ပဏ္ဏေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာနိ ဟိ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေသံ ပန သာခါသု ဝဋ္ဋတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အင်္ဂ’’န္တိအာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယေ။ အသယှဘာရေတိ ထာမမဇ္ဈိမပုရိသေန သဟိတုံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကုဏေယျေ ဘာရေ။ သဗ္ဗေသံ ပဋိဂ္ဂဟော ‘‘န ရူဟတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။

၁၀၈။ ဣဒါနိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနံ ဒဿေတိ ‘‘သိက္ခာ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ သိက္ခာမရဏလိင်္ဂေဟီတိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန စ မရဏေန စ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန စ။ အနပေက္ခဝိသဂ္ဂတောတိ နတ္ထိ အပေက္ခော ဧတဿာတိ အနပေက္ခော၊ သောဝ ဝိသဂ္ဂေါ၊ တတော စ။ အစ္ဆေဒါတိ စောရာဒီဟိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန။ အနုပသမ္ပန္နဒါနာတိ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါနေန။ စ-သဒ္ဒေါ သဗ္ဗတ္ထ အာနေတဗ္ဗော။ ဂါဟောတိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ။ ဥပသမ္မတီတိ ဝိဇဟတိ။

၁၀၉-၁၀။ ဣဒါနိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပရိဘောဂေ ဒေါသံ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗန္တိ စတုကာလိကပရိယာပန္နံ သကလမ္ပိ။ ဣဒါနိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဒဿေတုံ ‘‘သုဒ္ဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဒ္ဓံ နာတိဗဟလံ ဥဒကဉ္စ တထာ အင်္ဂလဂ္ဂံ အဝိစ္ဆိန္နံ ဒန္တ…ပေ… ဂူထကဉ္စ လောဏ…ပေ… ကရီသကဉ္စ ကပ္ပတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ သုဒ္ဓန္တိ ရဇရေဏူဟိ အညရသေန ¶ စ အသမ္မိဿတာယ ပရိသုဒ္ဓံ။ နာတိဗဟလန္တိ ယံ ကသိတဋ္ဌာနေ ဗဟလမုဒကံ ဝိယ မုခေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ န လဂ္ဂံ၊ တံ။ အဝိစ္ဆိန္နန္တိ အင်္ဂတော ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ¶ န ဂတံ။ ဒန္တာနိ စ အက္ခီနိ စ ကဏ္ဏဉ္စ ဒန္တက္ခိကဏ္ဏံ ပါဏျင်္ဂတ္တာ၊ တဿ ဂူထကန္တိ တပ္ပုရိသော။ လောဏံ သရီရုဋ္ဌိတံ။ သိင်္ဃာဏီတိ သိင်္ဃာဏိကာ။ ဝိစ္ဆိန္နံ န ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၁၁။ ဣဒါနိ ‘‘ဂူထာ’’တိအာဒိနာ ကာလောဒိဿံ ဒဿေတိ။ တထာဝိဓေတိ သပ္ပဒဋ္ဌက္ခဏာဒိကေ တထာဝိဓေ ကာလေ။ တထာ တာဒိသော ဝိဓော ကာလော ဧတဿာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ သေဝေယျာတိ သေဝနံ ကရေယျ၊ ပရိဘုဉ္ဇေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသန္တေ ကပ္ပကာရကေတိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗစောပိ အသမတ္ထောပိ ကပ္ပိယကာရကော အသန္တပက္ခေယေဝ တိဋ္ဌတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာလောဒိဿတ္တာ ပန ဆာရိကာယ အသတိ အလ္လဒါရုံ ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာ ကာတုံ၊ မတ္တိကာယ အသတိ ဘူမိံ ခဏိတွာပိ မတ္တိကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၁၂။ ဒုရူပစိဏ္ဏေတိ ဒုဋ္ဌုံ ဥပစိဏ္ဏံ အာမဋ္ဌံ ဒုရူပစိဏ္ဏံ။ သစေ ဘိက္ခု အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ သာမိသံ ဘာဇနံ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေတွာ အာမသတိ၊ ပိဓာနံ အာမသတိ၊ ဥပရိ ဌိတကစဝရာဒိံ ဆဍ္ဍေတိ၊ တတ္ထဇာတကဖလိနိယာ သာခါယ ဝါ ဝလ္လိယာ ဝါ ဂဟေတွာ ဝါ စာလေတိ၊ ဒုရူပစိဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မိံ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဖလရုက္ခံ ပန အပဿယိတုံ ဝါ တတ္ထ ကဏ္ဋကံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရညေ ပတိတအမ္ဗဖလာဒိံ ‘‘သာမဏေရဿ ဒဿာမီ’’တိ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရဇောကိဏ္ဏေတိ ရဇသာ ဩကိဏ္ဏေ၊ တသ္မိံ ပတ္တာဒိကေ ယံ ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏှတော ဝိနယဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သစေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပတ္တေ ရဇံ ပတတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာ ဂဏှိတဗ္ဗာ ¶ ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ အာကိရန္တိ၊ ဟတ္ထတော အမောစေန္တေနေဝ ပဋိဂ္ဂါဟာပကဿ သန္တိကံ နေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ မဟာဝါတော တတော တတော ရဇံ ပါတေတိ၊ န သက္ကာ ဟောတိ ဘိက္ခံ ဂဟေတုံ၊ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပန တေန ဒိန္နံ ဝါ ဝိဿာသေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထာတိ ဝက္ခမာနာရမ္ဘေ။ ဥဂ္ဂဟပ္ပဋိဂ္ဂဟေတိ ဥဂ္ဂဟိတ္ထာတိ ဥဂ္ဂဟော၊ ဥဂ္ဂဟိတံ၊ တဿ ပဋိဂ္ဂဟော၊ တသ္မိံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝံ ဇာနတော အတ္တနာ ဧဝ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဂဟဏေတိ အဓိပ္ပာယော။ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ ပန အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တေလာဒီနိ၊ ဆာယတ္ထာယ သာခါဒီနိ ဝါ ဂဟေတွာ ပစ္ဆတော ဘုဉ္ဇိတုကာမတာယ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္ဆုအာဒီသု ဖာလိတေသု မလံ န ပညာယတိ၊ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ ပိသန္တာနံ ဝါ ကောဋ္ဋေန္တာနံ ဝါ နိသဒနိသဒပေါတကဥဒုက္ခလမုသလာနိ ခီယန္တိ၊ ဒန္တန္တရေ လဂ္ဂံ သုခုမအာမိသံ ဟောတိ၊ ရသော န ပညာယတိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ အန္တောဝုတ္ထေတိ ¶ အကပ္ပိယကုဋိယာ ဆဒနဗ္ဘန္တရေ ဝုတ္ထေတိ အတ္ထော။ သယံပက္ကေတိ အတ္တနာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပက္ကေ။ သစေ ဝါသိအာဒိံ တာပေတွာ တက္ကာဒီသု ပက္ခိပတိ၊ ဧတ္တာဝတာပိ သာမပါကတော န မုစ္စတိ။ ပုရိမကာလိကဒွယေ ပုနပါကဉှိ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဘိက္ခုနော ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိဿ ဥဏှယာဂုယာ သုလသိပဏ္ဏာဒီနိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရံ ဝါ ပက္ခိပန္တိ၊ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုလံ ဘတ္တံ လဘိတွာ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောပက္ကေတိ အကပ္ပိယကုဋိယာ အန္တော ပက္ကေ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ပဋိဂ္ဂါဟနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၃-၄။ မနုဿဟတ္ထိအဿာနဉ္စ ¶ …ပေ… ဥရဂဿ စ ယံ မံသဉ္စ၊ ယံ ဥဒ္ဒိဿကတမံသဉ္စ၊ အပ္ပဋိဝေက္ခိတံ ယဉ္စ မံသံ၊ တေသု မံသေသူတိ ဧဝံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သီသဂီဝါတရင်္ဂေန စရန္တာ အစ္ဆဝိသေသာဝ တရစ္ဆာ။ ဥရဂဿာတိ ဣမိနာ သဗ္ဗာပိ ဒီဃဇာတိ သင်္ဂဟိတာ။ ဥဒ္ဒိဿကတမံသန္တိ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ကတံ ဥဒ္ဒိဿကတံ၊ တဉ္စ တံ မံသဉ္စ။ ဧတ္ထ စ မံသ-ဂ္ဂဟဏေန မစ္ဆာနမ္ပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဥပလက္ခဏဝသေန၊ စ-သဒ္ဒေန ဝါ။ ပဉ္စသုပိ သဟဓမ္မိကေသု ယံ ကိဉ္စိ ဥဒ္ဒိဿကတံ သဗ္ဗေသမ္ပိ န ကပ္ပတိ၊ တမ္ပိ အဒိဋ္ဌအသုတအပရိသင်္ကိတတာယ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပဋိဝေက္ခိတန္တိ အနုပပရိက္ခိတံ၊ အနာပုစ္ဆိတန္တိ အတ္ထော။ အာပတ္တိဘီရုကေန ဟိ ရူပံ သလ္လက္ခေန္တေနာပိ ပုစ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ။ မနုဿာနံ မံသေသု ထုလ္လစ္စယန္တိ ယောဇနာ။ ထူလော အစ္စယော ဧတ္ထာတိ ရဿေ၊ ဒွိတ္တေ စ ထုလ္လစ္စယံ။ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသေဟိ ဌပေတွာ ဣတော အဓိကံ ဝဇ္ဇံ နတ္ထိ။ သေသေသူတိ အဝသေသေသု ဧကာဒသသု။

၁၁၅။ ဣဒါနိ မနုဿာဒီနံ အဋ္ဌိအာဒီနိပိ အကပ္ပိယာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘လောဟိတ’’န္တိအာဒီသုပိ အနုဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဧသန္တိ မနုဿာဒီနံ ဒသန္နံ။ ဝသာသု ပန ဧကာ မနုဿဝသာ န ဝဋ္ဋတိ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ ဥဒ္ဒိဿကတံယေဝ ¶ သစိတ္တကန္တိ ယောဇနာ။ သစိတ္တကန္တိ ဥဒ္ဒိဿကတဘာဝဇာနနစိတ္တေန သဟ ဝတ္တတီတိ သစိတ္တကံ။ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမဝိဇာနနစိတ္တေန ဟိ သစိတ္တကတ္တံ။ ဧတ္ထ စ သစိတ္တကတ္တံ အာပတ္တိယာ ဧဝ၊ န စ မံသဿ၊ တထာပိ မံသသီသေန အာပတ္တိ ဧဝ ဝုတ္တာတိ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ။

အကပ္ပိယမံသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၆-၇။ ရူပိယေန ¶ အရူပိယံ ရူပိယဉ္စ ဣတရေန ရူပိယဉ္စ ပရိဝတ္တေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ရူပိယေနာတိ ရူပိယသင်္ခါတေန နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ။ အရူပိယန္တိ အရူပိယသင်္ခါတံ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ကပ္ပိယဝတ္ထုဉ္စ။ ဣတရေနာတိ အရူပိယေန။ နိဿဂ္ဂီတိ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂေါ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗဿ ဝိနယကမ္မဿေတံ နာမံ။ နိဿဂ္ဂေါ အဿ အတ္ထီတိ နိဿဂ္ဂိ၊ ကိံ တံ? ပါစိတ္တိယံ။ ရူပိယဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပန ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

ဣဒါနိ ရူပိယာဒိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကဟာ…ပေ… မာသကံ ဣဓ ရူပိယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကဟာပဏော နာမ သုဝဏ္ဏမယော ဝါ ရဇတမယော ဝါ ဧတရဟိ ပကတိကဟာပဏော ဝါ။ သဇ္ဈူတိ ရဇတံ။ သိင်္ဂီတိ သုဝဏ္ဏဘေဒေါ၊ တထာပိ စေတ္ထ သာမညေန သုဝဏ္ဏမဓိပ္ပေတံ။ ဝေါဟာရူပဂမာသကန္တိ ဝေါဟာရံ ကယဝိက္ကယံ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဝေါဟာရူပဂံ၊ တဉ္စ တံ မာသကဉ္စ။ တံ ပန သမုဋ္ဌာပိတရူပဉ္စ အသမုဋ္ဌာပိတရူပဉ္စ လောဟဒါရုအာဒိမယံ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ရူပိယန္တိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ရူပိယံ နာမာတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထမုတ္တာဒိ ကပ္ပံ ဒုက္ကဋဝတ္ထုဉ္စ ဣတရန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဝတ္ထဉ္စ မုတ္တာ စ အာဒိ ယဿာတိ သမာသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ဝတ္ထာဒိ မုတ္တာဒီ’’တိ။ တတ္ထ ပဌမေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ကပ္ပာသသုတ္တာပရဏ္ဏာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ၊ ဒုတိယေန မဏိ သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လံ သတ္တဓညာနိ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣဒံ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝတ္ထာဒိကပ္ပိယဝတ္ထုံ၊ မုတ္တာဒိဒုက္ကဋဝတ္ထုဉ္စ ဣတရံ အညံ အရူပိယံ နာမာတိ အတ္ထော။

၁၁၈။ ဧတ္တာဝတာ ¶ ရူပိယသံဝေါဟာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ကယဝိက္ကယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဣမ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ¶ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟိ၊ ဣမံ ကရ၊ ဣမံ အာနယာ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမံ ဘုတွာ ဣမံ ဒေဟိ၊ ဣမံ ကရ၊ ဣမံ အာနယာ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေမိ၊ ဣမံ ဒေဟိ၊ ဣမံ ကရ၊ ဣမံ အာနယာ’’တိ ဝါ ကယဝိက္ကယေ သမာပန္နေ နိဿဂ္ဂီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဣမန္တိ တဏ္ဍုလာဒိံ။ ဘုတွာတိ ဩဒနာဒိံ ဘုဉ္ဇိတွာ။ ဣမံ ဒေဟီတိ ဧတံ ဝတ္ထာဒိကံ ဒေဟိ။ ဣမံ ကရာတိ ဧတံ ရဇနပစနာဒိံ ကရောဟိ။ ဣမံ အာနယာတိ ဧတံ ရဇနကဋ္ဌာဒိံ အာနေဟိ။ ဣမံ ဒေမီတိ ဧတံ ဝတ္ထာဒိကံ တဝ ဒေမိ။ သမာပန္နေတိ ကတေ။ တသ္မာ ကပ္ပိယံ ဘဏ္ဍံ ပရိဝတ္တေန္တေန အညာတကေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ၊ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ၊ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ကယဝိက္ကယန္တိ ဝုတ္တာ တိဿော အာပတ္တိယော။ မာတာပိတူဟိ ပန သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယမတ္တံ မောစေန္တေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကယဝိက္ကယော ဌပေတွာ ပဉ္စသဟဓမ္မိကေ အဝသေသေဟိ ဂိဟိပဗ္ဗဇိတေဟိ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန နဝကမ္မာနိ ကာရေတိ၊ အဋ္ဌကထာပမာဏေန ပါစိတ္တိယမတ္တံ ဒေသေတဗ္ဗံ။

၁၁၉-၁၂၀။ ဣဒါနိ ပရိဏာမနဝသေန အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထာယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – သင်္ဃဿ နတံ လာဘံ အတ္တနော ပရိဏာမေယျ၊ နိဿဂ္ဂိ။ အညတော ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေယျ၊ ပါစိတ္တိ။ အညဿ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေယျ၊ ဒုက္ကဋံ။ အညဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ နတံ လာဘံ အတ္တနော ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ အညစေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေယျ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ နတန္တိ ကာယေန ဝါ ဝစသာ ဝါ နိန္နံ ကတံ။ လာဘန္တိ လဘိတဗ္ဗံ စီဝရာဒိ။ အညတော အညသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဝါ စေတိယေ ဝါ၊ စေတိယေ ပန ဒုက္ကဋံ။ အညဿာတိ စေတိယာဒိနော အန္တမသော သုနခဿ။ အညတော ဝါတိ စေတိယာဒိမှိ ဝါ။ သင်္ဃဿာတိ ပန ဣဒံ ကာကက္ခိဂေါဠကဉာယေန ‘‘နတံ ပရိဏာမေယျာ’’တိ ဥဘယတ္ထ ပရိဝတ္တတိ။ နိဿဋ္ဌံ သကသညာယ န ¶ ဒဒေယျ ဝါ၊ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညထာ အညေန ပကာရေန၊ ထေယျသညာယ န ဒဒေယျ စေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတရန္တိ ဝတ္ထုဝသေန အညံ ပါရာဇိကံ ထုလ္လစ္စယံ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ အတ္ထော။

နိဿဂ္ဂိယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၁။ မုသာ ¶ …ပေ… ဟရဏေတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ တဿ ‘‘ပါစိတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ မုသာဝါဒေတိ နိပါတေန သဒ္ဓိံ တပ္ပုရိသော။ ပုဗ္ဗေပိ ဇာနိတွာ ဝစနက္ခဏေပိ ဇာနန္တဿ မုသာဘဏနနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဘဏနဉ္စ နာမ ဣဓ အဘူတဿ ဝါ ဘူတတံ၊ ဘူတဿ ဝါ အဘူတတံ ကတွာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဝိညာပနပ္ပယောဂေါ။ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသာစာရဝိပတ္တိယော အမူလိကာယ စောဒေန္တဿ ယထာက္ကမံ သင်္ဃာဒိသေသပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ။ အနုပဓာရေတွာ သဟသာ ဘဏန္တဿ၊ ‘‘အညံ ဘဏိဿာမီ’’တိ အညံ ဘဏန္တဿ ယဿ ဘဏတိ၊ သော န သုဏာတိ၊ တဿ စ အနာပတ္တိ။

ဩမသတိ အမနာပတာယ ကဏ္ဏေသု ဝိဇ္ဈတိ ဝိယ ဧတေန၊ ဩမသတိ ဝါတိ ဩမသော၊ သော စာယံ ဝါဒေါစ၊ တသ္မိံ။ ဒီဃော ပန ဂါထာဗန္ဓဝသေန။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ဟီနုက္ကဋ္ဌေသု စ ဇာတိနာမဂေါတ္တဝယကမ္မသိပ္ပအာဗာဓလိင်္ဂကိလေသအာပတ္တိအက္ကောသသင်္ခါတေသု ဒသသု ဘူတေန ဝါ အဘူတေန ဝါ ‘‘ခတ္တိယောသိ၊ စဏ္ဍာလောသီ’’တိအာဒိနာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အနညာပဒေသေန ဘိက္ခုနော ခုံသေတုကာမတာယ အက္ကောသဝစနေတိ အတ္ထော။ ‘‘သန္တိ ဣဓေကစ္စေ စဏ္ဍာလာ’’တိအာဒိနာ အညာပဒေသေန ဝါ ‘‘စောရောသိ၊ ဝိကာရီသိ၊ မာတုဃာတကောသီ’’တိအာဒီဟိ ပါဠိမုတ္တပဒေဟိ ဝါ ဘိက္ခုဿ၊ ယထာ ဝါ ¶ တထာ ဝါ အနုပသမ္ပန္နံ၊ ပရမ္မုခါ ပန သဗ္ဗမ္ပိ အက္ကောသန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ကေဝလံ ဒဝကမျတာယ ဝဒတော ပန သဗ္ဗတ္ထ ဒုဗ္ဘာသိတံ။

ပေသုညဟရဏေတိ ပိသုဏဿ ဘာဝေါ ပေသုညံ။ အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ပရဿ ပရေသု ဘေဒါဓိပ္ပာယေန ဝါ ဇာတိအာဒီဟိ ဩမသန္တဿ ဘိက္ခုနော ဝစနံ သုတွာ ဘိက္ခုဿ တဿ ပေသုညဿ ဟရဏေ။ အနုပသမ္ပန္နဿ ဟရဏေ ဒုက္ကဋံ။ ပဒံ ပဒံ ပဒသော၊ ဝိစ္ဆာယံ သော၊ ကောဋ္ဌာသေန ကောဋ္ဌာသေနာတိ အတ္ထော။ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှော တိပိဋကဓမ္မော၊ အနာရုဠှော စ ရာဇောဝါဒါဒိကော ဓမ္မော နာမ၊ တေန သဟ ပဒသောတိ နိပါတဿ တတိယာတပ္ပုရိသော။ ပဒသောဓမ္မေတိ ဧကက္ခရာဒိနာ ကောဋ္ဌာသေန ကောဋ္ဌာသေန အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ ယထာဝုတ္တဓမ္မဘဏနေတိ အတ္ထော။ ပဒသောဓမ္မဘဏနဉှိ ပဒသောဓမ္မ-သဒ္ဒေန ဥပစာရေန ဝုတ္တံ။ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏေ သဇ္ဈာယကရဏေ၊ တံသန္တိကေ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏာဒိကေ စ တေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ယေဘုယျေန ပဂုဏံ ဂန္ထံ ဘဏန္တဿ ဩသာရေန္တဿ ခလိတဋ္ဌာနေ ‘‘ဧဝံ ဘဏာဟီ’’တိ ဧကတော ဘဏန္တဿပိ အနာပတ္တိ။

အန္တမသော ¶ ဝတ္ထာဒိနာ ယေန ကေနစိ သဗ္ဗစ္ဆန္နံ ဆဒနံ အနာဟစ္စ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေနာပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆိန္နံ ယေဘုယျေနဆန္နံ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆိန္နဉ္စ သေနာသနံ အဂါရန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတြဋ္ဌော ပန ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အန္တမသော ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတော တိရစ္ဆာနဂတောပိ အန္တမသော တဒဟုဇာတာ ဣတ္ထီပိ ဥပစာရတော အဂါရ-သဒ္ဒေန ဝုစ္စတိ။ သဟ အဂါရေနာတိ သာဂါရော၊ ဘိက္ခု။ ဥပစာရေနေဝ စ ပန အနုပသမ္ပန္နေန၊ မာတုဂါမေန စ သဟ သေယျကပ္ပနံ သာဂါရဘာဝေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃသမ္မတံ သေနာသနပညာပကာဒိဘေဒံ ဥပသမ္ပန္နံ အယသကာမာ ဟုတွာ ဘိက္ခူဟိ ယေန စ ဥဇ္ဈာပေန္တိ အဝဇာနာပေန္တိ အဝညာယ ဩလောကာပေန္တိ၊ လာမကတော ¶ ဝါ စိန္တာပေန္တိ၊ တံ ဝစနံ ဥဇ္ဈာပနကံ။ ယေန ခီယန္တိ သဗ္ဗတ္ထ တဿ အဝဏ္ဏံ ပကာသေန္တိ၊ တံ ခီယနံ။

၁၂၂။ တလန္တိ ဟတ္ထတလမဓိပ္ပေတံ။ တဂ္ဂဟဏေန ပန ကာယောဝ တလံ။ သတ္တီတိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ သတ္တိ အာဝုဓဝိသေသော၊ ဥပလက္ခဏတ္တာ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ သတ္တိ။ တလဉ္စ သတ္တိ စ တလသတ္တိ။ ဣဓ ပန ကောပေန ဘိက္ခုဿ တလသတ္တိဥဂ္ဂိရဏံ တလသတ္တိ။ သစေ ပန ဝိရဒ္ဓါ ပဟာရံ ဒေတိ၊ န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋံ၊ ပဟရိတုကာမတာယ ပါစိတ္တိယံ၊ အနုပသမ္ပန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ။

ပညတ္တေန ဝဒတော ဥပသမ္ပန္နဿ ဝါ တေန ဝုစ္စမာနဓမ္မဿ ဝါ အနာဒရကရဏံ အနာဒရော။ အနုပသမ္ပန္နဿ တေန ဝုစ္စမာနဿ ဝါ ဥပသမ္ပန္နေန၊ ပရေန ဝါ အပညတ္တေန ဝါ ဝုစ္စမာနဿ အနာဒရေ ဒုက္ကဋံ။

‘‘ဦနဝဿော တွံ မညေ’’တိအာဒိနာ ဘိက္ခုနော ကုက္ကုစ္စဿ ဥပ္ပာဒနံ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒုက္ကဋံ။

အနာပုစ္ဆာ ဂါမပ္ပဝေသနေတိ ပကတိဝစနေန ပုစ္ဆိတုမနုရူပံ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဒဿနူပစာရေ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ အနာပုစ္ဆိတွာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနေ။ ဒီဃော ပန သန္ဓိဝသေန။ အာပဒါသု အနာပတ္တိ။

ပရမ္ပရဘောဇနေတိ ပရော စ ပရော စ ပရမ္ပရာ မ-ကာရော သန္ဓိဝသေန၊ တသ္မာ ပရမ္ပရာ ဥပ္ပတ္တဝိသယအပါဒါနဝစနံ၊ ပရတော ပရတော လဒ္ဓါ ဘုဉ္ဇနေတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ပဉ္စဟိ ¶ ဘောဇနေဟိ နာမံ ဂဟေတွာ နိမန္တိတဿ ယေန ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော၊ တဿ တဿ ဘောဇနတော ဥပ္ပဋိပါဋိယာ၊ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ¶ ဝါ အာဒိနာ သမ္မုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ အဝိကပ္ပေတွာ ဝါ အညတော အညတော ပဉ္စဘောဇနာဒီနိ လဒ္ဓါ ဘုဉ္ဇမာနေတိ။ ဂိလာနစီဝရဒါနစီဝရကာရသမယေ အနာပတ္တိ။

၁၂၃။ သေယျံ သေနာသနာနိ ဝါ အနုဒ္ဓရိတွာ ဂမနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယေ။ တတ္ထ ‘‘ဘိသိ စိမိလိကာ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဘူမတ္ထရဏံ တဋ္ဋိကာ စမ္မက္ခဏ္ဍော နိသီဒနံ ပစ္စတ္ထရဏံ တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရော’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၆) ဝုတ္တာသု ဒသသု သေယျာသု ဧကမ္ပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂနေ ဂဟေတွာ သင်္ဃိကေ သဗ္ဗပ္ပဋိစ္ဆန္နေ ဂုတ္တေ သေနာသနေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ယထာ ဌပိတံ ဥပစိကာဒီဟိ န ခဇ္ဇတိ၊ တထာ ဌပနဝသေန အနုဒ္ဓရိတွာ ပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ပရိက္ခေပံ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမိတွာ ဂမနေ စ၊ တထာ မဉ္စပီဌတိသိကောစ္ဆသင်္ခါတာနိ သေနာသနာနိ ဝဿကာလေ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ အနုပသမ္ပန္နေန အနုဒ္ဓရိတွာ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမိတွာ ဂမနေ စာတိ အတ္ထော။ ယထာဝုတ္တတော ပန အညတ္ထ ဒုက္ကဋံ။

ဣတ္ထိယာ အဒ္ဓါနဂမနေတိ ‘‘ဂစ္ဆာမ ဘဂိနိ၊ ဂစ္ဆာမ အယျာ’’တိ အညမညံ သံဝိဒဟိတွာ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ’’တိအာဒိနာ နိယမိတကာလဝိသင်္ကေတံ အကတွာပိ ဒွါရဝိသင်္ကေတံ မဂ္ဂဝိသင်္ကေတံ ကတွာပိ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂဂမနေတိ အတ္ထော။

ဧကေကာယ နိသီဒနေတိ ဧကေန ဧကာတိ ဧကေကာ၊ တဿာ နိသဇ္ဇာယာတိ အတ္ထော။ ဧကေန သဟ ဧကိဿာ နိသဇ္ဇံ ဝိနာ ဧကာယ သဟ ဧကဿ နိသဇ္ဇံ နာမ နတ္ထီတိ ဧကာယ သဟ ဧကဿ နိသဇ္ဇာယံ သတိ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော ပါစိတ္တိယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧကာယေကနိသီဒနေ’’တိ ဝါ ပါဌော။

၁၂၄။ ရူပါဒီနံ ¶ ဥပသံဟာရေန၊ ဘယာနကကထာကထနေန ဝါ ဥပသမ္ပန္နဿ ဘိံသာပနေ။ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒုက္ကဋံ။

အာကောဋနေ ¶ ဥပသမ္ပန္နဿ အန္တမသော ဥပ္ပလပတ္တေနာပိ ပဟာရဒါနေ။ အနုပသမ္ပန္နဿ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတဿပိ ဒုက္ကဋံ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ။

သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝိနယဓရေန အနုယုဉ္ဇိယမာနဿ ပုစ္ဆိတတော အညဿ ဝါဒေါ အညေန အညံ ပဋိစရဏံ အညဝါဒေါ။ တထေဝ ပုစ္ဆိယမာနဿ အကထေတုကာမတာယ ဝိဟေသနံ တုဏှီဘာဝေါ ဝိဟေသာ။ အညဝါဒကဿ ဝိဟေသကဿ စ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန အညဝါဒကဝိဟေသကကမ္မေ ကတေ ပုန အညဝါဒေ ဝိဟေသာယ ပါစိတ္တိယံ။ အနာရောပိတေ ပန ကမ္မေ ဒုက္ကဋံ။ ကိဉ္စိ ဝီတိက္ကမံ ဒိသွာ ‘‘အာဝုသော၊ ဣဒံ နာမ တယာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ တံ န ကထေတုကာမော တုဏှီဘူတော သင်္ဃံ ဝိဟေသေတီတိ ဝိဟေသကော။ အနာစာရံ အာစရိတွာ သင်္ဃမဇ္ဈေ အာပတ္တိယာ၊ ဝတ္ထုနာ ဝါ အနုယုဉ္ဇိယမာနေ တံ အကထေတုကာမော ‘‘ကော အာပန္နော၊ ကိသ္မိံ အာပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန အညေဟိ ဝစနေဟိ တံ ဝစနံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော ယော အညံ ဝဒတိ၊ အယံ အညဝါဒကော နာမ။

ဒုဋ္ဌုလ္လံ နာမ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသာ၊ ဣဓ ပန သင်္ဃာဒိသေသောဝ။ ပကာသော စ ဆာဒေါ စ ပကာသဆာဒေါ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လဿ ပကာသဆာဒေါတိ တပ္ပုရိသော။ အဘိဏှာပတ္တိကဿ ဘိက္ခုနော အာယတိံ သံဝရတ္ထာယ အာပတ္တိပရိယန္တံ ကုလပရိယန္တဉ္စ ကတွာ ဝါ အကတွာ ဝါ တိက္ခတ္တုံ အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုသမ္မုတိံ ဌပေတွာ အနုပသမ္ပန္နဿ ‘‘အယံ အသုစိံ မောစေတွာ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္ထုနာ သဒ္ဓိံ အာပတ္တိံ ဃဋေတွာ တဿ ဒုဋ္ဌုလ္လဿ ပကာသနေ အာရောစနေ စ၊ တဿေဝ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဉတွာ ဆာဒနေ စ၊ အဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနေ ဆာဒနေ ¶ စ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ ပန ပုရိမပဉ္စမသိက္ခာပဒေ ဣတရာ ဒုဋ္ဌုလ္လေပိ ဒုက္ကဋံ။

ဟာသောဒကေတိ ဧတ္ထ ဟာသေ ဥဒကေတိ ပဒဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန ဟသာဓိပ္ပာယဿ ဥပကစ္ဆကာဒီသု ဟာသေ ဖုသနေ။ ဟာသနိမိတ္တဉှိ ဖုသနံ ဟာသော။ အနုပသမ္ပန္နေ ဒုက္ကဋံ။ ဥဒကေ ဟာသေတိ ဥပရိဂေါပ္ဖကေ ဥဒကေ ဟသာဓိပ္ပာယဿ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနေန ကီဠာယ။ ကီဠာ ဟိ ဣဓ ဟာသောတိ ဝုတ္တော။ နာဝါယ ကီဠတော၊ ဟတ္ထာဒိနာ ကဋ္ဌာဒိနာ ဝါ ဥဒကံ ဟနတော အန္တမသော ဘာဇနဂတကဉ္ဇိကာဒီနိပိ ခိပနကီဠာယ ကီဠတော ဒုက္ကဋံ။ အဟသာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ။

နိစ္ဆုဘနေ ဝိဟာရာတိ သင်္ဃိကဝိဟာရတော ဘိက္ခုနော နိက္ကဍ္ဎနနိက္ကဍ္ဎာပနေ။ ဧတ္ထ စ ဧကပ္ပယောဂေ ¶ ဧကာ၊ နာနာပယောဂေ ဒွါရဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ပုဂ္ဂလိကနိက္ကဍ္ဎနေ၊ တဿ ပရိက္ခာရနိက္ကဍ္ဎနေ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ ပန တဿ ပရိက္ခာရဿ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနေ ဒုက္ကဋံ။ န သမ္မာဝတ္တန္တာနံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနေ၊ အတ္တနော ဝိဿာသိကဿ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎနေ၊ ဘဏ္ဍနကာရကဿ ပန သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎနေ အနာပတ္တိ။

အနုပခဇ္ဇ သယနေတိ ‘‘ဝုဍ္ဎော၊ ဂိလာနော၊ သင်္ဃေန ဒိန္နော’’တိ ဇာနိတွာ မဉ္စပီဌာနံ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော ပဝိသန္တဿ ဝါ နိက္ခမန္တဿ ဝါ ဥပစာရံ အနုပခဇ္ဇ အနုပဝိသိတွာ သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ ‘‘ယဿ သမ္ဗာဓော ဘဝိဿတိ၊ သော ပက္ကမိဿတီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန နိသီဒနနိသဇ္ဇနဝသေန သယနေ။ ပုဂ္ဂလိကေ ဒုက္ကဋံ။

ဧတ္ထ စ ပါစိတ္တီတိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ကာနိစိ ပသိဒ္ဓါနိ ဒဿိတာနိ။ အဝုတ္တာနိ ပန တာဒိသာနိ ဣမိနာဝ သာမညဝစနေန သင်္ဂဟေတွာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? အစေလကာဒိအညတိတ္ထိယာနံ ယဿ ကဿစိ အာမိသဿ သဟတ္ထာ ဒါနေ စ၊ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတမစ္ဆမံသခီရဒဓိသင်္ခါတာနံ ပဏီတဘောဇနာနံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇနေ၊ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတဣတ္ထိပုရိသဿ ယောဂ္ဂေ ကုလေ အနုပဝိသိတွာ နိသဇ္ဇနကပ္ပနေ၊ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တိတော တသ္မိံ ဘုတ္တေ ဝါ အဘုတ္တေ ဝါ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆိတွာ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ယသ္မိံ ကုလေ နိမန္တိတော၊ တတော ဂိလာနစီဝရဒါနကာရသမယံ ဌပေတွာ အညသ္မိံ အညကုလပ္ပဝေသနေ၊ ဌပေတွာ ဧကဒိဝသံ အညသ္မိံ ဒိနေ အာဝသထပိဏ္ဍဿ အဂိလာနေန ဟုတွာ ဘုဉ္ဇနေ၊ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ဘေသဇ္ဇပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ကတွာ ပဝါရိတတော ဥတ္တရိ အညတြ ပုန ပဝါရဏာယ အညတြ နိစ္စပ္ပဝါရဏာယ ဝိညာပနေ၊ အညတြ တထာရူပပစ္စယာ ဂါမတော နိက္ခန္တသေနာဒဿနာယ ဂမနေ၊ ပစ္စယေနပိ ဂန္တွာ တိရတ္တတော ဥတ္တရိ သေနာယ ဝါသေ၊ တဿ စ ဝသန္တဿ ယုဒ္ဓဋ္ဌာနဗလဂဏဋ္ဌာနသေနာနိဝေသအနီကဒဿနတ္ထံ ဂမနေ၊ ပိဋ္ဌာဒီဟိ ကတမဇ္ဇသင်္ခါတသုရာယ၊ ပုပ္ဖာဒီဟိ ကတအာသဝသင်္ခါတမေရယဿ စ ပါနေ၊ ပဒီပုဇ္ဇလပတ္တပစနာဒိကာရဏံ ဝိနာ ဝိသိဗ္ဗိတုကာမတာယ အဂိလာနဿ အဂ္ဂိနော ဇာလနဇာလာပနေ၊ ကပ္ပဗိန္ဒုံ အနာဒါယ နဝစီဝရပရိဘောဂေ၊ သာမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ အပစ္စုဒ္ဓါယ ပရိဘောဂေ၊ ဘိက္ခုသန္တကပတ္တာဒိနော အန္တမသော ဟသာဓိပ္ပာယေနပိ အပနိဓာနေ အပနိဓာပနေ၊ သဉ္စိစ္စ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဇီဝိတဝေါရောပနေ၊ သဉ္စိစ္စ ယထာဓမ္မံ နိဟတာဓိကရဏဿ ပုနကမ္မာယ ဥက္ကောဋနေ၊ သဉ္စိစ္စ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနဂမနေ၊ ဘိက္ခူဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ဝုစ္စမာနဿ အညံ အဝိစာရေတွာ ¶ ‘‘န တတ္ထ သိက္ခိဿာမီ’’တိ ဘဏနေ၊ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနေ၊ ဣမေသံ ‘‘သုတွာ ဩရမိဿာမီ’’တိ အဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဥပဿုတိဋ္ဌာနေ၊ ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မာပဇ္ဇနေ၊ သင်္ဃေ ဝိနိစ္ဆယေ ဝတ္တမာနေ ဆန္ဒံ အဒတွာ ¶ ပက္ကမနေ၊ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန စီဝရံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မာပဇ္ဇနေ၊ အညတြ အဇ္ဈာရာမာ အဇ္ဈာဝသထာ ဝါ ရတနဿ ဝါ ရတနသမ္မတဿ ဝါ ဥဂ္ဂဏှနဥဂ္ဂဟာပနေ ပါစိတ္တိယန္တိ။

ပါစိတ္တိယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၅။ သမဏကပ္ပာတိ သမဏဝေါဟာရာ။ ဘဝန္တိ၊ အဟေသုန္တိ ဝါ ဘူတာ၊ ဝတ္တမာနေ၊ ဘူတေ ဝါ တပ္ပစ္စယော။ ဝိရုဠှမူလာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎမာနကာနံ၊ ဝဍ္ဎိတွာ မဟန္တဘာဝံ ပတ္တာနဉ္စ ရုက္ခလတာဒိသင်္ခါတာနံ ဘူတာနံ ဂါမော၊ ဘူတာ ဧဝ ဝါ ဂါမော သမူဟော ဘူတဂါမော။ တဿ သမာရမ္ဘော ဆေဒနဖာလနာဒိ၊ တသ္မိံ။ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မံ၊ တံဟေတု ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကတကပ္ပိယံ သမဏကပ္ပိယံ ဘဝေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကတံ ကပ္ပိယံ ယဿာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ ကေနာတိ အာဟ ‘‘နခေနာ’’တိအာဒိ။

၁၂၆။ ဣဒါနိ ယဿ သမာရမ္ဘော၊ တံ ဘူတဂါမံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သ မူလာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ သောတိ ဘူတဂါမော။ ဘဝိတုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ပယောဇေတီတိ ကာရိတန္တာ တပ္ပစ္စယော၊ ပဘာဝိတော ဥပ္ပာဒိတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပဘဝနံ ပဘဝေါ၊ ဥပ္ပတ္တိ၊ သောဝ ပဘဝေါ၊ ပဘာဝံ ကရောတီတိ နာမဓာတုတော ကတ္တရိ တပ္ပစ္စယော၊ ပဘာဝိတော ဥပ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ မူလဉ္စ ခန္ဓော စ ဗီဇဉ္စ အဂ္ဂဉ္စ ဖဠု စ မူလ…ပေ… ဖဠူနိ။ ဖဠု နာမ ပဗ္ဗံ။ တာနိယေဝ ဗီဇာနိ၊ တေဟိ ပဘာဝိတော ဥပ္ပာဒိတော၊ အထ ဝါ တေဟိ အဝဓိဘူတေဟိ၊ ကာရဏဘူတေဟိ ဝါ ပဘာဝိတော ဥပ္ပန္နောတိ ကမေန ဝိကပ္ပဒွယေ သမာသဒွယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ မူလဗီဇံ နာမ ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရာဒိ။

ခန္ဓဗီဇံ ¶ နာမ အဿတ္ထနိဂြောဓာဒိ။ ဗီဇဗီဇံ နာမ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာဒိ။ အဂ္ဂဗီဇံ နာမ ¶ ဟိရိဝေရာဒိ။ ဖဠုဗီဇံ နာမ ဥစ္ဆုနဠာဒိ။ တတ္ထ မူလဗီဇာဒီနိ ပဉ္စ ဗီဇဂါမော။ တန္နိဗ္ဗတ္တော ရုက္ခလတာဒိ ဘူတဂါမော။

ဣဒါနိ တေသု ဗီဇဂါမသမာရမ္ဘေ ဒုက္ကဋံ ဒဿေတိ အပရဒ္ဓေန။ ဘူတဂါမဝိယောဇိတံ ဗီဇံ အာရမ္ဘေ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘူတဂါမတော ဝိယောဇိတန္တိ တပ္ပုရိသော။ ဗီဇန္တိ ဘူမိယံ ရောပိတမရောပိတမ္ပိ နိဂ္ဂတဝိဒတ္ထိမတ္တပတ္တဝဋ္ဋိပိ မူလဗီဇာနိ။ ‘‘အာရမ္ဘေ’’တိ ကိတကပစ္စယဿ ယောဂေ အဝုတ္တေ ကမ္မနိ ဆဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝိကပ္ပေန ဥဘယတ္ထ ဒုတိယာ။ အာရမ္ဘေတိ သမာရမ္ဘေ။ တသ္မာ ‘‘ဣမံ ပုပ္ဖံ ဖလံ ဝါ ဇာန၊ ဣမံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိအာဒိနာ ကပ္ပိယဝစနေန ဘူတဂါမတော ဝိယောဇိတံ ဗီဇဇာတံ ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဘဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အဂ္ဂိပရိဇိတံ သတ္ထပရိဇိတံ နခပရိဇိတံ အဗီဇံ နိဗ္ဗတ္တဗီဇညေဝ ပဉ္စမ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု နခပရိဇိတာဒီနိ တီဏိ ဒဿိတာနိ။

၁၂၇။ ဣဒါနိ အဝသိဋ္ဌာနိ ဒွေ ဒဿေတုံ ‘‘နိဗ္ဗတ္တဗီဇ’’န္တိအာဒိကံ ပဌမဒ္ဓံ အာဟ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဗီဇန္တိ နိဗ္ဗတ္တနိယန္တိ နိဗ္ဗတ္တံ၊ နိပုဗ္ဗ ဝတု ဝတ္တနေတိမသ္မာ တပ္ပစ္စယော၊ နိဗ္ဗတ္တံ ဗီဇံ ယဿ တံ နိဗ္ဗတ္တဗီဇံ၊ ဗီဇံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိသုံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အမ္ဗပနသာဒိ။ နောဗီဇံ နာမ တရုဏမ္ဗဖလာဒိ။ ဣဒါနိ ဗီဇဂါမဘူတဂါမေသု ကပ္ပိယကရဏပ္ပကာရာဒိဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘ကဋာဟာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကဋာဟေန ဗဒ္ဓံ ဗီဇံ ယေသန္တိ ဗာဟိရတ္ထော။

၁၂၈။ ဘာဇနေ ဘူမိယမ္ပိ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓေသု ဗီဇေသု ဧကသ္မိဉ္စ ကပ္ပိယေ ကတေတိ ယောဇနာ။ ဗီဇေသူတိ ဗီဇဂါမဘူတဂါမေသု ¶ ။ ဘူတဂါမောပိ ဟိ ဣဓ ‘‘ဗီဇ’’န္တိ ရုဠှီဝသေန ဝုစ္စတိ။

၁၂၉။ နိက္ခိတ္တေတိ ဌပိတေ။ ကပ္ပိယံ ပုန ကရေယျာတိ ဇာတမူလပဏ္ဏဘာဝတော ဘူတဂါမတ္တာ ဘူတဂါမတော ပရိမောစိတံ ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရေယျာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဘူတဂါမော ဟိ သော တဒါ’’တိ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ တဒါတိ မူလေ စ ပဏ္ဏေ စ ဇာတကာလေ သစေ မူလမတ္တံ သဉ္ဇာယတိ၊ ဥပရိဘာဂေ သစေ အင်္ကုရော ဇာယတိ၊ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မူလမတ္တေသု ဝါ ¶ ပန ပဏ္ဏမတ္တေသု ဝါ နိဂ္ဂတေသု သစေပိ ရတနပ္ပမာဏာပိ သာခါ နိက္ခမန္တိ၊ ဗီဇဂါမသင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။

