📜

8. අට්ඨමවග්ගො

1. ඡගතිකථාවණ්ණනා

503-504. ඉදානි ඡගතිකථා නාම හොති. තත්ථ අසුරකායෙන සද්ධිං ඡගතියොති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි අන්ධකානඤ්චෙව උත්තරාපථකානඤ්ච; තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං සකවාදී ‘‘පඤ්ච ඛො පනිමා, සාරිපුත්ත, ගතියො’’ති (ම. නි. 1.153) ලොමහංසනපරියායෙ පරිච්ඡින්නානං ගතීනං වසෙන චොදෙතුං නනු පඤ්ච ගතියොතිආදිමාහ. ඉතරො සුත්තවිරොධභයෙන පටිජානාති. කස්මා පන සකවාදී ඡ ගතියො න සම්පටිච්ඡති, නනු ‘‘චතූහාපායෙහි ච විප්පමුත්තො’’ති එත්ථ අසුරකායොපි ගහිතොති. සච්චං ගහිතො, න පනෙසා ගති. කස්මා? විසුං අභාවතො. අසුරකායස්මිඤ්හි කාලකඤ්චිකා අසුරා පෙතගතියා සඞ්ගහිතා , වෙපචිත්තිපරිසා දෙවගතියා, අසුරකායොති විසුං එකා ගති නාම නත්ථි.

ඉදානි එතමෙව අත්ථං දස්සෙතුං නනු කාලකඤ්චිකාතිආදි ආරද්ධං. තත්ථ සමානවණ්ණාති සදිසරූපසණ්ඨානා බීභච්ඡා විරූපා දුද්දස්සිකා. සමානභොගාති සදිසමෙථුනසමාචාරා. සමානාහාරාති සදිසඛෙළසිඞ්ඝාණිකපුබ්බලොහිතාදිආහාරා. සමානායුකාති සදිසආයුපරිච්ඡෙදා. ආවාහවිවාහන්ති කඤ්ඤාගහණඤ්චෙව කඤ්ඤාදානඤ්ච. සුක්කපක්ඛෙ සමානවණ්ණාති සදිසරූපසණ්ඨානා අභිරූපා පාසාදිකා දස්සනීයා පභාසම්පන්නා. සමානභොගාති සදිසපඤ්චකආමගුණභොගා. සමානාහාරාති සදිසසුධාභොජනාදිආහාරා. සෙසං වුත්තනයමෙව. නනු අත්ථි අසුරකායොති ඉදං අසුරකායස්සෙව සාධකං. තස්ස පන විසුං ගතිපරිච්ඡෙදාභාවෙන න ගතිසාධකන්ති.

ඡගතිකථාවණ්ණනා.

2. අන්තරාභවකථාවණ්ණනා

505. ඉදානි අන්තරාභවකථා නාම හොති. තත්ථ යෙසං ‘‘අන්තරා පරිනිබ්බායී’’ති සුත්තපදං අයොනිසො ගහෙත්වා ‘‘අන්තරාභවො නාම අත්ථි, යත්ථ සත්තො දිබ්බචක්ඛුකො විය අදිබ්බචක්ඛුකො, ඉද්ධිමා විය අනිද්ධිමා මාතාපිතිසමාගමඤ්චෙව උතුසමයඤ්ච ඔලොකයමානො සත්තාහං වා අතිරෙකසත්තාහං වා තිට්ඨතී’’ති ලද්ධි, සෙය්යථාපි පුබ්බසෙලියානඤ්චෙව සම්මිතියානඤ්ච; තෙ සන්ධාය අත්ථීති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, ලද්ධියං ඨත්වා පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං යෙ ච භගවතා තයො භවා වුත්තා, තෙසං වසෙන චොදෙතුං කාමභවොතිආදිමාහ. තත්රායං අධිප්පායො – යදි තෙ අන්තරාභවො නාම කොචි භවො අත්ථි, තෙන කාමභවාදීනංයෙව අඤ්ඤතරෙන භවිතබ්බං පඤ්චවොකාරභවාදිනා විය, තෙන තං පුච්ඡාමි – ‘‘කිං තෙ අයං අන්තරාභවො නාම කාමභවො, උදාහු රූපභවො අරූපභවො වා’’ති? ඉතරො තථා අනිච්ඡන්තො සබ්බං පටික්ඛිපති. කාමභවස්ස චාතිආදි යදි අන්තරාභවො නාම අත්ථි, ඉමෙසං භවානං අන්තරා ද්වින්නං සීමානං සීමන්තරිකා විය භවෙය්යාති චොදෙතුං ආරද්ධං. පරවාදී පන තථා අනිච්ඡන්තො සබ්බපඤ්හෙ පටික්ඛිපති කෙවලං ලද්ධියා, න සහධම්මෙන. තෙනෙව නං සකවාදී ‘නො වත රෙ’ති පටිසෙධෙති.

