මූල > අභිධම්මපිටක > විභඞ්ගපාළි

MMR Vol 0
PTS Vol 0
VRI Vol 0
THA Vol 0

Misc. Paragraph

9. ඉද්ධිපාදවිභඞ්ගො

1. සුත්තන්තභාජනීයං

431. චත්තාරො ¶ ¶ ¶ ඉද්ධිපාදා – ඉධ භික්ඛු ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති.

432. කථඤ්ච භික්ඛු ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? ඡන්දං චෙ භික්ඛු අධිපතිං කරිත්වා ලභති සමාධිං, ලභති චිත්තස්සෙකග්ගතං [චිත්තස්ස එකග්ගතං (සී. ස්යා.)] – අයං වුච්චති ‘‘ඡන්දසමාධි’’. සො අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉමෙ වුච්චන්ති ‘‘පධානසඞ්ඛාරා’’. ඉති අයඤ්ච ඡන්දසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්ඛාරා. තදෙකජ්ඣං අභිසඤ්ඤහිත්වා අභිසඞ්ඛිපිත්වා ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරොත්වෙව සඞ්ඛ්යං [සඞ්ඛං (සී.)] ගච්ඡති.

433. තත්ථ ¶ කතමො ඡන්දො? යො ඡන්දො ඡන්දිකතා කත්තුකම්යතා කුසලො ධම්මච්ඡන්දො – අයං වුච්චති ‘‘ඡන්දො’’.

තත්ථ ¶ කතමො සමාධි? යා ¶ චිත්තස්ස ඨිති සණ්ඨිති අවට්ඨිති අවිසාහාරො අවික්ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්ද්රියං සමාධිබලං සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති ‘‘සමාධි’’.

තත්ථ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො නික්කමො පරක්කමො උය්යාමො වායාමො උස්සාහො උස්සොළ්හී ථාමො ඨිති අසිථිලපරක්කමතා අනික්ඛිත්තඡන්දතා අනික්ඛිත්තධුරතා ධුරසම්පග්ගාහො ¶ වීරියං වීරියින්ද්රියං වීරියබලං සම්මාවායාමො – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච ඡන්දෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්නො සම්පන්නො සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

434. ඉද්ධීති. යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

‘‘ඉද්ධිපාදො’’ති. තථාභූතස්ස වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො.

‘‘ඉද්ධිපාදං භාවෙතී’’ති. තෙ ධම්මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්චති ‘‘ඉද්ධිපාදං භාවෙතී’’ති.

435. කථඤ්ච භික්ඛු වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? වීරියං චෙ භික්ඛු අධිපතිං කරිත්වා ලභති සමාධිං ලභති චිත්තස්සෙකග්ගතං – අයං වුච්චති ‘‘වීරියසමාධි’’. සො අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං ¶ පහානාය…පෙ… අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය…පෙ… උප්පන්නානං ¶ කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉමෙ වුච්චන්ති ‘‘පධානසඞ්ඛාරා’’. ඉති අයඤ්ච වීරියසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්ඛාරා; තදෙකජ්ඣං අභිසඤ්ඤූහිත්වා අභිසඞ්ඛිපිත්වා වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරොත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති.

436. තත්ථ කතමං වීරියං? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො – ඉදං වුච්චති ‘‘වීරියං’’.

තත්ථ ¶ කතමො සමාධි? යා චිත්තස්ස ඨිති සණ්ඨිති අවට්ඨිති අවිසාහාරො අවික්ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්ද්රියං සමාධිබලං සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති ‘‘සමාධි’’.

තත්ථ ¶ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච වීරියෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ… සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

437. ඉද්ධීති. යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති. තථාභූතස්ස වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො.

ඉද්ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්චති ‘‘ඉද්ධිපාදං භාවෙතී’’ති.

438. කථඤ්ච ¶ ¶ භික්ඛු චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? චිත්තං චෙ භික්ඛු අධිපතිං කරිත්වා ලභති සමාධිං ලභති චිත්තස්සෙකග්ගතං – අයං වුච්චති ‘‘චිත්තසමාධි’’. සො අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය…පෙ… අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය…පෙ… උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉමෙ වුච්චන්ති ‘‘පධානසඞ්ඛාරා’’. ඉති අයඤ්ච චිත්තසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්ඛාරා; තදෙකජ්ඣං අභිසඤ්ඤූහිත්වා අභිසඞ්ඛිපිත්වා චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරොත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති.