၁၃၀။ ဥဒကသမ္ဘဝေါ သေဝါလော စ စေတိယာဒီသု သေဝါလော စ ဘူတဂါမောဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါကာရာဒိဂ္ဂဟဏံ။ ယဒိ ဒွေ တီဏိ ပဏ္ဏာနိ န ဇာယန္တိ၊ အဂ္ဂဗီဇသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ သုက္ခော ပန သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော။ မူလပဏ္ဏေ ဝိနိဂ္ဂတေ ဗီဇောပိ ဘူတဂါမောဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဏ္ဏေတိ ဣမိနာ အင်္ကုရမတ္တံ ပဋိက္ခိပတိ။

၁၃၁။ ဃဋာဒိပိဋ္ဌေ သေဝါလော စ အဟိဆတ္တကမကုဠဉ္စ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝတ္ထူနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိဋ္ဌေတိ ဣမိနာ အန္တော အဗ္ဗောဟာရိကောတိ ဒဿေတိ။ ဖုလ္လန္တိ ဖုလ္လိတံ အဟိဆတ္တကံ။ အဗျဝဟာရိကန္တိ အာပတ္တိဝေါဟာရယောဂ္ဂံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၃၂။ အလ္လရုက္ခေ လာခါနိယျာသဆတ္တာနိ ဝိကောပိယ ဂဏှတော တတ္ထ အက္ခရံ ဆိန္ဒတော ဝါပိ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ အလ္လရုက္ခေ။ ‘‘ဝိကောပယ’’န္တိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော အပါဌော ပဌမန္တတာယ ကာရဏာဘာဝတော။ ‘‘ဝိကောပိယာ’’တိ ပန ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိကောပိယာတိ ¶ ဣမိနာ အဝိကောပေတွာ ဂဟဏေ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။

၁၃၃။ ဒါရုမက္ကဋကာဒိနာတိ အာဏိံ ကောဋ္ဋေတွာ ဒါရုယန္တံ ကတွာ တတ္ထ ကဏ္ဋကံ ဩလမ္ဗေန္တိ၊ ဧတံ ဒါရုမက္ကဋကံ နာမ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကဏ္ဋကဗန္ဓနာဒီနံ ဂဟဏံ။ တိဏာဒိံ ဆိန္ဒိတုံ၊ ဂဏ္ဌိကံ ကာတုဉ္စ န ကပ္ပတီတိ ယောဇနာ။ ဆိန္ဒိတုန္တိ ဆိန္ဒနံ။

၁၃၄။ ဘူတဂါမံ ဝါတိ ဘူတဂါမံ ဝါ။ ဗီဇံ ဝါတိ ဗီဇဂါမံ ဝါ။ ‘‘ဆိန္ဒ ဝါ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ပစ ဝါတိ ပစနံ ကရောဟီတိ ဝါ။ ‘‘ပဋ’’ ဣတိ ဝါ ပါဌော၊ တဿ ဥပ္ပာဒေဟီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒာဟီ’’တိအာဒိနာ ပန အဝတွာ ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိအာဒိနာ အနိယမေတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၃၅။ ဣမန္တိ ¶ ဧတံ ရုက္ခာဒိံ။ ဣမံ သောဓေဟီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒံ ကတွာ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗောတိ။

သမဏကပ္ပနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃၆။ ယာသု ဝုတ္ထံ ပက္ကဉ္စ ကပ္ပတိ၊ တာ ကပ္ပိယာ ဘူမိယော သမ္မုတိ စ သမ္မုတိကုဋိ စ…ပေ… ဂဟပတိ စ ဂဟပတိကုဋိ စာတိ ဣမာ စတဿော ဟောန္တီတိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၂၉၅) ဝုတ္တာယ ဥတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ၊ အပလောကနကမ္မဝသေန ဝါ သာဝေတွာ သမ္မာ ဥတ္တိသမ္ပန္နံ ကရီယတီတိ သမ္မုတိ၊ ထမ္ဘာနံ ဘိတ္တိပါဒါနံ ဝါ ဥဂ္ဂမနံ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဌပနံ၊ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝါစာယ သာဝနဉ္စ ¶ အန္တံ ယဿာ သာ ဥဿာဝနန္တာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘ထမ္ဘပ္ပတိဋ္ဌာနဉ္စ ဝစနပရိယောသာနဉ္စ သမကာလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅)။ နိသာဒနံ ပဝိသနံ သန္နိဝေသနံ နိသာဒေါ၊ ဂုန္နံ ဝိယ နိသာဒေါ ဧတိဿာတိ ဂေါနိသာဒိ။ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ သေသသဟဓမ္မိကာ သဗ္ဗေ စ ဒေဝမနုဿာ ဣဓ ဂဟပတီတိ သာမညေန အဓိပ္ပေတာ။ ဧတ္ထ ပန ဂဟပတိသမ္ဗန္ဓိနီ ကုဋိ ဒီဃေန ဂဟပတီ။

‘‘ယံ ပန အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ ဝုတ္ထ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) အဋ္ဌကထာဝစနတော ယံ သင်္ဃော အာကင်္ခတိ ဝိဟာရံ ဝါ အဍ္ဎယောဂံ ဝါ ပါသာဒံ ဝါ ဟမ္မိယံ ဝါ ဂုဟံ ဝါ လေဏာဒိံ ဝါ၊ တေသမ္ပိ သာမညဝစနံ ဝိညာယတီတိ တံတံလက္ခဏပ္ပတ္တာ သဟသေယျပ္ပဟောနကာ လေဏာဒယော စတူသွေဝ ကုဋီသု အန္တောဂဓာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမာသု စတူသု သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ပဒေသေ ယံ သင်္ဃိကံ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဘိက္ခုသန္တကံ ဧကရတ္တမ္ပိ အန္တောဝုတ္ထံ အနုပသမ္ပန္နေန ပက္ကဉ္စ ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကဉ္စ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကသင်္ခံ န ဂစ္ဆတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဣတရဒွယေ။ တံ ပန အကပ္ပိယဘူမိယမ္ပိ ဝုတ္ထံ ပက္ကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယာသု ဝုတ္ထံ ပက္ကဉ္စ ကပ္ပတီ’’တိ။

၁၃၇။ ဝါသတ္ထာယ ကတေ သင်္ဃိကေ ဝါ ဧကသန္တကေ ဝါ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ ကပ္ပိယာကုဋိ ¶ လဒ္ဓဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဝါသတ္ထာယာတိ ဣမိနာ အဝါသတ္ထာယ ကတံ နိဝတ္တေတိ။ ဧကသန္တကေတိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တကေ။ ကပ္ပိယာကုဋီတိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော၊ န ဟိ ဂေဟေ ဂေဟံ လဒ္ဓုံ ယုဇ္ဇတီတိ ကပ္ပိယကုဋိတာတိ အတ္ထော။ ဒီဃော ပန ဂါထာဝသေန၊ ကပ္ပိယာ ကုဋိတာတိ ဝါ ဝိသေသနဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဟသေယျပ္ပဟောနကေတိ ဧတ္ထ သဟသေယျပ္ပဟောနကံ ¶ ဝါသာဂါရလက္ခဏေ ဝုတ္တလက္ခဏံ သေနာသနံ။

၁၃၈။ ဣဒါနိ တာ ကုဋိယော ကမေန ဒဿေတွာ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ၊ တာသံ သဗ္ဗထာပဂမဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဂေဟေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ၊ ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဧဝမီရယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဋ္ဌကာ စ ထမ္ဘာ စ ‘‘ဣဋ္ဌကာထမ္ဘာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿော။ ဣဋ္ဌကထမ္ဘာ အာဒိ ယဿ ဘိတ္တိပါသာဒဿာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ ပစ္ဆာ ပဌမသဒ္ဒေန ကမ္မဓာရယော။ ‘‘ဌပေယျ စေ၊ သာ ဥဿာဝနန္တိကာ’’တိ ဧဝံ စေ-သာ-သဒ္ဒေ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၃၉။ သကလော အပရိက္ခိတ္တော အာရာမောပိ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေနာသနံ ပရိက္ခိတ္တံ ဝါ ဟောတု၊ အပရိက္ခိတ္တံ ဝါ၊ န တံ ပမာဏံ။

၁၄၀။ အညေဟိ ကပ္ပိယကုဋိယာ အတ္ထာယ ဒိန္နော ဝါ တေသံ သန္တကော ဝါတိ ယောဇနာ။

၁၄၁။ အဝိရောဓဘာဝေန ကပ္ပနီယာ ကပ္ပာ၊ ကပ္ပ သာမတ္ထိယမိစ္စေတသ္မာ ဣတ္ထိယံ အာပစ္စယေ ရူပံ၊ န ကပ္ပာ အကပ္ပာ၊ အကပ္ပာ စ သာ ကုဋိ စေတိ အကပ္ပကုဋိ၊ တာယ။ သပ္ပိအာဒီတိ ဣမိနာ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဂဟိတံ။

၁၄၂။ တေဟေဝါတိ အကပ္ပကုဋိယံ ဝုတ္ထသပ္ပိအာဒီဟိ ဧဝ သဒ္ဓိံ သတ္တာဟကာလိကသံသဋ္ဌတာယ ‘‘သတ္တာဟံ ကပ္ပတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာမိသေတိ အာမိသသင်္ခါတေန ပုရိမဒွယေန သဟိတေ။ သာမပါကတာတိ သာမံ အတ္တနာ ပါကော ဧတဿာတိ သာမပါကံ၊ သတ္တာဟကာလိကေန သဟ ပက္ကံ သာမိသံ ယာဝဇီဝိကံ၊ တဿ ဘာဝေါ သာမပါကတာ။ သယံ ပက္ကံ တံ အတ္တနာ သံသဋ္ဌတာယ တမ္ပိ အာမိသံ သာမပါကဂတိကံ ကရောတီတိ တဿ သာမပါကတာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၄၃။ အဓိဋ္ဌိတာတိ ¶ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ တိဋ္ဌတိသဒ္ဒဿ အန္တေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၄၄။ သဗ္ဗေသူတိ ¶ ထမ္ဘာဒီသု သကလေသု။ ဇဟိတံ ဝတ္ထု ကုဋိဘူမိ ယဿာ ဇဟိတဝတ္ထုကာ။ ပရိက္ခိတ္တေ ဇဟိတဝတ္ထုကာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသာတိ ဣတရာ ဒွေ ကုဋိယော။ ဆဒနဝိဗ္ဘမာတိ ဆဒနဿ ဝိနာသာ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဇဟိတဝတ္ထုကာ’’တိ အာနေတဗ္ဗန္တိ။

၁၅။ ဥပဇ္ဈာစရိယဝတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ ‘‘ဣဒံ တယာ ဒုက္ကတံ၊ ဒုဗ္ဘာသိတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ စောဒနတော၊ အတ္တနော ဝဇ္ဇံ အဿရန္တဿ သတုပ္ပာဒဝသေန သာရဏတော၊ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယံ သာရဏတော ပဝတ္တာပနတော ဝါ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတိ ဘုသံ စိန္တေတီတိ ဥပဇ္ဈာ။ ဥပဇ္ဈာ ဧဝ ဥပဇ္ဈာယော။ ‘‘ဧဝံ တယာ ဗုဒ္ဓဝစနံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ အတိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ အာစာရသိက္ခာပနေ အာစရတိ ပဝတ္တတီတိ အာစရိယော။ သော စ နိဿယပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မာစရိယဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ ဥပဇ္ဈာ စ အာစရိယော စ ဥပဇ္ဈာစရိယာ၊ တေ။ နိဿာယ ဝသမာနောတိ ဣမိနာ နိဿယပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မန္တေဝါသိကေသု ယော နိဿာယ ဝသတိ၊ တံ ဒဿေတိ။ စတူသု ဟိ တေသု နိဿယန္တေဝါသိကေန ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ၊ တာဝသဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ၊ နေတရေဟိ။ ဣတရေဟိ၊ နိဿယမုတ္တကေဟိပိ ယာဝ စီဝရရဇနံ၊ တာဝ စ အရတိဝိနောဒနာဒိကဉ္စ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ အနာပုစ္ဆိတွာ ပတ္တစီဝရဒါနာဒိမှိ ပန ဧတေသံ အနာပတ္တိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ပန ဥပဇ္ဈာယာနံ ယာဝ စီဝရရဇနံ၊ တာဝ စ အရတိဝိနောဒနာဒိကဉ္စ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿာပိ အမုတ္တကဿာပိ အာပတ္တိယေဝ။ ဧကစ္စဿ ပတ္တဒါနာဒိတော ¶ ပဋ္ဌာယ အမုတ္တနိဿယဿေဝ အာပတ္တိ။ တေသု မဇ္ဈေ ဒွေ အာစရိယဿ ယာဝဇီဝံ ဘာရာ။ ဣတရေ ပန ယာဝ သမီပေ ဝသန္တိ၊ တာဝဒေဝ၊ တသ္မာ အာစရိယေနာပိ တေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ သုပေသလောတိ ပိယံ သီလမဿာတိ ပေသလော၊ ဝုဒ္ဓိ၊ ယ-လောပေန ဤ-ကာရဿ အတ္တကရဏေန၊ သုဋ္ဌု ပေသလော သုပေသလော၊ သိက္ခာကာမောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒန္တကဋ္ဌ’’န္တိအာဒိ ‘‘ဒဒေ’’တိမဿ ကမ္မံ။ ဒဒေတိ သမ္မာ အာဒရေန ယထာဓိပ္ပာယံ ဒဒေယျာတိ အတ္ထော။ ကာလေတိ တဒနုရူပေ ကာလေ။

၁၄၆။ ပတ္တေ ¶ စ…ပေ… စီဝရေ စ ဝတ္တံ စရေတိ သမ္ဗန္ဓော။ စရေတိ ကရေယျ။ တတ္ထ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပရိဃံသန္တေန ဓောဝနံ၊ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပနံ၊ ဌပနဋ္ဌာနံ ဥပပရိက္ခိတွာ စမ္မာဒိနာ ကေနစိ အန္တရဟိတာယ နိက္ခိပနံ ပတ္တေ ဝတ္တံ။ ဂါမံ ပဝိသန္တာနံ နိဝါသနကာယဗန္ဓနသင်္ဃာဋိဒါနံ၊ ဓောဝိတွာ သောဒကပတ္တဿ ဒါနံ ဂါမပ္ပဝေသေ ဝတ္တံ။ ယဒိ အာကင်္ခန္တိ၊ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ နာတိဒူရနစ္စာသန္နေ ဂမနံ၊ ပတ္တပရိယာပန္နဂ္ဂဟဏဉ္စ ဂမနေ ဝတ္တံ။ နိဝတ္တေန္တေ ပန ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အာသနပညာပနံ၊ ပါဒေါဒကာဒိဥပနိက္ခိပနံ၊ ပတ္တစီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ အာဂမေ အာဂမနေ ဝတ္တံ။ ဘဏန္တာနံ အန္တရာ ကထာအနောပါတနံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တံ။ အာသနပညာပနံ၊ ဥဋ္ဌိတေသု အာသနဥဒ္ဓရဏံ၊ ပါဒပီဌကထလာနံ ဥပနိက္ခိပနံ၊ ပဋိသာမနဉ္စ အာသနေ ပါဒပီဌေ ပါဒကထလေ စ ဝတ္တံ။ ဓောတပါဒဋ္ဌပနကံ ပါဒပီဌံ။ အညံ ကထလံ။ ဥပါဟနာ စ စီဝရဉ္စာတိ ဒွန္ဒော၊ တသ္မိံ။ သုက္ခအလ္လစောဠေဟိ ပုဉ္ဆနံ ဥပါဟနာယ ဝတ္တံ။ သိန္နစီဝရဿ မုဟုတ္တံ ဩတာပနံ၊ စတုရင်္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥဿာရေတွာ စီဝရသံဟရဏဉ္စ စီဝရေ ဝတ္တံ။

၁၄၇။ ပရိဘောဇနီယ…ပေ… ပဿာဝဋ္ဌာနိသု စ ဝိဟာရသောဓနေ စ ပုန ပညာပနေ စ ဝတ္တံ တထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝစ္စဉ္စ ¶ ပဿာဝေါ စ ဝစ္စပဿာဝါ။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌာနီ၊ ကုဋိ။ ဝစ္စပဿာဝါနံ ဌာနီတိ တပ္ပုရိသော။ အထ ဝါ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ၊ သောယေဝ သမာသော၊ ဝစ္စပဿာဝဿ စ ပတနဋ္ဌာနံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ဣဋ္ဌဂေဟာဒိ။ ပရိဘောဇနီယဉ္စ ပါနီယဉ္စ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနီ စ ပရိ…ပေ… ဋ္ဌာနီ။ တာသု တေသု ဝါ။ ပါဒေါဒကဥဏှသီတနဟာနောဒကပ္ပဋိယာဒါပနံ ပရိဘောဇနီယေ ဝတ္တံ။ ပါတဗ္ဗပါနီယေန ပုစ္ဆနံ ဥပဋ္ဌာပနဉ္စ ပါနီယေ ဝတ္တံ။ သမ္မဇ္ဇနပါနီယဥပဋ္ဌာပနံ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနီသု ဝတ္တံ။ ပဌမံ ပတ္တစီဝရာဒီနိ ဟရာပေတွာ ဧကမန္တေ နိက္ခိပနာဒိ၊ ဥလ္လောကတော ပဋ္ဌာယ မက္ကဋသန္တာနံ ဩဟာရေတွာ သမ္မဇ္ဇနဉ္စ ဝိဟာရသောဓနေ ဝတ္တံ။ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဌာနေ ဘူမတ္ထရဏာဒိပညာပနံ ပုန ပညာပနေ ဝတ္တံ။ တထာတိ ဣမိနာ ‘‘စရေ’’တိ ဣဒံ အတိဒိသတိ။

၁၄၈။ ဝိဟာရံ သောဓေန္တော ဘိက္ခု ပဋိဝါတေ ဝါ သင်္ဂဏေ ဝါ ပါနီယသာမန္တာ ဝါ သယနာသနံ န ပပ္ဖောဋေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါနီယ-သဒ္ဒေန ပရိဘောဇနီယဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ပဋိဝါတေတိ ဥပရိဝါတေ။ သင်္ဂဏေတိ ဗဟူနံ သမောသရဏေ ဝိဝဋပ္ပဒေသေ။ သယနာသနံ နာမ ဘူမတ္ထရဏမဉ္စာဒိ။

၁၄၉။ နှာနေ ဝတ္တံ စရေ၊ နှာတဿ ကာတဗ္ဗေ စရေတိ သမ္ဗန္ဓဿ ပုရိသာဓီနတာယ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဂတ္တပရိကမ္မကရဏံ နဟာနေ ဝတ္တံ။ ကာတဗ္ဗေ စရေတိ ဂတ္တတော ဥဒကသမ္မဇ္ဇနနိဝါသနဒါနာဒိကိစ္စေ ပဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ’’တိအာဒီသု ဝိယ သိဿ ဧ-ကာရာဒေသံ ရူပံ၊ တသ္မာ ကာတဗ္ဗံ ဝတ္တံ စရေယျာတိ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗုဓာ ပန ‘‘နှာနေ နှာတဿ ကာတဗ္ဗေ ဝတ္တံ စရေ’’တိ ယောဇေတွာ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ကာတဗ္ဗ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတ္တာ ဝတ္တမေဝ ကာတဗ္ဗံ နာမာတိ ‘‘ဝတ္တေ ဝတ္တံ စရေ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ဝိယ ဟောတီတိ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘‘နဟာတေန နဟာတဿာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဥဒကေ ဂတ္တပရိကမ္မေန ထေရံ ပဌမံ နဟာပေတွာ သယမ္ပိ နဟာတေနာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘နဟာတေန ပဌမတရံ ဥတ္တရိတွာ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၇) အတ္ထိ။ အထ ရင်္ဂပါကေ ဓောဝနေ သိဗ္ဗနေ စ ဝတ္တံ စရေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ရဇနပါကေ စီဝရဓောဝနေ စီဝရသိဗ္ဗနေ စာတိ အတ္ထော။ ရဇန္တော စီဝရေ ထေဝေ ဌိတေ န ဝဇေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရဇန္တောတိ စီဝရံ ရဇန္တော။ ထေဝေတိ ရဇနဗိန္ဒုမှိ။

၁၅၀။ ဧကစ္စဿာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝေရိနော ပုဂ္ဂလဿ ပတ္တံ ဝါ စီဝရာနိ ဝါ ကိဉ္စနံ ပရိက္ခာရံ ဝါ န ဒဒေယျ န ဂဏှေယျ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ န ဒဒေယျ န ဂဏှေယျာတိ ပဋိသာမနတ္ထာယပိ န ဒဒေယျ၊ န ဂဏှေယျ ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘အာကိဉ္စန’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ကိဉ္စန-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တဿ ကိဉ္စီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စိနန္တိ ဝါ ပါဌော၊ ကိဉ္စိ နံ ပရိက္ခာရန္တိ ယောဇနာ။ ပဒသိဒ္ဓိဝသေနေတ္ထ နန္တိ တ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ ကတော။

၁၅၁-၂။ ပစ္ဆတော ကာတုန္တိ ပစ္ဆာသမဏံ ကာတုံ။ တဿာတိ ဧကစ္စဿ။ ပစ္ဆတောတိ ပစ္ဆာသမဏော ဟုတွာ။ နိန္နေတုန္တိ ဧကစ္စဿ နီဟရိတုံ။ သဗ္ဗတ္ထ အနာပုစ္ဆာ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကိစ္စယံ ဝါတိ ဝေယျာဝစ္စာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ကိစ္စံ ဝါ။ ကိစ္စမေဝ ကိစ္စယံ၊ ကဿ ယော ‘‘သေနိယော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ပရိကမ္မံ ဝါတိ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒိပရိကမ္မံ။ အတ္တနော ကာရာပေတုံ ဝါတိ ဧကစ္စေန အတ္တနော ကာရာပေတုံ ဝါ။ ကာတုံ ဝါတိ တဿ အတ္တနာ ကာတုံ ဝါ။

၁၅၃။ သီမတော နိဂ္ဂတာ ဗဟိဘူတာ နိဿီမာ၊ တံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု အဝတွာ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂတေသုပိ အပဿန္တေန ¶ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ပန အာပုစ္ဆိတုံယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနော ကိစ္စယံ ဝါပီတိ အတ္တနော သီမာယပိ ပတ္တပစနစီဝရရဇနာဒိကံ သကံ ကရဏီယံ ဝါပိ ကာတုံ။

၁၅၄။ အရတိန္တိ ¶ သာသနေ အနဘိရတိံ။ သင်္ဃာယတ္တေသု ကမ္မေသူတိ ပရိဝါသာဒိတဇ္ဇနီယာဒီသု သင်္ဃပ္ပဋိဗဒ္ဓေသု ကမ္မေသု။ ဥဿုက္ကံ ဝါပီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နေသု၊ ကမ္မာရဟေသု စ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သင်္ဃော ပရိဝါသံ ဒဒေယျာ’’တိအာဒိနာ ဥဿာဟံ ဝါပိ။

၁၅၅။ ဂိလာနေသု ဥပဋ္ဌေယျာတိ ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနုပဋ္ဌာကော အလံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ၊ ပဋိဗလော ဟောတိ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဓာတုံ၊ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ဇာနာတိ၊ အသပ္ပာယံ အပနာမေတိ၊ သပ္ပာယံ ဥပနာမေတိ၊ မေတ္တစိတ္တော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတိ နော အာမိသန္တရော၊ အဇေဂုစ္ဆီ ဟောတိ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ဝန္တံ ဝါ နီဟာတုံ၊ ပဋိဗလော ဟောတိ ဂိလာနံ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတုံ သမာဒပေတုံ သမုတ္တေဇေတုံ သမ္ပဟံသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဟုတွာ ဂိလာနေသု ဥပဋ္ဌဟေယျာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ သဗ္ဗေဟိပိ အာစရိတဗ္ဗံ ဂိလာနဝတ္တံ ဥပဒိသတိ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဂေလညာ ဝုဋ္ဌိတံ။ အာဂမေတိ အာဂမေယျ၊ ဩလောကေယျာတိ အတ္ထော။ ဥပဇ္ဈာစရိယေဟိ စ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကေသု ယဒိ တေ ဂိလာနာ ဟောန္တိ၊ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စီဝရေ ရဇနပရိယောသာနဉ္စ အရတိဝိနောဒနာဒိကဉ္စ ဝတ္တံ၊ အဂိလာနေသု ပန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာ ဩဝါဒါနုသာသနိယာ အနုဂ္ဂဟောပတ္တစီဝရာဒိဒါနဉ္စာတိ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မာ အာစရိယေနာပိ ¶ တေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီ’’တိ။

ဥပဇ္ဈာစရိယဝတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၅၆။ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနိကန္တိ ဌာနမှိ ဌာနေ ဝါ ဘဝံ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနိကံ။ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝစ္စံ န ကရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ယေ ဝုဍ္ဎာ ယထာဝုဍ္ဎံ၊ အာဂတပ္ပဋိပါဋိံ ဟိတွာ ဝုဍ္ဎပ္ပဋိပါဋိယာတိ အတ္ထော။ ဝစ္စန္တိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ပဿာဝဉ္စ နဟာနဉ္စ န ကရေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ တဒေဝ သမတ္ထေတိ ‘‘ယာတာနုပုဗ္ဗိယာ’’တိအာဒိနာ။ ယာတာနုပုဗ္ဗိယာတိ ယာတာနံ ဂတာနံ အနုပုဗ္ဗိ ¶ အနုက္ကမော ယာတာနုပုဗ္ဗိ၊ တာယ။ ဝစ္စ…ပေ… တိတ္ထဉ္စာတိ ဧတံ တယံ လဗ္ဘတီတိ အတ္ထော၊ ဘိက္ခုနာတိ ဝိညာယတိ။

၁၅၇။ ဥဗ္ဘဇိတွာ စ သဟသာ စ နော ပဝိသေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဗ္ဘဇိတွာတိ စီဝရံ ဒူရတောဝ ဥက္ခိပိတွာ။ သဟသာတိ သီဃံ။ ဥက္ကာသိတွာ ပဝိသေယျာတိ ယောဇနာ။

၁၅၈။ ဝစ္စပဿာဝဒေါဏီနံ ဗဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဘယန္တိ ဝစ္စမ္ပိ ပဿာဝမ္ပိ။

၁၅၉။ ကူပေတိ ဝစ္စာဝါဋေ။ ကဋ္ဌန္တိ အဝလေခနကဋ္ဌံ။ ဖရုသေနာတိ ခရေန အဝလေခနကဋ္ဌေန။ ဥဟတဉ္စာပီတိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ဥဟတဉ္စာပိ ဝစ္စမက္ခိတဉ္စာပီတိ အတ္ထော။ ဓောဝယေတိ သတိ ဥဒကေ၊ ဥဒကေ အသတိ ကဋ္ဌေနပိ သောဓေယျ။

၁၆၀။ န နိက္ခမေတိ န နိက္ခမေယျ။ စပု စပူတိ အနုကရဏံ၊ ဝိစ္ဆာယံ ဒွိတ္တေ စပု စပု ကတွာတိ ကိရိယာဝိသေသနံ။ နာစမေယျာတိ န ဓောဝေယျ။ သတိ ပန ဥဒကေ အာစမိတဗ္ဗံ၊ အသတိ ယေန ¶ ကေနစိ ပုဉ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗသာဓာရဏဋ္ဌာနေ စ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ န သေသေတဗ္ဗံ။ ဥက္လာပန္တိ ကစဝရံ။ ဝိသောဓယေတိ ဝိဟာရသောဓနေ ဝိယ ဝစ္စပဿာဝကုဋိယော၊ ပရိဝေဏကောဋ္ဌကေ စ သမ္မဇ္ဇေယျ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ စ ပန ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။

ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၁။ အာပုစ္ဆကရဏန္တိ အာပုစ္ဆာယ ကရဏံ။ အနဇ္ဈိဋ္ဌောဝါတိ အနာဏတ္တောဝ၊ အယာစိတော ဧဝ ဝါ။ န စ ဝိဿဇေတိ ပုစ္ဆိတပဉှံ န ဝိဿဇ္ဇေယျ စ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ ယာစိတော ဝါ ယထာဝုတ္တမေတံ ကာတုံ လဘတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၆၂။ အာပုစ္ဆိတွာ ¶ ကထေန္တဿာတိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎံ အာပုစ္ဆိတွာ ဓမ္မာဒိကံ ဘာသန္တဿ။ ပုန ဝုဍ္ဎတရာဂမေတိ ပုန အညဿ ဝုဍ္ဎတရဿ အာဂမနေ သတီတိ အတ္ထော။ ပုနအာပုစ္ဆနံ နတ္ထီတိ ဘာသိတဗ္ဗံ ဌပေတွာ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ သင်္ဃတ္ထေရေ အသတိ အာရဒ္ဓမ္ပိ အဋ္ဌပေတွာ ကထေန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဘတ္တဂ္ဂေ အနုမောဒတော စ အာပုစ္ဆနံ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနုမောဒတောတိ ဒါယကေဟိ ယာစိတဿ တံတံပုညာနုမောဒနဝသေန ဓမ္မကထံ ကရောတော စ။ အနုမောဒနဉ္စ ထေရာဓေယျံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဘတ္တဂ္ဂေ အနုမောဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၂) ဟိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သစေ မနုဿာ အတ္တနော အဘိရုစိကေန ဧကေန အနုမောဒနံ ကာရေန္တိ၊ နေဝ တဿ အနုမောဒတော အာပတ္တိ၊ န မဟာထေရဿ ဘာရော ဟောတိ။ ဥပနိသိန္နကထာယမေဝ ဟိ မနုဿေသု ¶ ကထာပေန္တေသု မဟာထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (စုဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၂) ဝုတ္တံ။

၁၆၃။ ဝုဍ္ဎေန ဧကဝိဟာရကေ ဝသန္တော စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုဍ္ဎေနာတိ ဝုဍ္ဎေန သဒ္ဓိံ။ ဧကဝိဟာရကေတိ သဝနူပစာရေ ခုဒ္ဒကဝိဟာရေ၊ န မဟာဝိဟာရေ။ ကုစ္ဆိတတ္ထေ ဟိ ကပ္ပစ္စယော။ န သဇ္ဈာယေယျာတိ သဇ္ဈာယနံ န ကရေယျ။

၁၆၄။ ‘‘ဓမ္မံ န ဘာသယေ’’တိအာဒီသု အနာပုစ္ဆာတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ န စ ဝိဇ္ဈပေတိ န စ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဝါတပါနဉ္စ အာလောကသန္ဓိဖလကံ ကဝါဋဉ္စ ဒွါရဖလကံ ဝါတပါနကဝါဋံ ဝါ န ဝိဝရေယျ န ထကေယျ စာတိ န-ကာရော သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗော။

၁၆၅။ ဧကစင်္ကမေ ဝုဍ္ဎေန စင်္ကမန္တောပိ ယေန ဝုဍ္ဎော၊ တေန ပရိဝတ္တယေတိ ယောဇနာ။ ယေန တေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ယတ္ထ ဝုဍ္ဎော၊ တတ္ထာတိ အတ္ထော၊ ဝုဍ္ဎံ ဩဟာယ အညတော န ဂန္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သောတိ နဝကော။ ဧနန္တိ ဝုဍ္ဎံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ အယဉှိ ခန္ဓကဓမ္မတာ ယတ္ထ န-ကာရေန ပဋိသေဓော၊ တတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ။

အာပုစ္ဆကရဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၆။ ‘‘ဝဇေ’’တိအာဒီသု ¶ န-သဒ္ဒေါ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပန ယထာနုရူပဘောဇနာဒိကံ ကမ္မဝစနံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ‘‘ဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇေ’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၆၇။ န ¶ ကရေတိ ဟတ္ထကမ္မာဒိကံ ပရိကမ္မံ သယမ္ပိ န ကရေယျာတိ အတ္ထော။ ပဋိစ္ဆာဒီသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ ဇန္တာဃရုဒကဝတ္ထပ္ပဋိစ္ဆာဒီနံ မဇ္ဈေတိ အတ္ထော။ ပရိကမ္မေ ဒုဝေ ကပ္ပိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိကမ္မေတိ ဇန္တာဃရေ ဥဒကေပိ ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ ကတ္တဗ္ဗပရိကမ္မဝိသယေ၊ န အဘိဝါဒနာဒီသု။ ဒုဝေတိ ဇန္တာဃရဥဒကပ္ပဋိစ္ဆာဒယော။ ဆာဒေန္တိ ဧတာယာတိ ဆာဒိ၊ ဝတ္ထဿ ဆာဒိ ဝတ္ထစ္ဆာဒိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗကမ္မေသူတိ။

၁၆၈။ ကပ္ပနံ ကပ္ပိယတာ ကပ္ပော၊ နှာနေ ကပ္ပော နှာနကပ္ပော။ နဝကော ထေရာနံ ပုရတော ဥပရိ ဝါ န စ နှာယေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န စာတိ နယေဝ။ ပုရတောတိ အဘိမုခေ။ ဥပရီတိ နဒိယာ ဥပရိ။

၁၆၉-၁၇၁။ ကုဋ္ဋတ္ထမ္ဘတရုဋ္ဋာနေ ကာယံ န ဃံသယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကုဋ္ဋံ နာမ ဣဋ္ဌကဒါရုသိလာဘိတ္တိ။ ထမ္ဘော နာမ နဟာနတိတ္ထေ နိခနိတွာ ဌပိတော။ တရူတိ ရုက္ခော။ အဋ္ဋာနံ နာမ တစ္ဆေတွာ အဋ္ဌပဒါကာရေန ရာဇိယော ဆိန္ဒိတွာ နဟာနတိတ္ထေ နိခါတဖလကံ။ ဂန္ဓဗ္ဗဟတ္ထေန ဝါ…ပေ… မလ္လကေန ဝါ ကာယံ သရီရေန ဝါ အညမညံ န ဃံသယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂန္ဓဗ္ဗဟတ္ထေနာတိ ဒါရုမယဟတ္ထေန။ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာတိ ကုရုဝိန္ဒကပါသာဏစုဏ္ဏာနိ လာခါယ ဗန္ဓိတွာ ကတဂုဠိကာဝလိယာ သုတ္တေန အာဝုဏိတသုတ္တိယာ။ မလ္လကေနာတိ မကရဒန္တကေ ဆိန္ဒိတွာ ပဒုမကဏ္ဏိကသဏ္ဌာနေန ကတမလ္လကေန။ သရီရေနာတိ အတ္တနော ကာယေန။ အညမညဿ အညမညံ ကိရိယာကရဏသင်္ခါတေ ¶ ကိရိယာဗျဘိဟာရေ ဒွိတ္တံ။ ကပါလ…ပေ… ပုထုပါဏိ စ သဗ္ဗေသံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကပါလဉ္စ ဣဋ္ဌကာ စ၊ တာသံ ခဏ္ဍာနိ။ ပုထုပါဏီတိ ပုထု နာနာ ¶ ပါဏိ ပုထုပါဏိ၊ ဟတ္ထပရိကမ္မံ ရုဠှီဝသေန။ သဗ္ဗေသန္တိ ဂိလာနာဂိလာနာနံ။ ဂိလာနဿ အကတမလ္လကံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အကတမလ္လကံ နာမ ကတမလ္လကဝိပရီတံ။ ဖေဏံ နာမ သမုဒ္ဒဖေဏန္တိ။

နှာနကပ္ပနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၇၂။ ဥက္ခိတ္တောတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ အပ္ပဋိကမ္မေ စ ဥက္ခိတ္တကော ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကောတိ တိဝိဓော ဥက္ခိတ္တကော။ နာနာသံဝါသကော နာမ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကောပိ ကမ္မနာနာသံဝါသကောပိ။ ဂရုကဋ္ဌော စာတိ ပါရိဝါသိကော မူလာယပဋိကဿနာရဟော မာနတ္တာရဟော မာနတ္တစာရီ အဗ္ဘာနာရဟော စ ဣဓ ဂရုကဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣမေဟိ ပန အညမညံ ဝန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

အဝန္ဒိယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၇၃။ မိဂါ စ အဇာ စ ဧဠကာ စ၊ တေသံ စမ္မာနီတိ သမာသော။ အဇော ဆဂလကော။ ဧဠကော မေဏ္ဍကော။ မိဂေ ဒဿေတိ ‘‘ရောဟိတေ’’တိအာဒိနာ။ ရောဟိတာ-ဒိဂ္ဂဟဏံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ဝါတမိဂမိဂမာတုကာဒီပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှန္တိ။

၁၇၄။ အနုညာတတ္တယာတိ ¶ အနုညာတာ ယထာဝုတ္တစမ္မတ္တယတော။ အမာနုသံဝ သဗ္ဗံ စမ္မံ ထဝိကောပါဟနေ ကပ္ပတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ထဝိကာ သတ္ထကကောသကာဒီတိ။

၁၇၅။ နဝါ ¶ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ မဇ္ဈဒေသေ န ကပ္ပန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဝါတိ ဧကဝါရမ္ပိ အပ္ပဋိမုက္ကာ။ တတ္ထ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စန္တိ။ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ ဘဝတီတိ ‘‘မဇ္ဈဒေသေ’’တိ ဝိသေသနံ အမဇ္ဈဒေသံ ဗျဘိစရတီတိ အမဇ္ဈဒေသေ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ကပ္ပန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ နဝါတိ ဣမိနာ အနဝါ မဇ္ဈဒေသေပိ။ ဣမိနာ ပန ဝါကျေန မဇ္ဈဒေသေပိ ဧကဝါရမ္ပိ ပဋိမုက္ကာ၊ အညတ္ထ တု သဗ္ဗာပိ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န သေသာတိ အာပန္နံ၊ တထာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကပလာသိကံ ဥပါဟန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၄၅) ဝုတ္တတ္တာ ဧကပဋလိကာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဿာတိ မဇ္ဈဒေသေ ပစ္စန္တိမေပိ ဂိလာနာဂိလာနဿ သဗ္ဗဿ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဈာရာမေ ဥပါဟနံ ဓာရေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၄၉) ဟိ သာမညေန အနုညာတံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ အာရာမတော အညတြ။ အကလ္လကဿ စာတိ ဂိလာနဿေဝ။

၁၇၆-၉။ သဗ္ဗ…ပေ… ရတ္တာ စ ဥပါဟနာ သဗ္ဗ…ပေ… ဝိစ္ဆိကာဠိကာ စ…ပေ… ဒီပီနံ စမ္မေဟိ စ မဇ္ဇာရ…ပေ… စမ္မေဟိ စ ပရိက္ခဋာ စ ဥပါဟနာ သင်္ကမနီယာ ပါဒုကာ စ ကောစိ ဓာရေယျ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဩဒါတာယ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ အဘာဝေပိ အနုလောမဝသေနေတ္ထ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ နီလကော စ ဩဒါတော စာတိအာဒိနာ ဒွန္ဒော။ သဗ္ဗေဝ နီလက…ပေ… ကဏှကာ ယာသန္တိ သမာသော။ ‘‘မဟာရင်္ဂါ’’တိအာဒီသု အပ္ပယုတ္တေပိ သဗ္ဗ-သဒ္ဒေ ပကရဏဝသေန ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အတ္ထာ ¶ ပကရဏာ လိင်္ဂါ၊ ဩစိတျာ ကာလဒေသတော၊

သဒ္ဒတ္ထာ ဝိဘဇီယန္တိ၊ န သဒ္ဒါယေဝ ကေဝလာ’’တိ။ –

ဟိ ¶ ဝုတ္တံ။ စိတြာတိ ဝိစိတြာ။ နီလပီတာဒီ ဝဒ္ဓါယေဝ ယာသန္တိ သမာသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဩဒါတာဒီနံ ဂဟဏံ။ တိတ္တိရပတ္တသဒိသော ဝိစိတ္တော ဝဏ္ဏော တိတ္တိရပတ္တ-သဒ္ဒေန ဂဟိတော။ တမေတေသမတ္ထီတိ တိတ္တိရပတ္တိကာ။ မေဏ္ဍဿ စ အဇဿ စ ဝိသာဏသဒိသာ ဝဒ္ဓါ ယာသန္တိ ဗာဟိရတ္ထော။ တာ ပန ကဏ္ဏိကဋ္ဌာနေ မေဏ္ဍကအဇဝိသာဏသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ ဧသ နယော ဝိစ္ဆိကာဠိကာဒီသု။ ပဏှိပိဓာနတ္ထံ တလေ ခလ္လံ ဗဒ္ဓံ ယာသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဇင်္ဃတော သဗ္ဗပါဒပ္ပဋိစ္ဆာဒနကံ ပုဋံ ဗဒ္ဓံ ယာသန္တိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ တူလံ ပိစု ပုဏ္ဏံ ယာသန္တိ အညပဒတ္ထော။ ပလိဂုဏ္ဌေတီတိ ပလိဂုဏ္ဌော၊ ဥပရိပါဒတလမတ္တပ္ပဋိစ္ဆာဒကဗန္ဓော၊ တေန ယောဇေတွာ ကတာ ပါလိဂုဏ္ဌိမာ၊ ဝိစိတြာ ဟိ တဒ္ဓိတဝုတ္တိ။ ဝိစ္ဆိကာနံ အဠသဒိသံ နင်္ဂုဋ္ဌသဒိသံ ဗဒ္ဓမေတာသန္တိ ဝိစ္ဆိကာဠိကာ။ သီဟဗျဂ္ဃုဒ္ဒါဇိနဒီပီနံ စမ္မေဟိ စာတိ ပကရဏတော အဇိနာ နာမ မိဂါ။ ဥလူကာ ပက္ခိဗိဠာရာ။ သင်္ကမန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတာဟီတိ သင်္ကမနီယာ။ တာ ပန တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတာ သံဟာရိယာ။

၁၈၀။ သကလံ ဧကဒေသံ ဝါ ပုဉ္ဆိတွာဝါတိ ယောဇနာ။ ခလ္လကာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာဒိကံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတီတိ။

ဥပါဟနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၁။ သာရတ္တောတိ သံရတ္တော၊ သဉ္ဇာတရာဂစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ဣတ္ထိယာတိ တဒဟုဇာတာယပိ ပဋသတနိဝတ္ထာယ အနောကာသုပနိဇ္ဈာယနေ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဘိက္ခာဒါယိယာတိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ဣတ္ထီ ဝါ ဟောတု ပုရိသော ဝါ၊ ဘိက္ခာဒါနသမယေ အသာရတ္တေနာပိ မုခံ ¶ န ဥလ္လောကေတဗ္ဗံ။ ဥဇ္ဈာနံ လာမကတော သံစိန္တနံ၊ ကောပေါ၊ တတ္ထ သညာ အဿာတိ ¶ ဥဇ္ဈာနသညီ။ ဣဓ ပန ဂိလာနောပိ န မုစ္စတိ။ အာဒါသေ ဥဒကပတ္တေတိ ဣမိနာ သေသေသု ကံသပတ္တာဒီသု ကဉ္ဇိယာဒီသု စ မုခနိမိတ္တံ ပညာယတိ၊ တေသံ သင်္ဂဟော။ ‘‘သဉ္ဆဝိ နု ခေါ မေ ဝဏ္ဏော၊ နော၊ ဇိဏ္ဏော နု ခေါမှိ၊ နော’’တိ ပန ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။

အနောလောကိယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၂။ ဝဋ္ဋာ ဝါ အဋ္ဌသောဠသံသာ ဝါ မဋ္ဌာ အဉ္ဇနီ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌ စ သောဠသ စ အံသာ ကောဏာ ယဿာ သာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သောဠသံသပဒေသဝိဘတ္တာယ အဋ္ဌံသာသုတိယာ အဋ္ဌံသပဒေသဝိဘတ္တာ စတုရံသာပိ သာမတ္ထိယာ ဂယှတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥဇုကမေဝ ပန စတုရံသာဝါ’’တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅) ဝုတ္တံ။ အဉ္ဇနီတိ အဉ္ဇနနာဠိ။ မူလေ တိဿောပိ လေခါ ဝဋ္ဋန္တီတိ ယောဇနာ။ မူလေတိ ဗုန္ဒေ၊ ဟေဋ္ဌတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လေခါတိ ဝဋ္ဋလေခါ။ ဗန္ဓိတုံ ဂီဝါယံ ဧကာ ဧဝ လေခါ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗန္ဓိတုန္တိ ပိဓာနဗန္ဓနတ္ထံ။

၁၈၃။ ယံ ကိဉ္စိ ရူပန္တိ ဣတ္ထိရူပါဒိ ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ။ မာလာဒိကမ္မန္တိ မာလာကမ္မံ လတာကမ္မံ။ အဍ္ဎစန္ဒာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဂ္ဃိယာဒိကံ ဂဟိတံ။ ဧတ္ထာတိ အဉ္ဇနိယံ။

