📜

6. ඡට්ඨවග්ගො

(53) 1. නියාමකථා

445. නියාමො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. නිබ්බානං තාණං ලෙණං සරණං පරායනං අච්චුතං අමතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නියාමො අසඞ්ඛතො, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. ද්වෙ තාණානි ද්වෙ ලෙණානි ද්වෙ සරණානි ද්වෙ පරායනානි ද්වෙ අච්චුතානි ද්වෙ අමතානි ද්වෙ නිබ්බානානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ද්වෙ නිබ්බානානීති? ආමන්තා. අත්ථි ද්වින්නං නිබ්බානානං උච්චනීචතා හීනපණීතතා උක්කංසාවකංසො සීමා වා භෙදො වා රාජි වා අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නියාමො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි නියාමං ඔක්කමන්ති පටිලභන්ති උප්පාදෙන්ති සමුප්පාදෙන්ති උට්ඨාපෙන්ති සමුට්ඨාපෙන්ති නිබ්බත්තෙන්ති අභිනිබ්බත්තෙන්ති ජනෙන්ති සඤ්ජනෙන්තීති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි අසඞ්ඛතං ඔක්කමන්ති පටිලභන්ති උප්පාදෙන්ති සමුප්පාදෙන්ති උට්ඨාපෙන්ති සමුට්ඨාපෙන්ති නිබ්බත්තෙන්ති අභිනිබ්බත්තෙන්ති ජනෙන්ති සඤ්ජනෙන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

446. නියාමො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. මග්ගො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මග්ගො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. නියාමො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සොතාපත්තිනියාමො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. සොතාපත්තිමග්ගො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සොතාපත්තිමග්ගො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. සොතාපත්තිනියාමො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සකදාගාමිනියාමො…පෙ… අනාගාමිනියාමො…පෙ… අරහත්තනියාමො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. අරහත්තමග්ගො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ… අරහත්තමග්ගො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. අරහත්තනියාමො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සොතාපත්තිනියාමො අසඞ්ඛතො…පෙ… අරහත්තනියාමො අසඞ්ඛතො, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. පඤ්ච අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පඤ්ච අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. පඤ්ච තාණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නියාමො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. මිච්ඡත්තනියාමො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… මිච්ඡත්තනියාමො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. සම්මත්තනියාමො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

447. න වත්තබ්බං – ‘‘නියාමො අසඞ්ඛතො’’ති? ආමන්තා. නියාමෙ උප්පජ්ජ නිරුද්ධෙ අනියතො හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. තෙන හි නියාමො අසඞ්ඛතොති. මිච්ඡත්තනියාමෙ උප්පජ්ජ නිරුද්ධෙ අනියතො හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි මිච්ඡත්තනියාමො අසඞ්ඛතොති.

නියාමකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(54) 2. පටිච්චසමුප්පාදකථා

448. පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. නිබ්බානං තාණං ලෙණං සරණං පරායනං අච්චුතං අමතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතො, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. ද්වෙ තාණානි ද්වෙ ලෙණානි ද්වෙ සරණානි ද්වෙ පරායනානි ද්වෙ අච්චුතානි ද්වෙ අමතානි ද්වෙ නිබ්බානානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වෙ නිබ්බානානීති? ආමන්තා. අත්ථි ද්වින්නං නිබ්බානානං උච්චනීචතා හීනපණීතතා උක්කංසාවකංසො සීමා වා භෙදො වා රාජි වා අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

449. පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා අසඞ්ඛතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජා සඞ්ඛතාති? ආමන්තා. පටිච්චසමුප්පාදො සඞ්ඛතොති ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා අසඞ්ඛතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා සඞ්ඛතාති? ආමන්තා. පටිච්චසමුප්පාදො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං අසඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං සඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. පටිච්චසමුප්පාදො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං අසඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං සඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. පටිච්චසමුප්පාදො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. ජාතිපච්චයා ජරාමරණං අසඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ජාතිපච්චයා ජරාමරණං සඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. පටිච්චසමුප්පාදො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

