📜

3. නික්ඛෙපකණ්ඩං

තිකනික්ඛෙපං

985. කතමෙ ¶ ¶ ¶ ¶ ධම්මා කුසලා? තීණි කුසලමූලානි – අලොභො, අදොසො, අමොහො; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා කුසලා.

986. කතමෙ ධම්මා අකුසලා? තීණි අකුසලමූලානි – ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා අකුසලා.

987. කතමෙ ධම්මා අබ්යාකතා? කුසලාකුසලානං ධම්මානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යෙ ච ධම්මා කිරියා නෙව කුසලා නාකුසලා න ච කම්මවිපාකා; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අබ්යාකතා.

988. කතමෙ ධම්මා සුඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා? සුඛභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ, සුඛං වෙදනං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සුඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා.

989. කතමෙ ධම්මා දුක්ඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා? දුක්ඛභූමියං කාමාවචරෙ, දුක්ඛං වෙදනං ¶ ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා දුක්ඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා ¶ .

990. කතමෙ ධම්මා අදුක්ඛමසුඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා? අදුක්ඛමසුඛභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ, අරූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ, අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා අදුක්ඛමසුඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා.

991. කතමෙ ¶ ධම්මා විපාකා? කුසලාකුසලානං ධම්මානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා විපාකා.

992. කතමෙ ¶ ධම්මා විපාකධම්මධම්මා? කුසලාකුසලා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා විපාකධම්මධම්මා.

993. කතමෙ ධම්මා නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා? යෙ ච ධම්මා කිරියා නෙව කුසලා නාකුසලා න ච කම්මවිපාකා, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා.

994. කතමෙ ධම්මා උපාදිණ්ණුපාදානියා? සාසවා කුසලාකුසලානං ධම්මානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යඤ්ච රූපං කම්මස්ස කතත්තා – ඉමෙ ධම්මා උපාදිණ්ණුපාදානියා.

995. කතමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණුපාදානියා? සාසවා කුසලාකුසලා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යෙ ච ධම්මා කිරියා නෙව කුසලා නාකුසලා න ච කම්මවිපාකා; යඤ්ච රූපං න කම්මස්ස ¶ කතත්තා – ඉමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණුපාදානියා.

996. කතමෙ ¶ ධම්මා අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා.

997. කතමෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨසංකිලෙසිකා? තීණි අකුසලමූලානි – ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨසංකිලෙසිකා.

998. කතමෙ ධම්මා අසංකිලිට්ඨසංකිලෙසිකා? සාසවා කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො, වෙදනාක්ඛන්ධො ¶ , සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා අසංකිලිට්ඨසංකිලෙසිකා.

999. කතමෙ ධම්මා අසංකිලිට්ඨඅසංකිලෙසිකා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අසංකිලිට්ඨඅසංකිලෙසිකා.

1000. කතමෙ ධම්මා සවිතක්කසවිචාරා? සවිතක්කසවිචාරභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ ¶ , විතක්කවිචාරෙ ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සවිතක්කසවිචාරා.

1001. කතමෙ ධම්මා අවිතක්කවිචාරමත්තා? අවිතක්කවිචාරමත්තභූමියං රූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ, විචාරං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා අවිතක්කවිචාරමත්තා.

1002. කතමෙ ධම්මා අවිතක්කඅවිචාරා? අවිතක්කඅවිචාරභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ ¶ , අරූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අවිතක්කඅවිචාරා.

1003. කතමෙ ධම්මා පීතිසහගතා? පීතිභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ ¶ , පීතිං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පීතිසහගතා.

1004. කතමෙ ධම්මා සුඛසහගතා? සුඛභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ, සුඛං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සුඛසහගතා.

1005. කතමෙ ධම්මා උපෙක්ඛාසහගතා? උපෙක්ඛාභූමියං කාමාවචරෙ, රූපාවචරෙ, අරූපාවචරෙ, අපරියාපන්නෙ, උපෙක්ඛං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපෙක්ඛාසහගතා.

1006. කතමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බා? තීණි සංයොජනානි – සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො.

1007. තත්ථ ¶ කතමා සක්කායදිට්ඨි? ඉධ අස්සුතවා පුථුජ්ජනො අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකොවිදො අරියධම්මෙ අවිනීතො සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ අවිනීතො රූපං අත්තතො සමනුපස්සති, රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තානං. වෙදනං අත්තතො සමනුපස්සති, වෙදනාවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා වෙදනං, වෙදනාය වා අත්තානං. සඤ්ඤං අත්තතො සමනුපස්සති, සඤ්ඤාවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා සඤ්ඤං, සඤ්ඤාය ¶ වා අත්තානං. සඞ්ඛාරෙ අත්තතො ¶ සමනුපස්සති, සඞ්ඛාරවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා සඞ්ඛාරෙ, සඞ්ඛාරෙසු වා අත්තානං. විඤ්ඤාණං අත්තතො සමනුපස්සති, විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං [දිට්ඨිවිසූකායිතං (සී.)] දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සක්කායදිට්ඨි.

1008. තත්ථ කතමා විචිකිච්ඡා? සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ධම්මෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සඞ්ඝෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තෙ කඞ්ඛති ¶ විචිකිච්ඡති, අපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තාපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති. යා එවරූපා කඞ්ඛා කඞ්ඛායනා කඞ්ඛායිතත්තං විමති විචිකිච්ඡා ද්වෙළ්හකං ද්වෙධාපථො සංසයො අනෙකංසග්ගාහො ආසප්පනා පරිසප්පනා අපරියොගාහනා ථම්භිතත්තං චිත්තස්ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්චති විචිකිච්ඡා.

1009. තත්ථ කතමො සීලබ්බතපරාමාසො? ඉතො බහිද්ධා සමණබ්රාහ්මණානං ‘සීලෙන සුද්ධි, වතෙන සුද්ධි, සීලබ්බතෙන සුද්ධී’ති යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං ¶ වුච්චති සීලබ්බතපරාමාසො.

1010. ඉමානි ¶ තීණි සංයොජනානි; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං වචීකම්මං මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බා.

1011. කතමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බා? අවසෙසො ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බා.

1012. කතමෙ ධම්මා නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බා? කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො ¶ ; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බා.

1013. කතමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා? තීණි සංයොජනානි – සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො.

1014. තත්ථ කතමා සක්කායදිට්ඨි…පෙ… අයං වුච්චති සක්කායදිට්ඨි.

1015. තත්ථ ¶ කතමා විචිකිච්ඡා…පෙ… අයං වුච්චති විචිකිච්ඡා.

1016. තත්ථ කතමො සීලබ්බතපරාමාසො…පෙ… අයං වුච්චති සීලබ්බතපරාමාසො.

1017. ඉමානි තීණි සංයොජනානි; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා. තීණි සංයොජනානි – සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො ¶ – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බා. තදෙකට්ඨො ලොභො, දොසො, මොහො – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතූ. තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා.

1018. කතමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා? අවසෙසො ලොභො, දොසො, මොහො – ඉමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බහෙතූ. තදෙකට්ඨා ¶ ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා.

1019. කතමෙ ධම්මා නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා.

1020. කතමෙ ධම්මා ආචයගාමිනො? සාසවා කුසලාකුසලා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ආචයගාමිනො.

1021. කතමෙ ධම්මා අපචයගාමිනො? චත්තාරො මග්ගා අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා අපචයගාමිනො.

1022. කතමෙ ¶ ධම්මා නෙව ආචයගාමි න අපචයගාමිනො? කුසලාකුසලානං ධම්මානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා ¶ ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යෙ ච ධම්මා කිරියා නෙව කුසලා නාකුසලා න ච කම්මවිපාකා; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නෙව ආචයගාමි න අපචයගාමිනො.

1023. කතමෙ ධම්මා සෙක්ඛා? චත්තාරො මග්ගා අපරියාපන්නා, හෙට්ඨිමානි ච තීණි සාමඤ්ඤඵලානි – ඉමෙ ධම්මා සෙක්ඛා.

1024. කතමෙ ¶ ධම්මා අසෙක්ඛා? උපරිට්ඨිමං [උපරිමං (ස්යා.)] අරහත්තඵලං – ඉමෙ ධම්මා අසෙක්ඛා.

1025. කතමෙ ධම්මා නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා, අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා.

1026. කතමෙ ¶ ධම්මා පරිත්තා? සබ්බෙව කාමාවචරා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පරිත්තා.

1027. කතමෙ ධම්මා මහග්ගතා? රූපාවචරා, අරූපාවචරා, කුසලාබ්යාකතා ධම්මා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා මහග්ගතා.

1028. කතමෙ ධම්මා අප්පමාණා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අප්පමාණා.

1029. කතමෙ ධම්මා පරිත්තාරම්මණා? පරිත්තෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා පරිත්තාරම්මණා.

1030. කතමෙ ධම්මා මහග්ගතාරම්මණා? මහග්ගතෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති ¶ චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා මහග්ගතාරම්මණා.

1031. කතමෙ ධම්මා අප්පමාණාරම්මණා? අප්පමාණෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අප්පමාණාරම්මණා.

1032. කතමෙ ¶ ධම්මා හීනා? තීණි අකුසලමූලානි – ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා හීනා.

1033. කතමෙ ධම්මා මජ්ඣිමා? සාසවා කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා මජ්ඣිමා.

1034. කතමෙ ධම්මා පණීතා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා පණීතා.

1035. කතමෙ ¶ ධම්මා මිච්ඡත්තනියතා? පඤ්ච කම්මානි ආනන්තරිකානි, යා ච මිච්ඡාදිට්ඨිනියතා – ඉමෙ ධම්මා මිච්ඡත්තනියතා.

1036. කතමෙ ධම්මා සම්මත්තනියතා? චත්තාරො මග්ගා අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා සම්මත්තනියතා.

1037. කතමෙ ¶ ධම්මා අනියතා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා, අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනියතා.

1038. කතමෙ ධම්මා මග්ගාරම්මණා? අරියමග්ගං ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා මග්ගාරම්මණා.

1039. කතමෙ ¶ ධම්මා මග්ගහෙතුකා? අරියමග්ගසමඞ්ගිස්ස මග්ගඞ්ගානි ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා මග්ගහෙතුකා. අරියමග්ගසමඞ්ගිස්ස ¶ සම්මාදිට්ඨි මග්ගො චෙව හෙතු ච, සම්මාදිට්ඨිං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා මග්ගහෙතුකා. අරියමග්ගසමඞ්ගිස්ස අලොභො, අදොසො, අමොහො – ඉමෙ ධම්මා මග්ගහෙතූ. තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා මග්ගහෙතුකා.

1040. කතමෙ ධම්මා මග්ගාධිපතිනො? අරියමග්ගං අධිපතිං කරිත්වා යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා මග්ගාධිපතිනො. අරියමග්ගසමඞ්ගිස්ස වීමංසාධිපතෙය්යං මග්ගං භාවයන්තස්ස වීමංසං ඨපෙත්වා; තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා මග්ගාධිපතිනො.

1041. කතමෙ ධම්මා උප්පන්නා? යෙ ධම්මා ජාතා භූතා සඤ්ජාතා නිබ්බත්තා අභිනිබ්බත්තා පාතුභූතා උප්පන්නා සමුප්පන්නා උට්ඨිතා සමුට්ඨිතා උප්පන්නා උප්පන්නංසෙන සඞ්ගහිතා, රූපං [රූපා (බහූසු)], වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා උප්පන්නා.

1042. කතමෙ ධම්මා අනුප්පන්නා? යෙ ධම්මා අජාතා අභූතා අසඤ්ජාතා අනිබ්බත්තා අනභිනිබ්බත්තා අපාතුභූතා ¶ අනුප්පන්නා අසමුප්පන්නා අනුට්ඨිතා අසමුට්ඨිතා අනුප්පන්නා අනුප්පන්නංසෙන සඞ්ගහිතා, රූපං, වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා අනුප්පන්නා.

1043. කතමෙ ¶ ධම්මා උප්පාදිනො? කුසලාකුසලානං ධම්මානං අවිපක්කවිපාකානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යඤ්ච රූපං කම්මස්ස කතත්තා උප්පජ්ජිස්සති – ඉමෙ ධම්මා උප්පාදිනො.

1044. කතමෙ ¶ ධම්මා අතීතා? යෙ ධම්මා අතීතා නිරුද්ධා විගතා විපරිණතා අත්ථඞ්ගතා අබ්භත්ථඞ්ගතා උප්පජ්ජිත්වා විගතා අතීතා අතීතංසෙන සඞ්ගහිතා, රූපං, වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා අතීතා.

1045. කතමෙ ධම්මා අනාගතා? යෙ ධම්මා අජාතා අභූතා අසඤ්ජාතා අනිබ්බත්තා අනභිනිබ්බත්තා ¶ අපාතුභූතා අනුප්පන්නා අසමුප්පන්නා අනුට්ඨිතා අසමුට්ඨිතා අනාගතා අනාගතංසෙන සඞ්ගහිතා, රූපං, වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා අනාගතා.

1046. කතමෙ ධම්මා පච්චුප්පන්නා? යෙ ධම්මා ජාතා භූතා සඤ්ජාතා නිබ්බත්තා අභිනිබ්බත්තා පාතුභූතා උප්පන්නා සමුප්පන්නා උට්ඨිතා සමුට්ඨිතා පච්චුප්පන්නා පච්චුප්පන්නංසෙන සඞ්ගහිතා, රූපං, වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා පච්චුප්පන්නා.