၁၈၄။ ထဝိကာတိ အဉ္ဇနိထဝိကာ။ သိပါဋီတိ ခုရသိပါဋိကာ။ သလာကာပိ အစိတ္တကာ လဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သလာကာတိ အဉ္ဇနိသလာကာ။ နတ္ထိ စိတ္တမေတိဿာတိ အစိတ္တကာ။ တာဒိသံ ¶ ပန လဘိတွာ ဥပါဟနာယော ဝိယ နာသေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၈၅။ အဋ္ဌိ-သဒ္ဒေန မနုဿဋ္ဌိံ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အဋ္ဌိ ဂဟိတံ။

၁၈၆။ ဓူမနေတ္တာတိ ဓူမနာဠိကာ၊ နိဿ အာ-ကာရာဒေသဝသေန ဝုတ္တံ။ သတ္ထကဒဏ္ဍာနီတိ သတ္ထဒဏ္ဍာ ¶ ။ နတ္ထုံ ဒေန္တိ ဧတာယာတိ နတ္ထုဒါနာ။ အနိယမေန ဟိ နဒါဒိတော ဝါ ဤ။ တေဟိ သင်္ခနာဘိအာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာ တမ္မယာ။

အဉ္ဇနီနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၇-၉။ အကပ္ပိယာနိ သယနာနီတိ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ။ ပဓာနဝသေန ပန ‘‘သယနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပီဌာဒယောပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှန္တိ အဉ္ဇနီ-သဒ္ဒေန အဝသေသာနိ ဝိယ။ အာသန္ဒိ စ…ပေ… ဥဘတောရတ္တူပဓာနကဉ္စေတိ ဧတာနိ အကပ္ပိယာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အာသန္ဒီတိ သုဂတင်္ဂုလေန အတိရေကဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကာနိ မဉ္စပီဌာနိ။ တတ္ထ ပီဌံ နာမ မဉ္စော ဝိယ နာတိဒီဃံ ဝုစ္စတိ။ တိဝိဓံ တူလမေတိဿာ အတ္ထီတိ တူလီ၊ ပကတိတူလိကာ။ ‘‘ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော’’တိ ဌပနဿ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၄) ဝုတ္တတ္တာ ဌပနဉ္စ ယထာကထဉ္စိ ဟောတိ၊ ယုတ္တိ စ ဟောတီတိ၊ ‘‘တတ္ထေဝ သီဟရူပါဒိံ ဒဿေတွာ ကတော ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ယံ ဋီကာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘ကိမိတိ ဧဝံ ဝဒန္တီ’’တိ ဝတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ‘‘အကပ္ပိယရူပကတော အကပ္ပိယမဉ္စော ပလ္လင်္ကော နာမာ’’တိ ဟိ ¶ သာရသမာသေပိ။ အာသန္ဒီ ပလ္လင်္ကော ဥစ္စာသယနံ၊ သေသာ မဟာသယနံ။ ပဋိကာ ဥဏ္ဏာမယော သေတတ္ထရဏော။ ဂေါနော စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမော မဟာကောဇဝေါ။ စိတ္တကံ ဝါနဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ဥဏ္ဏာ ဧဠကလောမံ။ ပဋလိကာ ဃနပုပ္ဖိကာ။ ဝိကတီတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိရူပဝိစိတ္တော။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမော။ ဧကန္တလောမိကာတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမော။

ကုတ္တံ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂေါ။ ကောသေယျံ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ ကဋ္ဋိဿံ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယံ။ ဟတ္ထိနော စ အဿာ စ ရထာ စာတိ သေနင်္ဂါနံ ဗဟုတ္တေ သမာဟာရဒွန္ဒော၊ ဟတ္ထိအဿရထေ တေသံ ပိဋ္ဌီသု အတ္ထရာတိ တပ္ပုရိသော။ အဇိနပ္ပဝေဏီတိ အဇိနာနံ အဇိနမိဂစမ္မာနံ မဉ္စပ္ပမာဏေန ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗိတာ ပဝေဏီ။ ကဒလိမိဂါနံ ဣဒံ ကဒလိမိဂံ၊ ကိံ တံ? စမ္မံ၊ ပဝရော စ သော ပစ္စတ္ထရော စာတိ ¶ ပဝရပစ္စတ္ထရော၊ သော စ တံ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ အတ္ထတဉ္စ၊ ကဒလိမိဂဉ္စ တံ ပဝရပစ္စတ္ထရဉ္စာတိ သမာသော၊ ပဝရပစ္စတ္ထရဏသင်္ခါတံ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ပတ္ထရိတံ ကဒလိမိဂပ္ပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ ဧဝံ ကရောန္တိ။ ဋီကာယံ ပန ယထာဝုတ္တဒွယေန အတ္ထတံ အညမေဝ ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အဇိနပ္ပဝေဏီ ဓာရေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၅၄) ဝိသုံ အတ္ထရဏာနမေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ တေသု ဟိ ဝုတ္တေသု တဒတ္ထတံ ဝုတ္တမေဝ သိယာ၊ တထာ စ ဝုတ္တံ ဟေဋ္ဌာ ဝိသုံ ပဋိကာဒိကန္တိ။

သလောဟိတဝိတာနန္တိ ဧတံ ‘‘ဥဘတောရတ္တူပဓာနက’’န္တိမဿ ဝိသေသနံ။ လောဟိတဝိတာနေန သဟ ဝတ္တမာနန္တိ သမာသော။ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ သတိ န ဝဋ္ဋတိ။ ရတ္တံ ဥပဓာနံ သီသူပဓာနံ ပါဒူပဓာနဉ္စ ရတ္တူပဓာနကံ၊ ဥဘတော မဉ္စဿ သီသပါဒနိက္ခေပနဋ္ဌာနေ ရတ္တူပဓာနကန္တိ ¶ အလောပသမာသော။ ယံ ပန ဧကမေဝ ဥပဓာနံ ဥဘယပဿေသု ရတ္တာဒိဝဏ္ဏံ ဝိစိတြံ၊ တံ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တတြိဒံ ပမာဏံ – ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ၊ မဇ္ဈေ မုဋ္ဌိရတနံ၊ ဒီဃတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဝါ ဒွိရတနံ ဝါ။ ပရိဘုဉ္ဇတောတိ ဣမိနာ ကရောန္တဿ ကာရာပေန္တဿ ကတ္ထစိ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဒီပေတိ။

၁၉၀။ ဓမ္မာသနေ စ ဘတ္တဂ္ဂေ စ ဃရေ စာပိ အာသန္ဒာဒိတ္တယာ သေသေ ဂိဟိသန္တကေ ဂိဟိဝိကဋေ သတိ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘတီတိ အဇ္ဈာဟာရော ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂိဟိသန္တကေတိ ဣမိနာ သင်္ဃိကမ္ပိ ဥပလက္ခေတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌပေတွာ တီဏိ အာသန္ဒိံ ပလ္လင်္ကံ တူလိကံ ဂိဟိဝိကဋ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၄) သာမညေန ဝုတ္တံ။ သာမညဇောတနာယ ပန ဝိသေသေပိ အဝဋ္ဌာနတော အာသန္ဒာဒိတ္တယာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မာသနေ အာသန္ဒာဒိတ္တယာ သေသေတိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ‘‘အာသန္ဒီ ပလ္လင်္ကော ဂေါနကော’’တိအာဒိပါဠိက္ကမေ အာသန္ဒာဒိဒွယမာဒိတော ဟိတွာ ‘‘ဂေါနကာဒီနိ သင်္ဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ မဉ္စပီဌကေသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဓမ္မာသနေ ပန ဂိဟိဝိကဋနီဟာရေန လဗ္ဘန္တိ၊ တတြာပိ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) ဝုတ္တံ။ ဘတ္တဂ္ဂံ နာမ ဝိဟာရေ ဒါနဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မာသနံ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ။ ဃရေတိ အန္တရဃရေ။ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘတေတိ ဣမိနာ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ သံခိပနံ အန္တောကရဏံ သင်္ခေပေါ၊ ဘူမတ္ထရဏေ သင်္ခေပေါ အဿ သယနဿာတိ သမာသော။ တသ္မိံ ဘူမတ္ထရဏေ အန္တောကရဏဘူမတ္ထရတော ဘူမတ္ထရဏမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သယိတုဉ္စာတိ အတ္တနော ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏံ အတ္ထရိတွာ သယိတုဉ္စ နိသီဒိတုဉ္စ။ ‘‘ပရိဘဏ္ဍကတံ ဘူမိံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏသေနာသနံ ¶ ဝါ သင်္ဃိကမဉ္စပီဌံ ဝါ အတ္တနော သန္တကေန ပစ္စတ္ထရဏေန ပစ္စတ္ထရိတွာဝ ¶ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၄) ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ အာသန္ဒာဒီနမ္ပိ အညထတ္တကရဏေ ပရိဘောဂေ လက္ခဏဝစနံ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ၊ အာသန္ဒိယာ ပါဒေ ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ပလ္လင်္ကဿ ဝါဠေ ဘိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ တူလိကံ ဝိဇဋေတွာ ဗိဗ္ဗောဟနံ ကာတုံ၊ အဝသေသံ ဘူမတ္ထရဏံ ကာတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀)။

၁၉၁။ စတုရံသပီဌာ စ…ပေ… ပဉ္စင်္ဂါ စ ဥစ္စပါဒကာ ကပ္ပန္တီတိ အတ္ထတော ဝစနံ ဝိပလ္လာသေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ကပ္ပိယာ’’တိ ဣမိနာ ဝါ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ စတ္တာရော အံသာ ကောဏာ ယေသံ၊ တေ စ တေ ပီဌာ စာတိ သမာသော။ တိဏ္ဏံ အပဿယာနံ၊ စတုန္နဉ္စ ပါဒါနံ ဝသေန သတ္တ အင်္ဂါနိ ယေသန္တိ သမာသော။ ဧကာပဿယဿ ဝသေန ပဉ္စင်္ဂါ။ စတုရံသပီဌာနံ ဝိသုံ ကပ္ပိယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ သတ္တင်္ဂါဒယော ပန ဒီဃာတိ ဝိညာယန္တိ။ ပါဠိယံ ဘတ္တဂ္ဂဿ ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ သဟ ဝါ ပဝတ္တိ၊ သဟ ဝါ နိဝတ္တီတိ ဃရေတိ ဣမိနာ ဘတ္တဂ္ဂဿပိ ဂဟဏံ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ တသ္မာ တူလောနဒ္ဓါ မဉ္စပီဌာ ဃရေ ဝါ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝါ နိသီဒိတုမေဝ ကပ္ပန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန မနုဿာ ဘတ္တဂ္ဂေ အန္တရဃရေ တူလောနဒ္ဓံ မဉ္စမ္ပိ ပီဌမ္ပိ ပညပေန္တိ။ ဘိက္ခူ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ နာဘိနိသီဒန္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟိဝိကဋံ အဘိနိသီဒိတုံ၊ န တွေဝ အဘိနိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၄)။ တေ ပန ကရောန္တဿ ဝါ ကာရာပေန္တဿ ဝါ ဥဒ္ဒါလနကံ ပါစိတ္တိယံ။

၁၉၂။ သာနုလောမာနံ ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ ဆဝိ ဧတာသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ပဉ္စ ဘိသီတိ စောဠာဒိတူလဂဏနာယ ပဉ္စကာ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဝိဟာရမဉ္စပီဌာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ။

၁၉၃။ တူလတ္တယန္တိ ¶ သိမ္ဗလိရုက္ခာဒီနံ ခီရဝလ္လိအာဒီနံ ဧရကာဒီနံ တိဏာနံ တူလတ္တယံ။ ဘိသိဂဗ္ဘော စောဠာဒိကော ပဉ္စဝိဓော ဘိသိဂဗ္ဘော။ မိဂပက္ခိနံ လောမာနီတိ ဧတံ သဗ္ဗန္တိ သေသော။ မိဂ-သဒ္ဒေနေဝ သဗ္ဗေပိ သီဟာဒယော စတုပ္ပဒါ၊ ပက္ခိ-သဒ္ဒေန သဗ္ဗေပိ ဟံသမောရာဒယော ဂဟိတာ။ နနု စ ဘိသိဂဗ္ဘသဒ္ဒန္တောဂဓာယ ဥဏ္ဏာယ မိဂပက္ခိလောမာနမ္ပိ ဂဟဏသဗ္ဘာဝေပိ တေသံ ဝိသုံ ဂဟဏေ သတိ ပုနရုတ္တိဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ မနုဿလောမပရိစ္စာဂဝိဘာဝနပ္ပယောဇနသဗ္ဘာဝတော။ နနု စ ဧဝမ္ပိ ဒေါသောယေဝ၊ ‘‘မနုဿလောမမုဏ္ဏာယ’’န္တိအာဒိနာ ¶ ဘိသိဂဗ္ဘာနံ ဥပရိ နီယမာနတ္တာ ဂမျတေ ဗိဗ္ဗောဟနေပိ အယမေဝ ဘိသိဂဗ္ဘောတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ န ဒေါသော၊ ဂမျမာနတ္ထဿ သဒ္ဒဿ ပယောဂံ ပတိ ကာမစာရောတိ။ မသူရကေ တူလဝဇ္ဇာ အနုညာတာတိ ဝိပရိဏာမေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ မသူရကံ နာမ စမ္မဆဝိကာ ဘိသီတိ ဝဒန္တိ။

၁၉၄။ ဥဏ္ဏာယံ မနုဿလောမဉ္စ ပဏ္ဏေ သုဒ္ဓံ တမာလကဉ္စ ပုပ္ဖဉ္စ အပ္ပဋိဝေက္ခိတံ အာသနဉ္စေဝ န လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မနုဿလောမန္တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ ဣဓ ဧဠကလောမမေဝ ဥဏ္ဏာ၊ အထ ခေါ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသဇာတီနံ ပက္ခိစတုပ္ပဒါနံ လောမမ္ပီတိ ဒဿေတိ။ ပုပ္ဖန္တိ ပိယင်္ဂုဗကုလပုပ္ဖာဒိ။ တမာလကသဒ္ဒေနေဝ ဥပစာရတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘တမာလက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိဝေက္ခိတန္တိ အနုပပရိက္ခိတံ။ ကီဒိသံ ပန ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ကီဒိသံ န ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ? ယံ ဝိနိစ္ဆယတော ဝိညာတံ၊ တံ န ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ ဟတ္ထေန ပရာမသန္တေန ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗံ။

အကပ္ပိယသယနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၅။ တိဝဿန္တရမေကမာသနံ ¶ ဘိက္ခူနံ အနုညာတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ အာသနေ မဉ္စာဒိကေ ဒွိန္နံ အာသနံ နိသီဒနံ ဧကမာသနံ။ မ-ကာရော သန္ဓိဇော။ ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘တိဝဿန္တရ’’န္တိ။ တိဏ္ဏံ ဝဿာနမန္တရမေတဿာတိ တိဝဿန္တရော၊ ဒွီဟိ ဝဿေဟိ မဟန္တတရော ဝါ ဒဟရတရော ဝါ ဘိက္ခု၊ သော အဿ အတ္ထီတိ တိဝဿန္တရံ၊ တိဝဿန္တရဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ယော ပန ဧကေန ဝဿေန မဟန္တတရော ဝါ ဒဟရတရော ဝါ ဧကဝဿောယေဝ ဝါ၊ တဗ္ဗန္တတာယ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အထ ဝါ တိဝဿန္တရန္တိ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တိဝဿန္တရေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ တမေဝ သမတ္ထေတိ ‘‘သတ္တဝဿေ’’စ္စာဒိနာ။

၁၉၆။ မုနိ ¶ အနုညာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗေဟေဝါတိ သမာနာသနိကအသမာနာသနိကေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ သဒ္ဓိံ။

၁၉၇။ ဒီဃာသနံ ဒဿေတိ ‘‘အန္တ’’န္တိအာဒိနာ။ ယံ တိဏ္ဏံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ၊ တံ အန္တံ ဒီဃာသနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္တန္တိ ပစ္ဆိမံ။ အဒီဃာသနေ ပန သမာနာသနိကာ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘မဉ္စကေ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗတ္ထ အယထာကရဏတော ဒုက္ကဋန္တိ။

သမာနာသနိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၈။ ဥက္ခိတ္တောတိ ကမ္မနာနာသံဝါသကသင်္ခါတော အာပတ္တိယာ အဒဿနေ၊ အပ္ပဋိကမ္မေ၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကော။ အနုပသမ္ပန္နောတိ သိက္ခမာနသာမဏေရသာမဏေရိသိက္ခာပစ္စက္ခာတသင်္ခါတော အနုပသမ္ပန္နော။ ဆိန္နမူလကောတိ ¶ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နော။ ဥက္ခိတ္တကေသု ‘‘ဓမ္မဝါဒိနော ဧတေ’’တိ ဥပ္ပန္နာယ လဒ္ဓိယာ နာနာဘူတော သံဝါသော ဧတဿာတိ နာနာသံဝါသော၊ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကသင်္ခါတော လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော။ သီမတော နိဂ္ဂတာ နိဿီမာ၊ သီမန္တရိကာ ဗဟိသီမာ စ၊ တတ္ထ ဟတ္ထပါသေ စေပိ ဌိတော၊ သီမာနာနာသံဝါသကော နိဿီမဋ္ဌိတော။ ဝေဟာယသေ အာကာသေ ဌိတော ဝေဟာယသဏ္ဌိတော ဗိန္ဒာဂမေန။ တတ္ထ ‘‘နာနာသံဝါသော စာ’’တိအာဒိနာ သမာဟာရဒွန္ဒေပိ ကွစိ နပုံသကလိင်္ဂံ ဗျဘိစရတီတိ နပုံသကတ္တာဘာဝေါ ယထာ ‘‘မဂ္ဂါမဂ္ဂေါ’’တိ။ ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော သမသိက္ခတာတိ အယံ တိဝိဓောပိ သံဝါသော နာမ။ သော ယေသံ နတ္ထိ၊ တေ အသံဝါသာ။ ဧတေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထာဒိကံ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရေသု ဒုက္ကဋန္တိ။

အသံဝါသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၉။ ဝဂ္ဂေန ¶ အဓမ္မကမ္မဉ္စ သမဂ္ဂေန အဓမ္မကမ္မဉ္စ ဝဂ္ဂေန ဓမ္မကမ္မဉ္စ သမဂ္ဂေန ဓမ္မကမ္မဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ဟောန္တီတိ သေသော။ တတ္ထ ဝဂ္ဂေန အဓမ္မကမ္မန္တိ ဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန ကရဏီယံ အဓမ္မကမ္မံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဝဂ္ဂေါတိ စ သမူဟော ဝုစ္စတိ၊ သော စ စတုဝဂ္ဂါဒိကရဏီယာဒီသု ယာဝတိကာနံ ကမ္မပ္ပတ္တာနံ အသမ္မုခီဘာဝေန၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒာနာဟရဏေန၊ သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ ပဋိက္ကောသနေန၊ တေသု ဧကေနာပိ ဝါ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ အဓမ္မကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ပန ဓမ္မော နာမ ‘‘ဥတ္တိဒုတိယေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မေ ဧကာယ ဥတ္တိယာ ကမ္မံ ကရောတိ၊ န စ ကမ္မဝါစံ အနုဿာဝေတိ၊ အဓမ္မကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၈၇) ဧကာယေဝ ဉတ္တိယာ ¶ ၊ တထာ ဒွီဟိ ဉတ္တီဟိ ဧကာယေဝ ဝါ ကမ္မဝါစာယ၊ တထာ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟီတိ အာဂတာယ စ တထာ ဟာပနအညထာကရဏဘာဝေန ဉတ္တိကမ္မံ ဌပေတွာ ဉတ္တိစတုတ္ထေ စ ကမ္မေ အာဂတာယ စ အကမ္မာရဟဿ တဇ္ဇနီယပဗ္ဗာဇနီယပဋိသာရဏီယနိယဿတိဝိဓဥက္ခေပနီယာနံ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ ကရဏဝသေန၊ ကမ္မာရဟဿ စ ဝိရာဓေတွာ ကရဏဝသေန အာဂတာယ စ ပါဠိယာ ဝိပရီတာ စ ပါဠိ၊ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မဝသေန အာဂတာ စ ပါဠိ၊ သမ္မုခါဝိနယသတိဝိနယအမူဠှဝိနယပဋိညာကရဏယေဘုယျသိကာတဿပါပိ- ယသိကာတိဏဝတ္ထာရကသင်္ခါတာနံ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ ယထာလာဘကရဏဝသေန အာဂတာ စ ပါဠိ၊ တေန ကရဏီယံ အပလောကနဉတ္တိဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထသင်္ခါတံ စတုဗ္ဗိဓံ ကမ္မံ ဓမ္မကမ္မံ၊ တပ္ပဋိပက္ခံ အဓမ္မကမ္မံ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန သမဂ္ဂေါ ဓမ္မကမ္မဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မော ယထာဝုတ္တာ ပါဠိ အဿ အတ္ထိ၊ ဓမ္မေန ကတံ ဝါတိ ဓမ္မိကံ။ တဗ္ဗိပရီတံ အဓမ္မိကံ။ စတုတ္ထံယေဝါတိ တေသု စတူသု ကမ္မေသု စတုန္နံ ပူရဏံ သမဂ္ဂေန ဓမ္မိကံ။ သေသကမ္မာနံ ဘာဝေန ဘိက္ခုနာ ဒုက္ကဋဿ ဘဝနံ လက္ခီယတီတိ သေသကမ္မေသူတိ ဘာဝလက္ခဏေ သတ္တမီ။ ဒုက္ကဋန္တိ ကုပ္ပာနံ အဓမ္မကမ္မဝဂ္ဂကမ္မာနံ ကတတ္တာ ဒုက္ကဋံ။

၂၀၀။ ဣဒါနိ ယဒိဒံ သမဂ္ဂေန ဓမ္မိကံ နာမ၊ တံ ယေဟိ သင်္ဃေဟိ ကာတဗ္ဗံ၊ တေသံ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘စတုဝဂ္ဂေါ’’တိအာဒိမာဟ။ စတွာဒီနံ သင်္ချေယဝုတ္တိတ္တာ စတုန္နံ ဝဂ္ဂေါတိအာဒိနာ ဝိဂ္ဂဟော။ ဒသဝီသတိဝဂ္ဂိကောတိ ဒသန္နံ ဝီသတိယာ စ ဝဂ္ဂဘေဒဝသေန ဒသဝီသတီနံ ဝဂ္ဂေါတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ဏိကော သကတ္ထေ။ ဝီသတိယာ ဝဂ္ဂေါ၊ အတိရေကေန သဟိတော ဝီသတိဝဂ္ဂေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။

၂၀၁-၂။ ပဉ္စန္နံ ကမ္မာနံ နိယမေတိ ‘‘စတူ’’တိအာဒိနာ။ အဗ္ဘာနံ ဥပသမ္ပဒံ ပဝါရဏံ ဌပေတွာ ¶ စတုဝဂ္ဂေါ စာတိအာဒိနာ ယောဇေတွာ ¶ သဗ္ဗကမ္မေသု ကမ္မပ္ပတ္တောတိ ဒီပိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ စတုဝဂ္ဂါဒယော ကမ္မပတ္တိကိရိယာယံ သမုစ္စိနောတိ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ အဗ္ဘာနာဒီနံ ကေသဉ္စိ ဌပိတတ္တာ ပဒေသသဗ္ဗေ ဂယှတိ။ ကမ္မပတ္တောတိ ကမ္မဿ ပတ္တော ယုတ္တော အနုရူပေါ။ ဣတရောတိ ဝီသတိဝဂ္ဂေါ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂေါ။ သဗ္ဗကမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ သဗ္ဗသဗ္ဗေ။ နနု စ ဝီသတိဝဂ္ဂဿ ကမ္မပ္ပတ္တဘာဝေသတိ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂဿ ပဂေဝါတိ ဝိညာယတိ။ တထာ သတိ သော ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ သော စတုဝဂ္ဂါဒိနာ သင်္ဃေန ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ဦနကတရေန န ဝဋ္ဋတိ၊ အတိရေကေန ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပနတ္ထံ ဝုတ္တော။

၂၀၃။ ဣဒါနိ စတုဝဂ္ဂါဒိကေန ဆန္ဒာဟရဏေန ပူရေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ ‘‘စတူ’’တိအာဒိနာ။ ပါရာဇိကာဒိဘာဝမနာပန္နတ္တာ ပကတိယာ သဘာဝေနေဝ ဌိတော အတ္တာ ယေသံ၊ ပကတော ဝါ တတောယေဝ ကမ္မေသု အဝိဂတော အတ္တာ ယေသံ တေတိ ပကတတ္တကာ၊ ပါရာဇိကဥက္ခိတ္တကလဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေဟိ အညေ။ ပရေတိ ဧကသီမဋ္ဌာ တာဒိသာယေဝ အညေ။ သေသေပီတိ အဝသေသေ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒိကရဏီယေပိ။

၂၀၄။ ဣဒါနိ ဝတ္ထုဉတ္တိအနုဿာဝနသီမာဒိဝိပတ္တိတော၊ ကမ္မဝိပတ္တီသု ပရိသတော စ ပဋိက္ကောသတော စ ကမ္မဿ ကုပ္ပာကုပ္ပဘာဝံ တတ္ထ စ အာပတ္တိအာဒိံ ဒဿေတုံ ‘‘စတူ’’တိအာဒိ မာဟ။ စတုဝဂ္ဂါဒိကတ္တဗ္ဗံ အသံဝါသဂဏပူရံ ဝါ ကမ္မာရဟဂဏပူရံ ဝါ ကမ္မဉ္စ ဂရုကဋ္ဌဂဏပူရံ ဝါ ပရိဝါသာဒိကမ္မဉ္စာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ကမ္မာရဟော ဂရုကဋ္ဌတော အညော၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တော ပန ဂရုကဋ္ဌော ဂဏပူရကော ဟောတိယေဝ။ ကတန္တိ စတုဝဂ္ဂါဒိနာ ကတံ။

၂၀၅။ ဝါရေယျာတိ အန္တရာယေ အသတိ အန္တမသော ဧကောပိ ဝါရေယျာတိ အတ္ထော။ အန္တရာယေတိ ပါပေဟိ ကရိယမာနေ ¶ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယေ သတိ။ အနန္တရာယိကာ စေ န ဝါရေန္တိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဒိဋ္ဌာဝိန္တိ အတ္တနော အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ လဒ္ဓိံ ‘‘အဓမ္မကမ္မံ ဣဒံ၊ န မေတံ ခမတီ’’တိ အညမညံ အာဝိ ကရေယျုန္တိ သေသော။ ဧကောဓိဋ္ဌာနန္တိ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ အဓိဋ္ဌာနံ ကရေယျာတိ သေသော။ တတောဓိကာတိ တီဟိ အဓိကာ။ တေ ပန သင်္ဃတ္တာ ပဟောန္တိ အတ္တနော ကမ္မံ နိတ္ထရိတုံ။

၂၀၆။ ခိတ္တစိတ္တော နာမ ဥမ္မတ္တကော။ ဒုခဋ္ဋိတောတိ ဝေဒနဋ္ဋော။ န ရူဟတီတိ ဂယှတ္တံ န ရောဟတီတိ အတ္ထော။

၂၀၇။ အန္တမသော ¶ အနန္တရဿာပိ အာရောစေန္တဿ ပကတ…ပေ… ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကသီမာယံ တိဋ္ဌတီတိ ဧကသီမဋ္ဌော။ သမော သံဝါသော အဿာတိ သမသံဝါသော။ ဧကသီမဋ္ဌော စ သော သမသံဝါသော စ၊ ပကတတ္တော စ သော ဧကသီမဋ္ဌသမသံဝါသော စ၊ သော စာယံ ဘိက္ခု စာတိ သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဓာရယော၊ တဿ။ ဧတ္ထ ပန အဝိပန္နသီလော ပကတတ္တောတိ အဓိပ္ပေတော။ အာရောစေန္တဿာတိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ပကာသေန္တဿ။ ရူဟတီတိ ပဋိက္ခေပေါ ရုဟတိ။

၂၀၈။ ဓမ္မိကံ ကမ္မန္တိ ဓမ္မေန ကတ္တဗ္ဗံ အပလောကနာဒိကမ္မံ။ ပဋိက္ကောသေယျာတိ နိဝါရေယျ။ တိရောက္ခာ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဝါ ဆန္ဒံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒံ နေတွာ အတ္ထော နေတဗ္ဗော။ တိရောက္ခာတိ ပရမ္မုခါ။ သော သမ္မုခါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ နိပါတော၊ အထ ဝါ အက္ခာ ဣန္ဒြိယဝိသယတော တိရော ဗဟီတိ အတ္ထောတိ။

၂၉။ မိစ္ဆာဇီဝဝိဝဇ္ဇနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ အာဂမ္မ ဇီဝန္တိ ဧတေနာတိ အာဇီဝေါ၊ ကော သော? ပစ္စယပရိယေသနဝါယာမော။ မိစ္ဆာယ အာဇီဝေါ၊ တဿ ¶ ဝိဝဇ္ဇနာ မိစ္ဆာဇီဝဝိဝဇ္ဇနာ။ သာ ပနာယံ အတ္ထတော ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၀၈) ဧဝံ ပါတိမောက္ခသံဝရသမ္ပတ္တိယာ ပဋိပတ္တိဒဿနဝသေန အာဂတော အာစာရော စေဝ ယထာက္ကမေန ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယပါဋိဒေသနီယဒုဗ္ဘာသိတဒုက္ကဋာနံ ကာရဏဘူတဿ အာဇီဝဟေတုပညတ္တာနံ အဘူတာရောစနသဉ္စရိတ္တအညာပဒေသဘူတာရောစနပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိ ဘိက္ခုနိဘောဇနဝိညတ္တိသူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒါနံ ဝီတိက္ကမဿ စ ကုဟနလပနနေမိတ္တိကတာ နိပ္ပေသိကတာ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာတိ ဧဝမာဒီနဉ္စ ပါပဓမ္မာနံ ဝသေန ပဝတ္တံ မိစ္ဆာဇီဝဝိရတိသင်္ခါတံ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလဉ္စ။ တဿာ ပန ကဿစိ ဣဓ ဒဿနံ ယထာ ဒဿေတုမာရဒ္ဓံ ပါတိမောက္ခသံဝရသင်္ခါတာယ အဓိသီလသိက္ခာယ၊ စတုရာရက္ခဝိပဿနာဝသေန အာဂတာနံ အဓိစိတ္တအဓိပညာသင်္ခါတာနံ ဒွိန္နံ သိက္ခာနဉ္စ ဥပကာရကဓမ္မပရိဒီပနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဧဝမီဒိသံ ¶ ဝိညေယျံ၊ တံ ဒဿေတိ ‘‘ဒါရု’’န္တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ‘‘ဒါရု’’န္တိအာဒီနိ ‘‘ဒဒေ’’တိ ဧတဿ ပတ္တိကမ္မံ။ စုဏ္ဏံ သိရီသစုဏ္ဏာဒိနဟာနိယစုဏ္ဏံ။ နှာနမုခေါဒကန္တိ နှာနဉ္စ မုခဉ္စ၊ တဿ ဥဒကန္တိ သမာသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဏ္ဏာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကုလသင်္ဂဟာတိ ကုလသင်္ဂဟကရဏေန။

၂၁၀။ ပရိဘဋတိ ပရေသံ ဒါရကေ ပရိဟရတီတိ ပရိဘဋော၊ ပရိဘဋဿ ကမ္မံ ပါရိဘဋကော၊ သကတ္ထေ တမေဝ ပါရိဘဋကတာ။ အလင်္ကရဏာဒိနာ ကုလဒါရကပရိဟရဏဿေတံ နာမံ။ မုဂ္ဂဿ သူပေါ မုဂ္ဂသူပေါ၊ သောယေဝ မုဂ္ဂသုပ္ပော။ ယထာ မုဂ္ဂသူပေ ပစ္စမာနေ ကောစိဒေဝ မုဂ္ဂေါ န ပစ္စတိ၊ အဝသေသာ ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝစနေ ကိဉ္စိဒေဝ သစ္စံ ဟောတိ၊ သေသံ အလိကံ၊ အယံ ပုဂ္ဂလော မုဂ္ဂသူပသဒိသတာယ ဥပစာရေန ‘‘မုဂ္ဂသုပ္ပော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဘာဝေါ မုဂ္ဂသုပ္ပတာ ¶ ။ သစ္စာလိကေန ဇီဝိတကပ္ပနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဃရဝတ္ထုအာဒိသမ္ဗန္ဓိနီ ဝိဇ္ဇာ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာ။ ပါရိဘဋကတာ စာတိအာဒိနာ ဒွန္ဒော နပုံသကတ္တာဘာဝေ ပါရိ…ပေ… ဝိဇ္ဇာ၊ တာယ။ ရဿော ပန ဂါထာဗန္ဓဝသေန၊ တထာ ဒီဃော။ ပဟိဏာနံ တသ္မိံ တသ္မိံ ကမ္မေ တေသံ တေသံ နိယုဉ္ဇနံ ပဟေဏံ။ အာဒရေန ဒူတေန ကာရေတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ဒူတကမ္မံ။ ပိသနံ ပေသနံ၊ ဇင်္ဃာယ ပါဒေန ပေသနံ ဇင်္ဃပေသနံ၊ တမဿ အတ္ထီတိ ဇင်္ဃပေသနိယံ။ တေသံ တေသံ ဂိဟီနံ ဂါမန္တရဒေသန္တရာဒီသု သာသနပဋိသာသနဟရဏဿေတမဓိဝစနံ။

၂၁၁။ လာဘာသာယ လဉ္ဇဒါနံ အနုပ္ပဒါနံ။ သမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓဂရဟိတေန အင်္ဂဝိဇ္ဇာနက္ခတ္တဝိဇ္ဇာသုပိနဝိဇ္ဇာဘူတဝိဇ္ဇာဒိနာ အညေန ဝါ။

၂၁၂။ အညာတကာနံ အပ္ပဝါရိတာနံ ဝိညာပနံ ဝိညတ္တိ၊ ယာစနဝသေန ပဝတ္တော ကာယဝစီပယောဂေါ။ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာဇီဝေန ပစ္စယပရိယေသနာ အနေသနာ။ အဘူတဿ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဥလ္လပနံ ကထနံ အဘူတုလ္လပနာ။ ကုဟနာဒီဟီတိ ကုဟနာလပနာဒီဟိ။ တတ္ထ လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿ ပစ္စယပ္ပဋိသေဝနသာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထသဏ္ဌာပနဝသေန ဇနဝိမှာပနာ ကုဟနာ။ ဝိဟာရံ အာဂတေ မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ကိမတ္ထာယ ဘောန္တော အာဂတာ၊ ကိံ ဘိက္ခူ နိမန္တေတု’’န္တိ ဝါ ‘‘မယိ ရာဇာ ပသန္နော၊ အသုကော စ အသုကော စ ရာဇမဟာမတ္တော ပသန္နော’’တိ ဝါ အာဒိနာ နယေန အာလပနာ လပနာ။ ခါဒနီယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ခါဒနီယံ လဘိတ္ထာ’’တိအာဒိနာ နယေန နိမိတ္တကရဏာဒိ နေမိတ္တကတာ။ ‘‘အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဂရဟဏာနိ စ ‘‘ဧတံ ဧတ္ထ ကထေထာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝါစာယ ¶ ¶ ဥက္ခိပနာဒိ စ နိပ္ပေသိကတာ။ အပ္ပေန လာဘေန ဗဟုကံ ဝဉ္စေတွာ ဂဟေတုံ ဣစ္ဆနံ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ။ ကုလဒူသာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏရူပိယသံဝေါဟာရာ သင်္ဂယှန္တီတိ။

မိစ္ဆာဇီဝဝိဝဇ္ဇနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၁၃။ သဥပါဟနော…ပေ… စီဝရံ သီသေ ကရိတွာ ဝါ အာဂန္တုကော အာရာမံ န ပဝိသေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဆတ္တောတိ သီသေ ကတဆတ္တေန သဆတ္တော။ ဩဂုဏ္ဌိတောတိ သသီသံ ပါရုပိတော။ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေါ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ ဥပစာရသီမာသမီပံ ပတွာ ဥပါဟနာဩမုဉ္စနာဒိသဗ္ဗံ ကတွာ အာရာမော ပဝိသိတဗ္ဗောတိ အယမေတ္ထ ဗျတိရေကလဒ္ဓါ အတ္ထော။

၂၁၄။ ပါနီယေန ပါဒေ န ဓောဝေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဋိက္ကမနံ ပတွာ ဧကမန္တေ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ပတိရူပေ နိသဇ္ဇ ပုစ္ဆိတွာ ပါနီယံ ပါတဗ္ဗံ၊ ပရိဘောဇနီယေန ယထာဝုတ္တံ ပါဒါ ဓောဝိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုဍ္ဎတရေ အာဝါသိကေပိ စ အဘိဝါဒေယျာတိ ဣမိနာ ဝဿံ ပုစ္ဆိတွာ နဝကေန အာဝါသိကေန အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ ပုစ္ဆေယျ သယနာသနန္တိ ‘‘ကတမံ သေနာသနံ ပါပုဏာတိ၊ အဇ္ဈာဝုတ္ထံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထံ ဝါ’’တိ သေနာသနံ ပုစ္ဆေယျ။ ဣဒဉ္စ ပုစ္ဆာယ လက္ခဏဝစနံ။ တသ္မာ အာဝါသိကဝတ္တေ ဝုတ္တမဇ္ဈာဝုတ္ထာဒိကဉ္စ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘အနဇ္ဈာဝုတ္ထ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ကဝါဋံ အာကောဋေတွာ မုဟုတ္တံ အာဂမေတွာ ဃဋိကံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ကဝါဋံ ပဏာမေတွာ ဗဟိ ဌိတေန ဥလ္လောကေတွာ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗံ သေနာသနဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကဝတ္တံ။

၂၁၅-၆။ ဂမိကော ¶ ပက္ကမေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပဋိသာမေတွာ’’တိအာဒီနိမဿ ပုဗ္ဗကိရိယာပဒါနိ။ ဒါရုမတ္တိကဘဏ္ဍကန္တိ ဧတ္ထ မဉ္စပီဌာဒိဒါရုဘဏ္ဍံ ရဇနဘာဇနာဒိမတ္တိကာဘဏ္ဍံ။ ပဋိသာမေတွာတိ အတ္ထိ စေ အနောဝဿကေ သဏ္ဌပေတွာ။ ထကေတွာနာတိ ဒွါရဝါတပါနေဟိ ပိဓာယ ¶ ။ သာဓုကံ သင်္ဂေါပေတွာနာတိ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ပညပေတွာ မဉ္စေ မဉ္စဿ၊ ပီဌေ ပီဌဿ အာရောပနေန သေနာသနဿ ဥပရူပရိ ပုဉ္ဇကရဏေန သာဓုကံ သင်္ဂေါပနံ ကတွာ။ န စာတိ နေဝ။ ဂမိကဝတ္တံ။

၂၁၇-၈။ အာဝါသိကောတိ ဣဒံ ‘‘ပညပေယျာ’’တိအာဒီနံ ကတ္တုပဒံ။ နဝကမ္မကရဏာဒိဘာရနိတ္ထရဏတာယ အာဝါသော ဝိဟာရော အဿ အတ္ထီတိ အာဝါသိကော။ ယဿ ပန ကေဝလံ ဝိဟာရေ နိဝါသနမတ္တံ အတ္ထိ၊ သော နေဝါသိကော။ ဥဘောပိ တေ ဣဓ အာဝါသိက-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတာ။ ပါဒေါဒပ္ပဘုတိန္တိ ဧတ္ထ ပဘုတိ-သဒ္ဒေန ပါဒပီဌပါဒကထလိကာနံ ဂဟဏံ။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာန ပတ္တစီဝရံ ဂဏှေယျာတိ ယောဇနာ။ ပညပေ သယနာသနန္တိ ‘‘ဧတံ တုမှာကံ သေနာသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဧဝံ သယနာသနံ ပညပေယျ၊ ပကာသေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၁၉။ အဇ္ဈာဝုတ္ထန္တိ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခူဟိ နိဝုတ္ထံ။ ဂေါစရာဂေါစရံ ဝဒေတိ ‘‘ဘိက္ခာစာရဂါမော ဒူရော၊ အာသန္နော’’တိ ဝါ၊ ‘‘ကာလဿေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ၊ ဒိဝါ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဂေါစရဉ္စ၊ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဝါ ဂါမော၊ ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခော ဝါ’’တိအာဒိနာ အဂေါစရဉ္စ ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနာနီတိအာဒီနိပိ ‘‘ဝဒေ’’တိ ဣမဿေဝ ကမ္မဝစနာနိ။ သေခသမ္မုတိန္တိ ယဿ သဒ္ဓဿ ကုလဿ သင်္ဃော သေခသမ္မုတိံ ဒေတိ၊ တံ ကုလဉ္စ။

၂၂၀။ ပဝေသနိက္ခမေ ကာလန္တိ ‘‘ကေသုစိ ဌာနေသု ဝါဠမိဂါ ဝါ အမနုဿာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ဣမံ ကာလံ ပဝိသိတဗ္ဗံ နိက္ခမိတဗ္ဗဉ္စာ’’တိ ¶ ဧဝံ ပဝေသနိက္ခမေ စ ကာလံ။ ဧတံ ပန အာသနပညပနာဒိကံ သဗ္ဗံ ဝတ္တံ ဝုဍ္ဎတရေ အာဂတေ စီဝရကမ္မာဒိံ ဝါ နာတိဂိလာနဿ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ဌပေတွာပိ ကာတဗ္ဗံ။ မဟာဂိလာနဿ ပန ဘေသဇ္ဇမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကရောန္တေနာပိ တဿ ဝတ္တံ ကာတုံ အာရဘိတဗ္ဗံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ အာဂန္တုကော ‘‘ကရောဟိ တာဝ ဘေသဇ္ဇံ၊ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇာဟီ’’တိ စ ဝဒေယျ။ အပိစ ဗီဇနေန ဗီဇိတဗ္ဗော၊ ပါဒါပိဿ ဓောဝိတဗ္ဗာ၊ တေလေန မက္ခိတဗ္ဗာ။ ပိဋ္ဌိ စေ အာဂိလာယတိ၊ သမ္ဗာဓေတဗ္ဗာ။ နဝကဿ ပန အာဂန္တုကဿ ‘‘ဣဒမာသနံ၊ ဧတ္ထ နိသီဒါ’’တိအာဒိနာ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘နိသိန္နောယေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ နိသိန္နောယေဝါတိ ဣမိနာ ‘‘ဌိတောယေဝါ’’တိအာဒိံ ဥပလက္ခေတိ။ သမုဒ္ဒိသေတိ အာဒရေန ဝဒေယျ။ အာဝါသိကဝတ္တံ။

‘‘ဝတ္တ’’န္တိ ¶ ပန သာမညေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ န ထေရေ ဘိက္ခူ အတိအလ္လီယိတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ မဟာထေရဿ နိသိန္နာသနတော ဧကံ ဒွေ အာသနာနိ ဌပေတွာ ‘‘နိသီဒါ’’တိ ဝုတ္တေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န နဝါပိ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟိတဗ္ဗာ၊ န သင်္ဃာဋိံ ဩတ္ထရိတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ သဒ္ဒံ အကတွာ ဥဒကကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ၊ ယထာ သူပဿ ဩကာသော ဟောတိ၊ ဧဝမတ္တာယ ဩဒနော ဂဏှိတဗ္ဗော၊ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဌပေတွာ အပ္ပကံ ဩဒနာဒိကံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗေသံ သမကံ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န တာဝ ထေရေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဘုတ္တာဝိနာ န တာဝ ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဘတ္တဂ္ဂတော နိဝတ္တန္တေဟိ ယထာနုရူပံ နိက္ခမိတွာ ဝိရဠာယ ပါဠိယာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧဝမာဒိကဉ္စ တဒနုရူပံ သေခိယဝတ္တဉ္စ သမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တဉ္စ သာဓုကံ အတရမာနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော၊ ‘‘ဣမိနာ ပဝိသိဿာမိ၊ ဣမိနာ နိက္ခမိဿာမီ’’တိ နိဝေသနံ ပဝိသန္တေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ၊ နာတိသဟသာ ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ နာတိသဟသာ နိက္ခမိတဗ္ဗံ၊ နာတိဒူရေ နစ္စာသန္နေ ¶ ဌာတဗ္ဗံ၊ နာတိစိရံ ဌာတဗ္ဗံ၊ နာတိလဟုကံ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ဒါတုကာမတာကာရံ ဉတွာ ဌာတဗ္ဗံ၊ ယော ပဌမံ ဂါမတော ပဋိက္ကမတိ၊ တေန အာသနပညပနာဒိ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗံ၊ ယော ပစ္ဆာ၊ တေန အာသနုဒ္ဓရဏာဒိ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧဝမာဒိကဉ္စ တဒနုရူပံ သေခိယဝတ္တဉ္စ သမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တဉ္စ ကာတဗ္ဗံ။