450. න වත්තබ්බං – ‘‘පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතො’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘ජාතිපච්චයා, භික්ඛවෙ, ජරාමරණං. උප්පාදා වා තථාගතානං අනුප්පාදා වා තථාගතානං ඨිතාව සා ධාතු ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා ඉදප්පච්චයතා. තං තථාගතො අභිසම්බුජ්ඣති අභිසමෙති. අභිසම්බුජ්ඣිත්වා අභිසමෙත්වා ආචික්ඛති දෙසෙති පඤ්ඤාපෙති පට්ඨපෙති විවරති විභජති උත්තානිං කරොති. ‘පස්සථා’ති චාහ – ජාතිපච්චයා, භික්ඛවෙ, ජරාමරණං . භවපච්චයා, භික්ඛවෙ, ජාති…පෙ… අවිජ්ජාපච්චයා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා. උප්පාදා වා තථාගතානං අනුප්පාදා වා තථාගතානං ඨිතාව සා ධාතු…පෙ… ‘පස්සථා’ති චාහ – අවිජ්ජාපච්චයා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා. ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, යා තත්ර තථතා අවිතථතා අනඤ්ඤථතා ඉදප්පච්චයතා – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පටිච්චසමුප්පාදො’’ති [සං. නි. 2.20]. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතොති.

451. අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරාති යා තත්ථ ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා අසඞ්ඛතා, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. ද්වෙ තාණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරාති යා තත්ථ ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා අසඞ්ඛතා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණන්ති යා තත්ථ ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා අසඞ්ඛතා, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. තීණි අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. තීණි අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. තීණි තාණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරාති යා තත්ථ ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා අසඞ්ඛතා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණන්ති යා තත්ථ ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා අසඞ්ඛතා…පෙ… ජාතිපච්චයා ජරාමරණන්ති යා තත්ථ ධම්මට්ඨිතතා ධම්මනියාමතා අසඞ්ඛතා, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වාදස අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වාදස අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. ද්වාදස තාණානි ද්වාදස ලෙණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පටිච්චසමුප්පාදකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(55) 3. සච්චකථා

452. චත්තාරි සච්චානි අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. චත්තාරි තාණානි චත්තාරි ලෙණානි චත්තාරි සරණානි චත්තාරි පරායනානි චත්තාරි අච්චුතානි චත්තාරි අමතානි චත්තාරි නිබ්බානානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… චත්තාරි නිබ්බානානීති? ආමන්තා. අත්ථි චතුන්නං නිබ්බානානං උච්චනීචතා හීනපණීතතා උක්කංසාවකංසො සීමා වා භෙදො වා රාජි වා අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුක්ඛසච්චං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා . දුක්ඛං අසඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දුක්ඛසච්චං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. කායිකං දුක්ඛං චෙතසිකං දුක්ඛං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සඋපායාසා අසඞ්ඛතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සමුදයසච්චං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. සමුදයො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සමුදයසච්චං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. කාමතණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා අසඞ්ඛතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… මග්ගසච්චං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. මග්ගො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… මග්ගසච්චං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුක්ඛං සඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. දුක්ඛසච්චං සඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කායිකං දුක්ඛං චෙතසිකං දුක්ඛං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සඋපායාසා සඞ්ඛතාති? ආමන්තා. දුක්ඛසච්චං සඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සමුදයො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. සමුදයසච්චං සඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමතණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා සඞ්ඛතාති? ආමන්තා . සමුදයසච්චං සඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… මග්ගො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. මග්ගසච්චං සඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. මග්ගසච්චං සඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

