මූල > අභිධම්මපිටක > කථාවත්ථුපාළි

කාමරාගානුසයො අබ්යාකතොති? ආමන්තා. කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං කාමරාගසංයොජනං කාමොඝො කාමයොගො කාමච්ඡන්දනීවරණං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං…පෙ… කාමච්ඡන්දනීවරණං අකුසලන්ති? ආමන්තා. කාමරාගානුසයො අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පටිඝානුසයො අබ්යාකතොති? ආමන්තා. පටිඝං පටිඝපරියුට්ඨානං පටිඝසංයොජනං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිඝං පටිඝපරියුට්ඨානං පටිඝසංයොජනං අකුසලන්ති? ආමන්තා. පටිඝානුසයො අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මානානුසයො ¶ අබ්යාකතොති? ආමන්තා. මානො මානපරියුට්ඨානං ¶ මානසංයොජනං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ… මානො මානපරියුට්ඨානං මානසංයොජනං අකුසලන්ති? ආමන්තා. මානානුසයො අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ….

දිට්ඨානුසයො ¶ අබ්යාකතොති? ආමන්තා. දිට්ඨි දිට්ඨොඝො දිට්ඨියොගො දිට්ඨිපරියුට්ඨානං දිට්ඨිසංයොජනං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දිට්ඨි දිට්ඨොඝො දිට්ඨියොගො දිට්ඨිපරියුට්ඨානං දිට්ඨිසංයොජනං අකුසලන්ති? ආමන්තා. දිට්ඨානුසයො අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

විචිකිච්ඡානුසයො අබ්යාකතොති? ආමන්තා. විචිකිච්ඡා විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං විචිකිච්ඡාසංයොජනං විචිකිච්ඡානීවරණං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… විචිකිච්ඡා ¶ විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨානං විචිකිච්ඡාසංයොජනං විචිකිච්ඡානීවරණං අකුසලන්ති? ආමන්තා. විචිකිච්ඡානුසයො අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

භවරාගානුසයො අබ්යාකතොති? ආමන්තා. භවරාගො භවරාගපරියුට්ඨානං භවරාගසංයොජනං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… භවරාගො භවරාගපරියුට්ඨානං භවරාගසංයොජනං අකුසලන්ති? ආමන්තා. භවරාගානුසයො අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජානුසයො අබ්යාකතොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාසංයොජනං අවිජ්ජානීවරණං අබ්යාකතන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො ¶ අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාසංයොජනං අවිජ්ජානීවරණං අකුසලන්ති? ආමන්තා. අවිජ්ජානුසයො ¶ අකුසලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

606. න වත්තබ්බං – ‘‘අනුසයා අබ්යාකතා’’ති? ආමන්තා. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ ‘‘සානුසයො’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. කුසලාකුසලා ධම්මා සම්මුඛීභාවං ආගච්ඡන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි අනුසයා අබ්යාකතාති. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ ‘‘සරාගො’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. කුසලාකුසලා ධම්මා සම්මුඛීභාවං ආගච්ඡන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි රාගො අබ්යාකතොති.

607. අනුසයා ¶ අහෙතුකාති? ආමන්තා. රූපං නිබ්බානං චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො අහෙතුකොති? ආමන්තා. කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං කාමරාගසංයොජනං කාමච්ඡන්දනීවරණං අහෙතුකන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං…පෙ… කාමච්ඡන්දනීවරණං සහෙතුකන්ති? ආමන්තා. කාමරාගානුසයො සහෙතුකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පටිඝානුසයො…පෙ… මානානුසයො… දිට්ඨානුසයො… විචිකිච්ඡානුසයො… භවරාගානුසයො… අවිජ්ජානුසයො අහෙතුකොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජාපරියුට්ඨානං අවිජ්ජාසංයොජනං අවිජ්ජානීවරණං අහෙතුකන්ති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ ¶ …පෙ… අවිජ්ජා ¶ අවිජ්ජොඝො…පෙ… අවිජ්ජානීවරණං සහෙතුකන්ති? ආමන්තා. අවිජ්ජානුසයො සහෙතුකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

608. න වත්තබ්බං – ‘‘අනුසයා අහෙතුකා’’ති? ආමන්තා. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ ‘‘සානුසයො’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. අනුසයා තෙන හෙතුනා සහෙතුකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි අනුසයා අහෙතුකාති. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ ‘‘සරාගො’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. රාගො තෙන හෙතුනා සහෙතුකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තෙන හි රාගො අහෙතුකොති.