1047. කතමෙ ධම්මා අතීතාරම්මණා? අතීතෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අතීතාරම්මණා.

1048. කතමෙ ධම්මා අනාගතාරම්මණා? අනාගතෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති ¶ චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අනාගතාරම්මණා.

1049. කතමෙ ධම්මා පච්චුප්පන්නාරම්මණා? පච්චුප්පන්නෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා පච්චුප්පන්නාරම්මණා.

1050. කතමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තා? යෙ ධම්මා තෙසං තෙසං සත්තානං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං නියතා පාටිපුග්ගලිකා උපාදිණ්ණා, රූපං, වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තා.

1051. කතමෙ ධම්මා බහිද්ධා? යෙ ධම්මා තෙසං තෙසං පරසත්තානං පරපුග්ගලානං අජ්ඣත්තං ¶ පච්චත්තං නියතා පාටිපුග්ගලිකා උපාදිණ්ණා, රූපං, වෙදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා, විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා බහිද්ධා.

1052. කතමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තබහිද්ධා? තදුභයං – ඉමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තබහිද්ධා.

1053. කතමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තාරම්මණා? අජ්ඣත්තෙ ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තාරම්මණා.

1054. කතමෙ ¶ ¶ ධම්මා බහිද්ධාරම්මණා? බහිද්ධා ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා බහිද්ධාරම්මණා.

1055. කතමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා? අජ්ඣත්තබහිද්ධා ධම්මෙ ආරබ්භ යෙ උප්පජ්ජන්ති චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා.

1056. කතමෙ ධම්මා සනිදස්සනසප්පටිඝා? රූපායතනං – ඉමෙ ධම්මා සනිදස්සනසප්පටිඝා.

1057. කතමෙ ධම්මා අනිදස්සනසප්පටිඝා? චක්ඛායතනං, සොතායතනං, ඝානායතනං, ජිව්හායතනං, කායායතනං, සද්දායතනං, ගන්ධායතනං ¶ , රසායතනං, ඵොට්ඨබ්බායතනං – ඉමෙ ධම්මා අනිදස්සනසප්පටිඝා.

1058. කතමෙ ධම්මා අනිදස්සනඅප්පටිඝා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යඤ්ච රූපං අනිදස්සනං අප්පටිඝං ධම්මායතනපරියාපන්නං; අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනිදස්සනඅප්පටිඝා.

තිකං.

දුකනික්ඛෙපං

හෙතුගොච්ඡකං

1059. කතමෙ ධම්මා හෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ, නව කාමාවචරහෙතූ ඡ රූපාවචරහෙතූ, ඡ අරූපාවචරහෙතූ, ඡ අපරියාපන්නහෙතූ.

1060. තත්ථ කතමෙ තයො කුසලහෙතූ? අලොභො, අදොසො, අමොහො.

1061. තත්ථ ¶ කතමො අලොභො? යො අලොභො අලුබ්භනා අලුබ්භිතත්තං අසාරාගො අසාරජ්ජනා අසාරජ්ජිතත්තං අනභිජ්ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං වුච්චති අලොභො.

1062. තත්ථ ¶ කතමො අදොසො? යො ¶ අදොසො අදුස්සනා අදුස්සිතත්තං මෙත්ති මෙත්තායනා මෙත්තායිතත්තං අනුද්දා අනුද්දායනා අනුදායිතත්තං හිතෙසිතා අනුකම්පා අබ්යාපාදො අබ්යාපජ්ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං වුච්චති අදොසො.

1063. තත්ථ කතමො අමොහො? දුක්ඛෙ ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං, පුබ්බන්තෙ ඤාණං, අපරන්තෙ ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු ඤාණං, යා එවරූපා පඤ්ඤා ¶ පජානනා විචයො පවිචයො ධම්මවිචයො සල්ලක්ඛණා උපලක්ඛණා පච්චුපලක්ඛණා පණ්ඩිච්චං කොසල්ලං නෙපුඤ්ඤං වෙභබ්යා චින්තා උපපරික්ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්සනා සම්පජඤ්ඤං පතොදො පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං පඤ්ඤාසත්ථං පඤ්ඤාපාසාදො පඤ්ඤාආලොකො පඤ්ඤාඔභාසො පඤ්ඤාපජ්ජොතො පඤ්ඤාරතනං අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති අමොහො.

ඉමෙ තයො කුසලහෙතූ.

1064. තත්ථ කතමෙ තයො අකුසලහෙතූ? ලොභො, දොසො, මොහො.

1065. තත්ථ කතමො ලොභො? යො රාගො සාරාගො අනුනයො අනුරොධො නන්දී නන්දීරාගො [නන්දිරාගො (සී.)] චිත්තස්ස සාරාගො ඉච්ඡා මුච්ඡා අජ්ඣොසානං ගෙධො පලිගෙධො සඞ්ගො පඞ්කො එජා මායා ජනිකා සඤ්ජනනී සිබ්බිනී [සිබ්බනී (සී.)] ජාලිනී සරිතා විසත්තිකා සුත්තං විසටා ආයූහිනී [ආයූහනී (සී. ස්යා.)] දුතියා පණිධි භවනෙත්ති වනං වනථො සන්ථවො සිනෙහො අපෙක්ඛා පටිබන්ධු ආසා ආසිසනා ආසිසිතත්තං [ආසිංසනා ආසිංසිතත්තං (සී. ස්යා.)] රූපාසා සද්දාසා ගන්ධාසා රසාසා ඵොට්ඨබ්බාසා ලාභාසා ධනාසා පුත්තාසා ජීවිතාසා ජප්පා පජප්පා අභිජප්පා ජප්පා ජප්පනා ජප්පිතත්තං ලොලුප්පං ලොලුප්පායනා ලොලුප්පායිතත්තං පුච්ඡඤ්ජිකතා [පුඤ්චිකතා (ස්යා.) පුච්ඡිකතා (සී.)] සාධුකම්යතා අධම්මරාගො විසමලොභො නිකන්ති නිකාමනා පත්ථනා පිහනා සම්පත්ථනා කාමතණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා රූපතණ්හා අරූපතණ්හා නිරොධතණ්හා රූපතණ්හා සද්දතණ්හා ගන්ධතණ්හා ¶ රසතණ්හා ඵොට්ඨබ්බතණ්හා ධම්මතණ්හා ¶ ඔඝො යොගො ගන්ථො උපාදානං ආවරණං නීවරණං ඡාදනං බන්ධනං උපක්කිලෙසො අනුසයො පරියුට්ඨානං ලතා වෙවිච්ඡං දුක්ඛමූලං දුක්ඛනිදානං ¶ දුක්ඛප්පභවො මාරපාසො මාරබළිසං මාරවිසයො තණ්හානදී තණ්හාජාලං තණ්හාගද්දුලං තණ්හාසමුද්දො අභිජ්ඣා ලොභො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති ලොභො.

1066. තත්ථ ¶ කතමො දොසො? අනත්ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්ස මෙ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි…පෙ… අනත්ථං චරති…පෙ… අනත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අප්පියස්ස මෙ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි…පෙ… අත්ථං චරති…පෙ… අත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අට්ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්තස්ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්පකොපො දොසො පදොසො සම්පදොසො චිත්තස්ස බ්යාපත්ති මනොපදොසො කොධො කුජ්ඣනා කුජ්ඣිතත්තං දොසො දුස්සනා දුස්සිතත්තං බ්යාපත්ති බ්යාපජ්ජනා බ්යාපජ්ජිතත්තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්ඩික්කං අසුරොපො අනත්තමනතා චිත්තස්ස – අයං වුච්චති දොසො.

1067. තත්ථ කතමො මොහො? දුක්ඛෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තෙ අඤ්ඤාණං, අපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු අඤ්ඤාණං, යං එවරූපං අඤ්ඤාණං අදස්සනං අනභිසමයො ¶ අනනුබොධො අසම්බොධො අප්පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්ඛනා අපච්චවෙක්ඛණා අපච්චක්ඛකම්මං දුම්මෙජ්ඣං බාල්යං අසම්පජඤ්ඤං මොහො පමොහො සම්මොහො අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානුසයො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති මොහො.

ඉමෙ තයො අකුසලහෙතූ.

1068. තත්ථ කතමෙ තයො අබ්යාකතහෙතූ? කුසලානං වා ධම්මානං විපාකතො කිරියාබ්යාකතෙසු වා ධම්මෙසු අලොභො අදොසො අමොහො – ඉමෙ තයො අබ්යාකතහෙතූ.

1069. තත්ථ ¶ කතමෙ නව කාමාවචරහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ – ඉමෙ නව කාමාවචරහෙතූ.

1070. තත්ථ ¶ කතමෙ ඡ රූපාවචරහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ – ඉමෙ ඡ රූපාවචරහෙතූ.

1071. තත්ථ කතමෙ ඡ අරූපාවචරහෙතූ? තයො ¶ කුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ – ඉමෙ ඡ අරූපාවචරහෙතූ.

1072. තත්ථ කතමෙ ඡ අපරියාපන්නහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ – ඉමෙ ඡ අපරියාපන්නහෙතූ.

1073. තත්ථ කතමෙ තයො කුසලහෙතූ? අලොභො, අදොසො, අමොහො.

1074. තත්ථ කතමො අලොභො? යො අලොභො අලුබ්භනා අලුබ්භිතත්තං අසාරාගො අසාරජ්ජනා අසාරජ්ජිතත්තං අනභිජ්ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං වුච්චති අලොභො.

1075. තත්ථ කතමො අදොසො? යො අදොසො අදුස්සනා අදුස්සිතත්තං…පෙ… අබ්යාපාදො අබ්යාපජ්ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං වුච්චති අදොසො.

1076. තත්ථ කතමො අමොහො ¶ ? දුක්ඛෙ ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං, පුබ්බන්තෙ ඤාණං, අපරන්තෙ ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු ඤාණං, යා එවරූපා පඤ්ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්මවිචයො සල්ලක්ඛණා උපලක්ඛණා පච්චුපලක්ඛණා පණ්ඩිච්චං කොසල්ලං නෙපුඤ්ඤං වෙභබ්යා චින්තා උපපරික්ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්සනා සම්පජඤ්ඤං පතොදො පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං පඤ්ඤාසත්ථං පඤ්ඤාපාසාදො පඤ්ඤාආලොකො පඤ්ඤාඔභාසො පඤ්ඤාපජ්ජොතො පඤ්ඤාරතනං අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති අමොහො.

ඉමෙ තයො කුසලහෙතූ.

1077. තත්ථ ¶ ¶ කතමෙ තයො අබ්යාකතහෙතූ? කුසලානං ධම්මානං විපාකතො අලොභො අදොසො අමොහො – ඉමෙ තයො අබ්යාකතහෙතූ. ඉමෙ ඡ අපරියාපන්නහෙතූ – ඉමෙ ධම්මා හෙතූ.

1078. කතමෙ ධම්මා න හෙතූ? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා, අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න හෙතූ.

1079. කතමෙ ධම්මා සහෙතුකා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සහෙතුකා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සහෙතුකා ¶ .

1080. කතමෙ ධම්මා අහෙතුකා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා අහෙතුකා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අහෙතුකා.

1081. කතමෙ ¶ ධම්මා හෙතුසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා හෙතුසම්පයුත්තා.

1082. කතමෙ ධම්මා හෙතුවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා හෙතුවිප්පයුත්තා.

1083. කතමෙ ධම්මා හෙතූ චෙව සහෙතුකා ච? ලොභො මොහෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, මොහො ලොභෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, දොසො මොහෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, මොහො දොසෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච; අලොභො අදොසො අමොහො, තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං හෙතූ චෙව සහෙතුකා ච – ඉමෙ ධම්මා හෙතූ චෙව සහෙතුකා ච.

1084. කතමෙ ධම්මා සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සහෙතුකා තෙ ¶ ධම්මෙ ඨපෙත්වා, වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ.

1085. කතමෙ ¶ ධම්මා හෙතූ චෙව හෙතුසම්පයුත්තා ච? ලොභො මොහෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්පයුත්තො ච, මොහො ලොභෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්පයුත්තො ච, දොසො මොහෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්පයුත්තො ච, මොහො දොසෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්පයුත්තො ච; අලොභො අදොසො අමොහො ¶ , තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං හෙතූ චෙව හෙතුසම්පයුත්තා ච – ඉමෙ ධම්මා හෙතූ චෙව හෙතුසම්පයුත්තා ච.

1086. කතමෙ ධම්මා හෙතුසම්පයුත්තා චෙව න ච හෙතූ? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා, වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා හෙතුසම්පයුත්තා චෙව න ච හෙතූ.

1087. කතමෙ ධම්මා න හෙතූ සහෙතුකා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා න හෙතූ සහෙතුකා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා න හෙතූ සහෙතුකා.

1088. කතමෙ ධම්මා න හෙතූ අහෙතුකා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා න හෙතූ අහෙතුකා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න හෙතූ අහෙතුකා.

චූළන්තරදුකං

1089. කතමෙ ධම්මා සප්පච්චයා? පඤ්චක්ඛන්ධා – රූපක්ඛන්ධො, වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො ¶ , සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සප්පච්චයා.

1090. කතමෙ ධම්මා අප්පච්චයා? අසඞ්ඛතා ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අප්පච්චයා.

1091. කතමෙ ධම්මා සඞ්ඛතා? යෙව තෙ ධම්මා සප්පච්චයා, තෙව තෙ ධම්මා සඞ්ඛතා.

1092. කතමෙ ¶ ධම්මා අසඞ්ඛතා? යො එව සො ධම්මො අප්පච්චයො, සො එව සො ධම්මො අසඞ්ඛතො.