453. නිරොධසච්චං අසඞ්ඛතං, නිරොධො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. දුක්ඛසච්චං අසඞ්ඛතං, දුක්ඛං අසඞ්ඛතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නිරොධසච්චං අසඞ්ඛතං, නිරොධො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. සමුදයසච්චං අසඞ්ඛතං, සමුදයො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නිරොධසච්චං අසඞ්ඛතං, නිරොධො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. මග්ගසච්චං අසඞ්ඛතං, මග්ගො අසඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුක්ඛසච්චං අසඞ්ඛතං, දුක්ඛං සඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. නිරොධසච්චං අසඞ්ඛතං, නිරොධො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සමුදයසච්චං අසඞ්ඛතං, සමුදයො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. නිරොධසච්චං අසඞ්ඛතං, නිරොධො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… මග්ගසච්චං අසඞ්ඛතං, මග්ගො සඞ්ඛතොති? ආමන්තා. නිරොධසච්චං අසඞ්ඛතං, නිරොධො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

454. න වත්තබ්බං – ‘‘චත්තාරි සච්චානි අසඞ්ඛතානී’’ති? ආමන්තා . නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, තථානි අවිතථානි අනඤ්ඤථානි! කතමානි චත්තාරි? ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති, භික්ඛවෙ, තථමෙතං අවිතථමෙතං අනඤ්ඤථමෙතං…පෙ… ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති…පෙ… ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති…පෙ… ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති තථමෙතං අවිතථමෙතං අනඤ්ඤථමෙතං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි තථානි අවිතථානි අනඤ්ඤථානී’’ති [සං. නි. 5.1090]. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි චත්තාරි සච්චානි අසඞ්ඛතානීති.

සච්චකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(56) 4. ආරුප්පකථා

455. ආකාසානඤ්චායතනං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. නිබ්බානං තාණං ලෙණං සරණං පරායනං අච්චුතං අමතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ආකාසානඤ්චායතනං අසඞ්ඛතං, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. ද්වෙ තාණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආකාසානඤ්චායතනං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ආකාසානඤ්චායතනං භවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි විඤ්ඤාණට්ඨිති අත්තභාවපටිලාභොති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතං භවො ගති සත්තාවාසො සංසාරො යොනි විඤ්ඤාණට්ඨිති අත්තභාවපටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි ආකාසානඤ්චායතනූපගං කම්මන්ති? ආමන්තා. අත්ථි අසඞ්ඛතූපගං කම්මන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අත්ථි ආකාසානඤ්චායතනූපගා සත්තාති? ආමන්තා. අත්ථි අසඞ්ඛතූපගා සත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආකාසානඤ්චායතනෙ සත්තා ජායන්ති ජීයන්ති මීයන්ති චවන්ති උපපජ්ජන්තීති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතෙ සත්තා ජායන්ති ජීයන්ති මීයන්ති චවන්ති උපපජ්ජන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ආකාසානඤ්චායතනෙ අත්ථි වෙදනා සඤ්ඤා සඞ්ඛාරා විඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතෙ අත්ථි වෙදනා සඤ්ඤා සඞ්ඛාරා විඤ්ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ආකාසානඤ්චායතනං චතුවොකාරභවොති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතං චතුවොකාරභවොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

456. න වත්තබ්බං – ‘‘චත්තාරො ආරුප්පා අසඞ්ඛතා’’ති? ආමන්තා. නනු චත්තාරො ආරුප්පා අනෙජා වුත්තා භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි චත්තාරො ආරුප්පා අනෙජා වුත්තා භගවතා, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ ‘‘චත්තාරො ආරුප්පා අසඞ්ඛතා’’ති.

ආරුප්පකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(57) 5. නිරොධසමාපත්තිකථා

457. නිරොධසමාපත්ති අසඞ්ඛතාති? ආමන්තා. නිබ්බානං තාණං ලෙණං සරණං පරායනං අච්චුතං අමතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නිරොධසමාපත්ති අසඞ්ඛතා, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා. ද්වෙ තාණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නිරොධසමාපත්ති අසඞ්ඛතාති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි නිරොධං සමාපජ්ජන්ති පටිලභන්ති උප්පාදෙන්ති සමුප්පාදෙන්ති උට්ඨපෙන්ති සමුට්ඨපෙන්ති නිබ්බත්තෙන්ති අභිනිබ්බත්තෙන්ති ජනෙන්ති සඤ්ජනෙන්තීති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි අසඞ්ඛතං සමාපජ්ජන්ති පටිලභන්ති උප්පාදෙන්ති සමුප්පාදෙන්ති උට්ඨපෙන්ති සමුට්ඨපෙන්ති නිබ්බත්තෙන්ති අභිනිබ්බත්තෙන්ති ජනෙන්ති සඤ්ජනෙන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

