📜

11. මග්ගඞ්ගවිභඞ්ගො

2. අභිධම්මභාජනීයවණ්ණනා

490. අභිධම්මෙති ¶ ¶ ධම්මසඞ්ගහෙ. සො හි නිබ්බත්තිතාභිධම්මදෙසනා, න විභඞ්ගදෙසනා විය සුත්තන්තනයවිමිස්සා. අරියොපපදතං න කරොති විනාපි තෙනස්ස අරියභාවසිද්ධිතො. තෙනාහ අට්ඨකථායං ‘‘යථා හී’’තිආදි.

493. ‘‘ලොකියකාලෙනා’’ති ඉදං පුබ්බභාගභාවනානුභාවෙන කිච්චාතිරෙකසිද්ධීති දස්සනත්ථං වුත්තං. එතෙසන්ති සම්මාදිට්ඨිආදීනං. අප්පහානෙ, පහානෙ ච ආදීනවානිසංසවිභාවනාදිනා විසෙසප්පච්චයත්තා සම්මාදිට්ඨිආදීනි මිච්ඡාවාචාදීනි පජහාපෙන්තීති වුත්තානි. මිච්ඡාවාචාදිතො නිවත්ති සම්මාවාචාදිකිරියාති වුත්තං ‘‘සම්මාවාචාදිකිරියා හි විරතී’’ති. සම්මාදිට්ඨිආදයො විය න කාරාපකභාවෙන, තංසමඞ්ගීපුග්ගලො විය න කත්තුභාවෙන. ලොකුත්තරක්ඛණෙපීති න කෙවලං ලොකියක්ඛණෙයෙව, අථ ඛො ලොකුත්තරක්ඛණෙපි.

ඛන්ධොපධිං විපච්චතීති පටිසන්ධිදායිකං සන්ධායාහ. තත්ථ විපච්චතීති පවත්තිවිපාකදායිකං.

එකෙකන්ති ‘‘තත්ථ කතමා සම්මාදිට්ඨී’’තිආදිනා එකෙකං අඞ්ගං පුච්ඡිත්වා. තස්ස තස්සෙවාති එකෙකඅඞ්ගස්සෙව, න අඞ්ගසමුදායස්ස. සහ පන පුච්ඡිත්වාති ‘‘තත්ථ කතමො පඤ්චඞ්ගිකො මග්ගො’’ති පුච්ඡිත්වා. එකතො විස්සජ්ජනපටිනිද්දෙසත්තාති යදිපි ‘‘තත්ථ කතමා සම්මාදිට්ඨි? යා පඤ්ඤා’’තිආදිනා (විභ. 495) විස්සජ්ජනං කතං, ‘‘තත්ථ කතමො පඤ්චඞ්ගිකො ¶ මග්ගො’’ති (විභ. 494) පන එකතො කතාය පුච්ඡාය විස්සජ්ජනවසෙන පටිනිද්දෙසභාවතො න පාටියෙක්කං පුච්ඡාවිස්සජ්ජනං නාම හොති. කස්මා පනෙත්ථ පඤ්චඞ්ගිකවාරෙ එව පාටියෙක්කං පුච්ඡාවිස්සජ්ජනං කතං, න අට්ඨඞ්ගිකවාරෙති චොදනං සන්ධායාහ ‘‘තත්ථා’’තිආදි. එකෙකමුඛායාති සම්මාදිට්ඨිආදිමුඛාය. තෙන වුත්තං ‘‘අරියං වො, භික්ඛවෙ, සම්මාදිට්ඨිං දෙසෙස්සාමි සඋපනිසං සපරික්ඛාර’’න්තිආදි ¶ (සං. නි. 5.28). පුබ්බසුද්ධියා සිජ්ඣන්ති. තථා හි වුත්තං ‘‘පුබ්බෙව ඛො පනස්ස කායකම්මං වචීකම්මං ආජීවො සුපරිසුද්ධො හොතී’’ති (ම. නි. 3.431), තස්මා සම්මාවාචාදිමුඛා භාවනා නත්ථීති අධිප්පායො. තෙනාහ ‘‘න මග්ගස්ස උපචාරෙනා’’ති.

අභිධම්මභාජනීයවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

මග්ගඞ්ගවිභඞ්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.