1093. කතමෙ ධම්මා සනිදස්සනා? රූපායතනං – ඉමෙ ධම්මා සනිදස්සනා ¶ .

1094. කතමෙ ¶ ධම්මා අනිදස්සනා? චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනං, වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, යඤ්ච රූපං අනිදස්සනං අප්පටිඝං ධම්මායතනපරියාපන්නං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනිදස්සනා.

1095. කතමෙ ධම්මා සප්පටිඝා? චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනං – ඉමෙ ධම්මා සප්පටිඝා.

1096. කතමෙ ධම්මා අප්පටිඝා? වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, යඤ්ච රූපං අනිදස්සනං අප්පටිඝං ධම්මායතනපරියාපන්නං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අප්පටිඝා.

1097. කතමෙ ධම්මා රූපිනො? චත්තාරො ච මහාභූතා චතුන්නඤ්ච මහාභූතානං උපාදාය රූපං – ඉමෙ ධම්මා රූපිනො.

1098. කතමෙ ධම්මා අරූපිනො? වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අරූපිනො.

1099. කතමෙ ධම්මා ලොකියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ලොකියා.

1100. කතමෙ ධම්මා ලොකුත්තරා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා ලොකුත්තරා.

1101. කතමෙ ධම්මා කෙනචි විඤ්ඤෙය්යා, කෙනචි න විඤ්ඤෙය්යා? යෙ ¶ තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා ¶ , න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ¶ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ¶ ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ ¶ තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන ¶ තෙ ධම්මා සොතවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ඝානවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා. යෙ තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා ¶ ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා; යෙ වා පන තෙ ධම්මා ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා, න තෙ ධම්මා කායවිඤ්ඤෙය්යා. ඉමෙ ධම්මා කෙනචි විඤ්ඤෙය්යා කෙනචි න විඤ්ඤෙය්යා.

ආසවගොච්ඡකං

1102. කතමෙ ¶ ධම්මා ආසවා? චත්තාරො ආසවා – කාමාසවො, භවාසවො, දිට්ඨාසවො, අවිජ්ජාසවො.

1103. තත්ථ ¶ කතමො කාමාසවො? යො කාමෙසු කාමච්ඡන්දො කාමරාගො කාමනන්දී කාමතණ්හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්ඡා කාමජ්ඣොසානං – අයං වුච්චති කාමාසවො.

1104. තත්ථ කතමො භවාසවො? යො භවෙසු භවඡන්දො [භවච්ඡන්දො (සී. ස්යා.)] භවරාගො භවනන්දී භවතණ්හා භවසිනෙහො භවපරිළාහො භවමුච්ඡා භවජ්ඣොසානං – අයං වුච්චති භවාසවො.

1105. තත්ථ කතමො දිට්ඨාසවො? සස්සතො ලොකොති වා, අසස්සතො ලොකොති වා, අන්තවා ලොකොති වා, අනන්තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්ති වා, අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරන්ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා; යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති දිට්ඨාසවො. සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි දිට්ඨාසවො.

1106. තත්ථ කතමො අවිජ්ජාසවො? දුක්ඛෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්ඤාණං ¶ , පුබ්බන්තෙ අඤ්ඤාණං, අපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු අඤ්ඤාණංः යං එවරූපං අඤ්ඤාණං අදස්සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්බොධො අප්පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්ඛනා අපච්චවෙක්ඛණා අපච්චක්ඛකම්මං දුම්මෙජ්ඣං බාල්යං අසම්පජඤ්ඤං ¶ මොහො පමොහො සම්මොහො අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානුසයො ¶ අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති අවිජ්ජාසවො.

ඉමෙ ධම්මා ආසවා.

1107. කතමෙ ධම්මා නො ආසවා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා ¶ වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො ආසවා.

1108. කතමෙ ධම්මා සාසවා? කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සාසවා.

1109. කතමෙ ධම්මා අනාසවා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනාසවා.

1110. කතමෙ ධම්මා ආසවසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ¶ ආසවසම්පයුත්තා.

1111. කතමෙ ධම්මා ආසවවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා ආසවවිප්පයුත්තා.

1112. කතමෙ ධම්මා ආසවා චෙව සාසවා ච? තෙයෙව ආසවා ආසවා චෙව සාසවා ච.

1113. කතමෙ ධම්මා සාසවා චෙව නො ච ආසවා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සාසවා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා ¶ , අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සාසවා චෙව නො ච ආසවා.

1114. කතමෙ ධම්මා ආසවා චෙව ආසවසම්පයුත්තා ච? කාමාසවො අවිජ්ජාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්පයුත්තො ච, අවිජ්ජාසවො කාමාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්පයුත්තො ච, භවාසවො අවිජ්ජාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්පයුත්තො ච, අවිජ්ජාසවො භවාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්පයුත්තො ච, දිට්ඨාසවො අවිජ්ජාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්පයුත්තො ච, අවිජ්ජාසවො ¶ දිට්ඨාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්පයුත්තො ච – ඉමෙ ධම්මා ආසවා චෙව ආසවසම්පයුත්තා ච.

1115. කතමෙ ¶ ධම්මා ආසවසම්පයුත්තා චෙව නො ච ආසවා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ආසවසම්පයුත්තා චෙව නො ච ආසවා.

1116. කතමෙ ¶ ධම්මා ආසවවිප්පයුත්තා සාසවා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ආසවවිප්පයුත්තා සාසවා.

1117. කතමෙ ධම්මා ආසවවිප්පයුත්තා අනාසවා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා ආසවවිප්පයුත්තා අනාසවා.

නික්ඛෙපකණ්ඩෙ පඨමභාණවාරො.

සංයොජනගොච්ඡකං

1118. කතමෙ ධම්මා සංයොජනා? දස සංයොජනානි – කාමරාගසංයොජනං, පටිඝසංයොජනං ¶ , මානසංයොජනං, දිට්ඨිසංයොජනං, විචිකිච්ඡාසංයොජනං, සීලබ්බතපරාමාසසංයොජනං, භවරාගසංයොජනං, ඉස්සාසංයොජනං, මච්ඡරියසංයොජනං, අවිජ්ජාසංයොජනං.

1119. තත්ථ කතමං කාමරාගසංයොජනං? යො කාමෙසු කාමච්ඡන්දො කාමරාගො කාමනන්දී කාමතණ්හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්ඡා කාමජ්ඣොසානං – ඉදං වුච්චති කාමරාගසංයොජනං.

1120. තත්ථ කතමං පටිඝසංයොජනං? අනත්ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්ස මෙ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි…පෙ… අනත්ථං චරති…පෙ… අනත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අප්පියස්ස මෙ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි…පෙ… අත්ථං චරති…පෙ… අත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ¶ ජායති, අට්ඨානෙ වා පන ¶ ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්තස්ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්පකොපො දොසො පදොසො සම්පදොසො චිත්තස්ස බ්යාපත්ති මනොපදොසො කොධො කුජ්ඣනා කුජ්ඣිතත්තං දොසො දුස්සනා දුස්සිතත්තං බ්යාපත්ති බ්යාපජ්ජනා බ්යාපජ්ජිතත්තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්ඩික්කං අසුරොපො අනත්තමනතා චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති පටිඝසංයොජනං.

1121. තත්ථ කතමං මානසංයොජනං? සෙය්යොහමස්මීති මානො, සදිසොහමස්මීති මානො, හීනොහමස්මීති ¶ මානො. යො එවරූපො මානො මඤ්ඤනා මඤ්ඤිතත්තං උන්නති උන්නමො [උණ්ණති උණ්ණාමො (ස්යා.)] ධජො සම්පග්ගාහො කෙතුකම්යතා චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති මානසංයොජනං.

1122. තත්ථ කතමං දිට්ඨිසංයොජනං? සස්සතො ලොකොති වා, අසස්සතො ලොකොති වා, අන්තවා ලොකොති වා, අනන්තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්ති වා, අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරන්ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා; යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං ¶ තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – ඉදං වුච්චති දිට්ඨිසංයොජනං. ඨපෙත්වා සීලබ්බතපරාමාසසංයොජනං සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි ¶ දිට්ඨිසංයොජනං.

1123. තත්ථ කතමං විචිකිච්ඡාසංයොජනං? සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ධම්මෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සඞ්ඝෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, අපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තාපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛති විචිකිච්ඡතිः යා එවරූපා කඞ්ඛා කඞ්ඛායනා කඞ්ඛායිතත්තං විමති විචිකිච්ඡා ද්වෙළ්හකං ද්වෙධාපථො සංසයො අනෙකංසග්ගාහො ආසප්පනා පරිසප්පනා අපරියොගාහනා ථම්භිතත්තං චිත්තස්ස මනොවිලෙඛො – ඉදං වුච්චති විචිකිච්ඡාසංයොජනං.

1124. තත්ථ ¶ කතමං සීලබ්බතපරාමාසසංයොජනං? ඉතො බහිද්ධා සමණබ්රාහ්මණානං සීලෙන සුද්ධි වතෙන සුද්ධි සීලබ්බතෙන සුද්ධීති; යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – ඉදං වුච්චති සීලබ්බතපරාමාසසංයොජනං.

1125. තත්ථ කතමං භවරාගසංයොජනං? යො භවෙසු භවඡන්දො භවරාගො භවනන්දී භවතණ්හා භවසිනෙහො භවපරිළාහො භවමුච්ඡා භවජ්ඣොසානං – ඉදං වුච්චති භවරාගසංයොජනං.

1126. තත්ථ කතමං ඉස්සාසංයොජනං? යා පරලාභසක්කාරගරුකාරමානනවන්දනපූජනාසු ඉස්සා ඉස්සායනා ¶ ඉස්සායිතත්තං උසූයා උසූයනා ¶ උසූයිතත්තං [උස්සුයා උස්සුයනා උස්සුයිතත්තං (ක.)] – ඉදං වුච්චති ඉස්සාසංයොජනං.

1127. තත්ථ කතමං මච්ඡරියසංයොජනං? පඤ්ච මච්ඡරියානි – ආවාසමච්ඡරියං, කුලමච්ඡරියං, ලාභමච්ඡරියං, වණ්ණමච්ඡරියං, ධම්මමච්ඡරියං. යං එවරූපං මච්ඡෙරං මච්ඡරායනා මච්ඡරායිතත්තං වෙවිච්ඡං කදරියං කටුකඤ්චුකතා අග්ගහිතත්තං චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති මච්ඡරියසංයොජනං.

1128. තත්ථ ¶ කතමං අවිජ්ජාසංයොජනං? දුක්ඛෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තෙ අඤ්ඤාණං, අපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු අඤ්ඤාණංः යං එවරූපං අඤ්ඤාණං අදස්සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්බොධො අප්පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්ඛනා අපච්චවෙක්ඛණා අපච්චක්ඛකම්මං දුම්මෙජ්ඣං බාල්යං අසම්පජඤ්ඤං මොහො පමොහො සම්මොහො අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානුසයො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – ඉදං වුච්චති අවිජ්ජාසංයොජනං.

ඉමෙ ධම්මා සංයොජනා.

1129. කතමෙ ¶ ධම්මා නො සංයොජනා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො සංයොජනා.

1130. කතමෙ ¶ ධම්මා සංයොජනියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනියා.

1131. කතමෙ ධම්මා අසංයොජනියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අසංයොජනියා.

1132. කතමෙ ධම්මා සංයොජනසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනසම්පයුත්තා.

1133. කතමෙ ධම්මා සංයොජනවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනවිප්පයුත්තා.

1134. කතමෙ ¶ ¶ ධම්මා සංයොජනා චෙව සංයොජනියා ච? තානෙව සංයොජනානි සංයොජනා චෙව සංයොජනියා ච.

1135. කතමෙ ධම්මා සංයොජනියා චෙව නො ච සංයොජනා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සංයොජනියා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනියා චෙව නො ච සංයොජනා.

1136. කතමෙ ධම්මා සංයොජනා චෙව සංයොජනසම්පයුත්තා ච? කාමරාගසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං කාමරාගසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව ¶ සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, පටිඝසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං පටිඝසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව ¶ සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, මානසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං මානසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, දිට්ඨිසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං දිට්ඨිසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, විචිකිච්ඡාසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං විචිකිච්ඡාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, සීලබ්බතපරාමාසසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං සීලබ්බතපරාමාසසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, භවරාගසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං භවරාගසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, ඉස්සාසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං ඉස්සාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, මච්ඡරියසංයොජනං අවිජ්ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජාසංයොජනං මච්ඡරියසංයොජනෙන ¶ සංයොජනඤ්චෙව සංයොජනසම්පයුත්තඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනා චෙව සංයොජනසම්පයුත්තා ච.

1137. කතමෙ ¶ ධම්මා සංයොජනසම්පයුත්තා චෙව නො ච සංයොජනා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා ¶ සම්පයුත්තා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනසම්පයුත්තා චෙව නො ච සංයොජනා.

1138. කතමෙ ධම්මා සංයොජනවිප්පයුත්තා සංයොජනියා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනවිප්පයුත්තා සංයොජනියා.

1139. කතමෙ ධම්මා සංයොජනවිප්පයුත්තා අසංයොජනියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා සංයොජනවිප්පයුත්තා අසංයොජනියා.

ගන්ථගොච්ඡකං

1140. කතමෙ ¶ ධම්මා ගන්ථා? චත්තාරො ගන්ථා – අභිජ්ඣා කායගන්ථො, බ්යාපාදො කායගන්ථො, සීලබ්බතපරාමාසො කායගන්ථො, ඉදං සච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො.