458. නිරොධා වොදානං වුට්ඨානං පඤ්ඤායතීති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතා වොදානං වුට්ඨානං පඤ්ඤායතීති ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නිරොධං සමාපජ්ජන්තස්ස පඨමං නිරුජ්ඣති වචීසඞ්ඛාරො, තතො කායසඞ්ඛාරො, තතො චිත්තසඞ්ඛාරොති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතං සමාපජ්ජන්තස්ස පඨමං නිරුජ්ඣති වචීසඞ්ඛාරො, තතො කායසඞ්ඛාරො, තතො චිත්තසඞ්ඛාරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නිරොධා වුට්ඨහන්තස්ස පඨමං උප්පජ්ජති චිත්තසඞ්ඛාරො, තතො කායසඞ්ඛාරො, තතො වචීසඞ්ඛාරොති? ආමන්තා . අසඞ්ඛතා වුට්ඨහන්තස්ස පඨමං උප්පජ්ජති චිත්තසඞ්ඛාරො, තතො කායසඞ්ඛාරො, තතො වචීසඞ්ඛාරොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නිරොධා වුට්ඨිතං තයො ඵස්සා ඵුසන්ති – සුඤ්ඤතො ඵස්සො, අනිමිත්තො ඵස්සො, අප්පණිහිතො ඵස්සොති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතා වුට්ඨිතං තයො ඵස්සා ඵුසන්ති – සුඤ්ඤතො ඵස්සො, අනිමිත්තො ඵස්සො, අප්පණිහිතො ඵස්සොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නිරොධා වුට්ඨිතස්ස විවෙකනින්නං චිත්තං හොති විවෙකපොණං විවෙකපබ්භාරන්ති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතා වුට්ඨිතස්ස විවෙකනින්නං චිත්තං හොති විවෙකපොණං විවෙකපබ්භාරන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

459. න වත්තබ්බං – ‘‘නිරොධසමාපත්ති අසඞ්ඛතා’’ති? ආමන්තා. සඞ්ඛතාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි නිරොධසමාපත්ති අසඞ්ඛතාති.

නිරොධසමාපත්තිකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(58) 6. ආකාසකථා

460. ආකාසො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. නිබ්බානං තාණං ලෙණං සරණං පරායනං අච්චුතං අමතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ආකාසො අසඞ්ඛතො, නිබ්බානං අසඞ්ඛතන්ති? ආමන්තා. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. ද්වෙ අසඞ්ඛතානීති? ආමන්තා . ද්වෙ තාණානි…පෙ… අන්තරිකා වාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආකාසො අසඞ්ඛතොති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි අනාකාසං ආකාසං කරොන්තීති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි සඞ්ඛතං අසඞ්ඛතං කරොන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අත්ථි කෙචි ආකාසං අනාකාසං කරොන්තීති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි අසඞ්ඛතං සඞ්ඛතං කරොන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආකාසෙ පක්ඛිනො ගච්ඡන්ති, චන්දිමසූරියා ගච්ඡන්ති, තාරකරූපානි ගච්ඡන්ති, ඉද්ධිං විකුබ්බන්ති, බාහුං චාලෙන්ති, පාණිං චාලෙන්ති, ලෙඩ්ඩුං ඛිපන්ති, ලගුළං ඛිපන්ති, ඉද්ධිං [සත්තිං (?)] ඛිපන්ති, උසුං ඛිපන්තීති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතෙ පක්ඛිනො ගච්ඡන්ති, චන්දිමසූරියා ගච්ඡන්ති, තාරකරූපානි ගච්ඡන්ති, ඉද්ධිං විකුබ්බන්ති, බාහුං චාලෙන්ති, පාණිං චාලෙන්ති, ලෙඩ්ඩුං ඛිපන්ති, ලගුළං ඛිපන්ති, ඉද්ධිං ඛිපන්ති, උසුං ඛිපන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