609. අනුසයා චිත්තවිප්පයුත්තාති? ආමන්තා. රූපං නිබ්බානං චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං කාමරාගසංයොජනං කාමොඝො කාමයොගො කාමච්ඡන්දනීවරණං චිත්තවිප්පයුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමරාගො කාමරාගපරියුට්ඨානං…පෙ… කාමච්ඡන්දනීවරණං චිත්තසම්පයුත්තන්ති? ආමන්තා. කාමරාගානුසයො චිත්තසම්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

610. කාමරාගානුසයො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. කතමක්ඛන්ධපරියාපන්නොති? සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නොති. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො ¶ චිත්තවිප්පයුත්තොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො ¶ සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. කාමරාගො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කාමරාගො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තසම්පයුත්තොති? ආමන්තා. කාමරාගානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තසම්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කාමරාගානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තවිප්පයුත්තො, කාමරාගො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො ¶ චිත්තසම්පයුත්තොති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

611. පටිඝානුසයො මානානුසයො දිට්ඨානුසයො විචිකිච්ඡානුසයො භවරාගානුසයො අවිජ්ජානුසයො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානීවරණං චිත්තවිප්පයුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජා ¶ අවිජ්ජොඝො අවිජ්ජායොගො අවිජ්ජානීවරණං චිත්තසම්පයුත්තන්ති? ආමන්තා. අවිජ්ජානුසයො චිත්තසම්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

612. අවිජ්ජානුසයො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. කතමක්ඛන්ධපරියාපන්නොති? සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නොති. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ ¶ . සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. අවිජ්ජා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා චිත්තවිප්පයුත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අවිජ්ජා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා චිත්තසම්පයුත්තාති? ආමන්තා. අවිජ්ජානුසයො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තසම්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිජ්ජානුසයො ¶ සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නො චිත්තවිප්පයුත්තො, අවිජ්ජාසඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා චිත්තසම්පයුත්තාති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.

සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො ¶ සඤ්ඤාක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

613. න වත්තබ්බං – ‘‘අනුසයා චිත්තවිප්පයුත්තා’’ති? ආමන්තා. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ ‘‘සානුසයො’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. අනුසයා තෙන චිත්තෙන සම්පයුත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි අනුසයා චිත්තවිප්පයුත්තාති. පුථුජ්ජනො කුසලාබ්යාකතෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ ‘‘සරාගො’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. රාගො තෙන චිත්තෙන සම්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි රාගො චිත්තවිප්පයුත්තොති.

614. අඤ්ඤාණෙ ¶ විගතෙ ඤාණවිප්පයුත්තෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ න වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණී’’ති? ආමන්තා. රාගෙ විගතෙ න වත්තබ්බං – ‘‘වීතරාගො’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අඤ්ඤාණෙ විගතෙ ඤාණවිප්පයුත්තෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ න වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණී’’ති? ආමන්තා. දොසෙ විගතෙ… මොහෙ විගතෙ… කිලෙසෙ විගතෙ න වත්තබ්බං – ‘‘නික්කිලෙසො’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රාගෙ විගතෙ වත්තබ්බං – ‘‘වීතරාගො’’ති? ආමන්තා. අඤ්ඤාණෙ විගතෙ ඤාණවිප්පයුත්තෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණී’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දොසෙ ¶ විගතෙ… මොහෙ විගතෙ… කිලෙසෙ විගතෙ වත්තබ්බං – ‘‘නික්කිලෙසො’’ති? ආමන්තා. අඤ්ඤාණෙ විගතෙ ඤාණවිප්පයුත්තෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණී’’ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

615. අඤ්ඤාණෙ ¶ විගතෙ ඤාණවිප්පයුත්තෙ චිත්තෙ වත්තමානෙ වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණී’’ති? ආමන්තා ¶ . අතීතෙන ඤාණෙන ඤාණී නිරුද්ධෙන විගතෙන පටිපස්සද්ධෙන ඤාණෙන ඤාණීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

(110) 5. ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්තන්තිකථා

616. ඤාණං ¶ චිත්තවිප්පයුත්තන්ති? ආමන්තා. රූපං නිබ්බානං චක්ඛායතනං…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්තන්ති? ආමන්තා. පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං සම්මාදිට්ඨි ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො චිත්තසම්පයුත්තොති? ආමන්තා. ඤාණං චිත්තසම්පයුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්තන්ති? ආමන්තා. කතමක්ඛන්ධපරියාපන්නන්ති ¶ ? සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නන්ති. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඤාණං සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නං චිත්තවිප්පයුත්තන්ති? ආමන්තා. පඤ්ඤා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා චිත්තවිප්පයුත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පඤ්ඤා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා චිත්තසම්පයුත්තාති? ආමන්තා. ඤාණං සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නං චිත්තසම්පයුත්තන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඤාණං සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නං චිත්තවිප්පයුත්තං, පඤ්ඤා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධපරියාපන්නා ¶ චිත්තසම්පයුත්තාති? ආමන්තා. සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? ආමන්තා. වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො එකදෙසො චිත්තසම්පයුත්තො එකදෙසො චිත්තවිප්පයුත්තොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

617. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්ත’’න්ති? ආමන්තා. අරහා චක්ඛුවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී ‘‘ඤාණී’’ති වත්තබ්බොති? ආමන්තා. ඤාණං තෙන චිත්තෙන සම්පයුත්තන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්තන්ති.

අරහා ¶ චක්ඛුවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී ‘‘පඤ්ඤවා’’ති වත්තබ්බොති [සකවාදීපුච්ඡා විය දිස්සති]? ආමන්තා. පඤ්ඤා තෙන චිත්තෙන සම්පයුත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි පඤ්ඤා චිත්තවිප්පයුත්තාති.

ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්තන්තිකථා නිට්ඨිතා.

618. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘අයං දුක්ඛසමුදයො’’ති වාචං භාසතො ‘‘අයං දුක්ඛසමුදයො’’ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘අයං දුක්ඛනිරොධො’’ති වාචං භාසතො ‘‘අයං දුක්ඛනිරොධො’’ති ඤාණං පවත්තතීති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘අයං මග්ගො’’ති වාචං භාසතො ‘‘අයං මග්ගො’’ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

‘‘අයං සමුදයො’’ති වාචං භාසතො න ච ‘‘අයං සමුදයො’’ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ‘‘අයං ¶ නිරොධො’’ති… ‘‘අයං මග්ගො’’ති වාචං භාසතො න ච ‘‘අයං මග්ගො’’ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

619. ‘‘ඉදං ¶ දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘රූපං අනිච්ච’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘රූපං අනිච්ච’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. වෙදනා… සඤ්ඤා… සඞ්ඛාරා… ‘‘විඤ්ඤාණං අනිච්ච’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘විඤ්ඤාණං අනිච්ච’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

‘‘ඉදං ¶ දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘රූපං අනත්තා’’ති වාචං භාසතො ‘‘රූපං අනත්තා’’ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. වෙදනා ¶ … සඤ්ඤා… සඞ්ඛාරා… ‘‘විඤ්ඤාණං අනත්තා’’ති වාචං භාසතො ‘‘විඤ්ඤාණං අනත්තා’’ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

‘‘රූපං ¶ අනිච්ච’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘රූපං අනිච්ච’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… වෙදනා… සඤ්ඤා… සඞ්ඛාරා… ‘‘විඤ්ඤාණං අනිච්ච’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘විඤ්ඤාණං අනිච්ච’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

‘‘රූපං අනත්තා’’ති වාචං භාසතො න ච ‘‘රූපං අනත්තා’’ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ… වෙදනා… සඤ්ඤා… සඞ්ඛාරා… ‘‘විඤ්ඤාණං අනත්තා’’ති වාචං භාසතො න ච ‘‘විඤ්ඤාණං අනත්තා’’ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො න ච ‘‘දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

620. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති වාචං භාසතො ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති ඤාණං පවත්තතීති? ආමන්තා. ‘‘ඉ’’ති [ඊති (ස්යා. පී.)] ච ‘‘ද’’න්ති ච ‘‘දු’’ති [දූති (ස්යා. පී.)] ච ‘‘ඛ’’න්ති ච ඤාණං පවත්තතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

621. ඉද්ධිබලෙන ¶ ¶ ¶ සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. ඉද්ධිමයිකො සො ආයු, ඉද්ධිමයිකා සා ගති, ඉද්ධිමයිකො සො අත්තභාවප්පටිලාභොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඉද්ධිබලෙන ¶ සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. අතීතං කප්පං තිට්ඨෙය්ය, අනාගතං කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. ද්වෙ කප්පෙ තිට්ඨෙය්ය, තයො කප්පෙ තිට්ඨෙය්ය, චත්තාරො කප්පෙ තිට්ඨෙය්යාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. සති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ තිට්ඨෙය්ය, අසති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ තිට්ඨෙය්යාති? සති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ තිට්ඨෙය්යාති. හඤ්චි සති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ තිට්ඨෙය්ය, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යා’’ති. අසති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ තිට්ඨෙය්යාති, මතො තිට්ඨෙය්ය, කාලඞ්කතො තිට්ඨෙය්යාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

622. ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. උප්පන්නො ඵස්සො මා නිරුජ්ඣීති ලබ්භා ඉද්ධියා පග්ගහෙතුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… උප්පන්නා වෙදනා…පෙ… උප්පන්නා සඤ්ඤා ¶ …පෙ… උප්පන්නා චෙතනා…පෙ… උප්පන්නං චිත්තං… උප්පන්නා සද්ධා… උප්පන්නං වීරියං… උප්පන්නා සති… උප්පන්නො සමාධි ¶ …පෙ… උප්පන්නා පඤ්ඤා මා නිරුජ්ඣීති ලබ්භා ඉද්ධියා පග්ගහෙතුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. රූපං නිච්චං හොතූති ලබ්භා ඉද්ධියා පග්ගහෙතුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… වෙදනා…පෙ… සඤ්ඤා… සඞ්ඛාරා… විඤ්ඤාණං නිච්චං හොතූති ලබ්භා ඉද්ධියා පග්ගහෙතුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. ජාතිධම්මා සත්තා මා ජායිංසූති ලබ්භා ¶ ඉද්ධියා පග්ගහෙතුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ජරාධම්මා සත්තා මා ජීරිංසූති…පෙ… බ්යාධිධම්මා සත්තා මා බ්යාධියිංසූති…පෙ… මරණධම්මා සත්තා මා මීයිංසූති ලබ්භා ඉද්ධියා පග්ගහෙතුන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

623. න වත්තබ්බං – ‘‘ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යා’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සො ආකඞ්ඛමානො කප්පං වා තිට්ඨෙය්ය කප්පාවසෙසං වා’’ති [දී. නි. 2.166; සං. නි. 5.822; උදා. 51]! අත්ථෙව ¶ සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති.

624. ඉද්ධිබලෙන ¶ සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යාති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘චතුන්නං, භික්ඛවෙ, ධම්මානං නත්ථි කොචි පාටිභොගො සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං! කතමෙසං චතුන්නං? ජරාධම්මො ‘‘මා ජීරී’’ති නත්ථි කොචි පාටිභොගො ¶ සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං. බ්යාධිධම්මො ‘‘මා බ්යාධියී’’ති…පෙ… මරණධම්මො ‘‘මා මීයී’’ති…පෙ… යානි ඛො පන තානි පුබ්බෙ කතානි පාපකානි කම්මානි සංකිලෙසිකානි පොනොබ්භවිකානි [පොනොභවිකානි (සී. පී.)] සදරානි [නිස්සාරානි (සී. පී. ක.), දුක්ඛුද්රයානි (ස්යා.)] දුක්ඛවිපාකානි ආයතිං ජාතිජරාමරණියානි තෙසං විපාකො ‘‘මා නිබ්බත්තී’’ති නත්ථි කොචි පාටිභොගො සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුන්නං ධම්මානං නත්ථි කොචි පාටිභොගො සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මි’’න්ති [අ. නි. 4.182]. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්යා’’ති.

625. චිත්තසන්තති ¶ සමාධීති? ආමන්තා. අතීතා චිත්තසන්තති සමාධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ ¶ …පෙ… චිත්තසන්තති සමාධීති? ආමන්තා. අනාගතා චිත්තසන්තති සමාධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… චිත්තසන්තති සමාධීති? ආමන්තා. නනු අතීතං නිරුද්ධං අනාගතං අජාතන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අතීතං නිරුද්ධං අනාගතං අජාතං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චිත්තසන්තති සමාධී’’ති.

626. එකචිත්තක්ඛණිකො ¶ සමාධීති? ආමන්තා. චක්ඛුවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී සමාපන්නොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සොතවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී…පෙ… ඝානවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී… ජිව්හාවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී… කායවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී…පෙ… අකුසලචිත්තසමඞ්ගී ¶ …පෙ… රාගසහගතචිත්තසමඞ්ගී…පෙ… දොසසහගතචිත්තසමඞ්ගී…පෙ… මොහසහගතචිත්තසමඞ්ගී…පෙ… අනොත්තප්පසහගතචිත්තසමඞ්ගී සමාපන්නොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

චිත්තසන්තති සමාධීති? ආමන්තා. අකුසලචිත්තසන්තති සමාධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… රාගසහගතා…පෙ… දොසසහගතා…පෙ… මොහසහගතා…පෙ… අනොත්තප්පසහගතා චිත්තසන්තති සමාධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

න වත්තබ්බං – ‘‘චිත්තසන්තති සමාධී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං ¶ භගවතා – ‘‘අහං ඛො, ආවුසො නිගණ්ඨා, පහොමි අනිඤ්ජමානො කායෙන, අභාසමානො වාචං, සත්ත රත්තින්දිවානි [රත්තිදිවානි (ක.)] එකන්තසුඛං පටිසංවෙදී විහරිතු’’න්ති [ම. නි. 1.180]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි චිත්තසන්තති සමාධීති.