1141. තත්ථ කතමො අභිජ්ඣා කායගන්ථො? යො රාගො සාරාගො අනුනයො අනුරොධො නන්දී නන්දීරාගො චිත්තස්ස සාරාගො ඉච්ඡා මුච්ඡා අජ්ඣොසානං ගෙධො පලිගෙධො සඞ්ගො පඞ්කො එජා මායා ජනිකා සඤ්ජනනී සිබ්බිනී ජාලිනී සරිතා විසත්තිකා සුත්තං ¶ විසටා ආයූහිනී දුතියා පණිධි භවනෙත්ති වනං වනථො සන්ථවො සිනෙහො අපෙක්ඛා පටිබන්ධු ආසා ආසිසනා ආසිසිතත්තං රූපාසා සද්දාසා ගන්ධාසා රසාසා ඵොට්ඨබ්බාසා ලාභාසා ධනාසා පුත්තාසා ජීවිතාසා ජප්පා පජප්පා අභිජප්පා ජප්පා ජප්පනා ජප්පිතත්තං ලොලුප්පං ලොලුප්පායනා ලොලුප්පායිතත්තං පුච්ඡඤ්ජිකතා සාධුකම්යතා අධම්මරාගො විසමලොභො නිකන්ති නිකාමනා පත්ථනා පිහනා සම්පත්ථනා කාමතණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා රූපතණ්හා අරූපතණ්හා නිරොධතණ්හා රූපතණ්හා සද්දතණ්හා ගන්ධතණ්හා රසතණ්හා ඵොට්ඨබ්බතණ්හා ධම්මතණ්හා ඔඝො යොගො ගන්ථො උපාදානං ආවරණං නීවරණං ඡාදනං බන්ධනං උපක්කිලෙසො අනුසයො පරියුට්ඨානං ලතා වෙවිච්ඡං දුක්ඛමූලං දුක්ඛනිදානං දුක්ඛප්පභවො මාරපාසො මාරබළිසං මාරවිසයො තණ්හානදී තණ්හාජාලං තණ්හාගද්දුලං තණ්හාසමුද්දො අභිජ්ඣා ලොභො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති අභිජ්ඣා කායගන්ථො.

1142. තත්ථ ¶ කතමො බ්යාපාදො කායගන්ථො? අනත්ථං මෙ අචරී ති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ¶ ජායති, අනත්ථං මෙ චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්ස මෙ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි…පෙ… අනත්ථං චරති…පෙ… අනත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අප්පියස්ස මෙ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි…පෙ… අත්ථං චරති…පෙ… අත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අට්ඨානෙ වා ¶ පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්තස්ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්පකොපො දොසො පදොසො සම්පදොසො චිත්තස්ස බ්යාපත්ති මනොපදොසො කොධො කුජ්ඣනා කුජ්ඣිතත්තං දොසො දුස්සනා ¶ දුස්සිතත්තං බ්යාපත්ති බ්යාපජ්ජනා බ්යාපජ්ජිතත්තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්ඩික්කං අසුරොපො අනත්තමනතා චිත්තස්ස – අයං වුච්චති බ්යාපාදො කායගන්ථො.

1143. තත්ථ කතමො සීලබ්බතපරාමාසො කායගන්ථො? ඉතො බහිද්ධා සමණබ්රාහ්මණානං සීලෙන සුද්ධි, වතෙන සුද්ධි, සීලබ්බතෙන සුද්ධීතිः යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සීලබ්බතපරාමාසො කායගන්ථො.

1144. තත්ථ කතමො ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො? සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; අන්තවා ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; අනන්තවා ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; තං ජීවං තං සරීරං, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; හොති ච න ¶ ච හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වා; නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති වාः යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො. ඨපෙත්වා සීලබ්බතපරාමාසං කායගන්ථං සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො.

ඉමෙ ධම්මා ගන්ථා.

1145. කතමෙ ¶ ධම්මා නො ගන්ථා? තෙ ¶ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො ගන්ථා.

1146. කතමෙ ¶ ධම්මා ගන්ථනියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ගන්ථනියා.

1147. කතමෙ ධම්මා අගන්ථනියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අගන්ථනියා.

1148. කතමෙ ධම්මා ගන්ථසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ¶ ගන්ථසම්පයුත්තා.

1149. කතමෙ ධම්මා ගන්ථවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා ගන්ථවිප්පයුත්තා.

1150. කතමෙ ධම්මා ගන්ථා චෙව ගන්ථනියා ච? තෙව ගන්ථා ගන්ථා චෙව ගන්ථනියා ච.

1151. කතමෙ ධම්මා ගන්ථනියා චෙව නො ච ගන්ථා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා ගන්ථනියා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ගන්ථනියා චෙව නො ච ගන්ථා.

1152. කතමෙ ධම්මා ගන්ථා චෙව ගන්ථසම්පයුත්තා ච? සීලබ්බතපරාමාසො කායගන්ථො අභිජ්ඣාකායගන්ථෙන ගන්ථො චෙව ගන්ථසම්පයුත්තො ච, අභිජ්ඣාකායගන්ථො සීලබ්බතපරාමාසෙන කායගන්ථෙන ගන්ථො චෙව ගන්ථසම්පයුත්තො ච, ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො අභිජ්ඣාකායගන්ථෙන ගන්ථො ¶ චෙව ගන්ථසම්පයුත්තො ච, අභිජ්ඣාකායගන්ථො ඉදංසච්චාභිනිවෙසෙන කායගන්ථෙන ගන්ථො චෙව ගන්ථසම්පයුත්තො ච – ඉමෙ ධම්මා ගන්ථා චෙව ගන්ථසම්පයුත්තා ච.

1153. කතමෙ ධම්මා ගන්ථසම්පයුත්තා චෙව නො ච ගන්ථා? තෙහි ¶ ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ¶ ධම්මා ගන්ථසම්පයුත්තා චෙව නො ච ගන්ථා.

1154. කතමෙ ¶ ධම්මා ගන්ථවිප්පයුත්තා ගන්ථනියා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ගන්ථවිප්පයුත්තා ගන්ථනියා.

1155. කතමෙ ධම්මා ගන්ථවිප්පයුත්තා අගන්ථනියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා ගන්ථවිප්පයුත්තා අගන්ථනියා.

ඔඝගොච්ඡකං

1156. කතමෙ ධම්මා ඔඝා? චත්තාරො ඔඝා…පෙ… ඉමෙ ධම්මා ඔඝවිප්පයුත්තා ඔඝනියා.

යොගගොච්ඡකං

1157. කතමෙ ධම්මා යොගා? චත්තාරො යොගා…පෙ… ඉමෙ ධම්මා යොගවිප්පයුත්තා යොගනියා.

නීවරණගොච්ඡකං

1158. කතමෙ ධම්මා නීවරණා? ඡ නීවරණා [නීවරණානි (ස්යා.)] – කාමච්ඡන්දනීවරණං, බ්යාපාදනීවරණං, ථිනමිද්ධනීවරණං, උද්ධච්චකුක්කුච්චනීවරණං, විචිකිච්ඡානීවරණං, අවිජ්ජානීවරණං.

1159. තත්ථ ¶ කතමං කාමච්ඡන්දනීවරණං? යො කාමෙසු කාමච්ඡන්දො කාමරාගො කාමනන්දී කාමතණ්හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්ඡා කාමජ්ඣොසානං – ඉදං වුච්චති කාමච්ඡන්දනීවරණං.

1160. තත්ථ කතමං බ්යාපාදනීවරණං? අනත්ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති; අනත්ථං මෙ චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති; පියස්ස මෙ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි…පෙ… අනත්ථං චරති…පෙ… අනත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අප්පියස්ස ¶ මෙ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි…පෙ… අත්ථං චරති…පෙ… ¶ අත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අට්ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්තස්ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්පකොපො දොසො පදොසො සම්පදොසො චිත්තස්ස බ්යාපත්ති මනොපදොසො කොධො කුජ්ඣනා කුජ්ඣිතත්තං දොසො දුස්සනා දුස්සිතත්තං බ්යාපත්ති බ්යාපජ්ජනා බ්යාපජ්ජිතත්තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්ඩික්කං අසුරොපො අනත්තමනතා චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති බ්යාපාදනීවරණං.

1161. තත්ථ කතමං ථිනමිද්ධනීවරණං? අත්ථි ථිනං, අත්ථි මිද්ධං.

1162. තත්ථ කතමං ථිනං? යා චිත්තස්ස අකල්ලතා අකම්මඤ්ඤතා ඔලීයනා සල්ලීයනා ලීනං ලීයනා ¶ ලීයිතත්තං ථිනං ථියනා ථියිතත්තං චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති ථිනං.

1163. තත්ථ කතමං මිද්ධං? යා කායස්ස අකල්ලතා අකම්මඤ්ඤතා ඔනාහො පරියොනාහො අන්තොසමොරොධො මිද්ධං සොප්පං පචලායිකා සොප්පං සුපනා සුපිතත්තං – ඉදං වුච්චති මිද්ධං. ඉති ඉදඤ්ච ථිනං, ඉදඤ්ච මිද්ධං – ඉදං වුච්චති ථිනමිද්ධනීවරණං.

1164. තත්ථ කතමං උද්ධච්චකුක්කුච්චනීවරණං? අත්ථි උද්ධච්චං, අත්ථි කුක්කුච්චං.

1165. තත්ථ කතමං උද්ධච්චං? යං චිත්තස්ස උද්ධච්චං අවූපසමො චෙතසො වික්ඛෙපො භන්තත්තං චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති උද්ධච්චං.

1166. තත්ථ ¶ කතමං කුක්කුච්චං? අකප්පියෙ කප්පියසඤ්ඤිතා, කප්පියෙ අකප්පියසඤ්ඤිතා, අවජ්ජෙ වජ්ජසඤ්ඤිතා, වජ්ජෙ අවජ්ජසඤ්ඤිතා. යං එවරූපං කුක්කුච්චං කුක්කුච්චායනා කුක්කුච්චායිතත්තං චෙතසො විප්පටිසාරො මනොවිලෙඛො ¶ – ඉදං වුච්චති කුක්කුච්චං. ඉති ඉදඤ්ච උද්ධච්චං, ඉදඤ්ච කුක්කුච්චං – ඉදං වුච්චති උද්ධච්චකුක්කුච්චනීවරණං.

1167. තත්ථ කතමං විචිකිච්ඡානීවරණං? සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ධම්මෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සඞ්ඝෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, අපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තාපරන්තෙ ¶ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති. යා එවරූපා කඞ්ඛා කඞ්ඛායනා කඞ්ඛායිතත්තං විමති විචිකිච්ඡා ද්වෙළ්හකං ද්වෙධාපථො සංසයො අනෙකංසග්ගාහො ආසප්පනා පරිසප්පනා අපරියොගාහනා ථම්භිතත්තං චිත්තස්ස මනොවිලෙඛො – ඉදං වුච්චති විචිකිච්ඡානීවරණං.

1168. තත්ථ කතමං අවිජ්ජානීවරණං? දුක්ඛෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තෙ අඤ්ඤාණං, අපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු අඤ්ඤාණංः යං එවරූපං අඤ්ඤාණං අදස්සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්බොධො අප්පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්ඛනා අපච්චවෙක්ඛණා අපච්චක්ඛකම්මං දුම්මෙජ්ඣං බාල්යං අසම්පජඤ්ඤං මොහො පමොහො සම්මොහො අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානුසයො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – ඉදං වුච්චති අවිජ්ජානීවරණං.

ඉමෙ ධම්මා නීවරණා.

1169. කතමෙ ¶ ¶ ධම්මා නො නීවරණා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො නීවරණා.

1170. කතමෙ ¶ ධම්මා නීවරණියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා නීවරණියා.

1171. කතමෙ ධම්මා අනීවරණියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනීවරණියා.

1172. කතමෙ ධම්මා නීවරණසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා නීවරණසම්පයුත්තා.

1173. කතමෙ ¶ ධම්මා නීවරණවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නීවරණවිප්පයුත්තා.

1174. කතමෙ ධම්මා නීවරණා චෙව නීවරණියා ච? තානෙව නීවරණානි නීවරණා චෙව නීවරණියා ච.

1175. කතමෙ ධම්මා නීවරණියා චෙව නො ච නීවරණා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා නීවරණියා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා නීවරණියා චෙව නො ච නීවරණා.

1176. කතමෙ ¶ ධම්මා නීවරණා චෙව නීවරණසම්පයුත්තා ච? කාමච්ඡන්දනීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං කාමච්ඡන්දනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, බ්යාපාදනීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං බ්යාපාදනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, ථිනමිද්ධනීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං ථිනමිද්ධනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව ¶ නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, කුක්කුච්චනීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව ¶ නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං කුක්කුච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, විචිකිච්ඡානීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං විචිකිච්ඡානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, කාමච්ඡන්දනීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං කාමච්ඡන්දනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, බ්යාපාදනීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං බ්යාපාදනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, ථිනමිද්ධනීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං ථිනමිද්ධනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, කුක්කුච්චනීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං ¶ කුක්කුච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, විචිකිච්ඡානීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව ¶ නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං විචිකිච්ඡානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, අවිජ්ජානීවරණං උද්ධච්චනීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චනීවරණං අවිජ්ජානීවරණෙන නීවරණඤ්චෙව නීවරණසම්පයුත්තඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා නීවරණා චෙව නීවරණසම්පයුත්තා ච.

