මූල > අභිධම්මපිටක > කථාවත්ථුපාළි

තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. යාදිසො තථාගතස්ස පුබ්බයොගො පුබ්බචරියා ධම්මක්ඛානං ධම්මදෙසනා තාදිසො සාවකස්ස පුබ්බයොගො පුබ්බචරියා ධම්මක්ඛානං ධම්මදෙසනාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. තථාගතො ජිනො සත්ථා සම්මාසම්බුද්ධො සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී ධම්මස්සාමී ධම්මප්පටිසරණොති? ආමන්තා ¶ . සාවකො ජිනො සත්ථා සම්මාසම්බුද්ධො සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී ධම්මස්සාමී ධම්මප්පටිසරණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. තථාගතො අනුප්පන්නස්ස ¶ මග්ගස්ස උප්පාදෙතා අසඤ්ජාතස්ස මග්ගස්ස ¶ සඤ්ජනෙතා අනක්ඛාතස්ස මග්ගස්ස අක්ඛාතා මග්ගඤ්ඤූ මග්ගවිදූ මග්ගකොවිදොති? ආමන්තා. සාවකො අනුප්පන්නස්ස මග්ගස්ස උප්පාදෙතා අසඤ්ජාතස්ස මග්ගස්ස සඤ්ජනෙතා අනක්ඛාතස්ස මග්ගස්ස අක්ඛාතා මග්ගඤ්ඤූ මග්ගවිදූ මග්ගකොවිදොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං ¶ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. සාවකො සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

355. සාවකො ඨානාඨානං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො ඨානාඨානං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ඨානාඨානං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො ¶ අනෙකධාතුං නානාධාතුං ලොකං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො අනෙකධාතුං නානාධාතුං ලොකං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනෙකධාතුං නානාධාතුං ලොකං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො ¶ සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සත්තානං ¶ නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො ¶ පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පුබ්බෙනිවාසානුස්සති යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

සාවකො සත්තානං චුතූපපාතං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සාවකො සත්තානං චුතූපපාතං ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සත්තානං චුතූපපාතං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

නනු තථාගතස්සාපි ආසවා ඛීණා සාවකස්සාපි ආසවා ඛීණාති ¶ ? ආමන්තා. අත්ථි කිඤ්චි නානාකරණං තථාගතස්ස වා සාවකස්ස වා ආසවක්ඛයෙන වා ආසවක්ඛයං විමුත්තියා වා විමුත්තීති? නත්ථි. හඤ්චි නත්ථි කිඤ්චි නානාකරණං තථාගතස්ස වා සාවකස්ස වා ආසවක්ඛයෙන වා ආසවක්ඛයං විමුත්තියා වා විමුත්ති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණ’’න්ති.

356. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා ¶ . ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං ¶ චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ [අයමෙත්ථ සාධාරණපක්ඛං සන්ධාය පටික්ඛෙපො (ටීකා ඔලොකෙතබ්බා)] …පෙ….

ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං ¶ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? ආමන්තා…පෙ…. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකඅසාධාරණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? ආමන්තා. ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං සාවකසාධාරණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

357. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. මග්ගො ඵලං නිබ්බානං, සොතාපත්තිමග්ගො සොතාපත්තිඵලං, සකදාගාමිමග්ගො සකදාගාමිඵලං, අනාගාමිමග්ගො අනාගාමිඵලං, අරහත්තමග්ගො අරහත්තඵලං, සතිපට්ඨානං සම්මප්පධානං ඉද්ධිපාදො ඉන්ද්රියං බලං බොජ්ඣඞ්ගොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා ¶ . සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. ඨානාඨානඤ්ච ¶ මනසි කරොති, සුඤ්ඤතඤ්ච මනසි කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානඤ්ච ¶ මනසි කරොති, සුඤ්ඤතඤ්ච මනසි කරොතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. ඨානාඨානඤ්ච මනසි කරොති, අප්පණිහිතඤ්ච මනසි කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානඤ්ච මනසි කරොති, අප්පණිහිතඤ්ච මනසි කරොතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

358. සතිපට්ඨානා අරියා සුඤ්ඤතාරම්මණාති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සතිපට්ඨානා අරියා අනිමිත්තාරම්මණා…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණාති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සම්මප්පධානා, ඉද්ධිපාදා, ඉන්ද්රියා, බලා, බොජ්ඣඞ්ගා අරියා සුඤ්ඤතාරම්මණාති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං ¶ තථාගතබලං අරියං සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

බොජ්ඣඞ්ගා අරියා අනිමිත්තාරම්මණා… අප්පණිහිතාරම්මණාති? ආමන්තා ¶ . ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

359. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – ‘‘සුඤ්ඤතාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. සතිපට්ඨානා අරියා න වත්තබ්බා – ‘‘සුඤ්ඤතාරම්මණා’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති ¶ ? ආමන්තා. සතිපට්ඨානා අරියා න වත්තබ්බා – ‘‘අප්පණිහිතාරම්මණා’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ ¶ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – සුඤ්ඤතාරම්මණං…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. සම්මප්පධානං…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා අරියා න වත්තබ්බා – ‘‘අප්පණිහිතාරම්මණා’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

360. සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. මග්ගො ඵලං නිබ්බානං, සොතාපත්තිමග්ගො සොතාපත්තිඵලං…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සුඤ්ඤාතාරම්මණන්ති ¶ ? ආමන්තා. සත්තානං චුතූපපාතඤ්ච මනසි කරොති ¶ , සුඤ්ඤතඤ්ච මනසි කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං චුතූපපාතඤ්ච මනසි කරොති, සුඤ්ඤතඤ්ච මනසි කරොතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. අනිමිත්තාරම්මණං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. සත්තානං චුතූපපාතඤ්ච මනසි කරොති, අප්පණිහිතඤ්ච මනසි කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං චුතූපපාතඤ්ච මනසි කරොති, අප්පණිහිතඤ්ච මනසි කරොතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

361. සතිපට්ඨානා අරියා සුඤ්ඤතාරම්මණා…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණා…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණාති? ආමන්තා. සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සම්මප්පධානං ¶ ¶ …පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා අරියා සුඤ්ඤතාරම්මණා…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණා…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණාති? ආමන්තා. සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං ¶ චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – සුඤ්ඤතාරම්මණං…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. සතිපට්ඨානා අරියා න වත්තබ්බා – ‘‘අප්පපණිහිතාරම්මණා’’ති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

362. සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – සුඤ්ඤතාරම්මණං…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. සම්මප්පධානා…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා අරියා න වත්තබ්බා – ‘‘අප්පණිහිතාරම්මණා’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ¶ ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? ආමන්තා. සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං න වත්තබ්බං – ‘‘අරිය’’න්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං න වත්තබ්බං – ‘‘අරිය’’න්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ….

සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං න වත්තබ්බං – ‘‘අරිය’’න්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං න වත්තබ්බං – ‘‘අරිය’’න්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ¶ ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං සුඤ්ඤතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ඛයෙ ¶ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අනිමිත්තාරම්මණං… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං සුඤ්ඤතාරම්මණං…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා…පෙ…. සත්තානං චුතූපපාතෙ ¶ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ ¶ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – ‘‘සුඤ්ඤතාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – ‘‘සුඤ්ඤතාරම්මණ’’න්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඨානාඨානෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – අනිමිත්තාරම්මණං… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – ‘‘අප්පණිහිතාරම්මණ’’න්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සත්තානං චුතූපපාතෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – සුඤ්ඤතාරම්මණං…පෙ… අනිමිත්තාරම්මණං…පෙ… අප්පණිහිතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. ආසවානං ඛයෙ යථාභූතං ඤාණං තථාගතබලං අරියං න වත්තබ්බං – ‘‘අප්පණිහිතාරම්මණ’’න්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

363. සරාගං ¶ ¶ චිත්තං විමුච්චතීති? ආමන්තා. රාගසහගතං රාගසහජාතං රාගසංසට්ඨං රාගසම්පයුත්තං රාගසහභු රාගානුපරිවත්ති අකුසලං ලොකියං සාසවං සංයොජනියං ගන්ථනියං ඔඝනියං යොගනියං නීවරණියං පරාමට්ඨං උපාදානියං සංකිලෙසියං චිත්තං විමුච්චතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඵස්සං චිත්තං විමුච්චති, ඵස්සො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. සරාගං ¶ චිත්තං විමුච්චති, රාගො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවෙදනං…පෙ… සසඤ්ඤං…පෙ… සචෙතනං…පෙ… සපඤ්ඤං [සසඤ්ඤං (සී. ක.)] චිත්තං විමුච්චති, පඤ්ඤා ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. සරාගං චිත්තං විමුච්චති, රාගො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඵස්සං ¶ සරාගං චිත්තං විමුච්චති, ඵස්සො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. රාගො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවෙදනං සරාගං…පෙ… සසඤ්ඤං සරාගං…පෙ… සචෙතනං සරාගං…පෙ… සපඤ්ඤං සරාගං චිත්තං විමුච්චති, පඤ්ඤා ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. රාගො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

364. සදොසං ¶ චිත්තං විමුච්චතීති? ආමන්තා. දොසසහගතං දොසසහජාතං දොසසංසට්ඨං දොසසම්පයුත්තං දොසසහභු දොසානුපරිවත්ති අකුසලං ලොකියං සාසවං…පෙ… සංකිලෙසියං චිත්තං විමුච්චතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඵස්සං ¶ චිත්තං විමුච්චති, ඵස්සො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. සදොසං චිත්තං විමුච්චති, දොසො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවෙදනං…පෙ… සසඤ්ඤං…පෙ… සචෙතනං…පෙ… සපඤ්ඤං චිත්තං විමුච්චති, පඤ්ඤා ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා ¶ . සදොසං චිත්තං විමුච්චති, දොසො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඵස්සං සදොසං චිත්තං විමුච්චති, ඵස්සො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. සදොසං චිත්තං විමුච්චති, දොසො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවෙදනං සදොසං… සසඤ්ඤං සදොසං… සචෙතනං සදොසං… සපඤ්ඤං සදොසං චිත්තං විමුච්චති, පඤ්ඤා ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. දොසො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

