📜
දුකමාතිකාපදවණ්ණනා
1-6. දුකමාතිකායං පන තිකෙසු අනාගතපදවණ්ණනංයෙව කරිස්සාම. හෙතුගොච්ඡකෙ තාව හෙතුධම්මාති ¶ මූලට්ඨෙන හෙතුසඞ්ඛාතා ධම්මා. හෙතූ ධම්මාතිපි පාඨො. න ¶ හෙතූති තෙසංයෙව පටික්ඛෙපවචනං. සම්පයොගතො පවත්තෙන සහ හෙතුනාති සහෙතුකා. තථෙව පවත්තො නත්ථි එතෙසං හෙතූති අහෙතුකා. එකුප්පාදාදිතාය හෙතුනා සම්පයුත්තාති හෙතුසම්පයුත්තා. හෙතුනා විප්පයුත්තාති හෙතුවිප්පයුත්තා. ඉමෙසං ද්වින්නම්පි දුකානං කිඤ්චාපි අත්ථතො නානත්තං නත්ථි, දෙසනාවිලාසෙන පන තථා බුජ්ඣන්තානං වා පුග්ගලානං අජ්ඣාසයවසෙන වුත්තා. තතො පරං පඨමදුකං දුතියතතියෙහි සද්ධිං යොජෙත්වා තෙසං ‘හෙතූ න හෙතූ’තිආදීනං පදානං වසෙන යථාසම්භවතො අපරෙපි තයො දුකා වුත්තා. තත්ථ යථෙව ‘හෙතූ චෙව ධම්මා සහෙතුකා චා’ති එතං සම්භවති, තථා ‘හෙතූ චෙව ධම්මා අහෙතුකා චා’ති ඉදම්පි. යථා ච ‘සහෙතුකා චෙව ධම්මා න ච හෙතූ’ති එතං සම්භවති, තථා ‘අහෙතුකා චෙව ධම්මා න ච හෙතූ’ති ඉදම්පි. හෙතුසම්පයුත්තදුකෙන සද්ධිං යොජනායපි එසෙව නයො.
තත්ර යදෙතං ‘න හෙතූ ධම්මා සහෙතුකාපි අහෙතුකාපී’ති සිද්ධෙ, ‘න හෙතූ ඛො පන ධම්මා’ති අතිරිත්තං ‘ඛො පනා’ති පදං වුත්තං, තස්ස වසෙන ¶ අයං අතිරෙකත්ථො සඞ්ගහිතොති වෙදිතබ්බො. කථං? න කෙවලං ‘න හෙතු ධම්මා අථ ඛො අඤ්ඤෙපි න ච සහෙතුකාපි අහෙතුකාපි ඉච්චෙව, අථ ඛො අඤ්ඤථාපීති. ඉදං වුත්තං හොති – යථෙව හි ‘න හෙතූ ධම්මා සහෙතුකාපි අහෙතුකාපි’, එවං ‘හෙතූ ධම්මා සහෙතුකාපි අහෙතුකාපි’. යථා ච ‘න හෙතූ ධම්මා සහෙතුකාපි අහෙතුකාපි’, එවං ‘න හෙතූ ධම්මා හෙතුසම්පයුත්තාපි හෙතුවිප්පයුත්තාපී’ති.