461. ආකාසං පරිවාරෙත්වා ඝරානි කරොන්ති කොට්ඨානි කරොන්තීති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතං පරිවාරෙත්වා ඝරානි කරොන්ති කොට්ඨානි කරොන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

උදපානෙ ඛඤ්ඤමානෙ අනාකාසො ආකාසො හොතීති? ආමන්තා. සඞ්ඛතං අසඞ්ඛතං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තුච්ඡඋදපානෙ පූරියමානෙ, තුච්ඡකොට්ඨෙ පූරියමානෙ, තුච්ඡකුම්භියා පූරියමානාය ආකාසො අන්තරධායතීති? ආමන්තා. අසඞ්ඛතං අන්තරධායතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

462. න වත්තබ්බං – ‘‘ආකාසො අසඞ්ඛතො’’ති? ආමන්තා. ආකාසො සඞ්ඛතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි ආකාසො අසඞ්ඛතොති.

ආකාසකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(59) 7. ආකාසො සනිදස්සනොතිකථා

463. ආකාසො සනිදස්සනොති? ආමන්තා. රූපං රූපායතනං රූපධාතු නීලං පීතකං ලොහිතකං ඔදාතං චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යං චක්ඛුස්මිං පටිහඤ්ඤති චක්ඛුස්ස ආපාථං ආගච්ඡතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ආකාසො සනිදස්සනොති? ආමන්තා. චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච ආකාසඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ….

චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච ආකාසඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච ආකාසඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව [අත්ථි (?)] සුත්තන්තොති? නත්ථි. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති [ම. නි. 1.400; 3.421; සං. නි. 4.60] – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. හඤ්චි ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච ආකාසඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති.

464. න වත්තබ්බං – ‘‘ආකාසො සනිදස්සනො’’ති? ආමන්තා. නනු පස්සති ද්වින්නං රුක්ඛානං අන්තරං, ද්වින්නං ථම්භානං අන්තරං, තාළච්ඡිද්දං වාතපානච්ඡිද්දන්ති? ආමන්තා . හඤ්චි පස්සති ද්වින්නං රුක්ඛානං අන්තරං, ද්වින්නං ථම්භානං අන්තරං, තාළච්ඡිද්දං වාතපානච්ඡිද්දං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ආකාසො සනිදස්සනො’’ති.

ආකාසො සනිදස්සනොතිකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(60) 8. පථවීධාතු සනිදස්සනාතිආදිකථා

465. පථවීධාතු සනිදස්සනාති? ආමන්තා. රූපං රූපායතනං රූපධාතු නීලං පීතකං ලොහිතකං ඔදාතං චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යං චක්ඛුස්මිං පටිහඤ්ඤති චක්ඛුස්ස ආපාථං ආගච්ඡතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පථවීධාතු සනිදස්සනාති? ආමන්තා. චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච පථවීධාතුඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච පථවීධාතුඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච පථවීධාතුඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? නත්ථි. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. හඤ්චි ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච පථවීධාතුඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති.

466. න වත්තබ්බං – ‘‘පථවීධාතු සනිදස්සනා’’ති? ආමන්තා. නනු පස්සති භූමිං පාසාණං පබ්බතන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි පස්සති [පස්සසි (සී. ස්යා. ක.) එවමුපරිපි] භූමිං පාසාණං පබ්බතං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පථවීධාතු සනිදස්සනා’’ති…පෙ….

න වත්තබ්බං – ‘‘ආපොධාතු සනිදස්සනා’’ති? ආමන්තා. නනු පස්සති උදකන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි පස්සති උදකං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ආපොධාතු සනිදස්සනාති…පෙ….