365. සමොහං චිත්තං විමුච්චතීති? ආමන්තා. මොහසහගතං මොහසහජාතං මොහසංසට්ඨං මොහසම්පයුත්තං මොහසහභු මොහානුපරිවත්ති අකුසලං ¶ ලොකියං සාසවං…පෙ… සංකිලෙසියං චිත්තං විමුච්චතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඵස්සං චිත්තං විමුච්චති, ඵස්සො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. සමොහං චිත්තං විමුච්චති, මොහො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවෙදනං ¶ … සසඤ්ඤං… සචෙතනං… සපඤ්ඤං චිත්තං විමුච්චති, පඤ්ඤා ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. සමොහං චිත්තං විමුච්චති, මොහො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඵස්සං ¶ සමොහං චිත්තං විමුච්චති, ඵස්සො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා ¶ . මොහො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවෙදනං සමොහං… සසඤ්ඤං සමොහං… සචෙතනං සමොහං…පෙ… සපඤ්ඤං සමොහං චිත්තං විමුච්චති, පඤ්ඤා ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? ආමන්තා. මොහො ච චිත්තඤ්ච උභො විමුච්චන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සරාගං සදොසං සමොහං චිත්තං විමුච්චතීති? ආමන්තා. වීතරාගං වීතදොසං වීතමොහං නික්කිලෙසං චිත්තං විමුච්චතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘සරාගං සදොසං සමොහං චිත්තං විමුච්චතී’’ති.

366. විමුත්තං ¶ විමුච්චමානන්ති? ආමන්තා. එකදෙසං විමුත්තං, එකදෙසං අවිමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

එකදෙසං විමුත්තං, එකදෙසං අවිමුත්තන්ති? ආමන්තා. එකදෙසං සොතාපන්නො, එකදෙසං න සොතාපන්නො, එකදෙසං සොතාපත්තිඵලප්පත්තො පටිලද්ධො අධිගතො සච්ඡිකතො උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං සත්තක්ඛත්තුපරමො කොලඞ්කොලො එකබීජී බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතො ධම්මෙ…පෙ… සඞ්ඝෙ…පෙ… අරියකන්තෙහි සීලෙහි සමන්නාගතො, එකදෙසං අරියකන්තෙහි සීලෙහි න සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

එකදෙසං ¶ විමුත්තං, එකදෙසං අවිමුත්තන්ති? ආමන්තා ¶ . එකදෙසං සකදාගාමී, එකදෙසං න සකදාගාමී, එකදෙසං සකදාගාමිඵලප්පත්තො පටිලද්ධො අධිගතො සච්ඡිකතො උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං න කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

එකදෙසං ¶ විමුත්තං, එකදෙසං අවිමුත්තන්ති? ආමන්තා. එකදෙසං අනාගාමී, එකදෙසං න අනාගාමී, එකදෙසං අනාගාමිඵලප්පත්තො පටිලද්ධො අධිගතො සච්ඡිකතො උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං අන්තරාපරිනිබ්බායී ¶ , උපහච්චපරිනිබ්බායී, අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී, සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී, උද්ධංසොතොඅකනිට්ඨගාමී, එකදෙසං න උද්ධංසොතොඅකනිට්ඨගාමීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

එකදෙසං විමුත්තං, එකදෙසං අවිමුත්තන්ති? ආමන්තා. එකදෙසං අරහා එකදෙසං න අරහා, එකදෙසං අරහත්තප්පත්තො පටිලද්ධො අධිගතො සච්ඡිකතො උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, එකදෙසං වීතරාගො වීතදොසො වීතමොහො…පෙ… එකදෙසං සච්ඡිකාතබ්බං සච්ඡිකතං, එකදෙසං සච්ඡිකාතබ්බං න සච්ඡිකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

විමුත්තං විමුච්චමානන්ති? ආමන්තා. උප්පාදක්ඛණෙ විමුත්තං, භඞ්ගක්ඛණෙ විමුච්චමානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

367. න වත්තබ්බං – ‘‘විමුත්තං විමුච්චමාන’’න්ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘තස්ස එවං ජානතො එවං පස්සතො කාමාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, භවාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, අවිජ්ජාසවාපි චිත්තං විමුච්චතී’’ති [දී. නි. 1.248 ආදයො]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා ¶ . තෙන හි වත්තබ්බං [තෙන හි (සී. ස්යා. කං.), තෙන හි න වත්තබ්බං (ක.)] – ‘‘විමුත්තං විමුච්චමාන’’න්ති.

විමුත්තං විමුච්චමානන්ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ ආසවානං ¶ ඛයඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙතී’’ති! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන ¶ හි න වත්තබ්බං – ‘‘විමුත්තං විමුච්චමාන’’න්ති.

අත්ථි චිත්තං විමුච්චමානන්ති? ආමන්තා. අත්ථි චිත්තං රජ්ජමානං දුස්සමානං මුය්හමානං කිලිස්සමානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු රත්තඤ්චෙව අරත්තඤ්ච, දුට්ඨඤ්චෙව අදුට්ඨඤ්ච, මූළ්හඤ්චෙව අමූළ්හඤ්ච, ඡින්නඤ්චෙව අඡින්නඤ්ච, භින්නඤ්චෙව අභින්නඤ්ච, කතඤ්චෙව අකතඤ්චාති ¶ ? ආමන්තා. හඤ්චි රත්තඤ්චෙව අරත්තඤ්ච, දුට්ඨඤ්චෙව අදුට්ඨඤ්ච, මූළ්හඤ්චෙව අමූළ්හඤ්ච, ඡින්නඤ්චෙව අඡින්නඤ්ච, භින්නඤ්චෙව අභින්නඤ්ච, කතඤ්චෙව අකතඤ්ච, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි චිත්තං විමුච්චමාන’’න්ති.

368. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො පුග්ගලො සොතාපන්නො සොතාපත්තිඵලප්පත්තො පටිලද්ධො අධිගතො සච්ඡිකතො උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො ¶ පුග්ගලො සොතාපන්නො සොතාපත්තිඵලප්පත්තො…පෙ… කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨානුසයො පහීනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීනන්ති ¶ ? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡානුසයො… සීලබ්බතපරාමාසො පහීනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡානුසයො පහීනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨානුසයො… සීලබ්බතපරාමාසො පහීනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨානුසයො අප්පහීනොති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං අප්පහීනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨානුසයො අප්පහීනොති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං අප්පහීනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡානුසයො… සීලබ්බතපරාමාසො අප්පහීනොති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං අප්පහීනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස සීලබ්බතපරාමාසො අප්පහීනොති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං අප්පහීනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

369. අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානපහානාය මග්ගො භාවිතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානපහානාය සතිපට්ඨානා භාවිතා…පෙ… සම්මප්පධානා…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා භාවිතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානපහානාය මග්ගො භාවිතො…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා භාවිතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානපහානාය මග්ගො අභාවිතොති? ආමන්තා. අමග්ගෙන පහීනං ලොකියෙන සාසවෙන…පෙ… සංකිලෙසියෙනාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානපහානාය සතිපට්ඨානා…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා අභාවිතාති? ආමන්තා. අමග්ගෙන පහීනං ලොකියෙන සාසවෙන…පෙ… සංකිලෙසියෙනාති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානපහානාය මග්ගො අභාවිතො…පෙ… සතිපට්ඨානා…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගා අභාවිතාති? ආමන්තා. අමග්ගෙන පහීනං ලොකියෙන සාසවෙන…පෙ… සංකිලෙසියෙනාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

370. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීන’’න්ති? ආමන්තා. උප්පජ්ජිස්සතීති? නුප්පජ්ජිස්සති. හඤ්චි නුප්පජ්ජිස්සති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීන’’න්ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං පහීන’’න්ති? ආමන්තා. උප්පජ්ජිස්සතීති? නුප්පජ්ජිස්සති. හඤ්චි නුප්පජ්ජිස්සති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං පහීන’’න්ති.

අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨානුසයො නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡානුසයො… සීලබ්බතපරාමාසො නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනන්ති? ආමන්තා ¶ . අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡානුසයො… සීලබ්බතපරාමාසො නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා ¶ පහීනන්ති? ආමන්තා. ගොත්රභුනො පුග්ගලස්ස දිට්ඨිපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනන්ති? ආමන්තා. ගොත්රභුනො පුග්ගලස්ස විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං නුප්පජ්ජිස්සතීති කත්වා පහීනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

371. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි සද්ධාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි වීරියින්ද්රියං…පෙ… නත්ථි සතින්ද්රියං…පෙ… නත්ථි සමාධින්ද්රියං…පෙ… නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි පඤ්ඤාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධාති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි වීරියං…පෙ… අත්ථි සති… අත්ථි සමාධි… අත්ථි පඤ්ඤාති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස ¶ අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි මනො, අත්ථි මනින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස ¶ අත්ථි සද්ධා, අත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස අත්ථි මනො, අත්ථි මනින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සොමනස්සං, අත්ථි සොමනස්සින්ද්රියං, අත්ථි ජීවිතං, අත්ථි ජීවිතින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, අත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි ජීවිතං, අත්ථි ජීවිතින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස…පෙ… අත්ථි පඤ්ඤා, අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි මනො, නත්ථි මනින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සොමනස්සං, නත්ථි සොමනස්සින්ද්රියන්ති…පෙ… අත්ථි ජීවිතං, නත්ථි ජීවිතින්ද්රියන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි මනො, නත්ථි මනින්ද්රියන්ති? අත්ථි සොමනස්සං, නත්ථි සොමනස්සින්ද්රියන්ති? අත්ථි ජීවිතං, නත්ථි ජීවිතින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො පුග්ගලො අස්සද්ධොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි වීරියින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො පුග්ගලො කුසීතො හීනවීරියොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි සතින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො පුග්ගලො මුට්ඨස්සති අසම්පජානොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි සමාධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො පුග්ගලො අසමාහිතො විබ්භන්තචිත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකො පුග්ගලො දුප්පඤ්ඤො එලමූගොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස ¶ පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, සා ච සද්ධා නිය්යානිකාති? ආමන්තා. හඤ්චි අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, සා ච සද්ධා නිය්යානිකා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි සද්ධින්ද්රිය’’න්ති. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි වීරියං, තඤ්ච වීරියං නිය්යානිකං; අත්ථි සති, සා ච සති නිය්යානිකා; අත්ථි ¶ සමාධි, සො ච සමාධි නිය්යානිකො; අත්ථි පඤ්ඤා, සා ච පඤ්ඤා නිය්යානිකාති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස ¶ අත්ථි පඤ්ඤා, සා ච පඤ්ඤා නිය්යානිකා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රිය’’න්ති.

372. සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, අත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, අත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස… අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, අත්ථි සද්ධින්ද්රියං…පෙ… අත්ථි පඤ්ඤා, අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, අත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා. සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස ¶ අත්ථි පඤ්ඤා, නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි සද්ධා, නත්ථි සද්ධින්ද්රියන්ති…පෙ… අත්ථි පඤ්ඤා, නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? ආමන්තා ¶ . අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස… අරහත්තසච්ඡිකිරියාය ¶ පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, නත්ථි පඤ්ඤින්ද්රියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථි පඤ්චින්ද්රියානීති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, ඉන්ද්රියානි! කතමානි පඤ්ච? සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චින්ද්රියානි. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං සමත්තා පරිපූරත්තා අරහා හොති. තතො මුදුතරෙහි අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො හොති, තතො මුදුතරෙහි අනාගාමී හොති, තතො මුදුතරෙහි අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො හොති, තතො මුදුතරෙහි සකදාගාමී හොති, තතො මුදුතරෙහි සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො හොති, තතො මුදුතරෙහි සොතාපන්නො හොති, තතො මුදුතරෙහි සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො හොති. යස්ස ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමානි ¶ පඤ්චින්ද්රියානි සබ්බෙන සබ්බං සබ්බථා සබ්බං නත්ථි, තමහං ‘බාහිරො පුථුජ්ජනපක්ඛෙ ඨිතො’ති වදාමී’’ති [සං. නි. 5.488]. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. අට්ඨමකො ¶ පුග්ගලො බාහිරො පුථුජ්ජනපක්ඛෙ ඨිතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස අත්ථි පඤ්චින්ද්රියානීති.

අට්ඨමකස්ස ඉන්ද්රියකථා නිට්ඨිතා.

373. මංසචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. මංසචක්ඛුං දිබ්බචක්ඛුං, දිබ්බචක්ඛුං මංසචක්ඛුන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. යාදිසං මංසචක්ඛුං තාදිසං දිබ්බචක්ඛුං, යාදිසං දිබ්බචක්ඛුං තාදිසං මංසචක්ඛුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ¶ ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. තඤ්ඤෙව මංසචක්ඛුං තං දිබ්බචක්ඛුං, තං දිබ්බචක්ඛුං තං මංසචක්ඛුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. යාදිසො මංසචක්ඛුස්ස විසයො ආනුභාවො ගොචරො තාදිසො දිබ්බස්ස චක්ඛුස්ස විසයො ආනුභාවො ගොචරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. උපාදිණ්ණං [උපාදින්නං (ස්යා. කං.)] හුත්වා අනුපාදිණ්ණං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

උපාදිණ්ණං හුත්වා අනුපාදිණ්ණං හොතීති? ආමන්තා. කාමාවචරං ¶ හුත්වා රූපාවචරං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමාවචරං හුත්වා රූපාවචරං හොතීති? ආමන්තා. රූපාවචරං හුත්වා අරූපාවචරං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපාවචරං හුත්වා අරූපාවචරං හොතීති? ආමන්තා. පරියාපන්නං හුත්වා අපරියාපන්නං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

374. මංසචක්ඛුං ¶ ¶ ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. දිබ්බචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං මංසචක්ඛුං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. දිබ්බචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං පඤ්ඤාචක්ඛුං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. දිබ්බචක්ඛුං ධම්මුපත්ථද්ධං මංසචක්ඛුං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසචක්ඛුං ¶ ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බචක්ඛුං හොතීති? ආමන්තා. ද්වෙව චක්ඛූනීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වෙව චක්ඛූනීති? ආමන්තා. නනු තීණි චක්ඛූනි වුත්තානි භගවතා – මංසචක්ඛුං, දිබ්බචක්ඛුං, පඤ්ඤාචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි තීණි චක්ඛූනි වුත්තානි භගවතා – මංසචක්ඛුං, දිබ්බචක්ඛුං, පඤ්ඤාචක්ඛුං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ද්වෙව චක්ඛූනී’’ති.

ද්වෙව චක්ඛූනීති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘තීණිමානි, භික්ඛවෙ, චක්ඛූනි! කතමානි තීණි? මංසචක්ඛුං, දිබ්බචක්ඛුං, පඤ්ඤාචක්ඛුන්ති – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, තීණි චක්ඛූනී’’ති.

‘‘මංසචක්ඛුං ¶ ¶ දිබ්බචක්ඛුං, පඤ්ඤාචක්ඛුං අනුත්තරං;

එතානි තීණි චක්ඛූනි, අක්ඛාසි පුරිසුත්තමො.

‘‘මංසචක්ඛුස්ස උප්පාදො, මග්ගො දිබ්බස්ස චක්ඛුනො;

යදා ච ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤාචක්ඛුං අනුත්තරං;

තස්ස චක්ඛුස්ස පටිලාභා, සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී’’ති [ඉතිවු. 61 ඉතිවුත්තකෙ].

අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘ද්වෙව චක්ඛූනී’’ති.