506. පඤ්චමී සා යොනීතිආදීනිපි යථාපරිච්ඡින්නයොනිආදීසු සො සමොධානං න ගච්ඡති, අථ තෙන තතො තතො අතිරෙකෙන භවිතබ්බන්ති චොදෙතුං වුත්තානි. අන්තරාභවූපගං කම්මන්ති යදි සොපි එකො භවො, යථා කාමභවූපගාදීනි කම්මානි අත්ථීති සත්ථාරා විභජිත්වා දස්සිතානි, එවං තදුපගෙනාපි කම්මෙන භවිතබ්බන්ති චොදනත්ථං වුත්තං. යස්මා පන පරසමයෙ අන්තරාභවූපගං නාම පාටියෙක්කං කම්මං නත්ථි, යං යං භවං උපපජ්ජිස්සති, තදුපගෙනෙව කම්මෙන අන්තරාභවෙ නිබ්බත්තතීති තෙසං ලද්ධි, තස්මා ‘නහෙව’න්ති පටික්ඛිත්තං. අත්ථි අන්තරාභවූපගා සත්තාති පුට්ඨොපි කාමභවූපගායෙව නාම තෙති ලද්ධියා පටික්ඛිපති. ජායන්තීතිආදීනි පුට්ඨොපි තත්ථ ජාතිජරාමරණානි චෙව චුතිපටිසන්ධිපරම්පරඤ්ච අනිච්ඡන්තො පටික්ඛිපති. රූපාදිවසෙන පුට්ඨොපි යස්මා අන්තරාභවසත්තස්ස අනිදස්සනං රූපං, වෙදනාදයොපි අඤ්ඤෙසං විය න ඔළාරිකාති තස්ස ලද්ධි, තස්මා පටික්ඛිපති. ඉමිනාව කාරණෙන පඤ්චවොකාරභවභාවෙපි පටික්ඛෙපො වෙදිතබ්බො.

507. ඉදානි කාමභවො භවො ගතීතිආදි භවසංසන්දනං නාම හොති. තත්රායං අධිප්පායො – යදි තෙ අන්තරාභවො නාම කොචි භවො භවෙය්ය, යථා කාමභවාදීසු භවගතිආදිභෙදො ලබ්භති, තථා තත්රාපි ලබ්භෙථ. යථා වා තත්ථ න ලබ්භති, තථා ඉමෙසුපි න ලබ්භෙථ. සමානස්මිඤ්හි භවභාවෙ එතෙස්වෙවෙස විභාගො අත්ථි, න ඉතරස්මින්ති කො එත්ථ විසෙසහෙතූති. ඉතරො පුන ලද්ධිමත්තවසෙන තං තං පටිජානාති චෙව පටික්ඛිපති ච.

508. සබ්බෙසඤ්ඤෙව සත්තානං අත්ථි අන්තරාභවොති පුට්ඨො යස්මා නිරයූපගඅසඤ්ඤසත්තූපගඅරූපූපගානං අන්තරාභවං න ඉච්ඡති, තස්මා පටික්ඛිපති. තෙනෙව කාරණෙන පටිලොමෙ පටිජානාති. ආනන්තරියස්සාතිආදි යෙසං සො අන්තරාභවං න ඉච්ඡති, තෙ තාව විභජිත්වා දස්සෙතුං වුත්තං. තං සබ්බං පාළිඅනුසාරෙනෙව වෙදිතබ්බං සද්ධිං සුත්තසාධනෙනාති.

අන්තරාභවකථාවණ්ණනා.