627. ධම්මට්ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තාය ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය තායෙව නත්ථි දුක්ඛස්සන්තකිරියා ¶ , නත්ථි වට්ටුපච්ඡෙදො, නත්ථි අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපස්ස ¶ ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තාය ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය තායෙව නත්ථි දුක්ඛස්සන්තකිරියා, නත්ථි වට්ටුපච්ඡෙදො, නත්ථි අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

වෙදනාය ¶ ඨිතතා…පෙ… සඤ්ඤාය ඨිතතා…පෙ… සඞ්ඛාරානං ඨිතතා…පෙ… විඤ්ඤාණස්ස ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තාය ඨිතතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය ¶ තායෙව නත්ථි දුක්ඛස්සන්තකිරියා, නත්ථි වට්ටුපච්ඡෙදො, නත්ථි අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

628. අනිච්චතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය අනිච්චතාය අනිච්චතා පරිනිප්ඵන්නාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තාය අනිච්චතාය අනිච්චතා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය තායෙව නත්ථි දුක්ඛස්සන්තකිරියා, නත්ථි වට්ටුපච්ඡෙදො, නත්ථි අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.

ජරා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය ජරාය ජරා පරිනිප්ඵන්නාති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තාය ජරාය ජරා පරිනිප්ඵන්නාති? ආමන්තා. තාය තායෙව නත්ථි දුක්ඛස්සන්තකිරියා ¶ , නත්ථි වට්ටුපච්ඡෙදො, නත්ථි අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

මරණං පරිනිප්ඵන්නන්ති? ආමන්තා. තස්ස මරණස්ස මරණං පරිනිප්ඵන්නන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තස්ස මරණස්ස මරණං පරිනිප්ඵන්නන්ති? ආමන්තා. තස්ස තස්සෙව නත්ථි දුක්ඛස්සන්තකිරියා, නත්ථි වට්ටුපච්ඡෙදො, නත්ථි අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

629. රූපං පරිනිප්ඵන්නං, රූපස්ස අනිච්චතා අත්ථීති? ආමන්තා. අනිච්චතා පරිනිප්ඵන්නා, අනිච්චතාය අනිච්චතා අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… රූපං පරිනිප්ඵන්නං, රූපස්ස ජරා අත්ථීති? ආමන්තා. ජරා පරිනිප්ඵන්නා, ජරාය ජරා අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපං පරිනිප්ඵන්නං, රූපස්ස භෙදො අත්ථි, අන්තරධානං අත්ථීති? ආමන්තා. මරණං පරිනිප්ඵන්නං, මරණස්ස භෙදො අත්ථි, අන්තරධානං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

වෙදනා ¶ …පෙ… සඤ්ඤා… සඞ්ඛාරා…පෙ… විඤ්ඤාණං පරිනිප්ඵන්නං, විඤ්ඤාණස්ස අනිච්චතා අත්ථීති? ආමන්තා. අනිච්චතා පරිනිප්ඵන්නා, අනිච්චතාය අනිච්චතා අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ… විඤ්ඤාණං පරිනිප්ඵන්නං, විඤ්ඤාණස්ස ජරා අත්ථීති? ආමන්තා. ජරා පරිනිප්ඵන්නා, ජරාය ජරා අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

විඤ්ඤාණං ¶ පරිනිප්ඵන්නං, විඤ්ඤාණස්ස භෙදො අත්ථි, අන්තරධානං අත්ථීති? ආමන්තා. මරණං පරිනිප්ඵන්නං, මරණස්ස භෙදො අත්ථි, අන්තරධානං අත්ථීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අනුසයා ¶ අබ්යාකතා, අහෙතුකා, චිත්තවිප්පයුත්තා, අඤ්ඤාණෙ ¶ විගතෙ ඤාණී, ඤාණං චිත්තවිප්පයුත්තං, යත්ථ සද්දෙ [යත්ථ සද්දො (සී.), යථාසද්දං (?)] ඤාණං පවත්තති, ඉද්ධිබලෙන සමන්නාගතො කප්පං තිට්ඨෙය්ය, චිත්තසන්තති සමාධි, ධම්මට්ඨිතතා, අනිච්චතාති.