📜

22. බාවීසතිමවග්ගො

1. පරිනිබ්බානකථාවණ්ණනා

892. ඉදානි පරිනිබ්බානකථා නාම හොති. තත්ථ ‘‘යස්මා අරහා සබ්බඤ්ඤුවිසයෙ අප්පහීනසංයොජනොව පරිනිබ්බායති, තස්මා අත්ථි කිඤ්චි සංයොජනං අප්පහාය පරිනිබ්බාන’’න්ති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි අන්ධකානං; තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. සෙසමෙත්ථ හෙට්ඨා වුත්තනයමෙවාති.

පරිනිබ්බානකථාවණ්ණනා.

2. කුසලචිත්තකථාවණ්ණනා

894-895. ඉදානි කුසලචිත්තකථා නාම හොති. තත්ථ යස්මා අරහා සතිවෙපුල්ලප්පත්තො පරිනිබ්බායන්තොපි සතො සම්පජානොව පරිනිබ්බාති, තස්මා කුසලචිත්තො පරිනිබ්බායතීති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි අන්ධකානං; තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං යස්මා කුසලචිත්තො නාම පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරාභිසඞ්ඛරණාදිවසෙන හොති, තස්මා තෙනත්ථෙන චොදෙතුං අරහා පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරන්තිආදිමාහ. සෙසමෙත්ථ යථාපාළිමෙව නිය්යාති. සතො සම්පජානොති ඉදං ජවනක්ඛණෙ කිරියසතිසම්පජඤ්ඤානං වසෙන අසම්මොහමරණදීපනත්ථං වුත්තං, න කුසලචිත්තදීපනත්ථං. තස්මා අසාධකන්ති.

කුසලචිත්තකථාවණ්ණනා.

3. ආනෙඤ්ජකථාවණ්ණනා

896. ඉදානි ආනෙඤ්ජකථා නාම හොති. තත්ථ භගවා චතුත්ථජ්ඣානෙ ඨිතො පරිනිබ්බායීති සල්ලක්ඛෙත්වා ‘‘අරහා ආනෙඤ්ජෙ ඨිතො පරිනිබ්බායතී’’ති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි එකච්චානං උත්තරාපථකානං, තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. පකතිචිත්තෙති භවඞ්ගචිත්තෙ. සබ්බෙ හි සඤ්ඤිනො සත්තා භවඞ්ගචිත්තෙ ඨත්වා භවඞ්ගපරියොසානෙන චුතිචිත්තෙන කාලං කරොන්ති. ඉති නං ඉමිනා අත්ථෙන චොදෙතුං එවමාහ. තත්ථ කිඤ්චාපි චතුවොකාරභවෙ අරහතො පකතිචිත්තම්පි ආනෙඤ්ජං හොති, අයං පන පඤ්හො පඤ්චවොකාරභවවසෙන උද්ධටො. තස්මා නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙති ආහ. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

ආනෙඤ්ජකථාවණ්ණනා.

4. ධම්මාභිසමයකථාවණ්ණනා

897. ඉදානි ධම්මාභිසමයකථා නාම හොති. තත්ථ අතීතභවෙ සොතාපන්නං මාතුකුච්ඡියං වසිත්වා නික්ඛන්තං දිස්වා ‘‘අත්ථි ගබ්භසෙය්යාය ධම්මාභිසමයො’’ති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි එකච්චානං උත්තරාපථකානං, තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං ‘‘යදි තත්ථ ධම්මාභිසමයො අත්ථි, ධම්මාභිසමයස්ස කාරණෙහි ධම්මදෙසනාදීහි භවිතබ්බ’’න්ති චොදෙතුං අත්ථි ගබ්භසෙය්යාය ධම්මදෙසනාතිආදිමාහ. සුත්තස්සාතිආදි භවඞ්ගවාරං සන්ධාය වුත්තං. ගබ්භසෙය්යාය හි යෙභුය්යෙන භවඞ්ගමෙව පවත්තති. තෙනෙව සත්තො කිරියමයප්පවත්තාභාවා සුත්තො, භාවනානුයොගස්ස අභාවා පමත්තො, කම්මට්ඨානපරිග්ගාහකානං සතිසම්පජඤ්ඤානං අභාවා මුට්ඨස්සති අසම්පජානො නාම හොති, තථාරූපස්ස කුතො ධම්මාභිසමයොති?

ධම්මාභිසමයකථාවණ්ණනා.

