මූල > අභිධම්මපිටක > කථාවත්ථුපාළි

418. විමුත්තිඤාණං ¶ ¶ ¶ විමුත්තන්ති? ආමන්තා. යං කිඤ්චි විමුත්තිඤාණං සබ්බං තං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. පච්චවෙක්ඛණඤාණං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. ගොත්රභුනො පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. සොතාපන්නස්ස ඤාණං, සොතාපත්තිඵලං පත්තස්ස පටිලද්ධස්ස අධිගතස්ස සච්ඡිකතස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. සකදාගාමිස්ස ඤාණං, සකදාගාමිඵලං පත්තස්ස පටිලද්ධස්ස අධිගතස්ස සච්ඡිකතස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. අනාගාමිස්ස ඤාණං, අනාගාමිඵලං පත්තස්ස පටිලද්ධස්ස අධිගතස්ස සච්ඡිකතස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. අරහතො ¶ ඤාණං, අරහත්තං පත්තස්ස පටිලද්ධස්ස අධිගතස්ස සච්ඡිකතස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

419. සොතාපත්තිඵලසමඞ්ගිස්ස ¶ ¶ පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සකදාගාමිඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අනාගාමිඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහත්තඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? ආමන්තා. අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

420. සොතාපත්තිඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? ආමන්තා. සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස ¶ විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සකදාගාමිඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? ආමන්තා ¶ . සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අනාගාමිඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස ¶ පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහත්තඵලසමඞ්ගිස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? ආමන්තා. අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස විමුත්තිඤාණං විමුත්තං තඤ්ච ඵලං පත්තස්ස ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

421. සෙඛස්ස ¶ අසෙඛං ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. සෙඛො අසෙඛං ධම්මං ජානාති පස්සති, දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු සෙඛො අසෙඛං ධම්මං න ජානාති න පස්සති, අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං න උපසම්පජ්ජ විහරති, න කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සෙඛො අසෙඛං ධම්මං න ජානාති න පස්සති, අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං න උපසම්පජ්ජ විහරති, න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං අත්ථී’’ති.

අසෙඛස්ස ¶ අසෙඛං ඤාණං අත්ථි, අසෙඛො අසෙඛං ධම්මං ජානාති පස්සති, දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? ආමන්තා. සෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං අත්ථි ¶ , සෙඛො අසෙඛං ධම්මං ජානාති පස්සති, දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං උපසම්පජ්ජ විහරති, කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

422. සෙඛස්ස ¶ අසෙඛං ඤාණං අත්ථි, සෙඛො අසෙඛං ධම්මං න ජානාති න පස්සති, අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං න උපසම්පජ්ජ විහරති, න කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? ආමන්තා. අසෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං අත්ථි, අසෙඛො අසෙඛං ධම්මං න ජානාති න පස්සති, අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං න උපසම්පජ්ජ විහරති, න කායෙන ඵුසිත්වා විහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. ගොත්රභුනො පුග්ගලස්ස සොතාපත්තිමග්ගෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස සොතාපත්තිඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සකදාගාමිඵල… අනාගාමිඵල… අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අරහත්තෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

423. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘සෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං අත්ථී’’ති? ආමන්තා. නනු ආයස්මා ආනන්දො සෙඛො – ‘‘භගවා උළාරො’’ති ජානාති, ‘‘සාරිපුත්තො ථෙරො, මහාමොග්ගල්ලානො ථෙරො උළාරො’’ති ජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි ආයස්මා ආනන්දො සෙඛො – ‘‘භගවා උළාරො’’ති ¶ ජානාති, ‘‘සාරිපුත්තො ¶ ථෙරො, මහාමොග්ගල්ලානො ථෙරො උළාරො’’ති ජානාති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං අත්ථී’’ති.

424. පථවීකසිණං සමාපත්තිං [පථවීකසිණසමාපත්තිං (සී. ක.)] සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනිච්චෙ නිච්චන්ති විපරියෙසොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දුක්ඛෙ සුඛන්ති…පෙ… අනත්තනි අත්තාති…පෙ… අසුභෙ සුභන්ති විපරියෙසොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පථවීකසිණං ¶ සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණන්ති? ආමන්තා. අකුසලන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු කුසලන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි කුසලං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණ’’න්ති.

