මූල > අභිධම්මපිටක > කථාවත්ථුපාළි

547. ආනිසංසදස්සාවිස්ස ¶ ¶ සංයොජනානං පහානන්ති? ආමන්තා. නනු සඞ්ඛාරෙ අනිච්චතො මනසිකරොතො සංයොජනා පහීයන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි ¶ සඞ්ඛාරෙ අනිච්චතො මනසිකරොතො සංයොජනා පහීයන්ති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ආනිසංසදස්සාවිස්ස සංයොජනානං පහාන’’න්ති.

නනු සඞ්ඛාරෙ දුක්ඛතො…පෙ… රොගතො… ගණ්ඩතො… සල්ලතො… අඝතො… ආබාධතො… පරතො… පලොකතො… ඊතිතො… උපද්දවතො… භයතො… උපසග්ගතො… චලතො… පභඞ්ගුතො… අද්ධුවතො… අතාණතො… අලෙණතො… අසරණතො… අසරණීභූතතො… රිත්තතො… තුච්ඡතො… සුඤ්ඤතො… අනත්තතො… ආදීනවතො…පෙ… විපරිණාමධම්මතො මනසිකරොතො සංයොජනා පහීයන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි සඞ්ඛාරෙ විපරිණාමධම්මතො මනසිකරොතො සංයොජනා පහීයන්ති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ආනිසංසදස්සාවිස්ස සංයොජනානං පහාන’’න්ති.

සඞ්ඛාරෙ ¶ ච අනිච්චතො මනසි කරොති නිබ්බානෙ ච ආනිසංසදස්සාවී හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරෙ ච අනිච්චතො මනසි කරොති නිබ්බානෙ ච ආනිසංසදස්සාවී හොතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං…පෙ… ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරෙ ච දුක්ඛතො…පෙ… විපරිණාමධම්මතො මනසි කරොති නිබ්බානෙ ච ආනිසංසදස්සාවී හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරෙ ච ¶ විපරිණාමධම්මතො මනසි කරොති නිබ්බානෙ ච ආනිසංසදස්සාවී හොතීති? ආමන්තා ¶ . ද්වින්නං ඵස්සානං…පෙ… ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

548. න වත්තබ්බං – ‘‘ආනිසංසදස්සාවිස්ස සංයොජනානං පහාන’’න්ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නිබ්බානෙ සුඛානුපස්සී විහරති සුඛසඤ්ඤී සුඛපටිසංවෙදී, සතතං සමිතං අබ්බොකිණ්ණං චෙතසා අධිමුච්චමානො පඤ්ඤාය පරියොගාහමානො’’ති [අ. නි. 7.19]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි ආනිසංසදස්සාවිස්ස සංයොජනානං පහානන්ති.

549. අමතාරම්මණං සංයොජනන්ති? ආමන්තා. අමතං සංයොජනියං ගන්ථනියං ඔඝනියං යොගනියං නීවරණියං පරාමට්ඨං උපාදානියං සංකිලෙසියන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු අමතං අසංයොජනියං අගන්ථනියං…පෙ… අසංකිලෙසියන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අමතං අසංයොජනියං…පෙ… අසංකිලෙසියං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අමතාරම්මණං සංයොජන’’න්ති.

අමතං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. අමතං රාගට්ඨානියං රජනියං කමනියං මදනියං බන්ධනියං මුච්ඡනියන්ති? න ¶ හෙවං ¶ වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු අමතං න රාගට්ඨානියං න රජනියං න කමනියං න මදනියං න බන්ධනියං න මුච්ඡනියන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අමතං න රාගට්ඨානියං න රජනියං න කමනියං න මදනියං න බන්ධනියං න මුච්ඡනියං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අමතං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජතී’’ති.

අමතං ආරබ්භ දොසො උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. අමතං දොසට්ඨානියං කොපට්ඨානියං පටිඝට්ඨානියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු අමතං න දොසට්ඨානියං න කොපට්ඨානියං න පටිඝට්ඨානියන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අමතං න දොසට්ඨානියං න කොපට්ඨානියං න පටිඝට්ඨානියං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අමතං ආරබ්භ දොසො උප්පජ්ජතී’’ති.