သေနာသနဋ္ဌာနေ သဗ္ဗံ ဝတ္တဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ တတော နိက္ခမိတွာ သာဓုကံ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ အတရမာနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ပါနီယပရိဘောဇနီယအဂ္ဂိအရဏိသဟိတကတ္တရဒဏ္ဍာ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ၊ နက္ခတ္တပဒါနိ သကလာနိ ဝါ ဧကဒေသာနိ ဝါ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ ဒိသာကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အာရညိကဝတ္တဉ္စ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံယေဝ ဟောတီတိ အဝဂန္တဗ္ဗန္တိ။

၂၂၁။ သမ္မုခါ ပရမ္မုခါတိ သဿ မုခံ၊ ပရဿ မုခန္တိ ဝိဂ္ဂဟော၊ သမ္မုခေန ပရမ္မုခေနာတိ အတ္ထော။ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာတိ ဘေဒါ ဒုဝေ ဝိကပ္ပနာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ ¶ ။ ဘေဒါတိ ဝိသေသတော။ အထ ဝါ သဿ မုခံ မုခသမ္ဗန္ဓိဝစနံ အဿာ ဝိကပ္ပနာယာတိ သမာသော။ တထာ ပရမ္မုခါ။ သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ စ၊ တဿာ ဘေဒေါ၊ တတော။ သမ္မုခါယ သမ္မုခဝိကပ္ပနာယ။ ဗျတ္တဿာတိ ဝိကပ္ပနဝိဓာနံ ပစ္စုဒ္ဓါရဝိဓာနဉ္စ ဇာနန္တဿ။

၂၂၂။ တေနာတိ ယဿ သန္တိကေ ဝိကပ္ပေတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ။ ပရိဘောဂါဒိကန္တိ ပရိဘောဂံ ဝိဿဇ္ဇနံ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ။

၂၂၄-၅။ အပရာ ¶ သမ္မုခါဝေကာတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ပက္ခန္တရေ၊ အထ ဝါတိ အတ္ထော၊ အပိ-သဒ္ဒတ္ထော ဝါ ဝါ-သဒ္ဒေါ၊ သော အပရာ-သဒ္ဒတော ပရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အပရာပိ ဧကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုဿာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မီန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော’’တိအာဒီသု တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ တိဿာယ သိက္ခမာနာယ တိဿာယ သာမဏေရိယာ တိဿဿ သာမဏေရဿာတိပိ ဝိညာတဗ္ဗံ။

၂၂၆။ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာတိ ပရမ္မုခေန ဝိကပ္ပနေန၊ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာတိ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ကထန္တိ အတ္ထော။

၂၂၇။ မိတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တမိတ္တော။ ဧတ္ထ ပန ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပနာနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? သမ္မုခါဝိကပ္ပနာယ တာဝ သယံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ၊ တေနေဝ သာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ နာမ ဇာတာ။ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာယ ပရေနေဝ ဝိကပ္ပာပေတွာ ပရေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ၊ တေနေဝ သာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ နာမ ဇာတာတိ ဣဒမေတ္ထ နာနာကရဏန္တိ။

၂၂၈။ ဒူရသန္တိကတ္တေကတ္တန္တိ ဧတ္ထ အာသန္နဒူရဘာဝေါ အဓိဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၂၉။ ဒသာဟံ…ပေ… ပစ္စာသာယ သတိ မာသကံ နာဓိဋ္ဌိတဝိကပ္ပိတံ နိဿဂ္ဂိံ နုပ္ပာဒယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒသ အဟာနိ သမာဟဋာနိ ဒသာဟံ။ သဗ္ဗတ္ထ အစ္စန္တသံယောဂေ ဒုတိယာ။ တတ္ထ ယံ ဒိဝသံ စီဝရံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ ယော အရုဏော၊ သော ဥပ္ပန္နဒိဝသနိဿိတော၊ တသ္မာ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသေန သဒ္ဓိံ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒသာဟ’’န္တိ။ မာသမေကံ ဝါတိ ‘‘အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကံ ¶ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၄၉ အတ္ထတော သမာနံ) ဝုတ္တတ္တာ ¶ ကထိနတ္ထတေ ပဉ္စ မာသေတိ လဗ္ဘတိ။ ကထိနံ အတ္ထတံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေတိ သမာသော။ ပါရိပူရတ္ထန္တိ ပါရိပူရိ အတ္ထော ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ကိရိယာဝိသေသနံ၊ ပါရိပူရိပ္ပယောဇနံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဦနဿာတိ ယတ္တကေန ကယိရမာနံ အဓိဋ္ဌာနံ စီဝရံ ပဟောတိ၊ တတ္တကတာဘာဝတော ဦနဿ ဧကာဒသမာသသတ္တမာသသင်္ခါတေ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နဿ မူလစီဝရဿ။ ပစ္စာသာ သတီတိ ‘‘သင်္ဃာဒိတော ယတော ကုတောစိ လစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ သတိယာ ပစ္စာသာယာတိ အတ္ထော။ ဥဘယမ္ပိ ယ-ကာရလောပေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ သတီတိ ဝါ နိပါတော၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝါဟ။ ဧတ္ထ ပန ဗျတိရေကဝသေန ဒသာဟာတိက္ကမနာဒီသု နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဝိကပ္ပနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃၀။ ဗျတ္တဿာတိ ‘‘ကာရိယ’’န္တိ ကိတကယောဂေ ကတ္တရိ ဆဋ္ဌီ။ ဗျတ္တော စ နာမ ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တိ သုဝိဘတ္တာနိ သုပ္ပဝတ္တီနိ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃) ဧဝံ ဝုတ္တဗျတ္တော စ ဗဟုဿုတဗျတ္တော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ သုဝိဘတ္တာနီတိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တာနိ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌသင်္ကရဒေါသဝိရဟိတာနိ။ သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ပဂုဏာနိ ဝါစုဂ္ဂတာနိ။ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ ¶ သုတ္တသောတိ ခန္ဓကပရိဝါရတော အာဟရိတဗ္ဗသုတ္တဝသေန သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတာနိ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ အက္ခရပဒပါရိပူရိယာ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ အက္ခဏ္ဍာနိ အဝိပရီတက္ခရာနိ။ ဧတေန အဋ္ဌကထာ ဒီပိတာ။ အဋ္ဌကထာတော ဟိ ဧသ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတီတိ။ ဗဟုဿုတဗျတ္တော ပန ယေန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဒွေ မာတိကာ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ၊ ပက္ခဒိဝသေသု ဓမ္မသဝနတ္ထာယ သုတ္တန္တတော စတ္တာရော ဘာဏဝါရာ၊ သမ္ပတ္တာနံ ပရိသာနံ ပရိကထနတ္ထာယ အန္ဓကဝိန္ဒမဟာရာဟုလောဝါဒအမ္ဗဋ္ဌသဒိသော ဧကော ကထာမဂ္ဂေါ၊ သင်္ဃဘတ္တမင်္ဂလာမင်္ဂလေသု အနုမောဒနတ္ထာယ တိဿော ¶ အနုမောဒနာ၊ ဥပေါသထပ္ပဝါရဏာဒိဇာနနတ္ထံ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယော၊ သမဏဓမ္မကရဏတ္ထံ သမာဓိဝသေန ဝိပဿနာဝသေန ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂပရိယောသာနမေကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧတ္တကံ ဥဂ္ဂဟိတံ၊ သွာယံ ဝုစ္စတိ။ နတ္ထိ နိဿာယ ကာရိယန္တိ အာစရိယာဒိံ နိဿာယ ဝါသေန ကတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ‘‘နိဿယကာရိယ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ နိဿယေန ကာရိယန္တိ သမာသော။ ဇီဝဿ ယတ္တကော ပရိစ္ဆေဒေါ ယာဝဇီဝံ။

၂၃၁။ တေန နိဿာယ ဝသန္တေန ဧဝံ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကံသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကံသန္တိ ဧကော အံသော အဿ စီဝရဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ကိရိယာဝိသေသနံ ဝါ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဧကသ္မိံ အံသေတိ အတ္ထော။ အဉ္ဇလိ ကရပုဋော။ ယာဝတတိယကံ ဝဒေတိ ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿေန သတ္တတိဝဿေန ဝါပိ ဗျတ္တဿ နဝကဿ သန္တိကေ ယာဝတတိယကံ ဝစနံ ကရေယျ။ ယာဝတတိယော ဝါရော အဿာတိ ကိရိယာဝိသေသနသမာသော။ အာယသ္မတောတိ အာယသ္မန္တံ။ ဝစ္ဆာမီတိ ဝသာမိ။ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တေနာပိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တံ ပန ‘‘အာစရိယော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဝစနံ ဝိသေသောတိ ဧတ္ထ ဝါစာဘေဒတော ¶ န ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ န ကေဝလမေတ္ထ နိဿယုပဇ္ဈာယဂဟဏေ၊ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ကတွာ ‘‘အဟံ အာဝုသော’’တိ ဝါ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၃၂။ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဒဿေတိ ‘‘ပက္ကန္တေ’’တိအာဒိနာ။ ပက္ကန္တေတိ ဥပဇ္ဈာယေ အာစရိယေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ အန္တေဝါသိကေ စ ဂါမာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ အနာပုစ္ဆိတွာ ဝါ ဂတေ။ တေသု ယေန ကေနစိ ‘‘အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တေသုယေဝ ယေန ကေနစိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတေပိ တံ တံ နိယမံ အတိက္ကမိတွာ ပက္ကန္တေပိ အနာပုစ္ဆာ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေန ပက္ကန္တေပိ နိဿယော သမ္မတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ပက္ခသင်္ကန္တေတိ တိတ္ထိယပက္ခသင်္ကန္တေ စာပိ ဝိဗ္ဘန္တေ စာပိ မရဏေန စ တင်္ခဏညေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာဏတ္တိ နာမ ‘‘ပဏာမေမိ တ’’န္တိ ဝါ ‘‘မာ ဣဓ ပဝိသာ’’တိအာဒိကာ နိဿယပ္ပဏာမနာ။ တာယ ပဏာမိတေန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ခမာပေတဗ္ဗာ။ အခမန္တေသု ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာပိ သာမန္တဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာပိ ခမာပေတဗ္ဗာ။ န ခမန္တိ စေ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ယေန ကေနစိ ကာရဏေန န သက္ကာ ဟောတိ တတြ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတုံ၊ တံယေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ အညဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ¶ အပ္ပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ…ပေ… ဟောတိ (မဟာဝ။ ၆၈)။ ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပ္ပဏာမေန္တော အာစရိယော…ပေ… ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၈၁) ဝုတ္တတ္တာ ပန အသမ္မာဝတ္တန္တေ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကေ အပ္ပဏာမေန္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘာဝနာတိ မေတ္တာဘာဝနာ။ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနံ ပန တဿ ဒဿနသဝနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊

ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –

ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏံ အလဇ္ဇိံ။ နိဿယံ ဒေန္တေနာပိ လဇ္ဇိနောယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘န ဘိက္ခဝေ အလဇ္ဇီနံ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော။ ယော ဒဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗဿ ကတိပါဟံ အာစာရံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အပုဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒတ္တာ ပုဗ္ဗ-သဒ္ဒေန ပုဗ္ဗဝါသော ဂဟိတော၊ နတ္ထိ ပုဗ္ဗော အဿာတိ အပုဗ္ဗံ၊ နဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ပရိမာဏမေတေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဧတ္ထ ပန ပရိမာဏ-သဒ္ဒသန္နိဓာနေန သင်္ချေယျဝါစိနောပိတေ သင်္ချာမတ္တဝါစိနော ဟောန္တီတိ စတုပဉ္စသင်္ချာပရိမာဏမေဝ သင်္ချေယျမာဟ၊ တသ္မာ ဝိဂ္ဂဟပဒတ္ထေဟိ ဘိန္နော အညပဒတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ သမာသော။ ဝါ-သဒ္ဒဿ ယော ဝိကပ္ပတ္ထော၊ တတ္ထ စာယံ သမာသော၊ စတ္တာရိ ဝါ ပဉ္စ ဝါ၊ စတုပဉ္စ အဟာနိ၊ တေသံ အဟာနံ သမာဟာရော စတုပဉ္စာဟံ။ ဘိက္ခုသဘာဂတန္တိ သမာနော ဘာဂေါ လဇ္ဇိတာသင်္ခါတော ကောဋ္ဌာသော ယေသံ၊ ဘိက္ခူဟိ သဘာဂါ၊ တေသံ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ၊ တံ၊ ပေသလဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ထေရော လဇ္ဇီ’’တိ ဇာနန္တေန ပန ပကတိယာ နိဿယဒါနဋ္ဌာနံ ¶ ဂတေန စ တဒဟေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ ¶ ‘‘ဩကာသေ အလဘန္တေ ပစ္စူသသမယေ ဂဟေဿာမီ’’တိ သယတိ၊ အရုဏံ ဥဂ္ဂတမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိ။ လဒ္ဓပရိဟာရေနာပိ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၃၄။ ‘‘လဗ္ဘတီ’’တိ ကမ္မနိ နိပ္ဖန္နတ္တာ အဝုတ္တကတ္တာတိ ‘‘အဒ္ဓိကဿာ’’တိအာဒီသု ကတ္တရိ သာမိဝစနံ၊ ‘‘အဒ္ဓိကေနာ’’ တိအာဒိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သလ္လက္ခေန္တေနာ’’တိ ပန သရူပေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဝသိတုန္တိ ဝုတ္တကမ္မံ။ ဘာဝေ ဟိ တုံ-ပစ္စယော၊ ဝါသောတိ အတ္ထော။ ယာစိတဿာတိ ‘‘ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ စာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိသေသနံ။ သစေ ပန ‘‘ယာစာဟိ မ’’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ဂိလာနော မာနေန န ယာစတိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ။ အရညေ ဝါ သလ္လက္ခေန္တေန ဖာသုကန္တိ ယတ္ထ ဝသန္တဿ ပဋိလဒ္ဓတရုဏသမထဝိပဿနာဝိသေသဘာဂိတာဝသေန ဖာသု ဟောတိ၊ တသ္မိံ အရညေ တာဒိသံ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန အာရညကေန။ ဒါယကေ အသန္တေတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ တာဝါတိ အဝဓိမှိ၊ အဒ္ဓိကာဒီဟိ ယာဝ နိဿယဒါယကော လဗ္ဘတိ၊ တာဝ၊ အာရညကေန ပန ‘‘ပဋိရူပေ နိဿယဒါယကေ သတိ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ယာဝ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာ၊ တာဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘သစေ ပန အာသာဠှိမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၁)။ အန္တောဝဿေ ပန နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ နိဿယော စ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၁) ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

အမှာကံ ပန ကေစိ အန္တေဝါသိကတ္ထေရာ ‘‘န ဘိက္ခဝေ ဝဿံ န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ယော န ဥပဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) စ ‘န ဘိက္ခဝေ တဒဟု ဝဿူပနာယိကာယ ဝဿံ အနုပဂန္တုကာမေန သဉ္စိစ္စ အာဝါသော အတိက္ကမိတဗ္ဗော။ ယော အတိက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ပါဠိဝစနတော ကေနစိ ကာရဏေန ¶ နိဿယံ အလဘမာနေနပိ န သက္ကာ အန္တောဝဿေ ဝဿံ အနုပဂန္တုံ။ ‘အန္တောဝဿေ ပနာ’တိအာဒီသု ပန စ-သဒ္ဒေါ အနွာစယတ္ထော၊ တသ္မာ တေနာပိ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝဒိံသု။

မယံ ပနေတ္ထ ဧဝမဝေါစုမှ ‘‘ဘဂဝတာ အနုပဂမနေ ဒုက္ကဋံ အနန္တရာယိကဿေဝ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ‘ကေနစိ အန္တရာယေန ပုရိမိကံ အနုပဂတေန ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၅) ဝုတ္တံ။ အန္တရာယော စ နာမ အန္တရာ ဝေမဇ္ဈေ ဧတီတိ အန္တရာယော၊ ယော ကောစိ ဗာဓကပ္ပစ္စယတာယ အဓိပ္ပေတော ဝုစ္စတိ ‘န လဘန္တိ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ၊ ဧသေဝ အန္တရာယောတိ ပက္ကမိတဗ္ဗ’န္တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၂၀၁) ဝိယ၊ တသ္မာ ဗာဓကပ္ပစ္စယတာ အဓိပ္ပေတာ ¶ ။ နိဿယာလာဘောပိ အန္တရာယောတွေဝ ဝိညာယတိ။ သက္ကာ ဟိ ဝတ္တုံ ‘အန္တရာယော ဝဿူပဂမော သန္နိဿယတ္တာ တရုဏသမထဝိပဿနာလာဘီနံ ကတောကာသော ဝိယာ’တိ။ တရုဏသမထဝိပဿနာလာဘီနမ္ပိ ဟိ ကတောကာသေပိ ‘သစေ ပန အာသာဠှိမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ’န္တိ ဒဠှံ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၁) ဝုတ္တံ။ အမှာကံ ဂရူဟိ စ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၂၁) ‘အာစရိယံ အာဂမေန္တဿေဝ စေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ၊ ဟောတု၊ ဂန္တဗ္ဗံ တတ္ထ၊ ယတ္ထ နိဿယဒါယကံ လဘတီ’တိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေပိ နိဿယတ္ထာယ ဂမနမေဝ ဝုတ္တံ။ အထ စ ပန မဟာကာရုဏိကောပိ ဘဂဝါ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန ယာစိယမာနေန အနိဿိတကေန ဝတ္ထု’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၁) ဂိလာနဝိသယေပိ နိဿယံ ဂရုကံ ကတွာ ပဋ္ဌပေသိ။ ယံ ပန အနိဿယံ၊ တံ အနန္တရာယံ နိဿယမုတ္တကဿ ဝဿူပဂမနံ ဝိယ။ အပိစ နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ဝဿာနေ အာဂတေပိ နိဿယံ အလဘန္တဿ အနာပတ္တီတိ နာဝါယ ¶ ဂစ္ဆတောယေဝ အာဝေဏိကာ အနာပတ္တိကတာ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ နိဿယာလာဘော ဗာဓကပ္ပစ္စယော ဝဿူပဂမနဿ၊ န ဝဿူပဂမနံ နိဿယဿာတိ အန္တရာယောယေဝ နိဿယာလာဘော။ တတောယေဝ ဋီကာယံ ‘အန္တောဝဿေ ပန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာယေဝ စ ‘အန္တောဝဿေ ပနာ’တိအာဒီသု နိဿယဒါယကေ သတိ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗဉ္စ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော စ ဟောတီတိ ဂမနကိရိယာယ ခီယမာနတာဝသေန စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

၂၃၅။ ဗန္ဓီယတိ အနေနာတိ ဗန္ဓနံ၊ ကာယဿ ဗန္ဓနံ ကာယဗန္ဓနံ၊ နတ္ထိ ကာယဗန္ဓနမေတဿာတိ အကာယဗန္ဓနော။ ဒုက္ကဋန္တိ သဉ္စိစ္စ ဝါ အသဉ္စိစ္စ ဝါ ပဝိသေယျ စေ၊ ဒုက္ကဋံ။ အသတိယာ ဂတော ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထေဝ ဗန္ဓေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂတောတိ အန္တောဂါမံ ဂတော။ သရိတွာ ယာဝ န ဗန္ဓတိ၊ န တာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။

၂၃၆။ ‘‘ပဋ္ဋိကာ’’တိအာဒိနာ ¶ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကံ ကာယဗန္ဓနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ပဋ္ဋိကာတိ ပကတိဝီတာ ဝါ မစ္ဆကဏ္ဋကခဇ္ဇူရိပတ္တဝါယိမာ ဝါ။ သူကရာနံ အန္တံ သူကရန္တံ။ ဣဓ ပန တံသဒိသံ ဝုစ္စတိ။ စတုရဿံ အကတွာ သဇ္ဇိတံ မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနမ္ပိ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဧကာ ရဇ္ဇူ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ရဇ္ဇုကံ ဗန္ဓန္တေန ဧကဂုဏမေဝ ကတွာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒိဂုဏံ ကတွာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒိဂုဏံ ပန အကတွာ သတဝါရမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုက’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ တဒနုလောမိကာတိ တေသံ ပဋ္ဋိကာသူကရန္တာနံ ဒွိန္နံ ဒွေ ဣမေ ယထာက္ကမမနုလောမိကာ။

၂၃၇-၈။ ပဋ္ဋိကာ ကီဒိသီ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘မစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ ပဋ္ဋိကာ မစ္ဆကဏ္ဋကခဇ္ဇူရိပတ္တာ ဝါ မဋ္ဌာ ဝါ လဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကဏ္ဋက-သဒ္ဒေန ပတ္တ-သဒ္ဒေန စ တဒါကာရော ဝုစ္စတိ၊ ဥပစာရတော ဟိ မစ္ဆာနံ ကဏ္ဋကာကာရော စ ခဇ္ဇူရီနံ ပတ္တာကာရော စ ဧတိဿာတိ သမာသော။ မဋ္ဌာတိ ပကတိဝီတာ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘ဧတေ မစ္ဆကဏ္ဋကာဒယော မဋ္ဌာ ဝိကာရရဟိတာ ပဋ္ဋိကာ စ တဒန္တောဂဓာတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ တေသမန္တောဂဓတာ? ယတော တာနိယေဝ ပဋ္ဋိကာ နာမာတိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပကတိဝီတာ ဝါ မစ္ဆကဏ္ဋကဝါယိမာ ဝါ ပဋ္ဋိကာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၈)။ ဧတ္ထ ပန မစ္ဆကဏ္ဋကေယေဝ ခဇ္ဇူရိပတ္တံ ပဝိဋ္ဌံ။ စတဿောပိ ဒသာ လဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။ စတဿောတိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တတော ဦနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အန္တေတိ ကာယဗန္ဓနဿ ဥဘယန္တေ ဒိဂုဏသုတ္တကံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂုဏော ဗန္ဓနဘူတံ သုတ္တကံ ဂုဏသုတ္တကံ။ ‘‘ဂုဏော ပဋလရာသီသု၊ အာနိသံသေ စ ဗန္ဓနေ’’တိ ဟိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာ။ ဒွိန္နံ ဂုဏသုတ္တကာနံ သမာဟာရော ဒိဂုဏသုတ္တကံ။ တံ ဒသာမုခဿ ထိရဘာဝါယ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န သောဘနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘မာလာဒိ’’န္တိအာဒိ။

မာလာဒိံ ကက္ကဋစ္ဆာဒိံ ကုဉ္ဇရစ္ဆာဒိဉ္စ ဒဿေတွာ ဂုဏသုတ္တကကောဋ္ဋိတာ ပဋ္ဋိကာ န ကပ္ပတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘မာလာဒိ’’န္တိအာဒီသု အာဒိ-သဒ္ဒေန တာဒိသံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ဂယှတိ။ ကက္ကဋာနံ ဝိယ အစ္ဆီနိ၊ တာနိ အာဒီနိ ယဿာတိ သမာသော။ တထာ ကုဉ္ဇရစ္ဆာဒိန္တိ။

၂၃၉။ ဃဋကန္တိ ¶ ဃဋကာကာရဝဋ္ဋလေခါရူပံ။ မကရမုခါဒိန္တိ ဧတ္ထ မကရမုခံ နာမ မကရမုခသဏ္ဌာနံ ¶ ။ ဗိန္ဒု ပန အာဂမဝသေန ဝုတ္တော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေဍ္ဍုဘသီသာဒိဝိကာရရူပံ ယံ ကိဉ္စိ သင်္ဂယှတိ။ ဒသာမုခေတိ ဒသာနံ မုခဘူတေ အန္တေ ဧတာနိ န ကပ္ပန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဓေ ဥဘန္တေ ဃဋကာ လေခါ အညံ စိတ္တကဉ္စ န ကပ္ပန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဃဋကာတိ ဃဋကတော။ လေခါတိ လေခါယ။ ပဉ္စမိယာ လောပေါ။ ဝိဓေတိ ကာယဗန္ဓနဿ ပါသန္တေ ဒသာမူလေ တဿ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတ္တဗ္ဗေ ဒန္တဝိသာဏာဒိမယေ ဝိဓေ။

၂၄၀။ ဒေဍ္ဍုဘကန္တိ ဥဒကသပ္ပသီသသဒိသံ။ မုရဇန္တိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတံ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘မုရဇန္တိ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဧကာယ ရဇ္ဇုယာ ပလိဝေဌေတွာ ကတရဇ္ဇူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ မဒ္ဒဝီဏန္တိ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ။ ကလာဗုကန္တိ ဗဟုရဇ္ဇုကံ။ တေသံ ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွေ မဇ္ဈိမာတိ မဇ္ဈေ ဘဝါ မုရဇမဒ္ဒဝီဏသင်္ခါတာ ဒွေ။

၂၄၁။ ဂဏ္ဌိယော စာပီတိ စီဝရဿ ဂဏ္ဌိယော စာပိ။ တမ္မယာတိ တေဟိ ဝေဠုအာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာ။ ပသင်္ဂေန ပနေတံ ဝုတ္တန္တိ။

ကာယဗန္ဓနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုမင်္ဂလပ္ပသာဒနိယာ နာမ ဋီကာယ

၂၄၂။ ဇာတာဇာတာတိ ¶ ဒုဝိဓာတိ ဇာတာ ပထဝီ အဇာတာ ပထဝီတိ ပထဝီ ဒုဝိဓာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဇာတပထဝိဉ္စ အဇာတပထဝိဉ္စ ဒဿေတိ။ တာသံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတိ ‘‘သုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ။ သုဒ္ဓမတ္တိကပံသုကာ စ အဒဍ္ဎာ စ ဗဟုမတ္တိကပံသုကာ စ စာတုမာသာဓိကောဝဋ္ဌပံသုမတ္တိကရာသိ စ ဇာတာ ပထဝီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မတ္တိကာ စ ပံသု စာတိ ဒွန္ဒော။ သုဒ္ဓါ အပ္ပသက္ခရာဒိတာယ မတ္တိကာ ပံသဝေါ ယဿာတိ ဗာဟိရတ္ထော။ အဒဍ္ဎာတိ ဥဒ္ဓနပစနာဒိဝသေန တထာ တထာ ¶ အဒဍ္ဎာ။ သာ ပန ဝိသုံ နတ္ထိ၊ သုဒ္ဓမတ္တိကာဒီသု အညတရာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတ္တာရော မာသာ၊ တေဟိ သဟိတော အတိရေကော ကာလော၊ တသ္မိံ ဩဝဋ္ဌောတိ သမာသော။ ဩဝဋ္ဌောတိ ယေန ကေနစိ ဥဒကေန ဩဝဋ္ဌော။ ဗုဓာ ပန ‘‘အာကာသတော ဝုဋ္ဌဥဒကေနေဝ၊ န အညတ္ထ ပဟရိတွာ ပတိတဗိန္ဒုနာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘ဩဝဋ္ဌော’’တိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ပေါက္ခရဏိယာ ဌိတတနုကဒ္ဒမော ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟလော တု န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၆) ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ သမ္ပတ္တေ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိနယလက္ခဏတော စ န တံ ယုဇ္ဇတီတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ပံသုမတ္တိကာနံ ရာသိ ပံသုမတ္တိကရာသိ။ စတု…ပေ… ဝဋ္ဌော ပံသုမတ္တိကရာသိ ယဿာတိ အညပဒတ္ထော၊ ကမ္မဓာရယော ဝါ။

၂၄၃။ ဝါလုကာ စ ဒဍ္ဎာ စ ယေဘုယျသက္ခရာဒိမဟီပိ စ စာတုမာသောမဝဋ္ဌကော ဝုတ္တရာသိ စ ဒုတိယာ ဘူမီတိ သမ္ဗန္ဓော သက္ခရာ စ ပါသာဏာ စ မရုမ္ဗာ စ ကထလာ စ ဝါလုကာ စာတိ ဒွန္ဒော။ သုဒ္ဓါ သက္ခရ…ပေ… ဝါလုကာ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဟတ္ထမုဋ္ဌိနာ ဂဟေတဗ္ဗပ္ပမာဏာ သက္ခရာ၊ တတော ဥပရိ ပါသာဏာ၊ ကဋသက္ခရာ မရုမ္ဗာ၊ ကပါလခဏ္ဍာနိ ကထလာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုတိယာတိ အဇာတာ။ ဝုတ္တရာသီတိ ဝုတ္တော မတ္တိကပံသုသိရာ။

၂၄၄။ ကီဒိသီ ¶ ယေဘုယုမတ္တိကာဒီတိ အာဟ ‘‘ဒွေ ဘာဂါ’’တိအာဒိ။ ယဿ ဘူမိယာတိ ယဿာ ဘူမိယာ။ သေသေသုပီတိ ယေဘုယျပံသုယေဘုယျသက္ခရယေဘုယျပါသာဏာဒီသု။

၂၄၅။ ‘‘ပါစိတ္တီ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတိ။ ဇာတေ ဇာတသညိဿ ခဏနေ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇာတေတိ ဇာတေ ဘူမိဘာဂေ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝါ၊ ဇာတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဇာတေ ဒွေဠှဿ ဝိမတိဿ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇာတေ အဇာတသညိဿ အနာပတ္တိ။ တထာ အာဏာပနေ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ အဇာတသညိဿာတိ အဇာတာတိ သညာ အဇာတသညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ အဇာတသညီ၊ တဿ။

၂၄၆။ ဧကာယာဏတ္တိယာ ဧကာတိ သစေ သကိံ အာဏတ္တော ဒိဝသမ္ပိ ခဏတိ၊ အာဏာပကဿ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ဝါစသော အာပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါစသောတိ ဝိစ္ဆာယံ သော၊ ဝါစာယ ဝါစာယာတိ အတ္ထော။

၂၄၇။ ‘‘ဣမံ ဌာနံ ခဏ ဝါ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧတ္ထ အဂ္ဂိံ ဇာလေဟိ ဝါ’’တိ ယောဇနာ ¶ ။ ‘‘ဝတ္တု’’န္တိ ဣဒံ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမဿ ကတ္တုပဒဝစနန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘ဣမံ ဌာနံ ခဏာ’’တိအာဒိပ္ပကာရော ဝစနာယ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ နိယမေတွာတိ ဣမိနာ ‘‘အာဝါဋံ ခဏ၊ ကန္ဒံ ခဏာ’’တိအာဒိနာ အနိယမေတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။

၂၄၈။ ‘‘ဣမဿ ထမ္ဘဿ အာဝါဋံ ဇာန ဝါ၊ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ ဝါ’’တိ စ ‘‘မတ္တိကံ ဇာန ဝါ၊ မတ္တိကံ အာဟရ ဝါ၊ မတ္တိကံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ ဝါ’’တိ စ ဧဒိသံ ဝစနံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတံ ဝိယ ဒိဿတီတိ ဧဒိသံ၊ ကိံ တံ? ‘‘မတ္တိကံ ဒေဟီ’’တိအာဒိကံ ဥပမေယျံ။ ‘‘မတ္တိကံ ဇာနာ’’တိအာဒိကံ ပန ¶ ဥပမာနံ၊ တေသံ ဥပမာနောပမေယျာနံ ယာ ကပ္ပိယသင်္ခါတာ သမာနဓမ္မတာ၊ သာ ဥပမာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ အမှေဟိ သုဗောဓာလင်္ကာရေ ‘‘ဥပမာနောပမေယျာနံ၊ သဓမ္မတ္တံ သိယောပမာ’’တိ။ အညထာ ဥပမာနဘူတအက္ခရာဝဠိသဒိသီယေဝ၊ အက္ခရာဝဠိ ဥပမေယျံ သိယာ။ ဝါကျေ ဝိယ-သဒ္ဒေါယေဝ ပန ဥပမာနံ ဇောတေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၉။ ပထဝိယာ အသမ္ဗဒ္ဓံ သုက္ခကဒ္ဒမအာဒိကဉ္စ တနုကံ ဥဿိဉ္စနီယကဒ္ဒမဉ္စ ကောပေတုံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကဒ္ဒမအာဒိကန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ ဟောတိ၊ ယံ ဝါတပ္ပဟာရေန စလတိ၊ တံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဥဿိဉ္စနီယကဒ္ဒမန္တိ ဃဋေဟိ ဥဿိဉ္စိတုံ သက္ကုဏေယျကဒ္ဒမံ။

၂၅၀။ ‘‘စာတုမာသာဓိကောဝဋ္ဌံ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒ’’န္တိအာဒိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဂဏ္ဍံ ပထဝိယာ ဂဏ္ဍသဒိသံ မတ္တိကရာသိံ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒါ။ ဣဓ ပန တေဟိ ဥဋ္ဌာပိတော ဂူထော ‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပာဒ’’န္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပာဒေါ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ။ တံ ‘‘န ကောပယေ’’တိ ဧတ္ထ ကမ္မေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ န ယုဇ္ဇတိ။ မူသိကုက္ကိရန္တိ မူသိကာနံ ဥက္ကိရော ခဏိတွာ ဗဟိ ကတံ ပံသုရာသိ မူသိကုက္ကိရောတိ။ လေဍ္ဍာဒိန္တိ ဧတ္ထ လေဍ္ဍုန္တိ ကသိတဋ္ဌာနေ နင်္ဂလစ္ဆိန္နမတ္တိကာပိဏ္ဍံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂါဝီနံ ခုရစ္ဆိန္နံ ကဒ္ဒမံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၅၁-၂။ ဥဒကသန္တိကေ ပတိတေ ဝါပိအာဒီနံ ကူလေ စ ပါသာဏေ လဂ္ဂေ ရဇေ စ နဝသောဏ္ဍိယာ ပတိတေ ရဇေ စ အဗ္ဘောကာသုဋ္ဌိတေ ဝမ္မိကေ စ မတ္တိကာကုဋ္ဋေ စ တထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာတိ ဣမိနာ ကူလာဒိကေ စာတုမာသာဓိကောဝဋ္ဌံ ဝါ သဗ္ဗံ န ကောပယေတိ ဣဒံ အတိဒိသတိ။ ဣဋ္ဌကကုဋ္ဋကော ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျာ’’တိအာဒိ။ ယေဘုယျေန ကထလာ ဧတ္ထာတိ ယေဘုယျကထလာ၊ ဘူမိ ¶ ၊ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ ¶ ၊ ယေဘုယျကထလာယ ဌာနံ၊ တသ္မိံ။ ဣဋ္ဌကကုဋ္ဋကော ယေဘုယျကထလာ ဝိယ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုဋ္ဋကံ ကောပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဋ္ဌကာယ ကတော ကုဋ္ဋကောတိ သမာသော။

၂၅၃-၅။ သဉ္စာလေတွာ ဘူမိံ ဝိကောပယံ ထမ္ဘာဒိံ ဂဏှိတုံ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဝိကောပယန္တိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဝိကောပယတာတိ အတ္ထော။ အညထာ ကထမေတ္ထ ပဌမာပသင်္ဂေါ။ ပဌမာ ဟိ ‘‘ဘဝ’’န္တိ ဝုတ္တေ သိယာ၊ န စ ‘‘ဂဏှိတု’’န္တိအာဒီသု တုံ-ပစ္စယေဟိ ဝုတ္တော ကောစိ အတ္ထိ၊ ယဒါ ဘာဝေ တုံ-ပစ္စယော၊ တဒါ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ၊ ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ပဓာနကိရိယာယပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ကတ္တာ အညောယေဝါတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ တတိယတ္ထေ တု သတိ ဣတော စိတော သဉ္စာလေတွာ ဘူမိံ ဝိကောပယတာ ထမ္ဘာဒိံ ဂဏှိတုံ န ကပ္ပတီတိ အတီဝ ယုဇ္ဇတိ။ ဓာရာယာတိ ပဿာဝဓာရာယ။ ဝိသမံ သမံ ကာတုံ သမ္မုဉ္ဇနီဟိ ဃံသိတုံ ဝါတိ ယောဇနာ။ ဝိသမန္တိ ဝိသမဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပဒံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဘူမိံ ဘိန္ဒန္တော စင်္ကမိတုံ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘိန္ဒန္တောတိ ဘိန္ဒတာ။ ကဏ္ဍုရောဂီ ဝါ တဋာဒီသု အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဃံသိတုန္တိ ယောဇနာ။ ကဏ္ဍုရောဂီတိ ကဏ္ဍုရောဂိနာ။ စ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။

၂၅၆-၇။ သုဒ္ဓစိတ္တဿာတိ ပထဝိဘေဒါဓိပ္ပာယဝိရဟေန ပရိသုဒ္ဓစိတ္တဿ။

၂၅၈။ အဂ္ဂိဿ အနုပါဒါနေ ကပါလေ ဝါ အနုပါဒါနာယ ဣဋ္ဌကာယ ဝါ အဂ္ဂိံ ပါတေတုံ ဝါ အဝသေ သတိ ဘူမိယံ ပါတေတုံ ဝါ လဗ္ဘတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပါဒါနံ ဣန္ဓနံ၊ န ဥပါဒါနံ အနုပါဒါနံ၊ တသ္မိံ။ ဝသော ပဘုတ္တံ။ ‘‘ဝသော ပဘုတ္တေ အာယတ္တေ’’တိ ဟိ နိဃဏ္ဍု။ န ဝသော အဝသော၊ တသ္မိံ အပဘုတ္တေတိ ¶ အတ္ထော။ ပတိတဋ္ဌာနေယေဝ ဥပါဒါနံ ဒတွာ အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုက္ခခါဏုကသုက္ခရုက္ခာဒီသု စ အဂ္ဂိံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ‘‘ပထဝိံ အပ္ပတ္တမေဝ နိဗ္ဗာပေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိ။ ‘‘ဘူမိယံ ပါတေဟီ’’တိ ဧဝမ္ပိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၅၉-၆၀။ ဆတ္တေ ¶ အန္တော ဗဟိ စ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ သိဗ္ဗိတုဉ္စ ပဏ္ဏေ ဂိရိကူဋအဍ္ဎစန္ဒာဒိံ ဆိန္ဒိတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆတ္တေတိ တာလပဏ္ဏေ ဆတ္တေ။ ဂိရိကူဋံ နာမ မကရဒန္တကံ၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန တာဒိသံ အညံ ဝိကာရရူပံ သင်္ဂဟိတံ။ ဃဋကန္တိ ဂေဟတ္ထမ္ဘေသု ဝိယ ကယိရမာနံ ဃဋကံ။ ဒဏ္ဍေတိ ဆတ္တဒဏ္ဍေ။ လေခါတိ တဟိံ တဟိံ ဒိန္နာ လေခါ။ သာဒိသန္တိ ဒီဃေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဗုန္ဒမှိ မူလေ။

၂၆၁။ ထိရတ္ထံ ဆတ္တေ ဧကဝဏ္ဏေန သိဗ္ဗိတုံ ဝါ ပဉ္ဇရံ ဝိနန္ဓိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သိဗ္ဗိတုန္တိ အန္တော ဗဟိ စ သိဗ္ဗိတုံ။ ဧကဝဏ္ဏေနာတိ နီလာဒိနာ ဧကဝဏ္ဏေန။ ပဉ္ဇရန္တိ ဆတ္တဒဏ္ဍဂါဟကသလာကပဉ္ဇရံ။ ထိရတ္ထန္တိ ဣမိနာ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယာတိ ဒဿေတိ။ ဗန္ဓိတုံ ဒဏ္ဍေ လေခါ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗန္ဓိတုန္တိ ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ ရဇ္ဇုကေဟိ ဂဟေတွာ ဗန္ဓနတ္ထာယ။ လေခါဝါတိ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ ကတာ လေခါ ဧဝ။ ဝဋ္ဋတီတိ ယဒိပိ န ဗန္ဓတိ၊ ရဇ္ဇုကေဟိ ဗန္ဓိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

၂၆၂။ စီဝရေ အန္တေ ဝါပိ ပဋ္ဋမုခေ ဝါပိ ဝေဏိပိ ဝါ သင်္ခလိကာပိ ဝါ အညံ သူစိဝိကာရံ ဝါ ပါဠိကဏ္ဏိကအာဒိကံ ကပ္ပဗိန္ဒုဝိကာရမ္ပိ ¶ ဝါ န စ ကပ္ပတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္တေတိ စီဝရပရိယန္တေ၊ အနုဝါတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋ္ဋမုခေတိ ပဋ္ဋကောဋိယံ၊ ဒွိန္နံ ပဋ္ဋာနံ သင်္ဃဋိတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဝေဏီတိ ဝရကသီသာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ သင်္ခလိကာတိ ဗိဠာလဗန္ဓနာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ အညံ သူစိဝိကာရံ ဝါတိ စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ ကယိရမာနံ အညံ ယံ ကိဉ္စိ သူစိကမ္မဝိကာရံ ဝါ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘သတပဒိသဒိသံ အညံ ဝါ သူစိဝိကာရံ န ကပ္ပတီ’’တိ သာမညေန ဝုတ္တံ။ ‘‘စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ နာနာသုတ္တကေဟိ သတပဒိသဒိသံ သိဗ္ဗန္တာ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဌပေန္တိ၊ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ သူစိကမ္မဝိကာရံ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ပန နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဝါ ဟောတု၊ ဧကဝဏ္ဏေန ဝါ ဟောတု၊ စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ သံသိဗ္ဗန္တာနံ သူစိကမ္မဝိကာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ စီဝရေသု ဖာလိတဋ္ဌာနဿ ထိရဘာဝတ္ထံ သတပဒိသဒိသမ္ပိ သိဗ္ဗိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ပါဠိ-သဒ္ဒေန၊ ကဏ္ဏိက-သဒ္ဒေန စ ကပ္ပ-သဒ္ဒလောပေန ဝါ ဥပစာရေန ဝါ ပါဠိကပ္ပာဒယောဝ ဂဟိတာ။ ပါဠိ စ ကဏ္ဏိကာ စ ပါဠိကဏ္ဏိကာယော၊ တာ အာဒိ ယဿ အညဿ တာဒိသဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ တတ္ထ နီလာဝဠိအာဒိသဏ္ဌာနာယ ¶ ဗိန္ဒုပန္တိယာ ယထာ သောဘတိ၊ တထာ ကယိရမာနော ပါဠိကပ္ပော။ တထေဝ ဗိန္ဒုသမူဟေ ကတ္ထစိ ဒဿေတွာ ကယိရမာနော ကဏ္ဏိကကပ္ပော။

၂၆၃။ ဂဏ္ဌိပါသကပဋ္ဋာတိ ဂဏ္ဌိနော စ ပါသကဿ စ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗာ ပဋ္ဋာ။ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂဏ္ဌိပါသကာ’’တိ ကတွာ ‘‘စတုကောဏာဝ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ အတ္ထတော ဝစနံ ဝိပလ္လာသေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဂ္ဃိယန္တိ စေတိယသဏ္ဌာနေန သိဗ္ဗနံ။ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ဧကသဒိသံ ကတွာ မုဂ္ဂရာကာရေန သိဗ္ဗနံ မုဂ္ဂရော။ ဝိကာရန္တိ ဝိကာရော၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ ဂဏ္ဌိပါသကပဋ္ဋေသု။

၂၆၄။ ကောဏသုတ္တာတိ ¶ နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ ဂဏ္ဌိပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏေဟိ နီဟဋသုတ္တကောဋိယော။ ပီဠကာတိ တာနိယေဝ နိဝတ္တေတွာ ပီဠကာကာရေန ကတာနိ။ ဒုဝိညေယျာဝါတိ တေသံ အန္တေသု ဧကဝါရံ ဂဏ္ဌိကရဏေန ဝါ ပုန နိဝတ္တေတွာ သိဗ္ဗနေန ဝါ ဒုဝိညေယျာ ဧဝ။ ဂန္ဓံ တေလံ ဝါတိ ဂန္ဓံ ဝါ တေလံ ဝါ။ ကဉ္စိကပိဋ္ဌခလိကအာဒီနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

၂၆၅။ မဏိနာတိ မသာရဂလ္လာဒိပါသာဏေန။ န စ ဃဋ္ဋေယျာတိ နေဝ ဃဋ္ဋေယျ။ အညေန ဝါတိ မုဂ္ဂရမုသလာဒိနာ။ အံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာနိ ပန တထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေါဏိယံ ကတွာ န စ ဃံသေယျာတိ ပက္ကရဇနာကိရဏဒေါဏိယံ ဌပေတွာ ဘူမိယံ ဇဏ္ဏုကာနိ နိဟန္တွာ ဣတော စိတော စ အာဝိဇ္ဈိတွာ နေဝ ဃံသေယျာတိ အတ္ထော။