439. තත්ථ කතමං චිත්තං? යං චිත්තං මනො මානසං…පෙ… තජ්ජාමනොවිඤ්ඤාණධාතු – ඉදං වුච්චති ‘‘චිත්තං’’.

තත්ථ කතමො සමාධි? යා චිත්තස්ස ඨිති සණ්ඨිති…පෙ… සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති ‘‘සමාධි’’.

තත්ථ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච චිත්තෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන ¶ උපෙතො හොති…පෙ… සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

440. ඉද්ධීති ¶ . යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ¶ ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති. තථාභූතස්ස වෙදනාක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො.

ඉද්ධිපාදං ¶ භාවෙතීති. තෙ ධම්මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්චති ‘‘ඉද්ධිපාදං භාවෙතී’’ති.

441. කථඤ්ච භික්ඛු වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? වීමංසං චෙ භික්ඛු අධිපතිං කරිත්වා ලභති සමාධිං ලභති චිත්තස්සෙකග්ගතං – අයං වුච්චති ‘‘වීමංසාසමාධි’’. සො අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය…පෙ… අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය…පෙ… උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉමෙ වුච්චන්ති ‘‘පධානසඞ්ඛාරා’’. ඉති අයඤ්ච වීමංසාසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්ඛාරා; තදෙකජ්ඣං අභිසඤ්ඤූහිත්වා අභිසඞ්ඛිපිත්වා වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරොත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති.

442. තත්ථ කතමා වීමංසා? යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි – අයං වුච්චති ‘‘වීමංසා’’.

තත්ථ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො ¶ …පෙ… සම්මාවායාමො – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමාය ච වීමංසාය, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ… සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

443. ඉද්ධීති. යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති ¶ ¶ ¶ . තථාභූතස්ස වෙදනාක්ඛන්ධො, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණඛන්ධො.

444. චත්තාරො ඉද්ධිපාදා – ඉධ භික්ඛු ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති.

445. කථඤ්ච භික්ඛු ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, තස්මිං සමයෙ ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං ¶ භාවෙති.

446. තත්ථ කතමො ඡන්දො? යො ඡන්දො ඡන්දිකතා කත්තුකම්යතා කුසලො ධම්මච්ඡන්දො – අයං වුච්චති ‘‘ඡන්දො’’.

තත්ථ කතමො සමාධි? යා චිත්තස්ස ඨිති සණ්ඨිති…පෙ… සම්මාසමාධි සමාධිසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘සමාධි’’.

තත්ථ ¶ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච ඡන්දෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ… සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

447. ඉද්ධීති ¶ . යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති ¶ . තථාභූතස්ස ඵස්සො…පෙ… පග්ගාහො අවික්ඛෙපො.

448. කථඤ්ච භික්ඛු වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, තස්මිං සමයෙ වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං ¶ භාවෙති.

449. තත්ථ කතමං වීරියං? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – ඉදං වුච්චති ‘‘වීරියං’’.

තත්ථ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච වීරියෙන ¶ , ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ… සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

450. ඉද්ධීති. යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති. තථාභූතස ඵස්සො…පෙ… පග්ගාහො අවික්ඛෙපො.

451. කථඤ්ච ¶ භික්ඛු චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං ¶ අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, තස්මිං සමයෙ චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං ¶ භාවෙති.

452. තත්ථ කතමං චිත්තං? යං චිත්තං මනො මානසං…පෙ… තජ්ජාමනොවිඤ්ඤාණධාතු – ඉදං වුච්චති ‘‘චිත්තං’’.

තත්ථ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච චිත්තෙන ¶ , ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ… සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති.

453. ඉද්ධීති. යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති. තථාභූතස්ස ඵස්සො…පෙ… පග්ගාහො අවික්ඛෙපො.

454. කථඤ්ච භික්ඛු වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, තස්මිං සමයෙ වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ¶ ඉද්ධිපාදං භාවෙති.

455. තත්ථ ¶ කතමා වීමංසා? යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘වීමංසා’’.