7-13. චූළන්තරදුකෙසු අත්තනො නිප්ඵාදකෙන සහ පච්චයෙනාති සප්පච්චයා. නත්ථි එතෙසං උප්පාදෙ වා ඨිතියං වා පච්චයොති අප්පච්චයා. පච්චයෙහි සමාගන්ත්වා කතාති සඞ්ඛතා. න සඞ්ඛතාති අසඞ්ඛතා. අවිනිබ්භොගවසෙන රූපං එතෙසං අත්ථීති රූපිනො. තථාවිධං නත්ථි එතෙසං රූපන්ති අරූපිනො. රුප්පනලක්ඛණං වා රූපං; තං එතෙසං අත්ථීති රූපිනො. න රූපිනො අරූපිනො. ලොකියා ධම්මාති ලොකො වුච්චති ලුජ්ජනපලුජ්ජනට්ඨෙන වට්ටං; තස්මිං පරියාපන්නභාවෙන ලොකෙ නියුත්තාති ලොකියා. තතො ¶ උත්තිණ්ණාති උත්තරා; ලොකෙ අපරියාපන්නභාවෙන ලොකතො උත්තරාති ලොකුත්තරා. කෙනචි විඤ්ඤෙය්යාති චක්ඛුවිඤ්ඤාණාදීසු කෙනචි එකෙන චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙන වා සොතවිඤ්ඤාණෙන වා විජානිතබ්බා. කෙනචි න විඤ්ඤෙය්යාති තෙනෙව චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙන වා සොතවිඤ්ඤාණෙන වා න විජානිතබ්බා. එවං සන්තෙ ද්වින්නම්පි පදානං අත්ථනානත්තතො දුකො හොති.
14-19. ආසවගොච්ඡකෙ ¶ ආසවන්තීති ආසවා. චක්ඛුතොපි…පෙ… මනතොපි සන්දන්ති පවත්තන්තීති වුත්තං හොති. ධම්මතො යාව ගොත්රභුං, ඔකාසතො යාව භවග්ගං සවන්තීති වා ආසවා. එතෙ ධම්මෙ එතඤ්ච ඔකාසං අන්තොකරිත්වා පවත්තන්තීති අත්ථො. අන්තොකරණත්ථො හි අයං ‘ආ’කාරො. චිරපාරිවාසියට්ඨෙන මදිරාදයො ආසවා. ආසවා වියාතිපි ආසවා. ලොකස්මිඤ්හි චිරපාරිවාසිකා මදිරාදයො ආසවාති වුච්චන්ති. යදි ච චිරපාරිවාසියට්ඨෙන ආසවා, එතෙයෙව භවිතුමරහන්ති. වුත්තඤ්හෙතං – ‘‘පුරිමා, භික්ඛවෙ, කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජාය, ඉතො පුබ්බෙ අවිජ්ජා නාහොසී’’තිආදි (අ. නි. 10.61). ආයතං වා සංසාරදුක්ඛං සවන්ති පසවන්තීතිපි ආසවා. තතො අඤ්ඤෙ නො ආසවා නාම. අත්තානං ආරම්මණං කත්වා පවත්තෙහි ¶ සහ ආසවෙහීති සාසවා. එවං පවත්තමානා නත්ථි එතෙසං ආසවාති අනාසවා. සෙසං හෙතුගොච්ඡකෙ වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බං. අයං පන විසෙසො – යථා තත්ථ ‘න හෙතූ ඛො පන ධම්මා සහෙතුකාපි අහෙතුකාපීති අයං ඔසානදුකො පඨමදුකස්ස දුතියපදං ආදිම්හි ඨපෙත්වා වුත්තො, එවං ඉධ ‘නො ආසවා ඛො පන ධම්මා සාසවාපි අනාසවාපී’ති න වුත්තො. කිඤ්චාපි න වුත්තො, අථ ඛො අයඤ්ච අඤ්ඤො ච භෙදො තත්ථ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො.
20-25. සංයොජනගොච්ඡකෙ යස්ස සංවිජ්ජන්ති, තං පුග්ගලං වට්ටස්මිං සංයොජෙන්ති බන්ධන්තීති සංයොජනා. තතො අඤ්ඤෙ නො සංයොජනා නාම. ආරම්මණභාවං උපගන්ත්වා සංයොජනසම්බන්ධනෙ සංයොජනානං හිතාති සංයොජනියා. සංයොජනස්ස ආරම්මණපච්චයභූතානං එතං අධිවචනං. න සංයොජනියා ¶ අසංයොජනියා. සෙසං හෙතුගොච්ඡකෙ වුත්තනයෙනෙව යොජෙතබ්බං.