၂၆၆-၇။ ကဏ္ဏကောဏကသုတ္တာနီတိ စီဝရရဇနကာလေ လဂ္ဂနတ္ထာယ အနုဝါတေ စတူသု ကောဏေသု စ ပါသကံ ကတွာ ဗန္ဓိတာနိ သုတ္တာနိ၊ ယာနိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏ္ဏသုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဧဝံ အနုညာတာနိ။ ကဏ္ဏသင်္ခါတာ ကောဏာ ကဏ္ဏကောဏကာ၊ တေသု သုတ္တာနိ။ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋေသု ပန ကဏ္ဏကောဏကသုတ္တာနံ ဒုဝိညေယျာနမေဝ ကပ္ပိယတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာတိ စီဝရေ ရတ္တေယေဝ တေသံ ဆိန္ဒိတဗ္ဗတာ နတ္ထိ၊ ကဏ္ဏကောဏကသုတ္တာနံ ဆိန္ဒိတဗ္ဗတာယ ဝုတ္တတ္တာ အနုဝါတေဟိ နိက္ခမိတသုတ္တာနိပိ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မကရဏေ ဆတ္တဝဋ္ဋိယံ လေခံ ဌပေတွာ လေခါ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဆတ္တဝဋ္ဋိယန္တိ ဆတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယံ။ လေခါတိ ဥပရိ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ကုစ္ဆိယံ ဝါ အညာ လေခါ။ ကုဉ္စိကာယ စ ပိပ္ဖလေ စ မဏိကာ စ ပီဠကာ စ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ မဏိကာတိ ဧကာ ဝဋ္ဋမဏိ။ ပီဠကာတိ သာသပမတ္တိကာ မုတ္တရာဇိသဒိသာ ဗဟုဝဋ္ဋလေခါ။ ဒဏ္ဍမှီတိ ပိပ္ဖလဒဏ္ဍကေ။

၂၆၈-၉။ အရဏိယံ ¶ မာလာဒိ စ ပတ္တမဏ္ဍလေ ဘိတ္တိကမ္မဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အရဏိယန္တိ ဥတ္တရာရဏိ အဓရာရဏိ အရဏိဓနုကဉ္စ သာမညေန ဂဟိတံ။ ပတ္တမဏ္ဍလေတိ တိပုသီသာဒိမယေ ပတ္တမဏ္ဍလေ။ ဧတ္ထ ပန မကရဒဏ္ဍကံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌာတိ ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဟေဋ္ဌာ။ ဥဒ္ဓန္တိ တဿာယေဝ ဥပရိ။

၂၇၀-၃။ သမ္မုဉ္ဇနိမှီတိ သမ္မုဉ္ဇနိယာ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော။ အဝါရိတန္တိ ဣတ္ထိရူပံ ပန ဝါရိတံ။ သောဝဏ္ဏမယမ္ပီတိ သုဝဏ္ဏမယမ္ပိ။ ဝိသာဏနာဠိ နာမ ဝိသာဏမယာ နာဠိ။ ဧတ္ထ ပန အဝုတ္တာနိပိ ယာနိ ကာနိစိ အာရကဏ္ဍကဒန္တကဋ္ဌဆေဒနပါနီယဃဋပါနီယဥဠုင်္ကစုဏ္ဏဘာဇနာဒီနိ ဝုတ္တာနံ အနုလောမာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယော ပနေတ္ထ ဝိနယညူ တာဒိသံ ပရိက္ခာရံ ဒိသွာ ဆိန္ဒေယျ ဝါ ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ၊ အနုပဝဇ္ဇော သောတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ပရိက္ခာရနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၄-၅။ ဇနဿ ဘေသဇ္ဇံ ကာတုံ ဒါတုံ ဝတ္တုဉ္စ န လဗ္ဘတီတိ သမ္ဗန္ဓိယံ။ လဗ္ဘတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ ကတ္တာ ‘‘ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တကမ္မံ။ နနု စ ကာတုန္တိ ဘာဝသာဓနတ္တာ တဿ အဝုတ္တကမ္မေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ ဘာဝေ ဝိဟိတကိတကပ္ပစ္စယာနံ ပယောဂေ ကမ္မကာရကဿာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ပဓာနဘူတကမ္မသတ္တိယာ အဘိဓာနေ သတိ အပ္ပဓာနကိတကကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓေန ဂုဏီဘူတာ ကမ္မသတ္တိ အဘိဟိတာ ဝိယ ဝိညာယတိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ အမှေဟိ ယောဂဝိနိစ္ဆယေ ‘‘ပဓာနာနုယာယိတာယ ဇနဝေါဟာရာယ ပဓာနသတျာဘိဓာနေ ဂုဏသတ္တိ အဘိဟိတာ ဝိယ ပကာသတီ’’တိ။ ဇနဿာတိ အာဂတာဂတဇနဿ။ သဟဓမ္မီနဉ္စ ပိတူနဉ္စ တဒုပဋ္ဌာကဘိက္ခုနိဿိတဘဏ္ဍူနဉ္စ ဝေယျာဝစ္စကရဿ စ ဘိက္ခာစရိယဝိညတ္တိသကေဟိ ¶ ဘေသဇ္ဇကရဏံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ တတ္ထ သဟဓမ္မိနန္တိ သဟ စရိတဗ္ဗော ဓမ္မော သီလသဒ္ဓါပညာသင်္ခါတော သဟဓမ္မော၊ သော ဧတေသမတ္ထီတိ သဟဓမ္မိနော၊ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနာ သာမဏေရော သာမဏေရီတိ ပဉ္စ၊ တေသံ။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော ဧကသေသနယေန၊ ဥဘိန္နံ သာမညနိဒ္ဒေသော ဝါ၊ တေသံ။ ဘိက္ခုနိဿိတော နာမ ယော ဝိဟာရေ သဗ္ဗကမ္မာနိ ကရောန္တော ဘိက္ခုံ နိဿာယ ဝသတိ။ ဘဏ္ဍု နာမ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ယာဝ ပတ္တစီဝရံ ပဋိယာဒိယတိ၊ တာဝ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ပဏ္ဍုပလာသော။ ဝေယျာဝစ္စကရဿာတိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကဿ။ ဧတေသု ပန မာတာပိတရော သစေ ရဇ္ဇေပိ ဌိတာ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ မာတရံ အနာမသန္တေန သဗ္ဗံ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ပိတာ ပန သဟတ္ထေန နဟာပနသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကတွာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။

၂၇၆။ ပိတာ စ မာတာ စ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စာတိ ဒွန္ဒော ပိတာ…ပေ… ဘဂိနိယော။ မဟန္တော စ စူဠော စ၊ မဟာစူဠာ စ တေ ပိတာ…ပေ… ဘဂိနိယော စာတိ ကမ္မဓာရယော။ တာ အာဒိ ယေသန္တေတိ အညပဒတ္ထော။ မဟာစူဠ-သဒ္ဒါ ပိတာဒိ-သဒ္ဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗာ ‘‘မဟာပိတုနော စူဠပိတုနော’’တိအာဒိနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပနေတ္ထ ပိတုစ္ဆာ မာတုလော၊ တေသံ ဒသန္နမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ပုတ္တပရမ္ပရဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တေသံ သကေ ဘေသဇ္ဇကရဏံ လဗ္ဘန္တိ ယောဇနာ။ တေသံ မဟာပိတာဒီနံ သန္တကေ သတိ တေန ဘေသဇ္ဇကရဏံ လဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ နာတိ နတ္ထိ စေ။ အတ္တနိယေတိ ဘိက္ခုနော အတ္တနော သန္တကေ သတီတိ အတ္ထော။ ဒါတဗ္ဗံ တာဝကာလိကန္တိ တာဝကာလိကံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေ ပန သစေ ပဋိဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗာ။ ယာဝ တဿ ဒါနံ၊ တာဝ ကာလော အဿာတိ တာဝကာလိကံ။ ဏိကော သမာသန္တေ။

၂၇၇။ ဘေသဇ္ဇကရဏာဒီတိ ¶ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍဒါနာဒီနံ ဂဟဏံ၊ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ၊ ဟိ ယသ္မာ ဧတေသု ကုလဒူသနာဒယော န ရုဟန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ဘေသဇ္ဇကရဏံ လဗ္ဘံ၊ အတ္တနိယေ စ သတိ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ရူဟတီတိ န ရောဟတိ နပ္ပဝတ္တတိ န ဟောတိ၊ အာပတ္တိံ န ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသံ အတ္ထာယ ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ အာဟရာပေတဗ္ဗံ၊ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ အာဟရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ တေဟိပိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဝတ္တသီသေန အာဟရိတဗ္ဗံ။ သစေ အညေပိ ယေ ဂိလာနာ ဟုတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အပစ္စာသီသန္တေန ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓံ ကုလံ ဟောတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မာတာပိတုဋ္ဌာနီယံ၊ တတြ စေ ကောစိ ဂိလာနော ဟောတိ၊ တဿတ္ထာယ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမဿ ¶ ရောဂဿ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တီ’’တိ ကပ္ပိယံ ကတွာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီတိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိက္ခူဟိ အညမညံ ဝါ ကထာ ကာတဗ္ဗာ။

၂၇၈။ ဆန္နံ မာတာဒီနဉ္စ ဒါမရိကစောရဿ ဣဿရိယဿ အနာမဋ္ဌော ပိဏ္ဍပါတော ဒါတုံ အဝါရိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဆန္နန္တိ မာတာဒီနံ ဆန္နံ မဇ္ဈေ။ မာတာဒီနန္တိ ဘိက္ခုနိဿိတံ ဌပေတွာ အဝသေသာနံ ပဉ္စန္နံ မာတာဒီနံ။ ‘‘ဆန္န’’န္တိ ပန ယောဇနာယ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘မာတာပိတူန’’န္တိအာဒိနာ ဘိက္ခုနိဿိတံ ဩဟာယ သတ္တေဝ ဝုတ္တာ။ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေန စ တထေဝ ဝုတ္တံ –

‘‘အနာမဋ္ဌောပိ ဒါတဗ္ဗော၊ ပိဏ္ဍပါတော ဝိဇာနတာ၊

ဒွိန္နံ မာတာပိတူနမ္ပိ၊ တဒုပဋ္ဌာယကဿ စ။

‘‘ဣဿရဿာပိ ဒါတဗ္ဗော၊ စောရဒါမရိကဿ စ၊

ဘဏ္ဍုကဿတ္တနော စေဝ၊ ဝေယျာဝစ္စကရဿပီ’’တိ။ (ဝိနယ ဝိ။ ၄၉၃-၄၉၅)၊

ဒါမရိကစောရဿာတိ ¶ ရဇ္ဇံ ပတ္ထယမာနဿ ပါကဋစောရဿ။ အနာမဋ္ဌောတိ အပဗ္ဗဇိတဿ ဟတ္ထတော လဒ္ဓါ အတ္တနာ အညေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတေန အဂ္ဂဟိတအဂ္ဂေါ၊ အယံ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော။ ပဋိသန္ထာရော ‘‘ဝိဟာရပ္ပတ္တံ အာဂန္တုကံ ဝါ ဒလိဒ္ဒါဒိံ ဝါ ဒိသွာ ‘ပါနီယံ ပိဝါ’တိ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပါဒမက္ခနတေလံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကာလေ အာဂတဿ ယာဂုဘတ္တံ၊ ဝိကာလေ အာဂတဿ သစေ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ တဏ္ဍုလာ ဒါတဗ္ဗာ၊ သယနဋ္ဌာနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ စောရာနံ ပန သင်္ဃိကမ္ပိဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တော။ အဝသေသပဋိသန္ထာရော ပန အပစ္စာသီသန္တေန ကာတဗ္ဗော။ တထာ ဓမ္မပဋိသန္ထာရောပိ ယဿ ကဿစိ ဒါတဗ္ဗောဝ။

၂၇၉။ တေသန္တိ အညာတကာဒီနံ ဂိဟီနံ။ ကယိရာတိ ‘‘ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ကရေယျ။ ‘‘န ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ သစေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တိ၊ ကာတဗ္ဗံ။ နတ္တနောတိ အတ္တနော သုတ္တောဒကေဟိ န ကယိရာတိ ယောဇနီယံ။ ဧဝံ သာမညေန ပရိတ္တေ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာဋာနာဋိယပရိတ္တေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဏိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဘဏာပေန္တေတိ ‘‘ဘဏထာ’’တိ ¶ အဇ္ဈေသနပုဗ္ဗကံ ပယောဇေန္တေ။ ပရိတ္တံ သာသနောဂဓန္တိ ပဌမမေဝ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ အဘဏိတွာ သာသနပရိယာပန္နံ မေတ္တသုတ္တံ ဓဇဂ္ဂသုတ္တံ ရတနသုတ္တန္တိ ဣမာနိ သုတ္တာနိ သတ္တာဟံ ဘဏိတွာ ယထာပရိကမ္မံ ပရိတ္တံ အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၂၈၀။ ‘‘အာဂန္တွာ သီလံ ဒေတု၊ ဓမ္မံ ပရိတ္တဉ္စ ဘာသတူ’’တိ ကေနစိ ပေသိတော ဂန္တွာ သီလံ ဝါ ဒါတုံ ဓမ္မံ ပရိတ္တံ ဝါ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဘေသဇ္ဇနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၁။ ပုဂ္ဂလ-သဒ္ဒမတ္တေ ¶ ပယုတ္တေ အတ္တနောပိ ဂဟဏသမ္ဘဝေါ သိယာတိ ဗျဘိစာရတ္ထံ အည-သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ။ သတိ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ ဟောတီတိ။ ဒသဘေဒမ္ပိ ရတနန္တိ ‘‘မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၀၆) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဒသဘေဒမ္ပိ ရတနံ။ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာတိ ဂဏှန္တဿ သမ္ပဋိစ္ဆန္တဿ။

၂၈၂-၃။ တေသု အတ္တတ္ထံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ဒွီသု နိဿဂ္ဂီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသူတိ တေသု ဒသသု မဇ္ဈေ။ ဒွီသူတိ ရဇတဇာတရူပသင်္ခါတေသု ဒွီသု နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူသု။ အတ္တတ္ထန္တိ ဣမိနာ နဝကမ္မာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။ သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ အဝသေသေသု အဋ္ဌသု သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ဂဏဉ္စ သင်္ဃဉ္စ ပုဂ္ဂလဉ္စ အနာမသိတွာ ‘‘စေတျဿ နဝကမ္မဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ စ န ပဋိက္ခိပေတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ န ပဋိက္ခိပေတိ ဣမိနာ သင်္ဃာဒိံ အာမသိတွာ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပနံ ဒီပေတိ။ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ မမ ပုရိသာနံ မယှမေဝ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ စတုပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နံ ယေန ယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒတ္ထံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ တေသံ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ စီဝရေန တာဒိသော အတ္ထော နတ္ထိ၊ ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ သင်္ဃော ကိလမတိ၊ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကေတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ပိဏ္ဍပါတဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ ¶ ဒိန္နေပိ။ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ တတ္ထေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သေနာသနေသု နဿန္တေသု ဇဂ္ဂနတ္ထံ မူလစ္ဆေဇ္ဇံ အကတွာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ ယာပနမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

၂၈၄။ ခေတ္တာဒီနံ ¶ ကေသဉ္စိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနံ သမ္ပဋိစ္ဆနူပါယံ ဒဿေတုံ ‘‘ခေတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခေတ္တန္တိ ပုဗ္ဗဏ္ဏဝိရုဟနဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုန္တိ အပရဏ္ဏဥစ္ဆုဖလာဒီနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ။ ဒါသပသွာဒိကန္တိ ဒါသပသုပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒိကံ။ ပဋိက္ခိပိတွာ ကပ္ပိယေန ကမေန စ ဂဏှေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကပ္ပိယေန ကမေန စာတိ ဧတ္ထ ကမ-သဒ္ဒေါ ဝေါဟာရပ္ပဋိပါဋိဝစနော၊ တသ္မာ ပရေသံ အတ္တနော စ ကပ္ပိယဝေါဟာရက္ကမေနေဝါတိ အတ္ထော။

သော စ ခေတ္တဝတ္ထူသု တာဝ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝါ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘သင်္ဃော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝါ ‘‘သီမံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ပရေဟိ ဝုတ္တော၊ ‘‘သာဓု၊ ဥပါသက မိဂပက္ခိနော ဧတ္ထ နိဗ္ဘယာ သုခေန ဇီဝိဿန္တီ’’တိ အတ္တနာ ဝါ တဠာကေ ယထာဝုတ္တေနေဝ ‘‘ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿန္တိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ပရေဟိ ဝါ ‘‘သာဓု၊ ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ အတ္တနာ ဝါ ဒါသေ ‘‘အာရာမိကံ ဒမ္မိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရံ ဒမ္မိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ပသူသု ‘‘ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ အာရာမေ ‘‘ဝနံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဝုတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကောစိ အဗျတ္တော အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ခေတ္တာဒိံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ ကာရေတိ ဝါ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ အဗျတ္တေန ပန လဇ္ဇီဘိက္ခုနာ ကာရာပိတေသု ကိဉ္စာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကပ္ပိယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပယောဂပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေန မိဿတ္တာ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတော ဝိယ၊ အကပ္ပိယမံသဘောဇနံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗိနိဗ္ဘောဂံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမေဝ။

၂၈၅-၆။ နဝ…ပေ… ကိရိယာ စ အနဝေ မတ္တိကုဒ္ဓါရဏဉ္စ ဗန္ဓော စ အာဠိယာ ထိရကာရော စ အနဝေ ကေဒါရေ အတိရေကဘာဂဂ္ဂဟဏဉ္စ နဝေ စ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ သဿေ ‘‘ဧတ္တကေ ¶ ဒေထာ’’တိ ကဟာပဏုဋ္ဌာပနဉ္စာတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ အကပ္ပိယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မာတိကာ စ ကေဒါရော စ တဠာကော စာတိ ဒွန္ဒော မာတိက…ပေ… တဠာကာ။ တေသံ ကိရိယာတိ သမာသော။ အနဝေတိ စတုပစ္စယဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပုရာဏတဠာကေ။ ဥဒကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပန သုဒ္ဓစိတ္တာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗန္ဓောတိ ¶ ပါဠိယာ ဗန္ဓော။ ပေါရာဏကေဒါရေ နိယမိတပကတိဘာဂတ္တာ အာဟ ‘‘အနဝေ’’တိ။ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေတိ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ ဧတ္တကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ။

၂၈၇-၉။ ‘‘ကသ ဝပ္ပ’’ ဣစ္စာဒိံ အဝတွာ စ ‘‘ဧတ္တကာယ ဘူမိယာ ဧတ္တကော ဘာဂေါ ဒေယျော’’တိ ဘူမိံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ တဿေဝေတမကပ္ပိယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ စ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ ယော ဘိက္ခု ပတိဋ္ဌာပေတိ။ တဿေဝါတိ တဿ ပတိဋ္ဌာပကဘိက္ခုဿေဝ။ ဧတန္တိ ပတိဋ္ဌာပိတဘူမိတော လဒ္ဓဓညံ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ သဿံ ကတံ၊ ဧတ္တကံ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ဝဒန္တေ ပမာဏဂဏှနတ္ထံ ဒဏ္ဍရဇ္ဇုဘိ မိနနေ ဝါ ခလေ ဌတွာ ရက္ခဏေ ဝါ တံ နီဟရာပနေ ဝါ ကောဋ္ဌာဂါရာဒိပဋိသာမနေ ဝါ ဧတံ တဿေဝ အကပ္ပိယန္တိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ပတိဋ္ဌာပေတိ စာတိ သော ဘိက္ခု ပတိဋ္ဌာပေတိ စ။ ကတန္တိ အမှေဟိ ကတံ။ ဝဒန္တေဝန္တိ ဧဝံ ကဿကေ ဝဒန္တေ။ ပမာဏန္တိ ဘူမိပ္ပမာဏံ။ နီဟရာပနေတိ ခလတော ဂေဟဿ နီဟရာပနေ။ ဧတန္တိ မိတလဒ္ဓရက္ခိတာဒိကံ။ တဿေဝါတိ မာနကရက္ခကာဒိနော ဧဝ။ အပုဗ္ဗဿ အနုပ္ပာဒိတတ္တာ အညေသံ ကပ္ပတီတိ အာဟ ‘‘တဿေဝေတမကပ္ပိယ’’န္တိ။

၂၉၀။ ပဋိသာမနပ္ပသင်္ဂေနာဟ ‘‘ပဋိသာမေယျာ’’တိအာဒိ။ ပိတုသန္တကမ္ပိ ဂိဟိသန္တကံ ယံ ကိဉ္စီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပိတုသန္တကန္တိ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော၊ တေသံ သန္တကံ။ ဂိဟိသန္တကန္တိ ဣမိနာ ¶ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သန္တကံ ယံ ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ယံ ကိဉ္စီတိ ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယံ ဝါ အန္တမသော မာတုကဏ္ဏပိဠန္ဓနတာလပဏ္ဏမ္ပိ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေနာတိ သီသင်္ဂမိဝ ပဓာနံ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘သီသ’’န္တိ ဣဓ ဥပစာရဝသေန ဝုစ္စတိ၊ တထာ ဘဏ္ဍာဂါရိကသဒ္ဒေါပိ ဘာဝပ္ပဓာနော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တံ သီသံ ပဓာနန္တိ ဝိသေသနပရပဒေ ကမ္မဓာရယော၊ တေန၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တဿ ပဓာနကရဏေနာတိ အတ္ထော။

၂၉၁-၂။ အဝဿံ ပဋိသာမိယန္တိ အဝဿံ သင်္ဂေါပေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တေပီတိ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တေပိ။

၂၉၃-၄။ ဝဍ္ဎကိအာဒယော ဝါ ရာဇဝလ္လဘာ ဝါ ‘‘သကံ ပရိက္ခာရံ ဝါ သယနဘဏ္ဍံ ဝါ ပဋိသာမေတွာ ဒေဟီ’’တိ ယဒိ ဝဒန္တိ၊ ဆန္ဒတောပိ ဘယာပိ န ကရေယျာတိ ယောဇနာ။ ပရိက္ခာရန္တိ ဝါသိဖရသုအာဒိဥပကရဏဘဏ္ဍံ။ ဆန္ဒတောပိ ဘယာပီတိ ဝဍ္ဎကိအာဒီသု ဆန္ဒေန၊ ရာဇဝလ္လဘေသု ဘယေန။

၂၉၅-၆။ ပဋိသာမိတုံ ¶ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သင်္ကန္တီတိ ယာဒိသေ ပဒေသေ ‘‘ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဂဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ သင်္ကံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တာဒိသေ ဝိဟာရာဝသထဿန္တောတိ ယောဇနီယံ။ ဝိဟာရာဝသထဿာတိ ဝိဟာရဿ စ အာဝသထဿ စ။ ရတနန္တိ ဒသဝိဓံ ရတနံ။ ရတ္နသမ္မတန္တိ ဝတ္ထာဒိကံ။ နိက္ခိပေယျာတိ သာမိကေ ဒိဋ္ဌေ နိယမေတွာ ဒါတုံ ‘‘ဧတ္တကာ ကဟာပဏာ’’တိအာဒိနာနုရူပေန မတ္တိကလဉ္ဆနာဒိနိမိတ္တေန ဝါ သညာဏံ ကတွာ နိက္ခိပေယျ။ ဂဟေတွာနာတိ တာဒိသေ အသတိ အတ္တနာဝ ဂဟေတွာ။ တာဒိသေတိ ရတနေ ဝါ ရတနသမ္မတေ ဝါ သတိ။ သာမိကာနာဂမံ ဉတွာတိ ယဒိ အတ္တနိ အာသင်္ကန္တိ၊ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ နိသီဒိယ ပစ္ဆာ သာမိကာနံ အနာဂမနံ ¶ ဝိညာယ။ ပတိရူပန္တိ ရတနသမ္မတေ ပံသုကူလဂ္ဂဟဏံ ရတနေ နိရုဿုက္ကဂမနန္တိ ဧဝရူပံ ဘိက္ခူနံ အနုရူပန္တိ။

ဥဂ္ဂဟနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၇။ ဒဒတောတိ သသန္တကံ ပရသန္တကဉ္စ ဒေန္တဿ။ ကုလဒူသနဒုက္ကဋန္တိ အတ္တနော ဒုပ္ပဋိပတ္တိယာ ကုလာနံ ဒူသနံ ပသာဒဝိနာသနံ ကုလဒူသနံ၊ တေန ဒုက္ကဋံ ကုလဒူသနဒုက္ကဋံ။

၂၉၈။ ဧတ္ထ သင်္ဃိကံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဣဿရေန ဒေန္တဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသံ ပုပ္ဖာဒီနံ မဇ္ဈေ။ ဣဿရေနာတိ တဒ္ဓိတလောပေန ဝုတ္တံ၊ ဣဿရိယေန ဣဿရဝတာယာတိ အတ္ထော။ ဒေန္တဿာတိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော။ ထုလ္လစ္စယန္တိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒဒတော ‘‘ကုလဒူသနဒုက္ကဋ’’န္တိ သာမညဝိဟိတဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဿဇ္ဇိယာနိ၊ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ၊ ဝိဿဇ္ဇိတာနိပိ အဝိဿဇ္ဇိတာနိ ဟောန္တိ။ ယော ဝိဿဇ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၁) ဧဝံ ဝုတ္တထုလ္လစ္စယန္တိ အတ္ထော။ အညတ္ထ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတေပိ ဧသေဝ နယော။ သင်္ဃဿ သန္တကံ ထေယျာ ဒေန္တဿ ဒုက္ကဋာဒီနီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဒေန္တဿာတိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဒုက္ကဋာဒီနီတိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒဒတော ကုလဒူသနဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ဒုက္ကဋံ ¶ ၊ အတိရေကမာသကေ ဝါ ဦနပဉ္စမာသကေ ဝါ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဉ္စမာသကေ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကေ ဝါ ပါရာဇိကန္တိ ဧဝံ ဒုက္ကဋာဒီနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အညတ္ထ ဒုက္ကဋာဒီနေဝ။

၂၉၉-၃၀၀။ ကုလသင်္ဂဟတ္ထံ ¶ ဖလပုပ္ဖူပဂံ ရုက္ခံ သဗ္ဗထာ ရောပေတုဉ္စ ရောပါပေတုဉ္စ ဇဂ္ဂိတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ စ-သဒ္ဒေါ ဩစိနိတုံ ဩစိနာပေတုံ၊ ဂန္ထိတုံ ဂန္ထာပေတုန္တိ စ အဝုတ္တာနိ စ သမုစ္စိနောတိ။ ဖလပုပ္ဖာနိ သမ္ပာဒနဝသေန ဥပဂစ္ဆတီတိ ဖလပုပ္ဖူပဂံ။ သဗ္ဗထာတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရအကပ္ပိယဝေါဟာရပရိယာယဩဘာသနိမိတ္တကမ္မဝသေန သဗ္ဗပ္ပကာရေနေဝ။ တတ္ထ ကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဇာန၊ ဣမံ အာဝါဋံ ဇာန၊ ဣမံ မာလာဝစ္ဆံ ဇာန၊ ဧတ္ထ ဥဒကံ ဇာနာ’’တိ ဝစနံ၊ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏဉ္စ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန အကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ။ ပရိယာယော နာမ ‘‘ပဏ္ဍိတေန မာလာဝစ္ဆာဒယော ရောပါပေတဗ္ဗာ၊ န စိရဿေဝ ဥပကာရာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဩဘာသော နာမ ကုဒ္ဒါလခဏိတ္တာဒီနိ စ မာလာဝစ္ဆေ စ ဂဟေတွာ ဌာနံ။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ ကုဒ္ဒါလဥဒကဘာဇနာဒီနံ အာဟရိတွာ သမီပေ ဌပနံ။ ဇဂ္ဂိတုန္တိ ဝဒန္တိ ဥဒကသေစနာဒီနိ ကတွာ။ ဂန္ထနဂန္ထာပနေသု ပန သဗ္ဗာပိ ဆ ပုပ္ဖဝိကတိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ ဂန္ထိမံ ဂေါပ္ဖိမံ ဝေဓိမံ ဝေဌိမံ ပူရိမံ ဝါယိမန္တိ။ နာမဝသေနေဝ ပနေတေသံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တံ ပန ကုလသင်္ဂဟတော အညတြာပိ ဘိက္ခုဿ ကာတုမ္ပိ အကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧဝံ ဇာန၊ ဧဝံ ကတေ သောဘေယျ၊ ယထာ ဧတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ၊ တထာ ကရောဟီ’’တိအာဒိနာ ပန ကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုံ ဝိနာ ကုလသင်္ဂဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ရောပနာဒီနီတိ အကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပါပနသိဉ္စာပနာဒီနိ၊ အညတ္ထ ရောပနာဒီနိ။

၃၀၁-၂။ ဣဒါနိ ပုပ္ဖဒါနာဒီသု အဋ္ဌသု ကုလသင်္ဂဟဝတ္ထူသု အဝသေသာနိ ဒွေ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တာဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝုတ္တာဝ မိစ္ဆာဇီဝဝိဝဇ္ဇနာယံ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ဇင်္ဃပေသနေ ဝိနိစ္ဆယော ဝုစ္စတီတိ ပါဌသေသော။ ပိတရော ဘဏ္ဍုံ သကံ ဝေယျာဝစ္စကရံ ဌပေတွာ ဂိဟိကမ္မေသု ဒူတသာသနံ ဟရဏေ ပဒဝါရေန ¶ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဟဓမ္မိကေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ပိတာဒယောဝ ဝုတ္တာ။ ဂိဟိကမ္မသူတိ ဝိသယသတ္တမီ။ ပဒဝါရေနာတိ ပဒက္ကမေန၊ ပဒေ ပဒေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဌမံ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ပုန ဝဒတော ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပုနာတိ ပစ္ဆာ။ ‘‘အယံ ဒါနိ သော ဂါမော၊ ဟန္ဒ နံ သာသနံ အာရောစေမီ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမန္တဿ စ ပဒေ ပဒေ ဝဒတော စ ဒုက္ကဋန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တဿ ပန သာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ သယမေဝ ကာရုညေ ဌိတေန ဂန္တွာ အတ္တနော ပတိရူပံ ¶ သာသနံ အာရောစေတုံ၊ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒထာ’’တိအာဒိကံ ဂိဟီနံ ကပ္ပိယသာသနံ ဟရိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

၃၀၃။ အဘူတာရောစနရူပိယသံဝေါဟာရုဂ္ဂဟာဒိသာတိ အဘူတာရောစနာယ ရူပိယသံဝေါဟာရေ စ ဥဂ္ဂဟေ ဥပ္ပန္နပစ္စယေ အာဒိသန္တိ ကထေန္တိ ပကာသေန္တီတိ အဘူတာ…ပေ… ဟာဒိသာ၊ တံသဒိသာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၀၄။ ပိတူနံ ဟရာပေတွာ ဟရိတွာပိ ပုပ္ဖာနိ ဝတ္ထုပူဇတ္ထံ ဒါတုံ၊ သေသဉာတီနံ ပတ္တာနံ ဝတ္ထုပူဇတ္ထံ ဒါတုန္တိ ယောဇနီယံ။ ‘‘ဟရာပေတွာ ဟရိတွာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပက္ကောသိတွာ ပက္ကောသာပေတွာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တမေဝ သိယာတိ န ဝုတ္တံ။ ပတ္တာနန္တိ ပက္ကောသကေန ပတ္တာပိ ဂဟိတာ။ ဝတ္ထုပူဇတ္ထန္တိ ရတနတ္တယပူဇနတ္ထံ။ ဥပါသကာနမ္ပိ ပန သမ္ပတ္တာနံ ဝတ္ထုပူဇတ္ထံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ လိင်္ဂါဒိပူဇတ္ထန္တိ သိဝလိင်္ဂဂိဏ္ဍုဗိမ္ဗာဒိပူဇနတ္ထံ။

၃၀၅။ တထာ ဖလန္တိ ဣမိနာ ပုပ္ဖေ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ အပဒိသတိ။ ပရိဗ္ဗယဝိဟီနာနန္တိ ပရိဗ္ဗယံ ပါထေယျံ ဝိဟီနံ နဋ္ဌံ ယေသံ အာဂန္တုကာနန္တိ သမာသော။ သပရန္တိ အတ္တနော ဝိဿာသိကာ။ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၆-၄၃၇) ပန ‘‘အတ္တနော သန္တကံယေဝါ’’တိ ဝစနံ ထုလ္လစ္စယာဒိဝိဘာဂတော မောစေတွာ ဝုတ္တံ။

၃၀၆။ သမ္မတေန ¶ ဒေယျန္တိ ယောဇနာ။ ဒေယျန္တိ စတုတ္ထဘာဂံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဣတရေန တု အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣတရေန တု အသမ္မတေန ပန။

၃၀၇။ ပရိစ္ဆိဇ္ဇာတိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ ဖလပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ‘‘ဣမေဟိ ရုက္ခေဟိ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ ရုက္ခပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ တတောတိ ပရိစ္ဆိန္နဖလတော ရုက္ခတော ဝါ။ ယာစမာနဿ ဂိလာနဿေတရဿ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ရုက္ခာဝ ဒဿိယာတိ ‘‘ဣဓ ဖလာနိ သုန္ဒရာနိ၊ ဣတော ဂဏှထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣတော ဂဟေတုံ လဗ္ဘတီ’’တိ ရုက္ခာ ဝါ ဒဿေတဗ္ဗာ။

၃၀၈။ ဣဒါနိ အဋ္ဌသု ပုပ္ဖာဒီနံ စတုန္နံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ယထာဝုတ္တဖလပုပ္ဖဝိနိစ္ဆယံ အဝသေသေသု ¶ စတူသု အပဒိသန္တော ‘‘သိရီသာ’’တိအာဒိမာဟ။ သိရီသစုဏ္ဏကသဝါဒိစုဏ္ဏေတိ ကသာဝံ ယံ ကိဉ္စိ အာဒိ ယဿ၊ တမေဝ စုဏ္ဏံ၊ သိရီသစုဏ္ဏဉ္စ ကသာဝါဒိစုဏ္ဏဉ္စာတိ သမာသော။ ‘‘သိရီသစုဏ္ဏံ ဝါ အညံ ဝါ ကသာဝ’’န္တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၆-၄၃၇) ဝုတ္တံ။ ‘‘ကသာဝါဒီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿေန ဝုတ္တံ။ သေသေသူတိ ဝေဠုအာဒီသု တီသု။ ပါဠိယာ အဝုတ္တဿာပိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ပဏ္ဏမ္ပေတ္ထ ပဝေသယေ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ပုပ္ဖာဒီသူတိ။

၃၀၉-၃၁၀။ ပုရိမိကာ ပစ္ဆိမိကာ ဣတိ ဝဿူပနာယိကာ ဒုဝေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပဂန္တဗ္ဗာ ပစ္ဆိမိကာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပုရိမာ၊ သာ ဧဝ ပုရိမိကာ။ တတော ပစ္ဆာ ဘဝါ အပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ¶ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပဂန္တဗ္ဗာ ပစ္ဆိမိကာ။ ဥပနယနံ ပါပုဏနံ ဥပဂမနံ ဥပနာယိကာ၊ ဝဿန္တိ ဝုဋ္ဌိ၊ ဣဓ ပန ဝဿကာလံ ‘‘ဝဿ’’န္တိ ဥပစာရေန ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝါသော ဥပစာရေနေဝ ‘‘ဝဿ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝဿဿ ဝဿာဝါသဿ ဥပနာယိကာ ဝစီဘေဒဝသေန ဝါ အာလယကရဏဝသေန ဝါ ဥပဂမနံ ဝဿူပနာယိကာ။ တတ္ထ အာလယပရိဂ္ဂါဟော စ ဝစီဘေဒေါ စာတိ ပုရိမိကာ ဝဿူပနာယိကာ ဒုဝေ၊ အာလယပရိဂ္ဂါဟော စ ဝစီဘေဒေါ စာတိ ပစ္ဆိမိကာ ဝဿူပနာယိကာ ဒုဝေဘိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တာသု ဒွီသု။ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဒိသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော အာလယပရိဂ္ဂါဟော စ ဝစီဘေဒေါ စ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမိ၊ ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဧဒိသော၊ ဧတာဒိသောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ကမုပ္ပတ္တိအနာဒရာ ဝစီဘေဒေါ ပဌမံ ဝုတ္တော။ ဥဘယထာ ဝဿံ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၉၊ မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၇) ‘‘သစေပိ ‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’တိ အာလယော အတ္ထိ၊ အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတိ၊ ဂဟိတသေနာသနံ သုဂ္ဂဟိတံ၊ ဆိန္နဝဿော န ဟောတိ၊ ပဝါရေတုံ လဘတိယေဝ၊ ဝိနာပိ ဟိ ဝစီဘေဒံ အာလယကရဏမတ္တေနပိ ဝဿံ ဥပဂတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာဝါသတ္ထဝဇေသု ပန ပရိယေသိတွာ သေနာသနံ အလဘန္တေန အာလယကရဏမတ္တေနေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ဥပဂစ္ဆန္တေန စ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပါနီယံ ¶ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗံ စေတိယဝန္ဒနာဒိသာမီစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အာလယပရိဂ္ဂဟေ အာလယံ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တုပ္ပာဒေတ္ထ အာလယော’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဒွီသု။

၃၁၁။ တဒဟူတိ တသ္မိံ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ။ ဇာနန္တိ ‘‘အဇ္ဇ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ ဇာနန္တော၊ အနုပဂစ္ဆတောတိမဿ ဝိသေသနံ။

၃၁၂။ ဒုတိယန္တိ ¶ ပစ္ဆိမိကံ။ အနုပဂတောတိ ကေနစိ အန္တရာယေန ပုရိမိကံ အနုပဂတော။ တေမာသန္တိ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ။ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာပိ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿာပိ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တေန္တဿာပိ အနာပတ္တိ။

၃၁၃-၅။ မာတာပိတူနံ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနဉ္စ အတ္ထာယ ဂိလာနတဒုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဩသဓဉ္စ ဧသိဿံ ဝါ ပုစ္ဆိဿာမိ ဝါ ဥပဋ္ဌိဿံ ဝါ ဂန္တွာ အဟံ နာဘိရတံ ဝူပကာသေဿံ ဝါ ကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒနဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ ဝိဝေစနဉ္စ ဂရုကာဒိကံ ဝုဋ္ဌာနံ ဝါပိ ဥဿုက္ကံ ဝါပိ ကရိဿံ ဝါပိ ကာရေဿံ ဝါပီတိ ဧဝမာဒိနာ သတ္တာဟကိစ္စေန ပဟိတေပိ ဝါ အပဟိတေပိ ဝါ ဂန္တုံ လဗ္ဘန္တိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ ပန လဗ္ဘမာနကဝသေန ယောဇေတွာ ဝက္ခမာနနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မာတာဒိသုတိယာ တေယေဝ ဂိလာန-သဒ္ဒေန ဂယှန္တိ၊ တေသံ ဥပဋ္ဌာကာ တဒုပဋ္ဌာကာ၊ ဂိလာနာ စ တဒုပဋ္ဌာကာ စ၊ တေသံ ဘတ္တန္တိ သမာသော။ ဩသဓန္တိ တေသံယေဝ ဂိလာနာနံ ဘေသဇ္ဇံ။ ဧသိဿန္တိ ပရိယေသိဿာမိ။ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တေယေဝ သတ္တဇနေ ဂိလာနေ ပုစ္ဆိဿံ။ ဥပဋ္ဌိဿန္တိ တေယေဝ ဂိလာနေ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ။ အဘိရမတီတိ အဘိရတော၊ ဝိသဘာဂရူပါဒိဒဿနေန သာသနေ န အဘိရတော နာဘိရတော။ အဘိရမဏံ ဝါ အဘိရတံ၊ နတ္ထိ အဘိရတမဿာတိ နာဘိရတော၊ တံ။ သဟဓမ္မိကေသု ယော နာဘိရတော၊ တံ ဝူပကာသေဿံ ဝိက္ခေပဟရဏတ္ထံ အညတ္ထ နယိဿာမိ။ ကုက္ကုစ္စန္တိ ပဉ္စန္နံယေဝ ဥပ္ပန္နံ ဝိနယကုက္ကုစ္စံ။ ကိတကယောဂေ ဝိကပ္ပေန ဒုတိယာ။ ဒိဋ္ဌိန္တိ တေသံယေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ ဂရုကမာဒိကန္တိ ဂရုကံ အာဒိ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာမဏေရာနံ ဝဿပုစ္ဆနံ၊ သိက္ခာသမာဒယိတုကာမတာ၊ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကရဏံ သင်္ဂဟိတံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ¶ ဘိက္ခုနော ဂရုကာပတ္တိယာ ပရိဝါသမာနတ္တဒါနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ။ ဥဿုက္ကန္တိ ဝဿပုစ္ဆနာဒိဥဿုက္ကံ။ ဧဝမာဒိနာတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒိဋ္ဌိဂတာဒီနံ ဓမ္မကထာကရဏာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဂန္တုံ လဗ္ဘန္တိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တေန အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာဘောဂံ အကတွာ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမတိ၊ ဆိန္နဝဿော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ သတ္တာဟကိစ္စေနာတိ သတ္တာဟဿ လဗ္ဘမာနကံ ဝုတ္တံ ဝက္ခမာနဉ္စ သင်္ဃကမ္မာဒိ ကိစ္စံ သတ္တာဟကိစ္စံ။ သတ္တမအရုဏမတ္တဿေဝ ဝိဟာရေ ဥဋ္ဌာပနီယတ္တာ သတ္တာဟဿ သာကလ္လေန ဂဟဏံ။

၃၁၆။ သင်္ဃကမ္မေ ဝဇေတိ သင်္ဃဿ ကိစ္စေ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသု ဝါ စေတိယဆတ္တဝေဒိကာဒီသု ဝါ အန္တမသော ပုဂ္ဂလိကသေနာသနေသု ဝါပိ ကတ္တဗ္ဗနိမိတ္တေ ဝဇေယျာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မသဝနတ္ထံ နိမန္တိတော ဝါပိ ဝဇေ၊ ဂရူဟိ ပေသိတော ဝါပိ ဝဇေ၊ ဂရူနံ ပဿိတုံ ဝါပိ ဝဇေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နိမန္တိတောတိ ဧတ္ထ သစေ ပဌမံယေဝ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ၊ ‘‘အသုကဒိဝသံ နာမ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ။ ဂရူဟီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ။ ပဟိတောတိ ဘဏ္ဍဓောဝနာဒိအတ္ထာယ ပေသိတော။ ပဿိတုန္တိ အဂိလာနေပိ။

၃၁၇။ ဘဏ္ဍ…ပေ… ဒဿနေ န ဝဇေတိ ယောဇနီယံ။ ဧတ္ထာပိ နိမိတ္တတ္ထေ သတ္တမီ။ ဘဏ္ဍံ နာမ စီဝရံ။ ဉာတီ မာတာပိတူဟိ အညေ။ ဥပဋ္ဌာကာ ဥပါသကာ။ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿ’’န္တိ အဒူရဂေါ န ပါပုဏေယျ၊ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ လဗ္ဘန္တိ ဣမဿ အပါပုဏနံ ဝုတ္တကမ္မံ။ အဇ္ဇေဝါဂမိဿန္တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပုန အာဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ သစေ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါပိ န ဟောတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋဉ္စ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။

၃၁၈။ သေသဉာတီဟီတိ ¶ မာတာပိတူဟိ အဝသေသဉာတီဟိ။ နိဒ္ဒိသိတွာဝါတိ ဒါနဓမ္မသဝနာဒီနိ။ ‘‘ပဟိတေ ပေသိတေ’’တိ စေတ္ထ ‘‘လဗ္ဘ’’န္တိ အနုဝတ္တနီယံ။