3. කාමගුණකථාවණ්ණනා

510. ඉදානි කාමගුණකථා නාම හොති. තත්ථ සකසමයෙ තාව කාමධාතූති වත්ථුකාමාපි වුච්චන්ති – කිලෙසකාමාපි කාමභවොපි. එතෙසු හි වත්ථුකාමා කමනීයට්ඨෙන කාමා, සභාවනිස්සත්තසුඤ්ඤතට්ඨෙන ධාතූති කාමධාතු. කිලෙසකාමා කමනීයට්ඨෙන චෙව කමනට්ඨෙන ච කාමා, යථාවුත්තෙනෙවත්ථෙන ධාතූති කාමධාතු. කාමභවො කමනීයට්ඨෙන කමනට්ඨෙන වත්ථුකාමපවත්තිදෙසට්ඨෙනාති තීහි කාරණෙහි කාමො, යථාවුත්තෙනෙවත්ථෙන ධාතූති කාමධාතු. පරසමයෙ පන – ‘‘පඤ්චිමෙ, භික්ඛවෙ, කාමගුණා’’ති වචනමත්තං නිස්සාය පඤ්චෙව කාමගුණා කාමධාතූති ගහිතං. තස්මා යෙසං අයං ලද්ධි, සෙය්යථාපි එතරහි පුබ්බසෙලියානං; තෙ සන්ධාය කාමධාතුනානත්තං බොධෙතුං පඤ්චෙවාති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, ලද්ධිවසෙන පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. නනු අත්ථීතිආදි කිලෙසකාමදස්සනත්ථං වුත්තං. තත්ථ තප්පටිසංයුත්තොති කාමගුණපටිසංයුත්තො, කාමගුණාරම්මණොති අත්ථො. නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ පඤ්චෙවාති ඉමෙසු තප්පටිසංයුත්තඡන්දාදීසු සති පඤ්චෙව කාමගුණා කාමධාතූති න වත්තබ්බං. එතෙපි හි ඡන්දාදයො කමනීයට්ඨෙන කාමා ච ධාතු චාතිපි කාමධාතු. කමනට්ඨෙන කාමසඞ්ඛාතා ධාතූතිපි කාමධාතූති අත්ථො.

මනුස්සානං චක්ඛුන්තිආදි වත්ථුකාමදස්සනත්ථං වුත්තං. තත්ථ පරවාදී ඡන්නම්පි ආයතනානං වත්ථුකාමභාවෙන නකාමධාතුභාවං පටික්ඛිපිත්වා පුන මනොති පුට්ඨො මහග්ගතලොකුත්තරං සන්ධාය නකාමධාතුභාවං පටිජානාති. යස්මා පන සබ්බොපි තෙභූමකමනො කාමධාතුයෙව, තස්මා නං සකවාදී සුත්තෙන නිග්ගණ්හාති.

511. කාමගුණාභවොතිආදි භවස්ස කාමධාතුභාවදස්සනත්ථං වුත්තං. යස්මා පන කාමගුණමත්තෙ භවොති වොහාරො නත්ථි, තස්මා පරවාදී නහෙවාති පටික්ඛිපති. කාමගුණූපගං කම්මන්තිආදි සබ්බං කාමගුණමත්තස්ස නකාමධාතුභාවදස්සනත්ථං වුත්තං. කාමධාතුසඞ්ඛාතකාමභවූපගමෙව හි කම්මං අත්ථි, කාමභවූපගා එව ච සත්තා හොන්ති. තත්ථ ජායන්ති ජියන්ති මියන්ති චවන්ති උපපජ්ජන්ති, න කාමගුණෙසූති ඉමිනා උපායෙන සබ්බත්ථ අත්ථො වෙදිතබ්බොති.

කාමගුණකථාවණ්ණනා.

4. කාමකථාවණ්ණනා

513-514. ඉදානි කාමකථා නාම හොති. තත්ථ යෙසං ‘‘පඤ්චිමෙ, භික්ඛවෙ, කාමගුණා’’ති වචනමත්තං නිස්සාය රූපායතනාදීනි පඤ්චෙවායතනානි කාමාති ලද්ධි, සෙය්යථාපි පුබ්බසෙලියානං; තෙසං කිලෙසකාමස්සෙව නිප්පරියායෙන කාමභාවං දස්සෙතුං පඤ්චෙවාති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

කාමකථාවණ්ණනා.

5. රූපධාතුකථාවණ්ණනා

515-516. ඉදානි රූපධාතුකථා නාම හොති. තත්ථ ‘‘රූපිනො ධම්මා රූපධාතු නාමා’’ති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි අන්ධකානං; තෙ සන්ධාය රූපිනොති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං සකවාදී යස්මා රූපධාතු නාම රූපභවො, න රූපමත්තමෙව, තස්මා තෙනත්ථෙන චොදෙතුං රූපධාතූතිආදිමාහ. තං සබ්බං කාමගුණකථායං වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. සාව කාමධාතූති පුට්ඨො භූමිපරිච්ඡෙදෙන විරොධං පස්සමානො පටික්ඛිපති. පුන දළ්හං කත්වා පුට්ඨො අත්තනො ලද්ධිවසෙන පටිජානාති. එවං සන්තෙ පන ද්වීහි භවෙහි සමන්නාගතතා ආපජ්ජති, තෙන තං සකවාදී කාමභවෙන චාති ආදිමාහ. ඉතරො එකස්ස ද්වීහි සමන්නාගතාභාවතො පටික්ඛිපතීති.