1177. කතමෙ ධම්මා නීවරණසම්පයුත්තා චෙව නො ච නීවරණා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා නීවරණසම්පයුත්තා චෙව නො ච නීවරණා.

1178. කතමෙ ධම්මා නීවරණවිප්පයුත්තා නීවරණියා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා නීවරණවිප්පයුත්තා නීවරණියා.

1179. කතමෙ ධම්මා නීවරණවිප්පයුත්තා අනීවරණියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නීවරණවිප්පයුත්තා අනීවරණියා.

පරාමාසගොච්ඡකං

1180. කතමෙ ¶ ¶ ධම්මා පරාමාසා? දිට්ඨිපරාමාසො.

1181. තත්ථ කතමො දිට්ඨිපරාමාසො? සස්සතො ලොකොති වා, අසස්සතො ලොකොති වා, අන්තවා ලොකොති වා, අනන්තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං ¶ සරීරන්ති වා, අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරන්ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වාः යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති දිට්ඨිපරාමාසො. සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි දිට්ඨිපරාමාසො.

ඉමෙ ධම්මා පරාමාසා.

1182. කතමෙ ¶ ධම්මා නො පරාමාසා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො පරාමාසා.

1183. කතමෙ ධම්මා පරාමට්ඨා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පරාමට්ඨා.

1184. කතමෙ ධම්මා අපරාමට්ඨා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අපරාමට්ඨා.

1185. කතමෙ ධම්මා පරාමාසසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා ¶ පරාමාසසම්පයුත්තා.

1186. කතමෙ ¶ ධම්මා පරාමාසවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා පරාමාසවිප්පයුත්තා.

1187. කතමෙ ධම්මා පරාමාසා චෙව පරාමට්ඨා ච? ස්වෙව පරාමාසො පරාමාසො චෙව පරාමට්ඨො ච.

1188. කතමෙ ධම්මා පරාමට්ඨා චෙව නො ච පරාමාසා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා පරාමට්ඨා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා ¶ අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පරාමට්ඨා චෙව නො ච පරාමාසා.

1189. කතමෙ ධම්මා පරාමාසවිප්පයුත්තා පරාමට්ඨා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පරාමාසවිප්පයුත්තා පරාමට්ඨා.

1190. කතමෙ ධම්මා පරාමාසවිප්පයුත්තා අපරාමට්ඨා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා පරාමාසවිප්පයුත්තා අපරාමට්ඨා.

මහන්තරදුකං

1191. කතමෙ ¶ ධම්මා සාරම්මණා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සාරම්මණා.

1192. කතමෙ ¶ ධම්මා අනාරම්මණා? සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනාරම්මණා.

1193. කතමෙ ¶ ධම්මා චිත්තා? චක්ඛුවිඤ්ඤාණං, සොතවිඤ්ඤාණං, ඝානවිඤ්ඤාණං, ජිව්හාවිඤ්ඤාණං, කායවිඤ්ඤාණං, මනොධාතු, මනොවිඤ්ඤාණධාතු – ඉමෙ ධම්මා චිත්තා.

1194. කතමෙ ධම්මා නො චිත්තා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තා.

1195. කතමෙ ධම්මා චෙතසිකා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා චෙතසිකා.

1196. කතමෙ ධම්මා අචෙතසිකා? චිත්තඤ්ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අචෙතසිකා.

1197. කතමෙ ධම්මා චිත්තසම්පයුත්තා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසම්පයුත්තා.

1198. කතමෙ ධම්මා චිත්තවිප්පයුත්තා? සබ්බඤ්ච ¶ රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා චිත්තවිප්පයුත්තා. චිත්තං න වත්තබ්බං – චිත්තෙන සම්පයුත්තන්තිපි, චිත්තෙන විප්පයුත්තන්තිපි.

1199. කතමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨා.

1200. කතමෙ ධම්මා චිත්තවිසංසට්ඨා? සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා චිත්තවිසංසට්ඨා. චිත්තං න වත්තබ්බං – චිත්තෙන සංසට්ඨන්තිපි, චිත්තෙන විසංසට්ඨන්තිපි.

1201. කතමෙ ¶ ¶ ධම්මා චිත්තසමුට්ඨානා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො; කායවිඤ්ඤත්ති වචීවිඤ්ඤත්ති; යං වා පනඤ්ඤම්පි අත්ථි රූපං චිත්තජං චිත්තහෙතුකං චිත්තසමුට්ඨානං රූපායතනං සද්දායතනං ගන්ධායතනං රසායතනං ඵොට්ඨබ්බායතනං ආකාසධාතු ආපොධාතු රූපස්ස ලහුතා ¶ රූපස්ස මුදුතා රූපස්ස කම්මඤ්ඤතා රූපස්ස උපචයො රූපස්ස සන්තති කබළීකාරො ආහාරො – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසමුට්ඨානා.

1202. කතමෙ ධම්මා නො චිත්තසමුට්ඨානා? චිත්තඤ්ච, අවසෙසඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තසමුට්ඨානා.

1203. කතමෙ ධම්මා චිත්තසහභුනො? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, කායවිඤ්ඤත්ති, වචීවිඤ්ඤත්ති – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසහභුනො.

1204. කතමෙ ධම්මා නො චිත්තසහභුනො? චිත්තඤ්ච, අවසෙසඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තසහභුනො.

1205. කතමෙ ධම්මා චිත්තානුපරිවත්තිනො? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, කායවිඤ්ඤත්ති, වචීවිඤ්ඤත්ති – ඉමෙ ධම්මා චිත්තානුපරිවත්තිනො.

1206. කතමෙ ධම්මා නො චිත්තානුපරිවත්තිනො? චිත්තඤ්ච, අවසෙසඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තානුපරිවත්තිනො.

1207. කතමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානා.

1208. කතමෙ ¶ ධම්මා නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානා? චිත්තඤ්ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානා.

1209. කතමෙ ¶ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභුනො? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභුනො.

1210. කතමෙ ¶ ධම්මා නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභුනො? චිත්තඤ්ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභුනො.

1211. කතමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්තිනො? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්තිනො.

1212. කතමෙ ¶ ධම්මා නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්තිනො? චිත්තඤ්ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්තිනො.

1213. කතමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තිකා? චක්ඛායතනං…පෙ… මනායතනං – ඉමෙ ධම්මා අජ්ඣත්තිකා.

1214. කතමෙ ධම්මා බාහිරා? රූපායතනං…පෙ… ධම්මායතනං – ඉමෙ ධම්මා බාහිරා.

1215. කතමෙ ධම්මා උපාදා? චක්ඛායතනං…පෙ… කබළීකාරො ආහාරො – ඉමෙ ධම්මා උපාදා.

1216. කතමෙ ධම්මා නො උපාදා? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, චත්තාරො ච මහාභූතා, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො උපාදා.

1217. කතමෙ ධම්මා උපාදිණ්ණා? සාසවා කුසලාකුසලානං ධම්මානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යඤ්ච රූපං කම්මස්ස කතත්තා – ඉමෙ ධම්මා උපාදිණ්ණා ¶ .

1218. කතමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණා? සාසවා ¶ කුසලාකුසලා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; යෙ ච ධම්මා කිරියා නෙව කුසලා නාකුසලා න ච කම්මවිපාකා, යඤ්ච රූපං න කම්මස්ස කතත්තා, අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණා.

උපාදානගොච්ඡකං

1219. කතමෙ ¶ ධම්මා උපාදානා? චත්තාරි උපාදානානි – කාමුපාදානං, දිට්ඨුපාදානං, සීලබ්බතුපාදානං, අත්තවාදුපාදානං [කාමූපාදානං දිට්ඨූපාදානං සීලබ්බතූපාදානං අත්තවාදූපාදානං (සී.)].

1220. තත්ථ ¶ කතමං කාමුපාදානං? යො කාමෙසු කාමච්ඡන්දො කාමරාගො කාමනන්දී කාමතණ්හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්ඡා කාමජ්ඣොසානං – ඉදං වුච්චති කාමුපාදානං.

1221. තත්ථ කතමං දිට්ඨුපාදානං? නත්ථි දින්නං, නත්ථි යිට්ඨං, නත්ථි හුතං, නත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො, නත්ථි අයං ලොකො, නත්ථි පරො ලොකො, නත්ථි මාතා, නත්ථි පිතා, නත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, නත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා [සමග්ගතා (ක.)] සම්මාපටිපන්නා, යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තීති – යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං ¶ තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – ඉදං වුච්චති දිට්ඨුපාදානං. ඨපෙත්වා සීලබ්බතුපාදානඤ්ච අත්තවාදුපාදානඤ්ච සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි දිට්ඨුපාදානං.

1222. තත්ථ කතමං සීලබ්බතුපාදානං? ඉතො බහිද්ධා සමණබ්රාහ්මණානං සීලෙන සුද්ධි, වතෙන සුද්ධි, සීලබ්බතෙන සුද්ධීති – යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – ඉදං වුච්චති සීලබ්බතුපාදානං.

1223. තත්ථ කතමං අත්තවාදුපාදානං? ඉධ අස්සුතවා පුථුජ්ජනො අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකොවිදො අරියධම්මෙ අවිනීතො සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ අවිනීතො රූපං අත්තතො සමනුපස්සති, රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි ¶ වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තානං. වෙදනං…පෙ… සඤ්ඤං…පෙ… සඞ්ඛාරෙ…පෙ… විඤ්ඤාණං අත්තතො සමනුපස්සති, විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා විඤ්ඤාණං විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං ¶ දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං ¶ දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – ඉදං වුච්චති අත්තවාදුපාදානං.

ඉමෙ ධම්මා උපාදානා.

1224. කතමෙ ¶ ධම්මා නො උපාදානා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො උපාදානා.

1225. කතමෙ ධම්මා උපාදානියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපාදානියා.

1226. කතමෙ ධම්මා අනුපාදානියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනුපාදානියා.

1227. කතමෙ ධම්මා උපාදානසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපාදානසම්පයුත්තා.

1228. කතමෙ ධම්මා උපාදානවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා උපාදානවිප්පයුත්තා.

1229. කතමෙ ¶ ධම්මා උපාදානා චෙව උපාදානියා ච? තානෙව උපාදානානි උපාදානා චෙව උපාදානියා ච.

1230. කතමෙ ධම්මා උපාදානියා චෙව නො ච උපාදානා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා උපාදානියා ¶ , තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපාදානියා චෙව නො ච උපාදානා.

1231. කතමෙ ධම්මා උපාදානා චෙව උපාදානසම්පයුත්තා ච? දිට්ඨුපාදානං ¶ කාමුපාදානෙන උපාදානඤ්චෙව උපාදානසම්පයුත්තඤ්ච, කාමුපාදානං දිට්ඨුපාදානෙන උපාදානඤ්චෙව උපාදානසම්පයුත්තඤ්ච, සීලබ්බතුපාදානං කාමුපාදානෙන උපාදානඤ්චෙව උපාදානසම්පයුත්තඤ්ච, කාමුපාදානං සීලබ්බතුපාදානෙන උපාදානඤ්චෙව උපාදානසම්පයුත්තඤ්ච ¶ , අත්තවාදුපාදානං කාමුපාදානෙන උපාදානඤ්චෙව උපාදානසම්පයුත්තඤ්ච, කාමුපාදානං අත්තවාදුපාදානෙන උපාදානඤ්චෙව උපාදානසම්පයුත්තඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා උපාදානා චෙව උපාදානසම්පයුත්තා ච.

1232. කතමෙ ධම්මා උපාදානසම්පයුත්තා චෙව නො ච උපාදානා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපාදානසම්පයුත්තා චෙව නො ච උපාදානා.

1233. කතමෙ ධම්මා උපාදානවිප්පයුත්තා උපාදානියා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා ¶ , රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපාදානවිප්පයුත්තා උපාදානියා.

1234. කතමෙ ධම්මා උපාදානවිප්පයුත්තා අනුපාදානියා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා උපාදානවිප්පයුත්තා අනුපාදානියා.

නික්ඛෙපකණ්ඩෙ දුතියභාණවාරො.

කිලෙසගොච්ඡකං

1235. කතමෙ ධම්මා කිලෙසා? දස කිලෙසවත්ථූනි – ලොභො, දොසො, මොහො, මානො, දිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, ථිනං, උද්ධච්චං, අහිරීකං, අනොත්තප්පං.

1236. තත්ථ ¶ කතමො ලොභො? යො රාගො සාරාගො අනුනයො අනුරොධො නන්දී නන්දීරාගො චිත්තස්ස සාරාගො ඉච්ඡා මුච්ඡා අජ්ඣොසානං ගෙධො පලිගෙධො සඞ්ගො පඞ්කො එජා මායා ජනිකා සඤ්ජනනී සිබ්බිනී ජාලිනී සරිතා විසත්තිකා සුත්තං විසටා ආයූහිනී දුතියා පණිධි භවනෙත්ති වනං වනථො සන්ථවො සිනෙහො අපෙක්ඛා පටිබන්ධු ආසා ආසිසනා ආසිසිතත්තං රූපාසා සද්දාසා ගන්ධාසා රසාසා ¶ ඵොට්ඨබ්බාසා ලාභාසා ධනාසා පුත්තාසා ජීවිතාසා ජප්පා පජප්පා අභිජප්පා ජප්පා ජප්පනා ජප්පිතත්තං ලොලුප්පං ලොලුප්පායනා ලොලුප්පායිතත්තං පුච්ඡඤ්ජිකතා සාධුකම්යතා අධම්මරාගො විසමලොභො නිකන්ති නිකාමනා පත්ථනා පිහනා සම්පත්ථනා කාමතණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා රූපතණ්හා අරූපතණ්හා නිරොධතණ්හා රූපතණ්හා සද්දතණ්හා ගන්ධතණ්හා රසතණ්හා ඵොට්ඨබ්බතණ්හා ¶ ධම්මතණ්හා ඔඝො යොගො ගන්ථො උපාදානං ආවරණං නීවරණං ඡාදනං ¶ බන්ධනං උපක්කිලෙසො අනුසයො පරියුට්ඨානං ලතා වෙවිච්ඡං දුක්ඛමූලං දුක්ඛනිදානං දුක්ඛප්පභවො මාරපාසො මාරබළිසං මාරවිසයො තණ්හානදී තණ්හාජාලං තණ්හාගද්දුලං තණ්හාසමුද්දො අභිජ්ඣා ලොභො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති ලොභො.