၃၁၉။ အတ္တနော အန္တရာယေ သတီတိ စောရသရီသပဝါဠဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယေ၊ အန္တမသော ဘေသဇ္ဇာလာဘပတိရူပဥပဋ္ဌာကာလာဘေပိ။ ‘‘ဝဿစ္ဆေဒကာရဏမ္ပိ သတ္တာဟကရဏီယံ သိယာ’’တိ ကေစိ ပေါရာဏာ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ သဗ္ဗထာ ဝဿစ္ဆေဒေန ဗဟိ ဝါသာယ အနုညာတကာရဏံ သတ္တာဟမတ္တံ ဗဟိ ဝီတိနာမေတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါသေန ဝဿစ္ဆေဒါကာရဏံ ကထံ နာမ န သိယာတိ။ ဆိန္နဝဿော နော ပဝါရယေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၂၀။ ‘‘အသေနာသနိကေနာ’’တိ ¶ ဣမိနာဝ ဝိညာယမာနတ္ထတ္တေပိ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ စာ’’တိ ဝစနံ ‘‘အဟံ အဗ္ဘောကာသိကော၊ ကိံ မေ သေနာသနေနာ’’တိ ဝါသာနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခဿ သုသိရေတိ သုဒ္ဓေ ရုက္ခသုသိရေ။ မဟန္တဿ ပန သုသိရဿ အန္တော ပဒရစ္ဆဒနကုဋိကံ ကတွာ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဝိဋပေပိ အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ တထာ ဆတ္တစာဋီသုပိ တဒနုရူပေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆဝကုဋိ နာမ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋိ။ တတ္ထ ဋင်္ကိတမဉ္စော နာမ ဒီဃေ မဉ္စပါဒေ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတော၊ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏံ အတ္ထရိတွာ ကတမ္ပိ ဋင်္ကိတမဉ္စော။

၃၂၁။ အသေနာသနိကေနာတိ ယဿ တိဏပဏ္ဏဣဋ္ဌကသိလာသုဓာသင်္ခါတာနံ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နံ ယောဇိတဒွါရဗန္ဓနံ သေနာသနံ နတ္ထိ၊ တေန။ ဣဒံ ပန ဝစီဘေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ၊ တထာ စ သတိ နာဝါဒီသု ဝိယ ဝိသုံ ဝိဓာနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ နာဝါသတ္ထဝဇူပဂေါတိ ဣမိနာ အသေနာသနိကေန နာဝါဒီသု ဝဿံ ဥပဂန္တုံ ¶ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တတ္ထ စ ကုဋိကံ ပရိယေသိတွာ လဘန္တေန တတ္ထ ပဝိသိတွာ ဝိဟာရာဘာဝတော ‘‘ဝိဟာရေ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော။ ပဝါရေတုဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေန ဝဿစ္ဆေဒနိမိတ္တာယ အာပတ္တိယာ အဘာဝံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ‘‘ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယန္တိ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ၊ ပဝါရေတုဉ္စ လဗ္ဘတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၃) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ဝဿစ္ဆေဒေတိ စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေန ဝဇော တေန ဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၃) ဝုတ္တတ္တာ၊ သတ္ထဿ နာဝါယ စ ဂမနသဘာဝေနေဝ ဌိတတ္တာ စ ဝဿူပဂတဋ္ဌာနေ အဝသိတွာ အညတ္ထ ဂမနမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝဿူပနာယိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂၂-၅။ အာရာမာ…ပေ… မတ္တိကဘဏ္ဍာနီတိ ဧတေ ပဉ္စ အဝိဘာဇိယာတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ¶ ။ ပဉ္စာတိ ‘‘အာရာမာရာမဝတ္ထူနိ ဧက’’န္တိအာဒိနာ ရာသိဝသေန ပဉ္စ၊ သရူပဝသေန ပနေတာနိ ပဏ္ဏံ တိဏေ ပက္ခိပိတွာ ပဉ္စဝီသတိဝိဓာနိ ဟောန္တိ။ တထာ စာဟ –

‘‘ဒွိသင်္ဂဟာနိ ဒွေ ဟောန္တိ၊ တတိယံ စတုသင်္ဂဟံ၊

စတုတ္ထံ နဝကောဋ္ဌာသံ၊ ပဉ္စမံ အဋ္ဌဘေဒနံ။

‘‘ဣတိ ပဉ္စဟိ ရာသီဟိ၊ ပဉ္စနိမ္မလလောစနော၊

ပဉ္စဝီသဝိဓံ နာထော၊ ဂရုဘဏ္ဍံ ပကာသယီ’’တိ။ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁)၊

တတ္ထ အာရာမော နာမ ပုပ္ဖာရာမော ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ အာရာမဝတ္ထု နာမ တေသံယေဝ ပတိဋ္ဌာနောကာသော၊ ဝိနဋ္ဌေသု ဝါ တေသု ပေါရာဏကဘူမိဘာဂေါ။ ဝိဟာရော နာမ ¶ ပါသာဒါဒိ ယံ ကိဉ္စိ သေနာသနံ။ လောဟကုမ္ဘီ နာမ ကာဠလောဟေန ဝါ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ကတကုမ္ဘီ။ ကဋာဟာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ဘာဏကန္တိ အရဉ္ဇရော ဝုစ္စတိ။ ဝါရကောတိ ဃဋော။ ရာသိံ အပေက္ခိတွာ ဧတေတိ ပုလ္လိင်္ဂနိဒ္ဒေသော။ အဝိဘာဇိယာတိ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန အဝေဘင်္ဂိယာ။ ပရိဝတ္တနဝသေန ပန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ စ အနာပတ္တိ။ အဝိဿဇ္ဇိယာနိ စာတိ စ-သဒ္ဒေန အဝေဘင်္ဂိယာနိ စာတိ အဝုတ္တံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

၃၂၆-၈။ ဧကန္တဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အာဒိတော တယော ရာသီ ဌပေတွာ စတုတ္ထရာသိတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍာဂရုဘဏ္ဍေ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ဝလ္လီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဍ္ဎဗာဟုမတ္တာပိ ဝလ္လိ စ အဋ္ဌင်္ဂုလာယတော ဝေဠု စ မုဋ္ဌိမတ္တမ္ပိ တိဏာဒိ စ ဧကမ္ပိ ပဏ္ဏဉ္စ ပါကတာ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ဝါ တာလပက္ကပ္ပမာဏာပိ မတ္တိကာ စ တာလပက္ကပ္ပမာဏာပိ သုဓာ စ တာလပက္ကပ္ပမာဏာပိ ကင်္ဂုဋ္ဌအာဒိကာ စ ဒိန္နာ ဝါ တတ္ထဇာတကာ ဝါ သင်္ဃိကာ ရက္ခိတာ အဘာဇိယာ၊ ရဇ္ဇုယောတ္တာဒိ စ ဒိန္နာ သင်္ဃိကာ အဘာဇိယာတိ ယောဇနာ။ ဝေဠု ပရိဏာဟတော ပဏ္ဏသူစိဒဏ္ဍမတ္တော ဂဟေတဗ္ဗော။ တိဏံ မုဉ္ဇံ ပဗ္ဗဇဉ္စ အာဒိသဒ္ဒသင်္ဂဟိတံ ဌပေတွာ အဝသေသံ ယံ ကိဉ္စိ တိဏံ။ ပဏ္ဏော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော ရိတ္တပေါတ္ထကော ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ ပါကတာတိ ပကတိယာ ဇာတာ။ ပဉ္စဝဏ္ဏာတိ ရတ္တသေတာဒိပဉ္စဝဏ္ဏာ။ သုဓာကင်္ဂုဋ္ဌာဒယော မတ္တိကဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ။ ကင်္ဂုဋ္ဌအာဒိကာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဇ္ဇုရသဇာတိဟိင်္ဂုလကာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဒိန္နာတိ သင်္ဃဿ ဒိန္နာ။ တတ္ထဇာတာတိ သင်္ဃိကဘူမိယံ ဇာတာ။ ရဇ္ဇုယောတ္တာဒီတိ သုတ္တမကစိဝါကနာဠိကေရဟီရစမ္မမယာ ရဇ္ဇု စ ယောတ္တာဒိ စ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ¶ မကစိဝါကာဒိကေ ဝဋ္ဋေတွာ ကတာ ဧကဝဋ္ဋာ ဂဟိတာ။ ဗျတိရေကဝသေန ပနေတ္ထ စတုတ္ထရာသိမှိ ဣတရေ ဘာဇိယာတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သင်္ဃိကေ ကမ္မေ၊ စေတိယဿ ဝါ ကမ္မေ နိဋ္ဌိတေ ဘာဇိယာတိ ယောဇနီယံ။

၃၂၉။ လောဟဘဏ္ဍေသု ဘိက္ခုသာရုပ္ပံ ပတ္တာဒိ ဝါ တထာ ဝိပ္ပကတာကတံ လောဟဘဏ္ဍံ တထာ ပါဒဂဏှကံ ဝါရကံ ဘာဇိယန္တိ ယောဇနာ။ ပတ္တာဒီတိ အယောပတ္တော အယထာလကံ တမ္ဗလောဟထာလကံ အဉ္ဇနိသလာကာ ကဏ္ဏမလဟရဏီ သူစိ ပဏ္ဏသူစိ ခုဒ္ဒကော ပိပ္ဖလကော ခုဒ္ဒကံ အာရကဏ္ဍကံ ကုဉ္စိကာ တာဠာဒိ။ ဝိပ္ပကတန္တိ အပရိနိဋ္ဌိတံ။ အကတန္တိ သဗ္ဗသော အကတံ။ ပါဒဂဏှကန္တိ သီဟဠဒီပေ ပါဒဂဏှနကံ။ ပါဒေါ နာမ စတုတ္ထံသော၊ မဂဓနာဠိယာ ပဉ္စနာဠိမတ္တာ။ မဂဓနာဠိ စ နာမေသာ ဦနပဉ္စပသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဃဋကော တေလဘာဇနဉ္စ။ ယာယ ဝါသိယာ ဌပေတွာ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနံ ဝါ ဥစ္ဆုတစ္ဆနံ ဝါ အညံ မဟာကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ အယံ ဘာဇိယာ။ သမ္မုဉ္ဇနိဒဏ္ဍခဏနကံ ပန အဒဏ္ဍကံ ဖလမတ္တမေဝ၊ ယံ သက္ကာ သိပါဋိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပရိဟရိတုံ၊ အယံ ဘာဇနီယာ။ တိပုကောဋ္ဋကဥပကရဏေသု တိပုစ္ဆေဒနကသတ္ထကံ သုဝဏ္ဏကာရူပကရဏေသု သုဝဏ္ဏစ္ဆေဒနကသတ္ထကံ စမ္မကာရဥပကရဏေသု စမ္မဆိန္ဒနကံ ခုဒ္ဒကသတ္ထံ နဟာပိတတုဏ္ဏကာရဥပကရဏေသု ဌပေတွာ မဟာကတ္တရိံ မဟာသဏ္ဍာသဉ္စ မဟာပိပ္ဖလကဉ္စ သဗ္ဗာနိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍာနိ။ တထာ ကုဉ္စိကာ။ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ပန လောဟဘဏ္ဍေ အဘာဇိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၃၀။ ‘‘ဝေဠုမှီ’’တိအာဒိနာ ဒါရုဘဏ္ဍာနိ ဒဿေတိ။ ဒါရုဘဏ္ဍေန ပန သင်္ဂဟေတွာ သဗ္ဗာပိ ဒါရုဝေဠုစမ္မုပါဟနာဒိဝိကတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဆတ္တဒဏ္ဍော စ သလာကာ စာတိ ဒွန္ဒော။ ဥပါဟနာယ ဒဏ္ဍကော ဥပါဟနဒဏ္ဍကော။

၃၃၁။ အနုညာတဝါသိဒဏ္ဍောတိ အနုညာတဝါသိယာ ဒဏ္ဍော။ အရဏဉ္ဇနိသိင်္ဂါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဉ္ဇနိသလာကာ ဆတ္တံ ¶ မုဋ္ဌိပဏ္ဏံ ဥပါဟနာ ဓမ္မကရဏော ပါဒဂဏှနကတော အနတိရိတ္တံ အာမလကတုမ္ဗံ အာမလကဃဋော လာဗုကတုမ္ဗံ လာဗုကဃဋော ဝိသာဏတုမ္ဗန္တိ ဣဒံ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၃၂။ ယထာဝုတ္တတော အညံ ဒါရုဘဏ္ဍေသု ဂရုဘဏ္ဍံ။ မတ္တိကာမယော ပါဒဃဋကော ဘာဇိယောတိ ယောဇနာ။ ပါဒဃဋကောတိ ပါဒဿ ပဟောနကော ဃဋကော။ ဣမိနာ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ဥပလက္ခေတိ၊ တသ္မာ ပတ္တော ထာလကံ ကုဏ္ဍိကာတိ ဣမာနိ ဘာဇနီယာနိ၊ ဝုတ္တာဝသေသာ အဘာဇိယာ။

၃၃၃-၄။ ဂရုနာ ¶ ဂရုဘဏ္ဍဉ္စ ထာဝရဉ္စ ပရိဝတ္တေယျ၊ ထာဝရေန စ ထာဝရမ္ပိ ပရိဝတ္တေယျာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဂရုနာ မဉ္စပီဌာဒိနာ။ ထာဝရန္တိ အာရာမာဒိ ပဌမရာသိဒွယံ။ တထာ ကတွာ စ ဘုဉ္ဇိတုန္တိ ဧဝဉ္စ ပရိဝတ္တေတွာ တတော အာဘတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာတိ အတ္ထော၊ ဝိဓိမှိ အယံ တုံပစ္စယော။ ဖာတိကမ္မေန ဝလ္လာဒိံ ဂဏှေတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ဖာတိကမ္မံ နာမ သမကံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ တဒဂ္ဃနကံ ဝါ ဝဍ္ဎိကမ္မံ။ သေသန္တိ ပဌမရာသိတ္တိကန္တိ။

အဝေဘင်္ဂိယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၃၅။ သဒွါရဗန္ဓနေ သောဒုက္ခလကပါသကေ ဌာနေ ဒိဝါ သယန္တေန ပရိဝတ္တကံ ဒွါရံ ဗန္ဓေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွါရဉ္စ ဒွါရဗန္ဓနဉ္စ ဒွါရဗန္ဓနာနိ မဇ္ဈေပဒလောပဝသေန၊ ဗန္ဓန-သဒ္ဒေနေဝ ဝါ ဒွါရဗာဟာ ဝုစ္စန္တိ၊ သဟ ဒွါရဗန္ဓနေဟီတိ သဒွါရဗန္ဓနံ၊ ဌာနံ။ ဟေဋ္ဌာ ဥဒုက္ခလကဉ္စ ဥပရိ ပါသကော စ၊ သဟ ဥဒုက္ခလပါသကေဟီတိ သမာသော။ တာဒိသေ ဌာနေ ပါကာရာဒိပရိက္ခေပေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ပရိက္ခိတ္တေတိ ဝိညာယတိ။ သော စ ဥစ္စတော သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဝုတ္တနယောတိ ဝဒန္တိ ¶ ။ သယန္တေနာတိ ပါဒေ ဘူမိတော မောစေတွာ နိပဇ္ဇန္တေန။ ပရိဝတ္တကန္တိ သံဝရဏဝိဝရဏဝသေန ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တနယောဂ္ဂံ။ ဒွါရန္တိ အန္တမသော ဒုဿသာဏိဒွါရမ္ပိ။ ဗန္ဓေယျာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ဝိဓိနာ ယာဝတာ သီသံ န ပဝိသတိ၊ တာဝတာပိ ဗန္ဓေယျ၊ သံဝရေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၃၆။ အာဘောဂေါ စာပီတိ ‘‘ဧသ ဇဂ္ဂိဿတီ’’တိ အာဘောဂေါ စာပိ။ စ-သဒ္ဒေန ‘‘ဒွါရံ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝစနမ္ပိ သမုစ္စိနောတိ။ သဝသေ တံ အာကာရံ ဝိနာတိ သဿ အတ္တနော ဝသေ အာယတ္တေ ဌာနေ၊ ယတ္ထ ပန ဗဟူနံ သဉ္စရဏတ္တာ ဒွါရံ သံဝုတမ္ပိ သံဝုတဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဒွါရံ အလဘန္တာ ပါကာရံ အဘိရုဟိတွာပိ ဝိစရန္တိ၊ တာဒိသေ ပရိဝေဏေ သံဝရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ အထ ဝါ သဿ ဝသော အာယတ္တော၊ န ယက္ခာဒီနံ တေဟိ ဂဟိတကတ္တဿ၊ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတတ္တဿ စ အဘာဝေနာတိ ¶ သဝသော။ တသ္မိံ သတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒွါရံ သံဝရဏအာဘောဂကရဏဝစနသင်္ခါတံ အာကာရန္တိ အတ္ထော။

၃၃၇။ ရတနာနီတိ မုတ္တာဒီနိ ဒသဝိဓာနိ။ တတ္ထ ပန ဇာတိဖလိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ မဏိ ဝေဠုရိယောပိ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လော စ ဓောတာပိ အဓောတဝိဒ္ဓါပိ အနာမာသာ၊ ကာစမဏိ စ ပါနီယသင်္ခေါ ဓောတော အဓောတောပိ အာမာသာ၊ သိလာ ဓောတဝိဒ္ဓါ သုဝဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ပစိတာ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာ စ အနာမာသာ။ စေတိယဃရဂေါပကာနံ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာရကူဋလောဟမ္ပိ ဇာတရူပဂတိကမေဝ။ ဣတ္ထိရူပါနီတိ အန္တမသော ပိဋ္ဌမယဣတ္ထိရူပါနိပိ။ ဓညန္တိ အန္တမသော တတ္ထဇာတကမ္ပိ မဂ္ဂေ ပသာရိတမ္ပိ သတ္တဝိဓံ ဓညံ။ ကီဠာဝသေန အပရဏ္ဏာနိ တာလဖလာဒီနိပိ အနာမာသာနိ၊ ပသာရိတမ္ပိ န မဒ္ဒန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ၊ အသတိ မဂ္ဂေ မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိပသာဓနန္တိ အန္တမသော ပိဠန္ဓနတ္ထာယ ဌပိတံ နိဝါသနတာလပဏ္ဏမုဒ္ဒိကမ္ပိ။

၃၃၈။ သိတ္ထတေလောဒတေလေဟီတိ ¶ မဓုသိတ္ထကနိယျာသာဒီသု ယေန ကေနစိ တေလမိဿကသိလေသေန စ ဥဒကမိဿကတေလေန စ။ ဖဏဟတ္ထဖဏေဟီတိ ဖဏမိဝ ဖဏံ၊ အင်္ဂုလီဟိ ဖဏကိစ္စကရဏေန ဟတ္ထောယေဝ ဖဏံ ဟတ္ထဖဏံ၊ ဒန္တမယာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ဖဏဉ္စေဝ ဟတ္ထဖဏဉ္စာတိ ဒွန္ဒော။ ဩသဏ္ဌေယျာတိ ဩလိခိတွာ သန္နိသီဒါပေယျ။

၃၃၉။ ဧကပါဝုရဏာ ဝါ ဧကတ္ထရဏာ ဝါ န တုဝဋ္ဋယုံ၊ ဧကမဉ္စေ န တုဝဋ္ဋယုန္တိ ယောဇနာ။ ဧကံ ပါဝုရဏံ ဧကံ အတ္ထရဏံ ဧတေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ န တုဝဋ္ဋယုန္တိ န နိပဇ္ဇေယျုံ။ ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ဝါပိ န ဘုဉ္ဇေယျုန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၃၄၀။ မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌ အင်္ဂုလာနိ ယဿ၊ အဓိကေန သဟိတံ အဋ္ဌင်္ဂုလန္တိ သမာသော။ လသုဏံ မဂဓေသု ဇာတံ အာမလကဘဏ္ဍိကံ လသုဏံ န ခါဒေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န အကလ္လကောတိ အဂိလာနော။

၃၄၁။ ဟီနုက္ကဋ္ဌေဟိ ဇာတိအာဒီဟိ ဥက္ကဋ္ဌံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ အညာပဒေသေန ဝါ ဒဝါ ဝဒေ၊ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇာတိအာဒီဟီတိ ဇာတိနာမဂေါတ္တကမ္မသိပ္ပအာဗာဓလိင်္ဂကိလေသအာပတ္တိအက္ကောသေဟိ ¶ ။ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ဇာတျာဒီဟိယေဝ ဥက္ကဋ္ဌံ ဥပသမ္ပန္နံ အနုပသမ္ပန္နံ ဝါ။ ဒဝါတိ ကေဠိဟသာဓိပ္ပာယတာယ။ ဥဇုံ ဝါတိ ‘‘စဏ္ဍာလောသီ’’တိအာဒိနာ နယေန။ အညာပဒေသေန ဝါတိ ‘‘သန္တိ ဣဓေကစ္စေ စဏ္ဍာလာ’’တိအာဒိနာ နယေန။

၃၄၂။ ဒီဃေ နခေတိ မံသပ္ပမာဏတော။ ဒီဃေ ကေသေတိ ဒွင်္ဂုလတော။ သစေပိ န ဒီဃာ၊ ဒုမာသတော ဧကဒိဝသမ္ပိ အတိက္ကာမေတုံ န လဘတိ။ ဒီဃေ နာသလောမေတိ နာသတော ဗဟိ နိက္ခန္တေ။ ဝီသတိမဋ္ဌန္တိ ဝီသတိယာ နခါနံ မဋ္ဌဉ္စ။ သမ္ဗာဓေတိ ဥဘောသု ဥပကစ္ဆကေသု၊ မုတ္တကရဏေ စ လောမဟာရဏဉ္စ ¶ န လဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ န လဗ္ဘာတိ ဧတေ မဋ္ဌာဒယော န လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော၊ နိပါတော ဝါ လဗ္ဘာတိ။ အာဗာဓပ္ပစ္စယာ ပန သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၃၄၃။ သင်္ဃုဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝါ သင်္ဃိကံ ဝါ သယနာသနံ ယထာဝုဍ္ဎံ န ဗာဓေယျာတိ ယောဇနာ။ သင်္ဃဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ သင်္ဃုဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယော ယော ဝုဍ္ဎော ယထာဝုဍ္ဎံ၊ ဝုဍ္ဎပ္ပဋိပါဋိယာတိ အတ္ထော။ န ဗာဓေယျာတိ န ပဋိဗာဟေယျ။ အလ္လပါဒါ နာမ ယေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ပညာယတိ။ သယနာသနန္တိ မဉ္စပီဌာဒိ၊ ဣမိနာ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမီတိပိ ဥပလက္ခိတာ။ သုဓောတပါဒကံ ဝါပိ သဥပါဟနော တထေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ သုဓောတပါဒကန္တိ ဓောတပါဒေဟေဝ အက္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ ဓောတာ ပါဒါ ယဿ အက္ကမနဿာတိ ကိရိယာဝိသေသနသမာသော။ ယဒိ ပန တတ္ထ နေဝါသိကာ အဓောတပါဒေဟိပိ ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထေဝါတိ ပရိဘဏ္ဍကတံ ဘူမိံ သေနာသနံ ဝါ နက္ကမေတိ အတ္ထော။

၃၄၄။ သင်္ဃာဋိယာတိ အဓိဋ္ဌိတသင်္ဃာဋိယာ။ ပါဒေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အာသနံ ပလ္လတ္ထော၊ ပလ္လတ္ထံ ကရောတီတိ ပလ္လတ္ထာတိဓာတုဿ ပလ္လတ္ထေတိ ရူပံ။ ဝိဟာရေပိ အန္တရဃရေပိ ပလ္လတ္ထိကာယ န နိသီဒေယျာတိ အဓိပ္ပာယော၊ ပရိကမ္မကတံ ဘိတ္တာဒိန္တိ ယောဇနာ။ ပရိကမ္မကတန္တိ သေတဝဏ္ဏေန ဝါ စိတ္တကမ္မေန ဝါ ကတပရိကမ္မံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ဒွါရဝါတပါနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ န အပဿယေတိ စီဝရာဒိနာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အပဿယနံ န ကရေယျ။ နော န အာစမေတိ နေဝ န အာစမေ၊ အာစမေယျာတိ အတ္ထော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတိယတ္ထံ ဂမေန္တီတိ။ သန္တေတိ ဣမိနာ ဥဒကေ အသန္တေ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။

၃၄၅။ အကပ္ပိယသမာဒါနေတိ ဘိက္ခူနံ သာမဏေရာနံ အကပ္ပိယေ သမာဒါနေ။ ဒဝါတိ နိပါတော ¶ ၊ ကီဠာဓိပ္ပာယေနာတိ အတ္ထော။ သိလာပဝိဇ္ဈနေတိ အန္တမသော ဟတ္ထယန္တေနပိ သက္ခရိကာယပိ ¶ ခိပနေ။ သဘာဂါယ ဒေသနာယ အာဝိကမ္မေ စ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဘာဂါယာတိ ဝတ္ထုဝသေန သမာနော ဘာဂေါ ဧတိဿာ အာပတ္တိယာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ စ-သဒ္ဒေါ တာဒိသိယာ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။

၃၄၆။ ပဋိဿဝေါ နာမ ‘‘ဥဘောပိ မယံ ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမ၊ ဧကတော ဥဒ္ဒိသာပေမာ’’တိအာဒိပဋိဇာနနံ၊ တဿ ဝိသံဝါဒေါ ပစ္ဆာ အကရဏံ ပဋိဿဝဝိသံဝါဒေါ၊ တသ္မိံ၊ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။ သုဒ္ဓစိတ္တဿာတိ ကထနသမယေ ‘‘ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တစိတ္တဿ။ ဣတရဿာတိ အညဿ အသုဒ္ဓစိတ္တဿ။

၃၄၇။ ကိစ္စေတိ သုက္ခကဋ္ဌာဒိဂ္ဂဟဏကိစ္စေ သတိ ဧဝ ပေါရိသံ ပုရိသပ္ပမာဏံ အဘိရုဟေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာပဒါသူတိ ဝါဠမိဂဒဿနာဒီသု။

၃၄၈။ ပရိဿာဝနံ ဝိနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဒ္ဓါနန္တိ ဟေဋ္ဌိမန္တေန အဒ္ဓယောဇနသင်္ခါတံ အဒ္ဓါနံ။ သစေ န ဟောတိ ပရိဿာဝနံ ဝါ ဓမ္မကရဏော ဝါ၊ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏောပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ယာစမာနဿာတိ ပရိဿာဝနံ ယာစန္တဿ။

၃၄၉။ အာဗာဓပ္ပစ္စယာ အညတြ သေသင်္ဂေ စ အတ္တဃာတနေ စ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ သေသင်္ဂေတိ အင်္ဂဇာတတော ကဏ္ဏနာသာဒိအဝသေသေ အဝယဝစ္ဆေဒနေ။ အတ္တဃာတနေတိ အာဟာရုပစ္ဆေဒါဒိနာ အတ္တနော မာရဏေ။

၃၅၀။ တူလိကာယ ကယိရမာနံ ဣတ္ထိပုရိသာဒိကံ စိတ္တဉ္စ ပေါတ္ထကဉ္စ ကဋ္ဌာဒီသု ကယိရမာနံ စိတ္တပေါတ္ထကာနိ၊ တာနိယေဝ ရူပါနီတိ သမာသော။ ဇာတကာဒီနိ ပန ပရေဟိ ကာရာပေတုံ လဗ္ဘန္တိ။ မာလာကမ္မာဒီနိ သယမ္ပိ ကာတုံ လဗ္ဘန္တိ။ အာရာမာရညဂေဟေသု ဘုဉ္ဇန္တံ န ဥဋ္ဌာပေယျာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရသင်္ခါတော ¶ အာရာမော စ အရညဉ္စ အန္တရဃရသင်္ခါတံ ဂေဟဉ္စာတိ ဒွန္ဒော။ ‘‘အာရာမ…ပေ… ဂေဟေသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧ-ကာရဿ အ-ကာရကရဏေန ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝုတ္တံ။ ဩကာသေ ကတေ ပန ‘‘ပဝိသထာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ပဝိသိတဗ္ဗံ ဥပနိသီဒိတဗ္ဗဉ္စ။

၃၅၁။ ပုမယုတ္တာနိ ¶ ယာနာနိ စ သိဝိကဉ္စ ဟတ္ထဝဋ္ဋကဉ္စ ပါဋင်္ကိဉ္စ အဘိရုဟိတုံ ဂိလာနဿ ကပ္ပတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုမယုတ္တာနီတိ အဿဂဝါဒိပုရိသယုတ္တာနိ၊ န ဓေနုယုတ္တာနိ၊ သာရထိ ပန ဣတ္ထီ ဝါ ဟောတု ပုရိသော ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထဝဋ္ဋကေပိ ဧသေဝ နယော၊ ယာနာနီတိ ရထသကဋာဒီနိ၊ သိဝိကန္တိ ပီဌကသိဝိကံ၊ ပီဌကယာနန္တိ အတ္ထော။ ပါဋင်္ကီတိ အန္ဒောလိကာ။ ဂိလာနဿာတိ ဧတ္ထ ဂိလာနော နာမ န အပ္ပကေနပိ သီသာဗာဓာဒိမတ္တေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယော ပန န သက္ကောတိ ဝိနာ ယာနေန ဂန္တုံ၊ ဧဝရူပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ယာနံ အနုဇာနန္တေန ဘဂဝတာ ကောသလေသု ဇနပဒေသု ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တံ အညတရံ ဂိလာနံ ဘိက္ခုံ ဂန္တုမသက္ကုဏေယျတာယ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသွာ မနုဿေဟိ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဂမိဿာမိ၊ ဂိလာနောမှီ’’တိ ဝုတ္တဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ ၂၅၃) အနုညာတံ၊ တထာ ဝဒန္တော စ သော ဘိက္ခု ဂမနုပစ္ဆေဒသာဓကမေဝ ဂေလညံ သန္ဓာယာဟာတိ ဝိညာယတိ အဓိပ္ပေတတ္ထနိပ္ဖတ္တိယာ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ၊ အပိစ ယာနေန ဧကပရိစ္ဆေဒါယ ဥပါဟနာယ ပရိစ္ဆေဒံ ဌပေန္တေန အဋ္ဌကထာစရိယေန ‘‘ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ သဥပါဟနေနာတိ ဧတ္ထ ဂိလာနော နာမ ယော န သက္ကောတိ အနုပါဟနေန ဂါမံ ပဝိသိတု’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၆) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တဂိလာနောဝ ဂိလာနောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

၃၅၂။ ဒဝံ ¶ ကရဏေတိ ကေဠိယာ ကရဏေ။ အညဿာတိ အန္တမသော ဒုဿီလဿာပိ။ ဥပလာဠနေတိ ‘‘ပတ္တံ ဒဿာမိ၊ စီဝရံ ဒဿာမီ’’တိအာဒိနာ။

၃၅၃။ ဝိဝရိတွာ န ဒဿယေတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ တာ ဘိက္ခုနိယော။

၃၅၄။ ဩဝါဒန္တိ ဘိက္ခုနီဟိ တေရသိယံ ဝါ စာတုဒ္ဒသိယံ ဝါ အာဂန္တွာ ဥပေါသထံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စာတုဒ္ဒသော’’တိအာဒိနာ ဘိက္ခုနာ အာစိက္ခိတေ ပုန တာဟိ ဥပေါသထဒိဝသေ သမာဂန္တွာ ဩဝါဒူပသင်္ကမနယာစနံ၊ တံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿ အာရောစေတွာ တေန ကတသန္နိဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ပါဋိပဒေ ပစ္စာဟရိတဗ္ဗန္တိ အဇာနနကံ ဗာလဉ္စ တထာ ကာတုံ အသမတ္ထံ ဂိလာနဉ္စ ပါဋိပဒေ ဂန္တုကာမံ ဂမိယဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ အညဿ ဂဟဏပစ္စာဟရဏာနိ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဂဏှတော’’တိအာဒိ။

၃၅၅။ လောကာယတန္တိ ¶ နိရတ္ထကကာရဏပ္ပဋိသံယုတ္တံ တိတ္ထိယသတ္ထံ။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ စ ဣမိနာဝ ဥပလက္ခိတာ။ န ဝါစေယျာတိ ပရေသံ န ဝါစေယျ။ ဣမိနာဝ အတ္တနော ပရိယာပုဏနမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ လောကာယတတိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာတိ စ ရာဂဒေါသမောဟဝဍ္ဎာနိ ဗုဒ္ဓါဒိဂရဟိတာ သဂ္ဂမောက္ခာနံ တိရော တိရိယတော အဉ္စိတာ ဂတာ ပဝတ္တာ ကဗ္ဗနာဋကာဒိကာ သဗ္ဗာပိ ဝိဇ္ဇာ အနုလောမဝသေန ဝါ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝိနယယုတ္တိတောပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ နော ဂရူနမုပဒေသော။ ပေဠာယပီတိ ယတ္ထ ပါတိံ ဌပေတွာ သုခိနော ဘုဉ္ဇန္တိ၊ တမ္ဗလောဟေန ရဇတေန ဝါ ကတာယ တာယ အာသိတ္တကူပဓာနသင်္ခါတာယ ပေဠာယ ဌပေတွာ။

၃၅၆။ ပါရုတဉ္စ နိဝါသနဉ္စ၊ ဂိဟီနံ ဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒိဝသေန ပါရုတနိဝါသနံ ယဿ ပါရုပနဿ နိဝါသနဿာတိ ကိရိယာဝိသေသနသမာသော ¶ ။ ဂိဟိပါရုတနိဝါသနံ န ပါရုပေ န နိဝါသေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သံဝေလ္လိယံ န နိဝါသေယျာတိ မလ္လကမ္မကရာဒယော ဝိယ ကစ္ဆံ ကတွာ န နိဝါသေယျ။ ဧဝံ နိဝါသေတုံ ဂိလာနဿာပိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ကောဏေ ဥက္ခိပိတွာ အန္တရဝါသကဿ ဥပရိ လဂ္ဂန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အပါရုပိတွာ အနိဝါသေတွာ စ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတဗ္ဗံ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတဗ္ဗဉ္စ၊ တထာ အပါရုပိတွာ အနိဝါသေတွာ စ အာရာမေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ အနာဒရေန ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဒါယန္တိ ဝနံ။ နာလိမ္ပယေယျာတိ ‘‘သဗ္ဗူပကာရာနိ ဝိနဿန္တူ’’တိ ဝါ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေန ဝါ နာလိမ္ပယေယျ။

၃၅၇။ ဝဍ္ဎိံ နော ပယောဇယေ အညာတကပ္ပဝါရိတေ နော ယာစေတိ ယောဇနာ။ အညဿာတိ သဟဓမ္မိကဿာပိ။ ကတိပါဟံ ဘုတွာ ဝါတိ ယောဇနီယံ။ ပုနောတိ နိပါတော။

၃၅၈။ ဒဏ္ဍိနံ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ရက္ခံ ယာစနေ ဒဏ္ဍိတေ ဒဏ္ဍော အဿ ဂီဝါတိ ယောဇနာ။ ဒဏ္ဍံ ဂဏှတီတိ ပစ္စယန္တဿ ဒဏ္ဍိနံ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒိဿာတိ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရေ အသုကေန စ အသုကေန စ ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ၊ ‘‘ကရိဿ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ အတီတံ ဝါ အနာဂတံ ဝါ အာရဗ္ဘ။ ယာစနေတိ ဝေါဟာရိကေသု ယာစနေ သတိ။ ဒဏ္ဍိတေတိ တေဟိ ဒဏ္ဍေ ဂဟိတေ သော ဒဏ္ဍော အဿ ယာစကဿ ဘိက္ခုနော ဂီဝါ၊ ဣဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝေါဟာရိကေဟိ ပန ‘‘ကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကေနာတိ ဝတ္တုံ အမှာကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တုမှေယေဝ ဇာနိဿထ၊ ကေဝလဉှိ မယံ ရက္ခံ ယာစာမ၊ တံ နော ဒေထ၊ အဝဟဋဘဏ္ဍဉ္စ မံ အာဟရာပေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ¶ ။ ဧဝံ အနောဒိဿ အာစိက္ခဏာ ဟောတိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရာဇိကာဒိကာတိ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနိ။

ပါဌေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဟရန္တေသူ’’တိ ဗဟုဝစနေန သဟ ဃဋတေ။ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တေသု ဧသံ အနတ္ထာယ ‘‘စောရော စောရော’’တိ ဘာသိတေ ဒဏ္ဍံ ဂဏှန္တေ တတ္တကံ အဿ ဂီဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟရန္တေသူတိ စောရေသု ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေသု။ ဧသန္တိ စောရာနံ။ ဂဏှန္တေတိ ဝေါဟာရိကဇနေ ဂဏှန္တေ။ ယတ္တကံ ဂဟိတံ၊ တတ္တကံ အဿ ဘိက္ခုနော ဂီဝါ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၃၆၀။ ပါကာရကုဋ္ဋာနံ ဗဟိ ဝဠဉ္ဇေ ဝါပိ ဝီဟာဒိနာဠိကေရာဒိရောပိမေ ဟရိတေ ဝါပိ ဝိဃာသုစ္စာရသင်္ကာရမုတ္တံ နာဝလောကိယ ဆဍ္ဍေယျ၊ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဠဉ္ဇေ နာဝလောကိယာတိ စ ဣမိနာ ဩလောကေတွာ ဝါ အဝဠဉ္ဇေ ဝါ ဝိဃာသာဒီနိ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဝီဟိ အာဒိ ယေသံ သာလိအာဒီနံ တေ ဝီဟာဒယော၊ နာဠိကေရော အာဒိ ယေသံ အမ္ဗပနသာဒီနံ တေ နာဠိကေရာဒယော၊ ဝီဟာဒယော စ နာဠိကေရာဒယော စာတိ ဒွန္ဒော၊ တေသံ ရောပေါ၊ တေန နိဗ္ဗတ္တံ ဝီဟာဒိ…ပေ… ရောပိမံ။ ဟရိတေတိ ဟရိတဋ္ဌာနေ။ ဝိဃာသော နာမ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကစလကာဒိ။

၃၆၁။ ဓမ္မယုတ္တမ္ပိ နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ ဝါဒိတဉ္စ ယောဇာပေတုဉ္စ ပယောဇေတုဉ္စ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုဉ္စ ‘‘ဥပဟာရံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝါ န လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဓမ္မယုတ္တမ္ပီတိ ရတနတ္တယဂုဏူပသံဟိတတာယ အန္တမသော ဓမ္မေန ပုညေန သံယုတ္တမ္ပိ။ နစ္စန္တိ အန္တမသော မောရသုကမက္ကဋာဒီနံ နစ္စမ္ပိ။ ဂီတန္တိ အန္တမသော ဂီတဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကယိရမာနံ ဒန္တဂီတမ္ပိ။ ဝါဒိတန္တိ အန္တမသော ဥဒကဘေရိဝါဒိတမ္ပိ။ ယောဇာပေတုန္တိ အညေဟိ ကာရာပေတုံ။ ပယောဇေတုန္တိ အတ္တနာ ကာတုံ။ အာယတကေန ¶ ဂီတဿရေန ဓမ္မမ္ပိ ဘာသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပယုတ္တာနီတိ ပရေဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတာနိ။ ပဿိတုန္တိ ဣမိနာ အနောလောစနဒဿနမ္ပိ ဂဟိတန္တိ သောတုန္တိပိ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ အန္တရာရာမေ ဌိတဿ ပဿတော အနာပတ္တိ။ ဝီထိယံ ဌတွာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ပဿတောပိ အာပတ္တိယေဝ။ ယေန ကေနစိ ကရဏီယေန ဂတဋ္ဌာနေ ပဿတိ၊ သုဏာတိ ဝါ၊ အနာပတ္တိ။ သမ္ပဋိစ္ဆိတုန္တိ ¶ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ။ ‘‘ဥပဟာရကရဏံ နာမ သုန္ဒရ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယေ။

၃၆၂။ ‘‘ကီဠတ္ထံ ကတံ ရာဇာဂါရ’’န္တိအာဒိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ စိတ္တေန ဝိစိတ္တကံ အာဂါရံ စိတ္တာဂါရကံ။

၃၆၃။ အာသနေန နဝေ န ပဋိဗာဟေယျာတိ ယောဇနာ။ အာသနေနာတိ အာသနတော။ န ပဋိဗာဟေယျာတိ န ဥဋ္ဌာပေယျ။ ဥဏှေ စီဝရံ န နိဒဟေယျာတိ ယောဇနီယံ။ န နိဒဟေယျာတိ အဓိကံ န နိဒဟေယျ။ ဂရုနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေန။ ပဏာမိတောတိ ‘‘မာ ဣဓ ပဝိသာ’’တိအာဒိနာ နိက္ကဍ္ဎိတော။

၃၆၄။ သတ္တဟိ အာပတ္တီဟိ စ ဘိက္ခုံ ဝါပိ အညေနေဝ စ ဥပါသကံ ဝါပိ ပရမ္မုခါ အက္ကောသနေ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အာပတ္တီဟိ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ အညေနေဝ စာတိ ဧတ္ထ ဧဝ စာတိ နိပါတသမုဒါယော၊ ဧကော ဧဝ ဝါ အဝဓာရဏေ၊ ဝုတ္တတော အညေနေဝ ‘‘အသဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာတိ အတ္ထော။ ပရမ္မုခါတိ နိပါတော၊ တဿ အသမ္မုခေတိ အတ္ထော။ သမ္မုခါ ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ပါပဂရဟဏဝသေန ပန ဝဒတော အနာပတ္တိ။

၃၆၅။ သဒ္ဓါဒေယျံ သဒ္ဓါယ ဒါတဗ္ဗံ စီဝရဉ္စ စ-သဒ္ဒေန အဝသေသမ္ပိ ဝိနိပါတေတုံ နာသေတုံ န လဗ္ဘံ၊ ပိတူနံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉာတီနမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ။

၃၆၆။ အညတြ ¶ ဝဿံဝုတ္ထော အညတော ဘာဂံ ဂဏှေယျ၊ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညတြာတိ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ။ အညတောတိ အညဝိဟာရတော။ ပဋိဒေယျာတိ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဒဒေယျ။ ဂဟိတေ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ နဋ္ဌေ ဝါ ဇိဏ္ဏေ ဝါ တဿ ဂီဝါဟော တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စောဒိတော နော ဒဒေယျ၊ တေသံ ဓုရနိက္ခေပတော ဘဏ္ဍဂ္ဃကာရိယော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စောဒိတောတိ ဝတ္ထုသာမိကေဟိ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တော။ တေသန္တိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ လာဘီနံ ဘိက္ခူနံ။

၃၆၇။ သန္တရုတ္တရော ဝါ ကလ္လော သဥပါဟနော ဝါ ဂါမံ န ပဝိသေယျ၊ စာမရီမကသဗီဇနိံ န ဓာရေယျာတိ ယောဇနီယံ။ အန္တရဉ္စ ဥတ္တရဉ္စ၊ သဟ အန္တရုတ္တရေန သန္တရုတ္တရော။ အဂ္ဂဠဂုတ္တေ ဝိဟာရေ ¶ သင်္ဃာဋိံ နိက္ခိပိတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာရညကေန ပန ဘဏ္ဍုက္ခလိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပါသာဏရုက္ခသုသိရာဒီသု ပဋိစ္ဆန္နေသု ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အန္တရုတ္တရာနံ နိက္ခေပေ အယမေဝ နယော။ ကလ္လောတိ အဂိလာနော။ မကသာနံ ဗီဇနီ မကသဗီဇနီ၊ စမရီနံ ဝါဠေဟိ ကတာ မကသဗီဇနီတိ သမာသော။

၃၆၈။ အာရာမတော ဗဟီတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ အာရာမတောတိ အာရာမူပစာရတော။ န ဓာရေယျာတိ အဂိလာနော န ဓာရေယျ။ ယဿ ပန ကာယဒါဟော ဝါ ပိတ္တကောပေါ ဝါ ဟောတိ၊ စက္ခု ဝါ ဒုဗ္ဗလံ၊ အညော ဝါ ကောစိ အာဗာဓော ဝိနာ ဆတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဆတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂုတ္တိယာ လဗ္ဘတီတိ ဝဿေ စီဝရဂုတ္တတ္ထံ၊ ဝါဠမိဂစောရဘယေသု အတ္တဂုတ္တတ္ထမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ ဧကပဏ္ဏဆတ္တံ ပန သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝဋ္ဋတိ။

၃၆၉။ ဥဘတောကာဇံ န ဂါဟေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဘတော ဒဏ္ဍဿ ဥဘယကောဋိယံ ဘာရဗန္ဓကာဇံ ဥဘတောကာဇံ၊ အလောပတပ္ပုရိသော။ ဧကန္တရိကကာဇကန္တိ အန္တရမေဝ ¶ အန္တရိကံ၊ ဧကဉ္စ အန္တရိကဉ္စာတိ ဒွန္ဒော၊ ဧကန္တရိကေ ဘာရဗန္ဓကာဇန္တိ တပ္ပုရိသော ဧကတောကာဇကံ၊ အန္တရိကကာဇကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟတ္ထေ ဩလမ္ဗော အဿ ဘာရဿာတိ သမာသော။