26-31. ගන්ථගොච්ඡකෙ යස්ස සංවිජ්ජන්ති තං චුතිපටිසන්ධිවසෙන වට්ටස්මිං ගන්ථෙන්ති ඝටෙන්තීති ගන්ථා. තතො අඤ්ඤෙ නො ගන්ථා. ආරම්මණකරණවසෙන ගන්ථෙහි ගන්ථිතබ්බාති ගන්ථනියා. සෙසං හෙතුගොච්ඡකෙ වුත්තනයෙනෙව යොජෙතබ්බං. යථා ච ඉධ, එවං ඉතො පරෙසුපි වුත්තාවසෙසං තත්ථ තත්ථ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
32-37. ඔඝගොච්ඡකෙ යස්ස සංවිජ්ජන්ති තං වට්ටස්මිංයෙව ඔහනන්ති ඔසීදාපෙන්තීති ඔඝා. ආරම්මණං කත්වා අතික්කමනීයතො ඔඝෙහි අතික්කමිතබ්බාති ඔඝනියා. ඔඝානං ආරම්මණධම්මා එව වෙදිතබ්බා.
38-43. යොගගොච්ඡකෙ ¶ වට්ටස්මිං යොජෙන්තීති යොගා. යොගනියා ඔඝනියා විය වෙදිතබ්බා.
44-49. නීවරණගොච්ඡකෙ චිත්තං නීවරන්ති පරියොනන්ධන්තීති නීවරණා. නීවරණියා සංයොජනියා විය වෙදිතබ්බා.
50-54. පරාමාසගොච්ඡකෙ ¶ ධම්මානං යථාභූතං අනිච්චාදිආකාරං අතික්කමිත්වා ‘නිච්ච’න්ති ආදිවසෙන පවත්තමානා පරතො ආමසන්තීති පරාමාසා. පරාමාසෙහි ආරම්මණකරණවසෙන පරාමට්ඨත්තා පරාමට්ඨා.
55-68. මහන්තරදුකෙසු ආරම්මණං අග්ගහෙත්වා අප්පවත්තිතො සහ ආරම්මණෙනාති සාරම්මණා. නත්ථි එතෙසං ආරම්මණන්ති අනාරම්මණා. චින්තනට්ඨෙන චිත්තා, විචිත්තට්ඨෙන වා චිත්තා. අවිප්පයොගවසෙන චෙතසි නියුත්තාති චෙතසිකා. නිරන්තරභාවූපගමනතාය, උප්පාදතො යාව භඞ්ගා, චිත්තෙන සංසට්ඨාති චිත්තසංසට්ඨා. එකතො වත්තමානාපි නිරන්තරභාවං අනුපගමනතාය චිත්තෙන විසංසට්ඨාති චිත්තවිසංසට්ඨා. සමුට්ඨහන්ති එතෙනාති සමුට්ඨානං. චිත්තං සමුට්ඨානං එතෙසන්ති චිත්තසමුට්ඨානා. සහ භවන්තීති සහභුනො. චිත්තෙන සහභුනො චිත්තසහභුනො. අනුපරිවත්තන්තීති අනුපරිවත්තිනො. කිං අනුපරිවත්තන්ති? චිත්තං. චිත්තස්ස අනුපරිවත්තිනො චිත්තානුපරිවත්තිනො. චිත්තසංසට්ඨා ච තෙ චිත්තසමුට්ඨානා චාති චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානා. චිත්තසංසට්ඨා ¶ ච තෙ චිත්තසමුට්ඨානා ච චිත්තසහභුනො එව චාති චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභුනො. චිත්තසංසට්ඨා ච තෙ චිත්තසමුට්ඨානා ච චිත්තානුපරිවත්තිනො එව චාති චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්තිනො. සෙසානි සබ්බපදානි වුත්තපදානං පටික්ඛෙපවසෙන වෙදිතබ්බානි. අජ්ඣත්තජ්ඣත්තං සන්ධාය අජ්ඣත්තත්තිකෙ වුත්තවසෙන අජ්ඣත්තාව අජ්ඣත්තිකා. තතො බහිභූතාති බාහිරා. උපාදියන්තෙව භූතානි, න භූතානි විය උපාදියන්තීති උපාදා. න උපාදියන්තෙවාති නොඋපාදා.