1237. තත්ථ කතමො දොසො? අනත්ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්ථං මෙ චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්ස මෙ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි…පෙ… අනත්ථං චරති…පෙ… අනත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අප්පියස්ස මෙ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි…පෙ… අත්ථං චරති…පෙ… අත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතො ජායති, අට්ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්තස්ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්පකොපො දොසො පදොසො සම්පදොසො චිත්තස්ස බ්යාපත්ති මනොපදොසො කොධො කුජ්ඣනා කුජ්ඣිතත්තං දොසො දුස්සනා දුස්සිතත්තං බ්යාපත්ති බ්යාපජ්ජනා බ්යාපජ්ජිතත්තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්ඩික්කං අසුරොපො අනත්තමනතා චිත්තස්ස – අයං වුච්චති දොසො.

1238. තත්ථ කතමො මොහො? දුක්ඛෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ අඤ්ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තෙ අඤ්ඤාණං, අපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, පුබ්බන්තාපරන්තෙ අඤ්ඤාණං, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු අඤ්ඤාණං ¶ . යං එවරූපං අඤ්ඤාණං අදස්සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්බොධො අප්පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්ඛනා අපච්චවෙක්ඛණා අපච්චක්ඛකම්මං දුම්මෙජ්ඣං බාල්යං අසම්පජඤ්ඤං මොහො ¶ පමොහො සම්මොහො අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානුසයො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති මොහො.

1239. තත්ථ ¶ කතමො මානො? සෙය්යොහමස්මීති මානො, සදිසොහමස්මීති මානො, හීනොහමස්මීති මානො; යො එවරූපො මානො මඤ්ඤනා මඤ්ඤිතත්තං උන්නති උන්නමො ධජො සම්පග්ගාහො කෙතුකම්යතා චිත්තස්ස – අයං වුච්චති මානො.

1240. තත්ථ කතමා දිට්ඨි? සස්සතො ලොකොති වා, අසස්සතො ලොකොති වා, අන්තවා ලොකොති වා, අනන්තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්ති වා, අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරන්ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති ¶ තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වාः යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්මග්ගො මිච්ඡාපථො මිච්ඡත්තං තිත්ථායතනං විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති දිට්ඨි. සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි දිට්ඨි.

1241. තත්ථ ¶ කතමා විචිකිච්ඡා? සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ධම්මෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, සඞ්ඝෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, අපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, පුබ්බන්තාපරන්තෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්නෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛති විචිකිච්ඡතිः යා එවරූපා කඞ්ඛා කඞ්ඛායනා කඞ්ඛායිතත්තං විමති විචිකිච්ඡා ද්වෙළ්හකං ද්වෙධාපථො සංසයො, අනෙකංසග්ගාහො ආසප්පනා පරිසප්පනා අපරියොගාහනා ථම්භිතත්තං චිත්තස්ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්චති විචිකිච්ඡා.

1242. තත්ථ කතමං ථිනං? යා චිත්තස්ස අකල්ලතා අකම්මඤ්ඤතා ඔලීයනා සල්ලීයනා ලීනං ලීයනා ලීයිතත්තං ථිනං ථියනා ථියිතත්තං චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති ථිනං.

1243. තත්ථ කතමං උද්ධච්චං? යං චිත්තස්ස උද්ධච්චං අවූපසමො චෙතසො වික්ඛෙපො භන්තත්තං චිත්තස්ස – ඉදං වුච්චති උද්ධච්චං.

1244. තත්ථ ¶ කතමං අහිරිකං? යං න හිරීයති හිරියිතබ්බෙන, න හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – ඉදං වුච්චති අහිරිකං.

1245. තත්ථ ¶ කතමං අනොත්තප්පං? යං න ඔත්තප්පති ඔත්තප්පිතබ්බෙන, න ඔත්තප්පති පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – ඉදං වුච්චති අනොත්තප්පං.

ඉමෙ ධම්මා කිලෙසා.

1246. කතමෙ ¶ ධම්මා නො කිලෙසා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො ¶ …පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා නො කිලෙසා.

1247. කතමෙ ධම්මා සංකිලෙසිකා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංකිලෙසිකා.

1248. කතමෙ ධම්මා අසංකිලෙසිකා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අසංකිලෙසිකා.

1249. කතමෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨා? තීණි අකුසලමූලානි – ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨා.

1250. කතමෙ ධම්මා අසංකිලිට්ඨා? කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අසංකිලිට්ඨා.

1251. කතමෙ ¶ ධම්මා කිලෙසසම්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා කිලෙසසම්පයුත්තා.

1252. කතමෙ ධම්මා කිලෙසවිප්පයුත්තා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො ¶ ; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා කිලෙසවිප්පයුත්තා.

1253. කතමෙ ¶ ධම්මා කිලෙසා චෙව සංකිලෙසිකා ච? තෙව කිලෙසා කිලෙසා චෙව සංකිලෙසිකා ච.

1254. කතමෙ ධම්මා සංකිලෙසිකා චෙව නො ච කිලෙසා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සංකිලෙසිකා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංකිලෙසිකා චෙව නො ච කිලෙසා.

1255. කතමෙ ධම්මා කිලෙසා චෙව සංකිලිට්ඨා ච? තෙව කිලෙසා කිලෙසා චෙව සංකිලිට්ඨා ච.

1256. කතමෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨා චෙව නො ච කිලෙසා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨා, තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සංකිලිට්ඨා චෙව නො ච කිලෙසා.

1257. කතමෙ ධම්මා කිලෙසා චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච? ලොභො මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, මොහො ලොභෙන ¶ කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, දොසො මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, මොහො දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, මානො මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, මොහො මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, දිට්ඨි මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, මොහො දිට්ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච ¶ , විචිකිච්ඡා මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, මොහො විචිකිච්ඡාය ¶ කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, ථිනං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, උද්ධච්චං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අහිරිකං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අනොත්තප්පං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, ලොභො උද්ධච්චෙන ¶ කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, උද්ධච්චං ලොභෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, දොසො උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, උද්ධච්චං දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, උද්ධච්චං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මානො උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, උද්ධච්චං මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, දිට්ඨි උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, උද්ධච්චං දිට්ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, විචිකිච්ඡා උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, උද්ධච්චං විචිකිච්ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, ථිනං උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චං ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අහිරිකං උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චං අහිරිකෙන ¶ කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අනොත්තප්පං උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චං අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, ලොභො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අහිරිකං ලොභෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, දොසො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අහිරිකං දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අහිරිකං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මානො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච ¶ , අහිරිකං මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, දිට්ඨි අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, අහිරිකං දිට්ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, විචිකිච්ඡා අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, අහිරිකං විචිකිච්ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, ථිනං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අහිරිකං ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අහිරිකං උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අනොත්තප්පං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අහිරිකං අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, ලොභො අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අනොත්තප්පං ලොභෙන ¶ කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච ¶ , දොසො අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අනොත්තප්පං දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මොහො අනොත්තප්පෙන ¶ කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අනොත්තප්පං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, මානො අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තො ච, අනොත්තප්පං මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, දිට්ඨි අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, අනොත්තප්පං දිට්ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, විචිකිච්ඡා අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච, අනොත්තප්පං විචිකිච්ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, ථිනං අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අනොත්තප්පං ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, උද්ධච්චං අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අනොත්තප්පං උද්ධච්චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අහිරිකං අනොත්තප්පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච, අනොත්තප්පං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්පයුත්තඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා කිලෙසා චෙව කිලෙසසම්පයුත්තා ච.

1258. කතමෙ ධම්මා කිලෙසසම්පයුත්තා චෙව නො ච කිලෙසා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා සම්පයුත්තා තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා කිලෙසසම්පයුත්තා චෙව නො ච කිලෙසා.

1259. කතමෙ ධම්මා කිලෙසවිප්පයුත්තා සංකිලෙසිකා? තෙහි ධම්මෙහි යෙ ධම්මා විප්පයුත්තා සාසවා කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… ¶ විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා කිලෙසවිප්පයුත්තා සංකිලෙසිකා.

1260. කතමෙ ධම්මා කිලෙසවිප්පයුත්තා අසංකිලෙසිකා ¶ ? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා කිලෙසවිප්පයුත්තා අසංකිලෙසිකා.

පිට්ඨිදුකං

1261. කතමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බා? තීණි සංයොජනානි – සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො.

1262. තත්ථ ¶ ¶ කතමා සක්කායදිට්ඨි? ඉධ අස්සුතවා පුථුජ්ජනො අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකොවිදො අරියධම්මෙ අවිනීතො සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ අවිනීතො රූපං අත්තතො සමනුපස්සති, රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තානං. වෙදනං…පෙ… සඤ්ඤං…පෙ… සඞ්ඛාරෙ…පෙ… විඤ්ඤාණං අත්තතො සමනුපස්සති, විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සක්කායදිට්ඨි.

1263. තත්ථ කතමා විචිකිච්ඡා? සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති…පෙ… ථම්භිතත්තං චිත්තස්ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්චති විචිකිච්ඡා.

1264. තත්ථ කතමො සීලබ්බතපරාමාසො? ඉතො බහිද්ධා සමණබ්රාහ්මණානං සීලෙන සුද්ධි වතෙන සුද්ධි සීලබ්බතෙන සුද්ධීති – යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සීලබ්බතපරාමාසො. ඉමානි ¶ තීණි සංයොජනානි, තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං වචීකම්මං මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බා.

1265. කතමෙ ධම්මා න දස්සනෙන පහාතබ්බා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න දස්සනෙන පහාතබ්බා.

1266. කතමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බා? අවසෙසො ලොභො දොසො මොහො, තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බා.

1267. කතමෙ ¶ ධම්මා න භාවනාය පහාතබ්බා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො ¶ …පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න භාවනාය පහාතබ්බා.

1268. කතමෙ ¶ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා? තීණි සංයොජනානි – සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො.

1269. තත්ථ කතමා සක්කායදිට්ඨි? ඉධ අස්සුතවා පුථුජ්ජනො අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකොවිදො අරියධම්මෙ අවිනීතො සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ අවිනීතො ¶ රූපං අත්තතො සමනුපස්සති, රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තානං. වෙදනං…පෙ… සඤ්ඤං…පෙ… සඞ්ඛාරෙ…පෙ… විඤ්ඤාණං අත්තතො සමනුපස්සති, විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සක්කායදිට්ඨි.

1270. තත්ථ කතමා විචිකිච්ඡා? සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති…පෙ… ථම්භිතත්තං චිත්තස්ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්චති විචිකිච්ඡා.

1271. තත්ථ කතමො සීලබ්බතපරාමාසො? ඉතො බහිද්ධා සමණබ්රාහ්මණානං සීලෙන සුද්ධි වතෙන සුද්ධි සීලබ්බතෙන සුද්ධීති – යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සීලබ්බතපරාමාසො. ඉමානි තීණි සංයොජනානි, තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා. තීණි සංයොජනානි – සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බා. තදෙකට්ඨො ලොභො දොසො මොහො – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතූ. තදෙකට්ඨා ච කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා.

1272. කතමෙ ධම්මා න දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා ¶ කුසලාකුසලාබ්යාකතා ¶ ධම්මා කාමාවචරා ¶ , රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා.

1273. කතමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා? අවසෙසො ලොභො දොසො මොහො – ඉමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බහෙතූ. තදෙකට්ඨා ¶ ච කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා.

1274. කතමෙ ධම්මා න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා.

1275. කතමෙ ධම්මා සවිතක්කා? සවිතක්කභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ, විතක්කං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සවිතක්කා.

1276. කතමෙ ධම්මා අවිතක්කා? අවිතක්කභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; විතක්කො ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අවිතක්කා.

1277. කතමෙ ධම්මා සවිචාරා? සවිචාරභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ ¶ අපරියාපන්නෙ, විචාරං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සවිචාරා.

1278. කතමෙ ධම්මා අවිචාරා? අවිචාරභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ ¶ අපරියාපන්නෙ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; විචාරො ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අවිචාරා.

1279. කතමෙ ධම්මා සප්පීතිකා? සප්පීතිකභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ ¶ , පීතිං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සප්පීතිකා.

1280. කතමෙ ධම්මා අප්පීතිකා? අප්පීතිකභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; පීති ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අප්පීතිකා.

1281. කතමෙ ධම්මා පීතිසහගතා? පීතිභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ, පීතිං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පීතිසහගතා.

1282. කතමෙ ¶ ධම්මා න පීතිසහගතා? න පීතිභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; පීති ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න පීතිසහගතා.

1283. කතමෙ ධම්මා සුඛසහගතා? සුඛභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ, සුඛං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සුඛසහගතා.