၃၇၀။ အနောကာသကတန္တိ ‘‘ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ၊ အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ စောဒကေန ဩကာသေ ကာရာပိတေ နတ္ထိ ဩကာသော ကတော အနေန စုဒိတကေနာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ စောဒေယျာတိ စာဝနအက္ကောသကမ္မဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယေန စောဒေယျ။ ဥပေါသထပ္ပဝါရဏဋ္ဌပနအနုဝိဇ္ဇဓမ္မကထာဓိပ္ပာယေသု ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ သုဒ္ဓဿာတိ အနာပတ္တိကတာယ သုဒ္ဓဿ။ အဝတ္ထုသ္မိန္တိ အကာရဏေ။ တထာတိ ဒုက္ကဋံ အတိဒိသတိ။ ကရောန္တေနာပိ ‘‘ဘူတမေဝ နု ခေါ အာပတ္တိံ ဝဒတိ၊ အဘူတ’’န္တိ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလံ တုလယိတွာ ဩကာသံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဟိ ဝုတ္တံ။

၃၇၁။ သတ္တာနံ ပကတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလာဓိကံ မဉ္စပ္ပဋိပါဒံ ဝါ ဥစ္စပါဒကံ မဉ္စံ ဝါ န ဓာရယေတိ ယောဇနာ။ ပကတိယာ အင်္ဂုလံ ပကတင်္ဂုလံ။ တဉ္စ ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌ စ တာနိ အင်္ဂုလာနိ စ၊ တေဟိ တမဓိကံ ယဿာတိ သမာသော။ မဉ္စာနံ ပဋိပါဒေါ၊ ယတ္ထ မဉ္စပါဒေ နိက္ခိပန္တိ။ အဋ္ဌင်္ဂုလတော ဥစ္စာ ပါဒါ ယဿာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။

၃၇၂။ မူဂဗ္ဗတာဒိန္တိ ¶ မူဂါနမိဝ တုဏှီဘာဝသင်္ခါတံ ဝတံ အာဒိ ယဿ ဂေါဝတာဒိနော တိတ္ထိယဝတဿာတိ သမာသော။ ခုရမေဝ ဘဏ္ဍံ ခုရဘဏ္ဍံ။ ပုဗ္ဗေ နှာပိတော နှာပိတပုဗ္ဗကော၊ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတော။

၃၇၃။ ဟတ္ထကမ္မန္တိ ဟတ္ထေန ကာတဗ္ဗံ ဝဍ္ဎကိအာဒီနံ ကမ္မံ။ အနုဿရဏံ ‘‘ကပ္ပိယတ္တံ မေ ယေန ယာစိတံ၊ အမှေဟိ ဣမဿ ¶ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ စိတ္တပ္ပဝတ္တိအနုသာရော၊ တဿာ ယာစနာယ အနုသာရော တဒနုသာရော၊ တတော လဒ္ဓံ ယံ ကိဉ္စိ ဂဟေတုန္တိ ယောဇနာ။ ကမ္မတော နိဂ္ဂတော နိက္ကမ္မော၊ ဝိဃာသာဒါဒိ။ တံ အယာစိတွာပိ ကာရေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဟရာပေတုန္တိ အရညတော အာနေတုံ။ အပရသန္တကန္တိ ဒါရုတိဏပလာလာဒိကံ အပရပရိဂ္ဂဟိတံ။

၃၇၄။ ဂိဟီနံ ယတ္တကံ ဒေတိ၊ ဂေါပကေ ဒေန္တေ ဂဟေတုံ လဗ္ဘံ၊ သင်္ဃစေတိယသန္တကေ ယထာပရိစ္ဆေဒံ ဂဟေတုံ လဗ္ဘန္တိ ယောဇနာ။ ဒေတီတိ ဂေါပကော ဘိက္ခူနံ ဒေတိ။ ဂဟေတုန္တိ တတ္တကံ ဂဟေတုံ။ သင်္ဃစေတိယသန္တကေတိ ဝေတနဂေါပကေဟိ ဒီယမာနေ သင်္ဃဿ စေတိယဿ စ သန္တကေ။ ယထာပရိစ္ဆေဒန္တိ ယံ တေသံ သင်္ဃေန အနုညာတံ ဟောတိ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧတ္တကံ နာမ ခါဒထာ’’တိ၊ တံ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမ္မ။ သင်္ဃိကေ စ စေတိယသန္တကေ စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ အာရက္ခန္တဿေဝ ဟိ ဒါနေ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။

၃၇၅။ ‘‘ကာယဝါစာဟိ ဒွီဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ မေထုနဓမ္မေ ပရူပက္ကမေ သတိ သာဒိယန္တဿ အကိရိယသမုဋ္ဌာနဘာဝသမ္ဘဝတော။ ဆဟိ ဝါတိ အာပတ္တုပ္ပတ္တိကာရဏသင်္ခါတေဟိ ဆဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗာပတ္တီနဉှိ ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ တီဏိ အစိတ္တကာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ သစိတ္တကာနိ။

တိဓာ ဧကသမုဋ္ဌာနာ၊ ပဉ္စဓာ ဒွိသမုဋ္ဌိတာ၊

ဒွိဓာ တိစတုရော ဌာနာ၊ ဧကဓာ ဆသမုဋ္ဌိတာ။

တတ္ထ စတုတ္ထေန ပဉ္စမေန ဆဋ္ဌေန စ သမုဋ္ဌာနတော ဧကသမုဋ္ဌာနာ တိဓာ။ ပဌမစတုတ္ထေဟိ စ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ စ တတိယဆဋ္ဌေဟိ စ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနတော ¶ ဒွိသမုဋ္ဌိတာ ပဉ္စဓာ ¶ ။ ပဌမေဟိ စ တီဟိ ပစ္ဆိမေဟိ စ တီဟိ သမုဋ္ဌာနတော တိသမုဋ္ဌာနာ ဒွိဓာ။ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနတော စတုသမုဋ္ဌာနာ ဒွိဓာ။ ဆဟိပိ သမုဋ္ဌိတော ဆသမုဋ္ဌာနာ ဧကဓာ။ အလဇ္ဇိ…ပေ… သညိတာယ စာတိ ဣမေဟိ ဆဟိ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊ အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇီ ပုဂ္ဂလော။ အလဇ္ဇီ စ အညာဏော စ ကုက္ကုစ္စပကတော စ ကုက္ကုစ္စေန အဘိဘူတောတိ ဒွန္ဒော။ ဘာဝေ တ္တပ္ပစ္စယော။

တတ္ထ ယော အကပ္ပိယဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ၊ အယံ အလဇ္ဇိတာ အာပဇ္ဇတိ။ မန္ဒော မောမူဟော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဇာနန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိရာဓေတိ၊ အယံ အညာဏတ္တာ အာပဇ္ဇတိ။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ အပုစ္ဆိတွာ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိ၊ အယံ ကုက္ကုစ္စပကတတ္တာ အာပဇ္ဇတိ။ သတိယာ ပ္လဝေါ သမ္မောဟော သတိပ္လဝေါ၊ သဟသေယျတိစီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီနိ သတိပ္လဝါ အာပဇ္ဇတိ။ ကပ္ပဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ ကပ္ပာကပ္ပိယံ၊ ကပ္ပာကပ္ပိယေ သညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ကပ္ပာ…ပေ… သညီ၊ တဿ ဘာဝေါတိ တာ-ပစ္စယော။ ယ-လောပေန ပန ‘‘သညိတာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကရဏတ္ထေ ဝါ ပစ္စတ္တဝစနံ။ တေ စ ‘‘အကပ္ပိယေ’’တိအာဒီနံ ယထာက္ကမေန ယုဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ ယော အစ္ဆမံသံ ‘‘သူကရမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ဝိကာလေ ကာလသညိတာယ ဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သူကရမံသံ ‘‘အစ္ဆမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ကာလေ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။

၃၇၆။ အလဇ္ဇိအညာဏတာယ ကာယဝါစာဟိ အာပတ္တိံ ဆာဒယေတိ ယောဇနာ။ လိင်္ဂေတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနနိမိတ္တံ။ လိင်္ဂေ သင်္ဃေ ¶ စ ဂဏေ စ ဧကသ္မိံ စာတိ အာပတ္တိဝုဋ္ဌိတိ စတုဓာ ဟောတီတိ သေသော။

၃၇၇။ ပစ္စယဒွယေတိ စီဝရေ ပိဏ္ဍပါတေ စ။ ပရိကထောဘာသဝိညတ္တီတိ အဘိလာပမတ္တမေတံ။ သဟစရိတဿ ပန နိမိတ္တကမ္မဿာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပရိယာယေန ကထနံ ပရိကထာ။ ဥဇုကမေဝ အဝတွာ ယထာ အဓိပ္ပာယော ဝိဘူတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဩဘာသနံ ဩဘာသော။ ပစ္စယေ ဥဒ္ဒိဿ ယထာ အဓိပ္ပာယော ဉာယတိ၊ ဧဝံ ဝိညာပနံ ဝိညတ္တိ။ နိမိတ္တကရဏံ နိမိတ္တကမ္မံ။ တတိယေတိ သေနာသနေ။ သေသေတိ ဂိလာနပစ္စယေ။

၃၇၈။ ပဉ္စန္နံ ¶ သဟဓမ္မိကာနံ အစ္စယေ ဒါနံ န ရူဟတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္စယေ ဒါနန္တိ ‘‘မမစ္စယေန မယှံ သန္တကံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ဧဝံ အတ္တနော အပဂမေ ဒါနံ။ တန္တိ အစ္စယေန ဒိန္နံ စီဝရာဒိကံ သင်္ဃဿေဝ စ ဟောတိ၊ န ဘိက္ခုနောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂိဟီနံ ပနာတိ ဂိဟီနံ အစ္စယေ ဒါနံ ပန။ ဣဒမေတ္ထ ဒါနဂ္ဂဟဏလက္ခဏံ – ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိအာဒိနာ သမ္မုခါ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမီ’’တိအာဒိနာ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ တဝ သန္တကံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ကာရာပေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဒုဒ္ဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတန္တိ။

၃၇၉။ ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ ဥပဿယေ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဟာရေ ကာလံ ကယိရာထ ယဒိ ကာလင်္ကရေယျ၊ တတ္ထ တသ္မိံ ဥဘိန္နံ သန္တကေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဧဝ ဒါယဇ္ဇော သာမီ ဟောတီတိ ¶ သေသော။ သေသေပီတိ အဝသေသေ ဘိက္ခုနိသိက္ခမာနသာမဏေရိသန္တကေပိ။ အယံ နယောတိ ယဒိ တေ ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရေ ကာလံ ကရေယျုံ၊ တေသံ သန္တကေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဧဝ ဒါယဇ္ဇောတိ အယမေဝ နယောတိ အတ္ထော။

၃၈၀။ ‘‘ဣမံ နေတွာ အသုကဿ ဒေဟီ’’တိ ဒိန္နံ ယာဝ ပရဿ ဟတ္ထံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ ပုရိမဿေဝ၊ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿေဝါတိ အတ္ထော။ ဒမ္မီတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ပစ္ဆိမဿေဝ၊ ယဿ ပဟိဏတိ၊ တဿေဝ သန္တကန္တိ အတ္ထော။ ဣမံ ဝိဓိံ ‘‘ဝုတ္တနယေန ဣမေ သာမိနော ဟောန္တီ’’တိ ဧတံ ပကာရံ ဉတွာ ဝိဿာသဂ္ဂါဟံ ဝါ ဂဏှေ၊ မတကစီဝရံ ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ ယောဇနာ။ ဝိဿာသဂါဟန္တိ သာမီသု ဇီဝန္တေသု ဝိဿာသေန ဂါဟံ ဂဟေတွာ။ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌေတိ တေသု မတေသု အညေ စေ ဘိက္ခူ န သန္တိ၊ ‘‘မယှံ တံ ပါပုဏာတီ’’တိ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌေယျ။ အညေသံ အဒတွာ ဒူရေ ဌပိတမတကပရိက္ခာရာ ပန တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဃဿေဝ ဟောန္တိ။ ဘိက္ခုမှိ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ၊ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟူပကာရာ၊ သင်္ဃေန တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိယံ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာမ ဂိဟီ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇိတော ဝါ၊ အန္တမသော မာတုဂါမောပိ၊ သဗ္ဗေ ဘာဂံ လဘန္တိ။ ဗဟူ စေ သဗ္ဗေ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ သမဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယော ပနေတ္ထ ဝိသေသေန ဥပဋ္ဌဟတိ၊ တဿ ဝိသေသော ကာတဗ္ဗော။

၃၈၁။ ‘‘လောဟဘဏ္ဍေ ¶ ပဟရဏိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဟရဏိန္တိ အာဝုဓံ။ ပါဒုကာ စ သင်္ကမနီယော ပလ္လင်္ကော စာတိ ဒွန္ဒော။ မတ္တိကာမယေ ကတကံ ¶ ကုမ္ဘကာရိကဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ကပ္ပတီတိ ယောဇနီယံ၊ ဓနိယဿေဝ သဗ္ဗမတ္တိကာမယကုဋိ ကုမ္ဘကာရိကာတိ။

ပကိဏ္ဏကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၈၂။ ဣဒါနိ ဒေသနာနိဒဿနဗျာသေန ဟေဋ္ဌာ အဝုတ္တာနိ ကာနိစိ သိက္ခာပဒါနိ ဥပဒိသိတုံ ‘‘စာဂေါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဘိက္ခုဘာဝဿ ယော စာဂေါ၊ သာ ပါရာဇိကဒေသနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဝတိ အနေနာတိ ဘာဝေါ၊ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ၊ ဘိက္ခုနော ဘာဝေါ ဘိက္ခု-သဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဘိက္ခုကိစ္စံ ဘိက္ခုဘာဝေါ၊ တဿ။ ဒိသီ ဥစ္စာရဏေ၊ ဥစ္စာရဏာ ပကာသနာ ဒေသနာ။ ‘‘ဆန္နမတိဝဿတိ၊ ဝိဝဋ္ဋံ နာတိဝဿတီ’’တိ (ဥဒါ။ ၄၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဘိက္ခုဘာဝပရိစ္စာဂေါယေဝ ပါရာဇိကာယ ပကာသနာ နာမ ပါရာဇိကာယ ဒေသနာ။ ‘‘ယော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သော’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ၊ တထာပိ သဗ္ဗာဒီဟိ ဝုတ္တဿ ဝါ လိင်္ဂမာဒိယျတေ ဝက္ခမာနဿ ဝါတိ ဝက္ခမာနဒေသနာပေက္ခာယ ‘‘သော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ‘‘ဆာဒေတိ ဇာနမာပန္န’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ ယထာဝုတ္တံ၊ တေန။ ဝုတ္တမနတိက္ကမ္မာတိ အဗျယီဘာဝဝသေန ဝါ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓာပိ ဂရုကာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနာနတိက္ကမေနေဝ ပကာသနာ ဒေသနာ သိယာတိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနံ ဂရုကာပတ္တိဒေသနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၃၈၃။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧကဿာတိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော။

၃၈၄။ တုမှမူလေတိ တုမှာကံ မူလေ သမီပေ။ ပဋိဒေသေမီတိ ပကာသေမိ။ သံဝရေယျာသီတိ သံယမေယျာသိ၊ သံဝရေ ပတိဋ္ဌေယျာသီတိ အတ္ထော။

၃၈၅။ နိဿဇ္ဇိတွာနာတိ ¶ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ မေ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရ’’န္တိအာဒိနာ ¶ နိဿဇ္ဇိတွာ။ တေနာတိ ယဿ စီဝရံ နိဿဋ္ဌံ၊ တေန။ ‘‘ဣမံ…ပေ… ဒမ္မီ’’တိ နိဿဋ္ဌစီဝရံ ဒေယျန္တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဒသာဟာတိက္ကန္တ’’န္တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၃၈၆။ (က) စီဝရန္တိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနနယေန အဓိဋ္ဌိတေသု သင်္ဃာဋိအာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ စီဝရံ။ ဝိပ္ပဝုတ္ထန္တိ ဝိပ္ပယုတ္တေန ဝုတ္ထံ။

(ခ) အကာလစီဝရန္တိ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမမာသံ ဌပေတွာ သေသေ ဧကာဒသမာသေ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ တဉ္စ မာသံ ဟေမန္တိကေ စတ္တာရော မာသေ စ ဌပေတွာ သေသေ သတ္တမာသေ ဥပ္ပန္နံ၊ ကာလေပိ သင်္ဃဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ အကာလစီဝရ’’န္တိ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နံ။ ဣတရံ ပန ကာလစီဝရံ။ မာသာတိက္ကန္တန္တိ အကာလစီဝရေ ဥပ္ပန္နေ ဦနဿ ပါရိပူရိယာ သင်္ဃဂဏာဒိတော သတိယာ ပစ္စာသာယ မာသမေကံ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ၊ တံ မာသံ အတိက္ကန္တံ။

(ဂ) ပုရာဏစီဝရန္တိ ယံ အန္တမသော ဥဿီသကံ ကတွာ နိပန္နော။ စီဝရံ နာမ ဆန္နံ အညတရံ ဝိကပ္ပနူပဂံ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗေသု ဝက္ခမာနစီဝရပ္ပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒေသု။

(ဃ) အညတြ ပါရိဝတ္တကာတိ အန္တမသော ဟရီတကီခဏ္ဍေနပိ ပါရိဝတ္တကံ ဝိနာ။

(င) ဂဟပတိကန္တိ ဘိက္ခူသု အပဗ္ဗဇိတကံ။ အညတြ သမယာတိ အစ္ဆိန္နစီဝရနဋ္ဌစီဝရသမယံ ဝိနာ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရေဟိ ပန သာခါပလာသံ အတ္တနာ ဘဉ္ဇိတွာပိ ဝါကာဒီနိ ဂဏှိတွာပိ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ဝိညတ္တိ။ စီဝရံ ဝိညာပိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကန္တိ အာဟ ‘‘အညာတက’’န္တိအာဒိ။

(စ) တဒုတ္တရီတိ ¶ တတော ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ဥတ္တရိ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရေန ဘိက္ခုနာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အဘိဟရိတွာ ပဝါရိတစီဝရတော တီသု နဋ္ဌေသု ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဒွီသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ ပကတိယာ သန္တရုတ္တရေန စရန္တေန ဒွီသု နဋ္ဌေသု ဒွေယေဝ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧကသ္မိံ နဋ္ဌေ ဧကံယေဝ သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မိံ နဋ္ဌေ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။

(ဆ) အပ္ပဝါရိတောတိ ¶ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတာနိယာ ဝါ။ ဝိကပ္ပန္တိ ပဌမအဓိပ္ပေတတော မူလံ ဝဍ္ဎာပေန္တော သုန္ဒရကာမတာယ ‘‘အာယတံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝိသိဋ္ဌကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ။

(ဇ) အညာတကေ ဂဟပတိကေတိ ဗဟူနံ ဝသေန ဝုတ္တမတ္တမေဝ ပုရိမတော ဝိသေသော။

(ဈ) စောဒနာယာတိ ‘‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’’တိ စောဒနာယ။ ဌာနေနာတိ ကာယစောဒနမာဟ။ ရာဇာဒီဟိ ပေသိတေန ဟိ ဒူတေန ဝေယျာဝစ္စကရဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နေ နိက္ခိတ္တေ တိဿော စောဒနာ အနုညာတာ၊ စောဒနာယ ဒိဂုဏံ ဌာနံ၊ တသ္မာ သစေ စောဒေတိယေဝ၊ န တိဋ္ဌတိ၊ ဆ စောဒနာ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ တိဋ္ဌတိယေဝ၊ န စောဒေတိ၊ ဒွါဒသ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ ဥဘယံ ကရောတိ၊ ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဟာပေတဗ္ဗာနိ။

(ဋ) သုဒ္ဓါနိ စ တာနိ ကာဠကာနိ စ ဇာတိယာ ရဇနေန ဝါ။

(ဌ) တုလန္တိ စတူဟိ တုလာဟိ ကာရေတုကာမတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတော ပန ယတ္တကေဟိ ဧဠကလောမေဟိ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ကာဠကာနံ၊ ဧကော ဩဒါတာနံ၊ ဧကော ဂေါစရိယာနံ ဂဟေတဗ္ဗော။ တုလာ နာမ ပလသတံ။ ဂေါစရိယာ နာမ ကပိလဝဏ္ဏာ။ ဣဒံ မေ သန္ထတံ ကာရာပိတန္တိ ယောဇနာ။

(ဏ) တိယောဇနပရမန္တိ ¶ ဂဟိတဋ္ဌာနတော တီဏိ ယောဇနာနိ ပရမော အဿ အတိက္ကမနဿာတိ ဘာဝနပုံသကဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတိက္ကာမိတာနီတိ အန္တမသော သုတ္တကေနပိ ဘဏ္ဍကတဘဏ္ဍဟရဏံ ဝိနာ အန္တမသော ဝါတာဗာဓပ္ပဋိကာရတ္ထံ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိတ္တာနိ အတိက္ကာမိတာနိ။

၃၈၇-၉။ နိဿဇ္ဇိတွာနာတိ ဝုတ္တနယေန ဝတ္ထူနိ နိဿဇ္ဇိတွာ။ အထာတိ ဒေသိတာနန္တရံ။ ‘‘ဣမံ ဇာနာဟီ’’တိ ဂိဟိံ ဝဒေတိ ယောဇနာ။ သောတိ အာရာမိကာဒိကော ဂိဟီ။ ‘‘ဣမိနာ ကိံ အာဟရာမီ’’တိ ဝဒေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဒေယျာတိ ယဒိ ဝဒတိ။ ဣမန္တိ အဝတွာတိ ‘‘ဣမံ အာဟရာ’’တိ အဝတွာ ဘိက္ခူနံ ကပ္ပိယံ တေလာဒိန္တိ ဝဒေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိန္တိ သန္ဓိဝသေန နိဂ္ဂဟိတံ။ တေန ပရိဝတ္တေတွာန သော ယံ ကပ္ပိယံ အာဟရတီတိ ယောဇနာ။ တေနာတိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ¶ ။ ဒွေပေတေ ဌပေတွာတိ ဧတေ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂါဟကရူပိယသံဝေါဟာရကေ ဒွေ ဌပေတွာ သေသေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ တံ ဘုဉ္ဇိတုံ။ တတောတိ ပရိဝတ္တိတကပ္ပိယတော။ အညေနာတိ အန္တမသော အာရာမိကေနာပိ။ တေသန္တိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ။

၃၉၀။ အန္တမသော တန္နိဗ္ဗတ္တာ ရုက္ခစ္ဆာယာပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္နိဗ္ဗတ္တာတိ နိဿဋ္ဌဝတ္ထုနာ ကိဏိတွာ ဂဟိတအာရာမေ ရုက္ခစ္ဆာယာ တန္နိဗ္ဗတ္တာ ဟောတီတိ တတော နိဗ္ဗတ္တာတိ သမာသော။ အာဒိတော သန္ထတတ္တယန္တိ အာဒိမှိ ကောသိယသုဒ္ဓကာဠကဒွေဘာဂသန္ထတတ္တယံ။

၃၉၁။ ဧဝံ စေ နော လဘေထာတိ ဧဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ကပ္ပိယကာရကော နော စေ လဘေယျ၊ သော ဂိဟီ ‘‘ဣမံ ဆဍ္ဍေဟီ’’တိ သံသိယော ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဧဝံ ရူပိယဆဍ္ဍကော ဂိဟီ နော စေ လဘေယျ၊ သမ္မတော ဘိက္ခု ဆဍ္ဍေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္မတောတိ ¶ ‘‘ယော ဆန္ဒာဂတိံ န ဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၈၄) ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ရူပိယဆဍ္ဍကသမ္မုတိယာ သမ္မတော ဘိက္ခု။

၃၉၂။ ဧတာနီတိ ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယာနိ။ ဒုတိယံ ပတ္တန္တိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေ သတိ ဝိညာပိတပတ္တံ သင်္ဃေ ဝတ္တုံ လဗ္ဘရေတိ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ ဝတ္တုန္တိ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေသိ’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္တုံ။ သေသာနိ အဝသေသနိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူနိ သင်္ဃေ ဧကသ္မိံ ဂဏေ စ ဝတ္တုံ လဗ္ဘရေတိ ယောဇနာ။ ဘာသန္တရေနပိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘန္တိ န ကေဝလံ ပါဠိဘာသာယမေဝ၊ သီဟဠာဒိဘာသာယပိ နိဿဇ္ဇိတုံ လဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။

၃၉၃။ (က) နာနပ္ပကာရန္တိ စီဝရာဒီနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍာနံ ဝသေန အနေကဝိဓံ။ ကယော ဂဟဏံ၊ ဝိက္ကယော ဒါနံ။ ကယော စ ဝိက္ကယော စ ကယဝိက္ကယံ။

(ဂ) ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာတိ ဦနာနိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ ယဿ၊ တေန၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ ယထာကထဉ္စိ ပန ပဉ္စဗန္ဓနော ပတ္တော၊ ပဉ္စဗန္ဓနောကာသော ဝါ၊ သော အပတ္တော၊ အညံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၃၉၄။ သမ္မန္နိတွာနာတိ ပဒဘာဇနီယေ ဝုတ္တဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန သမ္မန္နိတွာ။ သင်္ဃဿ ပတ္တန္တန္တိ အန္တ-သဒ္ဒေန ပတ္တာနံ အန္တေ ဘဝေါ လာမကော ပတ္တောယေဝ ဂဟိတော၊ နိဿဋ္ဌပတ္တဿ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏံ ¶ ဝတွာ ထေရံ၊ ထေရဿ ပတ္တံ ဒုတိယတ္ထေရံ ဂါဟာပေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ယာဝသင်္ဃနဝကံ ဂါဟာပေတွာ ယော တတ္ထ သန္နိပတိတသင်္ဃဿ ပတ္တေသု ပရိယန္တော ပတ္တော၊ တံ ပတ္တန္တိ။ တဿာတိ ကတနိဿဇ္ဇနဿ ဘိက္ခုနော။ ဒါပယေတိ သမ္မတေန ပတ္တဂါဟာပကေန ဒါပေယျ။

၃၉၅။ (က) ဘေသဇ္ဇန္တိ ¶ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရောတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရံ သပ္ပိအာဒိကံ သတ္တာဟကာလိကံ။

(ခ) ဂိမှာနဿ ပစ္ဆိမမာသေ ပုရိမော အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနကရဏာနံ ခေတ္တံ၊ ပစ္ဆိမဒ္ဓမာသော ပရိယေသနကရဏနိဝါသနာနံ ခေတ္တံ၊ ဝဿိကမာသာ စတ္တာရောပိ အဓိဋ္ဌာနေန သဟ စတုန္နမ္ပိ ခေတ္တံ၊ ဣမေယေဝ ပဉ္စမာသာ ကုစ္ဆိသမယော၊ ဣတရသတ္တမာသာ ပိဋ္ဌိသမယော။ ပိဋ္ဌိသမယေ ပရိယေသန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ကုစ္ဆိသမယေ စ အတိရေကဒ္ဓမာသေ ကတွာ ပရိဒဟတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတိရေကမာသေ သေသေ’’တိ။

(ဂ) သာမံ ဒတွာတိ ဝေယျာဝစ္စာဒီနိ ပစ္စာသီသမာနော သယမေဝ ဒတွာ။ အစ္ဆိန္နန္တိ တံ အကရောန္တံ ဒိသွာ သကသညာယ အစ္ဆိန္နံ။ ဘိက္ခုနောပိ စီဝရံ ဌပေတွာ အညံ ပရိက္ခာရံ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ စ ယံ ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ အစ္ဆိန္ဒတော ဒုက္ကဋံ။ ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နံ သကသညံ ဝိနာ အစ္ဆိန္ဒန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

(င) ဝိကပ္ပန္တိ ‘‘အာယတဉ္စ ကရောဟိ ဝိတ္ထတဉ္စာ’’တိအာဒိကံ အဓိကဝိဓာနံ။

(စ) အစ္စေကစီဝရန္တိ ဂမိကဂိလာနဂဗ္ဘိနိအဘိနဝုပ္ပန္နသဒ္ဓါနံ အညတရေန ပဝါရဏမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမီ’’တိ ဒိန္နံ အစ္စာယိကစီဝရံ။ အစ္စေကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ စီဝရကာလသမယော၊ တံ အတိက္ကာမေန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကာမိတ’’န္တိ။ ကာလော စ သော သမယော စ စီဝရဿ ကာလသမယော၊ တံ။

(ဆ) သပ္ပဋိဘယေ အာရညကသေနာသနေ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝိဟရန္တေန ဘိက္ခုနာ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ ¶ အညတရံ စီဝရံ ပုရိမိကာယ ¶ ဥပဂန္တွာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတတာ၊ ကတ္တိကမာသတာ၊ ပဉ္စဓနုသတိကပစ္ဆိ မပ္ပမာဏယုတ္တသေနာသနတာ၊ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယတာတိ ဧဝံ ဝုတ္တစတုရင်္ဂသမ္ပတ္တိယာအန္တရဃရေ နိက္ခိပိတွာ သတိ ပစ္စယေ ဆာရတ္တပရမံ တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတိရေကဆာရတ္တ’’န္တိအာဒိ။

၃၉၆။ အာဒိမှိ ဝိယာတိ ပဌမနိဿဂ္ဂိယေ ဝိယ။

၃၉၇။ (ခ) အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော ခါဒနီယာဒိပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ဘိက္ခူသု ကုလေသု ဘုဉ္ဇန္တေသု ‘‘ဣဓ ပူဝံ၊ သူပံ ဒေထာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေါသာသမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ အနပသာဒနေန စ သေခသမ္မတေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတဿ ခါဒနီယာဒီနံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ သပ္ပဋိဘယေ အာရညကသေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတခါဒနီယာဒိပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ပါဋိဒေသနီယံ နာမ အာပတ္တိနိကာယော ဝုတ္တော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂါရယှ’’န္တိအာဒိ။

၃၉၈။ ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယ’’န္တိအာဒိ ‘‘န ဒေသယေ’’တိ ဧတ္ထ ကမ္မံ။ ပါရာဇိကာ သင်္ဃာဒိသေသာ စ အဒေသနာဂါမိနိယော နာမ။ န အာပတ္တိ အနာပတ္တိ၊ တံ။ ကတဒေသနံ ဒေသိတံ။ နာနာသံဝါသနိဿီမဋ္ဌိတာနံ န ဒေသယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ စတုပဉ္စဟိ န ဒေသယေ၊ မနသာ န ဒေသယေ၊ အပကတတ္တာနံ န ဒေသယေ၊ နာနာ ‘‘ဧကာ’’တိ န ဒေသယေတိ။ မနသာတိ ကေဝလံ စိတ္တေနေဝ။ နာနာတိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ‘‘ဧကာ’’တိ ဝတွာ။ ဧကံ ပန အာပတ္တိံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

ဒေသနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၉။ ကမ္မပ္ပတ္တေတိ ¶ ¶ ဥပေါသထာဒိနော ကမ္မဿ ပတ္တေ ယုတ္တေ အနုရူပေ။ သင်္ဃေ သမာဂတေတိ စတုဝဂ္ဂါဒိကေ သင်္ဃေ ဧကတ္ထ သန္နိပတိတေ။ ဧတ္ထ စ ဆန္ဒဟာရကေနာပိ သဒ္ဓိံ စတုဝဂ္ဂါဒိကော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၀၀။ ဆန္ဒဒါနာဒိဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧက’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဥပါဂမ္မာတိ သန္တိံ အာပတ္တိံ ပကာသေတွာ တတော ပစ္ဆာ ဥပဂန္တွာ။ ဆန္ဒံ ဒဒေတိ ဝက္ခမာနေသု တီသု ဧကေနပိ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတော ဆန္ဒံ ဒဒေယျ၊ ကေနစိ ကရဏီယေန သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ အဒေန္တော ပန ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တော ဆန္ဒံ ဒဒေယျ။

၄၀၂။ ဥဘိန္နံ ဒါနေ ကိံပယောဇနန္တိ အာဟ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓီ’’တိအာဒိ။ ပါရိသုဒ္ဓိပ္ပဒါနေန သင်္ဃဿ အတ္တနော စာပိ ဥပေါသထံ သမ္ပာဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိသုဒ္ဓိ ဧဝ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ တဿ ပဒါနံ၊ တေန။ နနု စ ပါရိသုဒ္ဓိတာပဒါနမတ္တမေဝ ဥပေါသထကမ္မံ နာမာတိ ပါရိသုဒ္ဓိပ္ပဒါနံ အတ္တနော ဥပေါသထံ သမ္ပာဒေတု၊ ကထံ သင်္ဃဿာတိ? ဝုစ္စတေ – ပါရိသုဒ္ဓိဒါနဿ ဓမ္မကမ္မတာသမ္ပာဒနေန သင်္ဃဿာပိ ဥပေါသထံ သမ္ပာဒေတီတိ။

ဧတ္ထ ပန စတူသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တီသု ဝါ ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ။ စတ္တာရော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ။ စတူသု ဧကဿ အာဟရိတွာ တယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တီသု ဝါ ဧကဿ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ။ သစေ ပန စတ္တာရော သန္နိပတိတွာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ၊ ဒွေ အညမညံ ¶ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ။ ပဝါရဏကမ္မေသုပိ ပဉ္စသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတူသု တီသု ဝါ ဧကဿ အာဟရိတွာ တယော ဒွေ ဝါ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ သေသကမ္မံ ဝိဗာဓတီတိ အဝသေသသင်္ဃကိစ္စံ ဝိဗာဓေတိ အလဒ္ဓါဓိပ္ပာယတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀၃။ ဒွယန္တိ ¶ ဥပေါသထကရဏဉ္စေဝ အဝသေသကိစ္စဉ္စ။ အတ္တနော န သာဓေတီတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။

၄၀၄။ ဟရေယျာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ သုဒ္ဓိကဆန္ဒံ ဝါ ဣမံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဟရေယျ။ ပရမ္ပရာ န ဟာရယေတိ ပရမ္ပရာ န အာဟရေယျ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘ပရမ္ပရာဟဋာ’’တိအာဒိ။ တေနာတိ ပဌမတော ဂဟိတဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိကေန။ ပရမ္ပရာဟဋာတိ ယထာ ဗိဠာလသင်္ခလိကာယ ပဌမံ ဝလယံ ဒုတိယံ ပါပုဏာတိ၊ တတိယံ န ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံ ဒုတိယဿ အာဂစ္ဆတိ၊ တတိယဿ န အာဂစ္ဆတိ။ ‘‘ပရိမ္ပရာဟဋာ ဆန္ဒ-ပါရိသုဒ္ဓိ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝါ ပါဌော။

၄၀၅။ သဗ္ဗူပစာရန္တိ ‘‘ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ’’ တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပစာရံ။

၄၀၆။ သော အာဂတော အာရောစေတွာ သင်္ဃံ ပဝါရေယျာတိ ယောဇနာ။ အထာတိ အနန္တရတ္ထေ။ အာဂတောတိ ပဝါရဏံ ဂဟေတွာ အာဂတော ဘိက္ခု။ အာရောစေတွာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစေတွာ။ ဧဝန္တိ ဝက္ခမာနက္ကမေန။

၄၀၇-၈။ ဂဟေတွာ ဟာရကောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နာဟဋာတိ အာဟဋာဝ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဟာရကော သင်္ဃံ ပတွာ တထာ ဟေယျ၊ အာဟဋာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တထာ ဟေယျာတိ ဝိဗ္ဘန္တာဒိကော ဘဝေယျ။

၄၀၉။ သင်္ဃံ ¶ ပတ္တော ပမတ္တော ဝါ သုတ္တော ဝါ နာရောစယေယျ အနာပတ္တိ စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ စ-သဒ္ဒေါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဟရဏံ သမ္ပိဏ္ဍေတီတိ။

ဆန္ဒဒါနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၁၀။ ဒုဝေ ဥပေါသထာတိ သုလဘပ္ပဝတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ။ တယော ပန ဒိဝသဝသေနေဝ ဥပေါသထာ စာတုဒ္ဒသိကော ¶ ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂိကောတိ။ တတ္ထ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာ၊ သေသာ ပန္နရသိကာတိ ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိဥပေါသထာ။ ဣဒံ တာဝ လောကဿ ပကတိစာရိတ္တံ။ ‘‘အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၇၈) ပန တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၁၁။ သုတ္တုဒ္ဒေသော သင်္ဃဿေဝါတိ ယောဇနာ။ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ တံ ဥပေါသထော စာတိ ကမ္မဓာရယော။ သေသာနန္တိ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ။ ‘‘ဒုဝေ’’တိအာဒိနာ စ စာတုဒ္ဒသော ပန္နရသော သာမဂ္ဂီတိ ဒိဝသဝသေန၊ သုတ္တုဒ္ဒေသော အဓိဋ္ဌာနံ ပါရိသုဒ္ဓီတိ ကရဏပ္ပကာရေန၊ သင်္ဃုပေါသထော ဂဏုပေါသထော ပုဂ္ဂလုပေါသထောတိ ပုဂ္ဂလဝသေန စာတိ နဝ ဥပေါသထာ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈) –

ဧဝံ ¶ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တေ ပုဗ္ဗကရဏာနန္တရံ ကတ္တဗ္ဗေ ပုဗ္ဗကိစ္စေ။

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈) –

ဧဝံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟေဝ ဝုတ္တေ သဗ္ဗပဌမံ ကတ္တဗ္ဗေ ပုဗ္ဗကရဏေ။ ပတ္တကလ္လေတိ ဥပေါသထာဒီနံ စတုန္နံ အင်္ဂါနံ သမ္ဘဝေန ပတ္တော ကာလော ဣမဿာတိ ပတ္တကာလံ၊ ပတ္တကာလမေဝ ပတ္တကလ္လံ။ ကိံ တံ? ဥပေါသထာဒိကမ္မံ။ တံ ပန စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ယထာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘ဥပေါသထော ¶ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊

သမာနိတေတိ သမ္မာ အာနီတေ ပဝတ္တိတေတိ အတ္ထော။ သောတိ သုတ္တုဒ္ဒေသော။ ပဉ္စဓာတိ နိဒါနုဒ္ဒေသော ပါရာဇိကုဒ္ဒေသော သင်္ဃာဒိသေသုဒ္ဒေသော အနိယတုဒ္ဒေသော ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသောတိ ဧဝံ ပဉ္စဓာ။

၄၁၃။ ဝိနာန္တရာယန္တိ ရာဇန္တရာယော စောရန္တရာယော အဂျန္တရာယော ဥဒကန္တရာယော မနုဿန္တရာယော အမနုဿန္တရာယော ဝါဠန္တရာယော သရီသပန္တရာယော ဇီဝိတန္တရာယော ဗြဟ္မစရိယန္တရာယောတိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝုတ္တေသု ဒသသု ယံ ကိဉ္စိ အန္တရာယံ ဝိနာ။ သင်္ခေပေနာတိ ဝိနာ ဝိတ္ထာရံ။ ‘‘ဧတ္ထ ဒွီသု တီသု ဝါ ဥဒ္ဒေသေသု ဝိသဒေသု ထေရောဝ ဣဿရော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဝတ္တန္တေပိ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ပဉ္စသု ဥဒ္ဒေသေသု။ အဝတ္တန္တေတိ ထေရဿ ဝိတ္ထာရေန အဝတ္တမာနေ အပ္ပဂုဏေ။ ဝဋ္ဋတီတိ ¶ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒိသိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမိနာဝ ယဿ ကဿစိ ဥဒ္ဒေသကဿ အဝတ္တန္တေပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ။ ဒွီသု ဝတ္တမာနေသု ဣဿရတ္တေ အဓိကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တီသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ထေရောဝ ဣဿရော’’တိအာဒိနာ ဣဒံ ပရိဒီပေတိ – ဒွေ အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ၊ ထေရာဓေယျံ ပါတိမောက္ခံ၊ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သယံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ အညာ ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗောတိ။

၄၁၄။ ဥဒ္ဒိသန္တေ သမာ ဝါ အထ ထောကိကာ ဝါ ယဒိ အာဂစ္ဆေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ဥဒ္ဒိသန္တေ အာဝါသိကေဟိ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ။ သမာ ဝါ ထောကိကာ ဝါတိ အာဝါသိကေဟိ သမာ ဝါ ထောကိကာ ဝါ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ။ အဝသေသကံ သောတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ဧတ္တာဝတာပိ ဥပေါသထော ကတောယေဝ နာမာတိ ဒီပေတိ။

၄၁၅။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံယေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တံ။ မတ္တ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ သကလာယ ဧကစ္စာယ ဝါ ဥဋ္ဌိတာယ သမာ ဝါ ထောကိကာ ဝါ ယဒိ အာဂစ္ဆေယျုန္တိ ယောဇနာ။ သကလာယာတိ သဗ္ဗာယ ပရိသာယ။ ဧသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ကရေယျုန္တိ ဧသံ အာဝါသိကာနံ သမီပေ တေ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ¶ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျုန္တိ အတ္ထော။ အထ ဗဟုကာ စေ၊ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာတိ ယောဇနီယံ။ ဝိကပ္ပီယန္တိ ပရိကပ္ပီယန္တီတိ ဝိကပ္ပာ၊ အဝသေသသဝနပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထဝိဓာနာ သဗ္ဗေ စ တေ ဝိကပ္ပာ စေတိ သဗ္ဗဝိကပ္ပာ။ တေသု။ ပုနုဒ္ဒိသေတိ ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျ။

၄၁၆။ ဣတရာနန္တိ အာဂန္တုကာနံ။ ဣတရောတိ စာတုဒ္ဒသော။ ဧတ္ထ ပန ယေသံ ပန္နရသော၊ တေ အတီတံ ဥပေါသထံ စာတုဒ္ဒသိကံ အကံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – တာဒိသေ ပစ္စယေ သတိ စာတုဒ္ဒသိကဿ ကတတ္တာ တေသံ ယထာဝုတ္တတတိယသတ္တမပက္ခသင်္ခါတစာတုဒ္ဒသိကေ ¶ သမ္ပတ္တေ တေရသီစာတုဒ္ဒသီကတ္တဗ္ဗတ္တာ အနုပေါသထတ္တာ ပန တတ္ထ ဥပေါသထော န ကတောတိ စာတုဒ္ဒသောယေဝ ပန္နရသော ဇာတော။ သမာနေတရေတိ သမာ ဦနာ ဣတရေတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဣတရေတိ အာဂန္တုကာ။ ပုရိမာနံ အနုဝတ္တန္တူတိ အာဝါသိကေဟိ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ကယိရမာနေ ပုရိမာနံ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တန္တူတိ အတ္ထော။ သစေဓိကာတိ ယဒိ အာဂန္တုကာ ဗဟုကာ ဟောန္တိ။ ပုရိမာတိ အာဝါသိကာ။ တေသံ အနုဝတ္တန္တူတိ တေသံ အာဂန္တုကာနံ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ကယိရမာနေ အနုဝတ္တန္တု။ သေသေပီတိ အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသဝါရေပိ။ အယံ နယောတိ ‘‘အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသော ဣတရာနံ သစေတရော’’တိအာဒိကော အယမေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန ယေသံ ပန္နရသော၊ တေ တိရောရဋ္ဌတော ဝါ အာဂတာ အတီတံ ဝါ ဥပေါသထံ စာတုဒ္ဒသိကံ အကံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၁၇။ အတီတုပေါသထဿ စာတုဒ္ဒသိယံ ကတတ္တာ စာတုဒ္ဒသိယံ ပန္နရသုပေါသထော ကတောတိ ပန္နရသီ အာဝါသိကာနံ ပါဋိပဒေါ ဇာတောတိ အာဟ ‘‘အာဝါသိကာနံ ပါဋိပဒေါ’’တိ။ ဣတရာနန္တိ အာဂန္တုကာနံ။ ဥပေါသထောတိ ပန္နရသော ဥပေါသထော။ သမထောကာနန္တိ အတ္တနာ သမာနံ ဝါ ထောကာနံ ဝါ အာဂန္တုကာနံ။ မူလဋ္ဌာတိ အာဝါသိကာ။ ကာမတော ဒေန္တူတိ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ ဒေန္တု။

၄၁၈။ နော စေ ဒေန္တီတိ ယဒိ အာဝါသိကာ ကာယသာမဂ္ဂိံ န ဒေန္တိ၊ တေသံ ပန အာဝါသိကာနံ ဟိယျော ဥပေါသထဿ ကတတ္တာ အဇ္ဇ ဥပေါသထကရဏံ နတ္ထိ။ ဗဟူသု အနိစ္ဆာယ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒဒေယျာတိ ယောဇနာ။ ဗဟူသူတိ အာဂန္တုကေသု ¶ ဗဟုကေသု။ ဗဟိ ဝါ ဝဇေတိ အာဝါသိကဘိက္ခုပရိသာ နိဿီမံ ဝါ ဝဇေယျာတိ အတ္ထော။