69-74. උපාදානගොච්ඡකෙ භුසං ආදියන්තීති උපාදානා; දළ්හග්ගාහං ගණ්හන්තීති අත්ථො. තතො අඤ්ඤෙ නොඋපාදානා.
75-82. කිලෙසගොච්ඡකෙ සංකිලිට්ඨත්තිකෙ වුත්තනයෙනෙව අත්ථො වෙදිතබ්බො.
83-100. පිට්ඨිදුකෙසු ¶ කාමෙ අවචරන්තීති කාමාවචරා රූපෙ අවචරන්තීති රූපාවචරා. අරූපෙ අවචරන්තීති අරූපාවචරා. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො. විත්ථාරො පන පරතො ආවි භවිස්සති. තෙභූමකවට්ටෙ පරියාපන්නා අන්තොගධාති පරියාපන්නා. තස්මිං න පරියාපන්නාති අපරියාපන්නා. වට්ටමූලං ඡින්දන්තා නිබ්බානං ආරම්මණං කත්වා වට්ටතො නිය්යන්තීති නිය්යානිකා. ඉමිනා ¶ ලක්ඛණෙන න නිය්යන්තීති අනිය්යානිකා. චුතියා වා අත්තනො වා පවත්තියා අනන්තරං ඵලදානෙ නියතත්තා නියතා. තථා අනියතත්තා අනියතා. අඤ්ඤෙ ධම්මෙ උත්තරන්ති පජහන්තීති උත්තරා. අත්තානං උත්තරිතුං සමත්ථෙහි සහ උත්තරෙහීති සඋත්තරා. නත්ථි එතෙසං උත්තරාති අනුත්තරා. රණන්ති එතෙහීති රණා; යෙහි අභිභූතා සත්තා නානප්පකාරෙන කන්දන්ති පරිදෙවන්ති, තෙසං රාගාදීනං එතං අධිවචනං. සම්පයොගවසෙන පහානෙකට්ඨතාවසෙන ච සහ රණෙහීති සරණා. තෙනාකාරෙන නත්ථි එතෙසං රණාති අරණා.
සුත්තන්තිකදුකමාතිකාපදවණ්ණනා
101-108. සුත්තන්තිකදුකෙසු සම්පයොගවසෙන විජ්ජං භජන්තීති විජ්ජාභාගිනො; විජ්ජාභාගෙ විජ්ජාකොට්ඨාසෙ වත්තන්තීතිපි විජ්ජාභාගිනො. තත්ථ විපස්සනාඤාණං, මනොමයිද්ධි, ඡ අභිඤ්ඤාති අට්ඨ විජ්ජා. පුරිමෙන අත්ථෙන තාහි සම්පයුත්තධම්මාපි විජ්ජාභාගිනො. පච්ඡිමෙන ¶ අත්ථෙන තාසු යා කාචි එකා විජ්ජා විජ්ජා. සෙසා විජ්ජාභාගිනොති. එවං විජ්ජාපි විජ්ජාය සම්පයුත්තධම්මාපි විජ්ජාභාගිනොත්වෙව වෙදිතබ්බා. ඉධ පන සම්පයුත්තධම්මාව අධිප්පෙතා. සම්පයොගවසෙනෙව අවිජ්ජං භජන්තීති අවිජ්ජාභාගිනො. අවිජ්ජාභාගෙ අවිජ්ජාකොට්ඨාසෙ වත්තන්තීතිපි අවිජ්ජාභාගිනො. තත්ථ දුක්ඛපටිච්ඡාදකං තමො සමුදයාදිපටිච්ඡාදකන්ති චතස්සො අවිජ්ජා. පුරිමනයෙනෙව තාහි සම්පයුත්තධම්මාපි අවිජ්ජාභාගිනො. තාසු යා කාචි එකා අවිජ්ජා අවිජ්ජා. සෙසා අවිජ්ජාභාගිනොති. එවං අවිජ්ජාපි අවිජ්ජාය සම්පයුත්තධම්මාපි අවිජ්ජාභාගිනොත්වෙව වෙදිතබ්බා. ඉධ පන සම්පයුත්තධම්මාව අධිප්පෙතා.