375. මංසසොතං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. මංසසොතං දිබ්බසොතං, දිබ්බසොතං මංසසොතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසසොතං ¶ ¶ ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. යාදිසං මංසසොතං තාදිසං දිබ්බසොතං, යාදිසං දිබ්බසොතං තාදිසං මංසසොතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසසොතං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. තඤ්ඤෙව මංසසොතං තං දිබ්බසොතං, තං දිබ්බසොතං තං මංසසොතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසසොතං ¶ ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. යාදිසො මංසසොතස්ස විසයො ආනුභාවො ගොචරො තාදිසො දිබ්බස්ස සොතස්ස විසයො ආනුභාවො ගොචරොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසසොතං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. උපාදිණ්ණං හුත්වා අනුපාදිණ්ණං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

උපාදිණ්ණං හුත්වා අනුපාදිණ්ණං හොතීති? ආමන්තා. කාමාවචරං හුත්වා රූපාවචරං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

376. මංසසොතං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. දිබ්බසොතං ධම්මුපත්ථද්ධං මංසසොතං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මංසසොතං ධම්මුපත්ථද්ධං දිබ්බසොතං හොතීති? ආමන්තා. එකංයෙව සොතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

එකංයෙව ¶ සොතන්ති? ආමන්තා. නනු ද්වෙ සොතානි වුත්තානි භගවතා – ‘‘මංසසොතං, දිබ්බසොත’’න්ති? ආමන්තා. හඤ්චි ද්වෙ සොතානි වුත්තානි භගවතා – මංසසොතං, දිබ්බසොතං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘එකඤ්ඤෙව සොත’’න්ති.

377. යථාකම්මූපගතං ¶ ¶ ¶ ඤාණං [යථාකම්මූපගතඤාණං (ස්යා. කං.)] දිබ්බචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. යථාකම්මූපගතඤ්ච මනසි කරොති, දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

යථාකම්මූපගතඤ්ච මනසි කරොති, දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. ‘‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘අරියානං උපවාදකා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘මිච්ඡාදිට්ඨිකා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘අරියානං අනුපවාදකා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘සම්මාදිට්ඨිකා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘සම්මාදිට්ඨිකම්මසම්මාදානා’’ති ච මනසි කරොති, ‘‘තෙ කායස්ස ¶ භෙදා පරං මරණා සුගතිං ¶ සග්ගං ¶ ලොකං උපපන්නා’’ති ච මනසි කරොති, දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

‘‘තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’’ති ච මනසි කරොති, දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

378. යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. අත්ථි කොචි අදිබ්බචක්ඛුකො දිබ්බචක්ඛුං අප්පටිලද්ධො අනධිගතො අසච්ඡිකතො යථාකම්මූපගතං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කොචි අදිබ්බචක්ඛුකො දිබ්බචක්ඛුං ¶ අප්පටිලද්ධො අනධිගතො අසච්ඡිකතො යථාකම්මූපගතං ජානාති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛු’’න්ති.

යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. ආයස්මා සාරිපුත්තො යථාකම්මූපගතං ඤාණං ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි ආයස්මා සාරිපුත්තො යථාකම්මූපගතං ඤාණං ජානාති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛු’’න්ති.

යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. ආයස්මා සාරිපුත්තො යථාකම්මූපගතං ඤාණං ජානාතීති? ආමන්තා. අත්ථායස්මතො සාරිපුත්තස්ස දිබ්බචක්ඛුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථායස්මතො සාරිපුත්තස්ස දිබ්බචක්ඛුන්ති? ආමන්තා. නනු ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘නෙව ¶ පුබ්බෙනිවාසාය, නපි දිබ්බස්ස චක්ඛුනො;

චෙතොපරියාය ඉද්ධියා, සොතධාතුවිසුද්ධියා;

චුතියා උපපත්තියා, පණිධි මෙ න විජ්ජතී’’ති [ථෙරගා. 996 ථෙරගාථායං].

අත්ථෙව ¶ ¶ සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘යථාකම්මූපගතං ඤාණං දිබ්බචක්ඛු’’න්ති.

379. අත්ථි දෙවෙසු සංවරොති? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු අසංවරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නත්ථි දෙවෙසු අසංවරොති? ආමන්තා. නත්ථි දෙවෙසු සංවරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නනු ¶ අසංවරා සංවරො සීලං, අත්ථි දෙවෙසු සංවරොති? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු අසංවරො, යම්හා අසංවරා සංවරො සීලන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආජානාහි නිග්ගහං. හඤ්චි අසංවරා සංවරො සීලං, අත්ථි දෙවෙසු සංවරො, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි දෙවෙසු අසංවරො, යම්හා අසංවරා සංවරො සීල’’න්ති. යං තත්ථ වදෙසි – ‘‘වත්තබ්බෙ ඛො – ‘අසංවරා සංවරො සීලං, අත්ථි දෙවෙසු සංවරො,’ නො ච වත්තබ්බෙ – ‘අත්ථි දෙවෙසු අසංවරො, යම්හා අසංවරා සංවරො සීල’’’න්ති මිච්ඡා.

නො ¶ චෙ පන වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි දෙවෙසු අසංවරො, යම්හා අසංවරා සංවරො සීල’’න්ති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අසංවරා සංවරො සීලං, අත්ථි දෙවෙසු සංවරො’’ති. යං තත්ථ වදෙසි – ‘‘වත්තබ්බෙ ඛො ‘අසංවරා සංවරො සීලං, අත්ථි දෙවෙසු සංවරො,’ නො ච වත්තබ්බෙ – ‘අත්ථි දෙවෙසු අසංවරො, යම්හා අසංවරා සංවරො සීල’’’න්ති මිච්ඡා.