අනිච්චෙ නිච්චන්ති විපරියෙසො, සො ච අකුසලොති? ආමන්තා. පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණං, තඤ්ච අකුසලන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දුක්ඛෙ සුඛන්ති…පෙ… අනත්තනි අත්තාති…පෙ… අසුභෙ සුභන්ති විපරියෙසො, සො ච අකුසලොති? ආමන්තා. පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණං, තඤ්ච අකුසලන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

425. පථවීකසිණං ¶ ¶ ¶ සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණං, තඤ්ච අකුසලන්ති? ආමන්තා. අනිච්චෙ නිච්චන්ති විපරියෙසො, සො ච කුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණං, තඤ්ච අකුසලන්ති? ආමන්තා. දුක්ඛෙ සුඛන්ති…පෙ… අනත්තනි අත්තාති…පෙ… අසුභෙ සුභන්ති විපරියෙසො, සො ච කුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

426. පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණන්ති? ආමන්තා. අරහා පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපජ්ජෙය්යාති? ආමන්තා. හඤ්චි අරහා පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපජ්ජෙය්ය, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණ’’න්ති.

පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණං, අරහා පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපජ්ජෙය්යාති? ආමන්තා. අත්ථි අරහතො විපරියෙසොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි අරහතො විපරියෙසොති? ආමන්තා. අත්ථි අරහතො සඤ්ඤාවිපරියෙසො චිත්තවිපරියෙසො දිට්ඨිවිපරියෙසොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නත්ථි අරහතො සඤ්ඤාවිපරියෙසො චිත්තවිපරියෙසො දිට්ඨිවිපරියෙසොති? ආමන්තා. හඤ්චි නත්ථි අරහතො සඤ්ඤාවිපරියෙසො චිත්තවිපරියෙසො ¶ දිට්ඨිවිපරියෙසො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි අරහතො විපරියෙසො’’ති.

427. න ¶ වත්තබ්බං – පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණන්ති? ආමන්තා. පථවීකසිණං ¶ සමාපත්තිං සමාපජ්ජන්තස්ස සබ්බෙව පථවීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණන්ති.

පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණන්ති? ආමන්තා. නනු පථවී අත්ථි, අත්ථි ච කොචි පථවිං පථවිතො සමාපජ්ජතීති? ආමන්තා. හඤ්චි පථවී අත්ථි, අත්ථි ච ¶ කොචි පථවිං පථවිතො සමාපජ්ජති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණ’’න්ති.

පථවී අත්ථි, පථවිං පථවිතො සමාපජ්ජන්තස්ස විපරීතං හොතීති? ආමන්තා. නිබ්බානං අත්ථි, නිබ්බානං නිබ්බානතො සමාපජ්ජන්තස්ස විපරීතං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස විපරීතෙ ඤාණ’’න්ති.

428. අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. නියතස්ස අනියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නියතස්ස අනියාමගමනාය නත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනියතස්ස ¶ නියාමගමනාය නත්ථි ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා ¶ . නියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනියතස්ස ¶ ¶ නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනියතස්ස අනියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනියතස්ස අනියාමගමනාය නත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

429. අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි නියාමොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි සතිපට්ඨානා… සම්මප්පධානා… ඉද්ධිපාදා… ඉන්ද්රියා… බලා… බොජ්ඣඞ්ගාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි නියාමොති? ආමන්තා. හඤ්චි අනියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි නියාමො, නො වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණ’’න්ති.

අනියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි සතිපට්ඨානා…පෙ… බොජ්ඣඞ්ගාති? ආමන්තා. හඤ්චි අනියතස්ස නියාමගමනාය නත්ථි බොජ්ඣඞ්ගා, නො වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ¶ ඤාණ’’න්ති.

430. අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණන්ති? ආමන්තා. ගොත්රභුනො ¶ පුග්ගලස්ස සොතාපත්තිමග්ගෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස සොතාපත්තිඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ… අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අරහත්තෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

431. න වත්තබ්බං – ‘‘අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණ’’න්ති? ආමන්තා. නනු ¶ භගවා ජානාති – ‘‘අයං පුග්ගලො සම්මත්තනියාමං ඔක්කමිස්සති, භබ්බො අයං පුග්ගලො ධම්මං අභිසමෙතු’’න්ති? ආමන්තා. හඤ්චි භගවා ජානාති – ‘‘අයං පුග්ගලො සම්මත්තනියාමං ඔක්කමිස්සති, භබ්බො අයං පුග්ගලො ධම්මං අභිසමෙතුං,’’ තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණ’’න්ති.