අමතං ආරබ්භ මොහො උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. අමතං මොහට්ඨානියං අඤ්ඤාණකරණං අචක්ඛුකරණං පඤ්ඤානිරොධියං විඝාතපක්ඛියං අනිබ්බානසංවත්තනියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු අමතං න මොහට්ඨානියං න අඤ්ඤාණකරණං න අචක්ඛුකරණං පඤ්ඤාබුද්ධියං අවිඝාතපක්ඛියං නිබ්බානසංවත්තනියන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අමතං න මොහට්ඨානියං න අඤ්ඤාණකරණං…පෙ… නිබ්බානසංවත්තනියං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අමතං ආරබ්භ මොහො උප්පජ්ජතී’’ති.

550. රූපං ¶ ආරබ්භ සංයොජනා උප්පජ්ජන්ති, රූපං සංයොජනියං ගන්ථනියං…පෙ… සංකිලෙසියන්ති? ආමන්තා ¶ . අමතං ආරබ්භ සංයොජනා උප්පජ්ජන්ති, අමතං සංයොජනියං…පෙ… සංකිලෙසියන්ති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජති, රූපං රාගට්ඨානියං රජනියං කමනියං මදනියං බන්ධනියං මුච්ඡනියන්ති? ආමන්තා. අමතං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජති, අමතං රාගට්ඨානියං…පෙ… මුච්ඡනියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපං ආරබ්භ දොසො උප්පජ්ජති, රූපං දොසට්ඨානියං කොපට්ඨානියං පටිඝට්ඨානියන්ති? ආමන්තා. අමතං ආරබ්භ දොසො උප්පජ්ජති, අමතං දොසට්ඨානියං කොපට්ඨානියං පටිඝට්ඨානියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපං ¶ ආරබ්භ මොහො උප්පජ්ජති, රූපං මොහට්ඨානියං අඤ්ඤාණකරණං…පෙ… අනිබ්බානසංවත්තනියන්ති? ආමන්තා. අමතං ආරබ්භ මොහො උප්පජ්ජති, අමතං මොහට්ඨානියං අඤ්ඤාණකරණං…පෙ… අනිබ්බානසංවත්තනියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අමතං ආරබ්භ සංයොජනා උප්පජ්ජන්ති, අමතං අසංයොජනියං අගන්ථනියං අනොඝනියං අයොගනියං අනීවරණියං අපරාමට්ඨං අනුපාදානියං අසංකිලෙසියන්ති? ආමන්තා. රූපං ආරබ්භ සංයොජනා උප්පජ්ජන්ති, රූපං අසංයොජනියං අගන්ථනියං…පෙ… අසංකිලෙසියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අමතං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජති, අමතං න රාගට්ඨානියං න රජනියං න කමනියං න මදනියං න බන්ධනියං න මුච්ඡනියන්ති? ආමන්තා ¶ . රූපං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජති, රූපං න රාගට්ඨානියං…පෙ… න මුච්ඡනියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අමතං ¶ ආරබ්භ දොසො උප්පජ්ජති, අමතං න දොසට්ඨානියං න කොපට්ඨානියං න පටිඝට්ඨානියන්ති? ආමන්තා. රූපං ආරබ්භ දොසො උප්පජ්ජති, රූපං න දොසට්ඨානියං න කොපට්ඨානියං න පටිඝට්ඨානියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අමතං ආරබ්භ මොහො උප්පජ්ජති, අමතං න මොහට්ඨානියං න අඤ්ඤාණකරණං…පෙ… නිබ්බානසංවත්තනියන්ති? ආමන්තා. රූපං ආරබ්භ මොහො උප්පජ්ජති, රූපං න මොහට්ඨානියං න අඤ්ඤාණකරණං…පෙ… නිබ්බානසංවත්තනියන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

551. න වත්තබ්බං – ‘‘අමතාරම්මණං සංයොජන’’න්ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘නිබ්බානං නිබ්බානතො සඤ්ජානාති, නිබ්බානං නිබ්බානතො සඤ්ජානිත්වා නිබ්බානං මඤ්ඤති, නිබ්බානස්මිං මඤ්ඤති, නිබ්බානතො මඤ්ඤති, නිබ්බානං මෙති මඤ්ඤති, නිබ්බානං අභිනන්දතී’’ති [ම. නි. 1.6]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි අමතාරම්මණං සංයොජනන්ති.