පුන අනජ්ඣොත්ථරණභාවෙන කිලෙසන්ධකාරං විද්ධංසෙතුං අසමත්ථතාය විජ්ජු උපමා එතෙසන්ති විජ්ජූපමා. නිස්සෙසං විද්ධංසනසමත්ථතාය වජිරං උපමා එතෙසන්ති වජිරූපමා. බාලෙසු ඨිතත්තා යත්ථ ඨිතා තදුපචාරෙන බාලා. පණ්ඩිතෙසු ඨිතත්තා පණ්ඩිතා. බාලකරත්තා වා බාලා, පණ්ඩිතකරත්තා ¶ පණ්ඩිතා. කණ්හාති කාළකා, චිත්තස්ස අපභස්සරභාවකරණා. සුක්කාති ඔදාතා ¶ , චිත්තස්ස පභස්සරභාවකරණා. කණ්හාභිජාතිහෙතුතො වා කණ්හා; සුක්කාභිජාතිහෙතුතො සුක්කා. ඉධ චෙව සම්පරායෙ ච තපෙන්තීති තපනීයා. න තපනීයා අතපනීයා.
අධිවචනදුකාදයො තයො අත්ථතො නින්නානාකරණා; බ්යඤ්ජනමෙවෙත්ථ නානං. සිරිවඩ්ඪකො ධනවඩ්ඪකොති ආදයො හි වචනමත්තමෙව අධිකාරං කත්වා පවත්තා අධිවචනා නාම. අධිවචනානං පථා අධිවචනපථා. ‘‘අභිසඞ්ඛරොන්තීති ඛො, භික්ඛවෙ, තස්මා සඞ්ඛාරා’’ති (සං. නි. 3.79) එවං නිද්ධාරෙත්වා සහෙතුකං කත්වා වුච්චමානා අභිලාපා නිරුත්ති නාම. නිරුත්තීනං පථා නිරුත්තිපථා. තක්කො විතක්කො සඞ්කප්පොති (ධ. ස. 7) එවං තෙන තෙන පකාරෙන ඤාපනතො පඤ්ඤත්ති නාම. පඤ්ඤත්තීනං පථා පඤ්ඤත්තිපථා. එත්ථ ¶ ච එකං දුකං වත්වාපි ඉතරෙසං වචනෙ පයොජනං හෙතුගොච්ඡකෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
109-118. නාමරූපදුකෙ නාමකරණට්ඨෙන නමනට්ඨෙන නාමනට්ඨෙන ච නාමං. රුප්පනට්ඨෙන රූපං. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො. විත්ථාරො පන නික්ඛෙපකණ්ඩෙ ආවි භවිස්සති. අවිජ්ජාති දුක්ඛාදීසු අඤ්ඤාණං. භවතණ්හාති භවපත්ථනා. භවදිට්ඨීති භවො වුච්චති සස්සතං; සස්සතවසෙන උප්පජ්ජනදිට්ඨි. විභවදිට්ඨීති විභවො වුච්චති උච්ඡෙදං; උච්ඡෙදවසෙන උප්පජ්ජනදිට්ඨි. සස්සතො අත්තා ච ලොකො චාති