රූපධාතුකථාවණ්ණනා.

6. අරූපධාතුකථාවණ්ණනා

517-518. අරූපධාතුකථායපි ඉමිනාවුපායෙන අත්ථො වෙදිතබ්බො. අරූපධම්මෙසු පන වෙදනාක්ඛන්ධමෙව ගහෙත්වා වෙදනා භවොතිආදිනා නයෙනෙත්ථ දෙසනා කතා. තත්ථ කිං තෙ අරූපිනො ධම්මාති සඞ්ඛං ගතා වෙදනාදීසු අඤ්ඤතරා හොතීති එවමත්ථො දට්ඨබ්බො. සෙසං හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බන්ති.

අරූපධාතුකථාවණ්ණනා.

7. රූපධාතුයා ආයතනකථාවණ්ණනා

519. ඉදානි රූපධාතුයා ආයතනකථා නාම හොති. තත්ථ යෙසං ‘‘රූපී මනොමයො සබ්බඞ්ගපච්චඞ්ගී අහීනින්ද්රියො’’ති (දී. නි. 1.87) සුත්තං නිස්සාය බ්රහ්මකායිකානං ඝානාදිනිමිත්තානිපි ආයතනානෙවාති කප්පෙත්වා සළායතනිකො තෙසං අත්තභාවොති ලද්ධි, සෙය්යථාපි අන්ධකානඤ්චෙව සම්මිතියානඤ්ච; තෙ සන්ධාය සළායතනිකොති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, ලද්ධිවසෙන පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං යං තත්ථ ආයතනං නත්ථි, තස්ස වසෙන චොදෙතුං අත්ථි තත්ථ ඝානායතනන්තිආදි ආරද්ධං. තතො පරවාදී යං තත්ථ අජ්ඣත්තිකානං තිණ්ණං ආයතනානං ඝානාදිකං සණ්ඨානනිමිත්තං තදෙව ආයතනන්ති ලද්ධියා පටිජානාති. බාහිරානං ගන්ධායතනාදීනං වසෙන පුට්ඨො ඝානප්පසාදාදයො තත්ථ න ඉච්ඡති, තස්මා තෙසං ගොචරං පටිසෙධෙන්තො පටික්ඛිපති. පටිලොමපඤ්හසංසන්දනපඤ්හෙසුපි ඉමිනාවුපායෙන අත්ථො වෙදිතබ්බො.

521. අත්ථි තත්ථ ඝානායතනං අත්ථි ගන්ධායතනං තෙන ඝානෙන තං ගන්ධං ඝායතීති තස්මිංයෙව පරසමයෙ එකච්චෙ ආචරියෙ සන්ධාය වුත්තං. තෙ කිර තත්ථ ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි පරිපුණ්ණානි ඉච්ඡන්ති, ආයතනෙන ච නාම සකිච්චකෙන භවිතබ්බන්ති තෙහි ඝානාදීහි තෙ ගන්ධාදයො ඝායන්ති සායන්ති ඵුසන්තීතිපි ඉච්ඡන්ති. තං ලද්ධිං සන්ධාය පරවාදී ආමන්තාති පටිජානාති.

522. අත්ථිතත්ථ මූලගන්ධොතිආදීනි පන පුට්ඨො අත්ථිභාවං සාධෙතුං අසක්කොන්තො පටික්ඛිපති. නනු අත්ථි තත්ථඝානනිමිත්තන්තිආදි සණ්ඨානමත්තස්සෙව සාධකං, න ආයතනස්ස, තස්මා උදාහටම්පි අනුදාහටසදිසමෙවාති.

රූපධාතුයා ආයතනකථාවණ්ණනා.

8. අරූපෙ රූපකථාවණ්ණනා

524-526. ඉදානි අරූපෙ රූපකථා නාම හොති. තත්ථ යෙසං ‘‘විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූප’’න්ති වචනතො ආරුප්පභවෙපි ඔළාරිකරූපා නිස්සටං සුඛුමරූපං අත්ථීති ලද්ධි, සෙය්යථාපි අන්ධකානං; තෙ සන්ධාය අත්ථි රූපන්ති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

අරූපෙ රූපකථාවණ්ණනා.