432. සබ්බං ¶ ඤාණං පටිසම්භිදාති? ආමන්තා. සම්මුතිඤාණං පටිසම්භිදාති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සම්මුතිඤාණං පටිසම්භිදාති? ආමන්තා. යෙ කෙචි සම්මුතිං ජානන්ති, සබ්බෙ තෙ පටිසම්භිදාපත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සබ්බං ඤාණං පටිසම්භිදාති? ආමන්තා. චෙතොපරියායෙ ¶ ඤාණං පටිසම්භිදාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… චෙතොපරියායෙ ඤාණං පටිසම්භිදාති? ආමන්තා. යෙ කෙචි පරචිත්තං ජානන්ති, සබ්බෙ තෙ පටිසම්භිදාපත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සබ්බං ඤාණං පටිසම්භිදාති? ආමන්තා. සබ්බා පඤ්ඤා පටිසම්භිදාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සබ්බා පඤ්ඤා පටිසම්භිදාති? ආමන්තා. පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, සා පඤ්ඤා පටිසම්භිදාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ආපොකසිණං…පෙ… තෙජොකසිණං…පෙ… වායොකසිණං…පෙ… නීලකසිණං…පෙ… පීතකසිණං…පෙ… ලොහිතකසිණං…පෙ… ඔදාතකසිණං…පෙ… ආකාසානඤ්චායතනං…පෙ… විඤ්ඤාණඤ්චායතනං…පෙ… ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං…පෙ… නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස…පෙ… දානං දදන්තස්ස…පෙ… චීවරං දදන්තස්ස…පෙ… පිණ්ඩපාතං දදන්තස්ස…පෙ… සෙනාසනං දදන්තස්ස…පෙ… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං ¶ දදන්තස්ස අත්ථි පඤ්ඤා, සා පඤ්ඤා පටිසම්භිදාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

433. න වත්තබ්බං – ‘‘සබ්බං ඤාණං පටිසම්භිදා’’ති? ආමන්තා. අත්ථි ¶ ලොකුත්තරා පඤ්ඤා, සා පඤ්ඤා න පටිසම්භිදාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි සබ්බං ඤාණං පටිසම්භිදාති.

434. න වත්තබ්බං – ‘‘සම්මුතිඤාණං සච්චාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. නනු ¶ පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස අත්ථි ඤාණං, පථවීකසිණඤ්ච ¶ සම්මුතිසච්චම්හීති? ආමන්තා. හඤ්චි පථවීකසිණං සමාපත්තිං සමාපන්නස්ස අත්ථි ඤාණං, පථවීකසිණඤ්ච සම්මුතිසච්චම්හි, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සම්මුතිඤාණං සච්චාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සම්මුතිඤාණං සච්චාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා…පෙ… නනු ආපොකසිණං…පෙ… තෙජොකසිණං…පෙ… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං දදන්තස්ස අත්ථි ඤාණං, ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරො ච සම්මුතිසච්චම්හීති? ආමන්තා. හඤ්චි ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං දදන්තස්ස අත්ථි ඤාණං, ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරො ච සම්මුතිසච්චම්හි, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සම්මුතිඤාණං සච්චාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති.

435. සම්මුතිඤාණං ¶ සච්චාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණන්ති? ආමන්තා ¶ . තෙන ඤාණෙන දුක්ඛං පරිජානාති, සමුදයං පජහති, නිරොධං සච්ඡිකරොති, මග්ගං භාවෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

436. චෙතොපරියායෙ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණන්ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කොචි ‘‘සරාගං චිත්තං සරාගං චිත්ත’’න්ති පජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කොචි ‘‘සරාගං චිත්තං සරාගං චිත්ත’’න්ති පජානාති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති.

නනු ¶ අත්ථි කොචි වීතරාගං චිත්තං…පෙ… සදොසං චිත්තං… වීතදොසං චිත්තං… සමොහං චිත්තං… වීතමොහං චිත්තං… සංඛිත්තං චිත්තං… වික්ඛිත්තං චිත්තං… මහග්ගතං චිත්තං… අමහග්ගතං චිත්තං… සඋත්තරං චිත්තං… අනුත්තරං චිත්තං… සමාහිතං චිත්තං… අසමාහිතං චිත්තං… විමුත්තං චිත්තං…පෙ… අවිමුත්තං චිත්තං ‘‘අවිමුත්තං චිත්ත’’න්ති පජානාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කොචි ‘‘අවිමුත්තං චිත්තං අවිමුත්තං චිත්ත’’න්ති පජානාති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති.