552. රූපං ¶ ¶ ¶ සාරම්මණන්ති? ආමන්තා. අත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො සමන්නාහාරො මනසිකාරො චෙතනා පත්ථනා පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු නත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. හඤ්චි නත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘රූපං සාරම්මණ’’න්ති.

ඵස්සො සාරම්මණො, අත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා ¶ . රූපං සාරම්මණං, අත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

වෙදනා…පෙ… සඤ්ඤා චෙතනා චිත්තං සද්ධා වීරියං සති සමාධි පඤ්ඤා රාගො දොසො මොහො මානො දිට්ඨි විචිකිච්ඡා ථිනං උද්ධච්චං අහිරිකං…පෙ… අනොත්තප්පං සාරම්මණං, අත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. රූපං සාරම්මණං, අත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපං සාරම්මණං, නත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. ඵස්සො සාරම්මණො, නත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපං ¶ සාරම්මණං, නත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. වෙදනා…පෙ… අනොත්තප්පං සාරම්මණං, නත්ථි තස්ස ආවට්ටනා ආභොගො…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

553. න වත්තබ්බං – ‘‘රූපං සාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. නනු රූපං සප්පච්චයන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි රූපං සප්පච්චයං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘රූපං සාරම්මණ’’න්ති.

රූපං සාරම්මණන්තිකථා නිට්ඨිතා.

554. අනුසයා ¶ ¶ අනාරම්මණාති? ආමන්තා. රූපං ¶ නිබ්බානං චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං කාමරාගසංයොජනං කාමොඝො කාමයොගො කාමච්ඡන්දනීවරණං අනාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං කාමරාගසංයොජනං කාමොඝො කාමයොගො කාමච්ඡන්දනීවරණං සාරම්මණන්ති? ආමන්තා. කාමරාගානුසයො සාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. කතමක්ඛන්ධපරියාපන්නොති ¶ ? සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නොති. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. කාමරාගො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමරාගො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො සාරම්මණොති? ආමන්තා. කාමරාගානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො සාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො ¶ සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො අනාරම්මණො, කාමරාගො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො සාරම්මණොති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

555. පටිඝානුසයො ¶ මානානුසයො දිට්ඨානුසයො විචිකිච්ඡානුසයො භවරාගානුසයො අවිජ්ජානුසයො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානුසයො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාසංයොජනං ¶ අවිජ්ජානීවරණං අනාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජා ¶ අවිජ්ජොඝො…පෙ… අවිජ්ජානීවරණං සාරම්මණන්ති? ආමන්තා. අවිජ්ජානුසයො සාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජානුසයො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. කතමක්ඛන්ධපරියාපන්නොති? සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නොති. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා ¶ සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා අනාරම්මණාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා සාරම්මණාති? ආමන්තා. අවිජ්ජානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො සාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො අනාරම්මණො, අවිජ්ජා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා සාරම්මණාති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

556. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘අනුසයා අනාරම්මණා’’ති? ආමන්තා. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ සානුසයොති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. අත්ථි තෙසං අනුසයානං ආරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි අනුසයා අනාරම්මණාති. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ සරාගොති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. අත්ථි තස්ස රාගස්ස ආරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. තෙන හි රාගො අනාරම්මණොති.

අනුසයා අනාරම්මණාතිකථා නිට්ඨිතා.

557. ඤාණං ¶ ¶ අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. රූපං නිබ්බානං චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඤාණං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. පඤ්ඤා ¶ පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො සාරම්මණොති? ආමන්තා. ඤාණං සාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඤාණං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. කතමක්ඛන්ධපරියාපන්නන්ති? සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නන්ති. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති ¶ ? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඤාණං සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. පඤ්ඤා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා අනාරම්මණාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පඤ්ඤා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා සාරම්මණාති? ආමන්තා. ඤාණං සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නං සාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඤාණං ¶ සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නං අනාරම්මණං, පඤ්ඤා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා සාරම්මණාති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො එකදෙසො සාරම්මණො එකදෙසො අනාරම්මණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

558. න වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණං අනාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. අරහා චක්ඛුවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී ඤාණීති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. අත්ථි තස්ස ඤාණස්ස ආරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි ඤාණං අනාරම්මණන්ති. අරහා චක්ඛුවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී පඤ්ඤවාති ¶ වත්තබ්බොති? ආමන්තා. අත්ථි තාය පඤ්ඤාය ආරම්මණන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. තෙන හි පඤ්ඤා අනාරම්මණාති.