9. රූපං කම්මන්තිකථාවණ්ණනා

527-537. ඉදානි රූපං කම්මන්තිකථා නාම හොති. තත්ථ යෙසං කායවචීවිඤ්ඤත්තිසඞ්ඛාතං රූපමෙව කායකම්මං වචීකම්මං නාම, තඤ්ච කුසලසමුට්ඨානං කුසලං, අකුසලසමුට්ඨානං අකුසලන්ති ලද්ධි, සෙය්යථාපි මහිසාසකානඤ්චෙව සම්මිතියානඤ්ච; තෙ සන්ධාය කුසලෙන චිත්තෙන සමුට්ඨිතන්ති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං සචෙ තං කුසලං, ය්වායං සාරම්මණාදිභෙදො කුසලස්ස ලබ්භති, අත්ථි තෙ සො තස්සාති චොදෙතුං සාරම්මණන්තිආදි ආරද්ධං. තත්ථ පත්ථනා පණිධීති චෙතනායෙවෙතං වෙවචනං. කුසලචෙතනායෙව හි පකප්පයමානා පත්ථනාති. පකප්පනවසෙන ඨිතත්තා පණිධීති ච වුච්චති. පරතො පන කුසලෙන චිත්තෙන සමුට්ඨිතා වෙදනා සඤ්ඤා චෙතනා සද්ධාතිආදීසු වෙදනාදීනඤ්ඤෙව චෙත්ථ පත්ථනා පණිධීති ලබ්භති, න චෙතනාය. කස්මා? ද්වින්නං චෙතනානං එකතො අභාවා, සොතපතිතත්තා පන එවං තන්ති ගතාති වෙදිතබ්බා. රූපායතනන්තිආදි පුරිමවාරෙ ‘‘සබ්බන්තං කුසල’’න්ති සංඛිත්තස්ස පභෙදදස්සනත්ථං වුත්තං . සෙසා සංසන්දනනයා, වචීකම්මකථා ‘‘අකුසලෙන චිත්තෙන සමුට්ඨිත’’න්තිආදිවිධානඤ්ච සබ්බං පාළිඅනුසාරෙනෙව වෙදිතබ්බං. අසුචීති පනෙත්ථ සුක්කං අධිප්පෙතං. සුත්තසාධනං උත්තානත්ථමෙව.

රූපං කම්මන්තිකථාවණ්ණනා.

10. ජීවිතින්ද්රියකථාවණ්ණනා

540. ඉදානි ජීවිතින්ද්රියකථා නාම හොති. තත්ථ යෙසං ජීවිතින්ද්රියං නාම චිත්තවිප්පයුත්තො අරූපධම්මො, තස්මා රූපජීවිතින්ද්රියං නත්ථීති ලද්ධි, සෙය්යථාපි පුබ්බසෙලියානඤ්චෙව සම්මිතියානඤ්ච; තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. නත්ථි රූපීනං ධම්මානං ආයූති පඤ්හෙ උපාදින්නරූපානම්පි තිණකට්ඨාදීනම්පි සන්තානවසෙන පවත්තිමෙව ආයු ඨිති යපනා යාපනා ඉරියනා වත්තනා පාලනාති ඉච්ඡති, තස්මා පටික්ඛිපති. අත්ථීති පඤ්හෙපි ඉමිනා කාරණෙන පටිජානාති. අත්ථි අරූපජීවිතින්ද්රියන්ති පඤ්හෙ අරූපධම්මානං චිත්තවිප්පයුත්තං ජීවිතින්ද්රියසන්තානං නාම අත්ථීති ඉච්ඡති, තස්මා පටිජානාති.

541. රූපීනං ධම්මානං ආයු අරූපජීවිතින්ද්රියන්ති පඤ්හෙ සත්තසන්තානෙ රූපිනො වා හොන්තු අරූපිනො වා, සබ්බෙසං චිත්තවිප්පයුත්තං අරූපජීවිතින්ද්රියමෙව ඉච්ඡති, තස්මා පටිජානාති.