၄၁၉။ သာဝေယျ သုတ္တန္တိ ပါတိမောက္ခသင်္ခါတံ သုတ္တံ ဝါယမိတွာ သာဝေယျ။

၄၂၀။ သမ္မဇ္ဇိတုံ ¶ …ပေ… ဥဒကာသနံ ပညပေတုဉ္စ မဟာထေရေန ပေသိတော ကလ္လော န ကရေယျ တထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကလ္လောတိ အဂိလာနော။ တထာတိ ဒုက္ကဋံ အတိဒိသတိ။ အာသနေသု အသတိ အန္တမသော သာခါဘင်္ဂမ္ပိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပညပေတဗ္ဗံ။ တေလေ အသတိ ကပလ္လေ အဂ္ဂိပိ ဇာလေတဗ္ဗော။

၄၂၁-၃။ ပဋ္ဌပေတွာ ဒကာသနန္တိ ပရိဘောဇနီယပါနီယောဒကဉ္စ အာသနဉ္စ သန္နိဟိတံ ကတွာ။ ဂဏဉတ္တိန္တိ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ ဂဏေန ဌပေတဗ္ဗံ ဉတ္တိံ။ တေတိ အညေ ဒုဝေ ဘိက္ခူ။ သမတ္တပုဗ္ဗာရမ္ဘေနာတိ သမတ္တော နိဋ္ဌိတော ပုဗ္ဗေသု ဥတ္တရာသင်္ဂဧကံသကရဏာဒီသု အာရမ္ဘော ယဿာတိ တိပဒဗဟုဗ္ဗီဟိ။ နဝေန တေ ဧဝမီရိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေတိ ဣတရေ ဒွေ။

၄၂၄။ ကတ္တဗ္ဗံ ကတွာ ပုဗ္ဗကိစ္စာဒိကံ သမ္ပာဒေတွာ နဝေါ ဧဝံ ဤရိယောတိ ယောဇနာ။

၄၂၇။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကေကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဟရိတွာနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကေကဿာတိ ဧတ္ထ ဝိစ္ဆာယံ ဒွိတ္တံ။ ကိရိယာယ ဂုဏေန ဒဗ္ဗေန ဝါ ဘိန္နေ အတ္ထေ ဗျာပိတုံ ဣစ္ဆာ ဝိစ္ဆာ။ ဧတ္ထ ပန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဟရဏသင်္ခါတာယ ကိရိယာယ စတူသု စ တီသု စ ဒွီသု စ ဘိန္နမေကေကံ ဗျာပိတုံ သမ္ဗန္ဓိတုံ ဣစ္ဆာတိ ဝိစ္ဆာ။ ဣတရီတရေတိ ဧတ္ထာပိ ကရဏကိရိယာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တယော ဒွေ ဧကော ဝါ တံ တံ သင်္ဃုပေါသထံ ဂဏုပေါသထံ ပုဂ္ဂလုပေါသထံ ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – စတူသု ဧကဿ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တီသု ဝါ ဧကဿ အာဟရိတွာ ဒွေ သင်္ဃုပေါသထံ ကရောန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ။ အထ ပန ဧကဿ အာဟရိတွာ တယော သင်္ဃုပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဧကဿ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ¶ ကရောန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ ယဒိ ပန စတ္တာရောပိ သန္နိပတိတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ သင်္ဃုပေါသထံ ကရောန္တိ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတီတိ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၂၈။ ဝဂ္ဂေ သမဂ္ဂေ ဝါ ‘‘ဝဂ္ဂေါ’’တိ သညိနော ဝိမတိဿ ဝါ ကရောတော ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဂ္ဂေတိ ဝဂ္ဂသင်္ဃေ။ ဝိမတိဿာတိ ‘‘ဝဂ္ဂေါ နု ခေါ၊ သမဂ္ဂေါ’’တိ ဧဝံ ဝေမတိကဿ။ ဣမိနာဝ ကုက္ကုစ္စပကတဝါရောပိ ဥပလက္ခိတော။ ကရောတောတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ။ ဘေဒါဓိပ္ပာယေန ကရောတောတိ ¶ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ပန ပါပဿ ဗလဝတာယ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ သညိနောတိ သညာသီသေန စိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တဝတောတိ အတ္ထော။

၄၂၉-၃၀။ ‘‘ဥက္ခိတ္တဿာ’’တိအာဒိနာ ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလေ ဒဿေတိ။ ဥက္ခိတ္တဿာတိ ကတ္တုအတ္ထေ သာမိဝစနံ။ နိသိန္နသဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတ္တာ ဥက္ခိတ္တာဒီဟိ ကတ္တူဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘သေသာန’’န္တိ ဝိသေသနဿ ဘိက္ခူနံ ဗျဘိစာရေန သာတ္ထကတာ။ အဘဗ္ဗဿ ပဏ္ဍကာဒိဧကာဒသဝိဓဿ အဘဗ္ဗဿ။ နိသိန္နပရိသာယဉ္စ ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဘာဂါပတ္တိကော တထာ န ဥဒ္ဒိသေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိကာလဘောဇနာဒိဝတ္ထုတော သမာနော ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော ဧတိဿာတိ သဘာဂါ၊ သာ အာပတ္တိ အဿာတိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။

ဆန္ဒေန ပရိဝုတ္ထေနာတိ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။ တတ္ထ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ¶ ဟောန္တိ၊ အထ မေဃုဋ္ဌာနာဒိနာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အနောကာသော၊ အထ ‘‘အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇိတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ယာဝ ပန သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ၊ တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ သစေ စာတုဒ္ဒသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ၊ ပန္နရသောတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ၊ ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ ပန သင်္ဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။

ဧဝံ ပန နိသိန္နေ ကောစိ နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ၊ ဣမံ ကမ္မံ မာ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ အထညော အာဂန္တွာ ‘‘နက္ခတ္တံ ပဋိမာနေန္တံ၊ အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉) ဝတွာ ‘‘ကိံ နက္ခတ္တေန၊ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧကသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၃၁။ အာပန္နဉ္စ ¶ ဝေမတိကဉ္စ အဒေသယိတွာ ဝါ နာဝိကတွာ ဝါ ဥပေါသထံ ကာတုံ န စ ကပ္ပတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နာဝိကတွာတိ ဂရုကာပတ္တိံ အနာဝိကတွာ။ န စာတိ နေဝ။

၄၃၂။ အဋ္ဌိတောပေါသထာတိ အဋ္ဌိတော အဝိဿဋ္ဌော ဥပေါသထော ယသ္မိန္တိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ တဒဟူတိ တသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ။ အန္တရာယံ ဝါ သင်္ဃံ ဝါ ဝိနာ အဓိဋ္ဌာတုံ သီမမေဝ ဝါ ¶ န ဝဇေတိ ယောဇနာ။ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ ဣမိနာ ဂဏုပေါသထမ္ပိ ဥပလက္ခေတိ။ သီမန္တိ ဣမိနာ နဒိမ္ပိ။

ဥပေါသထနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၃။ ‘‘အညမညပ္ပဝါရဏာ’’တျာဒီနံ အညမညေဟိ ကာတဗ္ဗာ ပဝါရဏာ။ တတ္ထ တိဏ္ဏံ စတုန္နဉ္စ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ အညမညပ္ပဝါရဏာ၊ ဒွိန္နံ ပန အဋ္ဌပေတွာဝ။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ အဓိဋ္ဌာနပ္ပဝါရဏာ၊ ယုပစ္စယန္တာနံ ဘာဝေ နိယတနပုံသကတ္တာ ‘‘အဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသာ ပဉ္စာဒီဟိ ကာတဗ္ဗာ အဝသေသာ သင်္ဃပ္ပဝါရဏာ သင်္ဃဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧတေန နဝသု သင်္ဃပ္ပဝါရဏာဒယော တိဿော ဒဿိတာ။ နဝ ဟိ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ ပန္နရသီ သာမဂ္ဂီတိ ဒိဝသဝသေန၊ တေဝါစီ ဒွေဝါစီ ဧကဝါစီတိ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန၊ သင်္ဃေ ပဝါရဏာ၊ ဂဏေ ပဝါရဏာ၊ ပုဂ္ဂလေ ပဝါရဏာတိ ကာရကဝသေန စ။ တတ္ထ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ၊ အထ ကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝ ဝါ ပဝါရဏာဒိဝသာ ဟောန္တိ။ ဣဒံ ပန ပကတိစာရိတ္တံ။ တထာရူပပ္ပစ္စယေ သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိန္နဿ ပန သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂိယံ ယော ကောစိ ဒိဝသော ပဝါရဏာဒိဝသော ဟောတိ။ ဣမာ ဒိဝသဝသေန တိဿော ပဝါရဏာ။ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ပန ဝက္ခမာနနယေန ဝိညာတဗ္ဗာ။

၄၃၄။ ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စေ’’တိအာဒီသု –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ¶ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ပဝါရဏာယ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဆန္ဒပ္ပဝါရဏာ ¶ ဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ပဝါရဏာယ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပဝါရဏာ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

ဧဝံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ ပုဗ္ဗကိစ္စာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဉတ္တိန္တိ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ သာမညံ သင်္ဃဉတ္တိံ။ ဧဝံ ပန ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ကာရဏေ သတိ တေဝါစိကဒွေဝါစိကဧကဝါစိကသမာနဝဿိကဝသေနပိ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယမေဝ ပန ဉတ္တိ ‘‘သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘သင်္ဃော တေဝါစိကံ ပဝါရေယျ၊ သင်္ဃော ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျ၊ သင်္ဃော ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျ၊ သင်္ဃော သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စာတုဒ္ဒသိယံ ပန သာမဂ္ဂိယဉ္စ ‘‘စာတုဒ္ဒသီ သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၄၃၇။ ထေရေသု ဥက္ကုဋိကံ နိသဇ္ဇ ပဝါရေန္တေသု နဝေါ ယာဝ သယံ ပဝါရေတိ၊ တာဝ ဥက္ကုဋိကော ဧဝ အစ္ဆတူတိ ယောဇနာ။ အစ္ဆတူတိ နိသီဒေယျ။

၄၄၀-၂။ ဓမ္မသာကစ္ဆာ စ ကလဟော စာတိ ဒွန္ဒော။ ရတ္တိယာ ခေပိတဘာဝတော တေဝါစိကာယ ဩကာသေ အသတိ ဒသဝိဓေ ဝါ အန္တရာယေ သတိ ‘‘သုဏာတု မေ…ပေ… သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ အနုရူပတော ဉတ္တိံ ဝတွာ ယထာဌပိတဉတ္တိယာ အနုရူပေန ပဝါရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနုရူပတောတိ ‘‘သုဏာတု မေ…ပေ… ဒါနံ ဒေန္တေဟိ ရတ္တိ ခေပိတာ၊ သစေ…ပေ… ရတ္တိ ဝိဘာယိဿတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိအာဒိနာ တေန ခေပိတရတ္တိယာ အနုရူပေန။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ရာဇန္တရာယော၊ သစေ သင်္ဃော တေဝါစိကံ…ပေ… သင်္ဃော ဘဝိဿတိ၊ အထာယံ ¶ ရာဇန္တရာယော ဘဝိဿတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိအာဒိနာ ရာဇန္တရာယာဒီနံ ¶ အနုရူပေန ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘အထာယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ ပန ပေယျာလဝသေန အန္တေ ဝုတ္တံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွေဝါစိက’’န္တိအာဒိကံ ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ လင်္ဃနက္ကမေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝစနသမယေ ပန ‘‘ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျ’’ဣစ္စာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အာဂစ္ဆေယျုံ ယဒိ သမာအာဒိကာ စာတိ ‘‘အာဂစ္ဆေယျုံ ယဒိ သမာ’’ဣစ္စာဒယော ဥပေါသထေ ဝုတ္တာ ဂါထာယော စ။ ဧတ္ထာတိ ဧတိဿံ ပဝါရဏာယံ။ အယမေဝ စ အာဟရဏက္ကမော –

အာဂစ္ဆေယျုံ ယဒိ သမာ၊ ပဝါရေန္တေဝ ထောကိကာ၊

ပဝါရိတာ တေ သုပ္ပဝါရိတာ၊ အညေဟိ စ ပဝါရိယံ၊

ပဝါရိတေသု သကလာ-ယေကစ္စာယုဋ္ဌိတာယ ဝါ။

ပဝါရေယျုဉ္စ တေ တေသံ၊ သန္တိကေ ဗဟုကာ သစေ၊

ကတွာ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု၊ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ပုနုဒ္ဒိသေတိ။

‘‘အာဝါသိကာနံ ပန္နရသော’’တိအာဒိကာ ဂါထာယော ပန ဧတ္ထာပိ သမာနာ။

၄၄၃။ ဉတ္တိံ ဝတွာတိ ဝက္ခမာနဂဏဉတ္တိံ ဝတွာ။

၄၄၄။ သမုဒီရိယာတိ အညေ ဒွေ တယော ဝါ ဝက္ခမာနက္ကမေန ဝတ္တဗ္ဗာ။

၄၄၆-၈။ ကတ္တဗ္ဗံ ကတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗကိစ္စာဒိကံ။ နဝေနပိ ‘‘အဟံ ဘန္တေ…ပေ… ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ထေရော ဤရိယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ ပရာမသတိ။

၄၄၉။ ‘‘ယသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။

၄၅၀။ ဂါထာယောတိ ¶ ‘‘ဝဂ္ဂေ သမဂ္ဂေ ဝဂ္ဂေါတိ၊ သညိနော’’တိအာဒိကာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဂါထာယော ဝါ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော – ကရောတောတိ ဧတ္ထ ပဝါရဏံ ကရောတောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တတိယ ဂါထာယ ¶ ‘‘ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသေ’’တိ အပနေတွာ ‘‘နော ကရေယျ ပဝါရဏ’’န္တိ ပဒံ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထဂါထာယ ‘‘အနုပေါသထေ’’တိအာဒိဂါထာဗန္ဓံ အပနေတွာ ‘‘နေဝ ပဝါရဏေ ကာတုံ၊ သာ ကပ္ပတိ ပဝါရဏာ’’တိ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စမဂါထာယ ‘‘အဋ္ဌိတောပေါသထာဝါသာ’’တိ အပနေတွာ ‘‘ပဝါရဏာဌိတာဝါသာ’’တိ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။

၄၅၁။ သင်္ဃမှိ ပဝါရိတေဝါတိ ပုရိမဝဿူပဂတေ သင်္ဃမှိ ပဝါရိတေ ဧဝ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာတိ န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂန္တွာ အပရိနိဋ္ဌိတဝဿော အဝုတ္ထော။ အနုပါဂတောတိ ဝဿံ အနုပါဂတော။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂတာ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ တေဟိ သမာ ဝါ ဦနတရာ ဝါ ပုရိမိကာယ ဝါ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃပ္ပဝါရဏာယ ဂဏံ ပူရေန္တိ သင်္ဃပ္ပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ၊ အထ စ ဥဘောပိ ဧကတော ဟုတွာ သင်္ဃံ န ပူရေန္တိ၊ ဂဏံ ပန ပူရေန္တိ၊ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ယဒိ ပန ပုရိမိကာယ ဧကော၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော၊ ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမေဟိ ဝဿူပဂတေဟိ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကာ သင်္ဃံ ပူရေန္တိ၊ ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ။ ဂဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမုပရိပိ ယထာယောဂံ စိန္တနီယံ။

၄၅၂။ စာတုမာသိနိယာတိ ¶ အပရကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ။ သင်္ဃေနာတိ ပဌမံ ဝဿူပဂတေန သင်္ဃေန။ ဝုတ္ထာ ဝဿာ ယေဟိ တေ ဝုတ္ထဝဿာ၊ ပစ္ဆိမဝဿူပဂတာ။ သစေ အပ္ပတရာ သိယုန္တိ ဣမိနာ ယဒိ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပစ္ဆိမဝဿူပဂတေဟိ ပဌမံ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဒီပေတီတိ။

ပဝါရဏာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၃။ သံဝရဏံ စက္ခုဒွါရာဒီနံ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနံ သံဝရော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော နတ္ထိ၊ န ဟိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နေဝ ဘဝင်္ဂသမယေ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ¶ အညတရသမယေ၊ ဇဝနက္ခဏေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဒါ သံဝရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဟောန္တေ ပန သော စက္ခုဒွါရာဒီနံ သံဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ စက္ခုသောတာဒိဘေဒေဟီတိ စက္ခု စ သောတဉ္စ၊ တာနိ အာဒိ ယေသံ၊ တေဝ ဘေဒါ စာတိ သမာသော၊ တေဟိ ဒွါရေဟိ။ အဘိဇ္ဈာဒိပ္ပဝတ္တိယာ အစ္စန္တောပကာရကတ္တာ ကရဏတ္ထေ စေတ္ထ တတိယာ။ ဧတေန စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယမနသင်္ခါတာနိ ဒွါရာနိ ဝုတ္တာနိ။ ရူပသဒ္ဒါဒိဂေါစရေတိ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗဓမ္မသင်္ခါတေ ဝိသယေ။ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာဒိပ္ပဝတ္တိန္တိ ဧတ္ထ ပရသမ္ပတ္တိံ အဘိမုခံ ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ၊ ဗလဝတဏှာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော အနေကေ အကုသလာ ဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာ။

၄၅၄။ သကံ စိတ္တံ ကိဋ္ဌာဒိံ ဒုပ္ပသုံ ဝိယ နိဂ္ဂဏှေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိဋ္ဌန္တိ ကိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဥပ္ပန္နံ သဿံ ဂဟိတံ။ ကိဋ္ဌံ အဒတီတိ ¶ ကိဋ္ဌာဒိ၊ တံ။ သမ္ပဇာနောတိ သာတ္ထကသပ္ပာယဂေါစရအသမ္မောဟသင်္ခါတေန စတုသမ္ပဇညေန သမ္မာ ပဇာနော။ ဣမိနာ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ ကထိတံ။

၄၅၅။ ဒေသနာ သံဝရော ဧဋ္ဌိ ပစ္စဝေက္ခဏန္တိ ဘေဒတော သုဒ္ဓိ စတုဗ္ဗိဓာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏံ ဘေဒတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟိတလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဒေသနာသုဒ္ဓိ သံဝရသုဒ္ဓိ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ စတုဗ္ဗိဓာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ သုဇ္ဈတီတိ သုဒ္ဓိ၊ ယထာဓမ္မံ ဒေသနာယ သုဒ္ဓိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ ဝုဋ္ဌာနဿာပိ စေတ္ထ ဒေသနာယ ဧဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မူလာပတ္တီနံ ပန အဘိက္ခုတာပဋိညာဝ ဒေသနာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ၊ သာဝဿ ပါရာဇိကာပန္နဿ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ အယဉှိ ယသ္မာ ပါရာဇိကံ အာပန္နော၊ တသ္မာ ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဘဗ္ဗော ဈာနာဒီနိ အဓိဂန္တုံ။ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဟိဿ သဂ္ဂန္တရာယော စေဝ ဟောတိ၊ မဂ္ဂန္တရာယော စ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ၊ နိရယာယူပကဍ္ဎတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၁၁)၊

‘‘သိထိလော ဟိ ပရိဗ္ဗဇော၊ ဘိယျော အာကိရတေ ရဇ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၁၃)၊

ဣစ္စဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဂိဟိအာဒိကော ဟုတွာ ဒါနသရဏသီလသံဝရာဒီဟိ သဂ္ဂမဂ္ဂံ ဝါ ဈာနဝိမောက္ခမဂ္ဂံ ဝါ အာရာဓေတုံ ဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တသ္မာဿ ¶ ဂိဟိအာဒိဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌာနဝိသိဋ္ဌေန သံဝရေန ဝိသုဒ္ဓိ သံဝရဝိသုဒ္ဓိ။ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယာနံ ဧဋ္ဌိယာ သုဒ္ဓိ ဧဋ္ဌိသုဒ္ဓိ။ စတူသု ပစ္စယေသု ပစ္စဝေက္ခဏေန သုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ။ ‘‘စတုဗ္ဗိဓာ ပါတီ’’တိအာဒီသု ပါတိမောက္ခသံဝရသမ္မတန္တိ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရော’’တိ သမ္မတံ သီလံ။

၄၅၆။ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသံဝရာ သုဇ္ဈတီတိ ဣန္ဒြိယသံဝရော သံဝရသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

၄၅၇။ အနေသနံ ပဟာယ ဓမ္မေန ဥပ္ပာဒေန္တဿ ဧဋ္ဌိယာ သုဒ္ဓတ္တာ အာဇီဝနိဿိတံ ဧဋ္ဌိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပ္ပာဒေန္တဿာတိ ပစ္စယေ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။

၄၅၈။ ပစ္စဝေက္ခဏသုဇ္ဈနာတိ ဟေတုမှိ ပဉ္စမီတိ။

သုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၉။ ပံသုကူလံ ပိဏ္ဍိယာလောပေါ ရုက္ခမူလံ ပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ပစ္စယာ အပ္ပဂ္ဃနကတာယ အပ္ပာ စေဝ ကဿစိပိ အာလယာဘာဝေန အနဝဇ္ဇာ စ ဂတဂတဋ္ဌာနေ လဗ္ဘမာနတာယ ¶ သုလဘာ စာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေနာဟ ‘‘အပ္ပေနာ’’တိအာဒိ။ မတ္တညူတိ ပရိယေသနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနေသု စတူသု မတ္တညုတာဝသေန ပမာဏညူ။

၄၆၀။ ကထံ သန္တုဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘အတီတ’’န္တိအာဒိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေန္တောတိ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နေန ယထာဝုတ္တစတုဗ္ဗိဓပစ္စယေန ယာပေန္တောတိ။

သန္တောသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၆၁-၂။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ¶ …ပေ… မရဏဿတီတိ ဣမာ စတုရာရက္ခာ နာမာတိ သေသော။ အာရကတ္တာဒိနာတိ အာရကဘာဝေါ အာရကတ္တံ၊ တံ အာဒိ ယဿ ‘‘အရီနံ ဟတတ္တာ’’တိအာဒိကဿ တံ အာရကတ္တာဒိ။ တေန တေန မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ အရာနံ ဟတတ္တာ အာရကာ သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတောတိ အာ-ကာရဿ ရဿတ္တံ၊ က-ကာရဿ ဟ-ကာရံ သာနုနာသိကံ ကတွာ ‘‘အရဟ’’န္တိ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အာရကာ’’တိ စ ဝုတ္တေ သာမညဇောတနာယ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာနတော၊ ဝိသေသတ္ထိနာ စ ဝိသေသဿ အနုပ္ပယောဇိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကိလေသေဟီ’’တိ လဗ္ဘတိ။

သမ္မာတိ အဝိပရီတံ။ သာမန္တိ သယမေဝ၊ အပရနေယျော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘သမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဟိ ဧတ္ထ သံ-သဒ္ဒေါ ‘‘သယ’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထဿ ဗောဓကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗုဒ္ဓတောတိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော၊ ဗုဒ္ဓတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘အရဟံ’’ ဣတိ ဝါ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’ ဣတိ ဝါ ဘဂဝတော နဝဘေဒေ ဂုဏေ ယာ ပုနပ္ပုနံ အနုဿတိ၊ သာ ဗုဒ္ဓါနုဿတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အ-ကာရော သန္ဓိဝသေန အာဂတော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ အာဒိအတ္ထော၊ ဣစ္စာဒီတိ အတ္ထော။ နဝဘေဒေတိ ‘‘အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’’တိ ဧကတော ဂဟေတွာ။ ဧတ္ထ ပန ဥပစာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အပ္ပနာ၊ တထာ မရဏဿတိယံ။ ဣတရေသု ပန ဥဘယမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ။

၄၆၃-၄။ ‘‘သီမဋ္ဌာ’’တိအာဒိနာ မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတိ။ သီမဋ္ဌသင်္ဃေတိ သီမာယံ တိဋ္ဌတီတိ သီမဋ္ဌော ¶ ၊ သောဝ သင်္ဃော။ ဂေါစရဂါမမှိ ဣဿရေ ဇနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ မာနုသေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗသတ္တေသူတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဂါမေ။ သုခိတာ ဟောန္တု အဝေရာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အာဒိနာတိ ¶ ‘‘အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ အနီဃာ ဟောန္တု၊ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူ’’တိ ဣမိနာ။ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ပရိစ္ဆိဇ္ဇာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ ဧဝမ္ပိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ မေတ္တာဘာဝနာ။

၄၆၅-၆။ ဣဒါနိ အသုဘံ နိဒ္ဒိသန္တော သဗ္ဗပဌမံ သာဓေတဗ္ဗံ သတ္တဝိဓမုဂ္ဂဟကောသလ္လံ ‘‘ဝဏ္ဏေ’’စ္စာဒိနာ ဒဿေတိ။ သတ္တဝိဓဉှိ တံ နယတော အာဂတံ ဝါစာသဇ္ဈာယမနသာသဇ္ဈာယေဟိ သဒ္ဓိံ။ တတ္ထ ပဌမံ ဝါစာယ သဇ္ဈာယန္တေန စတ္တာရိ တစပဉ္စကာဒီနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အနုလောမပ္ပဋိလောမဝသေန ကာတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ဝစသာ၊ တထေဝ မနသာပိ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ဝစသာ သဇ္ဈာယော ဟိ မနသာ သဇ္ဈာယဿ ပစ္စယော။ သော ပန လက္ခဏပ္ပဋိဝေဓဿ ပစ္စယော။ တတ္ထ ဝဏ္ဏော နာမ ကေသာဒီနံ ဝဏ္ဏော။ သဏ္ဌာနံ တေသံယေဝ သဏ္ဌာနံ။ ဩကာသော တေသံယေဝ ပတိဋ္ဌောကာသော။ ဒိသာ နာဘိတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိမဒိသာ၊ အဓော ဟေဋ္ဌိမာ။ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ ‘‘အယံ ကောဋ္ဌာသော ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ တိရိယဉ္စ ဣမိနာ နာမ ပရိစ္ဆိန္နော’’တိ ဧဝံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ စေဝ ‘‘ကေသာ န လောမာ၊ လောမာ န ကေသာ’’တိ ဧဝံ အမိဿကတာဝသေန ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ စ။ ကေသာဒိကောဋ္ဌာသေ ဝဝတ္ထပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဝတ္ထပေတွာတိ ဝုတ္တနယေန ဝဝတ္ထပေတွာ။

ဧဝံ ဝဝတ္ထပေန္တေန ယထာဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ သမ္ပာဒေတွာ အဋ္ဌာရသဝိဓံ မနသိကာရကောသလ္လံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုပုဗ္ဗတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပနာတော တယော စ သုတ္တန္တာတိ ဣမေ စတ္တာရောပိ နယတောဝါဂတေ နာတိသီဃာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဒသဝိဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနုပုဗ္ဗတောတိ သဇ္ဈာယကရဏတော ပဋ္ဌာယ အနုပဋိပါဋိယာ။ နာတိသီဃံ နာတိသဏိကံ ကတွာတိ ကိရိယာဝိသေသနံ။ ဝိက္ခေပံ ¶ ပဋိဗာဟယန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ စေတသော ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟန္တော။ ပဏ္ဏတ္တိံ သမတိက္ကမ္မာတိ ယာယံ ‘‘ကေသာ လောမာ’’တိ ပဏ္ဏတ္တိ၊ တံ အတိက္ကမိတွာ၊ ‘‘ပဋိက္ကူလ’’န္တိ စိတ္တံ ဌပေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ အနုပုဗ္ဗတော မုဉ္စန္တဿာတိ ယော ယော ကောဋ္ဌာသော န ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ တံ အနုက္ကမေန မုဉ္စတော၊ တဿ ‘‘ဘာဝနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၆၇။ ဧဝံ ဥဘယကောသလ္လံ သမ္ပာဒေတွာ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ဝဝတ္ထပေတွာ ဝဏ္ဏာဒိဝသေနေဝ ¶ ပဉ္စဓာ ပဋိက္ကူလတာ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝဏ္ဏ…ပေ… ဩကာသေဟိ ကောဋ္ဌာသေ ပဋိက္ကူလာတိ ဘာဝနာ အသုဘန္တိ ယောဇနာ။ တတြ ကေသာ တာဝ ပကတိဝဏ္ဏေန ကာဠကာ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ၊ သဏ္ဌာနတော ဒီဃဝဋ္ဋတုလာဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာ၊ ဒိသတော ဥပရိမဒိသာယ ဇာတာ၊ ဩကာသတော ဥဘောသု ပဿေသု ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ၊ ပုရတော နဠာဋန္တေန၊ ပစ္ဆတော ဂဠဝါဋကေန ပရိစ္ဆိန္နာ၊ သီသကဋာဟဝေဌနအလ္လစမ္မံ ကေသာနံ ဩကာသော။ ပရိစ္ဆေဒတော ကေသာ သီသဝေဌနစမ္မေ ဝီဟဂ္ဂမတ္တံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌိတေန ဟေဋ္ဌာ အတ္တနော မူလတလေန၊ ဥပရိ အာကာသေန၊ တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ ဒွေ ကေသာ ဧကတော နတ္ထီတိ အယံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ကေသာ န လောမာ၊ လောမာ န ကေသာ’’တိ ဧဝံ အဝသေသဧကတိံ သကောဋ္ဌာသေဟိ အမိဿီကတာ ကေသာ နာမ ပါဋိယေက္ကော ဧကော ကောဋ္ဌာသောတိ အယံ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣဒံ ကေသာနံ ဝဏ္ဏာဒိတော နိစ္ဆယနံ။ ဣဒံ ပန နေသံ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ပဉ္စဓာ ပဋိက္ကူလတော နိစ္ဆယနံ – ကေသာ နာမေတေ ဝဏ္ဏတောပိ ပဋိက္ကူလာ အာသယတောပိ သဏ္ဌာနတောပိ ဂန္ဓတောပိ ဩကာသတောပိ ပဋိက္ကူလာတိ ဧဝံ သေသကောဋ္ဌာသာနမ္ပိ ယထာယောဂံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဒ္ဓုမာတာဒိဝတ္ထူသူတိ ¶ ဥဒ္ဓုမာတကဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဝိစ္ဆိဒ္ဒကဝိက္ခာယိတကဝိက္ခိတ္တကဟတဝိ- က္ခိတ္တကလောဟိတကပုဠဝကအဋ္ဌိကသင်္ခါတေသု ဒသေသု အဝိညာဏကအသုဘဝတ္ထူသု အသုဘာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တာ ဘာဝနာ ဝါ အသုဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အသုဘဘာဝနာ။

၄၆၈။ ‘‘မရဏံ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဇီဝိတံ မေ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝါ ‘‘မရဏံ မရဏ’’န္တိ ဝါ ယောနိသော ဘာဝယိတွာနာတိ ယောဇနာ။ ဇီဝိတန္တိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ။ ယောနိသောတိ ဥပါယေန။ ဧဝံ ပဝတ္တယတောယေဝ ဟိ ဧကစ္စဿ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ၊ မရဏာရမ္မဏာ သတိ သဏ္ဌာတိ၊ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

၄၆၉-၄၇၀။ ယဿ ပန ဧတ္တာဝတာ န ဟောတိ၊ တေန ဝဓကပစ္စူပဋ္ဌာနာဒီဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ မရဏံ အနုဿရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝဓကဿေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝဓကဿ ဣဝ ဥပဋ္ဌာနာတိ ‘‘ဣမဿ သီသံ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ အသိံ ဂဟေတွာ ဂီဝါယ သဉ္စာရယမာနဿ ဝဓကဿ ဝိယ မရဏဿ ဥပဋ္ဌာနတော။ သမ္ပတ္တီနံ ဝိပတ္တိတောတိ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ ဇီဝိတသမ္ပတ္တိယာ စ ဝိနာသမရဏသင်္ခါတဝိပတ္တိတော။ ဥပသံဟရတောတိ ယသမဟတ္တတော ပုညမဟတ္တတော ထာမမဟတ္တတော ဣဒ္ဓိမဟတ္တတော ပညာမဟတ္တတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတောတိ ဣမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ အတ္တနော ဥပသံဟရဏတော ¶ ။ ကာယဗဟုသာဓာရဏာတိ အသီတိယာ ကိမိကုလာနံ၊ အနေကသတာနံ ရောဂါနံ၊ ဗာဟိရာနဉ္စ အဟိဝိစ္ဆိကာဒီနံ မရဏဿ ပစ္စယာနံ သာဓာရဏတော။ အာယုဒုဗ္ဗလတောတိ အဿာသပဿာသူပနိဗဒ္ဓတ္တဣရိယာပထူပနိဗဒ္ဓတ္တာဒိနာ အာယုနော ဒုဗ္ဗလတော။ ကာလဝဝတ္ထာနဿ အဘာဝတောတိ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကာလေ မရိတဗ္ဗံ၊ န အညသ္မိ’’န္တိ ဧဝံ ကာလဝဝတ္ထာနဿ အဘာဝတော။ အဒ္ဓါနဿ ပရိစ္ဆေဒါတိ ‘‘မနုဿာနံ ဇီဝိတဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ ¶ ဧတရဟိ ပရိတ္တော၊ အဒ္ဓါ ယော စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတံ ဇီဝတီ’’တိ ဧဝံ အဒ္ဓါနဿ ကာလဿ ပရိစ္ဆေဒတော။

ဧတ္ထ ပန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ ဝိပဿနာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တုကာမေန ဗုဒ္ဓပုတ္တေန ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ တံ အာဒိကမ္မိကဿ ကုလပုတ္တဿ ဝသေန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သင်္ခေပေနောပဒိဿာမ။ စတုဗ္ဗိဓံ တာဝ သီလံ သောဓေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တိဝိဓာ ဝိသုဇ္ဈနာ အနာပဇ္ဇနံ၊ အာပန္နဝုဋ္ဌာနံ၊ ကိလေသေဟိ စ အပ္ပဋိပီဠနံ။ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓသီလဿ ဟိ ဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ယမ္ပိဒံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနံ ဝသေန အာဘိသမာစာရိကသီလံ ဝုစ္စတိ၊ တမ္ပိ သာဓုကံ ပရိပူရေတဗ္ဗံ။ တတော –

‘‘အာဝါသော စ ကုလံ လာဘော၊ ဂဏော ကမ္မဉ္စ ပဉ္စမံ၊

အဒ္ဓါနံ ဉာတိ အာဗာဓော၊ ဂန္ထော ဣဒ္ဓီတိ တေ ဒသာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) –

ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဒသသု ပလိဗောဓေသု ယော ပလိဗောဓော၊ ယော ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဥပစ္ဆိန္နပလိဗောဓေန –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စာဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၃၇) –

ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏံ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ ဘိက္ခုသင်္ဃာဒီသု မေတ္တာ၊ မရဏဿတိ စ၊ ‘‘အသုဘသညာ’’တိပိ ဧကေ။ ဧတံ ပန တယံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထယိတဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ¶ ကတွာ၊ အဓိပ္ပေတဿ စ ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ပန ယံ ယဿ စရိတာနုကူလံ၊ တံ တဿ နိစ္စံ ပရိဟရိတဗ္ဗတ္တာ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန ‘‘ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော –

‘‘မဟာဝါသံ ¶ နဝါဝါသံ၊ ဇရာဝါသဉ္စ ပန္ထနိံ၊

သောဏ္ဍိံ ပဏ္ဏဉ္စ ပုပ္ဖဉ္စ၊ ဖလံ ပတ္ထိတမေဝ စ။

‘‘နဂရံ ဒါရုနာ ခေတ္တံ၊ ဝိသဘာဂေန ပဋ္ဋနံ၊

ပစ္စန္တသီမာသပ္ပာယံ၊ ယတ္ထ မိတ္တော န လဗ္ဘတိ။

‘‘အဋ္ဌာရသေတာနိ ဌာနာနိ၊ ဣတိ ဝိညာယ ပဏ္ဍိတော၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ မဂ္ဂံ သပ္ပဋိဘယံ ယထာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၂) –

ဝုတ္တအဋ္ဌာရသသေနာသနဒေါသဝဇ္ဇိတံ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ နာတိဒူရံ ဟောတိ နစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဒိဝါ အပ္ပာကိဏ္ဏံ ရတ္တိံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ အပ္ပကသိရေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ။ တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉှတိ ‘ဣဒံ ဘန္တေ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ။ တဿ တေ အာယသ္မန္တော အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ၊ အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနိံ ကရောန္တိ၊ အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဌာနီယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁) ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ သေနာသနံ ဥပဂမ္မ တတ္ထ ဝသန္တေန ‘‘ဒီဃာနိ ကေသလောမနခါနိ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဇိဏ္ဏစီဝရေသု အဂ္ဂဠအနုဝါတပရိဘဏ္ဍဒါနာဒိနာ ဒဠှီကမ္မံ ဝါ တန္တစ္ဆေဒါဒီသု တုန္နကမ္မံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ၊ ကိလိဋ္ဌာနိ ရဇိတဗ္ဗာနိ၊ သစေ ပတ္တေ မလံ ဟောတိ၊ ပတ္တော ပစိတဗ္ဗော၊ မဉ္စပီဌာဒီနိ သောဓေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဥပစ္ဆိန္နခုဒ္ဒကပလိဗောဓေန ကတဘတ္တကိစ္စေန ဘတ္တသမ္မဒံ ဝိနောဒေတွာ ရတနတ္တယဂုဏာနုဿရဏေန စိတ္တံ သမ္ပဟံသေတွာ ¶ အာစရိယုဂ္ဂဟတော ဧကပဒမ္ပိ အသမ္မုယှန္တေန မနသိ ကာတဗ္ဗန္တိ။

စတုရာရက္ခနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၁-၂။ နာမရူပန္တိ ¶ စိတ္တစေတသိကသင်္ခါတံ နာမဉ္စ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ ရူပဉ္စ။ ‘‘နမနလက္ခဏံ နာမံ၊ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ၊ နာမရူပတော န အညော အတ္တာဒိကော ကောစိ အတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ဈာနလာဘီ စေ၊ ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဈာနဂတံ ဝါ ဝိပဿနာယာနိကော စေ၊ ပကိဏ္ဏကဘူတံ နာမရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိ သီလဝိသုဒ္ဓိ၊ စတုရာရက္ခဝသေန ဒီပိတာ သောပစာရသမာဓိသင်္ခါတာ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ စ ဝုတ္တာဝ နာမာတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ကထိတာ။ တတော တဿ ပစ္စယဉ္စ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿ ပစ္စယန္တိ ‘‘ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ နာမရူပဒွယမေဝ အဝိဇ္ဇာတဏှာဥပါဒါနကမ္မေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဣဿရာဒိကာရဏေနာ’’တိအာဒိနာ တဿ ကာရဏံ၊ ဣမိနာ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ ဒဿိတာ။

ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စာတိ သဗ္ဗေပိ နာမရူပသင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အဘာဝါပဇ္ဇနတော အနိစ္စာ။ ဥဒယဗ္ဗယပီဠနာ ဒုက္ခာတိ ဥပ္ပာဒနိရောဓဝသေန ပီဠနတော ဒုက္ခာ။ အဝသဝတ္တိတ္တာ အနတ္တာတိ အတ္တနော ဝသေ အဝတ္တနတော အနတ္တာတိ ဧဝံ သင်္ခါရေဟိ သဒ္ဓိံ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ။ ပုနပ္ပုနံ သမ္မသန္တောတိ ယထာဝုတ္တနယေန သမ္မသန္တော သမထယာနိကော ဝိပဿနာယာနိကော စ ယောဂါဝစရော။ ဣမိနာ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ စ ဒဿိတာ။ သင်္ခါရာနမေဝ ¶ ဟိ ဥဒယဗ္ဗယာဒိနာနုပဿနတော ဥဒယဗ္ဗယဘင်္ဂဘယအာဒီနဝနိဗ္ဗိဒါမုဉ္စိတုကမျတာပဋိသင်္ခါနုပဿနာသ- င်္ခါရုပေက္ခာဉာဏသင်္ခါတဿ အဋ္ဌဝိဓဿ ဉာဏဿ ဝသေန သိခါပ္ပတ္တံ ဝိပဿနာဉာဏံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။ အနုပုဗ္ဗေန သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယံ ပါပုဏေယျာတိ ဣမိနာ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ ဒဿိတာ။ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယန္တိ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ ပဉ္စန္နံ သံယောဇနာနံ ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂတ္တယေန ခေပိတတ္တာ၊ ဣတရေသံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ခေပိတတ္တာ စ သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခယန္တေ ဇာတံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ။

၄၇၃။ ယသ္မာ ¶ ကာရဏာ ယာ သိက္ခနာ၊ အယံ ဘိက္ခုကိစ္စံ၊ အတော တသ္မာ ကာရဏာတိ အတ္ထော။

၄၇၄။ နိစ္စသော လောကဝိစာရိနောတိ နိစ္စံ လောကေ ဝိစရတော။ မာလုတဿေဝ ပရိဿမော န သမ္ဘောတီတိ ယောဇနာ။ မာလုတဿေဝါတိ ဝါတဿ ဣဝ။ န သမ္ဘောတီတိ န ဟောတိ။

၄၇၅-၆။ တမ္ဗပဏ္ဏိ ဧဝ တမ္ဗပဏ္ဏိယော၊ ကေတု ဝိယ ကေတု၊ တမ္ဗပဏ္ဏိယေ ကေတူတိ တပ္ပုရိသော။ တေန ရစိတာ ဓမ္မဝိနယညုပသံသိတာ အယံ ခုဒ္ဒသိက္ခာ ပရိမာဏတော ဂါထာနံ ပဉ္စမတ္တေဟိ သတေဟိ ဧတ္တာဝတာ နိဋ္ဌာနမုပါဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကာရာပိတေတိရုစိရေ ¶ ပဝရေ ဝိဟာရေ၊

မာနာဓိကာရိပုရိနာ ဂရုနာ ဂုဏေန၊

အာကင်္ခဋီက ဇိနသာသနသမ္ပဝုဒ္ဓိံ။

လောကာမိသေသု ပန မေ သမယံ အလဂ္ဂေါ၊

သမ္ဗုဒ္ဓသာသနဝရောဒယမာစရေယျံ။

အတ္ထေသု ¶ အက္ခရပဒေသု ဝိနိစ္ဆယေသု၊

ပုဗ္ဗာပရေသု လိခိတံ ခလိတံ ယဒတ္ထိ၊

ဩဟာယ ခန္တုမရဟန္တိ ဝဒန္တု သန္တာ၊

မန္ထာစလောလ္လသိတဉာဏဝရေန လဒ္ဓါ၊

သာရာမတာတိသုခိတာ သုခယန္တိ စညေ၊

တေ မေ ဇယန္တိ ဂရဝေါ ဂရဝေါ ဂုဏေဟိ။

ပရတ္ထသမ္ပာဒနတော၊ ပုညေနာဓိဂတေနဟံ၊

ပရတ္ထသမ္ပာဒနကော၊ ဘဝေယျံ ဇာတိဇာတိယံ။

ပရမပ္ပိစ္ဆတာနေကသန္တောသောပသမေသိနံ၊

သုစိသလ္လေခဝုတ္တီနံ၊ သဒါရညနိဝါသိနံ။

သာသနုဇ္ဇောတကာရီနံ၊ အာစေရတ္တမုပါဂတံ၊

ဥဒုမ္ဗရဂိရိချာတယတီနံ ယတိပုင်္ဂဝံ။

မေဓင်္ကရ ¶ ဣတိ ချာတနာမဓေယျံ တပေါဓနံ၊

ထေရံ ထိရဒယာမေဓာနိဓာနံ သာဓုပူဇိတံ။

သိဿံ သဟာယမာဂမ္မ၊ ကလျာဏမိတ္တမတ္တနော၊

သောဓေတုံ သာသနံ သတ္ထု၊ ပရက္ကမမကာသိ ယော။

သုသဒ္ဒသိဒ္ဓိံ ¶ ယော ယောဂနိစ္ဆယံ သဗ္ဘိ ဝဏ္ဏိတံ၊

အကာ သုဗောဓာလင်္ကာရံ၊ ဝုတ္တောဒယမနာကုလံ။

သင်္ဃရက္ခိတနာမေန၊ မဟာထေရေန ဓီမတာ၊

နိဝါသဘူတေနာနေကဂုဏာနပ္ပိစ္ဆတာဒိနံ။

တေနေဝ ရစိတာ သာဓု၊ သာသနောဒယကာရိနာ၊

ခုဒ္ဒသိက္ခာယ ဋီကာပိ၊ သုမင်္ဂလပ္ပသာဒနီ။

ခုဒ္ဒသိက္ခာ-အဘိနဝဋီကာ သမတ္တာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