ඤාණං අනාරම්මණන්තිකථා නිට්ඨිතා.

559. අතීතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. නනු අතීතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අතීතාරම්මණං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතාරම්මණං ¶ චිත්තං අනාරම්මණ’’න්ති. අතීතාරම්මණං ¶ චිත්තං අනාරම්මණන්ති මිච්ඡා. හඤ්චි වා පන අනාරම්මණං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතාරම්මණ’’න්ති. අනාරම්මණං අතීතාරම්මණන්ති මිච්ඡා.

අතීතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. නනු අතීතං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. හඤ්චි අතීතං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණ’’න්ති.

560. අනාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. නනු අනාගතාරම්මණන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අනාගතාරම්මණං, නො ¶ ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණ’’න්ති. අනාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති මිච්ඡා. හඤ්චි වා පන අනාරම්මණං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනාගතාරම්මණ’’න්ති. අනාරම්මණං අනාගතාරම්මණන්ති මිච්ඡා.

අනාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. නනු අනාගතං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. හඤ්චි අනාගතං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණ’’න්ති.

පච්චුප්පන්නං ¶ ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, පච්චුප්පන්නාරම්මණං චිත්තං සාරම්මණන්ති? ආමන්තා. අතීතං ¶ ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, අතීතාරම්මණං චිත්තං සාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පච්චුප්පන්නං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, පච්චුප්පන්නාරම්මණං චිත්තං සාරම්මණන්ති? ආමන්තා. අනාගතං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, අනාගතාරම්මණං චිත්තං සාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අතීතං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, අතීතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. පච්චුප්පන්නං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, පච්චුප්පන්නාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනාගතං ¶ ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, අනාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? ආමන්තා. පච්චුප්පන්නං ආරබ්භ අත්ථි ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, පච්චුප්පන්නාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

561. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘අතීතානාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණ’’න්ති? ආමන්තා. නනු අතීතානාගතං නත්ථීති? ආමන්තා. හඤ්චි අතීතානාගතං නත්ථි, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතානාගතාරම්මණං චිත්තං අනාරම්මණ’’න්ති…පෙ….

අතීතානාගතාරම්මණකථා නිට්ඨිතා.

562. සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිතන්ති? ආමන්තා. සබ්බං චිත්තං විචාරානුපතිතං පීතානුපතිතං සුඛානුපතිතං දුක්ඛානුපතිතං සොමනස්සානුපතිතං දොමනස්සානුපතිතං ¶ උපෙක්ඛානුපතිතං ¶ සද්ධානුපතිතං වීරියානුපතිතං සතානුපතිතං සමාධානුපතිතං පඤ්ඤානුපතිතං රාගානුපතිතං දොසානුපතිතං…පෙ… අනොත්තප්පානුපතිතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිතන්ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිත’’න්ති ¶ .

සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිතන්ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි අවිතක්කො අවිචාරො සමාධීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි අවිතක්කො අවිචාරො සමාධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිත’’න්ති. සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිතන්ති? ආමන්තා. නනු තයො සමාධී වුත්තා භගවතා – සවිතක්කො සවිචාරො සමාධි, අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි, අවිතක්කො අවිචාරො සමාධීති [දී. නි. 3.305, 353]? ආමන්තා. හඤ්චි තයො සමාධී වුත්තා භගවතා – සවිතක්කො සවිචාරො සමාධි, අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි, අවිතක්කො අවිචාරො සමාධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිත’’න්ති.