542. නිරොධසමාපන්නපඤ්හෙසුපි චිත්තවිප්පයුත්තං අරූපජීවිතමෙව සන්ධාය පටික්ඛිපති ච පටිජානාති ච. සකවාදී පන තං අසම්පටිච්ඡන්තො යං අරූපපවත්තෙ අසති අත්ථි, රූපෙන තෙන භවිතබ්බන්ති චොදෙතුං හඤ්චීතිආදිමාහ. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපඤ්හෙ ඵස්සාදිසඞ්ඛාරක්ඛන්ධං සන්ධාය පටික්ඛිපති, කායකම්මාදිසඞ්ඛාරක්ඛන්ධං සන්ධාය පටිජානාති. කායවිඤ්ඤත්ති වචීවිඤ්ඤත්ති සම්මාවාචා සම්මාකම්මන්තො ජීවිතින්ද්රියන්ති එවමාදයොපි ධම්මා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නාතිස්ස ලද්ධි. සකවාදී පන තං අසම්පටිච්ඡන්තො යදි නිරුද්ධෙපි අරූපපවත්තෙ සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අත්ථි, චතුන්නම්පි ඛන්ධානං අත්ථිතා හොතූති චොදෙතුං අත්ථි වෙදනාක්ඛන්ධොති ආදිමාහ. ඉතරො අන්තොසමාපත්තිං සන්ධාය පටික්ඛිපති, සමාපජ්ජන්තස්ස ච වුට්ඨහන්තස්ස ච පුබ්බාපරභාගං සන්ධාය පටිජානාති.

543. අසඤ්ඤසත්තවාරෙපි එසෙව නයො. තස්ස හි ලද්ධියා අසඤ්ඤසත්තානං පටිසන්ධිකාලෙ චිත්තං උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ඣති, තෙන සහ චිත්තවිප්පයුත්තඅරූපජීවිතින්ද්රියං උප්පජ්ජිත්වා යාවතායුකං පවත්තති. තස්මා තෙසං ජීවිතින්ද්රියං නත්ථීති පුට්ඨො පටික්ඛිපති, අත්ථීති පුට්ඨො පටිජානාති. වෙදනාක්ඛන්ධාදයොපි තෙසං පවත්තිවසෙන පටික්ඛිපති, චුතිපටිසන්ධිවසෙන පටිජානාති. සකවාදී පන තං අනිච්ඡන්තො ‘‘සචෙ තත්ථ එකක්ඛණෙපි වෙදනාදයො අත්ථි, පඤ්චවොකාරභවත්තං පාපුණාතී’’ති චොදෙතුං පඤ්චවොකාරභවොති ආහ. ඉතරො සුත්තවිරොධභයා පටික්ඛිපති.

544-545. එකදෙසං භිජ්ජතීති පඤ්හෙ සම්පයුත්තං භිජ්ජති, විප්පයුත්තං තිට්ඨතීති තස්ස ලද්ධි, තස්මා පටිජානාති. ද්වෙ ජීවිතින්ද්රියානීති පුච්ඡා පරවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා සකවාදිස්ස. රූපාරූපවසෙන හි ද්වෙ ජීවිතින්ද්රියානි, තෙහියෙව සත්තො ජීවති, තෙසං භඞ්ගෙන මරතීති වුච්චති. චුතික්ඛණස්මිඤ්හි ද්වෙපි ජීවිතානි සහෙව භිජ්ජන්ති.

ජීවිතින්ද්රියකථාවණ්ණනා.

11. කම්මහෙතුකථාවණ්ණනා

546. ඉදානි කම්මහෙතුකථා නාම හොති. තත්ථ යෙන අරහතා පුරිමභවෙ අරහා අබ්භාචික්ඛිතපුබ්බො, සො තස්ස කම්මස්ස හෙතු අරහත්තා පරිහායතීති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි පුබ්බසෙලියානඤ්චෙව සම්මිතියානඤ්ච; තෙ සන්ධාය කම්මහෙතූති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. සෙසං පරිහානිකථායං වුත්තනයමෙව .

හන්ද හි අරහන්තානං අබ්භාචික්ඛතීති ඉදං යස්ස කම්මස්ස හෙතු පරිහායති, තං සම්පටිච්ඡාපෙතුං වදති. අථ නං සකවාදී තං පක්ඛං පටිජානාපෙත්වා ‘‘යදි එවං යෙහි අරහන්තො න අබ්භාචික්ඛිතපුබ්බා, තෙ සබ්බෙ අරහත්තං පාපුණෙය්යු’’න්ති චොදෙතුං යෙ කෙචීතිආදිමාහ. ඉතරො තස්ස කම්මස්ස අරහත්තං සම්පාපුණනෙ නියාමං අපස්සන්තො පටික්ඛිපති.

කම්මහෙතුකථාවණ්ණනා.

අට්ඨමො වග්ගො.