📜

13. අප්පමඤ්ඤාවිභඞ්ගො

1. සුත්තන්තභාජනීයවණ්ණනා

642. දිසාදෙසොධිනාති ‘‘එකං දිස’’න්තිආදිදිසොධිනා, විහාරගාමනිගමනගරජනපදරජ්ජාදිදෙසොධිනා ච. සත්තොධිනාති ‘‘සබ්බා ඉත්ථියො, සබ්බෙ පුරිසා, අරියා, අනරියා’’තිආදිවසප්පවත්තෙන සත්තොධිනා. එතස්සාති එතස්ස පදස්ස, පදත්ථස්ස වා. අනුවත්තකන්ති අධිකාරවසෙන පවත්තකං. තං ද්වයන්ති තථා-සද්දො, ඉති-සද්දොති උභයං. ‘‘තථා දුතිය’’න්ති හි වුත්තෙ ‘‘තථා-සද්දො යථා මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා පුරත්ථිමාදීසු එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියම්පි දිසං මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා ඵරිත්වා විහරතී’’ති ඉමමත්ථං දීපෙති. සෙසද්වයෙපි එසෙව නයො. යස්මා ඉතීති අයං ඉති-සද්දො පකාරත්ථෙ, එවන්ති වුත්තං හොති, තස්මා ‘‘යථා මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා එකං, දුතියං, තතියං, චතුත්ථං දිසං ඵරිත්වා විහරති, එවං උද්ධං, අධො, තිරියං මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා ඵරිත්වා විහරතී’’ති ඉමමත්ථං දීපෙති. තෙන වුත්තං ‘‘මෙත්තා…පෙ… තං ද්වය’’න්ති. තස්සාති ද්වයස්ස. ඵරණන්තරාදිට්ඨානන්ති ඵරණතො අඤ්ඤං ඵරණන්තරං, තං ආදි යස්ස, තං ඵරණන්තරාදි. ඵරණන්තරඤ්හෙතං මෙත්තාභාවනාය, යදිදං විපුලතා. ආදි-සද්දෙන භුම්මන්තරපගුණභාවාදි ගය්හති, තස්ස ඵරණන්තරාදිනො ඨානං ඨානභූතො ‘‘විපුලෙනා’’තිආදිනා වුච්චමානො මෙත්තාභාවනාවිසෙසො. වුත්තප්පකාරමත්තපරාමසනස්ස තස්ස ද්වයස්ස අට්ඨානං අනොකාසොති. ඉති කත්වා ඉමිනා කාරණෙන න වුත්තං තං ද්වයන්ති අත්ථො.

643. රාගස්සාති කාමරාගස්ස. සිනෙහස්සාති පුත්තසිනෙහාදිසිනෙහස්ස. විපත්තියාති රාගසිනෙහසඞ්ඛාතාය මෙත්තාභාවනාය විපත්තියා විනාසස්ස. අනුප්පත්තිතො හිරොත්තප්පබලෙන අනුප්පජ්ජනතො.

645. අධිමුඤ්චිත්වාති භාවනාචිත්තං ආරම්මණෙ සුට්ඨු විස්සජ්ජෙත්වා, තං පනෙත්ථ අධිමුච්චනං යස්මා ඵරණවසෙනෙව හොති, තස්මා වුත්තං ‘‘සුට්ඨු පසාරෙත්වා’’ති. යස්මා පන ආරම්මණෙ සුට්ඨු අසංසප්පනවසෙනෙව තං මෙත්තාභාවනාය අධිමුච්චනං හොති, තස්මා ‘‘බලවතා වා අධිමොක්ඛෙන අධිමුච්චිත්වා’’ති ච වුත්තං.

648. එතෙසං පදානං සබ්බෙන සකලෙන දිසාදෙසාදිභෙදෙන අවධිනා. සබ්බාවධිදිසාදිඵරණාකාරෙහීති සබ්බාවධිභූතදිසාදෙසපුග්ගලඵරණප්පකාරෙහි.

650. විඝාතවසෙනාති වික්ඛම්භනවසෙන.

සුත්තන්තභාජනීයවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3. පඤ්හපුච්ඡකවණ්ණනා

699. කථිතානං කුසලාදිධම්මානං. ඉමස්මිං පන අප්පමඤ්ඤාවිභඞ්ගෙ කථිතා අප්පමඤ්ඤා, තා ච සභාවතො ලොකියා එව, න ඛන්ධවිභඞ්ගාදීසු කථිතා ඛන්ධාදයො විය ලොකුත්තරාපීති එකංසතො සබ්බාසං අප්පමඤ්ඤානං ලොකියභාවමෙව දීපෙතුං අට්ඨකථායං ‘‘ඉමස්මිං පනා’’තිආදි වුත්තන්ති ඉමමත්ථං දස්සෙන්තො ආහ ‘‘ඉමස්මිං පන…පෙ… හොතී’’ති.

පඤ්හපුච්ඡකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අප්පමඤ්ඤාවිභඞ්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.