563. සබ්බසො ¶ විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරො සද්දොති? ආමන්තා. සබ්බසො ඵුසයතො ඵස්සවිප්ඵාරො සද්දො, සබ්බසො වෙදයතො ¶ වෙදනාවිප්ඵාරො සද්දො, සබ්බසො සඤ්ජානතො සඤ්ඤාවිප්ඵාරො සද්දො, සබ්බසො චෙතයතො චෙතනාවිප්ඵාරො සද්දො, සබ්බසො චින්තයතො චිත්තවිප්ඵාරො ¶ සද්දො, සබ්බසො සරතො සතිවිප්ඵාරො සද්දො, සබ්බසො පජානතො ¶ පඤ්ඤාවිප්ඵාරො සද්දොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සබ්බසො විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරො සද්දොති? ආමන්තා. විතක්කවිප්ඵාරො සද්දො සොතවිඤ්ඤෙය්යො සොතස්මිං පටිහඤ්ඤති සොතස්ස ආපාථං ආගච්ඡතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. නනු විතක්කවිප්ඵාරො සද්දො න සොතවිඤ්ඤෙය්යො න සොතස්මිං පටිහඤ්ඤති න සොතස්ස ආපාථං ආගච්ඡතීති? ආමන්තා. හඤ්චි විතක්කවිප්ඵාරො සද්දො න සොතවිඤ්ඤෙය්යො න සොතස්මිං පටිහඤ්ඤති න සොතස්ස ආපාථං ආගච්ඡති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සබ්බසො විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරො සද්දො’’ති.

විතක්කවිප්ඵාරසද්දකථා නිට්ඨිතා.

564. න යථාචිත්තස්ස වාචාති? ආමන්තා. අඵස්සකස්ස වාචා අවෙදනකස්ස වාචා අසඤ්ඤකස්ස වාචා අචෙතනකස්ස වාචා අචිත්තකස්ස වාචාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු සඵස්සකස්ස වාචා සවෙදනකස්ස වාචා සසඤ්ඤකස්ස වාචා සචෙතනකස්ස වාචා සචිත්තකස්ස වාචාති? ආමන්තා. හඤ්චි සඵස්සකස්ස වාචා…පෙ… සචිත්තකස්ස වාචා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස වාචා’’ති.

න ¶ ¶ ¶ යථාචිත්තස්ස වාචාති? ආමන්තා. අනාවට්ටෙන්තස්ස [අනාවට්ටන්තස්ස (පී.), අනාවජ්ජන්තස්ස (සී. ස්යා. ක.) කථා. 484 පස්සිතබ්බං] වාචා…පෙ… අනාභොගස්ස වාචා…පෙ… අප්පණිදහන්තස්ස වාචාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු ආවට්ටෙන්තස්ස වාචා ආභොගස්ස වාචා…පෙ… පණිදහන්තස්ස වාචාති? ආමන්තා. හඤ්චි ආවට්ටෙන්තස්ස වාචා ආභොගස්ස වාචා පණිදහන්තස්ස වාචා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස වාචා’’ති.

න ¶ යථාචිත්තස්ස වාචාති? ආමන්තා. නනු වාචා චිත්තසමුට්ඨානා චිත්තෙන සහජාතා චිත්තෙන සහ එකුප්පාදාති? ආමන්තා. හඤ්චි වාචා චිත්තසමුට්ඨානා චිත්තෙන සහජාතා චිත්තෙන සහ එකුප්පාදා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස වාචා’’ති.

න යථාචිත්තස්ස වාචාති? ආමන්තා. න භණිතුකාමො භණති, න කථෙතුකාමො කථෙති, න ආලපිතුකාමො ආලපති, න වොහරිතුකාමො වොහරතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු භණිතුකාමො භණති, කථෙතුකාමො කථෙති, ආලපිතුකාමො ආලපති, වොහරිතුකාමො වොහරතීති? ආමන්තා. හඤ්චි භණිතුකාමො භණති, කථෙතුකාමො කථෙති, ආලපිතුකාමො ආලපති, වොහරිතුකාමො වොහරති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස වාචා’’ති.