5-7. තිස්සොපිකථාවණ්ණනා

898-900. ඉදානි තිස්සොපිකථා නාම හොන්ති. තත්ථ අචිරජාතානං පන සොතාපන්නානං අරහත්තප්පත්තිං සුප්පවාසාය ච උපාසිකාය සත්තවස්සිකං ගබ්භං දිස්වා ‘‘අත්ථි ගබ්භසෙය්යාය අරහත්තප්පත්තී’’ති ච සුපිනෙ ආකාසගමනාදීනි දිස්වා ‘‘අත්ථි ධම්මාභිසමයො’’ති ච ‘‘අත්ථි තත්ථ අරහත්තප්පත්තී’’ති ච ඉධාපි යෙසං ලද්ධියො, සෙය්යථාපි තෙසඤ්ඤෙව; තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. සෙසමෙත්ථ පුරිමකථා සදිසමෙවාති.

තිස්සොපිකථාවණ්ණනා.

8. අබ්යාකතකථාවණ්ණනා

901-902. ඉදානි අබ්යාකතකථා නාම හොති. තත්ථ ‘‘අත්ථෙසා, භික්ඛවෙ, චෙතනා, සා ච ඛො අබ්බොහාරිකා’’ති (පාරා. 235) වචනතො ‘‘සබ්බං සුපිනගතස්ස චිත්තං අබ්යාකත’’න්ති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි එකච්චානං උත්තරාපථකානඤ්ඤෙව, තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. සෙසමෙත්ථ යථා පාළිමෙව නිය්යාති. සුපිනගතස්ස චිත්තං අබ්බොහාරිකන්ති ඉදං ආපත්තිං සන්ධාය වුත්තං. සුපිනගතස්ස හි පාණාතිපාතාදිවසෙන කිඤ්චාපි අකුසලචිත්තං පවත්තති, වත්ථුවිකොපනං පන නත්ථීති න සක්කා තත්ථ ආපත්තිං පඤ්ඤපෙතුං. ඉමිනා කාරණෙන තං අබ්බොහාරිකං, න අබ්යාකතත්තාති.

අබ්යාකතකථාවණ්ණනා.

9. ආසෙවනපච්චයකථාවණ්ණනා

903-905. ඉදානි ආසෙවනපච්චයකථා නාම හොති. තත්ථ යස්මා සබ්බෙ ධම්මා ඛණිකා , න කොචි මුහුත්තම්පි ඨත්වා ආසෙවනපච්චයං ආසෙවති නාම. තස්මා නත්ථි කිඤ්චි ආසෙවනපච්චයතා. ආසෙවනපච්චයතාය උප්පන්නං පන න කිඤ්චි අත්ථීති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි තෙසඤ්ඤෙව; තෙ සන්ධාය පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. අථ නං සුත්තවසෙනෙව පඤ්ඤාපෙතුං නනු වුත්තං භගවතා පාණාතිපාතොතිආදි ආභතං. තං සබ්බං උත්තානත්ථමෙවාති.

ආසෙවනපච්චයකථාවණ්ණනා.

10. ඛණිකකථාවණ්ණනා

906-907. ඉදානි ඛණිකකථා නාම හොති. තත්ථ යස්මා සබ්බසඞ්ඛතධම්මා අනිච්චා, තස්මා එකචිත්තක්ඛණිකායෙව. සමානාය හි අනිච්චතාය එකො ලහුං භිජ්ජති, එකො චිරෙනාති කො එත්ථ නියාමොති යෙසං ලද්ධි, සෙය්යථාපි පුබ්බසෙලියාපරසෙලියානං; තෙ සන්ධාය එකචිත්තක්ඛණිකාති පුච්ඡා සකවාදිස්ස, පටිඤ්ඤා ඉතරස්ස. චිත්තෙ මහාපථවීතිආදීසු තෙසං තථා සණ්ඨානං අපස්සන්තො පටික්ඛිපති. චක්ඛායතනන්තිආදි ‘‘යදි සබ්බෙ එකචිත්තක්ඛණිකා භවෙය්යුං, චක්ඛායතනාදීනි චක්ඛුවිඤ්ඤාණාදීහි සද්ධිංයෙව උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ඣෙය්යු’’න්ති චොදනත්ථං වුත්තං. ඉතරො පන අන්තොමාතුකුච්ඡිගතස්ස විඤ්ඤාණුප්පත්තිං සන්ධාය පටික්ඛිපති , පවත්තං සන්ධාය ලද්ධිවසෙන පටිජානාති. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති. තෙන හි එකචිත්තක්ඛණිකාති යස්මා නිච්චා න හොන්ති, තස්මා එකචිත්තක්ඛණිකාති අත්තනො රුචියා කාරණං වදති. තං අවුත්තසදිසමෙවාති.

ඛණිකකථාවණ්ණනා.

බාවීසතිමො වග්ගො.