තත්ථ කතමො සමාධි? යා චිත්තස්ස ඨිති සණ්ඨිති…පෙ… සම්මාසමාධි සමාධිසම්බොජ්ඣඞ්ගො ¶ මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘සමාධි’’.

තත්ථ කතමො පධානසඞ්ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘පධානසඞ්ඛාරො’’. ඉති ඉමාය ච වීමංසාය, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්ඛාරෙන උපෙතො හොති සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො ¶ උපපන්නො සම්පන්නො සමන්නාගතො. තෙන වුච්චති ‘‘වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතො’’ති

456. ඉද්ධීති. යා තෙසං ධම්මානං ඉද්ධි සමිද්ධි ඉජ්ඣනා සමිජ්ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්ති සම්පත්ති ඵුසනා සච්ඡිකිරියා උපසම්පදා.

ඉද්ධිපාදොති. තථාභූතස්ස ඵස්සො…පෙ… පග්ගාහො අවික්ඛෙපො.

457. චත්තාරො ඉද්ධිපාදා – ඡන්දිද්ධිපාදො, වීරියිද්ධිපාදො, චිත්තිද්ධිපාදො, වීමංසිද්ධිපාදො.

458. තත්ථ කතමො ඡන්දිද්ධිපාදො? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය ¶ භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, යො තස්මිං සමයෙ ඡන්දො ඡන්දිකතා කත්තුකම්යතා කුසලො ධම්මච්ඡන්දො – අයං වුච්චති ‘‘ඡන්දිද්ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්මා ඡන්දිද්ධිපාදසම්පයුත්තා.

459. තත්ථ කතමො වීරියිද්ධිපාදො? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ ¶ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, යො තස්මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්භො…පෙ… සම්මාවායාමො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘වීරියිද්ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්මා වීරියිද්ධිපාදසම්පයුත්තා.

460. තත්ථ කතමො චිත්තිද්ධිපාදො? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං ¶ අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි ¶ …පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, යං තස්මිං සමයෙ චිත්තං මනො මානසං…පෙ… තජ්ජාමනොවිඤ්ඤාණධාතු – අයං වුච්චති ‘‘චිත්තිද්ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්මා චිත්තිද්ධිපාදසම්පයුත්තා.

461. තත්ථ කතමො වීමංසිද්ධිපාදො? ඉධ භික්ඛු යස්මිං සමයෙ ලොකුත්තරං ඣානං භාවෙති නිය්යානිකං අපචයගාමිං දිට්ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ ¶ විහරති දුක්ඛපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං, යා තස්මිං සමයෙ පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො මග්ගඞ්ගං මග්ගපරියාපන්නං – අයං වුච්චති ‘‘වීමංසිද්ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්මා වීමංසිද්ධිපාදසම්පයුත්තා.

462. චත්තාරො ඉද්ධිපාදා – ඉධ භික්ඛු ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධි…පෙ… චිත්තසමාධි…පෙ… වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති.

463. චතුන්නං ඉද්ධිපාදානං කති කුසලා, කති අකුසලා, කති අබ්යාකතා…පෙ… කති සරණා, කති අරණා?

464. කුසලායෙව. සියා සුඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා, සියා අදුක්ඛමසුඛාය වෙදනාය සම්පයුත්තා. විපාකධම්මධම්මා. අනුපාදින්නඅනුපාදානියා. අසංකිලිට්ඨඅසංකිලෙසිකා. සියා සවිතක්කසවිචාරා, සියා අවිතක්කවිචාරමත්තා ¶ , සියා අවිතක්කඅවිචාරා. සියා ¶ පීතිසහගතා, සියා සුඛසහගතා, සියා උපෙක්ඛාසහගතා. නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බා. නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා. අපචයගාමිනො. සෙක්ඛා. අප්පමාණා. අප්පමාණාරම්මණා. පණීතා. සම්මත්තනියතා. න මග්ගාරම්මණා, මග්ගහෙතුකා, න මග්ගාධිපතිනො. සියා උප්පන්නා, සියා අනුප්පන්නා, න වත්තබ්බා උප්පාදිනොති. සියා අතීතා, සියා අනාගතා, සියා පච්චුප්පන්නා. න වත්තබ්බා අතීතාරම්මණාතිපි, අනාගතාරම්මණාතිපි ¶ , පච්චුප්පන්නාරම්මණාතිපි. සියා අජ්ඣත්තා, සියා බහිද්ධා, සියා අජ්ඣත්තබහිද්ධා. බහිද්ධාරම්මණා. අනිදස්සනඅප්පටිඝා.