565. න වත්තබ්බං – ‘‘න යථාචිත්තස්ස වාචා’’ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කොචි ‘‘අඤ්ඤං භණිස්සාමී’’ති අඤ්ඤං භණති, ‘‘අඤ්ඤං කථෙස්සාමී’’ති අඤ්ඤං කථෙති, ‘‘අඤ්ඤං ආලපිස්සාමී’’ති අඤ්ඤං ආලපති, ‘‘අඤ්ඤං වොහරිස්සාමී’’ති ¶ අඤ්ඤං වොහරතීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කොචි ‘‘අඤ්ඤං භණිස්සාමී’’ති අඤ්ඤං භණති,…පෙ… ¶ ‘‘අඤ්ඤං වොහරිස්සාමී’’ති අඤ්ඤං වොහරති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස වාචා’’ති.

න යථාචිත්තස්ස වාචාතිකථා නිට්ඨිතා.

(93) 10. න යථාචිත්තස්ස කායකම්මන්තිකථා

566. න ¶ යථාචිත්තස්ස කායකම්මන්ති? ආමන්තා. අඵස්සකස්ස කායකම්මං…පෙ… අචිත්තකස්ස කායකම්මන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු සඵස්සකස්ස කායකම්මං…පෙ… සචිත්තකස්ස කායකම්මන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි සඵස්සකස්ස කායකම්මං…පෙ… සචිත්තකස්ස කායකම්මං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස කායකම්ම’’න්ති.

න ¶ යථාචිත්තස්ස කායකම්මන්ති? ආමන්තා. අනාවට්ටෙන්තස්ස කායකම්මං…පෙ… අප්පණිදහන්තස්ස කායකම්මන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු ආවට්ටෙන්තස්ස කායකම්මං…පෙ… පණිදහන්තස්ස කායකම්මන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි ආවට්ටෙන්තස්ස කායකම්මං…පෙ… පණිදහන්තස්ස කායකම්මං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස කායකම්ම’’න්ති.

න යථාචිත්තස්ස කායකම්මන්ති? ආමන්තා. නනු කායකම්මං චිත්තසමුට්ඨානං චිත්තෙන සහජාතං චිත්තෙන සහ එකුප්පාදන්ති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි ¶ කායකම්මං චිත්තසමුට්ඨානං චිත්තෙන සහජාතං චිත්තෙන සහ එකුප්පාදං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස කායකම්ම’’න්ති.

න යථාචිත්තස්ස කායකම්මන්ති? ආමන්තා. න අභික්කමිතුකාමො අභික්කමති, න පටික්කමිතුකාමො පටික්කමති, න ආලොකෙතුකාමො ආලොකෙති, න විලොකෙතුකාමො විලොකෙති, න සමිඤ්ජිතුකාමො සමිඤ්ජෙති, න පසාරෙතුකාමො පසාරෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ…. නනු අභික්කමිතුකාමො අභික්කමති, පටික්කමිතුකාමො පටික්කමති, ආලොකෙතුකාමො ආලොකෙති, විලොකෙතුකාමො විලොකෙති, සමිඤ්ජිතුකාමො සමිඤ්ජෙති, පසාරෙතුකාමො පසාරෙතීති? ආමන්තා. හඤ්චි අභික්කමිතුකාමො අභික්කමති…පෙ… පසාරෙතුකාමො පසාරෙති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස කායකම්ම’’න්ති.

567. න වත්තබ්බං – ‘‘න යථාචිත්තස්ස කායකම්ම’’න්ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කොචි ‘‘අඤ්ඤත්ර ගච්ඡිස්සාමී’’ති අඤ්ඤත්ර ගච්ඡති…පෙ… ‘‘අඤ්ඤං පසාරෙස්සාමී’’ති අඤ්ඤං පසාරෙතීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කොචි ‘‘අඤ්ඤත්ර ¶ ගච්ඡිස්සාමී’’ති අඤ්ඤත්ර ගච්ඡති…පෙ… ‘‘අඤ්ඤං පසාරෙස්සාමී’’ති අඤ්ඤං පසාරෙති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘න යථාචිත්තස්ස කායකම්ම’’න්ති.

න යථාචිත්තස්ස කායකම්මන්තිකථා නිට්ඨිතා.

568. අතීතෙන ¶ ¶ සමන්නාගතොති? ආමන්තා. නනු අතීතං නිරුද්ධං විගතං විපරිණතං අත්ථඞ්ගතං අබ්භත්ථඞ්ගතන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි ¶ අතීතං නිරුද්ධං විගතං විපරිණතං අත්ථඞ්ගතං අබ්භත්ථඞ්ගතං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතෙන සමන්නාගතො’’ති.