පවත්තා දිට්ඨි සස්සතදිට්ඨි. උච්ඡිජ්ජිස්සතීති පවත්තා දිට්ඨි උච්ඡෙදදිට්ඨි. අන්තවාති පවත්තා දිට්ඨි අන්තවාදිට්ඨි. අනන්තවාති පවත්තා දිට්ඨි අනන්තවාදිට්ඨි. පුබ්බන්තං අනුගතා දිට්ඨි පුබ්බන්තානුදිට්ඨි. අපරන්තං අනුගතා දිට්ඨි අපරන්තානුදිට්ඨි. අහිරිකන්ති යං න හිරියති හිරියිතබ්බෙනාති (ධ. ස. 387) එවං විත්ථාරිතා නිල්ලජ්ජතා. අනොත්තප්පන්ති යං න ඔත්තප්පති ඔත්තප්පිතබ්බෙනාති එවං විත්ථාරිතො අභායනකආකාරො. හිරියනා හිරී, ඔත්තප්පනා ඔත්තප්පං. දොවචස්සතාදීසු දුක්ඛං වචො එතස්මිං විප්පටිකූලගාහිම්හි විපච්චනීකසාතෙ අනාදරෙ පුග්ගලෙති දුබ්බචො. තස්ස කම්මං දොවචස්සං. තස්ස භාවො දොවචස්සතා. පාපා අස්සද්ධාදයො පුග්ගලා එතස්ස මිත්තාති පාපමිත්තො; තස්ස භාවො පාපමිත්තතා. සොවචස්සතා ච කල්යාණමිත්තතා ච වුත්තපටිපක්ඛනයෙන වෙදිතබ්බා.
119-123. ‘පඤ්චපි ¶ ආපත්තික්ඛන්ධා ආපත්තියො, සත්තපි ආපත්තික්ඛන්ධා ආපත්තියො’ති (ධ. ස. 1336) එවං වුත්තාසු ආපත්තීසු කුසලභාවො ආපත්තිකුසලතා. තාහි ¶ ආපත්තීහි වුට්ඨානෙ කුසලභාවො ආපත්තිවුට්ඨානකුසලතා. සමාපත්තීසු කුසලභාවො සමාපත්තිකුසලතා. සමාපත්තීනං අප්පනාපරිච්ඡෙදපඤ්ඤායෙතං අධිවචනං. සමාපත්තීහි ¶ වුට්ඨානෙ කුසලභාවො සමාපත්තිවුට්ඨානකුසලතා. අට්ඨාරසසු ධාතූසු කුසලභාවො ධාතුකුසලතා. තාසංයෙව ධාතූනං මනසිකාරෙ කුසලභාවො මනසිකාරකුසලතා. චක්ඛායතනාදීසු කුසලභාවො ආයතනකුසලතා. ද්වාදසඞ්ගෙ පටිච්චසමුප්පාදෙ කුසලභාවො පටිච්චසමුප්පාදකුසලතා. තස්මිං තස්මිං ඨානෙ කුසලභාවො ඨානකුසලතා. ඨානන්ති කාරණං වුච්චති. තස්මිඤ්හි තදායත්තවුත්තිතාය ඵලං තිට්ඨති නාම, තස්මා ඨානන්ති වුත්තං. අට්ඨානෙ කුසලභාවො අට්ඨානකුසලතා.