465. වීමංසිද්ධිපාදො ¶ හෙතු, තයො ඉද්ධිපාදා න හෙතූ. සහෙතුකා. හෙතුසම්පයුත්තා. වීමංසිද්ධිපාදො හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, තයො ඉද්ධිපාදා න වත්තබ්බා හෙතූ චෙව සහෙතුකා චාති, සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ. වීමංසිද්ධිපාදො හෙතු චෙව හෙතුසම්පයුත්තො ච, තයො ඉද්ධිපාදා න වත්තබ්බා හෙතූ චෙව හෙතුසම්පයුත්තා චාති, හෙතුසම්පයුත්තා චෙව න ච හෙතූ. තයො ඉද්ධිපාදා න හෙතූ සහෙතුකා, වීමංසිද්ධිපාදො න වත්තබ්බො න හෙතු සහෙතුකොතිපි, න හෙතු අහෙතුකොතිපි. සප්පච්චයා. සඞ්ඛතා. අනිදස්සනා. අප්පටිඝා. අරූපා. ලොකුත්තරා. කෙනචි විඤ්ඤෙය්යා, කෙනචි න විඤ්ඤෙය්යා. නො ආසවා. අනාසවා. ආසවවිප්පයුත්තා. න වත්තබ්බා ආසවා චෙව සාසවා චාතිපි, සාසවා චෙව නො ච ආසවාතිපි. න වත්තබ්බා ආසවා චෙව ආසවසම්පයුත්තා චාතිපි, ආසවසම්පයුත්තා චෙව නො ච ආසවාතිපි. ආසවවිප්පයුත්තා. අනාසවා.

නො සංයොජනා…පෙ… නො ගන්ථා…පෙ… නො ඔඝා…පෙ… නො යොගා…පෙ… නො නීවරණා…පෙ… නො පරාමාසා…පෙ… සාරම්මණා. තයො ඉද්ධිපාදා නො චිත්තා, චිත්තිද්ධිපාදො ¶ චිත්තං. තයො ඉද්ධිපාදා චෙතසිකා, චිත්තිද්ධිපාදො අචෙතසිකො. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසම්පයුත්තා, චිත්තිද්ධිපාදො න වත්තබ්බො චිත්තෙන සම්පයුත්තොතිපි, චිත්තෙන විප්පයුත්තොතිපි. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසංසට්ඨා, චිත්තිද්ධිපාදො න වත්තබ්බො චිත්තෙන සංසට්ඨොතිපි, චිත්තෙන විසංසට්ඨොතිපි. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසමුට්ඨානා, චිත්තිද්ධිපාදො නො චිත්තසමුට්ඨානො ¶ . තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසහභුනො, චිත්තිද්ධිපාදො නො චිත්තසහභූ. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තානුපරිවත්තිනො ¶ , චිත්තිද්ධිපාදො නො චිත්තානුපරිවත්ති. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානා, චිත්තිද්ධිපාදො නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානො. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභුනො, චිත්තිද්ධිපාදො නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානසහභූ. තයො ඉද්ධිපාදා චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්තිනො, චිත්තිද්ධිපාදො නො චිත්තසංසට්ඨසමුට්ඨානානුපරිවත්ති.

තයො ඉද්ධිපාදා බාහිරා, චිත්තිද්ධිපාදො අජ්ඣත්තිකො. නො උපාදා. අනුපාදින්නා. නො උපාදානා…පෙ… නො කිලෙසා…පෙ… න දස්සනෙන පහාතබ්බා. න භාවනාය පහාතබ්බා. න දස්සනෙන පහාතබ්බහෙතුකා. න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා. සියා සවිතක්කා, සියා අවිතක්කා. සියා සවිචාරා, සියා අවිචාරා ¶ . සියා සප්පීතිකා, සියා අප්පීතිකා. සියා පීතිසහගතා, සියා න පීතිසහගතා. සියා සුඛසහගතා, සියා න සුඛසහගතා. සියා උපෙක්ඛාසහගතා, සියා න උපෙක්ඛාසහගතා. න කාමාවචරා ¶ . න රූපාවචරා. න අරූපාවචරා. අපරියාපන්නා. නිය්යානිකා. නියතා. අනුත්තරා. අරණාති.