437. ඵස්සාරම්මණෙ ¶ ඤාණං වත්තබ්බං – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණ’’න්ති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි ඵස්සාරම්මණෙ ඤාණං වත්තබ්බං චෙතොපරියායෙ ඤාණං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති. වෙදනාරම්මණෙ ඤාණං…පෙ… සඤ්ඤාරම්මණෙ ඤාණං… චෙතනාරම්මණෙ ඤාණං… චිත්තාරම්මණෙ ඤාණං… සද්ධාරම්මණෙ ඤාණං… වීරියාරම්මණෙ ඤාණං… සතාරම්මණෙ ඤාණං… සමාධාරම්මණෙ ඤාණං… පඤ්ඤාරම්මණෙ ඤාණං… රාගාරම්මණෙ ඤාණං ¶ … දොසාරම්මණෙ ඤාණං… මොහාරම්මණෙ ඤාණං…පෙ… අනොත්තප්පාරම්මණෙ ඤාණං වත්තබ්බං – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණ’’න්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අනොත්තප්පාරම්මණෙ ඤාණං වත්තබ්බං චෙතොපරියායෙ ඤාණං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති.

ඵස්සාරම්මණෙ ඤාණං න වත්තබ්බං – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණ’’න්ති? ආමන්තා. ඵස්සපරියායෙ ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… වෙදනාරම්මණෙ ඤාණං…පෙ… සඤ්ඤාරම්මණෙ ඤාණං…පෙ… අනොත්තප්පාරම්මණෙ ඤාණං න වත්තබ්බං – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණ’’න්ති? ආමන්තා. අනොත්තප්පපරියායෙ ඤාණන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

438. න වත්තබ්බං – ‘‘චෙතොපරියායෙ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. නනු චෙතොපරියායෙ ඤාණන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි චෙතොපරියායෙ ඤාණං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චෙතොපරියායෙ ¶ ඤාණං චිත්තාරම්මණඤ්ඤෙව න අඤ්ඤාරම්මණ’’න්ති.

439. අනාගතෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. අනාගතං මූලතො ජානාති, හෙතුතො ජානාති, නිදානතො ජානාති, සම්භවතො ජානාති, පභවතො ජානාති, සමුට්ඨානතො ජානාති, ආහාරතො ජානාති ¶ , ආරම්මණතො ජානාති, පච්චයතො ජානාති, සමුදයතො ජානාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනාගතෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. අනාගතං හෙතුපච්චයතං ජානාති, ආරම්මණපච්චයතං ජානාති, අධිපතිපච්චයතං ¶ ජානාති, අනන්තරපච්චයතං ජානාති, සමනන්තරපච්චයතං ජානාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනාගතෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. ගොත්රභුනො පුග්ගලස්ස සොතාපත්තිමග්ගෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස සොතාපත්තිඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සකදාගාමි…පෙ… අනාගාමි ¶ …පෙ… අරහත්තසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නස්ස පුග්ගලස්ස අරහත්තෙ ඤාණං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

440. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘අනාගතෙ ඤාණං අත්ථී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘පාටලිපුත්තස්ස ඛො, ආනන්ද, තයො අන්තරායා භවිස්සන්ති – අග්ගිතො වා උදකතො වා මිථුභෙදා වා’’ති [මහාව. 286; දී. නි. 2.152; උදා. 76]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි අනාගතෙ ඤාණං අත්ථීති.