න වත්තබ්බං – තෙජොධාතු සනිදස්සනාති? ආමන්තා. නනු පස්සති අග්ගිං ජලන්තන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි පස්සති අග්ගිං ජලන්තං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘තෙජොධාතු සනිදස්සනා’’ති…පෙ….

න වත්තබ්බං – ‘‘වායොධාතු සනිදස්සනා’’ති? ආමන්තා. නනු පස්සති වාතෙන රුක්ඛෙ සඤ්චාලියමානෙති? ආමන්තා. හඤ්චි පස්සති වාතෙන රුක්ඛෙ සඤ්චාලියමානෙ, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘වායොධාතු සනිදස්සනා’’ති…පෙ….

පථවීධාතු සනිදස්සනාතිආදිකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(61) 9. චක්ඛුන්ද්රියං සනිදස්සනන්තිආදිකථා

467. චක්ඛුන්ද්රියං සනිදස්සනන්ති? ආමන්තා. රූපං රූපායතනං රූපධාතු…පෙ… චක්ඛුස්ස ආපාථං ආගච්ඡතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

චක්ඛුන්ද්රියං සනිදස්සනන්ති? ආමන්තා. චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච චක්ඛුන්ද්රියඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච චක්ඛුන්ද්රියඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච චක්ඛුන්ද්රියඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? නත්ථි. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. හඤ්චි ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච චක්ඛුන්ද්රියඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති.

468. න වත්තබ්බං – ‘‘පඤ්චින්ද්රියානි සනිදස්සනානී’’ති? ආමන්තා. නනු පස්සති චක්ඛුං සොතං ඝානං ජිව්හං කායන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි පස්සති චක්ඛුං සොතං ඝානං ජිව්හං කායං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පඤ්චින්ද්රියානි සනිදස්සනානී’’ති…පෙ….

චක්ඛුන්ද්රියං සනිදස්සනන්තිආදිකථා නිට්ඨිතා.

6. ඡට්ඨවග්ගො

(62) 10. කායකම්මං සනිදස්සනන්තිකථා

469. කායකම්මං සනිදස්සනන්ති? ආමන්තා. රූපං රූපායතනං රූපධාතු නීලං පීතකං ලොහිතකං ඔදාතං චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යං චක්ඛුස්මිං පටිහඤ්ඤති චක්ඛුස්ස ආපාථං ආගච්ඡතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කායකම්මං සනිදස්සනන්ති? ආමන්තා. චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච කායකම්මඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච කායකම්මඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච කායකම්මඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? නත්ථි. ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. හඤ්චි ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති – අත්ථෙව සුත්තන්තො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච කායකම්මඤ්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණ’’න්ති.

470. න වත්තබ්බං – ‘‘කායකම්මං සනිදස්සන’’න්ති? ආමන්තා. නනු පස්සති අභික්කමන්තං පටික්කමන්තං ආලොකෙන්තං විලොකෙන්තං සමිඤ්ජෙන්තං පසාරෙන්තන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි පස්සති අභික්කමන්තං පටික්කමන්තං ආලොකෙන්තං විලොකෙන්තං සමිඤ්ජෙන්තං පසාරෙන්තං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘කායකම්මං සනිදස්සන’’න්ති.

කායකම්මං සනිදස්සනන්තිකථා නිට්ඨිතා.

ඡට්ඨවග්ගො.

තස්සුද්දානං –

නියමො අසඞ්ඛතො, පටිච්චසමුප්පාදො අසඞ්ඛතො, චත්තාරි සච්චානි අසඞ්ඛතානි, චත්තාරො ආරුප්පා අසඞ්ඛතා, නිරොධසමාපත්ති අසඞ්ඛතා, ආකාසො අසඞ්ඛතො, ආකාසො සනිදස්සනො, චත්තාරො මහාභූතා, පඤ්චින්ද්රියානි, තථෙව කායකම්මන්ති.