අත්ථි ¶ ¶ මනුස්සෙසු සංවරො, අත්ථි තත්ථ අසංවරොති? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු සංවරො, අත්ථි තත්ථ අසංවරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි දෙවෙසු සංවරො, නත්ථි තත්ථ අසංවරොති? ආමන්තා. අත්ථි මනුස්සෙසු සංවරො, නත්ථි තත්ථ අසංවරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

380. අත්ථි දෙවෙසු පාණාතිපාතා වෙරමණීති? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු පාණාතිපාතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි දෙවෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණීති? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නත්ථි දෙවෙසු පාණාතිපාතොති? ආමන්තා. නත්ථි දෙවෙසු පාණාතිපාතා වෙරමණීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නත්ථි දෙවෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානන්ති? ආමන්තා. නත්ථි දෙවෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි මනුස්සෙසු පාණාතිපාතා වෙරමණි, අත්ථි තත්ථ පාණාතිපාතොති ¶ ? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු පාණාතිපාතා වෙරමණි, අත්ථි තත්ථ පාණාතිපාතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි ¶ මනුස්සෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණි, අත්ථි තත්ථ සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානන්ති? ආමන්තා. අත්ථි දෙවෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණි, අත්ථි තත්ථ සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි ¶ දෙවෙසු පාණාතිපාතා වෙරමණි, නත්ථි තත්ථ පාණාතිපාතොති? ආමන්තා. අත්ථි මනුස්සෙසු පාණාතිපාතා වෙරමණි, නත්ථි තත්ථ පාණාතිපාතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි ¶ දෙවෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණි, නත්ථි තත්ථ සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානන්ති? ආමන්තා. අත්ථි මනුස්සෙසු සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණි, නත්ථි තත්ථ සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නත්ථි දෙවෙසු සංවරොති? ආමන්තා. සබ්බෙ දෙවා පාණාතිපාතිනො අදින්නාදායිනො කාමෙසුමිච්ඡාචාරිනො මුසාවාදිනො සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨායිනොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි අත්ථි දෙවෙසු සංවරොති.

381. අසඤ්ඤසත්තෙසු ¶ සඤ්ඤා අත්ථීති? ආමන්තා. සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති සඤ්ඤාසත්තාවාසො සඤ්ඤාසංසාරො සඤ්ඤායොනි සඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නනු අසඤ්ඤභවො අසඤ්ඤගති අසඤ්ඤසත්තාවාසො අසඤ්ඤසංසාරො අසඤ්ඤයොනි අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. හඤ්චි අසඤ්ඤභවො අසඤ්ඤගති අසඤ්ඤසත්තාවාසො අසඤ්ඤසංසාරො අසඤ්ඤයොනි අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථී’’ති.

අසඤ්ඤසත්තෙසු ¶ සඤ්ඤා අත්ථීති? ආමන්තා ¶ . පඤ්චවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නනු එකවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි එකවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථී’’ති.

අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථීති? ආමන්තා. තාය සඤ්ඤාය සඤ්ඤාකරණීයං කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

382. මනුස්සෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති සඤ්ඤාසත්තාවාසො ¶ සඤ්ඤාසංසාරො සඤ්ඤායොනි සඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මනුස්සෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච පඤ්චවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච පඤ්චවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මනුස්සෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, තාය සඤ්ඤාය සඤ්ඤාකරණීයං කරොතීති? ආමන්තා. අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, තාය සඤ්ඤාය සඤ්ඤාකරණීයං කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච අසඤ්ඤභවො අසඤ්ඤගති අසඤ්ඤසත්තාවාසො අසඤ්ඤසංසාරො අසඤ්ඤයොනි අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. මනුස්සෙසු ¶ සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච අසඤ්ඤභවො අසඤ්ඤගති…පෙ… අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච එකවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. මනුස්සෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, සො ච එකවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අසඤ්ඤසත්තෙසු ¶ සඤ්ඤා අත්ථි, න ච තාය සඤ්ඤාය සඤ්ඤාකරණීයං කරොතීති? ආමන්තා. මනුස්සෙසු සඤ්ඤා අත්ථි, න ච තාය සඤ්ඤාය සඤ්ඤාකරණීයං කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

383. න වත්තබ්බං – ‘‘අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, අසඤ්ඤසත්තා නාම දෙවා; සඤ්ඤුප්පාදා ච පන තෙ දෙවා තම්හා කායා චවන්තී’’ති [දී. නි. 1.68]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා අත්ථීති.

අසඤ්ඤසත්තෙසු ¶ ¶ සඤ්ඤා අත්ථීති? කිඤ්චි [කඤ්චි (ස්යා.)] කාලෙ අත්ථි, කිඤ්චි කාලෙ නත්ථීති. කිඤ්චි කාලෙ සඤ්ඤසත්තා කිඤ්චි කාලෙ අසඤ්ඤසත්තා, කිඤ්චි කාලෙ සඤ්ඤභවො කිඤ්චි කාලෙ අසඤ්ඤභවො, කිඤ්චි කාලෙ පඤ්චවොකාරභවො කිඤ්චි කාලෙ එකවොකාරභවොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අසඤ්ඤසත්තෙසු සඤ්ඤා කිඤ්චි කාලෙ අත්ථි, කිඤ්චි කාලෙ නත්ථීති? ආමන්තා. කං කාලං අත්ථි, කං කාලං නත්ථීති? චුතිකාලෙ උපපත්තිකාලෙ අත්ථි, ඨිතිකාලෙ නත්ථීති. චුතිකාලෙ උපපත්තිකාලෙ සඤ්ඤසත්තා, ඨිතිකාලෙ අසඤ්ඤසත්තා; චුතිකාලෙ උපපත්තිකාලෙ සඤ්ඤභවො, ඨිතිකාලෙ අසඤ්ඤභවො; චුතිකාලෙ උපපත්තිකාලෙ පඤ්චවොකාරභවො, ඨිතිකාලෙ එකවොකාරභවොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

384. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ ¶ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? ආමන්තා. අසඤ්ඤභවො ¶ අසඤ්ඤගති අසඤ්ඤසත්තාවාසො අසඤ්ඤසංසාරො අසඤ්ඤයොනි අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නනු ¶ සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති සඤ්ඤාසත්තාවාසො සඤ්ඤාසංසාරො සඤ්ඤායොනි සඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. හඤ්චි සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති…පෙ… සඤ්ඤත්තභාවපටිලාභො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘සඤ්ඤා අත්ථී’’’ති.

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? ආමන්තා. එකවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නනු චතුවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. හඤ්චි චතුවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘සඤ්ඤා අත්ථී’’’ති.

385. අසඤ්ඤසත්තෙසු න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි’’, සො ච අසඤ්ඤභවො අසඤ්ඤගති අසඤ්ඤසත්තාවාසො අසඤ්ඤසංසාරො අසඤ්ඤයොනි අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි,’’ සො ච අසඤ්ඤභවො අසඤ්ඤගති අසඤ්ඤසත්තාවාසො අසඤ්ඤසංසාරො අසඤ්ඤයොනි අසඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අසඤ්ඤසත්තෙසු න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි,’’ සො ච එකවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ ¶ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි,’’ සො ච එකවොකාරභවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි,’’ සො ච සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති…පෙ… සඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. අසඤ්ඤසත්තෙසු න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා ¶ අත්ථි,’’ සො ච සඤ්ඤාභවො සඤ්ඤාගති…පෙ… සඤ්ඤත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි,’’ සො ච චතුවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. අසඤ්ඤසත්තෙසු න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථි,’’ සො ච චතුවොකාරභවො ගති…පෙ… අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ ¶ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? ආමන්තා. නනු නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවොති? ආමන්තා. හඤ්චි නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘සඤ්ඤා අත්ථී’’’ති.

386. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ ¶ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? ආමන්තා. ආකාසානඤ්චායතනං චතුවොකාරභවො ආකාසානඤ්චායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? ආමන්තා. විඤ්ඤාණඤ්චායතනං…පෙ… ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආකාසානඤ්චායතනං ¶ චතුවොකාරභවො, අත්ථි තත්ථ සඤ්ඤාති? ආමන්තා. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, අත්ථි තත්ථ සඤ්ඤාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

විඤ්ඤාණඤ්චායතනං…පෙ… ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, අත්ථි තත්ථ සඤ්ඤාති? ආමන්තා. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, අත්ථි තත්ථ සඤ්ඤාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ ¶ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති වා ‘‘නත්ථී’’ති වාති? ආමන්තා ¶ . නනු නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවොති? ආමන්තා. හඤ්චි නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘සඤ්ඤා අත්ථී’ති වා ‘නත්ථී’ති වා’’ති.

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති වා ‘‘නත්ථී’’ති වාති? ආමන්තා. ආකාසානඤ්චායතනං…පෙ… විඤ්ඤාණඤ්චායතනං…පෙ… ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති වා ‘‘නත්ථී’’ති වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

විඤ්ඤාණඤ්චායතනං…පෙ… ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, අත්ථි තත්ථ සඤ්ඤාති? ආමන්තා. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං චතුවොකාරභවො, අත්ථි තත්ථ සඤ්ඤාති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං [නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ වත්තබ්බං (?)] – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති වා ‘‘නත්ථී’’ති වාති? ආමන්තා. නනු නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘සඤ්ඤා අත්ථී’ති වා ‘නත්ථී’ති වා’’ති.

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනන්ති කත්වා නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ න වත්තබ්බං – ‘‘සඤ්ඤා අත්ථී’’ති වා ‘‘නත්ථී’’ති වාති? ආමන්තා. අදුක්ඛමසුඛා වෙදනාති කත්වා අදුක්ඛමසුඛාය වෙදනාය [අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා (සී. ක.)] න වත්තබ්බං – ‘‘වෙදනා’’ති වා ‘‘අවෙදනා’’ති වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනකථා නිට්ඨිතා.

බලං ¶ ¶ සාධාරණං අරියං, සරාගං චිත්තං විමුච්චති;

විමුත්තං විමුච්චමානං, අත්ථි චිත්තං විමුච්චමානං.

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස, දිට්ඨිපරියුට්ඨානං පහීනං;

අට්ඨමකස්ස පුග්ගලස්ස, නත්ථි පඤ්චින්ද්රියානි චක්ඛුං.

සොතං ධම්මුපත්ථද්ධං, යථාකම්මූපගතං ඤාණං;

දෙවෙසු සංවරො අසඤ්ඤ-සත්තෙසු සඤ්ඤා එවමෙව භවග්ගන්ති.