124-134. උජුභාවො අජ්ජවො. මුදුභාවො මද්දවො. අධිවාසනසඞ්ඛාතො ඛමනභාවො ඛන්ති. සුරතස්ස භාවො සොරච්චං. සම්මොදකමුදුභාවසඞ්ඛාතො සඛිලභාවො සාඛල්යං. යථා පරෙහි සද්ධිං අත්තනො ඡිද්දං න හොති එවං ධම්මාමිසෙහි පටිසන්ථරණං පටිසන්ථාරො. ඉන්ද්රියසංවරභෙදසඞ්ඛාතො මනච්ඡට්ඨෙසු ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරභාවො ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරතා. පටිග්ගහණපරිභොගවසෙන භොජනෙ මත්තං අජානනභාවො භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුතා. අනන්තරදුකො වුත්තපටිපක්ඛනයෙන වෙදිතබ්බො. සතිවිප්පවාසසඞ්ඛාතො මුට්ඨස්සතිභාවො මුට්ඨස්සච්චං. අසම්පජානභාවො අසම්පජඤ්ඤං. සරතීති සති. සම්පජානාතීති සම්පජඤ්ඤං. අප්පටිසඞ්ඛානෙ අකම්පනට්ඨෙන පටිසඞ්ඛානසඞ්ඛාතං බලං පටිසඞ්ඛානබලං. වීරියසීසෙන සත්ත බොජ්ඣඞ්ගෙ භාවෙන්තස්ස උප්පන්නං බලං භාවනාබලං. පච්චනීකධම්මෙ සමෙතීති සමථො. අනිච්චාදිවසෙන විවිධෙන ආකාරෙන පස්සතීති විපස්සනා. සමථොව තං ආකාරං ගහෙත්වා පුන පවත්තෙතබ්බස්ස සමථස්ස නිමිත්තවසෙන සමථනිමිත්තං. පග්ගාහනිමිත්තෙපි එසෙව නයො. සම්පයුත්තධම්මෙ ¶ පග්ගණ්හාතීති පග්ගාහො. න වික්ඛිපතීති අවික්ඛෙපො.
135-142. සීලවිනාසිකා අසංවරසඞ්ඛාතා සීලස්ස විපත්ති සීලවිපත්ති. සම්මාදිට්ඨිවිනාසිකා මිච්ඡාදිට්ඨිසඞ්ඛාතා දිට්ඨියා විපත්ති දිට්ඨිවිපත්ති. සොරච්චමෙව ¶ සීලස්ස සම්පාදනතො සීලපරිපූරණතො සීලස්ස සම්පදාති සීලසම්පදා. දිට්ඨිපාරිපූරිභූතං ඤාණං දිට්ඨියා සම්පදාති දිට්ඨිසම්පදා. විසුද්ධිභාවං සම්පත්තා සීලසඞ්ඛාතා සීලස්ස විසුද්ධි, සීලවිසුද්ධි. නිබ්බානසඞ්ඛාතං විසුද්ධිං පාපෙතුං සමත්ථා, දස්සනසඞ්ඛාතා, දිට්ඨියා විසුද්ධි දිට්ඨිවිසුද්ධි. දිට්ඨිවිසුද්ධි ඛො පන යථාදිට්ඨිස්ස ච පධානන්ති කම්මස්සකතඤ්ඤාණාදිසඞ්ඛාතා දිට්ඨිවිසුද්ධි චෙව යථාදිට්ඨිස්ස ච අනුරූපදිට්ඨිස්ස කල්යාණදිට්ඨිස්ස තංසම්පයුත්තමෙව පධානං. සංවෙගොති ජාතිආදීනි ¶ පටිච්ච උප්පන්නභයසඞ්ඛාතං සංවිජ්ජනං. සංවෙජනියට්ඨානන්ති සංවෙගජනකං ජාතිආදිකාරණං. සංවිග්ගස්ස ච යොනිසොපධානන්ති එවං සංවෙගජාතස්ස උපායපධානං. අසන්තුට්ඨිතා ච කුසලෙසු ධම්මෙසූති කුසලධම්මපූරණෙ අසන්තුට්ඨිභාවො. අප්පටිවානිතා ච පධානස්මින්ති අරහත්තං අපත්වා පධානස්මිං අනිවත්තනතා අනොසක්කනතා. විජානනතො විජ්ජා. විමුච්චනතො විමුත්ති. ඛයෙ ඤාණන්ති කිලෙසක්ඛයකරෙ අරියමග්ගෙ ඤාණං. අනුප්පාදෙ ඤාණන්ති පටිසන්ධිවසෙන අනුප්පාදභූතෙ තංතංමග්ගවජ්ඣකිලෙසානං අනුප්පාදපරියොසානෙ උප්පන්නෙ අරියඵලෙ ඤාණං. අයං මාතිකාය අනුපුබ්බපදවණ්ණනා.
දුකමාතිකාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.