අනාගතෙන සමන්නාගතොති? ආමන්තා. නනු අනාගතං අජාතං අභූතං අසඤ්ජාතං අනිබ්බත්තං අනභිනිබ්බත්තං අපාතුභූතන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අනාගතං අජාතං අභූතං අසඤ්ජාතං අනිබ්බත්තං අනභිනිබ්බත්තං අපාතුභූතං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අනාගතෙන සමන්නාගතො’’ති.

569. අතීතෙන රූපක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො, අනාගතෙන රූපක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නෙන රූපක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතොති? ආමන්තා. තීහි රූපක්ඛන්ධෙහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අතීතෙහි පඤ්චහි ඛන්ධෙහි සමන්නාගතො, අනාගතෙහි පඤ්චහි ඛන්ධෙහි සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නෙහි පඤ්චහි ඛන්ධෙහි සමන්නාගතොති? ආමන්තා. පන්නරසහි ඛන්ධෙහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අතීතෙන චක්ඛායතනෙන සමන්නාගතො, අනාගතෙන චක්ඛායතනෙන සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නෙන චක්ඛායතනෙන සමන්නාගතොති? ආමන්තා. තීහි චක්ඛායතනෙහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අතීතෙහි ¶ ද්වාදසහි ආයතනෙහි සමන්නාගතො, අනාගතෙහි ද්වාදසහි ආයතනෙහි සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නෙහි ද්වාදසහි ආයතනෙහි සමන්නාගතොති? ආමන්තා. ඡත්තිංසායතනෙහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අතීතාය චක්ඛුධාතුයා සමන්නාගතො, අනාගතාය චක්ඛුධාතුයා සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නාය චක්ඛුධාතුයා සමන්නාගතොති? ආමන්තා ¶ ¶ . තීහි චක්ඛුධාතූහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අතීතාහි අට්ඨාරසහි ධාතූහි සමන්නාගතො, අනාගතාහි අට්ඨාරසහි ධාතූහි සමන්නාගතො ¶ , පච්චුප්පන්නාහි අට්ඨාරසහි ධාතූහි සමන්නාගතොති? ආමන්තා. චතුපඤ්ඤාසධාතූහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අතීතෙන චක්ඛුන්ද්රියෙන සමන්නාගතො, අනාගතෙන චක්ඛුන්ද්රියෙන සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නෙන චක්ඛුන්ද්රියෙන සමන්නාගතොති? ආමන්තා. තීහි චක්ඛුන්ද්රියෙහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අතීතෙහි බාවීසතින්ද්රියෙහි සමන්නාගතො, අනාගතෙහි බාවීසතින්ද්රියෙහි සමන්නාගතො, පච්චුප්පන්නෙහි බාවීසතින්ද්රියෙහි සමන්නාගතොති? ආමන්තා. ඡසට්ඨින්ද්රියෙහි සමන්නාගතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

570. න වත්තබ්බං – ‘‘අතීතානාගතෙහි සමන්නාගතො’’ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි අට්ඨවිමොක්ඛඣායී චතුන්නං ඣානානං නිකාමලාභී නවන්නං අනුපුබ්බවිහාරසමාපත්තීනං ¶ ලාභීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි අට්ඨවිමොක්ඛඣායී චතුන්නං ඣානානං නිකාමලාභී නවන්නං අනුපුබ්බවිහාරසමාපත්තීනං ලාභී, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අතීතානාගතෙහි සමන්නාගතො’’ති.

අතීතානාගතසමන්නාගතකථා නිට්ඨිතා.

ආනිසංසදස්සාවිස්ස සංයොජනානං පහානං, අමතාරම්මණං සංයොජනං, රූපං ¶ සාරම්මණං, අනුසයා අනාරම්මණා, එවමෙවං ඤාණං, අතීතානාගතාරම්මණං චිත්තං, සබ්බං චිත්තං විතක්කානුපතිතං, සබ්බසො විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරො සද්දො, න යථාචිත්තස්ස වාචා, තථෙව කායකම්මං අතීතානාගතෙහි සමන්නාගතොති.