1284. කතමෙ ධම්මා ¶ න සුඛසහගතා? න සුඛභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො; සුඛඤ්ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න සුඛසහගතා.

1285. කතමෙ ධම්මා උපෙක්ඛාසහගතා? උපෙක්ඛාභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ ¶ අපරියාපන්නෙ, උපෙක්ඛං ඨපෙත්වා, තංසම්පයුත්තො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා උපෙක්ඛාසහගතා.

1286. කතමෙ ධම්මා න උපෙක්ඛාසහගතා? න උපෙක්ඛාභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්නෙ, වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, උපෙක්ඛා ච, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා න උපෙක්ඛාසහගතා.

1287. කතමෙ ධම්මා කාමාවචරා? හෙට්ඨතො අවිචිනිරයං පරියන්තං කරිත්වා, උපරිතො පරනිම්මිතවසවත්තී ¶ දෙවෙ [පරනිම්මිතවසවත්තිදෙවෙ (සී. ක.)] අන්තො කරිත්වා, යං එතස්මිං අන්තරෙ එත්ථාවචරා එත්ථ පරියාපන්නා ඛන්ධධාතු ආයතනා, රූපං වෙදනා සඤ්ඤා සඞ්ඛාරා විඤ්ඤාණං – ඉමෙ ධම්මා කාමාවචරා.

1288. කතමෙ ධම්මා න කාමාවචරා? රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා න කාමාවචරා.

1289. කතමෙ ධම්මා රූපාවචරා? හෙට්ඨතො බ්රහ්මලොකං පරියන්තං කරිත්වා, උපරිතො අකනිට්ඨෙ දෙවෙ [අකනිට්ඨදෙවෙ (සී. ක.)] අන්තො කරිත්වා, යං එතස්මිං අන්තරෙ එත්ථාවචරා එත්ථ පරියාපන්නා සමාපන්නස්ස වා උපපන්නස්ස වා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරිස්ස [දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරස්ස (ක.)] වා චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා රූපාවචරා ¶ .

1290. කතමෙ ¶ ධම්මා න රූපාවචරා? කාමාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා න රූපාවචරා.

1291. කතමෙ ධම්මා අරූපාවචරා? හෙට්ඨතො ආකාසානඤ්චායතනුපගෙ දෙවෙ පරියන්තං කරිත්වා, උපරිතො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනුපගෙ දෙවෙ අන්තො කරිත්වා, යං එතස්මිං අන්තරෙ එත්ථාවචරා එත්ථ පරියාපන්නා සමාපන්නස්ස වා උපපන්නස්ස වා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරිස්ස වා චිත්තචෙතසිකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අරූපාවචරා.

1292. කතමෙ ධම්මා න අරූපාවචරා? කාමාවචරා, රූපාවචරා, අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා න අරූපාවචරා.

1293. කතමෙ ¶ ධම්මා පරියාපන්නා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා පරියාපන්නා.

1294. කතමෙ ධම්මා අපරියාපන්නා? මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අපරියාපන්නා.

1295. කතමෙ ධම්මා නිය්යානිකා? චත්තාරො මග්ගා අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා නිය්යානිකා.

1296. කතමෙ ධම්මා අනිය්යානිකා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනිය්යානිකා.

1297. කතමෙ ¶ ධම්මා නියතා? පඤ්ච කම්මානි ආනන්තරිකානි, යා ¶ ච මිච්ඡාදිට්ඨි නියතා, චත්තාරො මග්ගා අපරියාපන්නා – ඉමෙ ධම්මා නියතා.

1298. කතමෙ ධම්මා අනියතා? තෙ ධම්මෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනියතා.

1299. කතමෙ ¶ ධම්මා සඋත්තරා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො – ඉමෙ ධම්මා සඋත්තරා.

1300. කතමෙ ධම්මා අනුත්තරා? අපරියාපන්නා මග්ගා ච, මග්ගඵලානි ච, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අනුත්තරා.

1301. කතමෙ ධම්මා සරණා? තීණි අකුසලමූලානි ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්ඨා ච ¶ කිලෙසා, තංසම්පයුත්තො වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, තංසමුට්ඨානං කායකම්මං, වචීකම්මං, මනොකම්මං – ඉමෙ ධම්මා සරණා.

1302. කතමෙ ධම්මා අරණා? කුසලාබ්යාකතා ධම්මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්නා; වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, සබ්බඤ්ච රූපං, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්මා අරණා.

අභිධම්මදුකං.

සුත්තන්තිකදුකනික්ඛෙපං

1303. කතමෙ ධම්මා විජ්ජාභාගිනො? විජ්ජාය සම්පයුත්තකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා විජ්ජාභාගිනො.

1304. කතමෙ ධම්මා අවිජ්ජාභාගිනො? අවිජ්ජාය ¶ සම්පයුත්තකා ධම්මා – ඉමෙ ධම්මා අවිජ්ජාභාගිනො.

1305. කතමෙ ධම්මා විජ්ජූපමා? හෙට්ඨිමෙසු තීසු අරියමග්ගෙසු පඤ්ඤා – ඉමෙ ධම්මා විජ්ජූපමා.

1306. කතමෙ ධම්මා වජිරූපමා? උපරිට්ඨිමෙ ¶ අරහත්තමග්ගෙ පඤ්ඤා – ඉමෙ ධම්මා වජිරූපමා.

1307. කතමෙ ධම්මා බාලා? අහිරීකඤ්ච අනොත්තප්පඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා බාලා. සබ්බෙපි අකුසලා ධම්මා බාලා.

1308. කතමෙ ¶ ¶ ධම්මා පණ්ඩිතා? හිරී ච ඔත්තප්පඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා පණ්ඩිතා. සබ්බෙපි කුසලා ධම්මා පණ්ඩිතා.

1309. කතමෙ ධම්මා කණ්හා? අහිරීකඤ්ච අනොත්තප්පඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා කණ්හා. සබ්බෙපි අකුසලා ධම්මා කණ්හා.

1310. කතමෙ ධම්මා සුක්කා? හිරී ච ඔත්තප්පඤ්ච – ඉමෙ ධම්මා සුක්කා? සබ්බෙපි කුසලා ධම්මා සුක්කා.

1311. කතමෙ ධම්මා තපනීයා? කායදුච්චරිතං, වචීදුච්චරිතං, මනොදුච්චරිතං – ඉමෙ ධම්මා තපනීයා. සබ්බෙපි අකුසලා ධම්මා තපනීයා.

1312. කතමෙ ධම්මා අතපනීයා? කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ ධම්මා අතපනීයා. සබ්බෙපි කුසලා ධම්මා අතපනීයා.

1313. කතමෙ ධම්මා අධිවචනා? යා තෙසං තෙසං ධම්මානං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරො නාමං නාමකම්මං නාමධෙය්යං නිරුත්ති බ්යඤ්ජනං අභිලාපො – ඉමෙ ධම්මා අධිවචනා. සබ්බෙව ධම්මා අධිවචනපථා.

1314. කතමෙ ¶ ධම්මා නිරුත්ති? යා තෙසං තෙසං ධම්මානං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරො නාමං නාමකම්මං නාමධෙය්යං නිරුත්ති බ්යඤ්ජනං අභිලාපො – ඉමෙ ධම්මා නිරුත්ති. සබ්බෙව ධම්මා නිරුත්තිපථා.

1315. කතමෙ ධම්මා පඤ්ඤත්ති? යා තෙසං තෙසං ධම්මානං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරො නාමං නාමකම්මං නාමධෙය්යං නිරුත්ති බ්යඤ්ජනං අභිලාපො – ඉමෙ ධම්මා පඤ්ඤත්ති. සබ්බෙව ධම්මා පඤ්ඤත්තිපථා.

1316. තත්ථ ¶ කතමං නාමං? වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො, අසඞ්ඛතා ච ධාතු – ඉදං වුච්චති නාමං.

1317. තත්ථ ¶ කතමං රූපං? චත්තාරො ච මහාභූතා, චතුන්නඤ්ච මහාභූතානං උපාදාය රූපං – ඉදං වුච්චති රූපං.

1318. තත්ථ කතමා අවිජ්ජා? යං අඤ්ඤාණං අදස්සනං…පෙ… අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්චති අවිජ්ජා.

1319. තත්ථ ¶ කතමා භවතණ්හා? යො භවෙසු භවඡන්දො…පෙ… භවජ්ඣොසානං – අයං වුච්චති භවතණ්හා.

1320. තත්ථ කතමා භවදිට්ඨි? භවිස්සති අත්තා ච ලොකො චාති, යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති භවදිට්ඨි.

1321. තත්ථ කතමා විභවදිට්ඨි? න භවිස්සති අත්තා ච ලොකො චාති, යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති විභවදිට්ඨි.

1322. තත්ථ ¶ කතමා සස්සතදිට්ඨි? සස්සතො අත්තා ච ලොකො චාති, යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති සස්සතදිට්ඨි.

1323. තත්ථ කතමා උච්ඡෙදදිට්ඨි? උච්ඡිජ්ජිස්සති අත්තා ච ලොකො චාති, යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති උච්ඡෙදදිට්ඨි.

1324. තත්ථ කතමා අන්තවා දිට්ඨි? අන්තවා අත්තා ච ලොකො චාති, යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති අන්තවා දිට්ඨි.

1325. තත්ථ ¶ කතමා අනන්තවා දිට්ඨි? අනන්තවා අත්තා ච ලොකො චාති, යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති අනන්තවා දිට්ඨි.

1326. තත්ථ කතමා පුබ්බන්තානුදිට්ඨි? පුබ්බන්තං ආරබ්භ යා උප්පජ්ජති දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති පුබ්බන්තානුදිට්ඨි.

1327. තත්ථ කතමා අපරන්තානුදිට්ඨි? අපරන්තං ආරබ්භ යා උප්පජ්ජති දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති අපරන්තානුදිට්ඨි.

1328. තත්ථ කතමං අහිරිකං? යං න හිරීයති හිරියිතබ්බෙන, න හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – ඉදං වුච්චති අහිරිකං.

1329. තත්ථ කතමං අනොත්තප්පං? යං ¶ න ඔත්තප්පති ඔත්තප්පිතබ්බෙන, න ඔත්තප්පති පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – ඉදං වුච්චති අනොත්තප්පං.

1330. තත්ථ ¶ ¶ කතමා හිරී? යං හිරීයති හිරියිතබ්බෙන, හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – අයං වුච්චති හිරී.

1331. තත්ථ කතමං ඔත්තප්පං? යං ඔත්තප්පති ඔත්තප්පිතබ්බෙන, ඔත්තප්පති පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – ඉදං වුච්චති ඔත්තප්පං.

1332. තත්ථ කතමා දොවචස්සතා? සහධම්මිකෙ වුච්චමානෙ දොවචස්සායං දොවචස්සියං දොවචස්සතා විප්පටිකූලග්ගාහිතා විපච්චනීකසාතතා අනාදරියං අනාදරතා අගාරවතා අප්පටිස්සවතා – අයං වුච්චති දොවචස්සතා.

1333. තත්ථ කතමා පාපමිත්තතා? යෙ තෙ පුග්ගලා අස්සද්ධා දුස්සීලා අප්පස්සුතා මච්ඡරිනො දුප්පඤ්ඤා, යා තෙසං සෙවනා නිසෙවනා සංසෙවනා භජනා සම්භජනා භත්ති සම්භත්ති තංසම්පවඞ්කතා – අයං වුච්චති පාපමිත්තතා.

1334. තත්ථ ¶ කතමා සොවචස්සතා? සහධම්මිකෙ වුච්චමානෙ සොවචස්සායං සොවචස්සියං සොවචස්සතා අප්පටිකූලග්ගාහිතා අවිපච්චනීකසාතතා සගාරවතා සාදරියං සාදරතා සප්පටිස්සවතා – අයං වුච්චති සොවචස්සතා.

1335. තත්ථ කතමා කල්යාණමිත්තතා? යෙ තෙ පුග්ගලා සද්ධා සීලවන්තො බහුස්සුතා චාගවන්තො පඤ්ඤවන්තො, යා තෙසං සෙවනා නිසෙවනා සංසෙවනා භජනා සම්භජනා භත්ති සම්භත්ති තංසම්පවඞ්කතා – අයං වුච්චති කල්යාණමිත්තතා.

1336. තත්ථ කතමා ආපත්තිකුසලතා? පඤ්චපි ආපත්තික්ඛන්ධා ආපත්තියො, සත්තපි ආපත්තික්ඛන්ධා ආපත්තියො. යා තාසං ආපත්තීනං ආපත්තිකුසලතා ¶ පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති ආපත්තිකුසලතා.

1337. තත්ථ කතමා ආපත්තිවුට්ඨානකුසලතා? යා තාහි ආපත්තීහි වුට්ඨානකුසලතා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති ආපත්තිවුට්ඨානකුසලතා.

1338. තත්ථ ¶ කතමා සමාපත්තිකුසලතා? අත්ථි ¶ සවිතක්කසවිචාරා සමාපත්ති, අත්ථි අවිතක්කවිචාරමත්තා සමාපත්ති, අත්ථි අවිතක්කඅවිචාරා සමාපත්ති. යා තාසං සමාපත්තීනං සමාපත්තිකුසලතා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති සමාපත්තිකුසලතා.

1339. තත්ථ කතමා සමාපත්තිවුට්ඨානකුසලතා? යා තාහි සමාපත්තීහි වුට්ඨානකුසලතා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති සමාපත්තිවුට්ඨානකුසලතා.