441. පටුප්පන්නෙ [පච්චුප්පන්නෙ (සී. ස්යා.)] ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. තෙන ඤාණෙන තං ඤාණං ජානාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන ඤාණෙන තං ඤාණං ජානාතීති? ආමන්තා. තෙන ඤාණෙන තං ඤාණං ‘‘ඤාණ’’න්ති ජානාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන ඤාණෙන තං ඤාණං ‘‘ඤාණ’’න්ති ජානාතීති? ආමන්තා. තං ඤාණං තස්ස ඤාණස්ස ආරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තං ¶ ඤාණං තස්ස ඤාණස්ස ආරම්මණන්ති? ආමන්තා. තෙන ඵස්සෙන තං ඵස්සං ඵුසති, තාය ¶ වෙදනාය තං වෙදනං වෙදෙති, තාය සඤ්ඤාය තං සඤ්ඤං සඤ්ජානාති, තාය චෙතනාය තං චෙතනං චෙතෙති, තෙන චිත්තෙන තං චිත්තං චින්තෙති, තෙන විතක්කෙන තං විතක්කං විතක්කෙති, තෙන විචාරෙන තං විචාරං විචාරෙති, තාය පීතියා තං පීතිං පියායති, තාය සතියා තං සතිං සරති, තාය පඤ්ඤාය ¶ තං පඤ්ඤං පජානාති, තෙන ඛග්ගෙන තං ඛග්ගං ඡින්දති, තෙන ඵරසුනා ¶ තං ඵරසුං තච්ඡති, තාය කුධාරියා තං කුධාරිං තච්ඡති, තාය වාසියා තං වාසිං තච්ඡති, තාය සූචියා තං සූචිං සිබ්බෙති, තෙන අඞ්ගුලග්ගෙන තං අඞ්ගුලග්ගං පරාමසති, තෙන නාසිකග්ගෙන තං නාසිකග්ගං පරාමසති, තෙන මත්ථකෙන තං මත්ථකං පරාමසති, තෙන ගූථෙන තං ගූථං ධොවති, තෙන මුත්තෙන තං මුත්තං ධොවති, තෙන ඛෙළෙන තං ඛෙළං ධොවති, තෙන පුබ්බෙන තං පුබ්බං ධොවති, තෙන ලොහිතෙන තං ලොහිතං ධොවතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ….

442. න වත්තබ්බං – ‘‘පටුප්පන්නෙ ඤාණං අත්ථී’’ති? ආමන්තා. නනු සබ්බසඞ්ඛාරෙ අනිච්චතො දිට්ඨෙ තම්පි ඤාණං අනිච්චතො දිට්ඨං හොතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සබ්බසඞ්ඛාරෙ අනිච්චතො දිට්ඨෙ තම්පි ඤාණං අනිච්චතො දිට්ඨං හොති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පටුප්පන්නෙ ඤාණං අත්ථී’’ති.

පටුප්පන්නඤාණකථා [පච්චුප්පන්නකථා (සී.)] නිට්ඨිතා.

443. සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. සාවකො ඵලස්ස කතං පඤ්ඤාපෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බ…පෙ….

සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. අත්ථි සාවකස්ස ඵලපරොපරියත්ති ඉන්ද්රියපරොපරියත්ති ¶ පුග්ගලපරොපරියත්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සාවකස්ස ¶ ¶ ඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. අත්ථි සාවකස්ස ඛන්ධපඤ්ඤත්ති ආයතනපඤ්ඤත්ති ධාතුපඤ්ඤත්ති ¶ සච්චපඤ්ඤත්ති ඉන්ද්රියපඤ්ඤත්ති පුග්ගලපඤ්ඤත්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. සාවකො ජිනො සත්ථා සම්මාසම්බුද්ධො සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී ධම්මස්සාමී ධම්මප්පටිසරණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණං අත්ථීති? ආමන්තා. සාවකො අනුප්පන්නස්ස මග්ගස්ස උප්පාදෙතා අසඤ්ජාතස්ස මග්ගස්ස සඤ්ජනෙතා අනක්ඛාතස්ස මග්ගස්ස අක්ඛාතා මග්ගඤ්ඤූ මග්ගවිදූ මග්ගකොවිදොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

444. න වත්තබ්බං – ‘‘සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණං අත්ථී’’ති? ආමන්තා. සාවකො අඤ්ඤාණීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණං අත්ථීති…පෙ….

විමුත්තිඤාණං විමුත්තං, සෙඛස්ස අසෙඛං ඤාණං, විපරීතෙ ඤාණං, අනියතස්ස නියාමගමනාය අත්ථි ඤාණං, සබ්බං ඤාණං පටිසම්භිදාති, සම්මුතිඤාණං, චෙතොපරියායෙ ඤාණං, අනාගතෙ ඤාණං, පටුප්පන්නෙ ¶ ඤාණං, සාවකස්ස ඵලෙ ඤාණන්ති.

සත්තුපලද්ධිං, උපහරතො, බලං, ගිහිස්ස අරහා ච, විමුත්තිපඤ්චමන්ති.