1340. තත්ථ කතමා ධාතුකුසලතා? අට්ඨාරස ධාතුයො චක්ඛුධාතු රූපධාතු චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු, සොතධාතු සද්දධාතු සොතවිඤ්ඤාණධාතු, ඝානධාතු ගන්ධධාතු ඝානවිඤ්ඤාණධාතු, ජිව්හාධාතු රසධාතු ජිව්හාවිඤ්ඤාණධාතු, කායධාතු ඵොට්ඨබ්බධාතු කායවිඤ්ඤාණධාතු, මනොධාතු ධම්මධාතු ¶ මනොවිඤ්ඤාණධාතු. යා තාසං ධාතූනං ධාතුකුසලතා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති ධාතුකුසලතා.

1341. තත්ථ කතමා මනසිකාරකුසලතා? යා තාසං ධාතූනං මනසිකාරකුසලතා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො ¶ සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති මනසිකාරකුසලතා.

1342. තත්ථ කතමා ආයතනකුසලතා? ද්වාදසායතනානි – චක්ඛායතනං, රූපායතනං, සොතායතනං, සද්දායතනං, ඝානායතනං, ගන්ධායතනං, ජිව්හායතනං, රසායතනං, කායායතනං, ඵොට්ඨබ්බායතනං, මනායතනං, ධම්මායතනං. යා තෙසං ආයතනානං ආයතනකුසලතා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති ආයතනකුසලතා.

1343. තත්ථ කතමා පටිච්චසමුප්පාදකුසලතා? අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්චයා සළායතනං, සළායතනපච්චයා ඵස්සො, ඵස්සපච්චයා වෙදනා, වෙදනාපච්චයා තණ්හා, තණ්හාපච්චයා උපාදානං, උපාදානපච්චයා භවො, භවපච්චයා ජාති, ජාතිපච්චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා සම්භවන්ති; එවමෙතස්ස ¶ කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොතීති. යා තත්ථ පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති පටිච්චසමුප්පාදකුසලතා.

1344. තත්ථ ¶ කතමා ඨානකුසලතා? යෙ යෙ ධම්මා යෙසං යෙසං ධම්මානං හෙතූ පච්චයා උප්පාදාය [උපාදාය (සී. ක.)] තං තං ඨානන්ති, යා තත්ථ පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති ඨානකුසලතා.

1345. තත්ථ කතමා අට්ඨානකුසලතා? යෙ යෙ ධම්මා යෙසං යෙසං ධම්මානං න හෙතූ න පච්චයා උප්පාදාය තං තං අට්ඨානන්ති, යා තත්ථ පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි ¶ – අයං වුච්චති අට්ඨානකුසලතා.

1346. තත්ථ ¶ කතමො අජ්ජවො? යා අජ්ජවතා අජිම්හතා අවඞ්කතා අකුටිලතා – අයං වුච්චති අජ්ජවො.

1347. තත්ථ කතමො මද්දවො? යා මුදුතා මද්දවතා අකක්ඛළතා අකථිනතා නීචචිත්තතා – අයං වුච්චති මද්දවො.

1348. තත්ථ කතමා ඛන්ති? යා ඛන්ති ඛමනතා අධිවාසනතා අචණ්ඩික්කං අනසුරොපො අත්තමනතා චිත්තස්ස – අයං වුච්චති ඛන්ති.

1349. තත්ථ කතමං සොරච්චං? යො කායිකො අවීතික්කමො, වාචසිකො අවීතික්කමො, කායිකවාචසිකො අවීතික්කමො – ඉදං වුච්චති සොරච්චං. සබ්බොපි සීලසංවරො සොරච්චං.

1350. තත්ථ කතමං සාඛල්යං? යා සා වාචා අණ්ඩකා කක්කසා පරකටුකා පරාභිසජ්ජනී කොධසාමන්තා අසමාධිසංවත්තනිකා, තථාරූපිං වාචං පහාය යා සා වාචා නෙළා කණ්ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්ගමා පොරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති; යා තත්ථ සණ්හවාචතා සඛිලවාචතා අඵරුසවාචතා – ඉදං වුච්චති සාඛල්යං.

1351. තත්ථ ¶ කතමො පටිසන්ථාරො? ද්වෙ පටිසන්ථාරා – ආමිසපටිසන්ථාරො ච ධම්මපටිසන්ථාරො ච. ඉධෙකච්චො පටිසන්ථාරකො හොති ආමිසපටිසන්ථාරෙන වා ධම්මපටිසන්ථාරෙන වා – අයං වුච්චති පටිසන්ථාරො.

1352. තත්ථ කතමා ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරතා? ඉධෙකච්චො චක්ඛුනා ¶ රූපං දිස්වා නිමිත්තග්ගාහී හොති අනුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං ¶ අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය න පටිපජ්ජති, න රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං, චක්ඛුන්ද්රියෙ න සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා…පෙ… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා…පෙ… ජිව්හාය රසං සායිත්වා…පෙ… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා…පෙ… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය නිමිත්තග්ගාහී හොති අනුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං ¶ මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය න පටිපජ්ජති, න රක්ඛති මනින්ද්රියං, මනින්ද්රියෙ න සංවරං ආපජ්ජති. යා ඉමෙසං ඡන්නං ඉන්ද්රියානං අගුත්ති අගොපනා අනාරක්ඛො අසංවරො – අයං වුච්චති ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරතා.

1353. තත්ථ කතමා භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුතා? ඉධෙකච්චො අප්පටිසඞ්ඛා අයොනිසො ආහාරං ආහාරෙති දවාය මදාය මණ්ඩනාය විභූසනාය. යා තත්ථ අසන්තුට්ඨිතා අමත්තඤ්ඤුතා අප්පටිසඞ්ඛා භොජනෙ – අයං වුච්චති භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුතා.

1354. තත්ථ කතමා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතා? ඉධෙකච්චො චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති න අනුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති, රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං, චක්ඛුන්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා…පෙ… ¶ ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා…පෙ… ජිව්හාය රසං සායිත්වා…පෙ… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා…පෙ… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති, රක්ඛති මනින්ද්රියං, මනින්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. යා ඉමෙසං ඡන්නං ඉන්ද්රියානං ගුත්ති ගොපනා ආරක්ඛො සංවරො – අයං වුච්චති ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතා.

1355. තත්ථ ¶ කතමා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතා? ඉධෙකච්චො පටිසඞ්ඛා යොනිසො ආහාරං ආහාරෙති – නෙව දවාය න මදාය න මණ්ඩනාය න විභූසනාය යාවදෙව ඉමස්ස කායස්ස ඨිතියා යාපනාය විහිංසූපරතියා බ්රහ්මචරියානුග්ගහාය ¶ , ඉති පුරාණඤ්ච වෙදනං පටිහඞ්ඛාමි, නවඤ්ච වෙදනං න උප්පාදෙස්සාමි, යාත්රා ච මෙ භවිස්සති අනවජ්ජතා ච ඵාසුවිහාරො චාති. යා තත්ථ සන්තුට්ඨිතා මත්තඤ්ඤුතා පටිසඞ්ඛා භොජනෙ – අයං වුච්චති භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතා.

1356. තත්ථ කතමං මුට්ඨසච්චං? යා අසති අනනුස්සති අප්පටිස්සති අසති අසරණතා අධාරණතා පිලාපනතා සම්මුසනතා – ඉදං වුච්චති මුට්ඨසච්චං.

1357. තත්ථ ¶ කතමං අසම්පජඤ්ඤං? යං අඤ්ඤාණං අදස්සනං…පෙ… අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං – ඉදං වුච්චති අසම්පජඤ්ඤං.

1358. තත්ථ කතමා සති? යා සති අනුස්සති පටිස්සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්මුසනතා සති සතින්ද්රියං සතිබලං ¶ සම්මාසති – අයං වුච්චති සති.

1359. තත්ථ කතමං සම්පජඤ්ඤං? යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – ඉදං වුච්චති සම්පජඤ්ඤං.

1360. තත්ථ කතමං පටිසඞ්ඛානබලං? යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – ඉදං වුච්චති පටිසඞ්ඛානබලං.

1361. තත්ථ කතමං භාවනාබලං? යා කුසලානං ධම්මානං ආසෙවනා භාවනා බහුලීකම්මං – ඉදං වුච්චති භාවනාබලං. සත්තපි බොජ්ඣඞ්ගා භාවනාබලං.

1362. තත්ථ කතමො සමථො? යා චිත්තස්ස ඨිති…පෙ… සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති සමථො.

1363. තත්ථ කතමා විපස්සනා? යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති විපස්සනා.

1364. තත්ථ ¶ කතමං සමථනිමිත්තං? යා චිත්තස්ස ඨිති…පෙ… සම්මාසමාධි – ඉදං වුච්චති සමථනිමිත්තං.

1365. තත්ථ කතමං පග්ගාහනිමිත්තං? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො – ඉදං වුච්චති පග්ගාහනිමිත්තං.

1366. තත්ථ ¶ කතමො පග්ගාහො? යො ¶ චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො – අයං වුච්චති පග්ගාහො.

1367. තත්ථ කතමො අවික්ඛෙපො? යා චිත්තස්ස ඨිති…පෙ… සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති අවික්ඛෙපො.

1368. තත්ථ කතමා සීලවිපත්ති? යො කායිකො වීතික්කමො, වාචසිකො වීතික්කමො ¶ , කායිකවාචසිකො වීතික්කමො – අයං වුච්චති සීලවිපත්ති. සබ්බම්පි දුස්සිල්යං සීලවිපත්ති.

1369. තත්ථ කතමා දිට්ඨිවිපත්ති? නත්ථි දින්නං, නත්ථි යිට්ඨං, නත්ථි හුතං, නත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො, නත්ථි අයං ලොකො, නත්ථි පරො ලොකො, නත්ථි මාතා, නත්ථි පිතා, නත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, නත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා සම්මාපටිපන්නා යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තීතිः යා එවරූපා දිට්ඨි දිට්ඨිගතං…පෙ… විපරියාසග්ගාහො – අයං වුච්චති දිට්ඨිවිපත්ති. සබ්බාපි මිච්ඡාදිට්ඨි දිට්ඨිවිපත්ති.

1370. තත්ථ කතමා සීලසම්පදා? යො කායිකො අවීතික්කමො, වාචසිකො අවීතික්කමො, කායිකවාචසිකො අවීතික්කමො – අයං වුච්චති සීලසම්පදා. සබ්බොපි සීලසංවරො සීලසම්පදා.

1371. තත්ථ කතමා දිට්ඨිසම්පදා? අත්ථි දින්නං, අත්ථි යිට්ඨං, අත්ථි හුතං, අත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො, අත්ථි අයං ලොකො, අත්ථි පරො ලොකො, අත්ථි මාතා, අත්ථි පිතා, අත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, අත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා සම්මාපටිපන්නා යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තීතිः යා එවරූපා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති දිට්ඨිසම්පදා. සබ්බාපි සම්මාදිට්ඨි දිට්ඨිසම්පදා.

1372. තත්ථ ¶ ¶ කතමා සීලවිසුද්ධි? යො කායිකො අවීතික්කමො, වාචසිකො අවීතික්කමො, කායිකවාචසිකො අවීතික්කමො – අයං වුච්චති සීලවිසුද්ධි. සබ්බොපි ¶ සීලසංවරො සීලවිසුද්ධි.

1373. තත්ථ කතමා දිට්ඨිවිසුද්ධි? කම්මස්සකතඤාණං සච්චානුලොමිකඤාණං මග්ගසමඞ්ගිස්ස ඤාණං ඵලසමඞ්ගිස්ස ඤාණං.

1374. දිට්ඨිවිසුද්ධි ¶ ඛො පනාති – යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි.

1375. යථාදිට්ඨිස්ස ච පධානන්ති – යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො.

1376. සංවෙගොති – ජාතිභයං ජරාභයං බ්යාධිභයං මරණභයං. සංවෙජනියං [සංවෙජනීයං (සී.)] ඨානන්ති – ජාති ජරා බ්යාධි මරණං.

1377. සංවිග්ගස්ස ච යොනිසො පධානන්ති – ඉධ භික්ඛු අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති.

1378. අසන්තුට්ඨිතා ච කුසලෙසු ධම්මෙසූති – යා කුසලානං ධම්මානං භාවනාය අසන්තුට්ඨස්ස භිය්යොකම්යතා.

1379. අප්පටිවානිතා ච පධානස්මින්ති – යා කුසලානං ධම්මානං භාවනාය සක්කච්චකිරියතා ¶ සාතච්චකිරියතා අට්ඨිතකිරියතා අනොලීනවුත්තිතා අනික්ඛිත්තඡන්දතා අනික්ඛිත්තධුරතා ආසෙවනා ¶ භාවනා බහුලීකම්මං.

1380. විජ්ජාති ¶ – තිස්සො විජ්ජා – පුබ්බෙනිවාසානුස්සති ඤාණං විජ්ජා, සත්තානං චුතූපපාතෙ ඤාණං විජ්ජා, ආසවානං ඛයෙ ඤාණං විජ්ජා.

1381. විමුත්තීති – ද්වෙ විමුත්තියො – චිත්තස්ස [චිත්තස්ස ච (සී. ස්යා.)] අධිමුත්ති, නිබ්බානඤ්ච.

1382. ඛයෙ ඤාණන්ති – මග්ගසමඞ්ගිස්ස ඤාණං.

1383. අනුප්පාදෙ ඤාණන්ති – ඵලසමඞ්ගිස්ස ඤාණං.

නික්ඛෙපකණ්ඩං නිට්ඨිතං.